Linux dünyas?nda ne, nedir?

A?a??da Linux dünyas?na ilk defa girenler için, çe?itli kavramlar?n detayl? aç?klamalar?n?
bulabilece?iniz bir sözlük haz?rlad?m.

KDE | GNU | GNOME | Çekirdek | Da??t?m | GIMP | Gelecek | PHP | HOWTO | Copyleft | LILO |
KOffice | LKD | compile | Man |

GNU
Serbest yaz?l?m modeline verilen genel bir isim. ?lk defa Richard Stallman taraf?ndan ortaya at?lan bu
kavram, yaz?l?m?n aç?k kaynak kodlu olmas?n? öngörüyor. Böylece isteyen herkes aç?k kaynak kodunu
inceleyip, daha geli?mi?, özgün, üretken, dinamik çal??malarda bulunabiliyor. GNU lisans? ayn? zamanda
yaz?l?m? da??tma (ve hatta satma) hakk? da veriyor. Bunlar? yaparken sizden istenen, yaz?l?m?n kaynak
kodunu da da??tman?z ve yazar?n haklar?na sayg? göstermeniz.

KDE
?lk defa 1994 y?l?nda geli?tirilmeye ba?lanan KDE, Linux alt?ndaki 20'den fazla pencere yöneticisinden
sadece birisi. KDE'nin geli?mi? altyap?s? ve sürükle-b?rak teknolojisi onu en moda masasüstü haline
getirmi? durumda. KDE'nin ana web sayfas? www.kde.org adresinde.

GNOME
T?pk? KDE gibi, geli?mi? grafik ortam? ve özellikle kolayca yap?land?r?labilir menüleriyle en büyük
alternatiflerden birisi. GNOME, ilk defa Miguel de Icaza taraf?ndan geli?tirilmeye ba?lanm??. GIMP (the
GNU Image Manipulation Program) için yaz?lan Gtk kütüphanesi geli?mi? bir hale gelince bir program
için yaz?lan kütüphane ?imdi GNOME için kullan?l?r olmu?. GNOME hakk?nda daha fazla bilgi için
www.gnome.org adresine göz at?n. Halen GNOME'un da Türkçele?tirilmesine devam ediliyor.

Çekirdek (kernel)
Asl?nda Linux, pek çok kullan?c?n?n kafas?na masaüstüyle, uygulama yaz?l?mlar?yla, sunucu
programlar?yla komple bir i?letim sistemi olarak girmi? durumda. Ancak durum bundan biraz farkl?.
Linux, sistemin yönetimini ele alan çekirde?in (kernel) ad?na veriliyor. Derlenmi? hali yakla??k 500Kb
tutan çekirdek, kaynak kodlar?yla s?k??t?r?lm?? halde 20Mb'dan fazla yer kapl?yor. Bu kadar alanda
tüm donan?m sürücüleri de bulunuyor.

Da??t?m (distribution)
Da??t?m, alt taraf?nda ortak çekirde?i içeren, üst bölgede ise genellikle GNU yaz?l?mlar?n? bar?nd?ran
paketlere verilen isim. Herkes, serbest yaz?l?m oldu?u için Linux'u içeren da??t?mlar haz?rlayabilir ve
bunu pazarlayabilir. Da??t?malara örnek olarak Red Hat, Caldera, SuSE, Mandrake vb verilebilir.

GIMP (GNU Image Manipulation Program)

GIMP, Linux alt?ndaki en geli?mi? serbest yaz?l?m grafik program?d?r. Photoshop'a çok benzer, daha
önce Photoshop kullananlar GNU GIMP'e rahatl?kla al??abilirler. Gimp, hemen hemen tüm büyük
da??t?mlarla birlikte gelir. GIMP hakk?nda daha geni? bilgi almak için kendi web sayfas?na
(www.gimp.org) göz atman?z yeterli.

PHP
PHP, ASP'ten %60 ila %300 daha h?zl? çal??an, Oracle, MySQL, Sybase, Informix gibi veritabanlar?yla
ba?lanabilirlik özellikleri olan bir web geli?tirme arac?d?r. Kendi dilini kullanarak etkile?imli web
sayfalar?n? kolayca PHP ve Apache ikilisiyle haz?rlayabilir, daha fonksiyonel bir elektronik i? ortam?
olu?turabilirsiniz. Türkiye PHP kullan?c?lar? listesi sayfas?na göz atmak için www.php.org.tr adresine
t?klay?n, ya da www.php.net'in Türkiye yans?s? tr.php.net sayfas?na gidin.

CopyLeft
Copyright'?n tam tersi ?ekilde, (biraz da espri katarak) bir yaz?l?m?n istenildi?i gibi kopyalanabildi?i,
kaynak kodunun serbestçe da??t?labildi?i yaz?l?m lisans?na verilen isim. Bu serbest lisans böylece bilgiyi
daha geni? kitlelere, çok daha k?sa sürede yaymak için birebir bir formül haline geliyor. Asl?nda GNU
GPL'in di?er ad? da Copyleft'tir.

HOWTO
HOWTO belgeleri, neredeyse Linux'un ilk ç?kt??? senelerden beri var. Yakla??k 100 HOWTO
belgesinden her biri sistem yönetimi, a?, kullan?c? yönetimi ya da daha basit konular? ele al?yor ve
örneklerle anlat?yor. Bunlar?n yan?nda sistem ve a? yönetimi, sistem güvenli?i, çekirdek yap?s?, modül
programlama gibi çe?itli konular?n ayr?nt?lar?yla aç?kland??? kitaplar da HOWTO belgeleri kapsam?nda
yeral?yor. HOWTO belgelerinin yurtd??? adresi www.linuxdoc.org, yurtiçi yans?s? ise
www.metu.edu.tr/ldp.

root
Sistemdeki en yetkili kullan?c?, bir ba?ka deyi?le sistemin imparatoru. Linux i?letim sistemini yönetmek
için root kullan?c?s? parolas?na gerek vard?r. Genellikle a? servisleri, sistem servisleri, kullan?c? açma
ve kapama, yedekleme yapma için tüm i?lemler root kullan?c?s?n?n görevidir ve (tahmin etti?iniz gibi)
sistemin tüm sorumlulu?u da bu kullan?c?dad?r.

LILO
Diskin ba??na (genellikle MBR - master boot record) yerle?erek bilgisayar?n düzgün bir ?ekilde Linux
ile aç?lmas?n? sa?layan program. Uzun aç?l?m? ile LInux LOader. LILO ayn? zamanda bilgisayar?n
Windows ve Linux ile birlikte dönü?ümlü olarak aç?labilmesini sa?layan bir mekanizma da içerir. Bu
sayede istedi?iniz zaman bilgisayar aç?l?rken çal??an LILO sayesinde istedi?iniz i?letim sistemini
açabilirsiniz. LILO tüm da??t?mlarla birlikte gelir ve otomatik olarak kurulur.

KOffice
KOffice, KDE projesi çerçevesinde geli?tirilen ve kword, killustrator, kformula, kspread, kimageshop,
kchart gibi pek çok birbirinden ba??ms?z, ancak birlikte çal??abilirlik özellikleri olan programlardan
olu?an bir masaüstü yaz?l?m?. Henüz KOffice KDE paketleriyle birlikte da??t?lm?yor, ancak KOffice'in
kararl? olaca?? 2.0 sürümüyle birlikte verilmeye ba?lanacak, hemen belirtelim, Türkçe deste?e de sahip
olacak. KOffice hakk?nda daha geni? bilgi için www.koffice.org adresine, bilhassa özellikler ve ekran
görüntüleri bölümlerine mutlaka göz at?n.

Compilation (derleme)
Kaynak kodun çal??t?r?labilir hale getirilmesi i?lemine denir. E?er bir Linux yaz?l?m?n? kaynak kod
halinde alm??san?z, öncelikle kullan?ma sokmak ve makinan?n anlayabilece?i bir dile dönü?türmek için
bunu derlemelisiniz. Derlemek için pek çok araç bulunur, bunlar?n tamam? elinizdeki Linux CD'sinde
vard?r. Normalde Linux kurmak ve kullanmak için C bilmek ya da derleme yapmak zorunda de?ilsiniz,
bu i?lemler sadece (çok ileri düzeydeki) uzman kullan?c?lara yöneliktir.

Man (k?lavuz) sayfalar?

UNIX'lerden kalma bir belgeleme al??kanl???. Linux alt?ndaki tüm komutu en ince detay?na kadar
anlatan yaz?l? metinler. Man sayfalar?, yine ayn? ad? ta??yan "man" komutu yard?m?yla
görüntülenebilirler. Zaman zaman oldukça karma??k konular? da ele alabilen bu k?lavuzlar, sistem
yöneticisinin ihtiyaç duyabilece?i pek çok konuyu birarada tutar.