BETON AGREGASI

HAZIRALAYAN: SELM UKACIOLU

BETON AGREGASI
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Agregann Tanm Agregalarn Snflandrlmas ve Amac Agrega Deneyleri ve Numune alma Agregalarn Fiziksel zellikleri Agregalarn Mekanik zellikleri Agregalarda bulunabilecek zararl maddeler

1. AGREGANIN TANIMI
Beton yapmnda imento ve su ile birlikte
kullanlan , organik olmayan , kum akl krma ta gibi doal kaynakl veya yksek frn curufu ,genletirilmi perlit , genletirilmi kil gibi yapay kaynakl olan taneli malzemelerin genel adna agrega denir. Beton hacminin yaklak %75i agrega tarafndan oluturulmaktadr.

Beton retiminde kullanlacak agregalarda aranan zellikler

Sert, dayankl ve boluksuz olmal, Basnca ve anmaya kar mukavemetli olmal, Kil ve silt gibi ince malzemeler iermemeli, Bnyesinde kusurlu (yass ve uzun) taneler
iermemeli, Zayf taneler (deniz kabuu, aa paralar, kmr paralar) iermemelidir.

AGREGALARIN SINIFLANDIRILMASI
AMACI : Agregalarda snflandrma ilemi , agregalar daha iyi tanmlamak ve beton retiminde kullanlacak deiik snflardaki agregalar en doru biimde kullanma olana salar.

SINIFLANDIRILMASI

Kaynana Gre Snflandrma: Doal Yapay zl arlk ve birim arlklarna gre: Normal arlkl Hafif arlkl Ar Arlkl

Tane byklne gre: ri agrega nce agrega Kark agrega Tuvenan agrega Tane ekillerine gre: Yuvarlak Keli ( Krma ta gibi ) Yass Uzun

 Yzey dokusuna gre:

Dzgn Granler Ptrl Kristalli Petekli Elde edililerine gre Doal Yan rn Isl ileme tabi tutulmu

Jeolojik orijinlerine gre : Volkanik Tortul Metamorfik Minarolojik yaplarna gre Silis mineralli Karbonat mineralli Mikal vb. Reaktif zelliklerine gre: Reaktif Reaktif olmayan

Doal Agregalar :
Derelerden, nehir yataklarndan, denizlerden ,
gllerden, ova , l ve ta ocaklar gibi doal kaynaklardan elde edilmi ve krma eleme ykama gibi ilemler dnda doadaki yaplarnda deiiklik yapacak hibir ilem uygulanmam olan agregalardr.Doal agregalara rnek ; Kum , akl , Krmata ,Hafif beton yapmnda kullanlan pomza ta ve bims ile ar beton yapmnda kullanlan hematit , mangenit ,barit gibi demir cevherlerinin krlmasyla elde edilen agregalar gsterebiliriz.

Yapay Agregalar :
Beton retimi ile dorudan ilgisi bulunmayan
bir endstri kolunda yanrn veya atk malzeme olarak ortaya kan malzemelerden retilen agregalardr.Ancak bu malzemelere l ilem uygulayarak beton yapmnda kullanlmaya uygun hale getirilebilir.Yapay agregalar arasnda en ok kullanlanlar; Yksek frn crufu , genletirilmi kil agregas , uucu kl agregas ve genletirilmi perlittir.

Normal Arlkl Agregalar :

zgl arlklar 2,4-2,8 gr/cm3 arasnda olan
agregalardr.

Normal arlkl agregalara rnek; beton

retiminde kullanlan kum akl, krma ta verilebilir.

Hafif Agregalar :
zgl arrlklar 2,4gr/cm3 den kk veya
eit olan agregalardr.

Hafif agregalara rnek ; yksek frn curufu,

volkanik agrega, sngerta, bims, genletirilmi kil ve ist.

Ar Agregalar :
zgl arlklar 2,8 gr/cm3 deb byk olan
agregalardr.

Ar agregalara rnek ; barit ( baryumslfat ,

demir filizleri ( hematit, manyetit, limonit ve hematit ).

nce Agregalar :
Elek analizi deneyinde 4 mm gz aklkl
elekten geen agregaya ince agrega denir.Ksaca 4 mmden kk taneleri ieren agregaya ince agrega denir.

rnek olarak ; Kum , Krmakum, Yapay kum

verilebilir.

ri Agregalar :
Elek analizi deneyinde 4 mm gz aklkl elek
zerinde kalan agregaya iri agrega denir.Ksaca 4 mmden kk taneleri ieren agregaya ince agrega denir.

rnek olarak ;akl , Krmata, Yapayta

verilebilir.

Kark Agregalar :
nce ve iri agrega karmna kark agrega
denir.

Tuvenan Agregalar :
Agrega ocandan veya konkasrden elde
edilerek boy snfna ayrlmadan olduu gibi kullanlan doal kark agregalara denir.

Bu tr agregalar genellikle kullanlmamakta

veya basit ilerdeki beton retiminde kullanlmaktadr.

 Yuvarlak Agrega : Tane ekilleri kresel veya

kresele yakn olan agregalara denir.

Keli Agregalar : Tanelerin yzeyi keli

(kntl) olan agregalardr.

Yass Agregalar : ki boyutu geni fakat

ykseklii ok az olan (demir paraya benzer) ekle sahip olan agregalardr.

Uzun Agregalar : ki boyutu dar fakat

ykseklii ok olan kaleme benzer ekli olan agregalardr.

AGREGA DENEYLER:
Agregalardan numune alma Agregalarn Fiziksel zelliklerinin belirlenmesi

iin yaplan deneyler Agregalarn Mekanik zelliklerinin belirlenmesi iin yaplan deneyler Agrega iinde betona zarar veren maddelerin belirlenmesi iin yaplan deneyler

Agregadan Numune Alma leminin Amac :

Yaplan aratrmaklara gre, deney
sonularndaki tutarszlklarn en nemli nedeni malzemeyi karakterize etmeyen numunenin alnm olmasdr. Bu nedenle agregann tmn karakterize eden numunenin alnmasna byk dikkat gsterilmelidir. Agregadan numune alma yntemi ve miktar TS 707de aklanmtr.

 Agrega deneyleri iin alnacak numune, agrega

ocandan veya ynndan alnr. Agrega ocandan alnacak numuneler oca temsil edebilecek ekilde deiik yer ve derinlikten alnr. Ocaklarda agregalar tabaka halinde bulunduundan numune tabakalardan ayr ayr alnp kartrlarak hazrlanmaldr. Depolanm agrega ynlarndan iri tanelerin ynn etek ksmna toplanaca dikkate alnarak, ynlarda aadan yukarya doru syrlarak alnan numune daha sonra kartrlmaldr.

 Numune alma ilemi deiik yapl olmayan

agregalar da 2 ile 3 tali numune hazrlanr, deiken yap olanlarda 6 ile 10 tali numuneden hazrlanmaldr.

Agrega Deneyleri in Gerekli Numune Arl :

Deiik agrega deneylerinin her biri iin (birim arlk,
zgl arlk, su emme v.b.) gereken minimum miktardaki numune arl TS 707de belirlenmektedir. Herhangi bir deney iin belirtilen numune arl, o numunedeki maksimum tane boyutuna gre deimektedir. Maksimum agrega tane boyutu,agrega tanelerinin tmnn geebildii en kk standart elek boyutuna eittir.

 ASTM Standardlar, ince agrega iin en az 10

kg, iri agregann sahip olduu maksimum tane boyutuna gre 10-150 kg arasnda deien miktarda numune gerektiini bildirmektedir. Organizasyonunun ISO E 15 no.lu standardna gre, agrega deneyi iin gerekli iri agraga miktar : agrega tane boyutu

Uluslararas Standardizasyon

ri agrega miktar 2 x mm olarak maksimum

Byk Miktardaki Agrega Numunesinin Daha Kk Numune Haline Getirilmesi :

eyrekleme Yntemi ( Drde Blerek
Kltme ) :

Blge Aygtn Kullanarak Numune

Kltme Yntemi :

 Bu yntemde sert , temiz ve dzgn bir yzey

eyrekleme Yntemi (Drde Blerek Kltme) :

zerine konik ekilli bir yn oluturacak tarzda toplanm olan agrega krein tersiyle her taraf eit ykseklikte olacak tarzda dairesel bir alana yaylmaktadr. Daire eklindeki alan krein kenar ile 4 eit paraya blnerek eyrek paralarn karlkl ikisi yeni numuneyi oluturmak zere bir araya getirilir. ayet bu yeni numunenin miktar, istenen numune miktarndan fazla ise eyrekleme yntemi bu iki numuneye de uygulanr. Bu ilem yeterli miktarda numune elde edilene kadar devem eder.

 eyrekleme yntemiyle numune kltme

Blge Aygtn Kullanarak Numune Kltme Yntemi :

Bu yntemde blge ( numune ayrc ) gibi bir
aygt kullanarak agrega numunesi eit iki paraya blnmektedir.

Blgein yanndaki kaplarda biriken ikiye

blnm agrega ynndan birisi, kltlm numune olarak kullanlmaktadr.ayet bu numune yeterince kk deil ise, ilem tekrar edilmektedir.

 Blge aygt kullanarak numune kltme

AGREGANIN FZKSEL ZELLKLER Agregann Granulometri Bileimi Elek Analizi deneyi Maksimum agrega tane boyutu ncelik modl Agregann porozitesi (Boluk oran ) Agrega-su ilikisi Agregann rutubeti Agregann zgl arl Agregann kompasitesi (Sklk oran) Agrega tanelerinin ekil ve biimleri Agregann dona kar dayankll

Agregalarn Granlometri Bileimi ve Tanmlanmas: Bir agregada belirli boyutlardaki tanelerin

dalmn gsteren eriye granlometri erisi denir. Bu erinin belirlenmesi iin elek analizi deneyi yaplr. Beton retiminde kullanlacak karm agregasnn grenlometresi (Tane dalm) TS 706da verilen ideal granlometri erisi ile uyumal veya ideal blge iinde kalmaldr.

Elek Analizi Deneyinde Kullanlan Elek Boyutlar : Elek analizinde kullanlacak elekler, belirli
boyutlarda, dairesel delikli veya kare gzleri bulunan metal gerelerdir.

Dairesel delikli elekler metal levha zerinde Kare gzl elekler ise tellerin a

belli d aplarnda delikler almak suretiyle yaplr. boyutlarnda rlmesi sonucu oluturulur.

 Eleklerin dizilii belirli bir geometrik diziyi

temsil eder. zellikle beton davrannda nemli etkileri olan kk boyutlardaki tanelerin orann daha iyi inceleyebilmek amacyla, kk delik boyutlu eleklerin says daha fazla tutulur. Dairesel delikli eleklerin daha gereki sonular verdii sylense de yapm kolayl nedeniyle kare gzl eleklerin kullanm yaygnlamaktadr. Kare ve dairesel delikli elekler arasnda ilikinin: 1,25 * a d olduu kabul edilebilir.

TS 707 de verilen Elek Serileri (Boyutlar) Kare Delikli Dairesel Delikli Elek Aklklar (mm) Elek Aklklar (mm) 125 90 63 70 30 15

31,5 16 8 4 2 1 0,5 0,25

7 3 1 0,2 -

Elek st ve alt boyutlar

70 mm 31,5 mm 31,5 mm 4 mm 4 mm 60 mikron 60 mikron 2 mikron 2 mikron ve alt

Malzeme Ad
Balast ri Agrega nce Agrega Silt Kil

nce ve ri Agrega Boyutlar nce Agregalar 0,25 mm ri Agregalar 16 mm

0,5 mm
1 mm 2 mm 4 mm

31,5 mm
63 mm 90 mm 125 mm

8 mm

Elek Analizi Deneyinin Yapl :

Elek analizinde kullanlacak agrega mutlaka
Numune alnmas :

kuru durumda olmaldr. Bu yzden ileme tabi tutulacak agrega numunesi nceden etvde 110 5 oC scakla kadar stlp kurutulmaldr. Ayrca agrega ynndan numune alma ilemi iin eyrekleme veya blge yntemini kullanarak yaplr.

Granlometri deneyi iin Gerekli Malzeme Miktarlar (TS 707) En Byk Tane Boyutu Minumum Malzeme Miktar 4 ve 8 mm 2 kg
16 mm 4 kg

31,5 mm 63 mm

5 kg 10 kg

Eleme lemi :
Eleme ilemini yapabilmek iin standard
elekler, byklklerine gre sraya konur. En byk aklkl elek en stte, k daha altta ve en k en altta olacak ekilde dizilmektedir. En kk elek altna ise delikleri olmayan toplama kab yerletirilir. Gerekli koullar yerine getiren numune, boyutu en byk olan elek stne konur ve elemeye balanr.

 Eleme ilemi elle yaplaca gibi, elek sarsma

makinesinden yararlanlarak da yaplabilir. Eleme ilemine bir dakikada elek stndeki malzeme miktarnn %1den az geemeyinceye kadar elemeye devam edilir. Genellikle eleme ilemine 10-15 dakika iinde son verilir.

Eleme ilemi sonunda her elek zerinde kalan

Tartma lemi :

ve en kk elekten geen ve toplama kabnda biriken malzeme miktarlar 0,1 gr duyarlkl bir terazide llr.

Granlometri Erileri ve zellikleri Bir agregann granlometri bileimini en iyi

ekilde granlometri erileri yardmyla ifade edilir.Elek analizi deneyi sonularndan itibaren granlometri erisinin ne ekilde izildiini bir rnek zerinde aklayalm: rnek: 20 kg numune zerinde yaplan elek analizi deneyi sonucunda eleklerin zerinde kalan numune miktar aada tablo halinde verilmitir.Verilenler altnda granlometri erisinin iziniz.

Elek Boyutu (mm) 63 31,5 16 8 4 2 1 0,5 0,25 Top.Kab Toplam

Elek zerinde Kalan Numune Mik. (gr) 5,20 2,22 4,58 1,78 2,02 1,20 1,40 1,02 0,58 20

Elekten Geen Numune Mik. (gr) 20,00 14,80 12,85 8,00 6,22 4,20 3,00 1,60 0,58 -

Elekten Geen Numune Yzdesi (%) 100 74 62,9 40 31,1 21 15 8 2,9 -

 Granlometre Erisi

 Elek analizi sonularn daha iyi incelemek iin

elekten geen agrega yzdelerini yar logaritmik lekli bir grafik zerine aktarlr. Bu grafikte, dikey eksen elekten geen agrega yzdelerini, yatay eksen ise kkten bye doru mm olarak elek boyutlarn gsterir. Dikey eksen iin normal lek kullanlr, yatay eksende yer alan 0,25 mm, 0,5 mm, 1 mm deerlerin birbirine ok yakn byklkler olmas grafik zerindeki deerlerin iyice grnmesine engel olacandan, grafiin yatay ekseninde logaritmik lek kullanlr.

 Elek analizinde kullanlan eleklerin byklkleri,

kkten bye doru birbirinin iki misli arttndan, logaritmik lek kullanldnda, yatay eksende bu elekler arasndaki mesafenin eit olduu grlmektedir.

Elekten Geen Numune Yzdesi :

Elekten geen ze min miktar ( g ) %P Elemeye tabi tutulan ze min miktar ( g )

Granlometri Erisinin zellikleri:

Bu eri artan bir eridir.Ancak snr durumlarda
yatay doru paralar olabilir. Erinin %100 izgisine yakn olmas karmn ince olduunu gsterir. Granlometri erisinde yatay bir izgi varsa bu yatay izgiye karlk gelen elekler arasnda kalan malzeme yoktur.Bu tr granlometri erisine kesikli granlometri erisi denir.

 Birbirini izleyen iki elek nosuna karlk gelen

yzdelerin fark agrega ynnda o iki elek arasnda kalan malzeme yzdesini verir.

rneik : 31,5 mm ve 16,0 mm gz aklkl

eleklerden geen miktarlarn srasyla %74 ve %62,9 olduuna gre, bu agrega numunesinde 31,5 mm den kk ve 16 mm den byk tanelerin miktarnn, toplam numune miktar ierisinde : %74%62,9=%11,1 olduunu syleyebiliriz.

Agreag Granlometrileri in Trk Standardlar Tarafndan Belirtilen Snr Deerler : Beton retiminde kullanlacak agregalarn

karm garnlometresinin ideal granlometri erisi ile uyumal veya ideal blge olarak adlandrlan blgeler iinde kalmals gerekir. Bu amala TS 706 en byk agrega boyutuna bal olarak 4 ayr referans granulometri erisi tanmlamtr.

 Betonun kullanlaca yap eidi, beton

retiminde kullanlan en byk tane boyutunun belirlenmesinde nemli rol oynar. Yap cinsine gre beton retiminde kullanlabilecek en byk tane boyutu :

Yap eidi
Betonarme Yap Yol ve Hava meydanlar Barajlar

En Byk Tane Boyutu (mm) 16 31,5 31,5 - 90 90 250

 Maksimum tane boyutu 8 mm olan agrega

numunelerinin TSna gre granlometre snr erisi

 Maksimum tane boyutu 16 mm olan agrega

numunelerinin TSna gre granlometre snr erisi

 Maksimum tane boyutu 31.5 mm olan agrega

numunelerinin TSna gre granlometre snr erisi

 Maksimum tane boyutu 63 mm olan agrega

numunelerinin TSna gre granlometre snr erisi

 ekillerin her birinde A,B,C olarak gsterilmi

granlometri erisi bulunmaktadr. Bu eriler zerindeki rakamlar, her elekten geen agrega yzdesini gstermektedir. Elek analizinde yaplan numunenin tane dalm oranlar A ile B erileri arasnda yer ald taktirde, agrega granlometrisi ok iyi. B ile C erileri arasnda kald taktirde ise, kullanabilir olarak tanmlanr. Granlometri erisi A ve C erileri dnda kalan agrega, beton retiminde kullanlmamaktadr.

Maksimum Agrega Tane Boyutunun Beton zelliklerine Etkisi : Trk Standardlarna gre 1m3 betonu oluturan

su, imento, ince agrega ve hava miktar aada tablo halinde verilmitir.(TS 800 Beton Karm Hesaplar) Malzeme Mak.Agrega Tane Boyutu (mm) 8 190 380 74 3 16 167 334 56 2 31,5 160 320 47 1 63 147 294 38 0,5

Su, kg/m3 imento, nce Agrega, % Hapsolmu Hava %

Beton yapmnda maksimum tane boyutu byk olan agrega kullanld takdirde:

Beton karmnn su ihtiyac azalmakta ve Beton karmn imento ihtiyac

dolaysyla daha az su ieren bir betonda daha az bzlme yer almaktadr.

azalmaktadr.imento miktarn azalmas ise : Beton retiminde ekonomiklik salamakta Betonun hidratasyon ssn azaltmaktadr. Ktle betonlarnda hacim deiiklii azalmaktadr.

 Sabit bir ilenebilme iin ve sabit imento

miktar ile yaplacak betonun su/imento orann azaltmaktadr.Bylece daha yksek dayanm elde edilmektedir. Betonda yapmnda kullanlacak maksimum agrega tane boyutu aadaki llere uygun olmaldr: Mak. tane boyutu 1/5 * en dar kesitli kalp genilii 3/4 * iki donat arasndaki en kk mesafe 1/3 * deme derinlii

ncelik Modl :
ncelik modl, agregann granlometri zellii
hakknda bilgi salayan amprik bir saysal deerdir. Ksaca incelik modl agregadaki tanelerin byklnn ortalama olarak ne mertebede olduunu, yani agregann inceliini (yada kalnln) belirtmektedir. ncelik modl, Standard elekler zerinde kalan yml malzeme yzdelerinin toplamnn 100e blnmesi ile elde edilen saydr.

 ncelik modl iin ksaca u sonulara varabiliriz. TS 706ya gre betonda kullanlacak kumun incelik
modl 2,3den az 3,1den ok olmamaldr. ri agregalarn incelik modl ise 5,5-7,5 arasnda olmaldr. ri taneleri fazla olan agregalarn incelik modl byk, ince tane miktar fazla olan agregalarn incelik modl kktr. ncelik modlnden daha ok beton karm hesaplarnda kullanlr.

Agregann Porozitesi (Boluk Oran):

Agrega tanelerinde bulunan boluklarn orannn ve
kuru yzey doygun konuma gelinceye kadar emdii su miktarnn bilinmesinde yarar vardr. Bu amala agrega taneleri zerinde su emme deneyi yaplr. Agregann su emme miktar :

P - P0 p 1 P 1
P1:Kuru yzey doygun durumdaki agregann arl P2 : Agregann kuru arl

 Agregann porozitesi ise :

P - P0 p 1 P 1

forml ile hesaplanr. : Tamamen kuru agregann zgl arl P1 ve P0 : gr cinsinden malzeme arlklar ri agrega tanelerinin porozitesinin kk olmas bu tanelerin mukavemetinin yksek olmasna neden olabilir.

 Mukavemeti yksek agrega kullanlarak retilen

betonun mukavemeti de yksek olur.Bu nedenle beton retiminde kullanlacak agregalarda porozitenin belirli bir deerden byk olmas istenir.( % 5 - % 10 ) Beton yapmnda kullanlan baz agregalarn su emme kapasitelerine dair yaklak deerler:

Malzeme
Kum akl ; Kalker Bazalt ; Granit Kumta

Su Emme Kapasitesi % 02 0,5 1,5 0 0,5 2-7

Agrega Su bants : Agrega tanelerinde boluk bulunmas, bunlarn

ierisinde suyun 4 ekilde bulunmasna neden olur. Tamamen Kuru Taneler : Agrega taneleri arasndaki bolukta hi su yoktur.Bir agrega tanesinin tamamen kuru duruma getirilebilmesi iin o numunenin etvde 100-110 oC scaklkta deimez arla gelinceye kadar tutulmas gerekmektedir.Numunenin frnda 24 saat braklmas ile elde edilebilir.

 Kuru yzeyli taneler : Bu durumda agrega

tanelerinin yzeyi kuru ancak tanelerin iindeki boluklarn bir ksm su ile doludur.Bu tanelere hava kurusuda denilir. Kuru Yzeyli Doygun taneler : Bu durumda agrega yzeyleri kuru, i boluklar tamamen su ile doludur. Islak Taneler : Bu durumda tanelerin tm boluklar ve yzeyi su ile kapldr.

 Beton retiminde kullanlacak agrega kuru

yzey doygun durumda olmaldr. Eer taneler a ve b durumunda ise kullanlan suyun bir ksm taneler tarafndan emilecek ve betonda gereinden az miktarda su kalacaktr.Bu sakncal durumu ortadan kaldrmak iin, nemli olan ilerde agregann emebilecei su miktarn hesaplayp, agregalarn kuru yzey doygun duruma getirilinceye kadar slatlmas gerekir. Malzeme slak ise, beton karm suyu da betona eklenince gereinden fazla su kullanlm olacaktr..

 Gereinden az veya fazla su kullanlm betonlarda

yaplan deney sonular aada izelge olarak verilmitir. Suyun En Uygun Dayanmdaki azalma Deerden Sapmas % 20 eksik % 60 % 10 eksik %100 % 20 fazla % 30 % 30 fazla % 50 % 100 fazla % 80

 Kuru yzey doygun durumu saptamak iin

standart deneyler vardr. Bal nemi % 50nin zerindeki kapal bir ortamda saklanana agregalar kuru yzey doygun durumda varsaylabilir Agrega taneleri zerinde yeteri kalnlkta bir su tabakas oluturmak iin nerilen teorik formller vardr.Bunlardan en nemlisi Bolomey formldr. Eskiden beton yapmnda agrega tanelerini slatmak iin gereken su miktar, tane boyutlar ne olursa olsun, ayn kalnlkta bir su filmi ile kapl bulunduu kabul edilerek hesaplanyordu.

 Ancak taneler iriletike daha byk

kuvvetlerin etkisi altnda bulunduundan, daha kaln bir su filmi ile evrelenmesi gerekir.Bu dnceden hareket ederek baz deney sonular da gz nne alarak Bolomey u banty elde etmitir.

N q e 3 d d 1 2
e : d1 ve d2 elekleri arasnda bulunan , (q) kg agrega iin gerekli su miktar d1 ve d2 : Eleklerin delik aplar (mm)

 Bolomey forml 0,2 mm den kk taneler

iin uygulanamaz.

Bu gurup taneler iin arln % 23 kadar su

kullanlmas gerekir.

Bolomey forml agrega yzeylerini slatmak

iin gerekli su miktarn vermektedir.

Taneler iindeki boluklar dolduracak su, bu

miktarn iinde deildir.

Agregann Rutubeti: Agegann rurtubeti denilince slak tanelerin

kuru yzey doygun durumundaki tanelere gre, yzde cinsinden arlndaki artdr. Agregann rutubeti aadaki bant ile hesaplanr.

P2 - P1 m P1

P2 : Islak tanelerin arl P1 : P2 arlndaki slak tanelerin, kuru yzey doygun hale getirildiinde ki arl

 Agregann rutubetli olmas beton retiminde iki

a) b)

bakmdan gz nne alnmaldr.Bunlar: Betona konulacak su miktar agregada bulunan su miktar kadar azaltlmaldr. Rutubetin hacim kabarmasna neden olmasdr. Yalnz kumlarda grlen hacim kabarmas, hesaba katlmaz ise gerekli miktardan daha az miktarda kum kullanlm olur. Bunun sonucu olarak boluk miktar fazla olan bir beton elde edilir veya daha az miktarda beton retilmi olur.

 Kum uygulamada kamyon hacmi zerinden satn

alnr.Eer alnan kumda % 5 orannda rutubet varsa, kumun grnen hacmi gerek hacminden yaklak %30 fazladr.Bu durumda % 30 daha fazla para demi oluruz. Ayrca beton malzemesi grnen malzeme cinsinden llerek kullanlyorsa, katlan kum gereinden az olacak ve betonda imento dozaj artacaktr.Dier yandan kumdaki su nedeniyle kartrma suyu azaltlmazsa, betonun dayanm decektir. Agrega miktarnn arlk cinsinden llmesi rutubet etkisini ortadan kaldrdnda, kaliteli beton retiminde otomatik baskllerin kullanlmas nerilir.

Agregann Birim Hacim Arl (Younluu) :

Agregann birim arl, belirli hacimdeki bir
kab dolduran agrega tanelerinin toplam arlnn, kabn hacmine blnmesiyle bulunur.

U : Agrega birim arl (gr/cm3 veya t/m3) V : Agrega ile dolu kabn hacmi Wa :kap ierisini dolduran agrega
arldr.

Wa U V

 Ageregalarn birim hacim arlklar deiik

a. b. c. d. e.

faktrlere baldr.Bunlar: Agregann granlometrisine Kusurlu malzeme yzdesine Yerletirme ekline Agregann zgl arlna Agregann (zellikle kumun) su ieriine Birim arlk deerinin yksek olmas, agrega taneleri arasndaki daha az boluk olduunu belirtmektedir. Ayrca birim arlk bilindii taktirde,mevcut agregann hacmini hesaplayabilmek mmkn olabilmektedir.

Agregalarn zgl Arl : Agreaga tanelerinin sahip olduu mutlak birim

hacim arldr.Kaplanan hacme agrega taneleri arasndaki boluklar dahil deildir.Agregann zgl arl aadaki formlle hesaplanr.

P1 S P1 P2 - P3
P1 : Numunenin arl P2 : Su ile dolu l kabnn arl P3 : Agrega ve su arl

 Agregalarn zgl arlk deeri, betonda yer

alabilecek malzeme miktarnn hesaplanmasnda kullanlmaktadr. arlklar bilindii taktirde, bu malzemelerin 1 m3 ierisindeki hacimleri hesaplanabilmektedir. hesaplanabilir.

Betonda kullanlan imento,su ve agreglarn zgl Hacimler bilindii taktirde arlklar da Betonda kullanlan normal arlkl agregalarn

zgl arlklar 2,2 2,7 t/m3 arasnda deiir.

 Agregann iindeki katlarn gerek hacminin

a.
b. c.

Agregalarn Kompasitesi :

d.

toplam hacme oranna kompasite veya sklk oran ad verilir. Kompasitenin normal beton retiminde en fazla olmas istenir.Aksi taktirde u sakncalar doar: Dk kompasiteli agrega ile retilen betonun kompasitesi ve dayanm dk olur. Beton boluklu olup fazla imento gerektireceinden betonun maliyetini ykseltir. Kompasitesi dk agregalarda genellikle kusurlu tane yzdesi fazladr.Bu nedenle betonun dayanm dk olur. Betonun d etkilere kar dayankll azalr.

Agrega tanelerinin eklil ve biimlerinin betonun zellikleri zerine etkisi :

ri agrega tanelerinin biimlerinin betonun

davrannda etkileri vardr. En uygun biimli agrega kre ve kp ekline yaklaandr. Uzun, silindir ve yass disk eklindeki tanelere kusurlu taneler denir. Kusurlu tanelerin en byk boyutunun en kk boyutuna oran 3den byktr. Kusurlu taneler kompasiteyi drr, betonun ilenebilme zelliini azaltr ve kolay krlrlar.

 Kusurlu agrega miktar toplam agrega miktarnn Beton retiminde kullanlan agegalar ile imento
hamuru arasnda byk bir ba kuvvetinin veya aderans dayanmnn varl, betonun yksek dayanm kazanmasna yardmc olur.

%15ini gememesi, kaliteli betonlarda ise kusurlu tanelerin hi bulunmamas istenir.

Agrega taneleri ile imento hamuru arasndaki

aderans olumlu ynde etkileyen faktr, tanelerin yzey przlldr. taneleri arasnda geni bir temas yzeyi vardr.

Przllk byk ise, imento hamuru ile agrega

 Agregalarn yzey przlln deneysel olarak

saptamak ok zordur. Bunun yerine, sz konusu agrega ile beton dklp, bu beton rnekleri zerinde eilme deneyi yaplr. Eilme dayanm fazla olan betonlarn retiminde kullanlan agrega tanelerinin przllk bakmndan daha iyi bir durumda olduu sonucuna varlabilir. Krmatalarn keskin keleri nedeniyle daha az skp, yuvarlak keli akllara kyasla daha boluklu bir malzemedir. Ancak krmata tanelerinin yzeylerinin przl olmas imento hamuru arasnda kuvvetli bir aderansn olumasna neden olur. Bu nedenle krmata ile retilmi betonlarn dayanmnda bir azalma deil,art bile kaydedilebilir.

Agregalarn Dona Kar Dayankll:

Beton retiminde kullanlan agregalarn donma
etkisine kar dayankl olmas istenir. Agregalarn donma etkisine kar dayankl olup olmad ancak deneylerle anlalr. Agregalar zerinde yaplan deney TS-3655e gre agrega kristalleince hacmi artan Na2SO4 veya MgSO4 eriyi iine braklarak yaplr. Deney rneinde hazrlanan tuzlu eriyik agraga numunesine emdirilir , sonra frnda kurutulur. Kuruma sresince tuzlar kristalleir.Numune tekrar eriye daldrlr. Bu ilem 5 defa tekrarlanr.

 Na2SO4 eriyii ierisinde belirli koullarda belirli

sre tutulan agrega tanelerinden , eleme sonucu paralanp ayrlan tane yzdeleri tm malzemenin:Kum iin %15 , akl iin %18 ini amamaldr. MgSO4 eriyi ierisinde belirli koullarda belirli sre tutulan agrega tanelerinin , eleme sonucu paralanp ayrlan tane yzdeleri, tm malzemenin:Kum iin %22 , akl iin %27 i amamaldr. Krmata agregalarn su emme oran % 0,5den az ve basn dayanm 1500 kg/cm2 den byk ise sz konusu agregalarn dona dayankl olacana karar verilir.

 Donma-zlme dayankll DIN 4226ya

gre su ile de yaplabilir. Su emdirilen agrega rnekleri dondurulur. zme ise suda gerekletirilir. Donma havada yaplrsa 20 defa, suda gerekletirilirse 10 defa yaplr. Su iindeki donma olaynda, agrega boluklarndaki su kaamayacandan daha iddetlidir. Bu deney sonucuna gre paralanan agrega % 4 n altnda kalmaldr.

AGREGANIN MEKANK ZELLKLER

Betonda kullanlacak agregann kolayca
a)
b) c) d)

krlmayan, abuk anmayan, salam ve sert olmas gerekir. Agregann mekanik zelliklerinden , betona etki eden balca zellikleri: Agregalarn basn dayanm Agregann anma dayankll Agregann tokluluu Agregann sertliidir

AGREGANIN MEKANK ZELLKLER

Agregalarn Basn Dayanm: Agregann Anma Dayankll : Agregalarn Ufalanma Dayanm : Agregann Elastiklik zellii ve Poisson Oran :

 ri agregalarn basn dayanm, ta bloklardan

Agregalarn Basn Dayanm:

gerei gibi karlan 50 cm3 kesit alanl kp veya 5cm ap ve 10 cm ykseklikli silindir eklindeki eprvetler zerinde deneyler yaplarak belirlenir. Agregann dier mekanik zellikleri de basn dayanm ile ilikilidir. rnein porozitesi kk olan malzemenin genellikle basn dayanm fazladr. Betonda kullanlan agregann basn dayanmlar ortalama 15002000 kgf/cm2 arasnda gerektii sylenebilir. Baz kayalarn basn dayanmlarna ait ortalama deerler:Granit 2000 kgf/cm2; kalker 1600 kgf/cm2; kumta 1300 kgf/cm2

Agregann Anma Dayankll :

Yol ve hava alanlarnda kullanlan malzeme
srekli darbe ve anma etkilerinin altndadr. Malzemenin bu etkiler dayanabilmesi iin yapmnda kullanlan iri agregalarn anmaya ve darbeye kar dayankl olmas istenir. Bu amala agrega zerinde Los Angeles anma deneyi yaplr.

Los Angeles (Bilyal Tambur) Deneyi erisinde elik bilyalar bulunan ve elikten
yaplm silindirik bir tamburun ierisine deney yaplmak istenen iri agrega yerletirilir. Tamburun taba kapatldktan sonra, tanbur dakikada 30 35 devir yapacak hzda, nce 100 kez, sonra ek olarak 400 kez (toplam 500 kez) dndrlmektedir. Silindirik tamburun ierisinde, saa sola ve elik bilyalara arparak bir miktar ufalanma gsteren agrega numunesi dar kartlarak TS 3964e gre 1,6 mm gz aklkl elenir

 Elekten geen miktar tartlarak, agrega numunesinin

ilk arlnn ne kadarn oluturduu % olarak hesaplanr.

P - PU U P

P : Deneyde kullanlan agrega miktar PU : Elek stnde kalan malzeme arl TS ye gre,anmaya dayankl agregalarda, bilyal tamburun dndrlmesi sonucu oluan anma miktar, 100 devir iin % 10dan, 400 devir iin % 50den fazla olmamaldr. Yol agregas iin 500 devirde % 30 u gememesi istenir.

Agregalarn Ufalanma Dayanm :

ngiliz BS 12 standardlarnda yer alan bu
deneyde belirli apta (12,7 mm 9,5 mm) agrega rnei, % 10u daha ince bir elekten (2,4 mm) geebilecek ekilde bir elik silindir kap, iinde pres ile sktrlr. Bu deneyde ufalanmaya yol aan basn kuvveti, bir anlamda agregann ufalanmaya kar dayanmn verir. Standart kesit ve deney eklinde , bu kuvvetin; anmaya kar dayankl betonlarda 10 tonu, normal betonlarda 5 tonu amas istenir.

 Agregann elastiklik modl ve Poisson oran

Agregann Elastiklik zellii ve Poisson Oran :

deerleri, betonun deformasyon (ekil deitirme) zelliklerini etkileyebilmektedir. Volkanik kaya orijinli agregann elastiklik modl, 500000 1000000 kgf/cm2 arasnda.Tortul kaya orjinli agregalarn elastiklik modl, 250000 700000 kgf/cm2 arasndadr Hafif agregalarn elastiklik modl 140000 350000 kgf/cm2 arasndadr. Normal arlkl agregalarda, poisson oran 0,15 0,35 arasnda deimektedir.

AGREGALARDA BULUNANLECEK ZARARLI MADDE VE TANELER Agrega tanelerinin yzeyinde veya aralarnda
ou zaman baz yabanc maddeler yer alabilmektedir.Bu maddelerin miktar yksek olduu taktirde, beton zellikleri olumsuz etkilenmektedir. Agregadaki zararl maddeleri aadaki gibi gruplandrabiliriz: a) rm bitkiler, humuslu topraklar, eker gibi, agrega ynnn ierisine karm olan Organik maddeler.

b) Kil, Silt, taunu gibi agrega ynnn ierisine

karm veya tanelerin yzeyine yapk olan ince maddeler.

b) Agrega tanelerinin bir parasym gibi

tanelere yapk durumda olan veya agrega ynnn ierisinde agrega tanesi gibi yer alan kil topaklar ve kolayca krlabilecek maddeler.

b) Kmr, linyit, odun paralar gibi yumuak

ve hafif maddeler.

Agregada Organik Madde Bulunmas: rm bitki kkleri , humus ve turba

agregaya karm olabilir. Bu tr organik maddelerin imentonun prizi ve sertlemeleri zerinde olumsuz etkileriler. Agregalarda organik maddelerin fazla miktarda bulunmas beton dayanmn dmesine ve betonun renk deitirmesine neden olur. Daha ince agregalarda bulunabilen organik madde varl renklendirme deneyi ile anlalr. Renklendirme deneyi TS 3673 gre yaplr.

RENKLENDRME DENEY
Deneyde 1 lt suya 30 gr NaOH konulmak
suretiyle hazrlanan sodyum hidroksit eriyii , bir cam eprvetin 100. taksimatna kadar doldurulan agregann zerine dklr. Eprvet 160. taksimatna kadar doldurulur ve iindekiler dklmeyecek ekilde alkalanr. Bu ilemden sonra 24 saat hareket ettirilmeden beklenir. Bu sre sonunda eriyiin ald renge gre aadaki sonular kartlr :

Eriyik Organik Agregann Kullanm Rengi Madde Renksiz veya Hi yok veya Kaliteli beton ok hafif sar ok az var retiminde Safran sars Az miktarda var Normal iler iin Belirgin krmz Var nemsiz ilerde Belirgin ok var Kullanlamaz kahverengi

Agregalarda Kil ve Siltin Bulunmas:

Agregalarda tane yzeyine yapan kil, silt ve
taunu gibi tanelerin fazla miktarda bulunmas betonda meydana getirecei zararlar: a.) imento hamuru ile agrega arasndaki aderans zayflatr, b.) Yourma suyunun miktarn arttrrlar, c.) Su ile ilikileri hacim deiikliklerine yol aarlar, d.) imentonun hidratasyonunu geciktirirler.

 Bazen kil topak halinde bulunur.Kil topaklar

zerine yapan kum zerrecikleri bunlar gizler. Bunlar avu iinde ezilince, avuca yapma durumundan ve kokusundan kil olduklar anlalr. Kil topaklar betonun hacimsel kararlln, su alp imemeleri nedeniyle bozarlar. Hi mukavemetleri olmadndan beton iinde boluk gibi davranrlar. Kil ve silt orannn az miktarlar betonun ilenebilirliini ve su geirimsizliini arttrrlar. Ancak olumsuz etkileri nedeniyle mmkn olduu kadar az olmalar tercih edilir.

Agregalardaki ince malzeme orannn tespiti iin yaplan deney: Belirli miktarda malzeme alnarak, kurutulur ve
tartlr. Bulunan arlk Po olarak kaydedilir. Kum belirli hacimdeki bir kaba konur ve zerini kaplayacak ekilde su dklr. Kap 15 sn bu ekilde sarslr.Sonra kum tabakasnn zerindeki su boaltlr. Bu suyun iinde kolloidal taneler bulunduundan bulanktr. Kaba su konularak deney tekrarlanr.

 Bu ilem, boaltlan su berrak oluncaya kadar devam

edilir. Bu durum elde edilince kaptaki kum 110 oC de kurutulup, tartlr.Bulunan arla P1 dersek, kil ve silt oran:

P0 - P1 P0

Kum iinde bulunabilecek kil ve silt miktar,malzemeyi

zel ekilde su altnda 0,074 mm, boyutlu kare gzl elekten eleyerek de saptanabilir. TS 706 bu elekten geen tane miktarnn tane snf 0 4 mm iin en fazla % 4, tane snf 4 32 mm iin ise % 0,5 olabileceini ifade eder

Agregalarda Salam Olmayan Elemanlarn Bulunmas: Kmr ve linyit taneleri, fosil ve deniz

hayvanlar kabuklar, deiik yumuak taneler gibi hafif maddeler agrega iine karm olabilir. Bu gibi tanelerin dayanm ok dktr, Hacimleri su oran ile byk deiiklik gsterir ve donma zlme olaynda ok kolay paralanrlar. Bu nedenle bunlarn beton retiminde kullanlmas sakncaldr.

 Agragalar da salam olmayan elamanlarn varln

tespit etmek iin TS 3528 e gre yaplan deneyle saptanr. Bu deneyde agrega rnei younluu 2.gr/cm3 olan zeltide kertmek suretiyle yaplr. Salam olmayan elemanlarn younluu 2nin altnda olduundan bu elemanlar eriyiin zerinde yzerler. Bunlarn miktar kurutulduktan sonra tartlarak saptanr. Bu deney sonucuna gre agregalar da salam olmayan tanelerin miktar tabloda verilen deerleri amamaldr.

 Younluu 2 civarnda olan eriyik, asetilen

tetrabromit, bromofrom, karbon-tetraklorr ile elde edilebilir. Agregada izin verilebilecek yumuak madde yzdesi Kumlarda ri Agregalarda 1,0 0,25 1,0 1,0 5,0
2

Yumuak eleman cinsi Kil Topaklar Kmr ve linyit Yumuak taneler Yeni ayrm akmak ta

Agregalarda Slfatlarn Bulunmas:

Slfatlarn agrega iinde bulunmas bu maddenin
imento ile birlikte slfo-alminat ad verilen genileyen bir tuzun olumasna neden olmas bakmndan zararldr. Zamanla byyen kristaller eklinde gelien bu olay sonucu beton paralanr. Bu nedenle slfat (SO3) miktarnn arlka %1den fazla olmamasna dikkat edilmelidir.

Agrega Alkali Reaksiyonu oluturan maddeler: Baz imentolarda fazla miktarda Na2O , K2O

gibi alkali oksitler bulunur. Alkali oksitler , aktif silis ieren agregalarla reaksiyona girip, zamanla byyen bir silikat jeli olutururlar. Sodyum, potasyum ve kalsiyum silikat ieren bu jel, betonun hacim sabitliini bozar ve a eklinde atlaklar oluur. lkemiz imentolarnda Nide Nevehir yresi dnda fazla miktarda alkali oksit bulunmamaktadr.

 Olayn meydana gelebilmesi iin iki artn bir

arada olmas gerekir. imento iindeki alkali oksit deeri (Na2O+K2O) % 0,6dan byk olduu taktirde tehlike var demektir. Agrega iinde aktif silis bulunmaldr. erisinde aktif silis buluna agregalar : Opal , riyolit, tridimit ve riyolit tfleri, dazit ve dazit tfleri, andezit ve andezit tfleri ve fillatlar.

 Agregalarn reaktif olup olmadn bulmak zere ,

en ok kullanlan har ubuklarnn denendii yntemdir. Bu ynteme gre, agrega kum boyutunda tldkten sonra imento ve suyla kartrlarak elde edilen hartan 25x25x286 mm boyutlu numuneler retilmektedir. Har numunesinin boyu zaman ierisinde llerek genleme olup olmad aratrlmaktadr. Har numunenin boyu 3 ay sonra % 0,05den veya 6 ay sonra % 0,10dan fazla olduu takdirde, agregann reaktif olduu ve betonda kullanlmas zararl olaca kanaatine ulalmaktadr.

elie Zarar Veren Maddeler :

Donatl betonlarda kullanlan agregalarda,
donatnn korozyona kar korunmasn tehlikeye sokan, rnein nitratlar, helojenrler ( florrler hari ) gibi tuzlar zararl miktarda bulunmamaldr. ngerilmeli beton iin kullanlacak agregalarda, suda znen klorrler, klor olarak hesaplandnda arlka % 0,2 den fazla bulunmamaldr.