You are on page 1of 53

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

KSEL GELM

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplan deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. BREYSEL GELM.......................................................................................................... 3

1.1. Bedensel zellikler ........................................................................................... 3 1.2. Zihinsel zellikler............................................................................................. 5 1.3. Ruhsal zellikler............................................................................................... 7 1.4. Kendini Tanma................................................................................................. 8 1.5. Kendini Gelitirme .......................................................................................... 13 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 16 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 23
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 25 2. MESLEK GELM ......................................................................................................... 25

2.1. Etkin Problem zmek ve Proje Gelitirmek ................................................. 25 2.2. letiim, Sunum ve kna Becerilerini Gelitirmek........................................... 28 2.2.1. letiim...................................................................................................... 28 2.2.2. Sunum....................................................................................................... 31 2.2.3. kna Becerileri .......................................................................................... 32 2.3. Zaman Verimli Kullanmak ............................................................................ 33 2.4. Strese Kar Dayankl Olmak......................................................................... 35 2.5. Kiisel Motivasyonu Salamak....................................................................... 39 2.6. Birlikte altnz Arkadalarnzla Uyum Salamak .............................. 39 2.7. Yaptnz lerde zgven Sahibi Olmak...................................................... 42 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 44 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 45
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 47 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 48 KAYNAKA ......................................................................................................................... 49

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 90KG00001 Tm Alanlar Ortak Alan Kiisel Geliim Toplumsal hayatta gerekleen insan ilikilerini gzlemleme i yaamnda, sosyal yaamda, eitim yaamnda ve kiisel geliimde bilgi ve beceriler kazanma materyalidir. 40/24 Kendini tanyp yeteneklerini ve mesleki yeterliliklerini gelitirebilecektir. Genel Ama Kendini tanyp yeteneklerini ve mesleki yeterliliklerini gelitirebileceksiniz. Amalar MODLN AMACI Bedensel, zihinsel ve ruhsal zelliklerinizle birlikte, kendinizi tanyp kendini gelitirme ilkelerini renerek kiisel geliiminizi balatabileceksiniz. Mesleki yeterliliklerinizi ve i ortamlarndaki baarlarnz gelitirebileceksiniz. Ortam: Snf, iletme, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam, kendi kendinizle ve grupla alabileceiniz tm ortamlar, Internet ortam. Donanm: Snf, televizyon, vcd., dvd., bilgisayar, ktphane vb. materyaller Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra o faaliyetle ilgili verilen lme deerlendirme aralaryla kendinizi deerlendireceksiniz. LME VE DEERLENDRME Uygulamal deerlendirme ile modlde kazandnz bilgi ve aratrma sonularnz deerlendirip arkadalarnz ve retmeninizle sonular karacaksnz. Modl sonunda modln tamamn ieren modl deerlendirme ( Yeterlik lme) ile kendi kendinizi deerlendirecek, rendiklerinizi baarsz olduunuz blmleri saptayacak, eksik olduunuz konulara tekrar dnerek bilgilerinizi tamamlayacaksnz.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

ii

GR GR
Sevgili renci, Bir yolculukta esas olan, nereye gidilmek istendiini bilmektir. Hele ki bu yolculuk bir mr srecek olan yaam serveniyse, varlmak istenen hedefin nceden belirlenmesi asla ihmal edilemeyecek bir nem tar. yi bir hedef, ancak o hedefe ynelen kiinin kendi zelliklerini tanyabilmesiyle seilebilir. Kii, hedefini kendi kabiliyetleri ve beklentileriyle rttrebildii oranda baarya ulaabilir. Bu sebeple belki de kiinin hayat yolculuunda cevaplamas gereken en nemli soru Ben kimim ve yaam hakk olarak hayattan ne istiyorum? sorusu olmaldr. Kiisel geliim ve mesleki geliim abalarnn baars, kiinin hedeflerini oluturmadaki baarsna baldr. Elinizdeki bu modl size, bu yolculukta yararlanabileceiniz temel bilgileri salamay amalamaktadr. Bu modlle; kendinizi tanmak, genel kiilik zelliklerinizi belirlemek, ilgi, ihtiya ve beklentilerinizi anlayabilmek iin ihtiya duyacanz temel yntemleri reneceksiniz. Ayrca, i hayatnzda daha baarl ve mutlu olmanz salamak amacyla, mesleki alanda ihtiya duyabileceiniz temel yetenekleri kazandracak bilgileri de bu modlde bulabileceksiniz. Modlden en st dzeyde faydalanabilmenizin yolu, ncelikli olarak deiim ve geliim arzusuna sahip olmanza baldr. Hayat olduu gibi kabul etmeyip onu daha nitelikli bir dzeye ykseltme gerekliliine inanarak, baary yakalayabilirsiniz. Bu baar iin modlde size verilen yntemleri elinizden geldii kadar anlayp uygulamaya alnz. Metinlerin ierisinde ve blm sonlarnda verilen uygulamalar mutlaka itenlikle ve yeterince vakit ayrarak sonulandrmaya zen gsteriniz. Yaamn bir frsat olduunu ve ok deerli olduunuzu asla unutmayn. Baarlar.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1


AMA
Bedensel, zihinsel ve ruhsal zelliklerinizle birlikte, kendinizi tanyp kendini gelitirme ilkelerini renerek kiisel geliiminizi balatabileceksiniz

ARATIRMA
Kendinize rnek aldnz bir tarihi ahsiyetin yaam yksn okuyunuz ve deerlendiriniz. evrenizde rnek olarak deerlendirebileceiniz bir kiinin, beendiiniz zelliklerini anlatan bir kompozisyon yaznz. evrenizde size deer verdiini dndnz bir insann, sizi anlatan bir yaz yazmasn salaynz.

1. BREYSEL GELM
1.1. Bedensel zellikler
Bireyde bulunan bedensel zellikler, birbirine baml birok etkenin bir araya gelmesi ile ekillenir. Bireyin kiiliinin ve yaam tarznn belirleyicilerinden birisi olan bedensel zellikler; anne-babann tad genlere, anne karnnda geen yaam srecine ve doum sonras etkenlere bal olarak deiir, biimlenir ve kiiye zg bir hal alr. Bireyin bedensel zellikleri denildiinde; kilo, boy, kemik yaps, kas yaps, bedenin oran, biimi, duruu, bedeni oluturan organ ve sistemlerin yaps ile d grnn etkileyen ten rengi, gz rengi, sa rengi gibi unsurlar akla gelir.

Bedensel geliimse doum ncesinden balayp 18-20 li yalara kadar insan bedeninde grlen deiim ve olgunlama srecidir. Bireyin bedensel geliimi, anne karnnda balar. Embriyo dnemi, denilen ilk sekiz hafta iinde organizma yava yava biimini almaya balar. Bu dnemde kalbin olutuu ve atmaya balad gzlenir. Yedinci aya gelindiinde btn organlar yaamsal grevlerini yapabilecek olgunlua eriir. Bu sre ierisinde kkrdak dokular, kemikler, sinir ve sindirim sistemleri ekillenir.

Resim 1.1: Bireyde bedensel geliim

Bu dnemde annenin ya, fiziksel ve duygusal durumu, beslenmesi, kulland ilalar, zararl maddeler, d evreden kaynakl etkenler, bireyin fiziksel geliimini etkileyebilmektedir. Bebeklerin dnyaya geldiklerinde boylar, ortalama 48-53 cm. civarndadr. Bebeklerin boylarnn uzama oran, ilk yllarda olduka yksektir. lerleyen yllarda bu oran gittike der. rnein bebek drt yana geldiinde, doumdaki boyunun hemen hemen iki katna ular. Birey okul ana geldiinde boyu ortalama 100-125 cm. Lise, ana geldiinde ise boyu ortalama 148-170 cm. uzunluuna ular. Bebek doumda genel olarak 2500-4500 gr. arlklarndadr. Tpk boyca bymede olduu gibi, doumdan sonra bebein arl da hzla artmaya balar; fakat iki yana doru bu hzda, yava yava azalma gsterir. ki- ya arasnda arlama hz olduka azdr. Okul ana doru, yeniden bir hzlanma grlr. Bylece bebek be aylk iken doumundaki arlnn iki katna, birinci yan sonunda katna, iki buuk yanda drt katna ular. Okul andaki ocuun ortalama arl, 13-26 kg. aras, lise anda ise 38-66 kg. arasndadr. Bebekte diler 6-8. aylar arasnda kmaya balar. ki yana kadar diler tamamlanr. Bu diler 6-9 yalar arasnda der ve yerine yenileri gelir. Kpek dileri ve az dilerinin yenilenmesi 9-13 yalarna kadar srer. Bebekte kas, kemik ve sinir geliimleri de zaman iinde olgunlar. Hareketler refleks olarak balar ve zamanla bilinli hale gelir. lkokul alarnda, ocuun byme hznda nemli artlar olmaz; fakat ergenlik ana doru boy uzamasnda yeniden bir art grlr. Bu dnemde kz ocuklarnn boy ve kilolarndaki art erkek ocuklarndan daha hzldr. Bunun sebebi, kz ocuklarnn ergenlik dnemine daha erken girmeleridir. Ergenlik alarnn sonlarna doru ise erkek ocuklar yatlar olan kz ocuklaryla aralarndaki boy ve kilo farkn kapatrlar ve ortalama olarak kz ocuklarndan daha uzun ve daha kilolu olarak geliirler. Genlerde byme yaklak 2021 yalarna kadar devam eder.

Bireyin fiziksel geliiminde birok sebeple farkllamalar meydana gelir. Hibir bireyin vcut yaps ve grn tam olarak dierinin ayns olamaz. Bu sebeple kiiler arasndaki boy, kilo vb. fiziksel unsurlarn farkll son derece doaldr. Kz ocuklarnn ergenlik dnemine erken girmelerinden kaynaklanan gelimeler, erkek ocuklarnda bir iki yl daha ge balar. Dolaysyla ayn yataki kz ocuklarnn, yatlar olan erkek ocuklarna oranla daha iri yapl olmalar, son derece normaldir. Bununla birlikte ergenlik dnemi, her bireyde ayn anda balamaz. Bu yzden kimi ocuklar ergenlik dnemi gelimelerini nce yaarken, kimi ocuklarda bir mddet daha ge yaayabilirler. Bu da son derece olaan bir durumdur. Bu dnemdeki fiziksel geliimlerin her bireyde bir dnem mutlaka yaanaca unutulmamal. ve bu deiimler son derece olaan karlanmaldr. nk bu sreten gemeyen hibir birey yoktur. Yatlarnza gre daha uzun boylu ya da daha ksa boylu olmanz normal artlarda endielenebilecek bir durum deildir. Zaman geldiinde herkes kendi olaan vcut boyutlarna ulaacaktr. Fakat oluacak bu vcut boyutlarnn farklln da doal karlamak gereklidir. Bireyler ergenlik dnemlerini tamamlayp olgun bir insan olduklarnda, dier insanlarla aralarnda boy ve kilo farkllklar mutlaka olacaktr. nk bu tip gelimeler; soya ekim, beslenme ve evre koullar gibi dier etkenlere baldr. Bu sebeple farkllk gstermesi son derece normaldir.

1.2. Zihinsel zellikler


Zihinsel zellikler bireyde gelien anlama ve yorumlamayla ilgili niteliklerdir. lkin son derece snrl olan zihinsel faaliyetler, zamanla geliir ve olgunlar. Bireyin bu zihinsel geliimi onun hem doutan getirdii zelliklere, hem de evresiyle etkileimlerine baldr. Zihinsel kapsar: faaliyetler u sreleri

Alglama; gerek i, gerekse d dnyadan edinilen bilgilerin yorumlanmas ve dzenlenmesidir. Bellek; yaanlanlar, renilenleri ve alglananlar, gemi ve gelecekle ilikisini, bilinli olarak zihinde saklama gcdr. Muhakeme, bilgiyi belirli bir anlam karma ve sonuca varma amacyla kullanabilme yeteneidir. Dnme; bilgi ve zmlerin sebep sonu ilikisi ierisinde deerlendirilip yorumlanmasdr. Yetenek; bireyin renme, i yapabilme ve uyum gcdr.

Resim 1.2: Bireyde zihinsel geliim

Bireyde kaltmla gelen temel zihinsel eler, bireyin evre ile etkileimi sonucu geliim ve deiime urar. Bu geliim ve deiim hem bireyin yapsna hem de evresel faktrlere bal olarak geliir. evre zihinsel faaliyetleri etkilerken, zihnin yaps da evrenin algsn etkiler. Bu nedenle bireylerin zihinsel yaplar arasnda farkllklar oluur. Bireylerde zihinsel geliim, farkl farkl olsa da geliim srecinin ortak evrelerinden sz edilebilir. Birey, dnyaya ilk geldiinde, zihinsel anlamda pek fazla davrantan sz edilemez. ki yana kadar zihinsel faaliyetler geliim iindedir ve kavramsal zekann olumasnn hazrlk evresidir. ki yandan sonra gelien kavramsal zeka kendi iinde drt basamaa ayrlr: lkel kavramlarn kazanlmas (2-4 ya aras.) Sezgisel dnme (4-7 ya aras.) Somut dnme (7-11 ya aras.) Soyut dnme (11 yatan sonra.) Bebein ilk iki ay ierisinde gsterdii faaliyetler, daha ok refleks nitelii tamaktadr. Alamas, karnn doyurmas, refleks hareketlerdir. lerleyen aylarda bebein ok basit dzeyde hareketleri tekrarlayabildii ve bunlardan etkilenebildii gzlemlenir. Bu zellikler gelierek, 18-24 aylar arasnda evreyi tanma ve evreden gelecek etkiler hakknda muhakeme yrtmeye balad grlr. kinci yan sonlarndaysa bireyde, en nemli zihinsel deiim gerekleir ve ocuk szel dnmeye, varlklar adlaryla tanmaya balar. Dil dediimiz yetenei kazanr. Dil geliimi; bireyin szckleri, saylar ve simgeleri renmesi ve dil kurallarna gre kullanmas ve bu kullanmnn geliimidir. Dil geliimi anlamsz sesler karmayla balar. Ardndan hecelemeler yaplr. Daha sonra ilk basit szckler sylenir. Konuulanlar basit yapda anlamak ve telaffuz etmenin ardndan, szck daarc oluturulur ve artk szckler cmle iinde kullanlmaya balar. Drt yana doru ocuk, daha karmak imgeler kurmaya, dilde ve dncede daha ince noktalara inmeye balar. Yedi yana kadar ocuun kavramlar, daha ok evresinde grd nesnelerle ilikili durumdadr. lkokul andaki ocuklar, somut dnme basamanda bulunmaktadrlar. Bu dnemde ocuklarn bire bir grmedikleri durum ve nesneleri alglamalar ve yorumlamalar zordur. 7- 11 yalar arasnda ocuklarn para ve btn kavramn anlamaya balad grlr. 711 yalarndaki ocuklar nesnelerin ykseklii, arl, bykl, uzunluu, ksal ve renk farklarn rahatlkla anlayabilir ve yorumlayabilirler. Fakat soyut dnme ve soyut kavramlar alglama gl ekerler. Birey soyut dnme basamana 11 yandan sonra girer. Bu dnemde nesneyi ve durumu grmeden de anlayabilir ve yorumlayabilirler. Kendi dncelerini eletirebilir, dnceleri zerinde de dnmeye balayabilirler. Birey 15 yana geldiindeyse artk somut olay ve nesnelere dayanmadan, bamsz olarak soyut dnme yeteneine tamamen ulamtr. Sorun zme ve yarglama yetenekleri gelimi, sorgulama ve yeni fikirler retme artk daha da kolaylamtr.

1.3. Ruhsal zellikler


Bireyin; etkiye en ak renme, olgunlama yoluyla ekillenen ve en ok ahsna zg niteliklerinden olan ruhsal zellikler, btn bu sebeplerden dolayda, zerinde kesin konuulmas g olan bir alandr. Her bireyin ruhsal zellikleri, dierlerine gre farkldr; fakat bireyler, bu zelliklerini oluturan duygular nispeten ortak yaarlar. Bireylerin dier insanlarla rten yanlar duygulardr. Bu duygularn oluturduu btn, her birey iin tektir ve kimse kimsenin tpa tp ayns deildir. Bireyin ruhsal zelliklerinin olutuu esas dnem, okul ncesi adr. Bu dnemde temel kiilik zellikleri geliir. Bu yzden bireyin eitimindeki en nemli dnem, okul ncesi yalardr. Duygular, birey dnyaya geldii andan itibaren gzlemlenebilir. Bebein genel davranlarna baklarak memnun olup olmad gzlenebilir. Bebek bydke hem duygusal davranlarnn tr, hem de nedenleri belli olmaya balar. Bebek doumdan sonra ilk tepkilerini alayarak gsterir. Alt slandnda, dnde, can yandnda, acktnda alayarak durumunu belli eder. Okul ncesi a, ocuun btn duygu trlerinin ortaya kt adr. fke, kskanlk, nefret, hogr, sevgi, paylam vb. duygular bu ada belirir. Bu sebeple, bu ada ailenin tutumu byk nem tar. ocuk ailesinden ve yakn evresinden grd tepkilere karlk, duygularn biimlendirir. rnein ocuk fke gsterisiyle istediklerini elde etmeyi renirse, bu tavrn ocukta yerlemeye balad grlr. Sevmedii bir iin yaplmas kendisinden istendiinde, ocuun fkesi dikkate alnarak bundan vazgeilirse bir dahaki seferde ocuun yine fkeyle kar koyduu grlr. Ayrca aile tepkileri, dier ruhsal zelliklerinde ekillenmesine neden olur. Korku, kskanlk vb. gibi zellikler de aile tutumlar sonucu ekillenir. ki yana gelindiindeyse ocuun soru sorma a balar. ocuk kendisine yeni gelen her eyin ne olduunu, nasl olduunu srekli sorgular. Yine bu dnem dikkat ve zen isteyen bir dnemdir. ocuun sorduu sorular zenle cevaplanmazsa, ocukta yanl bilgiler kalc etkiler brakabilir. Ya da sorduu sorulara kar alnan tavr olumsuz olursa, ocukta renme arzusu krelebilir.

Resim 1.3: Bireyde ruhsal geliim

Bu yalarda ocuk yeterli dzeyde sevgiyi bulamazsa iine kapank bir kiilik sergiler. Bunun aksine ok abartl sevgi gsterilirse, ocuk hrn ve kendini beenmi tavrlar sergileyebilir. lkokul ana gelindiinde genelde, ocukta belirginleen ar ruhsal durum gstergeleri normale dnmeye balar. ok kskan ya da bencil olan ocuk daha lml bir karakter sergilemeye balar. Bu dnem, ocukta ruhsal olgunluun balad dnemdir. Okul anda ocuun genileyen evresi ve yeni ortamlar, onun kendi dnyasndan syrlp dier insanlarn dnyasna adm atmasna neden olur. Bu sebeple ocukta sosyalleme ve duygusal olgunluk da gelimeye balar. Bu dnemde grlen bir dier deiiklikse ocuun kendi kendine kurduu korku dnyasndan uzaklamasdr. ocuk korkularndan biraz daha syrlp sakinlemeye balar. Zamanla imgelerine dayal korkular, iyice azalr. ocuk karanlk, yangn, kaza, hayvanlarn zarar vermesi gibi korkulardan syrlrken daha ok arkadalar arasnda sevilme, beenilme gibi kayglarla urar. lkokul anda ocuk; daha ok arkadalarn, onlarn akalarn, oyunlarn, hatalarn veya gln ynlerini, baarlarn ve sevgilerini nemsemeye balar. Ya ilerleyip ocuk ergenlie adm attnda, ocukta akranlar arasnda olma ve onlarla birlikte hareket etme arzusu da artar. Bununla birlikte kimi utangalklar da daha etkili yaar. Bu utangal onun beceriksizlemesine, kendini beenmelerini istedii kiilerin bulunduu yerlerden kamasna ya da bu gibi ortamlarda sklmasna neden olur. Bu dnemde gencin gsterdii sevgi ve sevmeme tepkileri de ardr. Sevdiklerine ok baldr. Sevmediklerindense uzak durmaya alr. Bu arlk durumu, gencin son ergenlik dnemine doru normale dner. Ergenlik dnemlerinde genlerin ilgileri, kendi bedenlerindeki deiimlere ve kar cinse ynelir. Bununla birlikte toplumdaki olaylarla ilgilenme bilgi ve dncelerini gelitirme abas da bu dnemde younlar.

1.4. Kendini Tanma


Kendini tanma abas, sanld kadar kolay olmayan bir sretir. nsan ou zaman kendini adlandramad ve tanmlayamad duygular veya tutumlar ierisinde bulabilir. Bu nedenle kendini tanma abasna daha temel yaklamlar getirmekte fayda vardr. Kendini tanma abas ierisinde olan kii, nce birey olarak kendisini deerlendirmekle deil; varlk olarak insan kavramn ele almakla ie balamaldr. Yani insan, kendi bireysel dnyasn grmeye almadan nce insan olarak evrendeki yerini deerlendirmelidir. O halde nedir evren? nsanln bugnk bilgi dzeyiyle tanmlayabildii evren, ifadenin yetersiz kalaca kadar byk ve sonsuz bir varlk dzeyidir. Trilyonlarca gk cismi ve bunlarn akl almaz sonsuzlukta uyumudur. Gk talar, gezegenler, yldzlar, yldz sistemleri, galaksiler ve bunlarn bir araya gelerek oluturduu usuz bucaksz bir btndr.

Resim 1.4: Varlk dncesi

Bu insan aklnn alglamakta zorlanaca usuz bucaksz byklk ierisinde ufack bir gezegendir dnya. Peki bu ufack dediimiz dnya, evrenin ierisinde bir para olarak grlmeyip kendi btnl ierisinde deerlendirilirse? O zaman dnya da koskocaman bir varlk lemidir. Denizleri, dalar, kular, bitkileri ve saymakla bitmeyecek varlklar topluluuyla, o da esiz ve benzersiz bir btndr. Peki o halde esas soru nedir? Neden btn bunlar dile getirildi? Esas soru, bu inanlmaz gzellikteki varlk aleminin nasl deerlendirileceidir? Bu sorunun en gzel cevab; btn bu inanlmaz ve saysz gzelliklerin tek sebebinin insan oluudur.

Resim 1.5: Varlk alemi ve insann yeri

Resim 1.6: Dnyaya bakarken

Yani insan yoksa btn bu sonsuzluk da yok ve anlamsz demektir. Ksaca insan o kadar deerli ve kymetlidir ki, bunca zen sadece onun yaamasn salamak iin var olmutur. Kendini tanma yolundaki insan; kendisine ait herhangi bir bireysel zellii ele almadan nce, bu gereklii kavramaldr. Kendisini hangi dzeyde deerlendirirse deerlendirsin, hi fark etmez, insan olduu iin son derece kymetli ve esizdir. Her bireyin sadece insan olma vasf, ona bu deeri ve gzellii katmaktadr. Bu, sadece yaamas iin sunulan hazinenin byklnden bile kolaylkla anlalabilmektedir. O halde ilk ilke udur; insan deerlidir ve siz, baka hibir eye ihtiya duymadan, sadece insan olduunuz iin bu deeri zaten hak ediyorsunuz. Yani herkes gibi siz de biricik ve esizsiniz. Her trl zen ve gzellii fazlasyla hak ediyorsunuz. Kiisel geliim sreciniz iin atlacak ilk adm, kendi kymetinizin farknda olmaktr. Ruhsal, zihinsel ve bedensel anlamda kendinizi deerlendirmeye tabi tutarken, bu gerek asla gz ard edilmemelidir. Kii, kendisini ve evresindekileri hak ettikleri deer ierisinde grmelidir.

10

KENDNZ NASIL DNYORSANIZ YLESNZ. NCE DNCELERNZ DETRMELSNZ.


Bundan sonra gelecek olan aama, kiinin kendisi ile kuraca olumlu diyalogdur. Zihinsel, bedensel veya ruhsal zelliklerinizi deerlendirirken, yarglama deil alglama abas ierisinde olmaktr. Gerek u ki, en bata fiziksel zellikler olmak zere dier zelliklerin oluumunda insann kendi emei yok denecek kadar azdr. Ne esmer veya sarn olmak, ne de iri ya da zayf olmak bireyin kendi elinde deildir. Onun oluumunu ekillendiren, sonsuz etken sz konusudur. Hi tanmadmz atalarmzdan gelen genler, aile, evre, beslenme vb. birok faktrn bir araya gelerek oluturduu bir sonutur fiziki zelliklerimiz. Bu nedenle kii kendisini herhangi bir niteliinden dolay yarglamay, hele hele olumsuz yarglamay deil kendi niteliklerini deerlendirmeyi tercih etmelidir. Kendisinde var olan zelliklerle ie balayp, onlar kendi yaants ierisinde nasl daha iyiye gtrebileceini anlamaya almaldr. Bu aamada gerekli olan, her insann mutlaka stn ve zayf ynleri olduu gereini hogryle karlayabilmektir. Hi kimse, kimseden her anlamda stn deildir. Her insann bir bakasna gre daha iyi olduu ya da daha zayf olduu ynleri vardr. Asl olan bireyin bu anlayla kendisinde bulunan iyi zellikleri daha da gelitirip, zayf ynlerini glendirmek iin abalamasdr. Bu noktada yaplacak en kt tercih, kaytsz ve abasz kalmaktr. Yani bireyin zayf ynlerinin verdii eziklik duygusunu kabullenmesi, ya da gl ynlerini gelitirme abas ierisine girmemesidir. Her insan kendisinde bulunan nitelikleri ileyip-gelitirmek ve insan olmann hakkn vermekle ykmldr. nsann insan olarak sahip olduu deer bunu gerektirir. Bu da ikinci aamadr ki; birey insan olma onurunu yaatabilmelidir. Bu iki temel nokta, yeterince alglanabilirse kiisel geliim ve deiim sreci doal olarak balayacaktr. nk insan kendi kymetini alglayabilecek ve daha iyi bir insan olma abasnn zorunluluunu grecektir. Geliim srecinin baars hogr ve olgunlukta yatar. Burada kastedilen bireyin kendisine ynelik hogrs ve olgunluudur. Yani kiinin hatalar ya da eksikliklerini olgunlukla karlayabilmesidir. Hibir birey hatada ve eksiklikte yalnz deildir. Her insann yetemedii yetiemedii durumlar sz konusudur. Bu nedenle hatalar ya da eksiklikler bireyin nnde almaz bir da oluturmamaldr. Kii bu yetersizliklere taklp kalmamaldr. Birey eksikliklerini olgunluk ve hogr ierisinde yeniden ekillendirip, daha iyiye ynlendirmesi gerektiini unutmamaldr. Varlklarn kabul edip onlar gzele ve iyiye doru ilemelidir. Yoksa hogr ve olgunluktan kast, hatay ve eksiklii kabullenip kalmak, hele hele onlar deimez sreler olarak grmek deildir.

11

GL OLAN, ZAYIF YANINI HERKESTEN Y BLENDR.

DAHA GL OLAN SE ZAYIF YANLARINA HKMEDEBLENDR.


Kii stn ya da zayf ynlerini bu bakla tespit etmeye almaldr. Her iki niteliin de doal olduunu iselletirerek, eksii iyiye ve gzele, iyi ve gzeli de daha iyi ve daha gzele doru gelitirme abas ierisinde olmaldr. Yukarda verilen bak asndan sonra kendini tanma konusu ele alnabilir. Tannan ve bilinen bir evrede bir yerden baka bir yere gitmek, yabanc olduunuz bir yerde, bir yerden baka bir yere gitmekten ok daha kolay ve zahmetsizdir. Bilmek ve tanmak, yeterlilikleri ve eksiklikleri gzlemleyebilmek, ama ve hedeflere ulama aamasnn olmazsa olmaz kuraldr. Kiinin kendisini olabildiince iyi tanmas kendisiyle ilgili alaca kararlarn baarl olmasnda temel unsurdur. Kii kendisini tanmak kaydyla ancak yapabileceklerinin doru bir biimini oluturabilir.

Resim 1.7: Alnan kararlar kiinin kapasitesiyle uyumlu olmaldr

Nasl ki bardaklarn alabilecekleri su miktarlar ekil ve byklklerine balysa ve konacak su miktar bu llere gre belirlenirse, insan da ancak kendi lleri dahilindeki sorumluluklar ve hedefleri baarabilir. Bunun iinse yaplmas gereken, mmkn olduunca kiinin kendisini tanyabilmesi, stn ve gsz yanlarn belirleyebilmesidir. Kii stn yanlarn belirleyebilirse, bu zelliklerini daha fazla gelitirebilir ve beklentilerini daha st dzeyde elde edebilir.

12

Eer birey eksik yanlarn grebilirse, bunlarn getirecei olumsuzluklardan saknabilir ve eksikliklerini gidererek, bu olumsuz zelliklerini daha olumluya evirebilir. te btn bu abalarn sonuca ulaabilmesi, kiinin kendisini olabildiince iyi tanmasyla mmkndr. Kendini tanmak; neyi sevip neyi sevmediini bilmek, gl ve zayf ynlerini grebilmek, kendi snrllklarn ve yapabileceklerini bilmek, rolnn ve sorumluluklarnn farknda olabilmektir. Kiinin kendisini, en iyi kendisi tanyabilir. Bu sebeple aada size yardmc olabilecek bir dizi ip ular verilmitir. Mmkn olduunca aada verilen bilgilere uygun olarak kendinizi tanmlaynz. Elinizden geldii kadar bu ie vakit ayrnz ve mutlaka yazarak dnmeye alnz. Kendinizle ilgili olumlu zelliklerinizi dnn. En ok hangi zelliinizi beeniyorsunuz? Kendinizde beenmediiniz zellikler nelerdir? Bunlar en ok hangi zamanlarda ortaya kar? Beenmediiniz zelliklerinizi deitirmek iin neler yapabilirsiniz? Baka insanlarda beenmediiniz zellikler nelerdir? Bakalar sizi nasl tanmlar? rnein arkadalarnz, akrabalarnz, komularnz, retmenleriniz sizin nasl bir insan olduunuzu dnrler? Bakalarnn sizi nasl tanmasn isterdiniz? Her insann dierlerine gre iyi yapt ve dierlerine gre daha kt yapt bir eyler vardr. Sizin gl ve zayf olduunuz yanlarnz nelerdir? Her insann drstlk, arkadalk, ak szl olma, saygl olma, evreyi koruma gibi baz deerleri vardr. Her insann ncelik verdii deerler deiik olabilir. Sizin ncelik verdiiniz deerler nelerdir? Bundan 15-20 yl sonra nasl bir insan olmak istediinizi dnn. Nerede, kimlerle yaamak istediinizi, ne i yaptnz hayal edin. Bunlar gerekletirebilmek iin nelere ihtiyacnz olduunu saptamaya aln. Kendinizle ilgili deitirmeniz, gelitirmeniz, renmeniz gereken eyler nelerdir? Bunlar bulmaya aln? Her insann eitli rolleri ve bu rollerin yerine getirilmesi gereken sorumluluklar vardr. rnein anne rol, renci rol, alan rol, karde rol, arkada rol vb. Sizin rolleriniz nelerdir? Her bir rolnz iin ne gibi sorumluluklarnz var? Belirlemeye aln.

1.5. Kendini Gelitirme


Geliim, belirli bir duruma doru gerekleen deiim srecidir. Kendini gelitirmekse; insann olmak istedii ve belirledii bir kiisel durumu elde etmek iin gerekletirdii deiim srecidir. Baka bir deyile kiisel geliim, olmak istenilen yere varma abasdr.

13

Grld zere kiisel geliim iin nce olmak istemek ve olunmak istenilen yeri (durumu-yapy) belirlemek gerekmektedir. Ne istendii nceden belirlenmelidir. Kiinin ne istediini belirlemesi ok nemli ve g bir itir. Bu nedenle kii hedefini belirlerken, hedefe ulatnda elde edecei sonular tm detaylaryla incelemelidir. Eer hedef doru olarak belirlenmezse, byk ihtimalle zaman ierisinde o hedeften vazgeilecek ya da hedefe ulaldnda istenilen mutluluk yakalanamayacaktr. Her iki durum da ciddi kayp demektir.

Resim 1.8: Nerede olmak istiyorsun?

nsan hayatnda hedef belirleme abasnn nemi ok iyi anlalmaldr. Hedef olmadan ne bir yere varlabilir, ne de bir sonu elde edilebilir. Bu da ok deerli olan insan mr iin gze alnabilecek bir durum deildir. Geliim, hedefsiz imknszdr.

AMALANANDAN DAHA YKSEE VARILAMAZ.


Hedef belirlemede kolaylk salayacak baz noktalara deinmek faydal olacaktr. lk aama kendini olabildiince tanmak, yapabileceklerinin-gcnn farknda olmak ve istemektir.

14

Kendini anlayabilme ve gelime arzusu ile balanan sre ierisinde hedef belirlerken, olumlu olunmaldr. Olumluluk derken iki ey anlatlmak istenmektedir. Birincisi, hayata ve kendinize olumlu ynlerinizden bakabilmektir. kincisiyse, hedef iin oluturulacak cmle ya da dncenin olumlu kurulmasdr. Olumsuz cmlelerle hedef belirlenemez. Kii olumsuz cmlelerle harekete geemez. rnek verecek olursak, baarsz olmak istemiyorum. hedef belirlemekte kiiye yardmc olamaz. Ancak olumlu kurulacak cmleler zihni harekete geirebilir ve dnce retebilir. Baarl olmak istiyorum. Gibi. Olumlu bir cmle, dnce retimine daha ok olanak salar. Baarsz olmak istemiyorum cmlesi zihinde bir hareketlilik yaratmazken, Baarl olmak istiyorum cmlesi hemen ard ardna yeni sorular getirir. Hangi konuda baarl olmak, ne kadar baarl olmak, ne iin baarl olmak vb. Hedef belirlerken olumlu olmak, elbetteki yeterli deildir. Bu balang aamasdr. Hedef belirlerken Bu hedefin benim iin anlam ne? Ben bunu gerekten istiyor muyum? Bu hedef gerekleirse ne olur? gibi sorularn da sorulmas gerekir.

Resim 1.9: nce hedef belirlenmeli

Hedef belirlenirken hedefin tm detayyla ve net olarak ortaya konmas gerekir. Baarl olmay istemek yeterli ve net bir cmle deildir. Nerede, hangi alanda baar istenildii aka ifade edilmelidir. Netlikle beraber, hedefin llebilir bir dzeyi de olmaldr. Ne kadar baarl olmak istendii ortaya konmaldr. Bu hedefe llebilirlik kazandrr. llemeyecek nitelikteki hedeflere ulalp ulalmad anlalamaz. Demek ki hedef, ayn zamanda ulalabilir olmaldr. Ulalamayacak hedef gereki deildir. Hedefin gereki olmas gerekir. Bu basamaklara uyularak kurulmu bir hedef cmlesi, kiiyi sonuca ulatrabilir, deiimi salayabilir. Fakat belirlenen hedefin zaman ve koullar asndan da deerlendirilmesi gerekir. Hedef iin doru zaman olup olmad, yeterli kaynaklarn var olup olmad gzden geirilmelidir. Hedefe ulald ann zihinde canlandrlmas, hayal edilmesi de nemlidir. Hedefe ulaldnda hissedilecek duygu ve dnceler yeterince hissedilebilmelidir ki gerekten hedefe ulaldnda bir hayal krkl olumasn. Hedefin belirlenmesi, geliim srecini zaten balatm olacaktr. Bu aamadan sonras dnceleri eyleme geirmekle olacaktr. Hedefler kk ya da byk olabilir. nemli olan sizi, varmak istediiniz noktaya tayabilmesidir. Bir asl hedef ve buna bal alt hedefler de oluturulabilir.

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aada verilen testi uygulayarak kendi kiisel zelliklerinizi belirlemeye aln ve kendi kiisel zelliklerinize gre nerilen tavsiyeleri deerlendirin.

Test Uygulamas
Farkl karakterlerin zelliklerini tespit etmede bir l olarak bu blmde bir test uygulamas yer almaktadr. Aadaki testin her biri, drt ktan oluan 15 soru iermektedir. Seeneklerde belirtilen zellikler size ne derecede uygunsa ona gre puan veriniz.

Puanlandrma
Her sorunun altnda 4 k yer almaktadr. Sorular cevaplarken size en uygun seenee XX iareti, o seenekten sonra size en uygun gelen ikinci seenee ise X iareti koyunuz. Seeneklerden sadece iki kka iaret koyun. Eer sadece tek kka iaret koyacaksanz, o kka XX iareti koyunuz. Test sonunda; XX iaretlileri 2, X iaretlileri 1 puan olarak deerlendiriniz.A,B,C ve D seeneklerine verilen puanlr toplaynz. Hangi seenekteki puanlarnz arlktaysa, baskn karakter zelliklerinizin o guruba girdii anlalacaktr. Punlarn yksek olduu ikinci grup karakter zellikleri de sizde bulunacandan, ikinci grup karakter zelliklerini de gz nnde bulundurmanz faydal olacaktr. Hangi seenee daha ok puan verdiyseniz, o seenee karlk gelen karakter aada verilmitir: A: Krmz Karakter B: Sar Karakter C: Yeil Karakter D: Mavi Karakter NOT: Aadaki test sizin arlkl olarak hangi gruba ait olduunuzu ortaya karacaktr. Bu yzden testi iaretlerken u anda sahip olduunuz dnceye gre iaretlemeye zen gsteriniz.

16

Kiilik Testi
Bu test nsan likilerinde 4x4 lk iletiim adl kitaptan alnmtr Aadaki beyitlerden hangisi sizi daha iyi anlatr? Gl, kararl, giriken ve doutan liderim Der kalkar, yoluma devam ederim Hayata anlaml renkler katar elenceyi severim mr boyu herkesin mutlu ve neeli olmasn dilerim. Her anm huzurlu ve sakin geirmek isterim Kavga grlt sevmem, ilerimde en kolay yolu seerim. Her eyin mkemmel, dzgn, kusursuz olmasn isterim likilerimde saygl ve mesafeli olmay severim. Genellikle hangi tempoda ve nasl konuursunuz? Hzl ve sonuca ynelik ok hzl, heyecanl ve elenceli Daha yava ve sakin Normal ve syleyeceklerimi aklmda tartarak Bir ie motive olmanz salayan en nemli unsur hangisidir? Sonular dnmek Onaylanmak, takdir edilmek Guruptaki arkadalarmn destei Etkinlik, dzen ve disiplin alma tarznz hangisine uygundur? Youn ve hzlymdr. Ayn anda birka i bir arada yapabilirim. zgr bir ortamda alrm. nsan ilikileri odaklymdr. n planda olmayan; ama gruba her trl destei veren bir yapm vardr. Ayrntlar nemserim ve tek bir konuya odaklanarak alrm. alma temponuzu nasl deerlendiriyorsunuz? Hzl bir tempoda alr, abuk karar almay severim. lerin, rutin ve skc olmad ortamlarda yksek motivasyonla alrm. Nadiren aceleciyimdir. Gede olsa stlendiim ii bitiririm. Ayrntl dnerek karar veririm. bitirici bir XX X

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d

17

6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b

tempoyla alrm. Hangisi sizi daha ok rahatsz eder? Zaman israf ve ilerin gecikmesi Tekrar gerektiren iler ve monotonluk atma ortam ve anlamazlklar Yanlmak ve yaplan hatann tekrarlanmas Bulunduunuz gruplarda hangi konumda daha baarl olursunuz? Olaylara yn veren ve otoriteyi kullanan nsanlar motive eden ve neelendiren Uzlatrc ve grup iindeki uyumu salayan Bilgi salayc, aratrc ve olaylar takip eden Hangisi sizi daha ok strese sokar? Olaylar zerindeki g ve kontrolmn azaldn hissetmek Skc, rutin iler yaplan bir ortamda bulunmak Beni aacan dndm sorumluluklar stlenmek Dzensiz ortamlar ve eksik yaplan iler Bir renci olsanz ve retmeniniz snav kadnz ikinci defa incelediinde puannz artrdn sylese, nasl bir tepki verirsiniz? Bunu zaten hak ettiimi dnrm. ok sevinirim ve sevincimi belli ederim. Hocama teekkr eder ve sayg duyarm. Hocamn nerede hata yaptn merak eder, kadm grmek isterim. Saatler srecek bir i toplantsna katlmanz gerektiinde aadakilerden hangisini benimsersiniz? Konunun ana hatlarnn konuulmas iin, sonucun belli olmasndan hemen sonra kmay tercih ederim. Toplant elenceli bir ekilde devam ettiinde sonuna kadar kalmay, skc olmaya baladnda erken kmay tercih ederim. Toplantnn huzur iinde gemesi ve gzel kararlar kmas iin stme deni yaparm. Toplantya vaktinden nce gelir, tm detaylar not eder ve bir deerlendirme yapmak iin ge karm. Kendinizde grdnz en zayf ynnz hangisidir? nsanlar ileri istediim gibi yapmadnda ve seri olmadklarnda sinirlenmek Dzensiz, dank ve programsz olmak

18

c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d

Kimseye hayr diyememek ve bakalarnn iine koarken kendi iimi aksatmak Her eyin kusursuz ve mkemmel olmasn istemek. nsanlar buna uymadnda sinirlenmek Kendinizde grdnz en gl ynnz hangisidir? Ksa srede karar alan ve harekete geen yapm Girdiim ortamlara nee ve heyecan katan tarafm Her trl ortama uyum salama ve atmalar nleme gayretim Her eyi planl, programl ve dzenli yapma huyum Aadaki ifadelerden hangisi sizi daha iyi tanmlar? Gl, kararl, otoriter ve ynlendirici Popler, neeli, sevimli ve muzip Barl, sevecen, uyumlu ve sakin Tertipli, dzenli, disiplinli ve planl alma masanzda nelere dikkat edersiniz? ncelik verdiim eyleri yapacak ekilde dzenlenmi sade bir masay tercih ederim. nsanlara karma kark gelen; ama benim aradm her eyi bulduum bir masada alrm. nce masamn zerine gerekli olan her trl ara gereci koyarm. Sk sk kalkarak enerjimi harcamak istemem. yi bir i karmam iin masam son derece derli-toplu ve dzenli olmaldr. Ertesi gn zlmesi gereken bir problem varsa o akamki ruh haliniz nasl olur? ok byk tedirginlik duymam; nk ertesi gn o ii olmas gerektii gibi yapacamdan eminimdir. ok tedirginlik duymam; nk nasl olsa iler bir ekilde hallolacaktr. Sorumluluun stmde olmasndan dolay tedirginlik duyarm. Tedirginlik duyarm ve gecenin byk bir blmnde problemin nasl zleceiyle ilgili planlar yaparm.

19

Sar Karakterlilerin Temel zellikleri Sar karakterli kiiler, bu 4 ana kategori iinde en hareketli karekterdir. lgi ekici ve karizmatik yapldrlar. Dardan baklnca sevimli, kpr kpr, hikayeler anlatp gldren ve glen birini gryorsanz onlar hemen tanrsnz. Birebir ilikilerde ok aktiftirler. Yabanclarla kolaylkla ve zel bir aba gstermeksizin iliki kurarlar. Geni bir tandk evreleri vardr. Hayaller kurmaya yatkndrlar. Vizyonlar ok genitir. Bir organizasyon ierisinde byk projeler hayal edebilen, ok daha byk ve parlak bir gelecei dnebilen kiilerdir. Ancak bunlar hayata geirme konusunda byk skntlar yaayabilirler. Bu karakter grubunun genel zellikleri; girikendirler, ayrntlar zerinde dnmezler, alma alanlar danktr, onlar toparlayacak birine ihtiya duyarlar, elenceli ve hareketlidirler, mutluluk ve enerji yayarlar, dikkatsizdirler, hazr cevaptrlar, ikna edicidirler, sorunlara ilgin zmler bulurlar, merakldrlar. Mavi Karakterli Kiilerin zellikleri Mkemmeliyetidirler. Durular, kyafetleri ve her eyleriyle ok dzenlidirler. Her eyleri uyum iinde grnr. Kurallara ok baldrlar. alma ortamlar tam anlamyla mkemmel ve profesyoneldir. Her eyleri planl ve programldr. Hassas insanlardr. Ayrntlar konusunda titiz davranrlar. ou zaman karar vermede byk skntlar yaarlar. Genelde yalnzlktan holanrlar. Konutuklarnda ses tonlar alaktr. Konuma hzlar dktr. Duygularn akca ortaya koymazlar, mantk arlkldrlar. Heyecanlar ve duygular lldr. Bir olumsuzluk esnasnda sakin ve aklc olabilirler. Kuralc olduklarndan kolay kolay deimek istemezler. Daima tedbirlidirler. Olaylarn olumsuz ynlerini grp kayglanrlar. Detaycdrlar. Merakldrlar, aratrmacdrlar. Riskleri nceden grrler. Ciddi ve ar baldrlar. Standartlar yksektir. Yeteneklidirler. Krmz Karakterli Kiilerin zellikleri Gl kararl tiplerdir. Az laf, ok i derler. Sonu odakldrlar. Herkesin onlar gibi dnp hareket etmesini isterler. Gereksiz konumalardan ve ilerden holanmazlar. Hep yapacak ileri ve alnm kararlar vardr. nemli olan onlara gre iin zn anlamak ve sonucu elde etmektir. Bu yzden kararlarn uygularken gzleri baka bir ey grmez. Yksek; ancak gereki hedefler belirlemekten ve bunlar gerekletirmeye almaktan byk zevk alrlar. Son derece bamsz insanlardr. Zaman ynetimi konusunda stn bir becerileri vardr. Konumas hzl ve tempoludur. alma ortamlar, ne ok dank ne de ok dzenlidir.

20

Hep dik durmaya alrlar, kimseden yardm istemeyi sevmezler. Kendilerini daima hakl grme eilimleri vardr. Eletiriden pek holanmazlar. Kararl ve i bitiricidirler. Ani kararlaryla insanlar artabilirler. lerine ar odaklanrlar; fakat sonular konusunda yeterli deerlendirmeyi yapamayabilirler. Lider zelliklidirler. zgvenleri yksektir. Yeil Karakterli Kiilerin Temel zellikleri Orta yollu tiplerdir. Dikkat ekici hatalarda bulunmazlar. En belirgin ynleri her yerde mutlu olabilmeleri ve hallerinden memnuniyet duymalardr. Sabrldrlar. Ayrt edilmesi en g olan ve zor anlalan kiilerdir. ten ie ok inatdrlar. Projeleri yarm brakabilirler. Pek fazla kimseye hayr diyemezler. Barl ve fedakardrlar. En ok nemsedikleri ey evreden sayg grmektir. Daha duygulu ve heyecanldrlar. Gruplarla uyumludurlar. Kendilerini n plana karmaya almazlar. Baka insanlarn katklarndaki deeri grme konusunda olduka yeteneklidirler. Uyumlu ilikilere ok deer verirler. Baka insanlarn hislerine kar duyarldrlar. ok haraketli ortamlar sevmezler. nce ve dndrc espiri anlayna sahiptirler. Kendileriyle barktrlar. ok rahattrlar. atmadan ok ekinirler. Doal arabulucudurlar. ok sabrldrlar. lerinde frtnalar koparken dardan sakin grnebilirler. Kimseyi krmak istemezler. Sar Karakterli Kiilere Tavsiyeler Aldnz emanetlere dikkat edin. Aldnz emaneti zamannda ve zarar vermeden geri verin. Az konuup ok dinleyin. Asla ertelemeyin. enmeyin ve vazgemeyin. Karnzdaki kiinin beden diline dikkat edin. ocukluktan ve saflktan kurtulun. inizdeki ocuu canl tutun; ama her yerde ortaya karmayn. Daha dzenli olun. nsanlarn szlerini kesmeyin. Olaylar fazla bytmeyin. Konumalarnzda daha net ve aklayc olmaya zen gsterin.

Mavi Karakterli Kiilere Tavsiyeler yi bir ey yaptklarnda insanlar takdir edin. nsanlar bir eyi sizin kadar mkemmel yapmasalar da beeninizi gsterin. Ayrntlar hesaplarken btn karmayn. Yaptnz ii nasl yapacanz dnrken niin yaptnz da unutmayn.

21

Her zaman ve en iyi olmaya almayn. yi olmanz zaten yeterlidir. Kendinize gvenin ve potansiyelinizin farknda olun. Kendinizi fazla eletirmeyin. Hayatn olumlu ynlerini grmeye aln. Kk eyleri dert etmeyin.

Krmz Karakterli Kiilere Tavsiyeler Hatasz kul olmayacan kabul edin ve esnek olun. Herkesin zayf bir yn olduunu kabul edin. Bakalarnn da hakl olabileceini kabul edin. Konuurken emir kipi kullanmayn. Her eye karmaktan uzak durun. Sabrl olmay renin. nsanlar kmsemeyin. Her zaman lider olamayacanz kabul edin.

Yeil Karakterli Kiilere Tavsiyeler Bakalarnn sessizliinizden istifade etmelerine msaade etmeyin. Her eye evet derseniz evetin bir kymeti kalmaz. Hayr demeyi de renin. En kt kararn kararszlk olduunu bilin. Duygularnz amay renin. Kendi kendinizi motive etmeyi renin. Motivasyonunuz iin bakalarnn grlerini beklemeyin. Tembellii brakn ve ilerinizi ertelemeyin. Sorumluluk almaya gayret gsterin. Yeni eyler denemeye aln. Daha enerjik olmaya aln.

22

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aadaki sorulara cevap vererek kazandnz bilgileri deerlendiriniz. 1. Kz ve erkek ocuklarnn ergenlii ile ilgili yarglardan hangisi yanltr? A) Ergenlik alarnn balarnda, kz ocuklar erkeklere oranla daha iri yapldr. B) Ergenlik ann balangc, bireysel zelliklere gre deiir. C) Ergenlik anda bireyde fiziksel deimeler grlr. D) Ergenlik a tm bireylerde ayn zamanda balar. 2. Aadaki tanmlamalardan hangisi bireyin zihinsel zellikleriyle ilgili deildir? A) Anlama ve yorumlama ile ilgili niteliklerdir. B) Zaman ierisinde geliir ve olgunlar. C) Hem kiisel hem de evre faktrlerinden etkilenir. D) Refleks hareketlerden oluur. 3. Gerek i gerekse d dnya dan edinilen bilgilerin yorumlanmas ve dzenlenmesidir. Yukarda aklamas yaplan kavram aadakilerden hangisidir? A) Muhakeme B) Dnme C) Alglama D) Yetenek 4. Bilgi ve zmlerin sebep-sonu ilikisi ierisinde deerlendirilip yorumlanmas cmlesi aadakilerden hangisinin tanmdr? A) Muhakeme B) Dnme C) Alglama D) Yetenek 5. Muhakeme kavramnn tanm aadaki seeneklerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) Gerek i gerekse d dnya dan edinilen bilgilerin yorumlanmas ve dzenlenmesidir. B) Yaanlanlar, renilenleri ve alglananlar, gemi ve gelecekle ilikisini bilinli olarak zihinde saklama gcdr. C) Bilgiyi belirli bir anlam karma ve sonuca varma amacyla kullanabilme yeteneidir. D) Bilgi ve zmlerin sebep-sonu ilikisi ierisinde deerlendirilip yorumlanmasdr. 6. Bireyin kendini tanma srecinde, nce varlk alemine bakmas aadaki kazanmlardan hangisini salamaz? A) nsan olarak evrendeki yerini deerlendirebilmesini salar. B) Evrenin esiz ve benzersiz bir btn olduunu alglar. C) Evrenin yaamas iin kendisine sunulduunu ve bu yzden kendisinin ok deerli ve kymetli olduunu anlar. D) Evrenin ve bireyin deersiz olduunu anlar.

23

7. A) B) C) D) 8. A) B) C) D) 9. deildir? A) B) C) D)

Aadaki yarglardan hangisi insan iin doru deildir? nsan esizdir. Her trl zen ve gzellii hak eder. Yaam insan iin bir frsattr. Hibir deeri yoktur. Aadakilerden hangisi kiisel geliim srecinde gerekli deildir? Kii kendi kymetinin farknda olmaldr. Kendisi ile kurulan diyalog olumlu olmaldr. Kii kendisini yarglamay deil, deerlendirmeyi tercih etmelidir. Deiim ve geliimin imkansz olduunu anlamaldr. Aadakilerden hangisi hedef belirlemede yardmc olacak unsurlardan Kendini mmkn olduunca iyi tanmak. Gelime arzusu iinde olmak. Olumlu dncelerden hareket etmek. Zaman ve kaynaklar dikkate almamak.

10. Aadaki sorulardan hangisi kendini gelitirme abas iinde olan birisi iin gereksizdir? A) Ne yapmal? B) Neyi deitirmeli? C) Neye ulamal? D) abalamak neye yarar?

24

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2


AMA
Mesleki yeterliliklerinizi ve i ortamlarndaki baarlarnz gelitirebileceksiniz.

ARATIRMA
ortamlarnzda veya okulda ok baarl ve yetenekli olarak grdnz bir kiiyi gzlemleyerek onun olumlu davranlarn ve zelliklerini not ediniz. evrenizde grdnz baarsz bir kiiyi tespit ederek, onun baarszlnn nedenlerini tespit etmeye aln.

2. MESLEK GELM
2.1. Etkin Problem zmek ve Proje Gelitirmek
Bir ortamdan veya durumdan, daha ok tercih edilen bir baka duruma geilmesi esnasnda karlalan engeller ya da zorluklara problem denir. Problem kavram, iyiletirilmesi gerektii dnlen somut veya soyut tm kavramlar iin geerlidir. Problem zme ise; var olan engelleri amak suretiyle bir durumdan, olmas istenilen baka bir duruma gemek iin kullanlan srecin addr. Problemler son derece farkl ve saysz olduundan, problem zme sreci de net olarak snflandrlamayacak kadar geni bir sretir. Bu sebeple problem zme sreci ana hatlaryla drt kategoriye ayrlabilir. Sorunu Tanmlama: Bir problemin zm, ncelikle problemin varlyla mmkndr. Nasl ki kimse sorulmam sorular cevaplayamazsa, yine hi kimse de belirlenmemi problemleri zemez. ncelikle problemin anlalmas ve en net biimiyle ortaya konulmas gerekir. Bir problemin belirlenmesinin yolu, istenen durumu ortaya koymak, istenen durumu etkileyen olumsuzluklar tanmlamakla mmkndr. Muhtemel zmler Gelitirme: Bu noktada yaplmas gereken sorunun tm ynlerini deerlendirebilmek ve ona uygun tutum ve davranlar gelitirebilmektir. En uygun zmler, gl tanmlamalar ortaya koymakla elde edilir. Bu aamada ne kadar ok dnce ortaya atlr ve zerinde tartlrsa, en doru zme o oranda yaklalr.

25

zmleri Deerlendirme: Belirlenen zm alternatiflerinin muhtemel sonular karlatrlarak, her biri dikkatlice deerlendirilmeli ve en uygun olan seilmelidir. Bunun iin istenen sonucun ok iyi belirlenmesi, zmlerin istenen sonuca gre deerlendirilmesi, zm yolunun getirebilecei risklerin gzden geirilmesi gerekir. Belirlenen zmn Uygulamaya Konulmas: zmn uygulanmasnda planlama ve ihtiya duyulacak kaynaklarn temini gerekir. stenilen sonuca ulamak iin yaplacak planda beklenmedik durumlar iin alnacak tedbirler de yer almaldr. zme baland anda, elde edilenlerin ulalmak istenen sonu asndan deerlendirilmesi ve oluabilecek sapmalarn dzeltilmesi gerekir. zm tamamen uygulandnda ise sonuca ulalp ulalmad llmelidir. Bir problemin zme varmamas eitli sebeplere dayanabilir. Bu sebepler yle sralanabilir: Metotlu almamak Yeterli istek ve kararlla sahip olmamak Yetersiz bilgi Sorunu yanl tanmlamak Gerekli teknik ve yeteneklere sahip olmamak zm etkili bir biimde uygulamaya koymamak Sorunu farkl alardan grmemek Kendinizi iyi ifade edememek Baaramama korkusu Risk almamak Esnek dnememek vb, Proje gelitirmek de bir anlamda problem zmektir. Proje daha iyi bir durum oluturmak iin ortaya atlan planl ve organize grler btndr. Bu nedenle proje gelitirilirken yaplmas gereken iler, problem zm aamasnda yaplmas gereken ilerle benzerlik arz eder. yi bir proje iin; varlmak istenen amacn belirlenmesi, engeller ve frsatlarn deerlendirilmesi, uygun yntemlerin belirlenmesi gerekir. Ancak proje gelitirme, daha fazla yaratclk ve ince noktalar grebilme yetisi ister. Bu anlamda sahip olunmas gereken nitelik, yaratc dnce oluturabilmektir. Yaratc dnme, tecrbe ve bilgileri sra d ekillerde harmanlamay, alglamay, zihinsel balant kurabilmeyi gerektirir.

HAYAL GC GEREKTEN KAMAK N DEL, GERE YARATMAK N KULLANILMALIDIR.


Yeni fikirler ve projeler retebilmek iin aadaki nerilerden faydalanlabilir:

26

Dnce retimi Rahatl: Hayal gcne ynelik elenceli bir egzersiz olarak dnlebilir. Yaplmas gereken ksa bir zaman dilimi ierisinde, amaca ynelik akla gelebilecek tm dnce ve artrd kelimeleri yazmaktr. Ne kadar ok kelime ya da dnce not edilirse o kadar alternatif yakalama olana ortaya kar. Serbest likilendirme: Proje ile ilgili her hangi bir sembol, resim ya da artrcy ele alp onunla ilikili cmleler kurulabilir ve kurulan bu cmleleri tamamlayan bal yeni cmleler oluturularak dnme gc gelitirilebilir. Tartma: Oluturmak istediiniz yapnn veya projenin bakalaryla konuulmas yeni fikirler edinmeyi kolaylatrr. Hayal Kurma: Pek nemsenmese de yaratcln en nemli kaynadr. Hayal kurma, allm kalplarn dna kmay, eylem gerektirmedii iin snrsz alternatifi gzden geirebilmeyi, sadece size ait olaca iin orjinallii, potansiyel engelleri fark edebilmeyi kolaylatrr.

Benzetme: Daha nce tecrbe edilmi yaantlardan faydalanlarak yeni dncelerin oluumuna frsat verilebilir.

Resim 2.1: Oluturulm verilerden faydalanlmaldr

evreyi gzlemleme ve ortam deitirerek yeni objeleri deerlendirmek de yaratclk iin bir frsat oluturabilir.

27

Resim 2 2: evreyi gzlemle ve deiik ailardan gr

2.2. letiim, Sunum ve kna Becerilerini Gelitirmek


2.2.1. letiim
letiim, kiinin kendisi ve evresiyle oluturduu szl ya da szsz anlama, anlatma, alglama, yorumlama ve aktarma srecidir. evrede yaanan herhangi bir olay, gzlemlenen bir cisim, hissedilen bir duygu, kiinin kendisiyle ve evresiyle oluturduu bir iletiimdir. Grlecei zere iletiimin alan son derece kapsaml ve bireyin dnyasnda etkisi olduka byktr. Bu nedenle iletiim, bireyin dnyasnda oluturduu alglama ve ifade etme dzeyidir diyebiliriz. Yani iletiim, kiinin hayatna denk den bir kavramdr.

Resim 2.3: Anlamak dinlemekle balar

28

Yksek iletiim kalitesi, yksek hayat kalitesi olarak yorumlanabilir. letiim kalitesini ykseltmekse, daha fazla kiiyi anlamak ve daha fazla kiiyle anlaabilmekle mmkndr. nsanlar arasndaki etkili iletiimin anahtar, nce anlamaya almak, sonra anlalmaya almaktr.
Resim 2.4: Daha fazla kiiyle anlaabilmek daha yksek iletiim kalitesi demektir

nsann uyku dnda hemen her an gerekletirdii bir etkinlik olan iletiimin gelitirilmesinin temel noktas, karnzdaki kiiyi dinlemek ve anlamaya almaktr. Bu da ancak karmzdaki kiiye deer vermek ve anlamaya alrken kendimizi onun yerine koyabilmekle mmkndr. Oysa iletiimlerimizin byk ounluu, karmzdakini anlamaktan nce kendimizi anlatabilmek dzeyinde gerekleir. Ama genelde yant vermek, kontrol etmek ya da ynlendirmektir. Olmas gerekense anlamak niyetiyle dinlemek, karnzdaki kiiyi hissetme abas iinde olmaktr. Anlamak iin dinlemek, karnzdaki kiinin kafasndaki ve ruhundakiyle ilgilenmek demektir. Anlalmak, onaylanmak, deer verilmek ve takdir edilmenin bir insan iin ne kadar nemli olduu dnlrse, insann karsndaki kiiyi samimiyetle dinleme abasnn bile ilikiler asndan olumu yapcl grlebilir. tenlikle anlama abas, bal bana gzel bir iletiim atmosferi oluturmaya yetecektir. Dinlemeden anlamaya almak, hastala tehis koymadan ila nermeye benzer. lalar, ancak ilgili olduklar hastalk durumlarnda fayda salayabilir. Hastalk belirlenmemise, yazlacak ilacn ie yarama ihtimali son derece dktr. Anlamadan iletiim kurmaya almaksa, kalp hastasna gzlk reetesi yazmak kadar tuhaf bir durumdur. Anlalma abas, anlatmay ve dolaysyla dil kabiliyetini gerektirir. Dil, insanlarn dnyay anlamasn salayan, bireyin kendisiyle ve evresiyle iletiim kurmakta kulland semboller ve sesler btndr. Dili etkin kullanmak, bireyin bakalarn anlamasn ve istediini anlatabilmesini kolaylatracaktr. Etkin bir dil kabiliyetini gelitirmenin en kesin yntemi ise yetkin bir okuma becerisini kazanmaktr. Kiinin bir duygu veya dnceyi aktarrken kulland beden dili, kar tarafn farknda olmadan alglayabildii daha ciddi bir iletiim unsurudur. Yaplan incelemeler beden dilinin iletiimde yaklak %58 orannda etkin olduunu, ses tonunun %38 ve seilen kelimelerin de %07 orannda etkili olduunu gstermektedir. Beden dili, kendimizi ifade ederken ya da bir kiiyi anlamaya alrken bizi daha net sonulara ulatrabilecek bir aratr. Burada beden dili zerinde yeterince ayrntya giremesekte, bir fikir vermesi asndan beden dilinin gzlerle ilgili birka verisini ele alabildik.

29

nsanlarn iletiim esnasnda baklar kii hakknda ip ular verir. Bu baklar ok ksa sre ierisinde belirip kaybolduklar iin gz hareketlerinin dikkatle takip edilmesi gerekmektedir. Baklarn tad ifadeler aada sralanmtr: Sol st tarafa bakyorsa, grsel hatrlama ile ilgilidir. Daha nceden var olan bir nesne, kii, olay ya da durumun grsel olarak zihinde canlandrlmas yoluyla hatrlanmaya alldn gsterir. Sa st tarafa bakyorsa, grsel tasarlamak ile ilgilidir. Daha nceden grlmemi kiiler, nesneler, yaanmam olaylar ve durumlar ya da grlm ama ierii deitirilmek istenen tecrbeler oluturulmaya allrken sa st tarafa baklmaktadr. Kiinin yalan syleme abas iinde olduununda bir gstergesidir. Sol yana baklyorsa, iitsel hatrlamak ile ilgilidir. nceden duyulmu, yaanm tecrbelere ait sesler hatrlanmaya allmaktadr. Sa yana baklyorsa, iitsel tasarlamakla ilgilidir. nceden hi duyulmam sesler, kelimeler organize edilmeye alldnda ya da yaanm iitsel tecrbeyi farkllatrmaya allrken gzler sa kulak hizasna kayar. Sol alt tarafa baklyorsa, isel diyalogla ilgilidir. konumalar yaptnda bu yne bakmaktadr. Sa alt tarafa baklyorsa, hissetmek, tekrar yaamakla alakaldr. Bir duyguyu hissetmeye alrken, dokunular ya da yaanm bir durumu yeniden, iindeymi gibi canlandrmaya allrken bu yne baklr. Bu konuda daha detayl bilgi edinilmesi, bu amala yazlm kitaplarn okunmas faydal olacaktr. letiimde taknlan baz tavrlar olumsuz sonulara sebep olabilir. Bunlar yle sralayabiliriz: Karlalan durum, olay ya da diyaloglarn yalnzca bir ynyle ilgilenmek, dier ynlerini karmak, Karnzdaki kiiyi hep yanl ekilde deerlendirmek grdnz bir olumsuzluk karsnda olumlu sz ve davranlar alglayamamak, abucak genellemelere varmak, detayyla dinlemeden hkm sahibi olmak, Herkesi kolayca anlayp zebileceini dnmek, Dncelerinizin kesin doru olduuna inanmak ve dncelerinizden taviz vermemek, n yargl davranp iletiime frsat vermemek, Her zaman doru olduunuzun onaylanmasn beklemek,

30

Genel anlamda iletiimi kolaylatracak ve verimli bir dzeye tayacak baz tutumlar ise yledir: Kendini bakalarna ifade etmeden nce dncelerini bir gzden geir. ncelii dinlemeye ve anlamaya ver. nsanlarn seni dinlemediklerinde ne kadar rahatsz olduunu hatrla ve dinlemenin nemini aklndan karma. Sana sylenenleri doru anlayp anlamadn kontrol etmek iin sana sylenenleri karndakine ksaca tekrar et. Konumaya ilk nce olumlu ifadeler ieren cmlelerle bala. Kardakinden aklamalar bekliyorsan soruyu detayl, eer net bir ey istiyorsan cevab evet, hayrl olacak ekilde sor. ikyetlerini eletirilerini, ricalara ya da taleplere evirerek anlatmaya al. Karndakine yeri geldiinde teekkr etmeyi unutma.

2.2.2. Sunum
Baarl bir sunum, iyi bir hazrlk ve planlamay gerektirir. Bunun iin ilk yaplacak i, konunun belirlenmesidir. Konu belirlendikten sonra, kiinin konuya hakimiyeti orannda bir hazrlk sreci gerekir. Sunum yapacak kii, bu sunum ierisinde ok fazla ey anlatmay deil, nemli olan noktalar aktarabilmeyi ama edinmelidir. Sunumda baar, amacn en iyi ekilde ortaya konmasyla salanabilir. Bir sunum planlanrken, ncelikle sunumun kime veya kimlere yaplaca dikkate alnmaldr. Sunumun yaplaca kiiler, sizin sunumunuzun ieriini belirleyecektir. nk sunumun esas amac, hedef kitleye ulaabilmektir. Bunun iin, o kiilerin dzey ve beklentileri mutlaka belirlenmelidir. Dinleyicilerin sizin sunumunuzdan elde etmelerini beklediiniz tutum ve davranlar ancak bu yolla belirleyebilirsiniz. allan bir irkette mdrler iin yaplacak bir sunumla, snf arkadalarnza yapacanz sunum arasnda konu ayn olsa da planlama, tarz ve ierik asndan farkllklar olacaktr. Bu amala hitap edilen kiilerin dzeyini ve onlara konuma boyunca hangi bilgi, duygu, dnce vb. kavramlar aktarmak istediinizi belirlemelisiniz. Belirlenen konunun ierii bu sorularn cevaplanmasyla oluturulabilir. Bir sunum planlanrken, hedef kitlenin konu hakknda nceden ne bildiklerini ve sizden ne beklediklerini de tahmin edebilmek gerekir. Bu tahmin abas, ayn zamanda ortak noktalarn da gzden geirilmesine olanak verecektir. Bu da iyi bir sunum iin gerekli olan ortak paydalar belirleyebilmenizi salayacaktr. Bu deerlendirmeleri yaptktan sonra sunuma neyi dahil edip neyi dahil etmeyeceinize karar vermeniz gerekir. Sunumun ierii hazrlanrken aadaki sorularn cevaplanmas faydal olacaktr. Hedef kitlenin sizin anlatmak istediiniz temel noktay anlamalar ve hatrlamalar iin gerekli olan bilgiler nelerdir? Hangi bilgiler, temel noktay anlama ve hatrlamalarnda yardmc olabilir? Sizin holandnz ve onlarn da renmekten holanacaklar bilgiler nelerdir?

31

Sunumunuzun baars iin, dinleyicilerin dikkatini ekecek, grsel verilerden de faydalanlmaldr. Ancak grsel unsurlar seerken; tamamen yazdan olumamasna, okunamayacak ya da anlalamayacak kadar kk ve skk yazlarn bulunmamasna, fazla detay iermemesine zen gsterilmelidir. Sunum metni ve grsel destekleyiciler bakacanz alma notlar hazrlamalsnz. doru deildir. Okumak yerine hatrlatc Hazrlanacak notlar; kolay okunmal, her an sonraki admn gsterecek titizlikte olmaldr. hazrlandktan sonra, konumanz esnasnda Bir sunumun tamamen metinden okunmas notlar dzenlenerek sunum yaplmaldr. elinizin altnda olacak ve size sunumun bir

yi bir sunum iin yaplmas gerekenler yle zetlersek: Konunuzu ve amacnz belirleyin, Dinleyicilerinizi tanmaya aln, Onlarn beklentilerini tahmin etmeye aln, Ortak paydalar belirleyin, Temel noktalar tanmlayn, Grsel desteklerinizi hazrlayn, Faydalanabileceiniz etkili notlar tutun, yi bir hazrlk, iyi bir sunum iin gven verecektir. Yaptnz hazrlklarn amacnza uygunluunu grmek ve konuma esnasnda daha rahat olmak iin konumann nceden provasnn yaplmasnda fayda vardr. Konuma denemenizi yksek sesle, grsel desteklerinizi kullanarak ve zaman kontrol ederek yapnz. Bir sunum yaparken heyecanlanmak, son derece normaldir. Eer sunum esnasnda heyecan hissedilirse, yava konumak ve hareket etmek yattrc olabilir. Konuma esnasnda dik durmaya, yznzn insanlara dnk olmasna, glmsemeye dikkat ediniz. Sunumunuz esnasnda sorular sorarak ya da soru alarak, mesajnzn ulap ulamadn denetleyebilirsiniz. Sorulan her soruya olumlu bir tavr taknn ve her soruyu yeni bir bilgi daarc olarak dnn. Sunumun sonunda ksa bir zet yapnz ve dinleyicilere teekkr ediniz.

2.2.3. kna Becerileri


Baarl bir sunum, baarl bir ikna becerisidir. nsanlar ikna edebilmek iinde etkili sunum yntemlerine dikkat edilmelidir. Konuulacak konunun ya da sylenecek szn niteliine gre benzer hazrlklar yaplabilir ve ayn yntemler denenebilir. Ikna abas gerektiren konular, bazen sunumlar kadar ayrnt ve detay gerektirirken, bazen de bu kadar ayrnty gerektirmeyebilir. Bu gibi durumlarda anlatm daha ksa ve z olmaldr. Sonu, daha abuk elde edilmeye allmaldr. Fakat her ikna abasnn, hatta birisini ikna etmek iin kurulacak tek bir cmlenin bile, aslnda bir sunum olduu unutulmamaldr. Bu noktada sunum iin gerekli olan temel unsurlar dikkate alnmaldr. Ne elde edilmek istendii, hedef kitlenin beklentisi, dnceyi en net ve kalc biimde aktarmann yollar nceden

32

sorgulanmal ve yukarda anlatlan unsurlar dikkate alnmaldr. Bu amala yukardaki blm tekrar okunarak ikna etme becerisi asndan bir kez daha deerlendirilebilir.

2.3. Zaman Verimli Kullanmak


Zaman denilen kavram insan hayatnn ta kendisidir. nsan hayatnda, insan hayatndan daha deerli bir ey olamayacana gre, harcanan ey zaman denilen bamsz ve soyut bir kavram deil bizzat insann kendisidir. Boa geirilen her dakikada harcanan insann bizzat kendisidir.

SADECE MD VARDIR SONRA ASLA GELMEZ.

Kiiye verilen mrn yalnzca bir kerelik bir frsat olduu ve abucak akp gittii dnlrse, yaplabilecek en ciddi israfn zaman israf olduu kanlmazdr. u halde yaplmas gereken ilk i, zamann deerini bu ciddiyetle alglayabilmektir.

Kiinin birisini yok yere ldrmesi, normal insanlarn kabul edemeyecei bir gerekliktir. Peki ya kiinin kendi zamann yok yere harcamas? Boa geen ve yeterince deer verilmeyen zaman, yok edilen insan mrdr. Bunu gerekten alglayabilen bireylerin, zamann daha iyi kullanmaktan baka akllca bir seenekleri yoktur. Zaman geri dndremez, biriktiremez, dn alamazsnz. Zaman, ok deerli bir kavram olmasna ramen, kt bulunan bir kaynaktr. Zaman ynetimi ise zamann en verimli ekilde kullanlmas demektir. Zamanlarn iyi deerlendiremeyen insanlar, ilk olarak onun nemini kavramaldr. Ardndan zamann kiiyi yneten deil, kiinin kontrolnde olan bir kavram olduunu alglamalar gerekmektedir. Hayatta baarya ulamak isteyen kii, ne kadar az zamannn olduunu dnebilmelidir. Zaman doru ve etkin kullanmann ilk adm, kiinin mutlak anlamda hedeflerini belirlemesinden geer. Bu hedefler, hem hayatn tamamn ynlendirebilecek ve hayat beklentisi olarak dnlebilecek temel hedefler, hem de durumlara bal olarak yaplmas gereken dier ara hedefler olabilir. Verimli bir hayat, ancak ne iin kullanlaca belirlenmi ve bu hedefe ynlendirilmi hayattr. Bu sebeple yaplmas gereken ilk i, temel hedefler zerinde dnmek ve onlar biimlendirmektir. Zaman verimli kullanmak; megul grnmek deil, zaman amalarmz gerekletirmeye ynelik faaliyetler yaparak deerlendirmektir. Zamann verimli kullanlmas iin u noktalara dikkat edilmelidir: nceliklerin belirlenmesi, yi bir planlamann yaplmas, Hayr diyebilmek,

33

Olumlu ve gelitirilmesi gereken ynlerin saptanmas, alma ve yaam ortamlarnn dzene sokulmas, Zaman hrszlarnn belirlenmesi ve nlenmesi, Kararlarn hzl verilmesi, lerin bir ksmnn devredilebilmesi vb. Tm bu ilkelerin, hayatta birer alkanlk haline getirilmesi gerekir. Bylece zaman ynetimi iin ayrca bir gayret sarf etmeye gerek kalmayacaktr. Zaman ynetimi iin uygulanacak en nemli yollardan biri, boa harcanan sreyi azaltmaktr. Tabi bunun iin ilk nce yukarda da bahsedildii gibi zamann boa harcanmasna sebep olan unsurlarn tespit edilmesi gerekir. te zamanmz alan baz unsurlar: leri Ertelemek: Erteleme davran, zaman planlama ve baar karsndaki en byk engellerden biridir. Ertelenen her i, bir dierini engeller. Kendine Gvensizlik ve Yksek Kayg: Bazen bireyler, kendi performanslarndan phe edebilirler ya da yaptklar iin yeterliliinden emin olamayabilirler. Bu durum ok youn duygularla yaanyorsa, zaman planlama da engelleyici bir etken durumuna gelir. Planszlk: Belirlenen amalar dorultusunda, yaplacak ilerin bir plan dahilinde yrtlmesi gerekir. Bu planlar uzun dnemli ve ksa dnemli planlar olabilir. Ama planszlk zaman kaybnn temel sebeplerindendir. Hayr Diyememek: Zaman verimli kullanmak iin bazen evredeki kiilere hayr demek gerekmektedir. Yaplan birok plan bazen karsndakine hayr denilemedii iin aksamaktadr. Gereksiz Mkemmeliyetilik: Mkemmel bir zaman planlaycs olmak gibi bir hedefe sahip olmak, ksa bir sre sonra hayal krkl yaamaya ve vazgemeye neden olur. Hedefleri belirlerken esnek olmak ve olas aksilikleri gz nnde bulundurmak nemlidir. Kararszlk: Baarmak istenilen tm ilerde olduu gibi, verimli zaman kullanmnda da, belirgin bir ama olmaldr. Ama belirlerken, neler yaplacana karar vermek ve bu yaplacaklarn nem derecesini belirlemek gereklidir. Zaman verimli bir ekilde kullanmak iin, zamann hangi iler iin daha fazla, hangi iler iin daha az kullanlaca belirlenmelidir. Yaplmas planlanan iler arasnda, ncelikler sralamas yaplmaldr. Birok kii bu ncelikleri belirleyemedii iin gereksiz bir sr eyle uraarak zamann boa harcamaktadr. nceliklerinizi belirledikten sonra onlar uygulamaya koymak iin mcadele etmek gerekebilir; nk birok etken bu nceliklerin nne gemek isteyecektir.

34

Zaman, yeryzndeki her trl giriimde rol olan balca etkenlerden biri ve esiz bir kaynaktr. Herkes, her gn eit zamana sahiptir. Zaman biriktirilemez, balatlp durdurulamaz ve geen zamann yerini hibir ey dolduramaz. Zaman verimli kullanmak, amalarn, sorumluluklarn, zevklerin ve sosyal yaamn bir arada yrtlebilecek ekilde planlanmasdr. Zaman verimli kullanmaya balamak kararll gerektiren bir deiim srecidir. Bu srete baz engeller ortaya kabilmektedir. Zaman planlarken, bazen ilerin planland gibi gitmeyeceini, planlanmayan durumlarn da ortaya kabileceini gz nnde bulundurmak nemlidir. Zaman planlarken, hem zorunlu hem de zevk veren etkinliklere zaman ayrmaya dikkat edilmelidir. Belirli srelerle, yaplan planlarn, ne kadarnn iledii, ne kadarnn aksad, plann aksamasna nelerin neden olduunu deerlendirmek, bireyin kendisine daha uygun zaman planlamas yapmasn salayacaktr.

2.4. Strese Kar Dayankl Olmak


Stres, kiinin kendini gergin, huzursuz ve kaygl hissetme durumudur. Stres yaratabilecek durumlar, kiinin kendisinden ya da dardan kaynaklanan etkenlerden oluabilir. Herhangi bir kii iin stres etkeni olabilen bir durum bakas iin stres nedeni olmayabilir. Baz stres durumlar, bireyin ocukluk ya da ergenlik dneminde yaad sorunlarla balantl olabilir. Herkesin olaylar karsnda hissettii sknt dzeyi bakalarna gre farkllk gsterir. Bu nedenle stresle baa kma yntemleri de bireylere ve stresin dzeyine gre deiir.

GEREK GLKLER YENLEBLR. BAA IKILAMAYANLAR HAYALMZDE YARATTIKLARIMIZDIR.


Kendiniz iin stres nedeni olabilecek unsurlar belirleyebilmek iin aadaki uygulamay yapmaya alnz. Cevaplarnz bir kada yaznz ve zerinde dnnz. Kendi hayatnzdaki stresli durumlarn neler olduunu ya da olabileceini dnp srasyla yazn. Kendinizi kaygl ve skntl hissettiiniz durumlar bir gzden geirin. Bu durumlarda, ne tr dnceler aklnzdan geerdi ve bedeninizde o srada ne gibi deiiklikler olurdu hatrlamaya aln.

35

Kimler hangi durumlarda, hangi olaylarda, sizin stres yaamanza neden oluyor? Bunlar not edin. Saydnz durumlarn yaratt stresi, nasl azaltmaya altnz dnn. e yarayan ve yaramayanlar fark etmeye aln. Defalarca denediiniz halde istediiniz sonucu vermeyen yntemlerden vazgein. Kendi kendinize yaptnz her olumsuz yaktrmay gzden geirerek, ne kadar size uygun dtklerini deerlendirin. Kiinin kendine zg stres durumlarnn yan sra, genelde grlebilecek stres durumlar iin yaplmas gereken kimi davranlar vardr. rnein, rencilik dneminde karmza kacak ve sorun oluturabilecek noktalardan birisi derslerdeki baarszlk durumudur. Derslerde daha baarl olmak ve baarszln getirecei skntlardan kurtulabilmek iin u tavsiyelere uymak faydal olacaktr. Dzenli alarak, ders verilmeden nce belli bir sre konu ile ilgili altyap almas yapmanz, dersi daha iyi izlemenizi salayacaktr. Snavdan hemen nce almak, hem stresinizi artracak, hem de abuk unutmanza ya da kartrmanza yol aacaktr. Her zaman bir maraton koucusu olduunuzu dnp belli bir tempoda; ama devaml almanz gerekir. renme iin tekrar temeldir. ok kullandnz bilgiler kalc belleinize yerleir ve istediinizde arlmas da ok daha kolay olur. Bunun iin altnz konunun ksa zetlerini karp arada srada onlar gzden geirebilirsiniz. alma ortamnz, almak iin uygun bir hale getirin. (Masanzn zerine sevdiklerinizin size verdii ufak hediyeler, resimler koyabilir odanz ska havalandrlabilir, verdiiniz aralarda uzanabileceiniz bir yatak bulundurulabilir. Ayrca dinleyebileceiniz bir mzik aabilir veya size g ve moral verecek zl szler yazabilirsiniz.) Bir nceki akamdan yapacaklarnz programlayn ve ne kadarn yapabildiinizi ertesi akam gzlemleyin. Bu ekilde programl yaama alkanl gelitirebilirsiniz. Uyamadnz maddeleri gzden geirip, ya bir sonraki gnn programna koyabilir ya da uygulama d brakabilirsiniz. Genel anlamda strese sebep olan temel duygu mitsizliktir. mitsizlik ise en kt hastalktr. u ana kadar gelip birtakm eyler renebilmiseniz daha ok eyler renebileceksiniz demektir. Hayatta hibir ey iin ge deildir. Kendinizi en yukardakilerle karlatrp kendinizi zmeyin. Herkesin iinde bir cevher vardr. Onu ne kadar ileyebilirseniz, o kadar nemli hale getirebilirsiniz. Daima sizin de bakalarndan farkl yetenek ve deerleriniz olduunu dnn; ancak bu dnceler iine girdiinizde de gerek d, ulalamaz eyler dlemeyin.

36

Resim 2.5: evrenizdeki gzellikleri grmeye aln

Bakasnn gremedii ho eyleri grmeye aln. evrenizdeki kii ve nesnelerin gze, kulaa ho gelen ynlerini grmeye aln. Bu hem sizi ruhen dinlendirecek, hem de manevi olarak zenginletirecektir. evrenizdekilerle ve gemiinizle dost olmaya aln. Etrafnzdakilerin size yardmc olmaya alan dostlardan olutuunu dnn. Gemiinizde yapamadklarnz ya da yanl yapm olduunuz eyleri deil, baardnz eyleri aklnza getirmeye aln. Yanl yapmaktan korkmayn, doru ve daha gzel iin uramay hedef edinin. evrenizde ya da tarihteki olumlu bir ahsiyeti kendinize rnek aln. O kiinin ne byk zorluklar sonras baarya ulatn dnn.

37

Resim 2.6: Byk insanlar rnek aln

Spor yapmay ihmal etmeyin. Bu hem geriliminizi azaltacak, hem de vcudunuzu daha olumlu etkileyeceinden kendi bedeninizi daha ok sevmenize yol aacaktr. Sizi zp karamsarla sokacak eyler yerine heyecanlandracak, elendirecek ya da azminizi krkleyecek eyleri dnmeye aln ve okumay mutlaka alkanlk haline getirin. Stresin tamamyla kt bir durum olmadn unutmamak gerekir. Stres eer zarar vermeyecek bir dzeyde tutulabilirse, insan motive edebilen bir unsur durumuna dnebilir. Baz ilerde ve olaylarda bir miktar tedirginlik, o olaylara daha ok zen gsterilmesini salayabilir. Bu da kiinin daha gayretli ve baarl bir tutum taknmasn kolaylatrabilir. Ar olmadktan sonra streste insana olumlu katkda bulunabilecek bir duygudur.

38

2.5. Kiisel Motivasyonu Salamak


Motivasyon, bir ihtiyac gidermek iin gerekli davranlar balatan, harekete gemeyi ve sreklilii salayan kuvvettir. Sahip olunan btn gdler, bir ihtiyatan kaynaklanr. Srekli deiim gsterebilir ve hayatn her srecinde vardr. Motivasyon, tm bu ihtiyalarn karlanmasnda kendini gsteren bir kuvvettir. Motivasyonun insan ynlendirdii durum dllendirmedir. dllendirme, en basit anlamda ihtiyalarn karlanmasdr. Kiinin yneldii ilerde baars, o ie ynelik motivasyonunun bir sonucudur. Kiiyi baarya gtren, hedefine ynelik iinde oluturabildii gl arzudur. Bu nedenle baar motivasyonu, motivasyon ise doru seimleri gerektirir.

EN BAARILI SAVAI, HEDEFNE KURUN GB ODAKLANAN SIRADAN NSANDIR.


Arzu edilmeyen-istenmeyen bir urata, insan sreklilik gsteremez. Kendisine fayda salamayacan dnd durumlar, kiiye mutluluk vermeyen abalar sonusuz kalacaktr. Bu nedenle motivasyonun ve baarnn temel art, arzulanan hedeflerin var olmasdr. Hedefin bykl-kkl, zorluu-kolayl, motivasyonda temel etken deildir. Temel etken kiinin alaca dl, yani varlmak istenen hedefin salayaca doyumdur. Motivasyon, gelien bir sretir. Kk ya da byk kazanmlar, insan yeni kazanmlar iin gdler. Bu sebeple baarda ille de byk admlarn atlmas gerekmez. Kk iler de, kiiyi hedefe ynelten byk motivasyonlara sebep olabilir. Bu nedenle insan yapabilecei her olumlu i veya davran kmsemeden ve sahiplenerek gerekletirmelidir. Kk de olsa gelen baar, bir sonraki baarnn habercisidir.

2.6. Birlikte altnz Arkadalarnzla Uyum Salamak


yeri, insann bir gnnn en az te birini geirdii ortamdr. Sadece bu adan bakldnda bile insan mrnn byk bir blmn kuatan ve vaktini geirdii yerdir. Dolaysyla i hayatndaki baar ve mutluluk, ayn zamanda insan hayatnn baars ve mutluluu anlamn tar. Hele insan hayatnn bir btn olduu dnlrse, bu gereklik daha kuvvetli bir biimde kendisini gsterir. nk insann hayatndaki mutluluk ve baar onu bulunduu tm ortamlarda etkisi altnda tutacaktr. Bu sebeple baarl bir i hayat, baarl bir yaam anlamna gelmektedir diyebiliriz.

39

hayatndaki baar, bir ynyle bireyin kendisine balyken dier yn ile de alt ortamlardaki kiilerle ilikilerine baldr. Kiinin i hayatnda kendisine bal olan etkenler, kiinin en bata yaam amacn iyi ortaya koymas ve bu amaca uygun bir ite alyor olmasn gerektirir. Kiinin yaam amac; kesinlikle kiinin gayret etmekten hi ekinmeyecei ve hatta mutluluk duyaca bir gaye olacandan, bu amaca hizmet eden ilerde nihayetinde kiiye mutluluk verecektir. Yani kiinin en bata dikkat edecei nokta, mmkn olduunca sevecei bir i alannda almasdr. nsan gerekten severek alrsa yapt ite baarsz olmas olduka zordur. Severek altnda, yapaca iler, harcayaca zaman insan yormayacak, altka baaracak ve baardka mutlu olacaktr. yerinde baar, kiinin alt insanlarla uyumuna ve bu insanlardan ald olumlu etkilere baldr. Kiinin birlikte alt i arkadalarna ekip diyebiliriz. Ekip; birbirini tamamlayc bilgi, beceri ve yeteneklere sahip, ortak bir ama iin bir araya gelmi, konu ile ilgili ortak bir yaklam kullanan, ortak performans hedeflerini gerekletiren, kendilerini ortak ama ve hedeflere ulamakta sorumlu hisseden bireyler topluluudur.
Resim 2.7: Ekip ortak ama demektir

Kii, kendisindeki zelliklerin ne kadarnn ekip tanmnn iinde yer alp almadn dnmelidir. Bu noktada u unutulmamaldr. yi bir ekip, nce iyi bir bireyle balar. O halde kiinin nce kendisini ekip ierisinde, iyi bir birey olarak konumlandrmas gerekir. Bu sebeple kiinin kendisini ekip kavramnn gerektirdii deerleri tayp tayamad noktasnda deerlendirmesi gerekir. Bu amala ben ekibimi tamamlayc bilgi, beceri ve yeteneklere sahip miyim?, altm ekiple amalarm, uyumlu mu?, Ortak bir yaklam ve ortak performans hedeflerini gerekletirmeye ne kadar uygunum?, Ekip iindeki sorumluluklarm yerine getirebiliyor muyum?sorularn kendisine sormaldr. Bu noktada verdii cevaplarda bir olumsuzluk varsa, bu olumsuzluklar mmkn olduunca ortadan kaldrmaya almaldr. Bir ekip, arkada en bata arkada olarak deerlendirilmelidir. yi bir arkadalk, tek tarafl olmaz. Takm arkadalarnzda olmasn istediiniz niteliklerin, sizde de ayn zamanda bulunmas gerekir.

40

yi bir arkada: Arkadana ilgi gsterir, likileri korumak ve yaatmak iin aba harcar, Karsndakini dinler, likileri olumlu ynde ele alr, Baar iin yardmc olur, Baarszln sorumluluunu paylar, Tek tarafl beklentiler iine girmez, Yapc ve ynlendiricidir. Bu gibi zellikler daha da artrlabilir. te kii tm bu ve benzeri olumlu tutumlar karsndaki kiiden beklerken, kendisi de ayn olumlu tavrlar sergilemelidir. Aksi takdirde arkadalktan sz etmek mmkn olmayacaktr. Arkadal, i yeri arkadal olarak dndmzde birlikte altmz insanlarn tmyle uyumlu olmaya zen gstermek gerekmektedir. Bunun iinse u zelliklere sahip olmaya allmaldr: Takm yelerine kar saygl, Ak fikirli ve yapc, Arkadalarnn fikirlerine olumlu ynde bakan, Grleri ile takm gcn artran, Davranlarn ayarlamasn ve gerektiinde n plana kmasn bilen, Fikir birliine ulamada baarl, alt yere bal, ini seven, Sadk, ine hkim, Sorumluluk sahibi, ma etmeyen ifade eden, Uyumlu, Hiyerariyi atlamayan, Sr tutabilen, zr dilemekten kanmayan, Alak gnll, Hatalarndan ders alabilen, Dedikodudan uzak, ahlakna aykr davranmayan, arkadalar tarafndan sevilen, Kaliteye nem veren, Yetenekli, alkan, Genel kltr dzeyi yksek, Gruba uyumlu, Aktif sosyal faaliyetlere ak,

41

Sylediiyle yapt uyumlu, Kendini ifade edebilen, Amalarna kendini adayabilen, zm bulucu, uzlatrc, Sistemli, Deiime ak yeniliki, nsanlara sevgi ve ilgi gsterebilen, Yukarda ifade edilmeye allan zelliklerin tamamna sahip olmak g grnebilir; fakat eer kii basit ilkeleri kullanr ve onlara gre hareket ederse, bu ok fazla gibi grnen zellikler, kolaylkla ortaya kacaktr. Bu yolda size yardmc olabilecek basit ilkeler: Yaptn ii sevmek, Kendine yaplmasn istemediin davran bir bakasna yapmamak, Nasl bir ortam ya da arkada bulmak istiyorsan, bakalarnn da seni yle grmek istediklerini akldan karmamaktr. Elbetteki hi kimse; ktmser, srekli aykr, tembel, pasif, ie dnk, gndelik yaayan, sorumsuz, saygsz, iradesiz bir i arkadayla almak istemez. Sorumluluk alan, balanan ii bitiren, mazeret retmeyen, renmeyi renen, dzenli ve tertipli insanlarla almak ister. Bu nedenle olabildiince olumlu zellikler gelitirilmeli, kendi deerlerin kadar i arkadalarnn deerleri ve beklentileri de nemsenmelidir.

2.7. Yaptnz lerde zgven Sahibi Olmak


zgven, en basit anlamyla kiinin kendisine inanmasdr. zgven, kiinin yapaca ilerde ve varmak istedii hedeflerde kendisini dinamik tutan ve baary yakalayacana olan inancdr. zgvenin hedefe varmas, kesinlikle hedeflerin doru ve tutarl belirlenmesiyle olanakldr. Kii kendisini iyi tanmlayp, varmak istedii hedefleri kendi yetenek ve yapabilirliklerine uygun olarak semelidir. Yanl hedef, yanl inan demektir ve inansz zgven sadece bir yanlgdr. Hedefleri seerken kendi potansiyelinize uygun semeli; fakat yapabileceinizin en st dzeyini arzulamalsnz. Hedef belirlendikten sonra, sizi arzuladnz noktaya zgveniniz ulatracaktr. zgven drt temel unsurun varln ve bir arada dengeli ileyiini gerektirir. Bu drt zellik; bilgi, tecrbe, kontrol ve inantr. zgvenin fazla ya da eksik olmas, insan amalarndan uzaklatrr ve kiiyi olumsuz etkiler. Bu nedenle fayda salayacak bir zgven, bu drt unsurun dengeli ve bir arada tutulmasyla elde edilebilir. Bu drt unsurun ateleyici gc ise inantr.

42

Resim 2.7: Baarmak inanmaktr

Kiinin faydal bir zgvene ulaabilmesi iin u noktalara dikkat etmesi gerekir: nce kendini bilmek ve ortaya koymakla balanmaldr. Yapabilme inanc gl tutulmaldr. Yeterlilikler, gl ve gelitirilebilir zellikler belirlenmelidir Kendisini ve evresindekileri yapabileceine inandrmaldr. Ulalabilir ve gereki standartlar belirleyip yapabileceinin en iyisini yapmaldr. Yaplacak ilerde hazrlk, olabildiince tamamlanmaldr. Hedefler hep aklda olmaldr ve hedeflere ulamann mutluluu sk sk hayal edilmelidir. Kii kendisini, sadece kendisiyle kyaslamaldr. Kyaslamalar yapabilecekleri ve yaptklarn deerlendirmek biiminde olmaldr. Yapmak istenilen ilere gnlden inanlmal ve asla vazgeilmemelidir. Olabildiince amalara younlalmaldr. Soukkanl, kontroll, derli toplu ve azimli olmak baary getirir. Kendinizde olan deerleri doru lmleyip hedefinizi iyi belirlemiseniz azim, rahat ve cesaretle arzularnza ulaabilir, baary yakalayabilirsiniz.

43

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


lem Basamaklar Kendi meslek alannzn gelecei ve mesleki hedefleriniz hakknda bir sunum hazrlaynz. neriler Amacnz belirleyin. Dinleyicilerinizi tanmaya ve onlarn beklentilerini tahmin etmeye aln. Anlatmak istediiniz temel noktalar tanmlayn. Grsel desteklerinizi hazrlayn. Faydalanabileceiniz etkili notlar tutun.

ortamnzda faydal olabilecek bir yenilik tasarlayn. Bir rn, bir hizmet ya da bir yntem gelitirerek proje oluturmaya aln.

ortamlarnzdaki glkleri veya aksaklklar dnerek, bir fikir oluturun. Yapmak istediiniz eyi adlandrn. Ksa bir zaman dilimi ierisinde amaca ynelik akla gelebilecek tm dnce ve artrd kelimeleri yazn. Oluturmak istediiniz projeyi bakalaryla konuun. Daha nce oluturulmu ve denenmi projeleri inceleyin. evreyi gzlemleme ve ortam deitirerek yeni objeleri deerlendirin.

44

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aadaki sorulara cevap vererek kazandnz bilgileri deerlendiriniz. 1. Aadakilerden hangisi problem zme srelerinden birisi deildir? A) Sorunu tanmlama B) Muhtemel zmler gelitirme C) zmleri deerlendirme D) htiyalar snflandrma 2. Aadakilerden hangisi problem zme abasn olumsuz etkilemez? A) Metotlu almamak B) Sorunu yanl tanmlamak C) Risk alamamak D) Esnek dnmek 3. Yeni projeler ve fikirler retebilmek iin aadakilerden hangisinden yararlanlmaz? A) Dnce retimi rahatl B) Tartma C) Benzetme D) Alternatifleri azaltma 4. Aadakilerden hangisi iletiimi olumsuz etkileyen tavrlardan birisi deildir? A) abucak genellemelere varmak B) Herkesi kolayca anlayp zebileceini dnmek C) Kardaki kiiyi anlamaya almak D) Dncelerinizin kesin doru olduuna inanmak 5. Aadakilerden hangisi iyi bir sunum iin yaplmas gerekenlerden birisi deildir? A) Konunuzu ve amacnz belirleyebilmek B) Dinleyicileri tanmaya almak C) Olabildiince fazla bilgi aktarmaya almak D) Temel noktalar tanmlamak 6. Aadakilerden hangisi zaman verimli kullanma abasn olumsuz etkiler? A) lerin ve sorumluluklarn tek elde toplanmas B) nceliklerin belirlenmesi C) yi bir planlamann yaplmas D) alma ve yaam ortamlarnn dzene sokulmas 7. Aadakilerden hangisi stresle mcadelede etken deildir? A) mitli olmak B) Yanl yapmaktan korkmamak C) Stres yaratan durumlar nemsememek D) Olaylar ve durumlar olumlu ynleriyle grebilmek

45

8. Aadakilerden hangileri iyi bir arkadan niteliklerinden birisi deildir? A) Arkadana ilgi gsterir B) likileri korumak ve yaatmak iin aba harcar C) Kendi beklentilerini esas alr D) Karsndakini dinler 9. Aadakilerden hangisi i ortamnda ilikilere zarar verecek davranlardandr? A) Takm yelerine kar saygl olmak B) Ak fikirli ve yapc olmak C) Hiyerariyi nemsememek D) Arkadalarnn fikirlerine olumlu ynde bakmak 10. Aadakilerden hangisi z gvenin olumasnda etken olan unsurlardan deildir? A) Bilgi B) Tecrbe C) nan D) Tevazu

46

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI


RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D D C B D D D D D D

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D D D C C A C C C D

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saysn belirleyerek bilgi dzeyinizi lnz. Bu faaliyette grdnz konularla ilgili eksiklerinizi renme faaliyetine tekrar dnp ilem basamaklarn yeniden sorgulayp uygulayarak arkadalarnz veya retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

47

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME


Bu modl ile; kiisel yaamnzda ve i hayatnzda sizi baarya ve mutlulua gtrecek yntemler size verilmeye alld. Aadaki sorular samimiyetle cevaplandrarak elde ettiiniz kazanmlar deerlendiriniz. DEERLENDRME KRTERLER Kendinizi deerli hissediyor musunuz? Kiiliinize dair temel zelliklerinizi belirleyebildiniz mi? Deitirilmesinin ya da gelitirilmesinin gerektiini dndnz niteliklerinizi tespit edebildiniz mi? Hayatnz iin bir ana hedef belirleyebildiniz mi? Daha ksa zamanda ulaabileceiniz ara hedefleriniz var m? Problemleri tespit edip zm nerileri retebildiniz mi? letiim becerilerinizi daha iyiye gtrebilecek temel ilkeleri kazandnz m? Zamann nemini kavrayabildiniz mi? Sizde strese neden olan etkenleri belirleyebildiniz mi? Strese neden olan unsurlar iin zm nerileriniz var m? Motivasyonunuzun dzeyi yeterli mi? Arkadalarnzla uyumlu alabiliyor musunuz? Kendinize gveniyor musunuz? Evet Hayr

DEERLENDRME
Yukarda verilen gzlenecek davranlara verdiiniz cevaplar kontrol ediniz. Cevaplarnzdaki HAYIR says EVET saysndan fazla ise kesinlikle modle yeniden balaynz Ders retmeniniz sizin bu modldeki yeterliinizi len farkl deerlendirme lekleri kullanabilir.

48

KAYNAKA KAYNAKA
BAARAN brahim Ethem, Eitim Psikolojisi, Ankara, 1990. COVEY Stephen, Etkili nsanlarn Yedi Alkanl, Varlk Yaynlar, stanbul, 2005. KAYA Canten, Nasl Daha Baarl Olabilirim, Bilgi Vizyon Yaynlar, zmir, 2005. KILII Yadigar, Okulda Ruh Sal, An Yaynclk, Ankara, 2000. KM Sang, Kendinizi ve Bakalarn Motive Etmenin 1001 Yolu, Tima Yaynlar, stanbul, 2003. MCMLLAN Sandy, Daha yi letiim, Tima Yaynlar, stanbul, 1998. ONUR Bekir, Ergenlik Psikolojisi, Hacettepe TA, Ankara, 1987. ZEL Kltegin, TANER Sevil, EGE Ceyde, ocuk Dostu Okul, nisef, 2003. SAYGIN Ouz, nsan likilerinde 4x4 lk letiim, Hayat Yaynlar, stanbul, 2005. STEVENS Michael, Sorun zmleme, Tima Yaynlar, stanbul, 1998. YAVUZER Haluk, Rehberlik ve Psikolojik Danma, Turhan Kitabevi, Ankara, 1994. YELYAPRAK Binnur, ABDE Gngir, KUR Gzin; Eitsel ve Meslek Rehberlik, Ankara, 1998. YILMAZ Engin. renciler ve retmenler in NLP, Sistem Yaynclk, stanbul, 2004. YRKOLU Atalay, Genlik a, Ankara, 1987. YURDAKUL Kazm, NLP, Bireysel Mkemmelliin Sanat, Kariyer Yaynlar, stanbul, 2003.

49

You might also like