NSZ Mcadele tarihi sadece yerel-ulusal deneyimlerden olumaz. Kapitalizm, douundan itibaren kreseldir, bir dnya sistemidir.

Onun yarats olarak ii snf, tarihin grd en enternasyonal snftr. Proletaryann vatan yoktur! Dnya kapitalizmine kar mcadelesinde proletarya, biim olarak ulusal, z olarak enternasyonal bir sava yrtr. Snfsz-smrsz bir dnya kurma iini stlenen proletarya, bu enternasyonal grevinde, her eyden ok kendi evrensel mcadele birikimine dayanr. Dayanmak zorundadr. Uluslararas komnist hareket, enternasyonal proletaryann bu evrensel deneyimlerini bir araya getirmek, bu deneyimlerden szlp gelen mcadele ara, biim ve yntemlerini; strateji ve taktikleri her lke ii snflarnn nne koymakla ykmldr. Devrimci proletarya, savamnn bu evrensel ynn kendi ulusal koullaryla kaynatracak ve zafere ulamasn bilecektir. Bu alma Trkiye ve Krdistan komnistlerinin mtevaz katks olarak grlmelidir. Elinizdeki alma, kolektif bir almadr ve 1999 ylnda Mcadele Birlii dergisinde dizi olarak yaymlanm yazlarn derlenmesinden olumaktadr. Sreli bir yaynda yer alan bu yazlarn, evrensel tarihimizin belirli uraklar hakknda bilgi edinmek, deneyimlerden faydalanmak isteyen okura derli-toplu sunulmas bir zorunluluktu. te yandan byle bir derli-toplu sunu, baz kk deiiklikleri kanlmaz olarak gerektirdi. Sreli bir yaynda blmler

halinde yaymlamak, ister istemez sk tekrarlar gerektirir. Bu almada tekrarlarn nemli bir blm karlmtr. te yandan sreli yaynda gncel politik gelimelere paralel olarak gndermelerde bulunmak, okura sk sk lke gerekliini anmsatmak, gncel politikalarla balar kurmak gerekli ve yerindedir. Ama bylesi bir toplu sunum, politik ortamn dinamik yaps gz nnde tutulacak olursa, gereksiz yinelemelere ve isabetsiz vurgulara sebep olur. stelik almann zerinden yllar gemi ve snflar savamnn gler dengesinde eitli deiiklikler olmuken... Redaksiyon srasnda bu noktalar dikkate alnd. Ve ayrca anlatmda akclk salanmaya alld. z olarak neminden hibir ey yitirmeyen bu alma, yukardaki sebeplerden tr baz kk biim deiikliklerine urad. Elinizdeki almann nemli bir boluu dolduracana eminiz. zellikle devrimci proletaryann gen blkleri iin evrensel hazinenin kk ama nemli bir blm bu alma sayesinde ulalabilir olmaktadr. Bu ve buna benzer almalarla donanmn salamlatracak olan devrimci proletarya zafer yrynde nn daha net grecektir.

GR Gnmze dek btn toplumlarn tarihi, snf savamlar tarihidir. zgr insan ve kle, patrisyen ve pleb, senyr ve serf, lonca ustas ve lonca emekisi, -ksaca, ezenle ezilen, srekli bir atma halinde, bazen gizli bazen aka, ya toplumun devrimci bir biim deitirmesiyle ya da atan snflarn birlikte kyle sonulanan, kesintisiz bir savam yrttler. (Komnist Parti Manifestosu) Bu snf savamlar, zellikle son yz elli yl ierisinde deiik bir biim ve ierik kazand. Feodalizmin yklmasyla birlikte, uzlamaz snf kartlna dayal son snfl toplum olan kapitalizm ve onun mezar kazcs proletarya ortaya kt. Daha nce snf savamlar sonucu gerekleen byk altst olulardan sonra, bir smrc snfn yerine bir baka smrc snf geiyor ve smr devam ediyordu. Proletarya ise kapitalizmi ykp smry ortadan kaldrmakla kalmayacak, sosyalizmi kurarak kendisi de dahil tm snflarn ortadan kalkt komnizme giden yolu aacakt. Proleter devrimin dier byk altst olulardan ierik olarak, zsel olarak farkl yan bu. Tekniin, teknolojinin, sava sanayinin vb. gelimesi ve bunlarn snf savamna etkileri ise biimsel farkllklar oluturuyor.

Proletarya ve ezilen dnya halklar kapitalizme kar giritikleri savata birok zaferler kazandlar, yenilgiler aldlar. Komnle balayan deneyimler, 1917 Ekim Sosyalist Devrimiyle birlikte kapitalizme ar darbeler vurmaya balad. Sosyalizmin dnya leinde bir sistem haline gelmesiyle birlikte de, kapitalizm, bir daha ele geirememek zere tarihsel inisiyatifini yitirdi. Sosyalizmin bu tarihsel inisiyatifi ele geirmesiyle birlikte, snfsal kurtulu hareketlerinin artmasnn yan sra, tm dnyada sosyalizmden etkilenmeyen, sosyalizmle yakn iliki iine girmeyen hemen hemen hibir ulusal kurtulu hareketi kalmad. Yal dnyamzda son yz elli yldr sosyalizm ve ulusal kurtulu mcadeleleri veriliyor. Bu yz elli yllk sre ierisinde, kanl kavgal i savalar, d savalar ve etin mcadeleler sonucunda birok yerlerde devrimler baarld, birok devrim ise ar yenilgilerle sonuland. Baz yerlerde ise zafer elde edilmesine ramen, yaplan yanllklar ve hatalar sonucu ele geirilen iktidar ya kaybedildi, ya da bugn halen eski smrclere byk tavizler verilmeye devam ediliyor. Bugne kadar verilen mcadelelerde (gerek baarlan gerekse de yenilgiyle sonulanan) saysz eitlilikte stratejiler, taktikler, mcadele ara ve biimleri, sava taktikleri, deneyler, dersler vb. yaand. Devrimi gerekletiren her lkede sosyalizme ve proletarya diktatrlne farkl yollarla ve biimlerle geildi. zellikle, 1940l yllarda faizmin yenilgisi sonucu gerekleen Dou Avrupa Demokratik Halk Devrimleri, bu devrimler sonucu ortaya kan halk iktidarlar; arkasndan tm bu lkelerin sosyalizme kesintisiz geii; in, Kore Demokratik Halk

Cumhuriyeti, Kba ve nihayet Vietnam Devrimi, tm bunlar, dnya devrimci hareketi zerinde derin etkiler brakm, onda esinler uyandrmt. Bu gl dalga, doas gerei proletarya ile burjuvazi arasnda srekli yalpalayan ve daima glnn yannda yer alma eilimi gsteren her lkenin kkburjuvazisini de etkilemi, kk-burjuva siyasal akmlarn Marksizmden ve sosyalizmden gl biimde etkilenmesine yol amtr. Dnya devriminin bu gl dalgasnn Trkiye ve Kuzey Krdistan kylarna vurmamas; bu iki lkenin kk-burjuva siyasal akmlarn etkisi altna almamas dnlemez. yle de oldu. ki lkenin kk burjuva hareketi hzla devrimcileti. Marksizmin etkisi altna girdi ve proletarya adna hareket ederek dnyann hangi kesinde ortaya km olursa olsun devrim deneyimleriyle yakndan ilgilenmeye balad. Fakat bu ilgi hibir zaman onlarn kk burjuva nyarglarnn, bak alarnn, dar grllnn etkisi dnda olmad. Kk burjuva dnya grnn glgesi onlar her admlarnda izledi. te, tam da bu noktada olaylar, deneyimleri, koullar... Marksist-Leninist bak asyla zmleyemeyen kk-burjuva devrimcileri ile, gelien sreleri ve tm devrimleri, koullar vb. diyalektik materyalist bak asyla ele alan Marksist-Leninistler arasnda bir ayrm ortaya kt. Kk-burjuva devrimci siyasal akmlarn dnya devrim deneyimlerini ve Trkiye ile Krdistann koullarn yanl deerlendirmeleri onlarn iki farkl uca savrulmalarna yol at. Bunlardan, ablonculuk yapmamak adna snf savamlarn, devrimlerin yasalarn ve yaanlan deneyleri hie sayp grmezden gelenler ve yine ablonculuk yapmamak adna lkemiz gerei vb. safsatalarla, lkelerimizde yaanan snf savan kendi kafalarndaki

ablona oturtmaya alan ama bunda bir trl baarya ulaamayanlar birinci grubu olutururken; MarksizmLeninizmi arptarak, lkelerimizde yaanan gelimelerin, atmalarn ne anlama geldiini Marx, Engels, Leninin kitaplarnda arayan ve bulamaynca da kafas karp yolunu aran Marksist-Leninistlerimiz ya da dogmatiklerimiz ikinci grubu oluturmutur. Her olayn zel ve genel yanlar, bunlar birbirinden ayran ve birbirine balayan izgileri vardr. Ve yine zel ve genel yanlar diyalektik bir birlik olutururlar. zel geneli ierir, genel de zeli. Diyalektik materyalizm, btn zel olanlarn ayn zamanda u ya da bu ekilde geneli ierdiini de kabul eder. Tarih, tarihten-gemiten ders karmayanlarn saysz hezimetleriyle doludur. Tarih sayfalarna hezimete urayanlar olarak gemek istemeyen her hareket, parti, rgt gemi devrim deneyimlerinden, insanln yzyllar bulan muazzam birikimlerinden tecrbeler edinmeli, dersler karmal. Bu da yetmez, zmsemeli ve yarn yaratacak olan o byk eyleme gemiin nda yn vermelidir. Bu grev, nne tarihin devrimini koyan byk iddia sahibi komnistler iin ertelenemezdir. Ayaklanmalarn yaand ve daha byk kalkmalarn, ayaklanmalarn sanclarnn bugn her alanda daha ok hissedildii ve deyim yerindeyse burjuva dnyasnn pimi ekilmi bir bombann zerinde oturduu bir dnemde, korkularnn had safhaya ulat, en aciz bulunduu bir dnemde, yn hareketine, kalkmalara, ayaklanmalara nderlik edebilmek, onlar doru hedeflere yneltmek gemiin devrimci bir biimde irdelenmesinden, tahlilinden geiyor. Gerek Trkiye ve K. Krdistann otuz

yllk sava gemii, gerekse de dnya devrim deneyimleri bylesi derslerle doludur. Kapitalizmden sosyalizme ve oradan da komnizme giden sre tektir ve bunun belli yasalar vardr. Ama bu yasalar kabul etmek, onlara gre hareket etmek, zgl olan gz ard etmek anlamna gelmez. rnein, sosyalizmi ina etmek ve kar devrimi ezmek iin proletarya diktatrll arttr. Fakat bunun biimi her lkenin zgl koullarna gre deiecektir, imdiye kadar da yle olmutur. Dnya devrim deneylerini bu bak asyla deerlendirmek, baarlarndan ve hatalarndan dersler karmak her devrimci hareketin devrime ve halklarna kar sorumluluudur. Bu almamzda eitli devrim mcadelelerini incelemeye ve hatalarndan dersler karmaya alacaz.

BRNC BLM BULGARSTAN BULGARSTANIN 1905 EYLL AYAKLANMASI Hem Komnist Enternasyonal (KOMNTERN)in hem de Bulgaristan Komnist Partisinin (BKP), deneyimlerinden geni lde yararland Eyll Ayaklanmas, Bulgaristan tarihinde byk neme sahiptir; keza, komnist nder Georgi Dimitrov onun iin, Bulgaristann 1905i demektedir. Eyll Ayaklanmasna gemeden nce, 1923 Eylln hazrlayan koullara ksaca gz atmakta yarar var.

1920li yllar dnyada sosyalist etkinin dorua ulat dnemlerden biriydi. Gen Sovyet Cumhuriyetinin o byk devrimci etkisinin her yerde elle tutulur biimde grld, uluslararas proletaryann Avrupada ve birok yerde iktidara oynad bir sreti. Bununla birlikte faizmin ilk kprdanlar da bu dnemde ortaya kmaya balad. Bulgaristan 1921lerde bu iki olgunun da i ie getii bir tablo sergiliyordu. ktidarda demokratik bir parti olan Bulgaristan Halk ifti Birliinin (BHB) hkmeti bulunuyordu. Kk ve orta kylln partisi olmakla birlikte, iinde yer yer kulaklarn da bulunuyor olmas BHBnin, politikada doru bir izgi izlemesini zorlatryordu. Buna ramen, BHBnin yaratm olduu demokratik ortam, ii snfnn ve onun komnist partisi olan BKPnin gelimesinin zeminlerini oluturuyordu. BHB bir iktidar partisi olarak, temelde kk- orta kylln ve ii snfnn yararna bir politika gdyor, burjuvazinin elindeki olanaklar kstlyordu. lkedeki ikinci byk g, bnyesinde iileri, zanaatlar, genlii ve rencileri barndran BKP idi. Bunun yannda orta ve tekelci burjuvazi ile kulaklar BHB ve BKP karsnda bir g olmaktan uzaktlar. Bunlar BHB hkmetinden aka rahatszlk duyuyor ve iktidar istiyorlard. lhamlarn talyan faistlerinden alan bu burjuva glerin yaptklar ilk ey, glerini birletirmek oldu. Makedonyal ar milliyetiler ve orduda bulunan gerici glerle de balantlar olan burjuvalarn birlii, Birleik Halk lerici Partisi (BHP), Demokrat ve Radikal partilerin oluturduu MERUT BLOKla birlikte hayat bulmu oldu. Amaladklar ey bir hkmet darbesiyle BHByi iktidardan drerek, devlet erkini ellerine almak, bylece iktidarlar ve egemenlikleri

nnde engel grdkleri BHB ve BKPyi ortadan kaldrmakt. Burjuvazi glerini birletirip hkmet darbesine hazrlanrken, kar cephede ise henz birleik bir mcadelenin szn etmek mmkn grnmyordu. Tam da bylesi bir dnemde BKP burjuvazinin faist bir hkmet darbesi tezgahlandn isabetle tespit ederek glerini bunun zerinde younlatrd. Ynlar arasndaki faaliyetlerinin esas ynn buraya kaydrd. Yine yelerini ve komsomollar silahlandryor, ordu iinde devrimci hcreler kuruyordu, ksacas burjuvaziyle ciddi bir kapmaya hazrlanyordu. BKP ksa zaman nce (1923 Ocaknda), Komnist Enternasyonalin 1922 sonlarnda yaplan IV. Kongresinin kararlar nda, ii-kyl demokratik iktidar hedefini programna almt. (BKP, ii-kyl demokratik iktidar hedefini proletarya diktatrl hedefine bal olarak ele alyor ve ona proletarya diktatrlne ulamada bir basamak grevini yklyordu.) Dier taraftan ise BHBnin Bulgaristandaki roln tam anlamyla kavramaktan yoksundu, bu yzden BHB ile demokratik bir iktidar hedeflemiyor, ifti Birliini BKP bayra altna aryordu. BKP bunu yapmakla bir yandan ii-kyl ittifaknn devrimde oynayaca rol aa karyor, dier taraftan, kylln temsilcisi durumundaki BHBnin nemini gz ard ediyordu. Bu onun ksa sreli de olsa politikada byk bir yanlg karsnda brakrken, BHB de BKP karsnda doru, tutarl bir politika gtmyordu. Zira o, savan emeki snflar ile burjuvazi arasnda deil, kr ile kent arasnda grerek zaman zaman BKPye kar tutum alabiliyor, ii-kyl ittifakyla burjuvaziye kar bir sava

ngrmyor ve nfusunun ounluunu oluturan kyllerin tek bana iktidar olmas gerektiini savunuyordu. Bu yanl politika sonucu BKPnin, faist hkmet darbesi tezgahlayan burjuvaziye kar proleterlerin ve kyllerin silahlandrlmas nerisi, BHBnin korkular yznden (proleterlerin eline silah vermek istemiyordu) yaama geirilmedi. Ksaca zetlersek, Bulgaristandaki iki byk devrimci g burjuvazinin glerini birletirdii ve hkmet darbesine hazrland bir srada birleik bir mcadeleyi, mcadele birliini yanl politikalar sonucunda yaama geiremiyordu. Ama yaamn bu yanl dzeltmesi uzun zaman almayacakt. 1922 ylnda burjuva blok (Meruti blok) Sovyet Rusyaya kar savaan kar-devrimci Beyaz Ordularn komutan Vrangel (Vrangelin karargah Bulgaristanda bulunuyordu) ile grmelere baladlar. Bu grmeler, BHB hkmetini drmek iin hazrlanan komplonun ngnne denk geliyordu. BKP bunun karsnda kent ve krlarda mitingler ve protestolar dzenleyerek, kitlelerin faist komploya kar tepkilerini rgtlemeyi baard. Ynlar Vrangelin karargahnn silahszlandrlmasn ve komplocularn cezalandrlmasn istiyorlard. BHBnin durumun ciddiyetini kavramas beraberinde bir dizi nlem almasn salad. Beyaz Ordu ve Meruti Bloka kar alnan tedbirler sayesinde burjuvazinin ilk komplo denemesi suya dt. BKP bununla birlikte uyankl elden brakmadan Vrangel ordusu iinde Vatana Dn Komiteleri kurarak ordunun bozulmasna ve dalmasna yardmc oldu, Vrangel ordusunda bulunan bir ok asker ve subay, Sovyetlerin kardklar aftan da yararlanarak Sovyetlere geri dnd. Burjuvazi ilk yenilginin ardndan, 1922 knda ikinci darbe giriimini gerekletirmek iin harekete geti. Meruti

Blok taraftarlarna Trnovada toplanma ars yapt. Burjuvazinin niyetini anlayan BHB ayn gnde ayn yerde ekerpancar reticilerinin Kongresini toplad. Ayaa kalkan kyl kitleleri Kongreyi anti-faist protesto mitingine evirdiler ve komplocular kovdular. Burjuvazinin ikinci darbe giriimi de bylelikle bozguna uratlm oluyordu. Gsterilerde BKP de aktif olarak yer ald. Bylece yaamn kendisi, politik yanlglarna ramen, pratikte BKP ile BHByi birbirine yaklatryordu. Ancak bu durum fazla srmedi ve politik nyarglar pratiin nne geti. Faist hkmet darbesinin her iki denemede de baarszla uram olmas tehlikenin sona ermesi anlamna gelmiyordu. BHB bunu anlayamad; keza ayn yanlg BKP iin de geerliydi. BHB tehlikenin sona erdiini dndnden burjuvaziye kar mcadelesine ara vererek bu kez mcadelesini krsal alanda nemli bir taraftar destei kazanmaya balam olan BKPye kar vermeye balad. Zira BKPyi ittifaktan ok mcadele edilmesi gereken bir g olarak gryordu, bylece BKP zerindeki basksn younlatrd. Dier taraftan BKP, BHB karsnda doru bir politika gtmyordu, BHByi burjuvaziyle ayn izgide gryor, ona burjuvaziye bitii roln aynsn biiyordu. Gerek BHB gerekse BKP 1923 yl balarnda domu bulunan devrimci koullardan yeterince yararlanamad. Meruti Blokun hkmet komplosu iki kere baarszlkla sonulansa da tehlike henz sona ermemiti. BHB ve BKP bunu gremedi, ittifaklar konusunda iinde bulunduklar bilin bulankl nedeniyle, glerini burjuvazinin tamamen ezilmesi ve ii-kyl demokratik iktidar kurulmas hedefine yneltecekleri yerde, glerini birbirine kar ynelterek, ayn zamanda faist hkmet

darbesi iin gerekli koullar da oluturmu oluyorlard. Bu birinci byk yanlglaryd. BHB ve BKP birbirleriyle mcadele ederken, burjuvazi de kukusuz ki bo durmuyordu, bir taraftan BHB ile uzlamaz grnrken dier taraftan da hkmet darbesi giriimlerine hz vermiti. Buna ramen 1923 yl Nisannda yaplan seimlerde BHB birinci, BKP ise ikinci parti olarak km, burjuvazi ise tam bir hezimete uramt. Komplo hazrlklar hzlandrld, burjuvazi zorla iktidara gelecekti. BHB ile BKP birbirleriyle uraadursunlar, burjuvazi hkmet darbesini Makedonyal ar milliyetilerin ve Ordu Birlii'nin (ordudaki gerici subaylardan oluuyordu) desteiyle 8 Haziran 9una balayan gece hayata geirdi. Birka saat iinde Sofyada bulunan devlet dairelerini ele geiren burjuvazi ciddi bir direnile karlamad, darbeciler Sofyada iktidarlarn ilan ettiler. Ancak koullar devrimciydi ve darbecilere deil BHBye BKPye hizmet ediyordu. 9 Haziran faist hkmet darbesinin ynlarn fkesini toplamas ok srmedi. lkenin bir ok yerinde anti-faist ynlar faist hkmet darbesine, burjuvaziye kar direnie geerek ayaklandlar. 11 Haziranda balayan ayaklanmaya yz binden fazla ifti ve proleter katlmt. Bir ok yerde, komnistlerle iftiler arasndaki hareket birlii kuruldu. Ayaklanma bilhassa Trnova, umen, Plovdif, Karlova, Kazanlk, Pazarck, Lom, vitof, Karpol, Orahova, Bela Statina, Varna vs. kazalarda kitlesel nitelik almt. syanclar umeni kuattlar, Radomir, Troyan, ayaklanmaya ve Betovgrat kasabalarn zaptettiler. (Bulgaristan Komnist Partisi Tarihi, sf.108) 11 Haziranda balayan ayaklanmaya ilk balarda BKP de katld. Pleven parti rgt ynlar ayaklanmaya ard, devrimci komiteyi kurdu, iftilerle

birlikte hareket etme ve parti ky rgtleriyle balant kurma gibi nemli kararlar ald ve kasabalar kuattklar bir srada BKP Merkez Komitesi imzal, tarafsz kalmalarn buyuran bir karar aldlar ve sava durdular. BKP, tarihi bir hata yaparak, ayaklanmann bana geerek hareketi birleik bir merkez altnda toplamaya, zoru rgtleyerek iktidara yneltmeye, srekli yeni hamlelerle zafer kazanmaya almak yerine, byk bir sorumsuzlukla tarafsz kalmay seti. BKPnin yapmas gereken ey tam da PLEVEN parti rgtnn yapt gibi ayaklanmann bana gemek, iftilerle ve dier ayaklanmaclarla ba kurarak Sofya zerine yrmekti. BKP, bu kararyla ikinci defa byk bir yanlgnn iine dyordu. BKPnin bu tarihi hatas ayaklanmaclarn birka gn iinde btn lkede yenilmesini ve ard sra katliamlar birlikte getirdi. BKPnin ayaklanma karsndaki tarafszlk politikas temelde BHB zerine yanl deerlendirmelerinden kaynaklanyordu, keza BKP, BHBye burjuvaziyle ayn rol biiyor ve yaanan atmalar da kr ile kent burjuvazisinin arasndaki iktidar sava olarak deerlendiriyordu. BKP Merkez Komitesi ayaklanma karsnda tarafsz kalacan aklarken durum i savaa evrilirse bu karar yeniden gzden geireceini belirtiyordu. BKP faist hkmet darbesinin nemini yeterince kavrayamamt, nk faist hkmet darbesi grnrde BHBye ynelirken znde demokratik ortamn ortadan kaldrlmas ve devrimci glerin ezilmesi hedefini ieriyordu. Ancak faist hkmet darbesinin baarya ulamasnda kukusuz ki tek bana BKP sorumlu tutulamazd. BHB de baarsz iki darbe giriiminden sonra uyankl elden brakm, glerini BKP ile birletirip

burjuva glerin zerine yrmek ve onlar ezmek yerine glerini BKP karsnda younlatrarak byk bir tarihi hata ilemiti. zet olarak 9 Haziran faist darbesi BKP ve BHBnin yanl politikalaryla baarya ulat. 9 Haziran sonras Bulgaristann tablosu yleydi: BKP ve BHB devrimci durumdan yararlanamam, ii-kyl demokratik iktidar kurabilecekken faizm iktidara gelmiti. 1923 Eyllnn hemen ngnnde Bulgaristandaki durum buydu. 9 Haziran faist hkmet darbesinden sonra burjuvazi ayaklanmay da bastrm olmasna ramen iktidarda rahat deildi, keza BKP hala eski gcn koruyor ve byk bir tehlike arz ediyordu, burjuvazi bir yandan ayaklanmaclar yarglamaya balarken dier yandan BKP zerindeki basklarn da younlatrd. BKP burjuvazi tarafndan illegaliteye itiliyordu. BKPye ynelik tutuklamalar arttrld. EYLL AYAKLANMASI BKP 9 Haziran taktiini hemen mahkum etmedi, ancak Komnist enternasyonal hemen harekete geerek Bulgaristandaki durumu incelemi ve derhal mdahale etmiti. Komnist Enternasyonal BKPnin 9 Haziran taktiini mahkum ederken partinin Pleven rgtnn taktiini doru buluyordu. Komnist Enternasyonal BKP Merkez komitesini uyaryordu. Bunun yannda Parti rgtlerinin grleri de Komnist Enternasyonalin grleriyle akyordu. Parti kitleleri ve uluslararas proletarya nezdinde mahkum edilmi olan 9 Haziran taktii BKP merkezi tarafndan hemen mahkum edilmese de partinin 5-7 Austosta yapt toplant byk neme sahip; 9 Haziran hkmet darbesi, iktidar meselesini

buhrana drd. Bu buhrandan kurtulmak iin kitlelerin iikyl hkmeti adna silahl ayaklanmadan baka kar yolu yoktur kararn alarak, 9 Haziranda yapt hatay dzeltmeye giriti. BKP hedef olarak ii-kyl demokratik iktidar hedefini ortaya koyuyordu, bu da ancak salam bir ii-kyl ittifak temelinde gerekleebilirdi. Bylece komnist nder G.Dimitrovun Bulgaristann 1905i dedii Eyll ayaklanmasnn hazrlklarna baland. BHB ile tek cephe zerine grmeler balatld BHB bunu olumlu karlayarak BHB iin faist ynetimi devirme savanda... komnist partisiyle omuz omuza el ele yrmekten baka kar yolu olmad... yantn verdi. Teknik, askeri hazrlklara baland. Kurulan ayaklanma komitelerine BHB temsilcileri de katlyordu, hazrlklar birlikte yrtlyordu. BKP Merkez Komitesi ynetiminde ayaklanma hazrlklarn yrtmek zere askeri-teknik komite kuruldu. Ayaklanma hazrlklar srerken Merkezi Komitesi sekreteri Todor Lukanof ayaklanma karsnda bir tutum taknd. Ayaklanmaya kar kyor ve BKPnin yaknda yaplacak olan seimlere hazrlanmas gerektiini, seimlerde birinci parti olarak kacaklarn ileri sryordu. BKP Merkez Komitesi Lukanof karsnda bir tutum tkanmad. BKPnin Lukanofa kar tavrszl (zayfl) ve Lukanofun kar k, ayaklanma hazrlklarn zora sokuyordu. BHB ve BKP ayaklanma hazrlklarn srdrrken burjuvazi de bo durmuyordu. Ksa zaman iinde, ayaklanma hazrln sezen burjuvazi nlemlerini arttrd, hedefi BKPye darbe vurmakt. 12 Eyllde kitlesel tutuklamalar balatld. Yaklak iki bin kii tutukland, parti kulpleri, rgtleri kapatld. Parti ve sendika yaynlar durduruldu, yasakland. imdi hedef BKP Merkez Komitesine darbe indirerek ayaklanmay basz

brakmakt. Ancak burjuvazinin abalar boa km ve BKP Merkez Komitesinden yalnzca Hiristo Kabakiyefi tutuklayabilmiti. Tarihin hangi dneminde iktidardaki gerici snflar tahtlarn tehlikede grmlerse, yukarda rneklediimiz benzer giriimlere bavurmulardr. 1923 Eyllnde Bulgaristanda yaanan bu durum ile 1917 Temmuzunda Rusyada yaanan durum bu anlamyla byk benzerlikler gstermektedir. 1917 Temmuzunda iktidarda burjuvazi ve onun uaklar olan Menevik ve sosyal-devrimcilerin bulunduu Rusyada Leninin 17 Nisannda isabetle tespit ettii gibi bir ikili iktidar sz konusuydu. ktidarda gericiler ve sosyal ovenler, sokaklarda ise Sovyetler. Ancak ubatla birlikte domu olan bu durum byle devam edemezdi. te 1917 Temmuzu ynlarn Bolevik Partinin etkisi altna girmeye baladklar ve bunlarn sokaklarda en canl biimde hissedildii dnemdi. Ekim 1917 Sosyalist Devrimini hazrlayan, bu anlamyla da nemli bir dnm noktas saylan Temmuz gsterilerinin ardndan, tahtlarn tehlikede gren burjuvazi, Menevik ve sosyal-devrimcilerden oluan gerici iktidar, geliebilecek bir ayaklanmaya kar nlemlerini arttrmaya balad (tpk 1923 Eyllnn hemen ngnnde Bulgaristanda olduu gibi) Bolevik Parti zerindeki basklar ve gerici terr arttrld; Bolevik Partinin zerine ullandlar, Pravdann, redaksiyon brosu tahrip edildi, Pravda, Soldastkaya Pravda (Asker pravdas) ve dier bir dizi Bolevik gazete kapatld. Kzl Muhafzlar silahszlandrlmaya baland. Petrograd garnizonunun devrimci birlikleri bakentten uzaklatrlp cepheye nakledildi. Cephe gerisinde tutuklanmalar oldu, 2 Temmuzda Lenini tutuklama emri

kt. (Stalin, Eserler cilt-XV, sf.223) Tarihin cilvesi dedikleri de bu olsa gerek. Aslnda ayaklanmalarn ilk arpmalar 12 Eyllde yaplan tutuklamalard. Sofyada siyasi grev balatld. BKP Merkez Komitesinin 15-20 Eyll oturumunda Todor Lukanofun direnmelerine ramen 22 Eyll 23 Eylle balayan gecede ayaklanmann balatlmas karar alnd. Ayaklanmay ynetmek zere kurulan Genel Askeri-Devrim Komitesi'ne Vasil Kolarof, Georgi Dimitrov ve Gavril Genof seildiler, ayaklanma kararlar parti ve ayaklanma komite ve rgtlerine gnderildi. Ayaklanmann 22 Eyll 23ne balayan gecede balatlmas kararna ramen; Ayaklanma baz noktalarda vaktinden nce balad, 13 Eyllde Mlij kynde balad, ky alnd ve kyde ii-kyl iktidar ilan edildi, yine 19 Eyll 20ye balayan gece Stara Zagorada ayaklanma balad. Baz ileler kontrol altna alnd, buralarda kahramanca arpmalar olduysa da dier ayaklanma merkezinden yardm alamadklar iin glerini toplayan dman tarafndan yenilgiye uratld. Ayaklanmann lmcl hatalarndan birisi; zamansz ayaklanmak ve dier ayaklanmaclardan tecrit olmann yannda onlar zora sokmak. Ayaklanma baladnda durum uydu; Ayaklanmann ilk gnlerinde Kuzey-bat blgesinde bulunan Vratsa, Vidin, Ferdinand, Berkovitse, Bela, Slatine, gibi merkezler ayaklanmaclarn denetimine geti (buralarda ayaklanmaclarn banda Askeri-Devrim Komitesi bulunuyordu) yine Zom kasabas ele geirildi (kla alnmamt). Ayaklanma Stara Zagora ve kuzeybat blgelerinin dnda htiman, Donya, Banya, Razlo, Pazarck, Petere, Popovca, Grudevo ve Nevipazar

kazalarnda ve daha birok yerde patlak verdi ancak lkenin nabzn elinde tutan Sofyada byk hazrlklara ramen ayaklanma balatlamamt, yine Plovdif, Ruse, Varna, umen, Pleven, Burgas gibi nemli merkezlerde hazrlanmalarna ramen ayaklanmadlar. Ayaklanma byk merkezlerin dnda gelierek etkisini byk lde azaltt ve en nemli merkezlerin ayaklanmaya katlamamas, ayaklanmaclarn zor durumunda kalmasna yol at. Bylece burjuvazi byk merkezlerde istediini yapabildi, glerini toparlad ve rahatlkla ayaklanmaclarn zerine yrd. Glerini istedii yerden istedii yere aktarabiliyor ve manevra yapabiliyordu. Bu, byk merkezlerin desteinden yoksun ayaklanma gleri iin aka lm anlamna geliyordu. Bylelikle Eyll Ayaklanmas baarszlkla sonulanm oluyordu. Burada ksa da olsa 1905 Rusyasnda yaanan Aralk Ayaklanmasnn derslerini hatrlayacak olursak, yukarda aktardmz durum daha iyi anlalacaktr. Stalin ayaklanmann yenilgisinin dersleri zerinde dururken yle diyor; ncs unun iin, nk ayaklanma dank ve rgtszd. Moskova savarken, Petersburg sessizdi Stalinden aktardmz pasajn ortaya koyduu tarihi ders, Eyll Ayaklanmasnn zayf yanlarndan biri olan, ayaklanmann dankl ve byk merkezlerin ayaklanmamasnn byk bir yenilgiye yol aacadr. Ayaklanma burada da saldrc deil savunucudur, yenilginin temel nedenlerinden birini de ite bu temel hata oluturdu. Sofyada ayaklanmann balatlamamasnn bir nedeni olarak gsterilen Askeri-Devrimci Komitenin ele geirilmesi ve Dimitir Giefin ldrlmesi ise bize bylesi bir ayaklanmada ayaklanmann zafere kadar gtrlebilmesi iin

ayaklanmay ynetecek Merkezi organlarn iyi korunmas gerektii kadar, ayaklanmann ynetici organlarnn kendi yedeklerini oluturmasnn da ne kadar nemli olduunu gstermektedir. Bu Eyll Ayaklanmasnda ihmal edilmitir. Yine her ayaklanmann ilk art, altn kural olan ayaklanmann savunucusu deil saldrc olmas gerektii burada unutulan ynlerdendir. Bir kez ayaklanmaya geildi mi, en byk kararllkla hareket etmek ve saldrya gemek zorunludur. Savunma her silahl ayaklanmann lm demektir. (Engels). Tm bunlarn yannda BKPnin en azndan ordunun en nemli birliklerinden bazlarn kendi tarafna kazanamam olmas, bir btn halinde ordunun ayaklanmann karsnda yer almas sonucunu dourmutur. Btn bu tarihi derslerin yan sra, BKPnin Eyll Ayaklanmasna ilikin kard dersler arasnda unlar da sayabiliriz; BKPnin tam anlamyla Bolevikleememi olmas, salam bir ayaklanma nderliinin kurulamam olmas, siyasal propaganda ve ajitasyonun yetersiz olmas, ihmal edilmesi, milis faaliyetinin zayfl, aydnlarn ayaklanma tarafna ekilememi olmas, baz parti rgtlerinde ayaklanma sorununda yaanan karaszln devam ediyor olmas ve esasnda bir btn olarak ortaya koymak gerekirse, ayaklanmann bir sanat olarak ele alnmam olmas. te 1923 Eyll Ayaklanmasnn yenilgisinin temel nedenleri. Eyll 1923 Ayaklanmasndan da gryoruz ki, bir ayaklanma ancak bir sanat olarak ele alnrsa baarya ulaabilir. Teknik ve askeri hazrlklarn yan sra, proletarya ve ittifak glerinin en sk birliinin salanmas, ayaklanma glerini ynetecek merkezi etkin bir nderliin zorunluluu, hem moralmen hem de fiziki anlamda burjuva glerin

datlmas, orta snflarn tarafszlatrlmasnn salanmas, etkin ve gl bir milis ann kurulmas, ayaklanma glerinin savunucu deil saldrc olmas ve bir kez ayaklanmaya geildikten sonra kararllkla hareket edilmesi ve saldrya geilmesi, srekli yeni hamlelerin rgtlenmesi, ayaklanmann baars iin arttr. Ayaklanmann zayf yanlarndan biri olarak nmze kan milis rgtlenmelerinin yeterince nemsenmemesi ise en ak biimde ayaklanma baladnda kendini hissettirdi, uzun bir zamandr zerinde younlam bulunduumuz milis rgtlenmesi, ayaklanma ve ncesinde her anlamda byk bir nem tekil ediyor. Dman glerini ypratan, birliini, moralini bozan onu srekli tetikte durmaya zorlayan, ayaklanma blgeleri arasnda canl ba oluturacak olan, rgtlenmesi itibariyle dman gleri arasna szabilen, cephe gerisinde bir dizi askeri eylem rgtleyebilen, her yerde olan ama aslnda hibir yerde olmayan bu hareketli askeri birliklerin BKP tarafndan ihmal edilmesinin ac sonular Eyll Ayaklanmasnda aka grld. BKP, Eyll ayaklanmasnn yenilgisine ramen ondan devrimci sonular, tecrbeler karmasn bildi. G. Dimitrov Eyll 1923 ayaklanmasn, 9 Eyll 1944 devriminin genel bir provas ve Bulgaristann 1905ine benzetirken bunun hakl gururunu yayordu. Gerekte 1905 Rus Devrimi, 1917 Ekiminin bir genel provas rolndedir, keza Sovyetleri yaratan bu devrim yllar sonra Sovyet iktidarn dourmutu. Ama 1923 Eyll ile 1905i benzer klan bir nokta daha var ki deinmeden geemeyeceiz. Bu nokta oportnistlerin ayaklanmalar karsndaki tutumunu gstermesi asndan dikkate deerdir ve reticidir. 1905in hemen ncesinde Rus oportnisti

Plehanov, proletaryaya hararetle silah kullanmasn renme ve silahlanmann zorunluluu zerine vaazlar verirken, Aralk Ayaklanmasnn hemen ardndan silah kullanlmamalyd diyerek Onun nemini, olaylarn genel gidii iindeki roln, daha nceki savam biimleri ile ilikisini zmlemek iin en kk bir aba gstermeksizin piman olan aydn rol oynamakta ivecenlik gstermiti (Lenin). Oysa marksistler iin asl sorun, byle bir deneyimden snf savam iin gerekli dersleri karmak, nemini kavramak, daha nceki savam biimleriyle ilikisini zmektir. nk ancak bunu yapmaya yetenekli olanlar yarnn o byk eylemine yn verebilirler, tpk Lenin ve Bolevik Parti gibi. Gelelim 1923 Eyll Ayaklanmasnn hemen ardndan BKP iinde yaanan tasfiyeci eilimlere. Ayaklanmann yenilgiye uram olmas BKP iindeki tasfiyeciler iin bir frsat oldu ve seslerini ykselttiler. BKP tasfiyecileri de tpk 1905te Plehanovun yapt gibi BKPnin 9 Haziran taktiini savunarak Eyll ayaklanmasna kar bayrak atlar. Onlar Eyll Ayaklanmasn maceraclk ve aklszca hareket olarak nitelendiriyor ve BKPnin hem Eyll taktiini mahkum etmesini hem de Komnist Enternasyonalden kmas gerektiini savunuyorlard. zcesi onlar da Plehanov gibi tarihin belli bir kesitinde ortaya km bulunan bu deneyimden faydalanmak, onun nemini kavramak, dersler karmak, gemi savam biimleriyle ban kurmak iin en ufak bir aba gstermeksizin kk-burjuva aydnlar gibi bu byk deneyim ve onun retilerini burun kvrmayla karlyorlard. Bylece 1923 Eyll Ayaklanmasn tarihsel materyalist adan ele alanlar bu eylemi 9 Eyll 1944te baarya ulatrmay bildiler.

KNC DNYA SAVAINDA BULGARSTAN 1923 Eyll Ayaklanmasndan sonra, Bulgaristanda yaanan snflar mcadelesinde incelenmesi gereken ve gnmz koullarna aktarlacak pek ok devrimci deneyimi barndran yllara; 1941-1944 yllarna geliyoruz. Bu yllar, Bulgaristan asndan, Eyll 44 ayaklanmasna giden yolun ald yllar olmutur. Tarihte ei grlmemi byk bir fedakarlkla ve kahramanlkla emperyalizme, kapitalizme ve faizme kar savaan Bulgar proletaryas, ezilen halklar ve Bulgaristan komnistleri, dnya devrimci hareketine nice deneyim ve birikim kazandrmlardr. 1 Eyll 1939 ylnda faist Hitler ordusunun Polonyaya saldrmasyla balayan II. Dnya Sava, Fransa ve ngilterenin Almanyaya sava ilan etmesiyle devam etti. Savan emperyalistler arasndaki elikilerden doduu doruydu. Ancak onlar bir konuda hem fikirdiler: Bu da Sovyetler Birliinin varlndan duyulan korku ve onun yeryznden silinmesine duyulan youn istek. Bu yzden bata ngiltere ve Fransa, Almanyaya kar sz dzeyinde kalabilecek bir sava yrtyor, silahlarn Sovyetler Birliine evirmenin yollarn aryorlard. Aksi halde Sovyetler Birliine gneyden yaplabilecek bir saldr iin bekletilen Suriyedeki Fransz askerlerinin ve Yakn Doudaki ngiliz uaklarnn baka ne anlam olabilirdi? 23 Austos 1939da Sovyetler Birlii ile Almanya arasnda saldrmazlk paktnn imzalanmas, birok lkede olduu gibi Bulgaristann geni halk ynlarnca ve BP yani Bulgar i Partisince (Bulgaristan Komnist Partisi, Bulgaristan i Partisiyle 1938-39 yllarnda birlemi ve Bulgaristan i Partisinin adn almt) Sovyetler Birliine kar emperyalist bir cephe oluturma planlarnn iflas olarak

deerlendirildi. Ancak bu deerlendirmeden sonra BP, Bulgaristann ve dier Balkan devletlerinin Sovyetler Birliine yneltilecek bir savata emperyalizmin saflarna katlmas tehlikesini grmeye balad. O zamana kadar herhangi bir emperyalist yama ve talan savana kar Balkan devletleriyle birleik bir mcadele politikas yrten BP, gelien yeni durumlar karsnda bu birleik mcadelenin Sovyetler Birliine dayanmas gerektii yargsna vard. Yarg doruydu, Balkan Blou, Sovyetler Birliinin yannda yer almal ve ona dayanmalyd. Bu yargnn BPin antikapitalist, anti-emperyalist ve anti-faist mcadelede Bulgar halk ve proletaryasn harekete geirmede balang olarak byk nemi olmutur. te yandan Bulgaristan burjuvazisi de kendi politik yaklamn ve eilimini belirlemeye balyordu. kinci Dnya Savann gerek hazrlk aamasnda olduu gerekse balad yllarda, Bulgar burjuvazisi kapitalist elikilerden kurtulu yolu olarak varln Sovyetler Birliine sava amak iin yanp tutuan emperyalist glere dayandryordu. Ve btn hazrln emperyalizm ve faizm yanls politikalarna uygun olarak yapyordu. ar III. Boris, 1940 balarnda tamamen monarist ve faistlerden oluan bir hkmet kuruyor, bakanlna da ara ve Alman emperyalizmine sadakatiyle n salan profesr Bogdan Filov getiriliyordu. Kurulan yeni hkmet hemen halka ynelik iddet ve zor ieren nlemler almaya balad. Nisanda Sivil Seferberlik Yasas ilan edildi. Yaz aylarnda Hitler askerleri gizlice lkeye yerletiriliyor, faist genlik rgtleri kurulup bunlar Brannik ad altnda toplanyor ve nihayet 1941 banda da toplama kamplarnn meydana getirilmesine karar veriliyor. Alnan btn nlemler Bulgaristanda anti-faist

hareketin geliip glenmesini nlemeye ynelikti. BP ise bu durum karsnda burjuvazinin Bulgaristan emperyalist savaa srkleme almalarn aa vuruyor, lkede gizli olarak bulunan Alman faistlerinin derhal kovulmas ve Sovyetler Birlii ile yardmlama anlamasnn imzalanmas sloganlarn ykseltiyordu. Ajitasyon ve propagandasn bu temele oturtan BP, sanayi ve tarm iilerini, geni halk ynlarn harekete geiriyor, btn kapitalist merkezlerde binlerce kiinin katld gsteriler ve grevler rgtlyordu. Bu gsteriler o kadar artmt ki, 1 Mays 1940da ii gsterileri ve grevleri yasaklanyor, greve katlanlara 8 yla yaklaan ar hapis cezalar veriliyordu. Ancak burjuvazi, karsnda tahmin ettiinden daha byk bir g buluyordu. Bu ise Alman emperyalizmi yanls politikalarn hayata geirmesini gletiriyordu. Gerek kapitalizmin erimi olduu aama gerek snflar aras elikilerin keskinlemesi Bulgaristanda devrimci bir duruma doru yol alndnn sinyallerini veriyordu. Bulgar hkmeti tam da youn protestolarn ykseldii bir dnemde diplomatik alanda yeni bir durumla karlat. 1934 ylndan beri diplomatik ilikiler srdrd Sovyetler Birlii, dostluk ve yardm pakt nerisinde bulunuyordu. Bulgar hkmeti 1940 sonlarnda, 1941 balarnda gelen bu neriyi hemen reddetme karar ald. Ancak halkn tepkisinden ekindikleri iin de Sovyetler Birliinden gelen bu neriyi gizli tutmann nlemlerini almaktan geri durmad. Bulgar hkmetinin yaplan nerileri gizli tutma abalar srerken Bulgaristan i Partisi, btn lkeyi, Sovyetler Birliinin yapt neriyi aklayan ve kamuoyunu bu neriyi desteklemeye aran bildirilerle donatyordu. lk Sofyada balayan Bulgar-Sovyet pakt yanls

eylemler, ksa srede bir ok semti ve blgeyi etkisi altna almaya balamt. Fabrikalarda meclis meydannda, kylerde gerekletirilen eylemler polisin onca tutuklama ve saldrlarna ramen artyor, Bulgar hkmetini ve burjuvazisini zor durumda brakyordu. Sadece BP rgtleri deil, bata i Genlii Birlii (RMS -remsesler diye bilinir) olmak zere zellikle 8 Aralk 1940ta niversite bayram gnnde dzenledikleri Sovyet nerisini destekleme hareketini glendiriyordu. Bulgaristan i Birlii adl ii rgtlenmesi, 1941e doru faist devletin bir organ haline gelmi ve BP iinde faaliyet yrten pek ok anti-faist sendikac saflardan uzaklatrlmt. Aktif sendika militanlarnn polis operasyonlarna, tutuklamalarna ve toplama kamplarna gnderilmelerine yol aan bu sre, ele gememi pek ok militan sendikacy illegal faaliyete gemek zorunda brakmtr. Ocak 1941de Sofyada Bulgaristan i Partisi Merkez Komitesinin yedinci plenumu dzenlendi. Plenumda geni emeki ynlarnn anti-emperyalist ve Bulgar-Sovyet pakt uruna verdikleri mcadelelerinin BPin sloganlar ve politikalar dorultusunda yrttkleri vurgulanarak partinin iyi bir siyasal eitim ve rgtleme faaliyeti baard saptand. Ayrca Plenumda, Georgi Dimitrovun Emperyalist Savaa Kar Mcadele balkl yazsndaki grleri esas alnarak; savan, dnyann paylalmasna ynelik yaplan bir emperyalist sava olduu, birok lkeyle birlikte Bulgaristan da etki altna alarak genileyecei kararna varlyordu. Plenum, Bulgar-Sovyet paktnn imzalanmasna ilikin ykselen halk hareketinin geni bir halk cephesi halinde

rgtlenmesini, dev olarak ortaya koyuyordu. Parti militanlarna ve partinin politikas dorultusunda hareket eden pek ok parti rgt ve kurumlarna byk grevler ykleyen Yedinci Plenum, emeki ynlar arasndaki parti almalarna ve anti-faist hareketin ilerleyiine byk hz katt. 1 Mart 1941de Bulgar hkmeti, Bulgaristan faist bloka katan ler paktn ak olarak imzalad. Mttefik ad altnda lkeye giren Alman askerleri birok demiryolu kava, elektrik santral ve benzin depolarna muhafz komando vasfyla koruma olarak yerletiriliyor, kundak tmeninden aktarlan iki yzden fazla nazi askeri, Alman yetkilileri ve Bulgar ordusunun belirledii merkezlere Bulgar askeri kyafetiyle yerletiriliyorlard. Elektrik, demiryolu, rafineri ve ulamn birok merkezine el koyan Alman askerleri, herhangi bir anti-faist eyleme kar hazrlk yapp daha batan kaleyi iten fethediyorlard. te yandan Bulgar burjuvazisi ve onun hkmeti, imzalanan anlamann bara ve Sovyetler Birliinin karlarna ters dmedii yolunda beyanatlar vererek halk yanltmaya alyordu. Ancak, gerek Sovyetler Birlii hkmetinin gerekse de Bulgaristan i Partisinin anlamann zn aa vuran aklamalar halk yanltmaya ynelik tm abalar boa karyordu. BP, bu koullarda bir halk hkmeti iin savama geilmesi gerektii sonucuna varyordu. BP bir yandan faizme kar henz bir silahl mcadelenin erken olduunu dnyor, bir yandan byle bir mcadelenin balayabilmesi iin ihtiya duyulan politik ortamn olumasn hzlandrc rgtsel faaliyetlerde bulunuyordu. nk halkn az da olsa bir kesiminde, kk-burjuva ve aydn kesimlerde hatta iiler arasnda bile ovenizmin varl tmden kalkm deildi.

stelik Bulgaristann Alman faizminin igaline uramas ve Romanya ve Macaristanda olduu gibi bir askeri sava olmadan gereklemiti. Halk henz savan ar ekonomik ykm gcn srtnda hissetmiyordu. stelik o sralar (Nisan 41) faist ordularn Yugoslavyaya saldrs ve Yunanistan istila etmesiyle devam eden dnemlerde Bulgaristan hkmeti Alman emperyalizminin kendisine bahettii Trakya ve Makedonya ile halkn oven duygularn krkleyici ve Hitler ordusuna kar minnet duygularn pekitirici propagandasn arttryordu. Ancak halkn byk bir ounluu bu faist propagandann etkisine girmedi. Her yerde; kylerde, ehirlerde, okullarda hatta ordu iinde igalci Alman ordularna kar tepkiler ykselmeye balad. BP, Hitlerci faistlerin komu halklara ynelik nefret ve dmanl krkleyen politikalarn aa karyor, bildiriler yoluyla komu Balkan lkelerine yaplan saldrlar knyordu. Ayrca BP, Yugoslav ve Yunan sava esirlerine yardm ve onlar kurtarmaya ynelik almalar organize ediyor, Bulgar emekilerinin onlara yardm etmesinin olanaklarn yaratyordu. i Genler Birlii (RMS) de ayrca bu yardm toplama iinde aktif faaliyet yrtyordu. BP, ayn zamanda ynsal anti-faist direnii bytmeye ve gelitirmeye devam ediyor, iileri bir ok yerde grev ve protesto gsterileriyle ayaklandryordu. Faizmin yzn aa vuran youn propagandann etkisiyle iiler ekonomik savamnn yan sra sabotaj eylemlerine de yneliyorlard. BPin 1941in balarnda faist Hitler egemenliinin ve Bulgar monarist-faist diktatrlnn gerek hedef ve amalarn aklama yolundaki rgtleyici ve aklayc almalar, ynlarn faizme kar ideolojik ve siyasal olarak aydnlanmasna yol ayor ve anti-faist mcadelenin

niteliksel bir srama gerektirdii duruma hazrlk almas yapm oluyordu. SLAHLI MCADELEYE GE Bulgaristanda anti-faist mcadelede silahl savama gei 22 Haziran 1941de faist Hitler ordusunun Sovyetler Birliine saldrmasyla balad. BP Merkez Komitesi bu saldrdan iki gn sonra, yani 24 Haziran 1941de bir oturum dzenledi. Oturumda Politbro bir zel organ kurulmas karar ald. Bu zel organ, dorudan Parti Merkez Komitesine bal bir merkez askeri komisyon ile BPin ilk l Komitelerinde oluturulacak askeri komisyonlardan meydana geliyordu. Bulgaristan i Partisi, zellikle de 1923 Ayaklanmas dneminden kard dersler nda hareket ediyor, bu i iin hazrlad ve planlad btn askeri taktik ve stratejilerini, rgtlenmesini, gemiin belki ac ama gl deneyimleriyle zenginletiriyordu. te bunun iin BP, ie sava ve yeri geldiinde silahl halk ayaklanmasn tek merkezden ynetecek merkezi bir rgt kurmayla balyordu. Bu amala kurulan Askeri Komisyonun bana Merkez Komite yesi bir kii getiriliyor ve dorudan doruya Politbro yesi tarafndan da denetleniyordu. Parti ynetiminin yeniden rgtlendirilmesi, Merkez Komiteden tm parti il komitelerinin yenilendirilmesine kadar vardrld. Her il komitesine, derhal askeri il komisyonlar kurma grevi veriliyor; grevlerinin, bulunduklar illerde silahl mcadeleyi rgtlemek ve ynetmek, ordu iinde illegal faaliyet yrtmek, silah temin etmek gibi bir ok yn belirtiliyordu. Tamamen partinin siyasi ynetimince denetlenecek bu komitelerin bir yesi tarafndan ynetilecek il askeri

komisyonlarnn parti il komitelerinin, ileyileri ve grevleri o kadar ayrntl dnlm ve planlanmt ki, kimin kimi denetleyecei kimin kimden emir alaca karara balanyordu. Bylelikle parti il komitelerinin yardmc sava organlar olarak kurulmas uygun grld. Silahl savamn balca biim ve yntemini partizan eylemleri olarak belirleyen parti, bunlar yrtmek iin derhal silahl birlikler ve mfrezeler oluturmaya, kundaklk ve sabotaj eylemleri iin de sava gruplar kurulmasna karar verdi. Parti, zellikle emeki ynlarn sabotaj eylemlerinin ykseltilmesi, ordu iinde, illegal rgtlenme ve propaganda faaliyetleri yrtlmesi, rgtn tm ajitasyon ve propoganda faaliyetlerine arlk verilmesi, tm anti-faist glerin tek bir cephede birletirilmesi gerektiini vurguluyordu. Ve BP Merkez Komitesi Politbrosunca alnan kararlar derhal parti il rgtlerine yollanyor; alnan kararlarn ayrntl bilgileri MK Organizasyon Sekreteri ile grmelerde incelenip harekete geiliyordu. Burada dikkati eken nokta Bulgaristan i Partisinin silahl mcadeleye karar verdii ve silahl mcadelenin nasl yrtleceine dair hedefler belirlendii andan itibaren hafta gibi ksa bir srede tm hazrlklarn tamamlam olmasdr. rnein, Politbro oturumundan sadece iki gn sonra ilk partizan grubu kurulmutu bile. BP ksa srede bir sava partisine dntrlmt. BP silahl mcadele yrtme karar alrken, bunu Bulgaristann Hitlerci igalden ve monarist-faist diktatrlkten kurtarlmas, halk demokrasili bir iktidarn kurulmas ve bata Sovyetler Birlii olmak zere tm halklarla enternasyonal birliin oluturulmas slogann ykselterek yapyordu. Politik stratejisini, sosyalist devrim

istemlerine gre ayarlayan BP, Alman emperyalizminin igalinin ortadan kaldrlmas, monarist-faist diktatrln yklmas iini proleter devrimci snfa dayandryordu. Sosyalizm iin mcadele etmeyi, geni halk ynlarn da iine alacak byk bir savama dntrmeyi hedefliyordu. Ancak Bulgaristan i Partisinin bunu yapabilmek iin, silahl savama geni halk ynlarn ekebilecek bir iar ortaya koymas gerekiyordu. Bylelikle BP, ulusal bamszlk ve halk demokrasili iktidar sloganlarn ykseltmeye karar verdi. Artk BP sava yeni rgt ve mcadele aralaryla yrtyordu. Zengin mcadele ara ve yntemlerin kullanlmas, Bulgaristan i Partisinin ne kan zelliklerinden biridir. Tm lkelerdeki silahl savam yrten organ olarak Merkez Askeri Komisyonunun kurulmas buna bir rnektir. Yine partinin arlkl olduu illerde kurulan ve illerde sava yrten l Askeri Komisyonlar da bir baka rnektir. Bunlarn dnda partizan birlikleri, sava gruplar, retime sabotaj dzenleyen gruplar bundan yaklak bir yl sonra ise Vatan Cephesi Komiteleri oluturulmas gibi daha bir sr mcadele yntemleri ve sava organlar kuruluyordu. Bulgaristan Komnist Partisi sahip olduu zengin deneyimlerinden de yaralanarak yrtt savan ihtiyalarna uygun mcadele ara ve yntemlerini cesaretle bulup uygulayabilme yetisine sahipti. SAVA-SABOTAJ GRUPLARI VE PARTZAN BRLKLER Bulgaristan i Partisi silahl savama baladktan sonra ilk nce veya be, bazen daha fazla kiiden oluan sava ve sabotaj gruplar daha aktif bir silahl faaliyet

yrtmeye balad. Ky ve kentlerde kurulan bu silahl gruplara, Parti, daha ok silahl savamda deneyim sahibi, snanm militanlar alyordu. Balca grevleri faist igalcilere ve onlarla ittifakta bulunan Bulgar askeri glerine darbeler indirmek, parti toplantlarnn ve yneticilerinin gvenliini salamak, faist igalcilere ayrlan erzak depolarn imha etmek ve silah elde etmekti. 1941 ortalarnda balayan eylemlerde Alman kurmaylarna ait komutanlk binalarnn, klalarn, depolarn istihbaratlarnn toplanmas ve kundaklanmas, demiryolu hatlarnn, trenlerin, vagonlarn havaya uurulmas, telefon ve her trl haberleme aralarnn kesilmesi, karakollarn baslp silahlarn ele geirilmesi gibi bir ok eylem, sava ve sabotaj gruplarnca dzenleniyordu. Ayrca btn bunlarn yan sra komnistlere kar savaan faistler cezalandrlyor, otomobillerine bomba konuluyor, toplama kamplarnda bulunan anti-faistleri karma giriimleri dzenleniyordu. zellikle yoksul kyllerin desteiyle Almanlar iin ayrlan rnler atee veriliyor, harman makineleri ve deirmenler bozulup ilevsiz hale getiriliyordu. Saysz eylem dzenleyen partinin sava ve sabotaj gruplarn i Genler Birlii (RMS)nin kentlerde ve krlarda oluturduu sava ve sabotaj gruplar da byk apl eylemleriyle destekliyorlard. 1941 ortalarndan 1942 sonuna kadar polisin resmi kaytlarna be yzden fazla eylem gemi oluyordu. Daha ok ulatrma ve endstri iletmelerinde younlaan eylemlere geni yoksul ve emeki kesimler de katkda bulunuyordu. alamaz duruma getirilen makineler ve fabrikalar, bozuk ve hatal retilen rnler Bulgaristan ekonomisine zarar verecek boyutlara ulayordu. Anti-faist mcadelenin ban eken iiler, bu tr eylemlere

ynelmenin yan sra kendi haklar ve talepleri iin de eylemler dzenliyor, birok iyerinde grev ilan ediyorlard. Bulgaristanda silahl mcadelenin balamasndan sonra en ar basan g partizan hareketidir. Bu hareket 24 Nisan 1941de BP MK Politbro oturumundan hemen sonra balatlmt. Ksa zamanda lkenin her yerinde oluturulmaya balanan bu illegal silahl gruplar sabotaj gruplarna gre daha geni tutuluyor ve yine balarnda Parti ve RMS Komitelerinden yeler bulunuyordu. Pek ok il, ile ve kylerde oluturulan bu gruplar 1943 sonras kurulacak olan partizan birliklerinin temelini oluturacaklard. Askeri faaliyetleriyle varln duyurmaya balayan partizan birlikleri, emekilere cesaret veriyor, onlar harekete geiriyor ve Almanlarn Sovyetler Birlii topraklarna girmi olmasnn yol at karamsarl datyordu. Ayrca bu oluum halkn geni silahl savamnn yolunu ayordu. te yandan, yurt dnda siyasi mlteci olarak bulunan pek ok yetenekli parti militan ve kadrosu, savamak iin Sovyet denizaltlar ve parat birlikleriyle gruplar halinde Bulgar topraklarna gelmeye balyorlard. Bulgaristan dndan gelenlerin yllara dayal tecrbe ve askerlik bilgileri savan gelitirilmesinde ve partinin sava gcnn arttrlmasnda nemli bir rol oynamt. yle ki Bulgaristanda partizan hareketi dmandan ar darbeler yemesine karlk, 1942 baharnda hatr saylr bir olgunlua ulat ve geliimini hzlandrd. Karakol basma, silah ele geirme, faistleri cezalandrma, sabotaj eylemleri dzenleme gibi pek ok eylem gerekletiren partizan gruplar, ald pek ok yenilgiye, kadrolarnn ldrlmesi veya yakalanmasna ramen glenmeye devam ediyordu. Silahl savam

tecrbesini gn getike gelitiren BP, illegaliteye daha fazla arlk veriyor, hareketin srekliliini salayc nlemler alyordu. Yoksul ve emeki kitlelerle olan balarn glendirmeyi ihmal etmeyen parti, yok olan her partizan grubunun yerine yeni bir partizan grubu oluturulabiliyor, ldrlen yada tutuklanan her savann yeri hemen dolduruluyordu. Ancak partizan hareketi silahl mcadelede birok baarlar elde etmi olmasna ramen 1942 yl sonuna kadar silahl mcadelede temel bir biim olarak ne kmamt. Kadro saylar partizan birliklerine gre daha az olmasna karlk, sava ve sabotaj gruplarnn eylemlerinin says daha fazlayd. Fakat partizan hareketi sayca durmadan artyor ve gittike aktifleiyordu. Bylece, ezilen ynlarn benimseyip sahip kacaklar silahl bir g haline gelebilmek iin sava tecrbesi ve deneyim elde etme srecini hzlandryordu. Ayrca faist Alman ordularnn 1941 yl Aralk ay balarnda Moskova nlerinde bozguna uramas ve 1941-1942nin k aylarnda Kzl Ordunun gl saldrlar gerekletirmesi Bulgaristandaki ezilen ynlarn ve emekilerin cokusunu artryordu. Bulgar halk BPin yapt arlar zerine, onun ncl altnda partizan hareketine katlyor, byk fedakarlklarda bulunuyor kahramanca savamaya balyordu. Bulgaristan devrim tarihinin bu dnemi, egemen snfn ekonomik ve politik kriz iine girdii koullarda silahl mcadelenin nasl ne ktn ve bylesi koullarda ileride iktidar organlarna dnecek olan ayaklanma organlarnn; silahl mcadeleyi yrtecek rgt biimlerini (milis, partizan birlikleri, gerilla gruplar vb.) oluturmann nasl yaamsal bir nem kazandn gsteriyor. phesiz, 1923 Eyll Ayaklanmasnn deneyimleri ve o tarihten 1940l yllara

kadar geen mcadele dolu yllarn birikimi Bulgaristan i Partisine bu yetenek ve esneklii kazandrmt. Btn bu sre, koullarda kkl bir deiiklik meydana geldiinde mcadele biimlerinde ve rgt biimlerinde de bir deiiklie gitmenin ne kadar nemli olduunu ve dahas BPin bu deiiklii nasl byk bir yetenekle yerine getirdiini gsteriyor. ORDU ERSNDE DEVRMC FAALYET BP, silahl mcadele yrtmenin yan sra faizmin balca silahl gc olan orduyu etkisiz hale getirmek, zellikle tabannda yer alan, emeki kesimden gelmi olan asker ynlarn devrimcilerin saflarna ekmek, onlar antifaist savama kazanmak iin almalar yrtyordu. Balangta Dou cephesine tek bir asker vermeyelim. ve Yugoslav partizanlaryla karde olalm. sloganlaryla almalarna balayarak asker ynlar arasnda illegal rgtlenme ve propaganda faaliyetlerine giriiyordu. Yrtt propaganda ile Bulgar askerlerine, Bulgar burjuvazisinin ve devletinin oven politikalarn anlatyor, yrtlen savan emperyalist-kapitalist ve faist yzn aklyor, bylesi bir savama katlmakla ezilen ynlarn smr, sefaletten ve esaretten kurtulma mcadelelerine ihanet etmi olacaklar anlatlyordu. Ayrca komu lkelere savamak iin gnderilen Bulgar askerlerine oralardaki ulusal kurtulu hareketlerini destekleme ars yaplyordu. Yaplan propagandann pek ok asker zerinde olumlu etkisi oluyor; ok sayda Bulgar askeri BPin arlarn dikkate alp bu arlar nda savama hazr olduunu eitli yollarla ifade ediyordu. Parti ynetimi ve Merkez Askeri Komisyonu ordu

iinde parti faaliyeti yrtme iini titizlikle ele alyordu. Politik ve askeri ynden ne kan Sofya Garnizonuna zel nem verildi. Bu garnizonla dorudan Merkez Askeri Komisyondaki askeri iler yneticisi ilgileniyordu. Ayn ekilde ordu iindeki almalara Askeri l Komisyonlar da titizlikle eilip almalar yrttler. Ksa srede tmen, alay, tabur ve blklerde er kiilik illegal birlikler oluturuldu. BP ve RMS nclnde yaplan ordu ii devrimci faaliyetler, ksa srede 50-60 kiilik gruplarn olumasn salad. Kimi faaliyetler ylesine byk olumlu sonular veriyordu ki, geni bir illegal faaliyet sonucu, bir alayn faaliyet yrtt alandaki btn kilit noktalara anti-faist askerler yerletirilmi oluyordu. Elden ele komnist, devrimci yaynlar dolayor, siyasi mltecilerle karlatnda grmezlikten geliniyor, ordu iinde emre itaatsizlik olaylar artyordu. Hatta kimi zaman askerlerin yansra astsubaylarn bile bu askeri faaliyetlere katld oluyordu. Askerlerin pek ou komu Balkan halklarna yardm etmekten de geri durmuyorlard. Savamak iin giden Bulgar askerleri Yugoslav partizanlarna birlikler halinde katlyor, yine ayn amala gnderilen kimi Bulgar askerleri Yunanllarla ibirlii yapyordu. Hatta bunlarn iinde BP ve RMS taraftar komnist askerlerden Yunanistan Komnist Partisine katlanlar bile vard. Orduda gelien olaylarn kendisi iin tehlike sinyalleri verdiini anlayan monarist faist diktatrlk tela iinde, ordu iindeki devrimci faaliyetleri aa karc operasyonlar dzenleniyor ar ceza yasalar karlyordu. Bir ok BP ve RMSli veya taraftar komnistler, anti-faist askerler tutsak alnp ikenceden geiriliyor, kuruna diziliyor, yolda idam ediliyordu. Ancak tm bunlar ne BPin ne de RMSnin

almasna engel olamyordu. Sonuta pek ok garnizon ve klalarda meydana gelen olaylar Nisan 1942de Bogdon Filovun bakanlk ettii hkmetin ar Boris tarafndan drlmesine yol amt. Artk, ordu, gittike Alman faizmi yanls monarist faist Burjuvazinin gvenebilecei bir silahl g olmaktan kyordu. O zamana kadar yrtlen ordu ii illegal rgtlenmeler ve devrimci faaliyetler Bulgar komnistlerinin ordunun bir kesimini kendi saflarna katma, bylece genel bir silahl halk ayaklanmas durumunda orduyu paralama savamna gl bir temel salam oluyordu. VATAN CEPHES'NN KURULUU 1941-1942 yl k aylarnda Kzl Ordunun faist Hitler ordusu karsnda elde ettii baarlar, Bulgar ii ve emekilerine yksek bir moral alyordu. Ancak 1942 yaz sonralarnda genel durum hi de i ac deildi. Batda rahata kavumaya balayan Hitler ordusu btn askeri gcn Dou Cephesine sevk ediyordu. Bulgar burjuvazisinin anti-faist mcadeleye ynelik saldrlarn daha fazla iddetlendiren bu ksa moral stnlk dnemi geni emeki ynlarda moral bozukluuna ve geri ekilmeye yol amad. Anti-faist hareket glenerek devam ediyordu. Bulgaristanda devrimin nesnel varl anti-faist hareketi gelitirip glendiriyordu. 1941 yl sonbaharnda Bulgaristan i Partisi (BP) Merkez Komitesi btn anti-faist genleri Vatan Cephesinde birlemeye aryordu. 1941-1942 k aylarnda ise durum anti-faist bir cephenin kurulmasnn koullarn olgunlatrc bir ynde geliiyordu. zellikle Kzl Ordunun Moskova, Tula gibi yerlerde elde ettii baarlar geni halk ynlarn cesaretlendiriyor anti- faist mcadelelerinin zaferle sonulanaca inancn glendiriyordu.

Bu koullar ierisinde 17 Temmuz 1942de, yurtdndan yayn yapan, partinin Hristo Botev radyosu Vatan Cephesinin kuruluunu ilan ediyordu. Programn hazrlanmasn, Dimitrov bakanlnda Vasil Kolorovun yardmyla D Bro stleniyordu. Program on iki maddeden oluuyordu. lk be maddede; Bulgaristann faist sava katlmasna izin verilmemesi ve igalcilerin kovulmas; emperyalist, faist devletlere yiyecek ve hammadde satnn durdurulmas ve bata Sovyetler Birlii olmak zere Balkan halklar ve bar yanls devletlerle dostluk ve dayanma kurulmasna ilikin konular yer alyordu. Son yedi maddede ise; faizme kar savata esir alnanlarn serbest braklmalar, halkn siyasi hak ve zgrlklerinin geri verilmesi, ordunun faizmin bir askeri gc olmaktan karlmas, btn sivil-faist rgtlerin kapatlmas, Bulgaristann ve Bulgar halknn zgrlk ve bamszlnn salanmas gibi maddelere yer veriliyordu. Genel olarak program, emperyalist bamlla kar verilen savamn monarist-faist diktatrln yklmas mcadelesiyle birlemesini ngryordu. Genel demokratik sloganlar burjuva demokrasisinin snrlar dahilinde kalyor, ekonomik olarak da, retim aralarnn toplumsallatrlmas dahil kapitalist smrnn ortadan kaldrlmasndan sz edilmeyerek sadece halkn ve lkenin emperyalist bamllk sonucu smrlmesinden kurtulaca belirtiliyordu. Ayrca programda anti-faist mcadele ve grevler ne karlrken, anti-kapitalist ve sosyalist mcadelenin sz edilmiyordu. Ama bata ii snf olmak zere btn anti-faist glerin (bunlara burjuvazinin muhalif kesimleri de dahil) Vatan Cephesi ats altnda toparlanmas ve faizme kar geni bir savama gidilmesiydi. Bulgaristan i Partisi, Vatan

Cephesini emperyalist bamllktan kurtulu ve halk demokrasili bir iktidarn kurulmas savamnn ulusal platformu olarak gryordu. O yllarda Bulgaristan bilindii gibi faist igal altndayd ve lkenin egemenleri bu faist igalcilerle ibirlii iindeydi. Snfsal mcadelenin ban eken BP, Nazi igaline kar kan, lkesinin bamszln savunan ve savamak isteyen ya da savaanlara destek vermek isteyen aydn, sanat, kk-burjuva ve burjuvalarn oluturduu geni bir anti-faist kesimi o koullar ierisinde gz ard edemezdi. Etmedi de. Bu kesimleri ve kendi glerini Vatan Cephesi altnda ve daha ok bamszlk bir program temelinde savaa sren BP, zaferle birlikte sosyalizme ynelebilmek iin Vatan Cephesi zerindeki proleter hegemonyay glendirme yoluna gitti. O dnem koular ierisinde bunun en etkin yolu ise (bugn de en geerli yol), proletaryann kendi bamsz politik zor aralarn yaratmasyd. BP de yle yapt ve Vatan Cephesi ierisindeki faaliyetleri yannda, kendisinin rgtledii Halk Kurtulu Ordusunu kurdu. 9 Eyll 1944de zafer ilan edildikten sonra kurulmaya balanan halk milislerinin ve halk ordusunun ekirdeini de yine bu Halk Kurtulu Ordusu oluturuyordu. Bylece BP, zaferden sonra da silahl gc elinde bulundurarak, Vatan Cephesi Hkmeti zerindeki proleter hegemonyasn koruyordu. Bu silahl g ve proleter hegemonya sayesinde BP, hem toplumsal dnmleri salyor, hem de sosyalist inay gerekletiriyordu. Bulgaristanda ncln komnist partinin, yani Bulgaristan i Partisinin (BP) yapt, proleter ve ezilenleri temel alan devrimci snf hareketi, faist Alman emperyalizminin ak igali nedeniyle ulusal bir yn de

tayordu. Bu koullarda BP, Vatan Cephesini kurma almalarnda birok glkle karlamtr. Orta ve kk burjuvazinin bir kesimiyle yrtlen cephe faaliyetleri, bu kesimlerin yaratt engeller nedeniyle sancl gemitir. Yeni rgtsel dzenlemelere gidilerek parti ve RMS kadrolarnn nclnde balatlan Vatan Cephesini kurma almalar Vatan Cephesi komisyonunun oluturulmasyla Eyll 1942de balatld. lk i olarak baz burjuva partilerin liderleri, burjuva evreler ve aydnlarla ilikiler kuruldu. Bulgaristann igal altnda olmas ve baz burjuva kesimlerin emperyalist igale kar kmalar nedeniyle BPin bu politikas anlalr bir durumdur. Fakat yabanc igal koullarnda bile burjuvalarla bir ittifakn kalc olamayacan BPin Vatan Cephesi deneyimi yeterince gsteriyordu. Kendi snfsal karlar dorultusunda hareket eden burjuva muhaliflerle yaplan tm grmeler doallnda olumsuzlukla sonuland. Ban BPin ektii anti-faist hareketle arasna kaln izgiler eken burjuva muhalefetten bir temsilcinin ifadesi her eyi zetler ekildedir; Biz imdi hkmetin drlmesini istiyoruz. Ancak gereksiz yere sosyal sarsntlar, isyan, i sava olmadan, kan dklmeden... Deiiklik zaman geldii, koullar olgunlat zaman, ar Boris, gerekli dnm yapacaktr... Kapitalist sistemin kendi i elikileri ve bunalmlarnn yan sra, emperyalizme olan bamlln giderek kendi snfsal karlarn tehlikeye drdn gren bu burjuva muhalifler, her eye ramen burjuva toplumu ortadan kaldracak bir harekete katlmayacaklarn ortaya koymu oluyorlard. Siyasi parti liderleri ve faist olmayan burjuva muhaliflerinden umudunu kesmeyen BP, bir yl boyunca onlarla diyaloguna devam etti. Ancak BP, bir

yln sonunda btn bu grmelerin bo bir aba olduu ve zaman kaybetmekten baka bir eye yol amadn nihayet anlamt. Parti bylece, 1943 ortalarnda bu szde kurtarclar olmadan Vatan Cephesinin Ulusal Komitesini oluturmaya karar vermek zorunda kald. BPin bu sre boyunca kk-burjuva rgtlenmelerle yapt Cephe grmelerine gelince, geni emeki kyl katmanlar arasnda etkin bir gc olan ve anti-faist bir yol izleyen BHBnin iki kanadyla da diyaloga geildi. rgtn sa kanadn temsil eden Vraba-1 neriyi reddederken, sol kanad temsil eden Pladne balangta Alman-Sovyet savann patlak vermesinden ve lkede artan faist saldrlardan korkuya kaplp, devrimci glerle herhangi bir g birliine gitmeye yanamad. BHBnin bu kanad, ancak sonradan Komnist Partinin srarl abalar sonucu Vatan Cephesine katlma karar ald. Liderliini Kimon Georgievin yapt Zveno grubu da Vatan Cephesi programn ve nerisini kabul edenler arasnda yer ald. Yine kk-burjuva bir rgt olan Sosyal-Demokrat Partinin sol kanad da cephe nerisine olumlu cevap verdi, ancak; iktidarn iddetli kar hareketine yol aabilecek acele hareketlere girmemek artyla. Ancak, btn bu sre boyunca BPin asl ilgi oda halk ynlar ve rgtleri oluyor. rnein, zaten yerel ynetimlerinde nceden alma yapm olduu Genel Tarm ve Orman Kooperatifleri, Halk Tketim Kooperatifleri, Halk Bankalar Birlii, Esnaf Birlikleri, Bulgar Yazarlar Birlii gibi pek ok rgtlenme ierisinde, ayrca ilerici aydn ve sanatlar arasnda Vatan Cephesi Komiteleri oluturuluyordu. Bir g rgt konumunda olan ve bamsz snf politikasn srarla srdren BPin nclnde Vatan

Cephesi Komiteleri her yerde kurulurken, Partinin sava ve sabotaj gruplar eylemlerini srdryor, partizan birlikleri genileyip mfrezeler haline dnyordu. HALK-KURTULU AYAKLANMA ORDUSU 1943 yl balarnda gerekleen byk Stalingrad zaferinin Bulgaristandaki anti-faist mcadeleye etkisi byk oldu. Dou cephesinde Sovyet Kzlordusunun kazand bu zafer cephe gerilerinde Almanlara kar sava yrten tm anti-faist mcadelelere hz katt. Bundan dolay Bulgaristanda silahl mcadelenin gittike artan bir ekilde younlap hzlanaca bir dneme giriliyordu. 1943 yaznda partizan birlikleri gnlllerin katlmyla geniledi ve mfrezelere dnt. Yine ayn yl ar Borisin lmyle ekonomik ve politik kriz daha da derinleti. BP Merkez Komitesi 1943 Eyllnde bunalmdan devrimci bir k iin yararlanmann yollarna iaret ediyordu. Parti MKs yaymlad bir bildiride dmann her trl saldrsna kar Bulgar halkn ak savama aryor, Vatan Cephesi bayra altnda birleerek Alman yanls iktidar alaa edip gerek bir halk demokrasili iktidar kurmann bunalmdan tek k yolu olduunu sylyordu. Yine BP MKs Ekim 943te yaymlad bir genelgede tm parti rgtlerine ve yelerine u grevleri yklyordu: Emeki kitlelerin Vatan Cephesi hkmetinin kurulmas zorunluluu konusunda aydnlatlmas, faist Hitler askerlerinin lkeden kovulmas iin bir savamn kanlmazl, tm parti, RMS, sendikal, askeri, partizan ve bunun gibi glerin geni lde silahlandrlp seferber edilmeleri ve tm devrimci halk glerinin Vatan Cephesi ats altnda seferber edilip silahlandrlmalar.

Kzlordunun Stalingrad zaferinden sonra BP MKsnn anti-faist glerin ynsal bir ayaklanma hazrlna girimesi gerektii kansna varmasyla birlikte, silahl mcadelenin daha st boyutlarda srdrlmesi zorunluluu pratikte kendisini dayatyordu. Balang olarak BP, partizan birliklerinin, ii ve kylleri, ordu saflarnda bulunan yoksul ve devrimci gleri ayaklanmann ana gleri olarak belirledi. Ayrca daha yksek boyutta srdrlecek bir silahl savam iin yeni bir rgtsel yap hazrlna giriti. lkede merkezi on iki sava blgesi oluturdu. BP MK her blgede askeri ynetim-kurmay, tm kurmaylarn ynetimi iin de genel kurmay oluturdu. Parti Merkez Komitesi siyasal olarak genel kurmay ynetiyordu. Blge komitelerinin ynetimini ise BP l Komiteleri ve MK vekilleri stleniyordu. Bu yeni yaplanan silahl gler, HalkKurtulu Ayaklanma Ordusu (HAO) adn ald. Bu, devrimci ve silahl bir halk ayaklanmasna hazrlkta gl ve nemli bir adm ifade ediyordu. Ayrca BP MK ve HAO genel kurmay partizan mfrezeleri zerinde nemle duruyor, onlar silahl halk ayaklanmasnn ncs, ayaklanma ordusunun z, Vatan Cephesi Halk Kurtulu Ordusunun sava organlar olarak nitelendiriyordu. MK yaymlad bir bildirisinde partizan birliklerinin misyonu ve grevlerini aklarken yle diyordu: Partizan birliklerinin..... Vatan Cephesinin halk glerini genel silahl ayaklanmaya hazrlamas ve aktifletirmesi almalarnda olduu gibi, ayaklanmann rgtlendirilmesi ve gerekletirilmesinde de birinci derecede grev yklenmeleri gerekir Partizan hareketinin askeri ynetimi, 1943 ylnn Mart ayna kadar BP MK Merkez Askeri Komisyonu tarafndan gerekletiriliyordu. Ancak bu tarihten sonra bu grevi Halk

Kurtulu Ordusu genel kurmay stlendi. Ayaklanmaya hazrlanlmas iin maddi ve nesnel koullarn olumasn bekleyen parti, bu sre boyunca sava gruplar ve partizan birliklerinin yrttkleri mcadele sayesinde sava deneyimi ve becerisi elde etmiti. imdi silahl bir halk ayaklanmasnn, ayaklanma yoluyla demokratik halk devrimini gerekletirmenin koullarn grdke, partizan birliklerini Vatan Cephesi bayra altnda gelitirip daha sonra da HAOda birletirme yoluna gidiyordu. O aamaya kadarki sreyi stratejik savunma dnemi olarak nitelendiren BP, silahl bir halk ayaklanmasn rgtleme ve gerekletirme grevini partizan birliklerine ykleyerek, artk sadece saldr stratejisiyle hareket edeceini ilan ediyordu. Bylece tek merkezden ynetilen hzl ve atak silahl saldr gruplar, silahl mcadelede belirgin bir g halini almt. Bu ayn zamanda BPin 1923 Eyll ayaklanmasndan kard sonularn pratikte gereklemesi anlamna geliyordu. BP giritii btn politik ve pratik mcadelesiyle Eyll ayaklanmasnn tekrar olabilecek bir yenilgiyi yaamamaya kararl grnyordu. Devrimin koullar, halkn ve genliin devrim saflarna youn katlmyla olgunlayor, HAO byk bir sava gc durumuna geliyordu. Partizan hareketi geliip salamlamaya devam ediyordu. stelik RMS vastasyla devrimci genlik de HAOnun en byk yardmclar durumundaydlar. RMSnin gen militanlar partizan birliklerine ya da mfrezelerine katlarak veya balantlar kurarak, keifilik yaparak, istihbarat toplayarak, lojistik salayarak yardmc oluyorlard. Silahl savamda partizan hareketinin nemi kadar RMSli devrimci genliin okullarda, fabrikalarda, mahallelerde ve en nemlisi de ordu

iindeki devrimci faaliyetlerinin nemi bykt. Yine ayn ekilde sava ve sabotaj gruplar partizan hareketinin zgl koullarndan dolay rgtsel ve askeri faaliyet yrtemedii yerlerde -ki bunlar ounlukla byk kentler oluyordueylemler gerekletiriyorlard. Sadece 1943 yl ierisinde bin sekiz yzn zerinde bombalama, suikast, kundaklama ve bunun gibi eylemler yapmlard. Yaptklar bu eylemler sonucu zellikle bakentte Nazi ajanlar iinde korku uyandryor, tm faist gleri kendilerini hibir yerde gvende hissedemeyecekleri duruma dryorlard. Ayrca, yoksul halkn, ii-emekilerin ve kyllerin gittike ykselen destei partizan hareketine g ve canllk katyordu. Tm imkanlar seferber eden Bulgaristan halk, idam cezalar, kuruna dizmeler ve balarnn kesilip tehir iin sergilenmesi cezalarna ramen mcadeleden ylmyorlard. Savan ykc etkisiyle artan sefalet ve isizlik, kapitalist bunalmn etkisiyle katlanarak bydke emeki halk ve ii snf BPin nclnde Vatan Cephesi komitelerinde yer alyor, kentlerde partizanlarn nclnde mitingler ve grevler dzenliyor, igaller gerekletiriyor, kylerde yine partizanlara yardm ve yataklk dahil her trl ak desteklerini sunuyorlard. te yandan faist ordu ise dalmaya balyordu. nceden devrimci saflara tek tek ya da kk gruplar halinde katlan askerler artk byk gruplar halinde katlyorlard. Hatta Aralk 1943te hudut ktas askerlerinin bir ksm rgtl bir ekilde Makedonya partizanlar tarafna geerek ilk asker partizan taburu olan Hristo Botev Taburunu kurmulard. Daha sonra askerpartizan taburlarnn says artmaya balad. Burada, silahl halk ayaklanmasna ve devrime hazrlk kapsamnda ordu ve hatta polis iinde almann nemine

iaret etmek gerekiyor. Baka devrim deneyimleri gibi, Bulgaristan devrimi de, ordu iinde (ve eer koullar yaratlrsa polis iinde) almann, bu burjuva militarist kurumlar sadece d darbelerle deil, iten yrtlecek bir almayla da kertmenin ne kadar nemli olduunu gsteriyor. zellikle zorunlu askerlik kuralna dayal daimi ordularda, askerlerin ezici bir kesimi asker niformas ierisindeki ii, yoksul kyl ve emeki halktan gelen genlerdir. Bir anlamyla bunlar, asker giysisi iindeki ii ve yoksul kyllerdir. Bu yzden, emeki snflar devrimciletike ve snf mcadelesi sertletike toplumdaki bu durumun orduya (ve hatta polise) yansmas, orada blnmelere yol amas ve erlerin byk bir blmnn devrim saflarna kaymas kanlmazdr. Bundan dolay gelecekteki bu blnmeye temel hazrlayaca iin, ordu iinde yrtlecek almann balangc ne kadar zayf olursa olsun imdiden balatlmaldr. Bulgaristanda silahl mcadelenin geldii aama, devrimin maddi koullarnn gcn ve bykln gsteriyordu.1944 yazna gelindiinde Bulgaristanda 11 partizan tugay, 43 mfreze ve ok sayda kk sava gruplar silahl mcadelenin ban ekiyordu. Sava ve sabotaj gruplar hari bu sava rgtlerinde on sekiz binden fazla partizan yer alyordu. BPin ynetiminde Bulgaristan halknn kapitalizme, faizme ve faist igalcilere kar yl boyunca yrtt silahl mcadele ile tarihinin en byk ve fedakarlk sayfalar yazlm oluyordu. Otuz binden fazla partizan ve parti sempatizan ldrlm, yz bin sava ikencelerden geirilerek tutsak alnm, on binlerce siyasi tutuklu kamplarda ve zindanlarda kaybedilmiti.

9 EYLL 1944 AYAKLANMASI VE ZAFER i snfnn ve kylln yan sra kk burjuva ve aydn kesimi de iine alan Vatan Cephesinin, devrimin yaklat gnlerde sahip olduu komite says sekiz yz civarndayd. Bu arada BP nclnde hareket eden ii snf da kendi bamsz snf politikasn srdrmeye devam ediyordu. Yine ii snf faist iktidar devirmek iin silahl savam ykseltiyordu. Ancak Bulgaristanda devrimin nesnel koullar proletaryann iktidar tek bana ele geirerek sosyalist bir devrimi gerekletirmesine imkan tanmyordu. Gerek ne srlen talepler, gerekse de devrim iin ayaa kalkan glerin snfsal bileimi, gerekleen devrime halk devrimi karakteri verirken; proletaryann burjuva iktidara ynelik onun devlet aygtn paralayarak kapitalist sistemin varlna son vermek istemesi ona sosyalist bir yan da katyordu. Alman faizminin ak igalinin yaratt koullar sonucu ibirliki olmayan baz burjuva glerin devrime katlm, devrimin bu gl karakterini glgelemiyordu. Nitekim, zayf olan bu burjuva glerin 9 Eyll zaferinden hemen sonra devrimi yar yolda brakma giriimi halk gleri tarafndan annda pskrtld. Bulgaristan devrimi tarihe, proletaryann nclnde, halkn silahl ayaklanmasna dayanarak gerekleen, 1940l yllarda birok Dou Avrupa lkesinde de zafere ulaan demokratik halk devrimlerinden biri olarak geti. Ve btn demokratik halk devrimlerinde olduu gibi Bulgaristanda da devrim, iktidarn proletarya ve mttefikleri tarafndan ele geirilip bir geici devrim hkmetinin kurulmasyla sonulanyordu. Bu, demokratik devrimden sosyalist devrime kesintisiz geii salamas, ele geirilen iktidarn merkezi, hzl ve otoriter yntemlerle korunmas iin gereken koullar salyordu. Devrimde, BP

araclyla proletaryann hegemonyas, onun sosyalist devrime doru kesintisiz yol almasnn gvencesiydi. Halk ordusunun varl ve Vatan Cephesi iinde komnistlerin arlkta olmas, Vatan Cephesi hkmeti iinde kilit noktalarn BPin elinde olmas ve bu yolla tabandan eylemle tepeden eylemin birletirilmesi, kar-devrimci glerin tekrar iktidar ele geirmelerinin nndeki balca engeldi. Halk ordusu ve devrimin silahl gleri devrimden nce silahl halk ayaklanmasnn balca aralar iken, devrimden sonra, devrimci iktidarn korunmasnn ve srdrlmesinin balca organlar oldular. BP daha Temmuz 1942de Vatan Cephesi programn ilen ederken unlar sylyordu: Bundan dolay, Vatan Cephesi, en yakn mcadele arac olarak, imdiki halk dman, Hitlerci, ihanet iindeki hkmeti drmeyi ve yerine gerekten ulusal bir hkmeti kurmay ngrmtr. Vatan Cephesinin programnn tamam geni kesimlerce kabul grrken Vatan Cephesi hkmetinin kurulmasna ilikin propaganda da yaylyordu. Devrimin artk iyice olgunlat Austos 1944te ise MK yaymlad bir bildiriyle, tm Parti rgtlerini, yneticileri, yeleri ve tm Bulgar halkn, Vatan Cephesi hkmeti kurma hedefiyle silahl ayaklanmaya balamaya aryordu. Hitler faizminin henz gten dmedii ve Bulgaristandaki igalini tm gcyle srdrd 1942 ylnda, BPin Geici Devrim Hkmeti ve Cephe sorununu ele almas, bu sorunlar dnsel ve programatik dzeyde zme kavuturup bunun iin pratik faaliyete girimesi, partinin uzak grllnn ve devrimci Leninist karakterinin bir baka rneiydi. BP, faizmin ak igali altnda bile, devrimci durum dour domaz iktidar

konusundaki ciddiyetinin bir ifadesi olarak derhal Cephe ve Geici Devrim Hkmeti sorununa el atmt. nk o, ar muhalefet partisi olarak kalmaya yeminli mzmin oportnistlere hibir bakmdan benzemiyor; burjuva egemenlii ykmay szde deil gerekte kabul etmi bir partinin ancak bu ekilde Leninist kalabileceini biliyordu. BP Politbrosu ve HAO Genelkurmay ie bir ayaklanma plan hazrlayarak baladlar. Ayaklanma merkezi olarak da nemli ticaret ve sanayi merkezi olan Sofyay setiler. Btn partinin birlikleri kent merkezlerine doru harekete geerek, baz ordu birliklerinin destei ile belirli yerlerde Vatan Cephesi iktidar kurulmas almalarna baladlar. Ayrca ayaklanmann kentlerdeki ve kylerdeki emekilerin aktif ve kitlesel gl gsterileriyle, grev ve mitingleriyle desteklenmesi isteniyordu. Ksa srede tm parti rgtleri, Vatan Cephesi komiteleri, sava gruplar, devrimci sendikalar, genlik ve askeri gler hazr duruma getirilmiti. BP MKnn harekete geme iareti vermesiyle 4 Eyllde Adliye Saray nnde byk bir gsteri dzenlendi. Ancak, ayaklanmaya hazrlk asndan gerek dnm noktas 5 Eylld. nk Sovyetler Birlii Sovyetler hkmeti Bulgaristanla her trl ilikiyi kesiyor ve SSCB ile sava durumunda yalnz Bulgaristann deil, nk aslnda Bulgaristan imdiye dek SSCB ile sava durumundadr, fakat Sovyetler Birliinin de Bulgaristanla artk sava durumunda olduunu bildirirdiyerek faist Bulgaristana sava ilan ediyordu. Bu durum emekilerin cokuya kaplmalarna neden oldu. nk Kzlordunun Bulgaristanda bulunmas demek, devrimci glerin silahl halk ayaklanmas almalar iin byk bir destek demekti.

Ayn gnn akam BP MK Politbrosu ve HAO Genelkurmay btn askeri ve politik glerin ayn anda harekete gemeleri, gsteri ve mitinglerin yan sra politik genel greve gitmeleri iin de iaretini verdi. lk olarak Tramvay iilerinin balatt grevler, ksa srede birok kentte grevler ilan edilmesiyle srd. Grevlerle, gsterilerle ayaa kalkan iiler ve emekiler igaller yapyor, faistleri cezalandrp cezaevlerini basarak siyasi tutsaklar kurtaryorlard. Birok kylerde de halk, Vatan Cephesi komitelerinin ayaklanmasndan bir-iki gn nce harekete geip, bulunduklar yerdeki devlet kurumlarn ele geirmilerdi. Ayaklanmann balamasyla birlikte, ordudaki dalma hzland ve birok asker devrimcilerin safna geti. Elbette ki bu ayaklanmada en byk rol partizan birliklerine aitti. Yaptklar yzlerce basknla halk ynlarna silaha sarlma cesareti veriyorlard. Bunda, SSCBnin HAOya paratle yollad silah yardmlarnn da etkisi bykt. Bu arada, ileride kurulacak hkmetin hangi partilerden oluacana da karar verilmiti. Vatan Cephesi Ulusal Komitesi, BPin, hkmetin 16 bakanlktan olumas nerisini kabul etti. Sonuta BP, BHB ve Zveno partilerine drder, Sosyal Demokrat Partiye ve bamszlara da ikier bakanlk verilmesi kararlatrld. BPin ynetimi tarafndan yaplan tm hazrlklar ve KzlOrdunun Balkanlara doru ilerlemesinin yaratt elverili koullar sayesinde, 8 Eyll 9 Eylle balayan gece bakentte ve merkezinde polis kuvvetlerinin etkisiz hale getirilerek faist iktidara son darbenin vurulmas kararlatrld. Dman bir anda neye uradn armt. HAO Genel Kurmay Sofyadaki kuvvetlerini nce askeri kurumlara, merkez postanesine ve garlara yneltti. Sofyada

nemli yerlerin ele geirilmesinde de blge yollarn tutan sava gruplarnn yardm bykt. Ksa srede karakol binalar ve cephaneler ele geirildi. iler silahlandrlyor ve annda halk milisleri meydana getiriliyordu. O ana kadar, gizlilik iinde tutulan ayaklanma plan ve balama saati, Vatan Cephesinin Bulgar halkna radyodan yaynlad bir bildiriyle duyuruluyor ynsal bir halk ayaklanmas iin harekete gemeleri isteniyordu. Sava gruplar, halk milis kuvvetleri genel kurmayna dnyor, krsal alandaki partizan birlikleri de kentlere ilerleyerek Vatan Cephesi komitelerinin iktidar ele geirmelerini kolaylatryordu. Ksa srede ayaklanma tm lkeyi sard. Faist iktidarn gc tmden krlmt. Btn devlet kurumlar ele geirilmi, btn iletiim ana el konulmu, lkenin btn stratejik noktalar tutulmutu. Kar-devrimci devlet grevlileri ve askerler, zararsz hale getirilerek tutuklanmt. ktidar, banda BPin bulunduu Vatan Cephesinin eline gemiti. Vatan Cephesi hkmeti ilan edildi ve artk Bulgar ii ve emekileri byk kahramanlklar ve fedakarlklar sonucu kazandklar zaferle birlikte, sosyalizm yolunda yrmeye balamt.

KNC BLM GK MPARATORLUU'NDAN SOSYALZME: N 17. yzylda in, kyl savalaryla sarslyordu. Ming hanedanl iyice gten dt ve 1644te dald. Bunu frsat bilen Manuryal ingler (Manu Hanedanl) bakent Pekini alarak kendilerini yeni imparator ilan ettiler. Yerel soyluluk ile ibirliine girerek lkenin hakimi oldular. Yeni imparator, egemenliinin ne derece zayf temellere sahip olduunu bildiinden, areyi, lkesini d dnyadan tecrit etmede buldu. in, kendi iine kapand. Fakat bu sralarda Avrupada dnya tarihini derinden

etkileyen gelimeler yaanyordu. Avrupa, kapitalizm yoluna girmi, corafi keiflerle birlikte kolunu dnyann drt bir yanna uzatmt. Uygarlk yz grmemi halklar, barbar kabileler beyaz adamn yenilmez gcne tank oluyordu. Ulalan her kara paras smrgeletiriliyor, altn ve gm Avrupaya tanyor, dev kle pazarlar kuruluyor... dnyann hibir kesinde hibir halkn kendi halinde yaamas imkan kalmyordu. inin de bu gelimelerden nasibini almas kanlmazd. Avrupallarn (bata Hollanda ve ngilterenin) in limanlarna ulamasyla snrl bir ticari iliki gelimeye balad. 18. yzyln sonlarna doru, ama zellikle 19. yzyldan itibaren ticaretin ve ticarete alan liman kentlerinin arttn gryoruz. Kapitalist dnya in limanlarna admn atar atmaz, kendi karakterini de getiriyor. Rvet ve yolsuzluk geliiyor, yozlama artyor ve para her eye egemen olmaya balyor. inli memur ve tccarlar arasnda bir ibirlikiler snf nve halinde ortaya kyor. mparatorun onca tecrit abalar, imdi limanlara boaltlan metada somutlaan kapitalizm tarafndan boa kartlmaktadr. in toplumu, limanlardan meta olarak giren afyon ile deiim srecine girmitir: Tarih, sanki btn bu insanlar yzlerce yllk uyuukluklarndan kurtarmadan nce sarho etmek zorunda kalm gibi grnmektedir. (Marx). mparator, durumun ktye gittiini grerek ticareti snrlamaya kalkr. Limanlardaki afyonun bir ksmn yaktrr. Bunu frsat bilen ngilizler, Kantonu (bir liman kenti) topa tutar. Bylece I. Afyon Sava olarak bilinen 183942 sava patlak verir. in yenilir. Pek ok dn, imtiyazlar ve sava aralar karlnda bar yaplr. inin gelecek onyllardaki kaderi belirlenmitir: Batya baml olmak.

TAPNG KYL SAVALARI Sava inin belini bkt. n iyice alan kapitalist ticaretle rekabet edemeyen yerli sanayi ykma urad. Sava haralar ve denen tazminatlar, halkn srtna fazladan binen vergi demektir. Zaten yoksul olan kyllk tmyle sefalete mahkum edildi. te yandan sava, mparatorluun gszln gzler nne serdi. Toplum, savan yaratt ykm sayesinde alttan alta kaynayordu. Sonunda mparatorun korktuu ey bana geldi. Mthi bir kyl ayaklanmas patlak verdi. Ayaklanma, kapitalist ilikilerin yeermeye balad Gney inde 1850 ylnda gerekleti. Bu blge, Bat kapitalizmiyle girilen temas nedeniyle, dinsel, kltrel ve dnsel anlamda modern ilikilere akt. Kyl savalar halini alan ayaklanma gneyden kuzeye doru yayld. 1850-64 arasnda tam ondrt yl boyunca devam eden bu devrimci frtna, ulat her yerde devrimci iktidarlar yaratarak, hanedanlk inindeki khnemi kurumlar sprp att. Taiping kyl savalar ilkel komnist fikirlerin nda geliti. Prensler, yerel soyluluk ve toprak sahipleri bir bir devrildi. Toprak, ky topluluklarnn ortak kullanmna sunuldu. Hareket, Manu Hanedanlna ve toprak sahiplerine yneldiinden anti-feodal bir hareketti. Batllar, burunlarnn dibinde yaylan bu kyl savalarna, balarda kaytsz kald. Hatta onun ilkel komnist nitelii, dnsel gdasn ilkel Hristiyanlktan aldndan harekete sempati bile duydular. Fakat ok gemeden, ayaklanma tm yabaclara kar gelimeye balad. Yabanc Manu Hanedanln hedefledii kadar, yabanc kapitalist egemenliini de hedefliyordu. Kendileri iin bir tehdit haline gelen kyl isyannn

bastrlmas, Hanedanlk kadar Batl kapitalistler iin de bir zorunluluk haline geldi. Bu arada ngiltere yeni ticari tavizler ve ayrcalklar elde etmek iin frsat kolluyordu. inli yetkililerin bir tekneye tartmal bir ekilde el koymasyla bekledii frsat dodu ve sava balad. 1856-60 arasnda meydana gelen bu sava, II. Afyon Sava olarak bilinir. Fakat bu sava, hi de ngilizlerin umduu gibi gelimedi. I. Afyon Savanda karlarnda sadece mparatorluun gsz ordularn bulan ngilizler kolay zafer kazanmlard. Bu kez i deiikti. Kyl savalarnn frtnal ortamnda, stelik isyan tam da yabanclara yneliyorken, ngilizlerin saldrs halk harekete geirmeye yetecekti. Tpk Napolyonun spanya seferinin, orada gerilla taktikleri temelinde gelien bir halk sava yaratmas gibi, bu saldr da in halknn topyekn bir savan dourdu. ngiliz birlikleri Kantonda masum halk ve tccarlar katletti. ngiliz hkmetinin korsanca politikas, btn yabanclara kar inlilerin tmnn, bu evrensel ayaklanmasna yol am ve ona bir lm-kalm sava nitelii vermitir. (Engels) Taiping isyan, askeri alanda kendini kantlam bulunuyordu. Gittii her yrede tm halk harekete geiriyor, gerilla taktikleriyle dman gsz dryor, ald ekonomik nlemler sayesinde (topraklara el koyarak kyllerin ortak kullanmna vermek) gl bir kitle tabanna sahip bulunuyordu. mparatorluk askerlerinin ve yerel soylularn, ayaklanmann stesinden gelememi olmasn bu durumu aklar. Bu altst edici savaa nc taraf olarak giren ngilizler, sadece in ordularyla deil ayn zamanda kyller ynyla da savamak zorunda kald. Sava, kelimenin tam anlamyla halk savayd. in halk,

kullanabilecei her trl arac ve yntemi savan hizmetine sunuyordu. Hongkongda Avrupallarn ekmekleri arsenikle zehirleniyor, ani gece basknlaryla yabanclar kltan geiriliyor; ayaklanmaclar, silahl olarak gizlice bindikleri ticari teknelerde yolcu ve mrettebat ldrerek tekneyi ele geiriyor, eer bunu yapamazsa kendisiyle birlikte tekneyi batryor; ulaabildikleri tm Avrupallar karp ldryor, gmen olarak bulunduklar lkelerde silahl ayaklanmalar gerekletiriyor vb. vb. ngiliz ordusu iin dman, her yerde ve hibir yerde. in halknn hibir harp kuralna tabi olmayan sava uygar Avrupada hor grmeyle karlanyor ve uygulad vahet dolaysyla rperti yaratyordu. Engels, uygar dnyann kibar hanm ve beylerine u gerei hatrlatmak zorunda kalyordu: Ksacas, inlilerin korkun gaddarlklar zerinde valyelik taslayan ngiliz basnn yapt gibi ahlak tartmas yapacak yerde, (...), bunun gene de bir halk sava olduunu anlamamz gerekir. Ve halk bir savata, ayaklanan ulus tarafndan kullanlan aralar, ne dzenli savan genel olarak kabul edilen kurallarna, ne de herhangi bir baka soyut lte gre; yalnzca ayaklanan ulusun uygarlk dzeyine gre llebilir ( Smrgecilik zerine, s.136) Ne kadar dudak bkerse bksn ve misilleme amacyla ne kadar vahet uygularsa uygulasn, ngilizlerin bu savata hibir gerek baar anslarnn olmad akt. Fakat, halk sava, sadece Gney in ile snrlyd. Gerici Kuzey, Kyl Savalarndan bitkin dmt ve onu Avrupallardan ok kendi i dman korkutuyordu. Drt uzun sava ylndan sonra 1860da mparatorluk yenilgiyi kabul ederek bar imzalad. imdi sra Kyl Savan bastrmaya gelmiti.

Taiping isyan byk bir devrimci frtna yaratm olmasna, kurduu yerel devrimci iktidarlar ve ald devrimci nlemlerle kyller arasnda kk salm olmasna, devrimci ordular yaratm olmasna ramen... o, hereyden nce bir kyller savayd ve tarih boyunca gelien krsal hareketlerin temel zayflklarn tayordu. Geni bir alana yaylan krsal hareketler merkezilikten uzaktr. Barnda, kendini gten dren byk eliki ve atmalar tar. Kyller, kendi topraklar sz konusu olduunda kyasya dvr ama kendi toprandan uzaktaki bir savata kararszdr. Ve ilk frsatta toprana dnmek ister. Birbirinden kopuk ve yaltk birimlerden oluur, vs. Ondrt yl sren bu byk isyan, kendi bana zafer kazanmas iin gereken maddi koullardan yoksundu. ngiltere ve Fransann aktif desteini alan Manu Hanedanl, 1864te ayaklanmann stesinden geldi. Taiping Kyl Savalarnn zerinde uzunca durmamz bouna deil. in devrimi tarihi iin nemli sonular var. lk olarak, in tarihinin dnm noktalarndan biri olan bu isyan, kendinden sonraki gelimeleri derinden etkilemitir. Ve daha nemlisi, yaklak 70-80 yl sren kyl savalarnn ateleyicisidir, tevik edicisidir. Onmilyonlarca kylnn hayatna malolan bu savalarda in kyl ynlar devrimci eylem tarafndan eitilmi, bir araya getirilip rgtlenmitir. Ynlarn devrimci enerjisini aa karmak ve devrimci birikim salamak konusunda Taiping Ayaklanmas byk kazanmlar salad. in devrimi yaklak bir yzyllk mcadelenin rnyse, bunun en nemli aamalarndan biri, Taiping syandr. kincisi, o, eski inin artk tmyle yere serildiinin en ufak bir deiim ve gelimeye ak olmadnn ifadesidir. Bundan byle geliecek her ilerici

hareket, isterse ksmi reformlar hedefliyor olsun, kurulu dzenle sert atmalara girmek zorundadr. Her trl deiime yeteneksiz olan Hanedanlk yklmakszn hibir gerek ilerleme kaydedilemez. ncs, Batnn elde ettii dnler sayesinde kapitalizm ky blgelerde (Gney ve Gney-Dou in) hzla geliecek, in proletaryasnn tarih sahnesine kmasn salayacaktr. Drdncs, hangi temelde geliirse gelisin, gerek bir ilerlemeyi hedefleyen her hareket, sadece Manu Hanedanlna kar deil Batl kapitalistlere kar da gelimek zorundadr. Taiping Ayaklanmas bunun en ak kantn sunmutur. YARI-SMRGELEME VE ESK N 1870lerle birlikte inde baz temel sosyo-ekonomik deiiklikler gerekleiyor. Bu tarihten itibaren in yarsmrgeleme srecini yaarken, kapitalist retim ilikileri, Gney ve Gney-Dou inden balamak zere hzla geliiyor. 1870ler dnya tarihi asndan da nemli bir dnm noktasn ifade ediyor. Paris Komnnn yenilgisinden sonra Avrupa, devrimlerin olmad otuz yllk bar dneme girer. Leninin deyimiyle, bu dnemde Bat, burjuva devrimlerini tamamlamtr. Dou ise henz onlar iin olgunlamamtr. Bu yllar, ayn zamanda, kapitalizmin dnm srecidir. 1900n bandan itibaren egemenliini ilan edecek olan emperyalizmin ekonomik z olan tekeller, 1870lerden itibaren nve halinde ortaya kar. u halde bu dnem, gerek in asndan, gerekse dnya tarihi asndan nitel baz deiimlerin yaand dnemdir. Tekellerin ekonomik hayatta egemenlik kurmaya balamasna paralel olarak, dnyann, gelimi uluslarca paylalmas da tamamlanmaktadr. Yeryznde smrge ve nfuz alan

olmayan kara paras yok gibidir. Sadece birka lke emperyalist devletler arasndaki elikilerden dolay henz paylalmamtr. (in ve Osmanl mparatorluklar gibi). Yine de mevcut koullarda bu gibi lkelerin ele geirilmeye allmad anlamna gelmez. 19. yzyln sonlarnda pay kapma mcadelesinin kztn gryoruz. Ruslar, Porth Arthur limann igal ediyor. Franszlar in ile girdikleri sava kazanarak baz limanlarn 99 yllna kiralanmas dahil pek ok dn elde ediyor. Japonlar 1894-95 savanda Tayvan adasn inden alyor; Almanlar anztunga saldryor vb. Emperyalistler her frsatta ine saldrarak toprak paralar ve tavizler elde ediyorlar. Tmden paralanmasnn veya egemenlik altna girmesinin nndeki tek engel emperyalist devletler arasndaki derin elikilerdir. in, birden fazla emperyalist devletin etkisine girer. O, artk bir yar-smrgedir. Kapitalist ilikiler ticaret ve hammaddelerin tanmas vb, limanlarn i blgelere balanmasn gerektirdiinden, demiryollar ina edilir. Kukusuz demiryolu a, usuz bucaksz bir lke iin ok snrldr ve yalnzca yakn blgeleri limana balar. blgeler (Bat ve Kuzey in) bu gelimelerden uzak, kendi iine kapal kk dnyasnda yaamaktadr. Ky blgelerde ise kapitalizmin alabildiine hzl bir geliimi yaanr. Bylece ikiye blnm bir in oluur; kapitalist ilikilerin egemen olduu ilerici Gney, feodal ilikilerin egemen olduu gerici Kuzey. Bir btn olarak ele alndnda, kapitalizm, in ekonomisinde henz geri planda kalmaktadr. Burjuva snf gsz olduundan, burjuva hareket daha bir sre devrimci temellerde deil reformcu-liberal temellerde geliecektir. Manu Hanedanlna gelince... Hibir yenilie ve deiime

yetenekli olmayan, emperyalist devletlerin glgesinde yaayan ama hala egemenliini srdren bu feodal yap, bir yandan glenmekte olan burjuva milliyeti hareketin basks, dier taraftan emperyalistlerin igali sonucu karlar sarslan yerel feodallerin basks arasnda skmakta ve eski gzel gnlerin zlemini duymaktayd. 1899da Kuzey eyaletlerinde patlak veren Yihotuan Ayaklanmas, Hanedanln bu zlemini yanstmaktayd. Manular destekleyin, yabanclara lm! sloganyla kendini ifade eden ayaklanma, nesnel olarak anti-emperyalist bir ayaklanma olmasna karn gericiydi. Hanedanlk, ayaklanmay aktan desteklemeye cesaret edemedi. 1901de yenilen ayaklanmadan sonra, Boxer protokol (Kesin Protokol) imzaland. Protokoln bir tarafnda ayaklanmay bastran sekiz devlet, dier tarafta ise Hanedanlk vard. Protokol, sadece imparatorun yar-smrge durumunu tescil etmekle kalmad, ayn zamanda Manu hanedanlnn ve temsil ettii feodal-monarik sistemin iktidarda kalmasn salayan hkmler getirdi. Tarihin oynad garip oyuna bakn ki, eski in emperyalistlere kar harekete geiyor fakat varln emperyalistlere dayanarak srdrebiliyor! Yihotuan Ayaklanmas, eski inin son atlmyd ve grld gibi, kaderi, emperyalistlerin indeki kaderiyle birlemiti. Demek ki, devrim, anti-emperyalist temellerde gelimeksizin baarya ulaamayacakt. in, ok ynl elikiler yuma haline gelmitir. Feodal-brokratik yapyla burjuva snf arasnda, emperyalist tekellerle yerel sanayici ve tccarlar arasnda, kyllerle toprak sahipleri arasnda, monarik yapyla geni ynlar arasnda... bir dizi eliki stste ylm, zlmesi olanaksz Gordion dm tekil etmektedir. Bu dm

ancak devrimin kl darbesiyle kesilip atlabilir. Asya halklarnn uyan dnemini am olan 1905 Rus Devrimi gndeme geldiinde, yarm asrlk devrimci mcadeleyi ardnda brakan inin durumu buydu. Devrimler, tarihsel birikimin rndrler. Tarih tarafndan hazrlanrlar. Devrimler szkonusu olunca ou kez, nclerden, onlarn bilinlerinden, taktik ve stratejilerden... baka bir ey grlmez. Hatta bazlar, tm gelimeleri sadece liderlerin eylemleriyle aklamaya kalkar. Oysa devrim, bir yn eylemi olarak, ynlarn devrimci pratik ve birikimine dayanr. Devrim bir nitel sramadr. Yaanan devrimci pratik ise, bu nitelik sramas iin byk bir temel salar. (Uur Dal). Kitlelerin uzunca bir dneme yaylan devrimci pratikleri ve buna paralel olarak gelien rgtl mcadele, devrimci birikim dediimiz sreci oluturur. Devrimci pratik (devrimci eylem) olmakszn kitlelerin eitilmesi mmkn deildir. Ve tm bir tarihsel dnem boyunca meydana gelen irili ufakl mcadeleler, ortaya kan ok eitli biimler ve aralar kitleleri eitip bilinlendirerek devrimci birikim salar. Kukusuz devrimci birikim tek bana devrimin baars iin yetmez, ama o olmakszn devrimin baar kazanmas sz konusu deildir. Baar iin bu devrimci birikimden en iyi ekilde yararlanmasn bilmek, onu gncel pratie uyarlayabilmek gerekir. Bu adan, buraya kadar anlattmz dnem, in devrimi iin muazzam bir birikim salamtr. Sonraki pratikte hem bu birikimden yararlanacak, hem de yeni deneyimler nda devrimci birikim zenginleecektir. Devrimlerin tarih tarafndan hazrlanmasna gelince... Her devrim, eskiyen kurumlarn toplumsal gereksinmeleri

engellemesi sonucu gndeme gelir. Toplumsal gereksinmeler, kendilerine engel olan kurumlar, yeterli gce ulamad iin belli bir sre aamayabilir (ki bu, g biriktirme dnemidir, devrimci birikim dnemidir). ...ama bu gereksinmeyi her zorla bastrma giriimi, onu, engelleri paralayncaya kadar, daha da belirgin bir duruma getirmekten baka bir sonu vermeyecektir. (Engels). Manu Hanedanl ve emperyalistler, toplumsal gelimeleri zorla bastrma giriiminde bulundular. Bylece onun, daha kkl bir devrimi hazrlamasn saladlar. Burada sylenenler, devrimlerin evrensel zellikleridir. Her devrim, bu evrenselliin zerine kendi ulusal giysisini geirir. Tarihsel geliimin koullar lkeden lkeye farkllk gsterdiinden, devrimin nesnel gc ve devrimci birikim alanlarnda belli baz farkllklar kar ortaya. 1911-1913 DEVRM (NHAY DEVRM) inde burjuva hareket 1890lardan itibaren yaygnlk gstermeye balad. Burjuva hareketi ikiye ayrmak gerek: ban Kang Yuveyin ektii liberal demokratik hareket ve ban Sun Yatsenin ektii devrimci demokratik hareket. Liberaller, toprak sahipleri ile birlikte hanedandan bir anayasa koparmaya almaktadr. Devrimci demokratlar ise hanedanl ykmak , demokratik cumhuriyeti kurmak iin mcadele ederler. Lenin, 1912 ylnda yazd bir makalesinde, Sun Yatsenden vgyle bahseder. Avrupann burjuvalarnn fahieletiini belirten Lenin, fakat Asyada hala drst,militan ve tutarl demokrasiyi temsil edebilecek yetenekte olan, 18. yzyl sonu Fransasndaki byk kahinlerin ve byk eylem insanlarnn deerli arkada bir burjuvazi var. der. Tabii, ihanete hazr bir liberal burjuvazi

de, diye ekler. Tm bunlar mcadele sreci iinde greceiz. Biz yine 1890lara dnelim. kan pek ok yaynda ynlar emperyalistlere ve hanedanla kar harekete gemeye arlmaktadr. Emperyalistlerin, in gmrk ve maliyesi dahil hereyi denetim altnda tutuyor oluu, yabanc boyunduruuna kar derin bir fke birikmesine yol ayordu. Uzun yllar boyunca biriken bu fke, Asyann uyann balatan 1905 Rus devrimiyle harekete geti, patlad. in srekli byyen ve sertleen anti-emperyalist eylemlere sahne oldu. 19051907 Amerikan mallarn boykot, 1908 Japon mallarn boykot, 1909 ylnda emperyalist tekellerin ele geirdii Hunan da iletmelerinin geri alnmas iin balatlan hareket, emperyalistlere tannan demiryolu inaa ve iletme ayrcalnn kaldrlmas iin mcadele vb. bir dizi eylemi saymak mmkn. Emperyalist igal ve smrnn yaratt fke, kapitalist ilikilerin grece gelikin olduu Gney inde srekli bir kaynamaya sebep oluyordu. Japonlarn 1910 ylnda Koreyi igal etmeleri liberalleri bile ileden kard. Hareket sertleti. Anti-emperyalist eylemler, hanedanlk kart bir muhteva kazand. Gsteriler ayaklanmaya dnt. Orta inin byk bir idari, snai ve ticaret merkezi olan Vuang garnizonunun 10 Ekim 1911 ylnda balayan devrimci ayaklanmas Manurya hanedanlnn tahttan indirildiini ilan etti. Hupei eyaletinin rneini izleyen teki ondrt in eyaleti 1911 ylnn sonunda ing hkmetine (hanedanlk hkmeti-bn) kar bamszln ilan ettiler. 29 Aralk 1911de Nankingde toplanan devrimci eyaletler delegeleri Sun Yatseni in Cumhuriyetinin geici bakanlna setiler. Sun Yatsen bakanlndaki geici

hkmet burjuva demokratik bir anayasa kabul etti; inin tarihinde ilk kez demokratik zgrlkler ve yurtta haklar ilan ediliyor, kadnlara oy hakk tannyor, zorunlu askerlik hizmeti getiriliyor ve halkn son derece dk olan hayat standartlarn ykseltmek iin gerekli nlemler alnyordu. (Asya ve Afrika lkelerinde Ulusal Sorun, Bilim ve Sosyalizm Yaynlar, s.163) Devrim hzla yayld. Gelimelerin ve devrime dnen eylemlerin kendiliinden karakterde olduu dnlmemeli. Zaten kurulan geici devrim hkmeti ve alnan nlemler byle olmadn gsteriyor. Tm eylemleri organize eden, bu dorultuda propaganda ve rgtlenme yapan ynla burjuva rgt ve yayn var. Bunlarn en bata geleni 1905 ylnda kurulan ve program Sun Yatsen tarafndan hazrlanan in Devrimciler Birlii rgtdr. Sun Yatsen programda nl halk ilkesini formle ediyor: milliyetilik, demokrasi ve halkn refah.( Sun Yatsen bu ilkeyi 1924 ylnda yeniden tanmlayacak, sosyalizmin gl etkisinde kalarak sola kayacak ve milliyetilik, demokrasi ve sosyalizm lkenin yeni formlasyonu olacaktr.) Program burjuva devrimci harekete gl bir zemin sundu. Devrimci hkmetin icraati meselesinde iki noktaya dikkat ekmek gerekiyor. Birincisi, devrimden hemen sonra ynlarn maddi yaamlarnn iyiletirilmesi iin somut nlemlerin alnmaya allm olmas ve ynlara tannan hak ve zgrlklerdir. Eer bir devrim, gerek bir halk devrimi olarak ynlara dayanmak istiyorsa, daha ilk admnda halk kitlelerine somut kazanmlar salamaldr. in devrimi bunun iin urat ve bu onun kazanmdr. Ne var ki bir dizi znel ve nesnel etken sebebiyle sonuna kadar ilerleyemedi. rnein toprak devrimini -ki, feodalizmin

kkten tasfiyesi anlamna gelir- gerekletiremedi... brokratik devlet aygtn datamad. nk kurulu hkmet bu konularda ak ve net bir programa sahip deildi. 1905 program, baz noktalarda ucu ak brakldndan, farkl yorumlara tabiydi. te burada ikinci nemli noktaya gelmi bulunuyoruz: Ak ve somut programa sahip bir Geici Devrim Hkmetinin nemi. inli devrimciler daha devrimden nce, ak ve somut programa sahip bir hkmeti net bir ekilde ortaya koyamadklarndan devrimin ataca admlar gdk kald. Bu gdklkte, elbette nesnel koullardan kaynaklanan yetersizliklerinde pay da bykt. Tartmalar ve uzlamazlklar, birliin feshini getirdi. Yerine ulus, devlet ve birlik szcklerinden oluan Kuomintang adl yeni bir parti kuruldu. Devrim hanedanl kaldrdn ilan edip nlemler ald. Ama emperyalistler, cumhuriyeti ve yeni hkmeti tanmadklarn ilan ettiler ve topladklar gmrk vergilerini hanedanlk hkmetine vermeye devam ettiler. in maliyesini ellerinde tutan emperyalistler, bylece, yeni kurulan hkmeti balca gelir kaynaklarndan yoksun braktlar. Daha da ileri gittiler. savaa amirane bir tavrla mdahale ederek dmanla derhal son verilmesini istediler. Hanedanlk hkmetinin bakan Yn ikay bu durumu frsat bilerek harekete geti. Sun Yatsen ile grt. Geici bakanln kendine devri karlnda imparatorun tahttan feragat etmesini salayacan bildirdi. Cumhuriyetiler neriyi kabul ettiler. mparator 1912 ubatnda tahttan ekildi. Ardndan Sun Yatsen istifa etti ve yerine Yn ikay geti. Evrensel bir yasadr. Devrim, egemen snfn sadece politik aralarna deil, derhal ve kesin olarak onun

ekonomik gcne de ynelmeli, egemen snflara hayat veren mali ve ekonomik musluklar kesmesini bilmelidir. Paris Komnnn hatalarndan birinin Ulusal Bankaya el koymamak olduu bilinir. in devrimi de ayn hatay yapt. Ama o, eer feodal egemenliin gelir kaynaklarna ynelecek olsayd, kanlmaz olarak emperyalistlerle atmaya girecekti. Oysa inli devrimciler, emperyalizmi tarafszlatrma taktii(?) gttklerinden, bunu yapamazlard. Emperyalistlerin mdahalesi liberallerin devrime srtn dnmesi iin yetti. Devrimin gerileme dnemi balam oldu. Cumhuriyetiler, parlamento seimlerinden zaferle kacaklarna ve bylelikle gericilii dizginleyebileceklerine inanyorlard. Parlamentonun kutsallna inanan u zavall dnce nice devrimin ban yemitir. Oysa yn eylemlerine dayanmayan, silahlanm halkn gcne dayanmayan yukardan eylem baarl olamaz. Nasl ki yukardan eylemi kullanmayan aadan eylem savunucusu anarist dncenin baar ans yoksa. in burjuvalar bunu anlayamadlar. Seimlerde Kuomintang partisi 596 sandalyeden 269unu ald. Yn ikay parlamentodaki Kuomintang yelerini tutuklatt. Gneyin devrimci generalleri Kuomintang saflarn tutunca grevden alndlar. Nankingde ayaklanma meydana geldi. in tarihine ikinci devrim olarak geen ayaklanmalar Temmuz-Eyll 1913te kanla bastrld. Devrim ezildi. Sun Yatsen ve dier nderler yurtdna srgne gittiler. Hanedanlk yklm, biim olarak cumhuriyet kurulmutu. Ama yar smrge sistem ve feodal egemenlik hala ayaktayd. in srekli bir politik bunalmn iine srklendi. Gerici Kuzey ve devrimci Gney arasnda eliki ve ikili hkmet devam ediyordu. Devrimin yenilgisinin nesnel ve znel nedenleri var.

Birincisi, kapitalist ilikilerin zayf oluu, burjuva ve proleter snflarn da gsz oluunu getiriyordu. Devrimin asl znesi olan bu toplumsal glerin zayfl, devrimin daha doutan gsz oluuna yol ayor. kincisi, feodal snf, soyluluk ve komprador snflar emperyalistlerce desteklendiinden gl durumdayd. nc olarak, devrimci burjuva snfn, henz in halknn geni ynlarnn devrime yeterince katlmlarn salayamam (Lenin) olmas, sadece parlamenter yoldan devrimi ilerletmeye alm olmas, batan kaybetmeye mahkum bir yaklamd. Ve drdncs, devrimin emperyalizme ynelmemi olmas nemli bir hata oldu. Oysa her gerek halk devrimi, karsnda sadece kendi egemenlerini deil, uluslararas sermaye glerini de bulur. Bunu dikkate almayan, hazrlklarn ve gler hesabn bu geree gre yapmayan bir devrim, eninde-sonunda bu dmanla arpmak zorunda kaldnda yenilgiden kurtulamaz. DEVRMN KAZANIMLARI in devrimi yarm kalm bir devrimdir. Eski ini tmyle ortadan kaldrmay baaramad. Buna ramen inde devrimci demokrasi, halk uyandrma, lkeye tutarl biimde demokratik kurumlar kazandrma yolunda ok ey kazandrmtr. (Lenin) Her eyden nce, halk ynlarna gerek bir i sava snavndan geme ans sundu. Onlar pratiin iinde eitti. Yenilgiye urayan devrimin yan rnleri olarak bir dizi reformlar gerekleti. Ancak devrimlerde bu tr yarm zaferler, diyor Lenin, eski rejimden byle zorla alnm, acele tavizler, i savan ok daha tayin edici, ok daha iddetli, halk kitlelerini kapsayan yeni etaplar iin en emin garantidir. Halk da i

sava okulundan bouna gemez. Bu zorlu bir okuldur ve kar-devrimin zaferleri, fkesi, gericilerin taknlklar, eski iktidarn asilere kar vahi alma eylemleri vs. de kanlmaz olarak mfredata dahildir. Fakat ancak iflah olmaz, mklpesentler ve yal, bunak mumyalar halkn bu zdrapl okuldan gemek zorunda olmasndan yaknabilirler; bu okul, ezilen snflara i sava yrtmeyi ve devrimde zafer kazanmay retir. Modern kleler kitlesinde, sindirilmi, duyarsz ve bilgisiz klelerin ilerinde sonsuza dek bastrdklar ve kleliklerinin utan vericiliini grm olan kleleri en byk tarihsel kahramanlk eylemlerine gtren o kini biriktirir. (Seme Eserler, C:4, s.308) in halk ynlar, baarsz olan devrimle bu i savan aclarla dolu okuluna admlarn atm oldular. Devrimin baka hibir kazanm olmasa bile, tek bana i savan okulundan gemi olmak, byk bir kazanm olarak kaydedilmelidir. nk pratiin ateinde kavrulan ynlar, uzun yllar boyu benzer i sava deneyimlerinden geerek sonunda zafere ulaacaktr. Yaanan deneyim ayrca unu da gstermitir ki, inde ilerlemenin nnde temel engel olan feodalizmin btn biim ve grnmleriyle yok edilmesi bir zorunluluktur. Ama bu ie giriildii anda, indeki emperyalist egemenlikle atmaya girmek kanlmazdr. u halde ilerlemek iin feodalizme ve emperyalist boyundurua sava amak olmazsa olmazdr. Bu gerein yaanarak grlm olmas devrimin bir baka kazanmdr. NN MARKSZMLE TANIMASI VE EKM DEVRMNN ETKLER Kar-devrim, Ocak 1914te parlamentoyu lavetti. Yn

ikay ta giyeceini, yani imparator olacan aklad. Ve bu i iin 9 ubat 1916 tarihini belirledi. Fakat olaylar umduu gibi gelimedi. Japonlar Mays 1915te ine 21 Talep diye anlan bir liste sundu. Bu taleplerin kabul, Japonyann smrgesi olmay kabul etmek demekti. Yn ikay direnemedi ve taleplerin bir ksmn kabul etti. Halk byk tepki gsterdi. Ordunun baz birlikleri isyan etti. Japonyann basks ile devrimci ynlar arasnda skan Yn ikay 1916 Martnda istifa etti. in, 1917de mttefikler safnda savaa girdi. Tpk Osmanl mparatorluunun, hemen tm emperyalist gruplarla ilikili olmasnn salad hareket alann kullanarak, kaybettii topraklar geri almak umuduyla Almanlarn yannda savaa girmesi gibi, inde ngilizFransz-Rusya ittifaknn safnda savaa girdi. Bu arada ikiyzbin inli ii, anlama gerei Fransaya gnderildi. Bu iiler orada Marksizmle tantlar ve yurtlarna dndklerinde Marksizmin canl yayclar oldular. Fakat Marksizmin inde yaylmasnda etkili olan asl olay, Byk Ekim Devrimi oldu. 1905 Rus devrimi nasl Asya halklarnn uyann saladysa, Ekim Devrimi de tm dnyay ayn ekilde sarst, ayaa kaldrd. Asyadan Afrikaya, Avrupadan Latin Amerikaya kadar btn ktalarda gl bir frtna yaratt. Proleter devrimler ann perdesini at. Kapitalizmin dnya egemenliine lmcl bir darbe vuran Ekim Devrimi, sermaye snfnn tarihsel inisiyatifini elinden ald. Bu andan itibaren kapitalizm daima savunmada kalrken, sosyalizm ykselie ve saldrya geti. Ekim Devrimi, dnya tarihini bir daha asla olaan seyrini izlemeyecek denli altst etti. Smrge ve yar-smrge lkeler bamszlk mcadelesinde

gl bir mttefik kazanm oldular. Trkiye, Afganistan, ran ve Moolistan, Ekim Devriminden hemen sonra, Sovyet Rusyann yardmlaryla bamszlklarna kavutular. Avrupa proletaryas, yeni Ekimler yaratmak iin ileri atld. Devrim dalgas Kta Avrupasn boydan boya sard. Savunmaya geen burjuvazi, devrimi bastrabildii anda faizme yneldi. Kapitalizmle sosyalizm arasndaki mcadele belli bir dnem faizme kar mcadele biimine brnd. Btn bu gelimelerin ve burada sayamayacamz daha nicelerinin odanda Ekim Devrimi yerald. Sovyet Rusya devrimle birlikte arlk Rusyasnn gizli anlamalarn yaymlam ve her trl igal ve smrye son verme yoluna gitmiti. Bu erevede, arlk rejiminin inle yapt eitsiz anlamalarn feshedildiini, in hkmetiyle derhal grmelere balamak gerektiini aklad. Emperyalistlerin basks sonucu kukla Pekin hkmeti Sovyet hkmetiyle grmeyi kabul etmedi. Ama devrimci Gneyde durum deiikti. Sovyet Rusyann nerisi byk heyecan ve coku yaratt. Ona gven ve sempati duyulmasn salad. Aydnlar, bata Leninin eserleri olmak zere, Marksizmin temel eserlerini inceye evirdiler. Tam da bu dnemde Birinci Emperyalist Savaa son veren Versay anlamas imzaland. Anlama, inde byk bir d krkl yaratt. Sovyet Rusyada ise Kzl Ordu Kolak ve Denikini bozguna uratarak in snrna kadar olan blgeleri temizledi. Sovyet hkmeti 20 Austos 1919da ine bir ar daha yaymlad. Bu arda, Versay Anlamasnn ini ikinci bir Hindistan ya da ikinci bir Kore haline getirmekten baka bir amacnn olmad vurgulanyor, in halknn tek dostunun ve mttefikinin Rus ii ve kylleri olduu belirtiliyordu. Egemenlik amacyla deil, smr ayrcal koparmak

amacyla deil... ine kardee elini uzatan Sovyet iileri, devrimci Gneyin sevgi ve hayranln kazand. Gney hkmeti ilk kez salam ve dostane bir mttefik buluyordu. Ve doal olarak sosyalizme sempati artyor marksist dnce hzla yaylyordu. N KOMNST PARTS Ekim devriminin tm dnyada devrimci bunalm derinletirdii koullarda kurulan Komnist Enternasyonal (KOMNTERN), Avrupada gelien devrimlere eildii kadar Douda ykselmekte olan ulusal kurtulu mcadelelerine de dikkatle eildi. Uluslararas sermaye egemenliine kar proletaryann uluslararas savam organ olan Komintern, btn lkelerin iilerini ve dnyann ezilen halklarn emperyalist-kapitalizme kar mcadelede bir araya getirerek, sosyalizm savann glenmesini salyordu. Birok lkede komnist propaganda gruplarnn rgtlenmesine katlyor, eitli lkelerdeki mcadeleler arasnda egdm salyor, onlara izlemeleri gereken yol hakknda nerilerde bulunuyor ve uluslararas dayanmay gelitiriyordu. 1920de ine gelen Komintern militanlar, burada ilk komnist gruplarn rgtlenmesinde dorudan grev aldlar. Bu gruplarn almalarna yardm ettiler. 30 Haziran 1921de, aralarnda Li Taao, an Dusuy, Mao Zedung ve bakalarnn bulunduu bir grup ve iki Komintern yesi (gzlemci olarak bulunuyordu), in Komnist Partisini kurdu. Program ve tzk hazrlanmas sonraya brakld. Bu ite bizzat Kominternin tavsiyelerine uyuldu. Kurulu kongresinde henz net bir programatik hat ve ileyi kurallar saptanm deildi. Kukusuz doacak boluu Komintern

dolduracakt. Onun ynlendiricilii, bu belirsizlii ve sakncalar kaldrd. Kurulu kongresinde iki ayr gr kt ortaya. lki proletaryann gsz olduunu, bu yzden gevek bir parti rgtlenmesine gidilmesi gerektiini ve parlamenter mcadeleye arlk verilmesinin doru olacan savunan sa izgi; dieri burjuva partilerle her trl ibirliini reddeden ve dorudan ii snf iktidarn hedefleyen sol izgi. Kongre sol izgiyi benimsedi. Belirtmek gerekiyor. Benimsenen izgi bir ocukluk hastal olan sol komnizmdi. Ama yeni domu bir parti iin mazur grlebilecek bir hastalk. Zira bir komnist partisi mcadele iinde zamanla elikleir, bolevikleir. Ancak bu ekilde leninist parti adna hak kazanr. KP bu ocukluk evresinden, sa ve sol sapmalardan geerek eliklemek zorundadr. Bu konuda Komintern ona yol gsterecek, ellerinde doan bu ocuu yetitirecektir. KP, sol sekterlik dneminde ok yava byd. Ama ii snfnn rgtlenmesi iin canla bala alt. Bata angay, bir dizi sanayi kentinde grevler rgtledi. Fakat Sun Yatsenin lideri olduu Kuomintangla ibirliine yanamyordu. KP bu sol kyla leninist devrim anlaynn en temel taktik ilkelerine ters dyordu. Neydi bu ilkeler? a. her lkede, bu lkelerin ii hareketleri iin yol gsterici talimatlar hazrlanrken, ulusal zelliklerin ve ulusal zgllklerin dikkate alnmas, b. proletarya kitlesel bir mttefik bu mttefik geici, yalpalayan, emniyetsiz ve gvenilmez olsa da- salamak iin her lkenin komnist partisi tarafndan en kk imkandan bile mutlaka yararlanma,

c. milyonlarca kitlenin politik eitimi iin tek bana propaganda ve ajitasyonun yetmeyecei, bunun iin kitlelerin bizzat kendi politik deneyimlerinin gerekli olduu dorusunun dikkate alnmas... (bkz. Stalin, Eserler, C:9, s.261) KP ite bu temel taktik ilkeleri gz ard ederek, sylemde olanca kesinliine ramen, gerekte proletaryay yalnzlatryor ve devrimi gszletiriyordu. Proletarya ve ynlar kendi pratik deneyimlerinden renir. Devrimci mcadele dnda onlar eitmek olanakszdr. KP ilk balarda ite byle bir hataya dmt. Kominternin srarl abalar, yol gstericilii zamanla meyvesini verdi. Nihayetinde Komnist Enternasyonal Yrtme Kurulu (KEYK), 12 Ocak 1923te, Kuomintang Partisi karsnda KPnin tavr zerine zel bir karar ald. Kararda in iin odak noktasn oluturan sorun emperyalistler ve onlarn iteki feodal temsilcilerine kar bir ulusal devrimdir deniyor ve Kuomintangla ibirliine girilmesi neriliyordu. Karara kar kanlar olduysa da, Li Taao ve dier enternasyonalist komnistlerin abalar ile karar hayata geti. (bkz. nc Enternasyonalin Ksa Tarihi, Bilim Yay.) KP, bamszln korumak kaydyla Kuomintanga girdi. Ocak 1924te gerekleen I. Kuomintang Kongresi ittifak onaylad. Ayn kongre Sun Yatsenin halk ilkesini yeniden tanmlad: milliyetilik, demokrasi ve sosyalizm. Kuomintang, eitli snflarn blokunun partisi haline geliyor ve ulusal devrimci hareketi temsil ediyordu. Daha doru bir sylemle , ulusun devrimci snflarnn siyasal ittifakn temsil ediyordu. Devrimin iinden gemekte olduu aama tm ulusun birleik cephesinin devrimiydi. Devrimci hkmetin merkezi Kanton eyaletinde olduundan bu dneme Kanton dnemi

denmektedir. 1919 Maysnda yaygn renci eylemleriyle balayan devrimci kalkmalar hzla bymekte, youn grev hareketleriyle, protesto gsterileriyle ve kyl hareketiyle birlemekteydi.1925-1927 devrimine gelirken durum buydu. NLLERN 1905: 1925-1927 DEVRM elikiler yuma olan in, bir trl durulmuyordu. Devrime byyen olaylar angayda patlak verdi. inli bir iinin Japon ustaba tarafndan dvlerek ldrlmesi bozkr tututuran kvlcm oldu. 30 Mays 1925te, 200 bin ii olay protesto etmek iin greve kt. renciler harekete destek verdi. Gsterilere ate ald. Ynlarn fkesi hereyi nne katan bir sel olup akt. Emperyalistler, devrimin bastrlmas iin silahl mcadeleye giritiler. Komintern in devrimiyle dayanmak iin tm dnyada gsteriler rgtledi. Elinizi inden ekin iaryla dzenlenen eylemler, Doudaki in devrimini Batya yaknlatrd. Devrimin uluslararas birleik cephesini glendirdi. in, emperyalistlerle uluslararas komnist hareketin kapma alan haline geldi. Devrimde sadece inin i gleri deil, uluslararas devrim ve kar-devrim gleri iradelerini ortaya koymu oluyordu. amz devrimleri karsnda yalnzca kendi i dmanlarn deil, ayn zamanda uluslararas sermaye glerini de buluyor. Yani devrim, ulusal ve uluslararas kardevrim ittifak (kapitalistlerin ittifak) ile bouuyor. Karlnda her devrim, sadece kendi lkesindeki TM DEVRM GLERN BRLETRMEKle yetinemez. O ayn zamanda uluslararas komnist hareketi ve devrim glerini arkasna almak durumundadr. yle ifade edelim:

lke iinde kapitalistlerin ittifakna kar ii snf ve emekilerin ittifak; uluslararas arenada emperyalizm, ibirliki burjuvazi ve tm dnya gericiliinin ittifakna kar uluslararas komnizm glerinin, proletaryann ve ezilen halklarn ittifak... te gnmz devrimlerinin saflamas bu ekilde olmaktadr. Komintern, mevcut koullarda in devriminin ulusal kurtuluu bir devrim olduunu ve btn ulusal devrimci glerin birletirilmesi gerektiini belirtti. KP ile Kuomintang arasndaki ittifak tam da bu anlama geliyordu. Kurulan devrimci hkmetin merkezi Kantonda olduundan, devrimin bu dnemine (aamasna) Kanton Dnemi denmektedir. Kanton dneminde proletarya, kyllk, kent kk burjuvalar ve byk burjuvazinin bir ksm, yani tm bir ulus, devrim saflarnda yer alyordu. N DEVRMNN ZGL ZELLKLER in, krsal blgelerinde feodal kalntlarn gl olduu bir lkedir. Bu alanlarda tccar sermayesi ile feodal kalntlar i ie gemitir. Kyllk, feodal ortaan en vahi yntemleriyle smrlmektedir. Emperyalizm ise bu feodalbrokratik yapy destekleyip beslemektedir. inde devrimin feodal kalntlarla birlikte emperyalizme ynelmesi bundandr. Stalin, in devriminin ayrc zelliklerini yle sralar. zetle..... a. bir burjuva demokratik devrim olan in devrimi, ayn zamanda sivri ucu emperyalizmin egemenliine ynelen bir ulusal kurtulu devrimidir. b. inde ulusal burjuvazi son derece zayftr ve bu, in proletaryasnn devrimde nder rol oynamas iin uygun

zemin hazrlamaktadr, c. Sovyetler Birliinin varl, deneyim ve yardmlaryla in devriminin iini kolaylatrmaktadr. (bkz. Eserler, C:8, s. 302) in devriminin en nemli zellii, devrimci ordu meselesidir. inde devrim, kendi ordusuna sahiptir. Askeri meseleler in devriminde ok nemli bir yer tutmaktadr ve devrimin kendi ordusuna sahip oluu, byk bir olanaktr. Bilindii gibi, o gne kadar ayaklanan halk ynlar ya silahsz olurdu ya da kt silahlanm. Ordunun ele geirilmesi iin devrim ile kar-devrim arasnda kyasya bir mcadele verilir, eer devrim, orduyu paralamay ve belli bir blm kendi yanna kazanmay baarabilirse zafer elde edilebilirdi. inde olaylar baka bir seyir ald. inde eski hkmetin birlikleri karsnda silahsz halk deil, devrimci ordusu tarafndan temsil edilen silahl bir halk duruyor. inde silahl devrim, silahl kar-devrime kar mcadele ediyor. in devriminin zelliklerinden ve stn yanlarndan biri budur. inde devrimci ordunun nemi de ite burada yatar. (agy, s.305-306). ki ayr hkmetin (KL KTDAR) yllar boyu yan yana bulunmasnda, devrimin kendi ordusuna sahip olmasnn pay byktr. in devriminin bir baka zellii, says yzmilyonlarla ifade edilen geni kyl ynlarn (ve zellikle yoksul kyllerin) devrim iin tad muazzam nemdir. Bu byk kitlenin devrime kazanlmas, devrimin baars iin olmazsa olmaz bir kouldur. Ve inde kyl ynlarn devrime kazanmak iin tarm devrimi zorunlu bir admdr. Tarm devrimi, burjuva demokratik devrimin temeli ve zdr. KUZEY SEFER VE ULUSAL TTFAKIN DAILII

Devrim ile kar-devrim, devrimci Kanton hkmetiyle kar-devrimci Pekin hkmeti arasndaki mcadele, silahl sava dzeyinde devam ediyordu. Devrimin kendi silahl askeri birliklerine sahip olmas, grm olduumuz gibi, in devriminin stn yanlarndan biriydi. unu da ekleyelim: Sovyetler Birlii in devrimini her ynden destekliyordu. Kuomintanga (devrimci hkmete), kendi askeri birliklerini rgtlemesi iin yardm eden SSCB, Sovyet subaylarn gndererek, inde Vampu Askeri akademisinin kurulmasna yardm etti. Ayrca ine para ve silah yardmnda bulundu. in devriminin ilerleyiine devrimci ordunun ilerlemesi elik ediyordu. Ve tersten, devrimci ordu yeni zaferler kazandka devrim yeni alanlara yaylyordu. Byle bir ortamda, Temmuz 1926da, devrimci ordunun kuzey seferi gndeme geldi. Kar-devrimci kuzey ordular karsnda baarl sonular alan Gney ordular bir dizi kenti ele geirdi. Ordu ilerledike Kuzeydeki kyller ayaklanyor, ilerlemeyi kolaylatryordu. Blgeler birbiri ardna devrimci hkmetin egemenliine girdi. Sava sresince komnistler, kurtarlan blgelerdeki ii ve kyl ynlar rgtlemeyi srdrdler. Ordunun zaferlerine paralel olarak KP glenmekteydi. Bu gelimelerin, zellikle KPnin glenmesini, burjuvalar rktecei aikard. in asl burjuvazi daha Kuzey seferinden nce komnistlerin glenmesinin nn almaya uramaktayd. Kuomintangn lideri Sun Yatsen Mart 1925te lnce, ordu komutan (Genel Kurmay Bakan) an Kayek, hkmet zerindeki gcn artrmaya balamt. an Kayek, 20 Mart 1926da, Kantonda komnistleri tutuklatt. KP ile Kuomintang arasndaki ittifaka ilk ciddi darbe bylece vurulmu oluyordu. Belirtmi

olalm: komnistlerin tutuklanmas an Kayekin kiisel zelliklerinden kaynaklanmyordu. Tam tersine, bu tavr devrimin ulat dzeyde, ulusal burjuvalarn sallantl konumun arttn, artk yava yava kar-devrime doru yol aldn gsterir. Tamamen kar-devrim kampna gemesi iin devrimin biraz daha ilerlemesi ve burjuva egemenliin tehdit altna girmesi yetecektir. Buna bir de emperyalistlerin, Kuomintang (burjuvaziyi) komnistlerden ayrmak ve ittifak bozmak iin yapt basklar ekleyelim. Emperyalistlerin, Kuomintang hkmetini Nisan 1927de, ancak an Kayekin ordularnn ii ve komnistlere kar vahi katliamlar dzenlenmesinden sonra tanmas, emperyalistlerin in ulusal burjuvazisine ynelik basksn aka gstermektedir. Ulusal burjuvazinin komnistlere kar tavrlar bylece anlalr hale gelir. Burada bir noktay aklayalm. Kimileri, ulusal burjuvazinin bu sallantl konumuna bakarak KPnin ittifaka girmesini bir hata olarak gryorlar. Gerek o yllar trokistlerce ve gerek bugn ayn evrelerce savunulan bu gr, tmyle yanltr. stelik Kominterne ve Staline kara almay amalyor. Oysa Komintern (ve Stalin), leninist devrim anlayn ortaya koyarken, ne kadar gvenilmez olursa olsun btn ittifak olanaklarndan yararlanmak gerektiini ifade etmiti. Komintern ve Stalin, in ulusal burjuvazisinin bu sallantl ve gvenilmez durumunu biliyorlard. buna ramen ve bunu gzeterek ittifak yapmay zorunlu grdler. Devrimin geliim izgisi bu gr tmyle dorulad. Ulusal burjuvazi belli bir dnem iin devrimde yer ald. te yandan Komintern, KPnin ideolojik-politikrgtsel bamszln mutlaka korumas gerektiini srekli vurgulad. KPyi bu noktada sert bir dille defalarca eletirdi.

in devrimine ilikin politikalarnda Komintern ve (Stalin) marksist izgiyi somutlamtr. Kuomintang, ulusun tm devrimci snflarnn birleik cephesini simgelemekteydi. an Kayekin komnistleri tutuklatmasyla, Kuomintang iindeki sa ve sol kanatlar arasndaki ayrlk su yzne kmaya balad. KPye gelince... en Dusuy nderliindeki MK, ittifak bozmamak adna saldrlara tavrsz kald. en Dusuy izgisi sa tasfiyecilikti. ttifak bozmamak adna proletaryann ideolojikpolitik ve rgtsel bamszln tehlikeye dryor, ii snfn burjuvazinin kuyruuna takyordu. Bu Menevik izgi, kyl ynlarnn enerjik eylemlerine (ki bunlar tarm devriminin pratikteki yansmalaryd), devrime zarar verdii gerekesiyle kar kyor... iilerin eylemlerini, burjuvaziyi rktmemek iin engellemeye alyordu. Stalin, inli komnistler arasnda, maddi ve hukuki durumlarn iyiletirmek iin yaptklar grevleri istenmeyen bir ey olarak gren ve iilere greve gitmemeyi tavsiye eden yoldalar olduunu biliyorum. Bu byk bir hatadr, yoldalar. Bu, inde proletaryann rolnn ve zgl arlnn vahim bir biimde kmsenmesidir derken tamamen hakldr. KP merkezine egemen olan bu sa tasfiyeci izgi, KPnin bamsz bir g olarak gelimesine engel olduundan ilerde uranlan yenilgide nemli bir pay sahibi olacaktr. te yandan proletaryann bamszln korumann nemi, bir kez ortaya km olacaktr. Daha 1848 devrimleri dneminde Marx ve Engels tarafndan alt izilen ve 150 yl boyunca btn deneyimlerin kantlad proletaryann bamszln korumak zorunda oluu gerei, bugn de devrimin baars iin en temel koulu oluturmaktadr. KP, bu nemli gerein zerinden atlamakla partiyi ve proletaryay gsz

drd. Bylece Kuomintang iindeki saclar cesaretlenirken, sol kanattaki kararszl artrmaktan baka bir ey yapmad. an Kayek, Kuzey seferi sonrasnda Kuomintangdaki komnistlerin KPden istifa etmesini ve Sun Yatsenin halk ilkesine koulsuz boyun emesini istedi. KPnin bamszln tmden ortadan kaldrmay amalyordu. Ayrlk kendini dayatt. Komintern, sol Kuomintang ile ittifaka gidilmesini, saclarn tecrit edilmesini nerdi. Bylece Kuomintang ikiye ayrld. Merkezi Nankingde olan kar-devrimci Kuomintang ve merkezi Vuhanda bulunan devrimci Kuomintang. Ama balar tmden kesilmemiti. zellikle sol Kuomintangn kk burjuvalar an Kayek ile kprleri tmden atm deildi. Komintern KPyi birok kereler uyararak, tarm devriminin gelitirilmesi gerektiine, ordunun siyasal eitimine nem vermek gerektiine, ii ve kyl ynlarn silahlandrlmas gerektiine vb. iaret etti. Ama sa tasfiyeci merkez, soruna gerekli dikkati gsteremedi. ubat 1927de, anghayda yaklak 500 bin ii genel greve gitti. Genel grev ayaklanmaya dnt. Ayaklanmann banda KPnin nder kadrolarndan u Enlay vard. Kardevrim ayaklanmay kanla bastrd. Fakat iiler ylmadlar ve Devrimci Konsey kurdular. 20 Mart gecesi tekrar ayaklanan proletarya bu kez anghay ele geirdi. an Kayekin ordular, iiler katledilirken ehir kaplarnn dnda seyirci kalmt. Ama imdi iiler ehri ele geirmiken ie kart. KP genel merkezinin talimat zerine kaplar an Kayekin birliklerine ald. an Kayek, Devrimci Konseyi tanmadn bildirerek iilerin derhal silahlarn teslim etmelerini istedi. ilerin cevab red oldu. Bunun zerine saldrya geen sac Kuomintang birlikleri, gsteri

dzenleye iileri mitralyz ateiyle bitiler. 12 Nisanda balayan bu kanl kym, ayn zamanda an Kayekin kardevrimci devlet darbesi oldu. Ulusal burjuvazi tamamen kardevrim kampna gemi oluyordu. Sol Kuomintangn kk burjuva nderleri de devrimden yzgeri dnmeye balad. 15 Temmuzda KPnin Kuomintangdan ihra edildii akland. Komnistler bir dizi kentte ayaklanmalar dzenleyerek buna cevap verdiler. En son ayaklanma Aralk 1927deki Kanton ii ayaklanmas oldu. Sovyet iaryla ayaklanan Kanton proletaryas da yenilmekten kurtulamad. DEVRMN YENLGS Burjuvalar kar-devrim kampna gemi, kentlerdeki ayaklanmalar, znel hatalarn da katksyla yenilgiye uramt. Devrim dalgas geri ekiliyordu. Bylece byk kalkmalar, KPyi gten drd. i snf saflarnda danklk ortaya kt. Bir devrim dnemi daha yenilgiyle kapanyordu. Komintern, 1928 ylnda, in devriminin geliim seyrini deerlendirdi. Hatalara iaret etti ve gerekli dersler kard. Devrimi yle zetliyordu: in devriminin uluslararas nemi ok bykt. anghayda 30 Mays 1925te inli iilerin kuruna dizilmesi, korkun bir devrimci hareketin alevlenmesi iin bir iaret oldu. inin en byk sanayi merkezleri anghay, Tientsin, Havkov, Kanton ve ngiliz smrgesi Hong Kong-, kyllerin inli toprak sahiplerine ve erafa kar kitle hareketleri dalgasn karan devrimci kitle grevlerinin alan haline geldi. Geni ulusal devrimci hareketin daha bu balang evresinde ulusal burjuvazi, devrimci mcadeleyi yalnzca

militaristlere kar mcadele, emperyalistlerin boykot edilmesi vs. gibi ulusal grevlerle snrlamaya alt. Devrimci ykseliin balamasyla hemen hemen e zamanl olarak kar devrim glerini rgtlemeye balad.(...) 1926 yaznda balayan Kuzey seferi, bir dizi eyaletin ele geirilmesi, bir dizi gerici militarist grubun yenilgisine ve dalmasna, kitle hareketinin ok byk bir bymesi elik etmekteydi. (...) anghaydaki muzaffer ayaklanma, ulusal devrimci hareket iindeki proletaryann hegemonyas sorununu ortaya att, yerli burjuvaziyi nihai olarak gericilik kampna itti ve an Kayekin kar devimci devlet darbesine yol at. iilerin iktidar uruna mcadelede bamsz eylemleri ve her eyden nce tarm devrimine doru gelien kyl hareketinin ykseliinin srmesi, Kuomintangn kk burjuva kanad nderliinde oluturulan Vuhan hkmetini de kar devrim kampna itti. Fakat devrimci dalga artk de gemiti. Bir dizi ayaklanma ile (...) ii snf ve kyllk, devrimin yenilgisini nlemek iin iktidar emperyalistlerin, burjuvazinin ve toprak sahiplerinin elinden almaya altlar. Fakat bunu baaramadlar. Bu devrimci dalgann son byk frtnas, Sovyetler iar altnda tarm devrimini Kuomintangn yklmas ve proletarya diktatrlnn kurulmas ile kylln diktatrlnn kurulmas ile birletirmeye alan kahraman Kanton proletaryasnn ayaklanmasyd. (III. Enternasyonalde Devrim Aamalar, s.212-213) (ab) Komintern, 1925-1927 devrimini ite byle zetliyor. Tmyle nesnel olarak, snflarn tavrn, bunun devrimin geliim seyriyle ban, devrimin seyrinin ise snflarn karlar ve savamyla ilikisini... ortaya koyuyor.

Yenilgide kukusuz KP merkezine egemen olan sa tasfiyeci izginin de etkisi oldu. Proletaryann bamszlna glge dren, KP, ynlarn gznde Kuomintangdan farkn ortaya koyamad. Kuomintang, sosyalist grnebilmek iin her yolu denemiti. Kominterne ye olmak iin bavurdu. Fakat Komintern bunu kesinlikle kabul etmedi. Zira Kuomintangn yeliini kabul etmek, onun sosyalizmi bir rt olarak kullanmasna ve bylece ynlar aldatmasna yardm etmek anlamna geliyordu. Oysa Kuomintang, ulusal devrimci bir partiydi. Daha tesi deil. Komintern, her trl yardma karn Kuomintang ile arasndaki ayrm izgisini net bir ekilde ortaya koyuyor, ynlarn kandrlmasna imkan brakmyordu. Fakat KPye egemen olan uzlamac izgi, bu ayrm yeterli belirginlikte ortaya koymadndan, Kuomintangn devrimci grnmn glendirdi. Kuomintang kar-devrim kampna getiinde, ynlar onu hala devrimci olarak gryordu. stelik an Kayek hala sosyalist literatr kullanarak kitleleri aldatmaya alyordu. Emekiler, ancak pratikte, yaayarak Kuomintangn gerek niteliini grecekti. Sonuta, devrim srecinde Kuomintang, KP karsnda gl kalmt. Komnistler, kentlerde ayaklanmalara giritiinde krsal alanlardan ve genel olarak ynlardan geni bir destek bulamadysa, bunun bir sebebi yukarda belirtilen hatadr. Ordu, byk oranda Kuomintangn etkisi altndayd. Komnistler, ordu iinde etkinliklerini artrmak iin youn abaya girmemilerdi. Kuomintang kar devrim kampna getiinde KPnin elinde az sayda birlik kald. Ve bu birlikler de krsal alanlarda slenmiti. Kentlerdeki ayaklanmalar destekleyemediler. Yenilgide bu zaafn da pay oldu. Kentlerdeki ayaklanmalar ise askeri anlamda yeterince

hazrlanmad gibi, ii ve kyl kitleler arasnda iyi bir rgtlenme almasna da giriilmemiti. Ayaklanmann bir sanat olarak ele alnmas gerektii marksist ilkesi doruluunu bir kez daha ortaya koymutu. Ayaklanmayla oynamaya kalkanlar ar bir bedel demek zorunda kaldlar. Yine de u gerein altn izmek gerekiyor: Tm hazrlkszla karn ayaklanmalar bir zorunluluktu. Proletarya ve komnistler ya savamadan teslim olacaklar, ki bu durumda doacak zararlar ayaklanmann yenilgisiyle uranlacak olan zararlardan kat kat fazla olurdu, ya da byk bedeller demek pahasna sava meydanna kacaklard. Marxn dedii gibi, eer savama kesin baar olaslklar olmadan girilmeseydi, tarih yapmak elbette ok kolay olurdu. Proletarya ikinci yolu seti: kahramanca ayakland. Ve ayaklanmalarn evrensel kurallar iledi, hazrlksz partiyi ve proletaryay kt sona gtrd. Proletarya, geni kyl ynlarn hareketliliini kendi hareketi dzeyine kartmad ve onlarla gerekli organik balar kurmad iin, kar devrimle savata yalnz kald. 1911 devriminde burjuvazinin bana gelenler, imdi proletaryann bana gelmiti. Kahramanlar zafer iin yetmedi. Parti ve proletarya saflar verdii kayplarla seyrekleti. Devrim, parti ve proletarya toparlanmak ve g biriktirmek iin geri ekildi. ETSZ GELEN DEVRM Devrimin yenilmesiyle birlikte KP ok byk bir g kaybna urad. Mart 1927de KPnin ye says 60 bini buluyordu. Komintang tarafndan yasaklanp illegaliteye gemeye zorlanan KP, kentlerdeki ayaklanmalarn ezilmesinin ardndan, yani 8-10 ay gibi ksa bir sre sonra yelerinin %80 ini yitirmi, ye says 10 bine dmt.

Ayaklanmalar sonras komnist av balatld, iiler kuruna dizildi. atmalarda Kzl Ordu mcadelesini ok ar koullarda srdrmek zorunda kald. Kanton ayaklanmasnn yenilgisinden hemen sonra, ubat 1928de Komintern in devrimini masaya yatrd. Devrimin geliimini, gemi hatalar ortaya koydu... dersler kard. inden geilmekte olan dnemde devrimci kitle hareketinin ulusal lekte ykselmesinin szkonusu olmad sonucuna varan Komintern, KP nin nne, says onmilyonlar bulan ii ve kylleri mcadeleye ekmek; onlar eitmek, Parti etrafnda rgtlemek ve gnlk mcadelelerini ynetmek... grevlerini koydu. Ve u nemli saptamay yapt: Bu arada, u andaki durum, baz blgelerde kyl hareketinin daha da gelimesine karlk, baz sanayi merkezlerinde ii hareketlerinin... benzeri grlmemi bir beyaz iddetle kar karya kalarak belli bir lde l gstermekte olduunu nitelemektedir. (III. Enternasyonalin Ksa Tarihi, Bilim Y. s: 318). Komintern inde devrimci hareketin eitsiz geliimini saptayarak, daha o zamandan, in devriminin ilerleyecei o kendine zg yolu grmt. in, merkezi yaps (ve otoritesi) son derece zayf, krsal alanlarnda kendi iine kapal ekonomik biimin (feodal biim) egemen olduu ve tarm devriminin gndemde bulunduu bir lkedir. Ulam ve iletiim ok yetersizdir. Askeri teknik, o dnemde gnmzle kyaslanamayacak denli geridir. Dahas, devrim kendi silahl birliklerine (ordusuna) sahiptir. Buna birden fazla emperyalist lkenin in zerinde nfuz mcadelesi verdiini ekleyelim. nk bu nfuz mcadelesi in egemenlerinin i eliki ve atmalarn artrmakta, iddetlendirmekte. te bylesi

zgn koullarn bir araya gelmesiyle, inde, btnsel bir devrimci geliim yerine, birbirinden ayr paralarda farkl dzeylerde gelien bir devrim gndeme geldi. Kimi blgeler devrimin varlndan ve dnyadan bihaber kendi halinde yayor, kimi yerler kar-devrimci dikta altnda hareketsiz duruyor, kimi yerlerde etin koullarda illegal devrimci faaliyet sryor, kimi yerlerde ise bizzat Kzl Ordu birliklerinin korumasyla Sovyet blgeleri (Sovyet dzeninin hakim olduu blgeler) kuruluyor... Bu ok paral, eitsiz geliim, zgn tarihsel ve toplumsal koullarn rn olarak ortaya kmtr. Kentler yenilerek ar bask altnda bir durgunluk iine girmiken, devrim krsal alana daha yeni ulam bulunuyordu. Gelimekte olan tarm devrimi, her geen gn yeni alanlar ateliyor, yine Sovyetlemi kyl blgeleri yaratlyordu. Komintern, tarm devriminin ilerletilmesi, Kzl Ordu birliklerinin gelitirilmesi ve tek bir in Kzl Ordusu eklinde birletirilmesi, kentlerde ve krda egdml genel eylemler iin hazrlk yaplmas gerekliliine iaret etti. Austos 1930 da u nemli gr dile getirir, Komintern: Kzl Ordunun en gvenli bulduu bir Sovyet blgesinde Sovyet hkmeti oluturulur. Sovyet hkmeti de tarmsal ve anti-emperyalist programn belirler ve bunu formle eder, aklar ve salam bir blgesel temele dayanarak programn uygulamaya koyar; sonra bu blgesel temel gerektii gibi kurulduunda ve Kzl Ordu glendiinde parti inde, kural olarak, emperyalizmin saldrlarn hedef alan bir ya da birka byk sanayi merkezini, genellikle byk kentleri gvenlik altna almay grev edinebilir ve edinmelidir. (agy, s:426) in Devriminin zgl zelliklerini belginlikle ortaya

koyan Komintern, KP ye gnderdii Ekim 1930 tarihli mektupta, Sovyet olmayan blgelerde kyl hareketini oluturmay, buralarda gerilla savan gelitirmeyi, en bykleri de dahil, kentleri bir kyl karklklar emberiyle sarmay nerdi. (agy s: 427) Bylece in Devriminin bilinen geliimi formle edilmi oluyordu. Devrimci savamda KPnin gelitirecei taktik ve stratejinin temeli Komintern tarafndan bylesine berrak ve salam bir ekilde akland. KUOMNTANGIN SOVYET BLGELERNE SALDIRILARI VE UZUN YRY Sovyet blgeleri zorlu mcadelelerle ve Kzl Ordunun baarl savalaryla srekli geniliyordu. Gney indeki Sovyet blgeleri delegeleri, 1931 ylnda toplanarak Birinci Sovyet Kongresini gerekletirdiler. Merkezi bir Sovyet hkmeti kuruldu. Devrimin eitsiz geliimi, ulus apnda devrimci zaferler kazanmakszn, belli blgelerde Sovyet rejimi kurmaya olanak verdiinden, Geici Devrimci Hkmet, Sovyet blgeleriyle birlikte yaama olanana kavumutu. Hkmet, yoksul ve orta kylln yararna byk mlk sahiplerinin topraklarna el konulmasn ngren bir toprak yasas kard. Tarm devrimini ilerletti. Geniliyordu. Kzl Ordu birlikleri baarl savalar verdi. Sovyetlemi kyl blgeleri genilemeyi srdrd. Kuomintang Hkmeti (Milliyeti in Hkmeti), Sovyet blgelerinin kendisi iin bir tehdit unsuru olduunun farkndayd. 1930 dan itibaren askeri seferlere giriti. Sovyet blgelerini datmay, devrimi ezmeyi hedefliyordu. 1931 Eyll nde Japonya ini igal etmeye balad. in deki toplumsal mcadeleler ve i savalar bir kez daha

elikiler yuma haline geldi. an Kayekin ordular, Japonlar karsnda herhangi bir varlk gsteremedikleri gibi, ciddi bir savaa da girmediler, Milliyeti in in ordular, Japonlarla savamak yerine, Kzl Orduya ve Sovyet blgelerine saldrmaya devam etti. 1933 Ekim ine kadar, her bir seferde bir ncekinden birka kat fazla kuvvet kullanarak, tam drt askeri sefer dzenlendi. Kzl Ordu bu drt saldry da baaryla pskrtt. Ama kendisi de kayplar verdi. Japonlarla atekes yapan an Kayek, ok stn kuvvetlerle, beinci askeri sefere koyuldu, 1934 Eyllnde balayan bu saldrda btn kyler ve tarlalar yaklyor, her ey yok ediliyordu. Ate Duvar denilen ve Almanlar tarafndan gelitirilen bu yntemle milyonu akn kyl katledildi. an Kayekin ordularna bir Alman general kumanda ediyor ve ordu, ngiliz-Fransz-ABD ve Alman ara-gereleriyle donanyordu. Akas devrimin karsnda emperyalistlerin ve in burjuvalarnn ittifak vard. Kzl Ordunun bu saldry gsleyebilmesi mmkn grnmyordu. KP, Sovyet blgesinin terk edilmesine karar verdi. Mehur Uzun Yry ite bu karar zerine Ekim 1934te balad. Kzl Ordu birlikleri zik-zaklar izerek, geri dnler yaparak, kah bir kenti ele geirip kah baka bir yne dnerek, artmalarla... tam bir yllk bir zaman diliminde 12 bin kilometrelik zorlu bir yol kat etti. Srekli savat. Gney in terk edilmi, Kuzey-Bat blgelerine varlmt. Burada yeni Sovyet blgeleri kuruldu. Kzl Ordu birlikleri, glerinin ounu bu yryte yitirdi. Artk sanayi blgelerinden, Taiping isyanclarnn memleketinden uzaklalmak zorunda kalnmtr. Fakat iler Kuomintang iin de iyiye gitmedi. Japonlar 1935 Maysndan itibaren igali geniletmeye baladlar.

Japon ordularyla baa kamayan an Kayek, in in dalk i blgelerine (Bat in) ekilmek zorunda kald. Milliyeti Hkmet denetim ve otoritesini neredeyse tmden yitirmiti. KP ve Kzl Ordu zerindeki bask hafifledi. sava hala sryorsa da, iddetinden ve hzndan ok eyler yitirmiti. Devrim, geliiminin bir evresini daha tamamlamt, yeni bir ynelime girmek zereydi. KPNN BLEM SORUNU in Komnist Partisi, kuruluundan itibaren proletarya saflarnda almaya zen gsterdiinden, yelerinin ou iilerden oluuyordu. 1926 ylnda KP yelerinin% 66s iiydi. Fakat devrim yenilip KP illegaliteye itildiinde kentlerde patlak veren ayaklanmalarn kanl bir eklide bastrlmas (ki 300 bin kii katledilmiti) sonucu, KP ii yelerinin byk bir ksmn yitirdi. Savamn Sovyetlemi kyl blgelerine kaymas neticesinde KP saflarnda kyl ye oran srekli artarken, ii oran azald. 1930lardan itibaren kyl ye oran % 90 a kmt. Parti kazand baarlara ramen bu zaafn gideremedi. Komintern, 1928 ylndan itibaren bu duruma dikkat ekmeye balad. KPyi srekli uyard. Sanayi kentlerinde zellikle byk kentlerdeki sava sanayii iileri ve demiryolcular arasnda parti rgtlerinin kurulmas ve parti kadrolarnn marksistleninist retiyle donatlmas iin almalar yaplmasn istedi. nk, nfusun ezici ounluunun baka snf ve tabakalardan oluuyor olmas, bir komnist partisinin saflarnda iilerin arlkta olmas gerektiini geersizletirmez. Bir komnist partisi ynn her eyden nce proletaryaya dnmelidir. Yalnzca politik anlamda deil, rgtlenme anlamnda da, yani yelerinin biliimi anlamnda

da proleter parti olmaldr. Bu, dier snf ve katmanlara gidilmemeli, sadece proletaryaya gidilmeli demek deildir. Bu, proletarya hegemonyasnn partinin bileiminde de olmas gerektii, proletaryann parti iinde sayca arlk kazanmas gerektii anlamna gelir. Bu, evrensel bir kuraldr. Bu gerei Mao da kabul ediyordu. 1930 ylndaki bir yazsnda, partiyi proletarya temeline oturtturmak gerektiinden, proletaryann nderliinin devrimin baars iin biricik yol olduundan ve bunun krsal alandaki mcadeleyle karlkl bann kurulmas gerektiinden vb. bahsediyordu. (bkz. Seme Eserler, s:159). Buna ramen parti Sovyet blgelerinde baar kazanp glendike bileimindeki kyl oran artt. Ve Sovyet blgeleri devrimin cephe gerisi olmaktan kp devrimci faaliyetin balca (ve zamanla biricik) alan haline gelmeye balad. ehirdeki ar polis basks altnda alma yrtmek zordu. Ama bir komnist partisi salam bir illegaliteyle bu iin stesinden gelmeksizin bir LENNST PART olamaz. KP kentlerde yetkin bir illegalite uygulayamad. Parti merkezi anghaydayd ve 1934 ylnda tmden kertildi. Dahas saflarna yle youn ajan szd, militanlarndan yle ok dnek kt ki, rgtlenmesi bir trl salam bir temele oturamad. anghaydaki byk darbenin ardndan Parti merkezi Sovyet blgesine aktarld. Krsal alan balca faaliyet alan ve bir snma merkezi haline dnt. En sonu uzun yry n ardndan Parti, sanayi merkezlerinden iyice uzaa dt. Asl eksiklik yetkin illegalite uygulayamamakt. Ama in devrimcileri bu eksiklii grmek yerine ehirlerin gvenilmez olduu vb. gerekelerle buralar neredeyse tmden terk ettiler. KNC SAVAIN SONU VE YENDEN BRLEK

CEPHE Japon igalinin yaylmas dneminde Milliyeti in Hkmeti lkenin i blgelerine ekilerek oturup beklemeye koyulduunda KP ve Kzl Ordu, Japon ordularna kar gerilla savana girimilerdi bile. KPye sempati artmaktayd. 1935 ylnda toplanan Komintern VII. Dnya Kongresi faizme kar savata birleik cephe sorununu ele ald. Ayn kongre, indeki ulusal kurtulu mcadelesinin sorunlarn dikkatle inceledi, bir karar ald. Kararda, in Komnist Partisi ulusal kurtulu cephesini yaygnlatrmak iin, Japon ve dier emperyalistlerin hayduta saldrlarn pskrtmeye hazr olan tm ulusal gleri bu cepheye ekmek iin her trl abay gstermelidir deniyordu. KP, Milliyeti in Hkmetiyle (Kuomintang) bir cephe kurmak iin youn aba harcad. Pekinde i savan sona erdirilmesini isteyen sloganlarn atld renci gsterileri dzenlendi. Birleik Cephenin kurulabilmesi iin KP, pek ok dn verdi. zcesi gerekli olan tm esneklii gstermesini bildi. zellikle kitle eylemleriyle Kuomintang zerinde bask kurdu. Birleik Cephe kurulmas iin kamuoyu basks oluturdu. Sonuta, KP, bamszln koruyarak, Kzl Ordunun denetimini elinde tutarak (Kzl Ordu Sekizinci Yol Ordusu adn almt). Kuomintang ile Birleik Cepheyi kurdu. an Kayeke kar uyankl elden brakmad. AntiJapon Cephe, her adan KPye ve Kzl Orduya yarad. KP ak alma imkanna kavutu. ye says hzla artt. kinci i sava sona ermi, devrimin yeni bir aamasna girilmiti. Japon igalinin hzla yaylmas, zaten sefalet iinde yaayan

halkn hayatn daha ekilmez hale getirdi. Japonlar ky blgelerinde istila alanlarn genilettike i blgelere g ediliyordu. G edenler sadece insanlar deildi. Sanayi tesisleri, makineler, eyalar... hemen tm in tanmaktayd. Tarlalardaki rnler yaklyor, kprler havaya uuruluyor, yollar tahrip ediliyor, raylar sklyor... Milliyeti Hkmet (Kuomintang) birlikleri Japonlar karsnda tutunamadndan, Japonlarn ilerleyiini yavalatmak iin geride l bir in brakarak hereyi dalk i blgelere gtryordu. Ve bu dnemlerde bombalardan ok, yokluk, sefalet ve salgn hastalklar insanlarn lmne yol at. Kentlerin cadde ve sokaklar cesetlerden, cesetten farksz insan ynlarndan geilmiyordu. Gazeteci Edgar Snow, Kuomintang blgelerindeki durumu anlatyor: inde milyonlarca insan alk yznden ld, bugn hala binlercesi o ekilde lmektedir. Sarutsi caddelerinde ve kylerde henz soumam cesetler grdm. Alk ve hastalk kurbanlarnn dzineler halinde gmld sathi mezarlara tank oldum. Yine de bunlar beni en fazla sarsan eyler deildi. Beni mahveden ey, onlar savunan silahl muhafzlaryla byk vurgunlar yapm zengin insanlarn, pirin stoklarnn, buday stoklarnn ve toprak aalarnn hala bulunmasyd. Sava yoksul milyonlar iin lm getiriyor. Milyonlar lme srkleyen alk bir avu karaborsac ve tefeci simsar zengin etmenin bir arac haline geliyor. Depolar pirin, buday ve akdar dolu. Ve insanlar alktan lyor. Bugn tm dnyamzn bana musallat olan zalim ve sama elikidir bu. Gnmzde ar retimden, rn fazlalndan kaynakl pazar bunalm yaanrken, yzmilyonlarca insan lm snrnda bir alkla bouuyor. Sadece daha fazla paraya satarak karlarn dmesini

engellemek amacyla on binlerce ton sebze ve meyve tarlalarda rtlyor veya denizlere dklyor. stelik dnyann drt bir yannda insanlar alktan lrken (!) Kapitalist toplumsal dzenin acmasz ve sama elikisidir!.. Ve bu smr dzenine son verilmedii mddete daha pek ok milyonlar lme srkleyecektir. inde milyonlarca yoksul kyl Japon saldrlar yznden deil, bir avu para hrsna yaplan tefecilik ve karaborsaclk yznden ld. Milliyeti Hkmetin kentlerinde kyl ynlar kaderlerine boyun emi lme yazgl insanlar olarak aresizlik iinde bekliyordu. Oysa Sovyet blgelerinde KPnin ynlendirdii kyl ynlar savata harikalar yaratyor, Japonlara aman vermiyordu. BRLEK ANT-EMPERYALST CEPHE DNEM: 1937-45 1937 ylnda i sava sona erdirilip tm anti-Japon unsurlar birleik bir anti-emperyalist cephe ierisinde bir araya getirildiinde, KP ak alma imkanna kavutu. Birleik cephe fikri, daha Kominternin ilk yllarna dayanr. Avrupa lkeleri (kapitalist lkeler) iin birleik ii cephesi slogann ileri sren Komintern, Dounun smrge lkeleri iin birleik anti-emperyalist cephe iarn atarak, tm ulusal devrimci kurtuluu glerin tek bir at altnda glerini birletirmesi gerektiini iaret ediyordu. Yaanan deneyimler, faizme kar mcadelelerin karmlar... 1935 ylndaki Komintern 7. Kongresinde deerlendirilerek uluslararas sermaye glerine ve gericilie kar mcadelede esnek olmak gerektii, snfa kar snf gibi sol sekter yaklamlar yerine proletaryann mttefikler edinmeyi gzetmesinin doru olaca... sonularna varld. Halk

Cephesi, birleik ii cephesi, birleik anti-emperyalist cephe sloganlarnda ifadesini bulan yeni ynelim, in zglnde anti-Japon ulusal cephede ifadesini buldu. Bata iki temel g olarak KP ve Kuomintang olmak zere, btn ulusal gler tek bir cephe ierisinde biraraya getirildi. Bylelikle hem KP iki cephede savamaktan kurtuldu, hem igal blgeleri dnda yasal alma imkann elde etti, hem de Japon emperyalizmine kar baarl savalar yrtmenin zemini glendi. Cephe politikasnn KP asndan nasl faydal olduunu anlamak iin, 1937deki ye saysyla Japonlarn yenildii 1945 ylndaki ye saysn karlatrmak yeter. 1937de KP 40 bin yeye sahipken, sekiz yl sonra 1945de bu say 1 milyon 200 bine ulamtr. Birleik anti-emperyalist cephe taktii her adan KPnin bymesini salamtr. Anti-Japon cephe kurulduunda Kzl Ordu Sekizinci Yol Ordusu adn ald. Japonlar karsnda baarl savalar yrtt. i-kyl ordusu olan Kzl Ordu (Sekizinci Yol Ordusu), ii ve kyllerden ald destekle byd. Kuomintang birlikleri eski sava taktikleriyle Japonlar karsnda hezimete urarken, gerilla sava ve hareketli sava taktikleriyle savaan Kzl Ordu, Japon birliklerine ar kayplar verdiriyordu. Komnistlerin etkin olduklar blgelerde savaanlar sadece askerler deildi. Kadn-erkek, ocuk-yal, btn bir halk savaa aktif olarak katlyordu. Kzl Orduyu bylesine yenilmez klan da bylesine halkla btnlemi olmakt. Bir Japon, tuttuu gnlkte durumu yle zetliyor: Kzl Ordu bama arlar sokuyor. Biz Japonlar, yalnzca gndz savaabiliyoruz, ama Kzl Ordunun gecesi gndz yok. ...Burada komnistlerin ne denli gl olduunu reniyorum. Komnist etki, anti-Japon

dncenin temelini oluturuyor. Yzelliye yakn kamyonumuz ve 50-60 bin askerimiz Kzl ordunun hmna urad. Komutanlarmzdan biri de lenler arasnda. Bu civarda kadnlar bile savayor, el bombas atyorlar. Subaylarmdan, bu blgede yaayan herkesin ldrlmesi emrini aldm. Japonlar ilerliyor. Kadn-erkek btn kylleri kltan geiriyor. Kadnlar seks klesi olarak kullanyor alkoyuyor. Ama attklar her admda bataa biraz daha gmlyorlar. in kyls, tarladaki rnleriyle, yiyecekleriyle birlikte g ediyor. Kzl Ordunun yannda, o nereye giderse birlikte gidiyor. Japonlar kelimenin tam anlamyla bombo olan kylerden baka bir ey ele geiremiyor. Japonlar iin dman hibir yerde. Ama dman her yerde. Japonlar gl motorize birlikler oluturmular, her eyi ezip gemesi iin tanklar imal etmiler... kuvvetleri stn, kuvvetleri ba edilmez. Yola kacak ve gaza basacaklar, muzaffer olacaklar. Ama bir de bakyorlar ki, daha dn yol olan yerler imdi birer tarlaya dnm, geit vermez bir amur deryas halini alm. Kzl Ordunun rgtleyip eittii halk, bir anda yollara dklyor, kazma krekle yollar tarlaya eviriyor. Japon motorize ekipleri bir tek kurun atlmakszn ite byle hareketsiz braklyor. Komnistler, kylleri partizan birlikleri eklinde rgtlyor ve eitiyor. Bu birlikler raylar skyor, pusu atyor, Japonlarn cephe gerisine basknlar dzenliyor. Japonlar belli bir cephe aryor. Ama cephe yok. Cephe her yer. Ve karlarnda ellerindeki her eyi silah haline getirerek savaan koskoca bir halk var. Japonlar teknik olarak stn. Ama teknik stnlk, kullanlmak iin altyap gerektirir. Trenler ilerlemek iin raya, motorize ekipler yola ihtiya duyar. Ve askerler besine. in halk tm bunlar yok ederek dmann teknik stnlne darbeler indiriyor. Onu

kendi koullarnda savamaya zorluyor. Japonlarn bana arlar nasl girmesin! Kzl Ordu sadece bir sava rgtlenmesi deil. O sadece silahl askerlerden olumuyor. Gezici hastane, tiyatro gruplar, eitim ve propaganda ekipleri ve hatta niversite... ne ararsanz var. Bu ordu in halkn mcadeleye ekmek iin alan kocaman bir savama, rgtlenme, propaganda, yazm ve ajitasyon grubu. Sonuta halkla btnleen, onlar eiten, rgtleyen ve harekete geiren bir g. Sava boyunca salanan baarlarn ve komnistlerin glenmesinin altnda yatan gerek ite bu! Kuomintang, ynlarn alktan lmne seyirci kalr, hatta buna sebep olurken, KP ve Kzl Ordu, halkla btnleerek srekli gleniyordu. Sovyetlemi kyl blgeleri geniliyor, tm inde komnistlerin saygnl ve etkinlii artyordu. 1938 ylnda Sekizinci Yol Ordusundan ayr olarak Yeni Drdnc Ordu kuruldu. Bu Kzl Ordunun bydn gsterir. Komnistler ve Kzl Ordunun bymesi, Kuomintang iin endie verici bir durumdu. Kuomintang birlikleri 1941 Ocaknda Yeni Drdnc Orduya saldrarak 9 bin Kzl Ordu askerini ldrdler. Fakat saldr halkta byk bir fke yaratt. Kuomintang tehir ve tecrit oldu. Artk komnistlere yaplan saldrlar bile komnistlerin glenmesiyle sonulanmaktayd. Bu srada II. Dnya Sava balam bulunuyordu. Alman-talyan-Japon faizmi halklar boyunduruk altna almaya, lkeleri talan etmeye koyulmulard. Nazilerin 1941 yaznda SSCBye saldrmasyla tm Avrupa, Asya ve K.Afrika sava alan haline geldi. Japonlarn Pearl Harbour basknndan sonra ABDnin de savaa girmesiyle, sava

Pasifike yayld. Bylece tm yeryz savaa sahne oldu. Savan yaylmas, hereyden nce Japon askeri gcnn baka alanlarda da savamak mecburiyetini dourdu. Askeri gcn blnmesi in halknn Japonlara kar savanda elverili bir ortam yaratt. kinci olarak faist ittifaka kar dnya apnda yaratlan ve SSCBnin iinde yer ald birleik cephe, indeki birleik anti-Japon cephenin berkitilmesini salad. ncs Nazilerin Stalingradta durdurulmas ve Sovyet Kzl Ordusunun ar darbeleri altnda dalmas, tm dnyada olduu gibi in halk arasnda da Sovyetler Birliine ve Sovyet dzenine olan sempatiyi artrd. Komnistlere duyulan gven byd. Nazilerin tamamen yenilmesinden sonra SSCB Japonyaya sava ilan etti. Manuryay kurtard. Japonlarn indeki ana kuvvetlerini darmadan etti. Bylece in halknn dman yenilmi oldu. Sovyet Kzl Ordusu, ele geirilen Japon silahlarnn in Kzl Ordusuna gemesini salad. KP ve Kzl Ordu anti-Japon savatan gcn ve saygnln artrm ve bym olarak kt. Komintern, KPnin kuruluundan itibaren in devriminin odanda yer ald. Ona yol gsterdi. Baarlarn ve zaferlerin kazanlmasnda byk pay sahibi oldu. in devrimi ile uluslararas dayanmalar rgtledi. Uluslararas komnist hareketin deneyimlerinden kard dersler nda KPyi teorik ve politik olarak donatt. Birleik anti-emperyalist cephe taktiinin hayata gemesinde nemli ve etkin bir rol oynad. Komintern, sa ve sol sapmalara kar mcadele eden KPye her zaman yol gsterdi. Ona hatalarndan arnmas iin yardm sundu. Eletiriler yneltti. Partideki proleter orann azlna dikkat ekerek, proleter hegemonyasnn parti iinde de salanmas gerektiini ve

kadrolarn Marksist-Leninist teori ile donanmasnn nemine iaret etti. Mdahaleleriyle KPyi doru izgiye oturtmaya alt ve ou zaman bunu baard. SAVA VE DEVRMN ZAFER: 1945-49 Japon emperyalizmi yenildi. Sava sona erdi. imdi uluslararas arenada sosyalizm gleriyle kapitalistemperyalist sistem arasndaki mcadele n plana gemiti. Savatan en karl kan emperyalist lke olan ABD, bir yandan hegemonya mcadelesine arlk veriyordu. te yandan komnist tehlikenin nn almaya alyordu. inde Kuomintang destekleyen ABD, i sava kmasn nlemek iin Kuomintang-KP-ABD arasnda l grmeler yaplmas iin dayatyordu. Ekim 1945te grmeler yapld. Sovyetlemi kyl blgelerinin datlmas, Kzl Ordunun lavedilmesi vs. ile bir dizi dayatma, kapitalistlerin gerek niyetini aa vuruyordu. Anlamaya varlamad. Kuomintang birlikleri, Sovyet blgelerine saldrya geti. nc i sava dnemi bylece balam oldu. Kzl Ordu, Japonlara kar sava dneminde epey deneyim kazanm ve glenmiti. Geni ynlarla salam balar kurmu, halk kitleleri arasnda kk salmt. KP ye saysn 1 milyonun zerine karm bulunuyordu. stelik Kzl Ordu, silah ve tehizat asndan hi de gsz saylmazd. Bu koullarda balayan sava, Kuomintang iin tam bir felaket oldu. Kuomintang birlikleri, iki ay gibi ksa bir srede ikiyzbin asker kaybetti. 1946 Ocaknda bir atekes yapld. Bar grmelerine baland. Kuomintang zaman kazanmaya alyordu. Grmelerden sonu alnamad. Kuomintang iyice tehir oldu. Bu kez sava daha

sertleerek srd. 1947 ylndan itibaren Kuomintang birlikleri srekli yenildi. KP ve Kzl Ordu, hakimiyet kurduu btn alanlarda derhal toprak reformuna girierek geni kyl ynlar harekete geiriyordu. Zira Milliyeti Hkmet ile cephe protokol buna izin vermiyordu. O dnemde KP, sadece kylnn toprak sahibine demek zorunda olduu kira bedelini indirmekle yetiniyordu. Ama imdi cephe bozulmu, i sava balamt. Komnistler, programlarn Sovyet blgelerinde hayata geirerek kitleleri mcadeleye katyor srekli gleniyordu. Adm adm ilerleyen Kzl Ordu (Halk Kurtulu Ordusu), birbiri ard sra kentleri ele geirmeye balad. Artk iin son aamasna gelinmiti. Ama nce hkmet meselesinin zme balanmas gerekiyordu. Btn devrimlerde grdmz gibi in devriminde de, daha kesin zafer kazanlmadan yani iktidar alnmadan hkmet meselesi gndeme geldi. Geici devrimci hkmet, bu hkmetin snfsal bileimi ve uygulayaca program, 1948 baharnda ele alnd. Program henz sosyalizme geiin yolunu aydnlatmasa da, ilk elden uygulanacak politikalar ortaya koydu. ktidarn, tek bana proletarya iktidar veya ii-kyl iktidar olmayaca, eitli burjuva unsurlarn da (milli burjuvazi) iktidarda yer alaca belirtildi. Bu halk demokrasisi iktidaryd ki inli devrimciler bunu Yeni Demokrasi olarak adlandrmaktayd. Halk demokrasisi iktidar ve halk cumhuriyeti, esasnda spanya i savanda somut olarak ortaya km bir biimdir. Komintern bunu incelemi ve formle etmitir. Bylece halk demokrasisi, bir snfsal ittifak iktidar olarak gndeme geldi ve proletarya diktatrlne geiin bir biimi oldu. Tm Dou Avrupa deneyimleri, bir-iki istisna dnda halk

demokrasisi devrimleri olarak gerekleti. in devrimi de ayn yoldan ilerliyordu. Belirtmeye gerek yok ki halk demokrasisinin gerekletii lkelerde iktidarn snfsal bileimi, lkedeki gler dengesine, i ve d faktrlerin etkisine gre deimekteydi. Geici Devrimci Hkmet ve program meselelerini halleden devrim, hzla ilerlemeye balad. Kzl Ordunun pe pee gelen zaferleri neticesinde Milliyeti Hkmet, Formoza (Tayvan) adasna kat. 21-30 Eyll 1949da Pekinde yaplan konferans, in halk Cumhuriyetini ilan etti ve Mao Zedungu devlet bakanlna getirdi. Yz yl akn sredir devam eden isyanlar ve toplumsal devrim mcadelesi bylece zaferle sonulanm oldu.

NC BLM VETNAM 1968 ylnn hemen banda ABD kuvvetlerinin igali altndaki Gney Vietnamn bakenti Saygonda st dzey bir yanki subay,baz kongre senatrleri ve yabanc konuklar nnde u aklamay yapyordu: ABD birliklerinin ellerindeki denetleme ve gzetleme aletlerinin tespiti dnda, bir Vietkonglu tek bir pirin tanesini bile halayamaz.

Yankilerin kendi teknik stnlklerine bu tr abartmalar yapmas neredeyse ulusal bir zellik halini ald. Fakat, ilk ABD birliklerinin Saygona indii 1965 ylndan 68e dek, yl iinde yd malzeme ve elektronik kapasiteye tank olanlar iin, bylesi bir abart fazla saylmazd. Elektronik endstrinin o gne kadar rettii ne kadar hassas lm cihaz, dinleme, gzetleme, kaydetme teknii varsa, hemen hepsi Vietnamdaki ABD birliklerinin hizmetine verilmiti. Yanki subaynn bu aklamay yapt sralar, Vietnam komnistlerinin nclndeki Ulusal Kurtulu Cephesi (NLF), ok ksa bir sre sonra balama iaretini verecei ve bir tek gecede 140 ayr stratejik noktay hedefleyen, 200 binden fazla silahl insan harekete geirecek TET saldrlarnn hazrlklarn tamamlamakla meguld. Hazrlk byk bir gizlilik iinde yrtld. yle ki btn Yanki askeri garnizonlarna szlmt. Ve iaret verildiinde tm hedeflere saldr, 1.200.000 kiilik dman askerini yere mhlam ve ona byk kayplar verdirmiti. Bu hedeflerin arasnda Saygondaki Amerikan bykelilii de vard. Vietnam halknn ylba kutlamalarnn rahatlyla Yankiler, elilik evresinde her zamankinden ok daha az nbeti brakmlard. yl iinde igal ettikleri tm topraklar adeta elektronik bir a ile donatan ve bir zincirin halkas gibi btn blgeleri birbirine balayan Yankiler, ok nemli bir ayrnty unuttu. Bu zincirin halkalarnda yzlerce gedik aacak ve szacak says milyonlar bulan halk, Vietnam halkyd bu unutulan kk ayrnt. lki 68 Tet bayramna (30 Ocak) rastlayan bu trden btn halkn silahl ayaklanmas, birok defa daha, bu kez byk glerle tekrarlanacakt. Ve nihai saldr iin 1975 ylna kadar bekleyen Vietnam halk, 30

milyonluk nfusu ile bu sre iinde, ulusal kurtuluun kararl savas haline gelecekti. Btn bir halk ABD gibi en nemli emperyalist gcn karsnda zafere tayan komnistler, bu baarlarn neye borlular? Amerikan emperyalizmi tarafndan yaratlan, yzyln en kanl vahetine mi? Ho amcann gayretine, Giapn askeri dehasna m? Belki de yle sylemek gerekiyor: ryen emperyalizm, ezilen halklar karsnda her zaman yenilmeye mahkumdur. Hangisi? Hibiri ve hepsi. Kahramanlar tarih mi yaratr, yoksa kahramanlar m tarih yaparlar? te bu temel sorunun cevabnda gizlidir Vietnamn byk zaferi. Devrimin zaferinden yllar nce ayn soruyla karlaan Ho Chi Minh, eline bir tebeir alarak tahtaya bir ember iziyor ve unlar sylyor: Kahramanlar m, tarih mi? Nerede baladn bulun bakalm. TARH, CORAFYA VE NSANLAR Asya ktasnn gney-dousunda, gittike daralan ve Avustralya ktasna uzanan bir byk yarmada yer alr. te buras Hindiinidir. Adnn nereden geldiini merak edenlere ipucu: Yarm adann bir ksmnda Hindistan ve Hint kltr yer alr. Yarmadann dier ucunda ise sar rktan bir halkn karmaasn bulursunuz. Bu yarmadann dousunda boydan boya Vietnam yer alr. Ky boyunca dar bir erit halinde kvrlarak, kocaman bir S harfi izer bu lke. Ve tarihi boyunca dnyann en byk glerince srekli istilaya uramtr. nce, bin yllk in mparatorluunun, sonra byk Mool aknlarnn, daha sonraysa srasyla Fransa, Japonya, yine Fransa ve nihayet ABDnin. Her an kendine ait istilac glerini adeta bir

mknats gibi zerine eken bu toprak parasnn nemi nedir? Hemen belirtelim. Biz, hereyi toprak parasnn konumuyla aklayan jeopolitikilerden deiliz. Avrupadan Asyaya kpr olan Trkiyenin nemi zerine hikayeler dinleyerek yetienler iin, mantk ve saduyuya aykr gelmez jeopolitik kavramlar. Ortadounun petrol ve ulam yollar, Kbann ABDye yaknl, Msrn Svey Kanal... jeopolitikiler her olay ve gelimeyi bu temel saydklar noktalarn corafik konumlar zerinden aklarlar. Elbette, btn bu saylan corafi blgelerin lkeler zerinde belli bir etkisi vardr. Ama belirleyici deildir. Belirleyici olan ulus ve dnya apnda snflararas savamn g dengeleri ve geliimidir. Jeopolitik nem, bu g dengeleri zerinde etki yapar. Nfus hareketleri, tarihsel ve kltrel biimleni, ideoloji, gncel siyasal hareketler, bir lkenin dnya leindeki konumu ve nemini etkileyen dier faktrlerdir ve her biri en az jeopolitik kadar aktiftirler. yleyse, Vietnam topraklarn tarih boyunca bir igal hedefi haline getiren zelliin ne olduu sorusuna yeniden dnelim. Zengin topraklara sahip olduu sylenemez. ki nehir deltas arasnda dar bir ky eridi boyunca, fazla zengin olmayan kmr yataklar, kauuk ve pirin yetien ovalar ve birka korunakl liman. Nfus ise kalabalk saylmaz. Ne pazar deeri var, ne de in gibi kalabalk imparatorluklarn karsnda bir tehlike oluturabilirdi. Bu zellikleriyle Vietnam topraklar vazgeilmez saylabilir mi? Hayr. Ama tarih boyunca Vietnam, bata Kamboya ve Laos olmak zere, Hindiininin dier geri kalan paralar iin hem politik, hem kltrel, hem de corafi anlamda belirleyici bir neme sahip olmutur. Bu nedenle Hindiinine girecek bir g, ncelikle Vietnam teslim almalyd.

Milattan sonra birinci yzylda lkeyi istila eden inlilere kar sava ky boyunca tm lkenin ounluunu kaplayan tropikal ormanlarda, deltann hemen arkasnda balayan ve sk ormanlarla kapl da silsilesinde yaayan halk tarafndan yrtld. Ve bylece bu halk ilk byk zaferine eriti. Bu byk zaferi izleyen bin yl boyunca in mparatorluu srekli saldrd. Vietnam halk srekli direndi. Bu bin yln sonunda, in, Vietnam ayr bir lke olarak kabul etmesine ramen, saldrlarna devam etti. Ama artk karsnda sadece bamszln deil egemenliini de korumaya alan bir halk vard. Mool istilas dneminde de halk, topyekn direnecek ve zaferler kazanacakt. Bu yllar Vietnam halknn nemli bir ounluunun, Hindistan kaynakl Budizmi kabul ettikleri yllardr. Budizm Hindistann zengin topraklarnda ok kat bir snf ayrmn temel alan Brahman dinine kar ve ona bir tepki olarak doan, snf ayrmn tanmayan, hereyin gelip geici olduun tleyen tanrsz bir retiydi. Snf ayrmlarnn erken gelimesini engelleyen Vietnamn grece verimsiz ve Muson yamurlarna teslim olan topraklarnda, Budizmin hzla yaylmasna amamal. Buna bir de, in istilas ile gelen ve in felsefesinin temellerinden birini oluturan Konfysln kat ahlaki tutuculuuna dayanan retisinin baskc nitelii de eklenince Budizm bir anlamda in istilasyla paralel olarak yayld. Budizm, bu istilaya tepki olarak inhindi halklar tarafndan ounlukla kabul edildi. 16. yyda nihayet in, Vietnamda kurulan imparatorlua kendisine vergi vermek kouluyla bir bar anlamasn kabul ettirince, imparatorluk saray evresinde nfuz kazanmaya, Konfyslde bu saray topluluu araclyla yayma yoluna giriti. Tm dnyada olduu gibi Vietnamda da

kapitalizm ncesi snflar sava, dinsel biim alyordu. Kyllerin feodal devlet egemenliine kar savarken Budizme sarlmalar, imparatorluk bakentinde ve sarayda younlaan memur ve bilginlerin evresinde ise Konfysln tutulmas bu nedenledir. lk alarn Roma mparatorluunda Hristiyanlar gizli dernekler halinde rgtlenir ve imparatorluun temellerini kazarken, in istilas altndaki Vietnam topraklarnda zrh giyinmi bir kadn, halkn silahlanmaya aryordu. Bu kadn, halknn soylu kabilelerinden birinin yneticisi olan kocasn yeni kaybetmiti. Kocasn ldren in ynetiminin atad valilerden biriydi ve kadnn yas giysilerini giymeye hi niyeti yoktu. Bu kadn yanna kendi kzkardeini alarak tm halk inli istilaclara kar birletirdi, bir ok baarl savatan sonra bakenti ele geirdi. Fakat kurtulu gnleri uzun srmedi. Daha byk glerle yeniden saldran in, bu iki yrekli kadn neredeyse ele geiriyordu. Ama bu iki kzkarde, inlilere teslim olmaktansa, kendilerini nehre atmay yelediler. Bu iki yrekli kadnn heykeli, hala daha Honoidedir ve her gn yzlerce Vietnaml tarafndan ziyaret edilir. nk onlar, 1975e kadar srecek bir kurtulu serveninin ilk kahramanlarydlar. Nice byk kahramanlklar, zaferler ve istilalara kar direnilerle dolu Vietnam topraklarnda ocuklar, ite bu kahramanlarn hikayeleriyle bydler. Ve bu sayede kendilerini, olduka kkl ve tarihi bir mcadelenin sreklilii iinde bir halka olarak duyumsadlar. Bu sreklilik duygusu, emperyalizme kar savaan komnist nclerin halk uyandrmak iin sk sk kullanacaklar bir yurtseverlik kaynayd. Bin yllarn tesinden gelen tarihi birikim, emperyalist dnyann egemen gcne kar savaan bir halkn en nemli silahlarndan

biriydi. Hem Ho Chi Minh, hem de General Giap, yazlarnda sk sk bu kahramanlar geidini yaratan yurtsever tarihi birikime atfta bulunmulardr. 18.yy sonlarna srekli igal ve igal tehdidi altnda bulunan Vietnam topraklarnda halkn yurtseverlii en yce deer saymas bouna deil. Giap, bu direni ve kurtulu savalarnn feodal nderlik altnda olduunu, fakat tartlmaz bir ekilde halkn kendi topran savunmak ve dvmek iin bilinli olarak ve kendiliinden bu savalar balattn belirtiyor ve unlar ekliyor: Bunlarn halk karakterli ayaklanmalar ve savalar olduu sylenebilir. Bylesi tarihsel birikimin zerine ekillenen bir halk iin ulusal-snfsal kurtuluun yalnzca bir nderlik sorunu haline geldiini, btn devrim iinde tekrar tekrar greceiz. FRANSA HNDN SMRGELETRYOR Misyonerlik, Hristiyan dinini yayma grnts altnda gizlenen smrgeci bir etkinlikti. Kta Avrupas ve ngilterede sanayi devrimi, kapitalizmi bir dnya sistemi haline getirmiti. Bu sistem iinde yeni pazarlar, ulam alar, hammadde kaynaklar iin burjuvazinin gze alamayaca lgnlk yoktu. Salt bu amala ngilizler, Hindistanda milyonlarca dokumac zanaatnn ellerini kesmiti. Afrika limanlarndan kalkan gemilerde 20 milyondan fazla siyah, kle olarak satlmak zere Avrupa ve Amerikaya tand. Bu gemilere binmekten kurtulanlar kendilerini ansl sayamadlar. nk onlar, kendi topraklarnda smrgeci gler iin limanlar ina etmek, yollar amak, madenlerde zorla almak gibi angarya ve sefalet bekliyordu. te btn bu vahet tablosunu yaratmak iin kapitalizm, tanrnn erdemleriyle yklenmi

misyonerleri, ebedi mutluluu tamak maskesi altnda dnyann drt bir yanna gnderdi. Fransz misyonerlerinin yerletii alanlardan biri de Vietnam topraklar oldu. 19. yyn ortalarndan itibaren Fransz smrgecilii, misyonerlerin gvenliini bahane ederek, Gney Vietnama girdi. Ksa srede eyaleti birbirine balad. Bu arada feodal Vietnam krall, bakenti Huede nemli karklklar yayordu. Bir yandan in, saray iindeki nfuzunu kullanarak egemenliini pekitirmeye alyor, dier yandan da yerel feodal merkezi krallk karsnda zerklik savam veriyordu. Krallk, Fransz igaline kar direnie aramayacak kadar gsz, rm bir haldeydi. En sonu Fransz smrgeci gleri 1883de krallk bakentine girecek, Hindiininin smrgeletirilmesinde en nemli aamay geeceklerdi. Hemen ertesinde Laos ve Kamboya da bu igal topraklarna katld. Smrgeci Fransaya kar ilk ayaklanma, Mandarin topluluundan geldi. Mandarinler, Konfys in geleneine uygun olarak saray evresinde bulunan memur ve eitmenler topluluuydu. Konfys inanta bilgi kutsaldr. Bilgisizlik btn ktlklerin kayna olarak grnr. Mandarinler de feodal egemenlik karlarna uygun olarak kat ahlak bilgi demetini halka tarlar. Smrgeci igalin Vietnam sarayn yok etmesiyle Mandarinler tamamen isiz kaldlar. Eski konumlar sarsld ve lm-kalm sava veren her snf gibi silaha sarldlar. 1885te balayan ayaklanma, kyllerin de katlmyla tam 12 yl srd. Mandarinlerin balatt Bilgiler ayaklanmasna bu denli youn bir halk katlmna amamak gerekir. Ho Chi Minh, o yllarda ve sonrasnda Vietnam panoramasn u szlerle iziyordu: Annamllarn (Vietnamn eski ad bn.) hepsi de

Franszlarn himayesi sayesinde ezilmilerdir. Annaml kyller ise bu himaye yznden daha da beter ezilmilerdir. Annaml olduklar iin ezilmiler, kyl olduklar iin soyulmular, mallar yama edilmi ya da ellerinden alnm. Ksacas perian edilmilerdir. Btn ar ileri gren, angaryay eken onlardr. Btn parazitler, hrszlar, uygarlk tayclar ve tekiler iin retim yapan onlardr. Ve cellatlar bolluk iinde yzerken, sefalet iinde yaayan, mahsullerin iyi olmad yllar alktan len onlardr. (Ho, Milli Kurtulu Sav.) Her ne kadar yurtsever duygularla bezenmi ve ezilen kyl ynlarnn byk desteini alm bile olsa, eski saray evrelerinin nderlik ettii bir ayaklanma yenilgiye mahkumdur. Fransz smrgeciler, Deltalarda oturan kylleri dalara srd. Franszlar ilhaklarda gremeyeceimiz... yalnzca klasik smrgecilie zg birok uygulamay da yaama geiriyordu. rnein Hristiyan misyonerlere, kiliselere, zorla ele geirilen topraklar bedava veriliyor ve yerli kylleri, bu yabac egemenlii altnda almaya zorluyorlard. Avrupal beyaz adama verilen topraklar ou kez 20 bin hektar ayordu. Kilise birok blgede topraklarn ounu ele geirmiti. Bunun dnda smrgecilik eski toprak sistemini ve lleri tamamen deitirmi, buna bal olarak vergiler iki, kat artmt. Ne var ki bu vergi ykmllnden Katolik Avrupallar tamamen muaft. Birok kyl el konulan topraklarnn vergisini demeye zorlanyordu, bu amala en korkun angaryalar ykleniyordu. Yol yapm, liman inaat ilerinde korkun ortamlarda ve silahlarn glgesinde altrlan modern kleler, ksa srede salgn hastalk ve alktan lyordu. Topran hala koruyabilen kyller ise,

silah zoruyla toprak sahibi Avrupalnn yannda ii olmaya yollanyordu. 20. yy balarnda 1905 Rus Devrimi ve Japonyann ykselii, dou halklarnda bir uyan tevik etmiti. in, ulusal karklarla alkalanyordu. Bu dalgann Vietnama gelii gecikmedi. Batl emperyalistlere meydan okuyan Japon emperyalizmi, Doulu burjuvalarn ilgi oda haline geldi. Ykselen Japon gneine ithafen adn Dong Du (Douya Hareket) olarak seen bir kk-burjuva ulusuluu ksa srede Vietnam halklarn etkiledi. Bu alt-st olu, 1908 ylnda bir ayaklanma aamasna vard. Kylerden gelerek, tm smrgeci ayrmlar reddeden memurlar, retmenler, kyller katld. Bakentteki vali kona kuatld. Fakat Fransz ordusu byk bir gle bakente yklenerek ok kan dkt. Kk-burjuva nderler darmadan edildi, hapse atld. Tutarl bir nderlikten yoksun kalan kyller de bir kez daha smrgeci zor karsnda boyun edi. Youn olarak ehirlerdeki eski saray memurlarnn, smrgeci ynetimindeki yerli ordu birliklerinin ve aydnlarn iinde kmelenen burjuva kurtulu hareketi, bu yenilgiden sonra da almalarna devam etti. Tam Tam (ayn ideali paylaanlarn rgt anlamn tayor) ve Ezilen Asyallar Birlii gibi, gizli dernekler, inin Komintang blgelerinde slenerek, buradan Vietnam halkna ynelik faaliyet yrtt. Burjuva kurtulu mcadelesi 1924 ylnda yeni bir aamaya ulat. Ayn yl inde bir ehri ziyaret eden Vietnamdan sorumlu Fransz genel Valisine bir suikast dzenlendi. Suikast baarsz oldu ama etkisi byk oldu.1925ten itibaren politik amal grev, toplant ve gsteriler ba gsterdi. 27-28 ylnda iiler, cret zamm, 8 saatlik ign, dayak cezalarnn ve angaryann kaldrlmas

gibi taleplerle direnie getiler. Srekli eylem, 29 ylnda harekete kylleri de katt. Vietnam tarihinde ilk defa olarak ii-kyl katmanlarna dayanan bir hareket douyordu. Sermayenin ynetimine kar tarihsel yurtseverlikten alnan gle verilen mcadeleye kim nclk edecekti? Bu kritik sorunun cevab 1930da zlecek. Ayn yl in Komintangnn destekledii ve yasal rgtler araclyla rgtlenmi olan radikal burjuva ulususu Vietnam Ulusal Halk Partisi, belli bir kitlesel destee ulamt. Bu rgt zerinden Komintangn youn etkisi ve hesab vard. Parti, 1930da iyi rgtlenmi bir ayaklanmaya giriti. nce, smrgeci ordunun yerlilerden oluan baz birliklerinde ayaklanma oldu ve birka Fransz subay ldrld. Ama hibir ey umduklar gibi gitmedi. Ayaklanmaya hazr olmayan halk, btn gcyle hemen harekete geen Fransz birlikleri karsnda toparlanamad. Radikal burjuvalar tam bir Blankist gibi davranm, birka Fransz subaynn ldrlmesiyle tm halkn ayaklanmaya ikna edileceini sanmlard. Yalnzca kendi partilerinin gl olduu yerlerde eyleme gemilerdi. Halkn ykselen devrimci hareketliliine dayanmas gereken ayaklanma, bu Blankist tarz yznden bastrlmt. Ama nesnel kklere sahip olan hareket durmad. Sadece, onu ileri tayacak ncsn bekliyordu. Radikal ulusular anslarn denemiler ve bu sayede halk zerindeki etkilerini byk lde yitirmilerdi. Onlar kenara ekildi ama devrim yoluna devam etti. Yeni bir ncnn douu iin Vietnam halk fazla beklemeyecekti. nk Ho Chi Minhin yllar sren abalar sonu vermi, Hindiini Komnist Partisi kuruluunu 1930 ylnda tamamlamt. Komnistler, bu tarihi birikime nasl bir ekil

vereceklerdi? FRANSADA GEN BR VETNAMLI 1930 ylnn hemen banda Vietnam, komnistlerin nderlik edecei bir ayaklanmaya hazrlanyordu. Bu durumun nesnel geliimini yukarda ele almtk. imdi, tarih sahnesine ilk kez 1930 ylnda kan ve sonra tm Vietnam tarihine damgasn vuran komnistlerin nasl rgtlendiklerine bir gz atalm. Bunun iin 1930 Vietnamndan, 20li yllarn Parisine geri dnelim. O yllarda Pariste kafas biraz kark ve Fransz Komnist Partisine ye bir Vietnaml, Leninin, L Hmanitede yaynlanan ulusal ve smrge sorunu zerine tezleri okuyordu odasnda yalnzd. Neredeyse 10 yldr Pariste yayordu ve Fransz sosyalistlerinin ezilen halklara ve bu arada Vietnamllara kar sayg ve sevgi beslediklerini grd iin bu partiye girmiti. Ama parti toplantlarnda ilgin durumlara tank oluyordu. Ne zaman sz alp Vietnamdaki Fransz zulm zerine konusa, zellikle parlamenter kanattakilerin ekimi suratlaryla ve gizlenmeyen aalanmalaryla karlayordu. Bu duruma bir trl anlam verememiti. Anlam veremedii baka eyler de vard. Tam da o gnlerde partide II. Enternasyonalde kalmak ya da 3. Enternasyonale girmek tartmalar arasnda alkantlar yaanyordu. Gen adam, bu konu zerinde havada uuan bir sr politik argmann bir ounu anlamyor, (sahi birinci enternasyonale ne olmutu?), ancak kendisi iin nemli olan soruyu sormak cesaretini gsteriyordu. Hangi enternasyonal halklardan yanayd? Yoldalar cevap olarak ona, Leninin sz konusu makalesini vermilerdi. Bu makaleyi okuduu andaki duygularn gen

adamn kendisinden dinleyelim: Bu tezde anlalmas gereken g politik terimler vard. Fakat okuya okuya Leninin ne demek istediini anladm. im duygu, ak grllk, heves ve gvenle doldu. Sevinten gzlerim yaarmt. Odamda yalnz olduum halde sanki kalabala hitab eder gibi bardm. Sevgili yurttalar. te bizim aradmz bu, korkun yolumuz ite burada. Gen adamn ad, halkn binlerce yllk zgrlk akyla tutuan savan geleneini ve tarihi birikimini toplumsal devrimle talandracak olan Ho Chi Minhdir. 40 yl boyunca en sert silahl savamlardan geerek 30 milyonluk Vietnam ulusunun tmyle bir devrim savas haline getiren, bu yllarda srayla, Japonya, Fransa ve ABD gibi en byk emperyalist gleri dize getiren bu byk komnist, ayn zamanda o denli alak gnlldr. Ho Chi Minh ahsnda Vietnam devrimi, evrensel Marksist ilkelere sk skya bal, enternasyonalizmi bir an olsun elden brakmayan, her admda politik gelimelere byk bir etkide bulunan bir nderlik kazanmtr. 20li ve 30lu yllarda Vietnamda teorik- kltrel birikim o denli geri bir dzeydedir ki, bir ok kii Marksizmle yalnzca Fransz smrgecilii araclyla tanmtr. Bunlardan biri de Ho Amcadr. Gemilerde mioluk yapan ve fotoraflk yaparak Pariste geimini kazanan, Vietnam halknn o takt adla Ho Amca, Marksizmle burada tant. Zaman zaman baz Paris gazetelerinde Vietnam ile ilgili yaynlatt yazlar, kendi ana topraklarna dek ulamyordu, ama Fransada bulunan Vietnaml denizciler ve yerlilerden oluan smrge ordusunun askerleri arasnda yurtsever-devrimci etkiler yaratyordu. lkede o gne dek tek bir marksist eser

yaynlanmam grnyor. lk eserler Ho Amcann bizzat yapt eviriler ve kendi kaleme ald brorler oldu. Paristeki o kk odada Ho Amca, Leninin makalesini okurken elinde ne denli byk bir gc tuttuunu fark etmiti. 1900 yl boyunca sren savalk ve kahramanlk birikimine sahip bir ulusu, dnyann en byk glerine kar zaferden zafere koturacak g, bu teoride idi. Bilimsel bilgi, ok nemli toplumsal bir gtr. Bilimsel bilgiye nem vermeyen bir ulusunu byk iler yapmas da dnlemez. stelik tm ulusuna bu atei ylmadan tayacak ve hak ettii ulusal nderlie adm adm ilerleyecekti. Hemen belirtelim. Ulusal snrlar ierisinde devrimin nderlii Ho Amcann kiiliinde somutlansa da, Vietnam devriminin uluslararas arenada ok nemli bir ynlendirici gc vard. Bu III. Enternasyonaldi, ksa adyla Komintern. Ekim Devriminin ezilen halklar arasnda etkisi muazzam oldu. Yllar boyunca arlk zulm altnda ezilen tm halklar, ok ksa srede zgrlklerine kavutu. Finlandiya ve Polonya, kendilerini bamsz ilan etmeden ok nce, bu hakk Bolevik Partisi onlara oktan vermiti bile. Orta Asya steplerinde drt nala giden kzl bayrakl atllar, zgrln ve ulusal uyann tohumlarn, dounun tm ezilen halklarna tadlar. Bolevik devrim karsnda kutsal ittifak ilan eden Avrupal burjuvalar, srasyla Alman devrimini, Macar Sovyetini ve talyan ii konseylerini ezerek yok etti ve byk bir gericilik dalgas balatt. Avrupa bu dalgayla faizme doru yol alrken, devrimin frtna alanlar Asyaya kaymt. in devrimi gcn srekli artryordu. Hindistan, Endonezya, Moolistan, Afganistan gibi lkelerde ulusal- snfsal alt-st olular yaanyordu. Bu somut durum karsnda Komintern, soruna dorudan el atma

karar ald. Dou halklar kurultay ve niversitesi kuruldu. Kominternin dnya kongresine katlan ve bir konuma yapan Ho Amca yle haykryordu: Btn Fransz smrgelerinde bir yandan alk artarken, bir yandan da halkn nefreti artmakta. Yerli kyller ayaklanmaya hazrlar. Bir ok smrgede ayaklandlar, fakat bu ayaklanmalar kanla bastrld. Bugn eer kyller sinmi durumda ise bunun nedeni rgtszlk ve lidersizliktir. Komnist Enternasyonal, devrim ve kurtulu yolunda bunlara yardm etmelidir. PART DOUYOR Komintern bu ary cevaplandrmakta ve gelien devrimi ynlendirmekte hi gecikmedi. Hemen ayn yl ierisinde (1924) Ho Amca, yannda birka Komintern temsilcisi olduu halde Gney inin en byk kenti olan Kantona geldi. Bu yllarda Kanton, Fransz smrgeciliine kar savaan eitli devrimci gruplarn toplanma yeriydi. Yzlerce Vietnaml mlteci gen bu ehirde yayordu. Ayrca in proletaryasnn ve KPnin en gl olduu yerlerden biriydi Kanton. inli komnistlerin baars bu genleri derinden etkiliyordu. Bu nedenle Ho Amca, Kantonda dorudan Kominternin ynlendiriciliinde bir politik akedemi kurduunda, insan bulmakta hemen hi zorluk ekmedi. Akademide eitim gren genlerin says ksa srede ikiyz geti. Hzl bir politik teorik eitimden geen bu genler Vietnama rgtsel faaliyet iin gnderiliyordu. Ho Chi Minh, Devrimci Genlik Birlikleri ad altnda ilk rgtn temelini yine bu ehirde att. DGB iftliklerinde alanlarn younlat kuzey blgesinde salam ilikiler

gelitirdi. Tabii illegal olarak. Ho Amcann Kminternde syledii gibi, bu smrgelerde halk ayaklanmaya hazrd, yalnzca ncsn bekliyordu.DGBnin etkisi altnda gelien hareket 27-28 yllarnda grevler ve yerel isyanlardan geerek, 1930 ylnda yeni bir aamaya ulat. 1930 ylnda biraz duralm, nk bu yl baka alardan da nemli. ncelikle Hindiini Komnist Partisinin kurulu yllardr. Kantonda bizzat Ho Amca tarafndan eitilen kadrolarn emekiler iinde yaygn ilikiler bulmasyla birlikte, DGBnin parti rgt dzeyine ykseltilmesi ihtiyac dodu. Birliin 1929 ylnda sahip olduu ve proletaryann arlk kazand Kuzey blgesi parti oluumunu benimserken, blgeci zelliklerin henz alamad Orta ve Gney blgesinde iki ayr rgt varln srdrd. Ancak Kominternin bizzat grevlendirdii Ho Amca, duruma hemen el koydu ve Hongkongda yaplan bir birleik kongreyle tm rgt parti oluumuna kavutu, ad Hindiini Komnist Partisiydi. Hindiini Komnist Partisi, 2 ubat 1930da kuruluunu ilan ederken, tm iileri, kylleri, askerleri, genleri ve rencileri, u hedef ve nlemler etrafnda mcadele etmeye aryordu. 1- Fransz emperyalizmini, feodalizmi ve ibirliki Vietnam komprador takmn ykmak. 2- Hindiinini tam bamszla kavuturmak. 3- Bir ii-kyl ve asker hkmeti kurmak. 4- Emperyalistlere ait olan bankalara ve teki iletmelere el koymak ve bunlar ii-kyl-asker hkmetinin kontrol altna almak. 5- Emperyalistlere, gerici ve ibirliki Vietnamllara ait btn iftliklere ve mallarna el koymak bunlar fakir

kyllere datmak. 6- Sekiz saatlik ignn uygulamak. 7- Tefecilii, faizcilii ortadan kaldrmak ve fakir halk ezen haksz vergilere son vermek. 8- Halk kitlelerine btn zgrlklerini geri vermek. 9- Eitim imkanlarn salamak. 10- Kadn ve erkek arasndaki eitlii uygulamak. Bu basit, zl ve emekilerin anlayabilecei bir program ortaya karabilmek, bu program yaama geirecek kararllkta ve inanta kadrolar yetitirip disiplinli bir rgt etrafnda toplamak, ondokuz yzyldan fazla kahramanlk birikimi olan Vietnam halknn toplumsal kurtulu yolunda geilen en nemli kilometre tadr. Bu program, herkes tarafndan anlalabilir ve zl niteliiyle Vietnamda son derece byk bir etki yaratt. Ve 27 ylndan balayarak, 29 dnya bunalmnn etkisiyle 1930 ylnda zirveye trmanan hareketi, bir anda toplumsal devrim dzeyine sratt. Yukarda 1930 ylnda ii-kyl ittifakna dayanan snf savamlarnn nesnel koullarnn ve burjuvazinin bu ittifaka nclk edebilmek iin balatt fakat ksa srede bastrlan ayaklanmay aklamtk. te bu nesnel hareketlilik zerine gelen ve Giapn syleyii ile; Kapitalist geliim aamasndan gemeden sosyalizme ilerleyen ulusal demokratik halk devrimi program tm lkeyi sarsan bir devrimci rzgar arkasna ald. Ve bu rzgarn doruunu, Nge Tinh eyaletinde kurulan Sovyetler oluturdu. Hareket tarm blgelerinde balad. Parti programnda yazld gibi, tefeciler ve toprak sahipleri ortadan kaldrld, el konulan topraklar ifti komitelerine devredildi. Bu topraklarn korunmas ve gericilerin tasfiyesi iin z savunma komiteleriyle halk mahkemeleri kuruldu. Kyller, getikleri

her yerde ynetime el koyarak, yerine ifti komiteleri geirerek, eyaletin bakentine doru ilerledi. Burada ok iddetli atmalar oldu. Fransz smrgecilii Nge Tinh Sovyet hareketi zerine acmasz gitti. Tam 700 kii idam edildi, onbinlerden fazla kii de tutukland. Komnist partisi en nemli kadrolarn feda etti. Kominternle ilgili bir grev nedeniyle o srada hareketin bizzat banda bulunmayan Ho Amca, parti kadrolarn tek bana hareket etmekle, sekterlikle, cephe anlay tamamakla ve hareketi dier eyaletlere yaymak iin giriimde bulunmamakla eletirdi. Ancak, eletiriler dorultusunda hareketi yeniden balatmak ne yurtii kadrolar iin mmkn oldu -nk pek az kii kalmt- ne de Ho Amca iin, -nk o da ngilizler tarafndan Hongkongda tutuklanp hapse atlmt- Bir kez daha ayaklanmaya hazr kitleler, rgtsz ve lidersiz kaldklar iin yenildiler. Ama hareketten geriye, Komnist Partinin daha kuruluunun hemen banda byk ihtiya duyduu prestij ve deneyimi kalyordu. Yzyllar sonra ilk kez kyller kendi egemen feodallerine ve onlarn ibirlii iine girdikleri smrgecilere kar, ulusal toplumsal devrimin bayra olan kzl bayra amlardr. Genel prova yaplmt ve artk gerisi gelecekti. Komnistler, parti kuruluunun hemen ertesine gelen bu ayaklanmann ve yenilginin derslerini, bir kez daha onbe yl sonra yeniden hatrlayacaklard. KISA SREN BAHAR 30lu yllarda dnya proleter hareketi faizm belasyla savamaktayd. Almanya, talya, spanya Avrupada, Japonya ise Uzakdouda faizmin yaylmac emelini tayorlard. Japonya ine saldrm ve Manuryay szde

bamszlna kavuturmutu. Japonyann Vietnam zerinde igal istei ok ak dile geliyordu. te yandan Fransada anti-faist halk cephesi kurulmu; Fransz Komnistlerinin ve sosyal-demokratlarnn etkin olduu Halk cephesi iktidar almt. Bunun etkileri hemen Vietnamda grlecekti. Binlerce tutuklu serbest kald. Bir dizi yasal olanak ve tabii bu arada Komnist Partisinin Ulusal Kongre ad altnda yar-legal faaliyet yrtme olana yakaland. Vietnamda dengeler hzla deimiti ve artk Partinin karsnda, antifaist smrgeciler diye adlandrlan bir halk cephesi vard. Japonyann igalci eilimlerini ve Fransz hkmetinin bu yeni durumunu deerlendiren Ho Amca, bu yllarda bamszlk sylemini bir sreliine ertelemekte hi bir saknca grmedi; Bugn iin parti ok fazla istekte (bamszlk, parlamento gibi) bulunamaz. Byle yaparsa faist Japonlarn tertiplerine dm olur. Elbette bu taktik bizzat Komintern tarafndan izilmiti ve yalnzca proletaryann enternasyonal karlaryla deil, ulusal karlarla da birebir uyuuyuordu. Bu taktik bal bana Vietnam komnistlerine nce ulusal kurtulu diyen kk-burjuva bataa saplanmadklarn, her zaman ve her yerde proletaryann enternasyonal karlarn n planda tuttuklarn ve ulusal kurtuluu bu btnn yalnzca bir paras olarak ele aldklarn gsteriyor. Vietnamda bamszlk iarn bir sre erteleyen Ulusal Kongre dnemi yl srd. (1936-1939) bu yllarda parti, genellikle kentlerde proletaryayla, kent aydnlar ve rencilerle kaynat, kk sald. Bylece ancak tutarl proleter siyasetle proletaryann kazanlabilecei, ulusal sorunun bu denli derin yaand bir lkede bile bir kez daha

kantlanm oldu. Kentlerde kurulan yaygn ilikiler o dzeye vard ki, 38 yl 1 Maysnda yalnzca bakent Hanoide Ulusal Kongre saflarnda 50 bin kii topland. Ancak Halk cephesi hkmeti yerine Nazi ibirlikisi hkmetin Pariste ibana gelmesiyle birlikte yeni bir beyaz terr dnemi alm oldu. Parti rgtleri tmyle yeraltna ekildiler. 1940 ylnda Japon ordusu Vietnama girdi ve Fransz smrgeciliini iki gn gibi ksa bir srede teslim ald. Bu, bir eit kayk dv sonunda Japonya, smrmeye tam gaz giriirken, Fransz smrgeci ordusu da, devrimci av balatt. Bu, komnist parti iin ok tehlikeli ve nemli bir and, kavgadan kamayacak, bu tehlikeli srece tm gcyle yklenecekti. Bu amala Ho Amca, 30 yldr ayak basmad lke topraklarna geri dnd ve hareketi bizzat ynetmek zere parti rgtlerini toparlad. 1945 AUSTOS DEVRMNE DORU 41 ylnda parti MKs tarihi nemde bir karar ald ve Vietnam Kurtulu Birliklerinin (Vietminh) kuruluuna nclk etti. Ho Amca, krsal alan ve ormanlarda oluturduu parti okullarnda militanlar ve kylleri, uzun srecek bir gerilla savana hazrlad. Dnya devrimi ve gerilla savalarna ilikin deneyimleri bu olullarda militanlara aktaryordu. Parti okullarnda eitim, Vietnam devriminin geliiminde nemli bir rol oynamtr. Vietnam, birbirinden tamamen tecrit edilmi krsal blgelerle, kltrel geliimin tmyle dnda kalm kyl ynlarndan oluuyordu. Bu kyller hem onyllarn smrgeciliinden hem de ifte igalden tr, ulusal bir uyan ve ayaklanma ierisindeydi. Bu halk eitmeden, her krsal blgede parti okullarn ap teorik ve kltrel bir birikim salamadan, ulusal-toplumsal

kurtulu iin salam bir temel yaratlamazd. Vietminh birlikleri bu eitim birlikleri sayesinde birok kyde fiilen bir iktidar aygt durumuna geldiler. Vietminh, Fransz birliklerinin yrtt beyaz terre kar kendi savunma birliklerini oluturdu. birliki ve gerici unsurlar temizlendi, etkin propaganda faaliyeti yrtld ve silahl ayaklanma iin gerekli olan salam gerilla slerini ina etmeye giriti. Seilen birka blge bu i iin uygundu. Ama silah sorunu bykt ve kurulan ilk birliklerde birka akmakl tfek ve mzraklardan baka bir ey yoktu. Bu noktada halkn yaratc kolektif dehas ie giriti. Bambu kamlarndan yaplan tuzaklar teker teker Fransz birliklerini avlad ve ele geen silahlar gerilla birliklerine aktarld. Bu dnemde Vietminh, silahl ayaklanmaya dorudan girimedi. Yalnzca, kurtulu komitelerini alabildiini yaymaya ve ayaklanma iin gerekli salam s blgeleri oluturma yoluna gitti. Bu abann uzun sreli olaca batan hesaplanyordu. Yalnzca gerilla savana zg pusu, kendini savunma gibi biimlerinin kurtuluu getirmeyecei, btn bu gerilla faaliyetinin bir ayaklanmaya balanmas gereklilii ok iyi biliniyordu. Burada Vietnam deneyiminin krlara ilikin nemli bir zelliine dikkat ekmek istiyoruz. Vietminh, kylerin iindeydi, ormanlarn ulalmaz derinliklerinde ya da dalarn doruklarnda deil. Sadece kk gruplar halindeki silahl birlikler gerilla slerinde tutuluyordu. Bu sayede Vietminh halkla ilikilerini srekli olarak canl tuttu. Halkn uzanda ya da ulaamayaca blgelerde savam yrterek ve halktan yalnzca sempati ve lojistik bekleyerek gerilla mcadelesi yrtmek Trkiyeli Maocular ve gerilla savamna yzeysel yaklaanlara zg bir savam biimi olsa gerek. Her frsatta

Vietnam rnek gsterenler, iin bu yn zerinde daha dikkatli durmaldrlar.bitsin bu alk 1944 yl geldiinde dayanlmaz boyulara varan beyaz terr ve alk nedeniyle, hemen her yerde devrimci mcadele ykselie geti. Yeralt gruplar glendi ve mahalli silahl birimler dmana darbeler vurmaya balad. O sralarda Ho Amca yurtdndayd ve onun yokluunda parti merkezi, ayaklanma ars yapma karar ald. Hatta gn dahi kararlatrd. Fakat yurtdndan geri dnen Ho Amca bu giriimin aceleyle balatlmasn eletirdi. Evet belki btn lkede silahl mcadele ykseliyordu, alk da inanlmaz boyutlardayd (yalnzca 41-44 yllar arasnda Japon igalcilerinin korkun smrs nedeniyle iki milyondan fazla Vietnam kyls alktan ld). Franszlarn uygulad acmasz beyaz terr her ynde ayaklanmalara yol ayordu. Fakat tm bu gelimeler ayaklanmann zaferi iin yeterli deildi. Ayaklanmay bir sanat gibi ele almak gerekliydi. Ho Amca tam zamannda 1930 ylnn derslerini hatrlatyordu. Ho Amca, genel silahl ayaklanmann zaferini engelleyen eksikleri yle tespit ediyordu: Silahl mcadelenin gelikin olduu blgelerde bile, smrgeci gc yok edecek bir ekirdek g olumamt. nemli olan tayin edici yerde tayin edici gleri younlatrabilmek ve kar gcn bu younluu elde etmesini engelleyebilmekti. Bu g yalnzca birka blgede salanabiliyordu. Ve eer smrgeci glerini yarsa, dayanmak zor grnyordu. Bu durumda, ayaklanmay ynetebilecek, asl vurucu gcn oluturabilecek, ve tm dank gleri toparlayacak bir baka oluuma, Vietnam Kurtulu Ordusuna ihtiya vard. Aralk 44 ylnda bu organn ilk birlii en salam militanlardan oluturuldu. Hazr olan fakat dank bulunan

gler bu dnemde toparland, cephe gerisi siyasal temelde salamlatrld. Dzenli ordu haline getirilecek glerin hareket planlar inceden inceye hazrland ve ordu ilk eylemine giriti. Oluturulan ilk birlikte yalnzca 34 kii vard. Fakat bu ekirdek gcn evresi ok geni bir silahl yerel birlikler ve yar askeri (milis) kyl gruplarnca evrilmiti. Mahalli birlikler, milisler ve yerel ordu birlikleri, bu farkl dzeydeki silahl gruplar birleik kumandanlk altnda koordine edildi. O gne dek, silahl gruplar iin zorunlu olmayan birleik komuta, genel bir ayaklanma sz konusu olduunda zorunluluk haline geldi. Btn bu hazrlklardan sonra, siyasi alma, propaganda ve silahl sava temelinde ayaklanmann ilk saldrlar balad. Komnistler silahl ayaklanmay tek bir darbe olarak dnmyorlard. Aksine, ayaklanmalar ve silahl saldrlar zinciri iinden geerek dmana her yerde ani basknlar vererek, bu sayede onu alabildiine gten drerek, en nihai bir darbe iin genel bir saldr balatmak biiminde izilmiti ayaklanmann yolu. lk arpma baarl olmal diyordu Ho Amca. Bu baar bize propaganda almamz iin en iyi malzemeyi salayacaktr. Gerekten de yle oldu, ilk saldr ve zafer halkn birok blgede ayaklanmasn getirdi. Dzenli ordu birlikleri ok hzl hareket ediyor, her an baka bir blgede ortaya kyor, mahalli birliklerin ve milislerin katklaryla eylem gerekletirip yine hzla yer deitiriyordu. Bu sayede hem igalci gcn bir yerde younlamas engelleniyor, hem de gerilla gcn koruyordu. Eer mahalli silahl gruplar ve milisler olmasayd, dzenli bir sava iinde baar kazanmalar mmkn olmazd. Mart 45te olaylar yeni boyutlar kazand. Bakentte Japonlar o gne dek hkmette kalmalarna gz yumduklar

Fransz smrgeci ynetimini devirdi. ki kuvvet baz blgelerde savaa tututu. Bu elverili durumda Vietminh ilk kez ak siyasal bir gsteri yapt. Bu gsterinin askeri deil ama siyasal nemi bykt ve taktik adan mkemmel bir zamanlamas vard. Tepeden trnaa silahl yzlerce sava ellerinde kurtuluun simgesi sar yldzl krmz bayraklarla ormann derinliklerinde yrye balad, getikleri her yerde kyllerden ak destek aldlar. Bu gsteriyle Vietminh ilk kez ak alanda grnyor ve ulusu temsil eden tek siyasal g oluunu herkese ilan ediyordu. Tm halk bu gsteri yry ile birlikte Vietminhi gerek temsilcileri olarak grmeye altlar. AYAKLANMA VE DEVRM Ho Amca asndan baarl bir genel ayaklanmann hem i hem de d koullar tamamen olgunlamt. koullar olgundu, hemen tm eyaletlerde Vietminhin siyasal askeri gc kabul ediliyordu, Kurtulu Ordusu son darbeyi vuracak askeri teknik dzeye ulamt. D koullar ise, i koullara byk destek sunuyordu. Avrupada faizm yenilmi, teslim olmu ve birok lkede halk demokrasileri ilan edilmiti. Sovyet Kzl Ordusu Manuryada Japonlarn ana kuvvetlerini darmadan etmiti. Ve nihayet Austosa kullanlan atom bombas Japonyay teslim aamasna getirmiti. ktidar fetheden son darbe tek bir iarete bakyordu. Fakat, yine de ok nemli bir eksiklik vard ve o da zamannda tamamland. Ho nderliindeki Vietminh cephesi, kurtarlm olan blgelerde delegeler toplayarak bir halk kongresi oluturdu. Bu halk kongresinde geici hkmet ve bakan seildi. Ho Amca ilan edilen Vietnam Demokratik Cumhuhriyetinin ilk bakan olarak genel bir ayaklanma

iareti verdii zaman bunun siyasal otoritesi ok daha muazzam oldu. Hatta yle ki, kurtulu ordusu henz daha Hanoiye ok uzakken, halk ayaklanm ve iktidar ele geirmiti bile. Tm ulusu temsil eden bir hkmet adna verilen ayaklanma iaretiyle hzla ehirler zerine yrnd. Japon birlikleri ok az direni gsterdiler, ounlukla teslim oldular. ve d koullarn bu olaanst uygunluu karsnda devrimin zaferi iin giriilen ayaklanmada, sanldndan ok daha az kan dkld. Yine de komnistlerin nclnde Vietnam ulusu bu zaferi kazanmak iin korkun aclara ve basklara gs gerdi. Son ylda yalnzca alktan lenlerin says 2 milyonu geiyordu. Vietminhe destek olduklar iin kafalar kesilip tehir edilen, kyleri yaklp yklan bir halk bitsin bu alk l peinde ayaklanldnda Japon ordusunu kolayca teslim alabildi. 29 Austos 1945te Vietnam Kurtulu Ordusu birlikleri bakent Hanoiye girdiklerinde, kent zaten on gn nce ayaklanm ve kurtulmu bulunuyordu. Parti konferans ve Vietminh ulusal komitesi 8 Austosta ayaklanma karar aldnda, her yerde byk saldrlar balam ve kentler ard ardna dmt. Bunu gren Hanoi halk kendiliinden ayakland ve silah olarak kendilerinden ok stn olduu halde akn, dank ve moral olarak km Japon birliklerini ksa srede teslim aldlar. Kurtulu ordusu birlikleri bu olaydan on gn sonra Hanoiye girdiklerinde, gney blgesinde ve Saygonda atmalar devam ediyordu. Nihayet 2 Eyll 45te Ho Chi Minh, bakentin en byk meydannda krsye kp Vietnam Demokratik Cumhuriyetini ilan etti. Ho Amca, bu tarihi konumasnda Japon faistlere kar kazandklar zaferin, Avrupada

Nazizmi deviren mttefik kuvvetlerinin zaferinin bir paras olduunu belirtmeyi ihmal etmedi. Vietnam ulusal demokratik devrimi faizmi yerle bir eden Sovyet halklarnn ve Avrupa emekilerinin byk zaferlerinin dorudan bir uzantsyd. Avrupada Bulgaristan, ekoslavakya gibi lkelerde devrimin baarsna Vietnamn baars ekleniyordu. Tm dnyay vuran drt yllk sava nihayet bitmi grnyordu. Ama Berlinde Brandenburg Kapsnn iki yakasnda garnizonlarn karlkl kuran Sovyet ve ABD kuvvetleri arasndaki soukluk, drt yl sonra balayacak olan yeni bir savan habercisi gibiydi: Souk sava... Fakat Fransa Vietnamda drt yl bekleyemedi. Bakent Hanoinin en byk meydannda ykselen Ho Amcann sesi, Paris bankalarnn hesap numaralarnda hi de iyi bir esinti brakmyordu. Drt yl sren Nazi igali srasnda Parisin burjuvalar hibir ayrcalklarndan mahrum kalmadlar. Oysa ayaklarnda sandalet olduu halde konuan Ho Chi Minh, ak ak Fransz karlarna Vietnamda son verileceini haykryordu. Byle bir eyi yapmak Hitlerin bile harc deilken, Ho Amca da kim oluyordu! ZGRLK TEHLKEDE! Fransa elini abuk tutmalyd. Hitler yenilmiti ama, savan asl nedeni olan emperyalist yeniden paylam sorunu iin son szler henz sylenmemiti. Grne gre savatan glenerek kan tek emperyalist lke ABD oluyordu. Fakat ABD ordusunun nemli bir blm Avrupada, kalan ise Pasifikteydi. Fransz burjuvalarna emperyalist yaylma zgrlklerini yeniden salayan General De Gaulle, toplayabildii ilk ordu birliklerini smrge kuvvetlere takviye

olarak gnderdi. Nasl olsa bahane hazrd: Japon birliklerinin Vietnamdan karlmas. Bu bahaneyle ngiliz birliklerinin geni yardmyla Gneydeki deltaya asker kard. Ayn gnlerde, ayn bahaneyle inin Komintang birlikleri de Kuzey deltasna giri yapyor. Vietnaml iin kabus olmal. Tam da bin yllk feodal egemenlik ve yz yllk smrgeci rejim ykld derken; Ho Amca nderliinde demokratik bir cumhuriyete kavuuldu derken... stelik saldran, bu kez lke: Fransa, ngiltere ve milliyeti in. Vietnaml iin zgrlk bir d myd yoksa? 2 Eyllde balayan ve yalnzca hafta sren bir d... Ama hayr, zgrln bir d olmadn, uruna lnecek yce bir gereklik olduunu, igalcilere kar ayaklanan Gney Vietnam halk kantlayacaktr. Saygonda en byk atmalar oldu. stn kuvvetlerle ehre giren ngiliz-Fransz kuvvetleri karsnda halk, yava yava, arpa arpa ehri terketti ve ormanlk alana ekildi. Sonraki gnlerde igalci ordu, Gneyde bulunan eyaleti daha ele geirdi. Kuzeyde ise ok daha gl olan halk demokrasisinin ynetim organlar ayn zamanda bir sava organ olduklarn gsterdiler ve Fransz birliklerinin Kuzeye doru ilerleyii engellendi, durduruldu. Komnist Parti, mmkn olan en geni cephe ile igale kar koyup savamak iin Lien Viet (Halk Cephesi) oluumuna ve ulusal meclis seimlerine giriti. Bu cephede burjuvalarn ve toprak sahiplerinin bir ksm tarafndan desteklenen Kuomintang partisi de vard. Bylece bu parti igale kar yrtlecek savan cephesi iinde kalarak etkisizletirildi. Mmkn olan en geni cephenin desteini alarak sava yrtmek, sava sanatnn en nemli ilkelerinden biridir.

Fakat gnmz Trkiye ve Krdistannda bu ilke ylesine arptlm ve en geri reformist hedeflere kullanlmtr ki, ortaya atlan her birlik ve cephe giriimi, baarszlkla sonulanmtr. Oysa, birlikte temel ilke, onun devrimci geliime hizmet etmesidir. Vietnaml komnistlerin birlik ve cephe giriimleri de bu dorultuda ekillendi. Gneyde ilerleyen ngiliz ve Fransz birliklerine ve Kuzeyde tehdit edici varlyla beliren in Kuomintang birliklerine kar Lien Viet, ulusun byk ounluunu temsil eden bir otorite olarak kendini kabul ettirdi. O anda daha uygun koullarda savamak iin komnistlerin byle bir otoriteye ihtiyalar vard. Ve ellerine geen ilk frsatta, Lien Viet iinde bir i dman gibi duran Kuomintang yanls partiyi datacak, tmyle tarihe gmecekti. Btn dengeleri hzla alt-st eden scak sava ortamnda, komnist parti, burjuvalar tasfiye etmeyi salayacak frsat yakalamak iin ok fazla beklemeyecektir. 46 yl banda Ho Chi Minhin bakanlndaki bir heyet Parise bar grmelerine gittiinde, hi kimse bu grmelerden gerek bir barn kacan ummuyordu. Ne de olsa sava bir denge durumundayd. Ne Fransz birlikleri Kuzeye ilerleyebiliyor, ne de Gney halk gcn yeniden toplayp kar saldrya geebiliyordu. Sava nedeni olan btn meseleler daha da arlam olarak orta yerde varln srdryordu. Byle bir durumda Pariste yaplacak masa ba grmelerinin anlam akt: Her iki taraf ta, grmeler srasnda ortaya konan dnlere bakp kar tarafn gcn tartacak, kuvvetlerini bu arada soluklayp, planlar tazeleyecekti. Paris grmeleri, tam da beklendii gibi, birok konuyu zmeden brakt. Fransa, Vietnam bamsz bir devlet olarak tanrken, Gneydeki igal blgelerinde

bamszlk referandumu yaplmasn dn olarak sundu. Vietnam adna da, onbin kiilik bir Fransz birliinin Kuzeye, Japon birliklerinin teslimine elik iin giriilmesi dn verildi. Her iki taraf da, savan yeni koullarda daha da etin geeceini anlamlard. Bu nedenle, Paris grmelerinden dnerken, daha uakta, Gneyde Franszlarn yeni bir cumhuriyet ilan ettiklerini duyduunda, Ho Chi Minh ok kzm ama hi armamt. Paris anlamalarnn en byk kazanc, in Kuomintang birliklerinin Kuzeyi tamamen terk etmeye raz olmasyd. Olduka kurnaz biri olan an Kay ek, Vietnam topraklarnda bulunan 200 bin kiilik ordusunun, glerini yeniden devrimci bir i sava iin oluturan in Kzl Ordusu karsnda gerekli olacan grm olmalyd. ini kurtarmak iin Vietnamdan sessizce ekildi. Hemen arkasndan komnistlerin, Kuomintang yanls Vietnam partisini darmadan etmesine de ses karmad. DRENME SAVAI Paris grmelerine ramen sava hi durmad. Fransz birlikleri katliama hi ara vermedi. Ortada bir teslimiyet, gerek bir bozgun yoksa, sava halinde burjuvazinin masa ba grmeleri yapmasnn tek bir amac vard: Yeni bir gle saldrmak iin daha uygun koullar yaratmak. Nitekim, her ne kadar karlkl olsa bile, verilen dnler Franszlara cesaret verdi. Hava birlikleri ve parat birliklerini, sava gemilerini toparlayp Kuzeydeki Haipong limanna sevk etmeden ksa bir sre nce masa banda Franszlar Ho Chi Minhe ipleri koparacak koullar ileri sryorlard. Haipong limanna indirilen parat birlikleri, gemilerden alan top atei ehirde alt bin kiinin lmyle sonuland ve Kasm

46dan itibaren adna Direnme Sava denilecek olan byk mcadele resmen balam oldu. Direnme Sava, bakent Hanoi sokaklarnda en etin arpmalara sahne oldu. Fransa btn gcyle yklenmesine ramen, Hanoi arpmalar iki ay srd. Sokak sokak, ev ev yaplan atmalar sonunda Vietnam dzenli ordu birlikleri bakentin hemen gerisindeki ormanlk ve dalk alana ekildiler. Kentlerden kra doru Vietnam ordu birliklerinin balatt bu stratejik geri ekilii biraz aklamakta yarar var. Kimileri bu durumda halk savann yalnzca krlarda verilebilecei, kentlerin byle bir savata direnemeyecei sonucunu karmakta pek aceleci davranacaklar. Ama, yalnz halk sava deil, hibir sava, byle bir baars hap gibi formlletirilmi ilkelere dayanmaz. Her sava, ama zellikle halk sava, snflar savann her an llebilir sonularna ve bunun ortaya kard politik gler dengesine gre hareket etmelidir. Vietnaml devrimcilerin kentlerden krlara bu stratejik geri ekilii, soyut halk sava formlasyonlarna deil, ite tam da bu somut gler dengesine dayanyordu. Her eyden nce, Fransz kuvvetlerinin btn glerini yd Kuzeyde Haipong ve bakent Hanoiden baka byk kent alan bulunmuyordu. Tanklar, obsler, uaklarla Franszlarn yklendikleri kentlerde direni, die di iki ay srebildi. Bu denli byk gler dengesizlii karsnda bakenti brakmak en akllca i olacakt. Franszlarn bu iki byk kentte younlatrd stn glerini datmaya zorlamak gerekliydi. Bakentin hemen gerisinde bulunan sk ormanlk ve dalk alan, Franszlarn stn glerinin geemeyecei doal bir engeli oluturuyordu. stelik bu askeri strateji Vietnamdaki ekonomik koullara ve snflarn konumlanlarna son derece uygundu. Modern anlamda

proletaryann says, tm Vietnamda 50 bini gemiyordu. Tarm proleterleri geni plantasyonlara yaylmt ve saylar iki milyonu buluyordu. Tm nfus iinde ou topraksz olan kyllerin oran yzde seksene varyordu. Krsal alanlar, birou birbirinden tecrit edilmi kylk blgelere blnmt. Her ky kendine yeter bir ekonomik yaam srdryordu. Byle bir durumda krsal alanlar, kent retimine hemen hi ihtiya duymadan, uzun yllar srecek bir halk savann beii olabilirdi. Vietnamda herey, askeri gler dengesi ve ekonomik durum, kentlerden krlara doru ekilmek iin uygundu. Franszlar asndan bakentin ele geirilmesi zaferi kazanmak anlamna gelmiyordu. nk, Vietnam hkmeti teslim olmam, bir direni hkmeti halini almt ve merkezini krsal alanlara tamt. Smrgeci Franszlar, ellerini abuk tutarak bu ii hemen bitirmek ve en gerekli olduu srada ekonomilerine byk kan kaybettiren bu sava bir an nce sona erdirmek istiyorlard. Bu amala 1947 ylnda merkez ynetimin bulunduu s blgelerine youn bir saldr dzenlediler. Ne var ki, sk ormanlar ve dalk arazi, bu rg iinde yer alan kylk blgeler byk bir direni hatt yaratyor, Franszlar gibi dzensiz bir savaa hi hazr olmayan bir ordunun gcn ok abuk tketiyordu. Byk direniten ve kayplarn fazlalndan dolay Franszlar ordularn geri ektiler. 1948 yl geldiinde, artk bir ey ok iyi anlalmt: sava uzayacakt. Her iki taraf iin de zafer, ksa vadede ya da tek bir darbenin sonunda gelmeyecektir. Ne Fransz ordusunun direni hkmetini bir anda teslim alma planlar iliyor, ne de direni hkmeti stn kuvvetleriyle savaan Fransz ordusunu bulunduu mevziden skebiliyordu. Fransz

smrgeci ynetimi yeni bir plan hazrlad. Buna gre gleri tek bir blgeye younlatrp tek hamlede ii bitirmektense igali para para yayarak direni hkmetinin etkinliini azaltmak istiyordu. gal edilen her blgede kukla bir ynetim ve kukla bir ordu belirdi. Direni hkmetinin bu igal blgelerindeki etkinlii byle bir yntemle tmden krlacakt, hesap buydu. Bu amala Fransz birlikleri glerini olabildiince yayd; her blgede karakollar kuruldu. Direni hkmeti ve kurtulu ordusunu belli mevzinin tesinde varolmaya zorlad ve her admda bu mevziyi biraz daha ileri tad. Ancak her admda kurulan karakollar, glerin iyice dank bir duruma gelmesine yol at. Vietnam halk ordusunun bu yllardaki taktii Fransz planlarn boa karmaya ynelikti. Bunun iin nce dzenli ordu biiminde rgtlenmi olan halk ordusu, birbirinden bamsz sava mfrezelerine dntrld. Yeni sava birimleri eskisinden ok daha kkt. Bundan sonra Franszlarn zorlad kurtarlm blge ve mevzi sava yerine; bu bamsz mfrezeler Fransann kontrolndeki blgelerin derinliklerine kaydrld. Bu sayede sava, tek bir hat ve mevzi zerinden deil hemen btn noktalardan srd. Byle yapmakla Vietnaml devrimciler, halk savan dogmatik bir tarzda ele almadklarn, her duruma ve gler dengesine ve dmann askeri harekat tarzna gre taktik deitirebildiklerini kantladlar. Trkiye ve Krdistanda yllar boyu gerilla sava kat bir ematizm iinde algland, aamalara blnd ve hep dz bir izgi halinde ilerleyerek zafere ulaaca zannedildi. En kaba biimiyle halk sava, savunma-denge-saldr aamalarna blnd. Her aamaya gre bir rgtlenme ve taktik gelitirildi. Yaygn gerilla sava, hareketli sava ve

dzenli ordu sava gibi biimlerin birbiri ardna dizilecei ngrld, ama hayat, burada izilen krokilerden daha karmaktr. Hibir zaman, aamalar mekanik bir sra halinde birbirini izlemezler ve ayn ekilde, rgtlenmeler de bu mekanik harekete uygun ekilde gelimezler. Eer bir i sava, devrimci durumsa szkonusu olan, her an ileri sramalar ve geri dler kanlmaz olacaktr. Byle bir durumda genel kroki ve planlar bir ie yaramaz. Trkiye ve Krdistanda gerilla sava veren hemen her rgt, Leninist Parti dnda bu mekanik aamalar ve rgt emalarn savunageldi. Ulusal Kurtulu Hareketi ise, son zamanlarda savan nlerine kard sorunlar zmek amacyla giritii abalarda, ou kez bu mekanik anlayn dna kt. Ancak, dier tm gerillac gruplar, snf savamnn gelime dzeyine kendilerini uyduracaklarna tam tersini yapyorlar ve tm devrimci snf ve katmanlar, kendi politik zor aralar tarafndan belirlenen mekanik aamaya uymaya aryorlar. Snflar ayaa kalkm, bir ayaklanma durumu domu, ne gam! Eer gerilla henz mfrezeyi aamam ve savunma konumunu kramamsa, snflar da savunma izgisinde ilerlemelidir. Ya da gerilla taktik kapasitesini ve gcn artrm mfrezeyi kat be kat am olabilir; yleyse yaygn gerilla sava deil, byk glerin belli alanlarda topland hareketli sava gerekir. te yandan, halkn bulunduu her noktadan, binlerce yerden sava ykseltmek imkan olabilir. Olsun. Bu durum ne de olsa emaya uymaz, halk beklesin, gerilla, yryn mekanik emaya uygun olarak tamamlasn hele... Bu mekanik anlay en fazla iselletirmi olanlar, Trkiye ve Krdistanda yerel ayaklanmalarn en yaygn olduu dnemde, bu ayaklanmalar birletirip bir st dzeye

sratmak iin abalamak yerine, kent ynlarn ayaklanma yerine savunma izgisinden teye gitmemeye arlyorlard. nk onlar iin savunma geerliydi. Benzer bir yanl Ulusal Kurtulu Hareketi de iledi. Serhldanlarn byk g olduu ve devlet karsnda mthi direndii 93-95 yllarnda UKH, tm bu ayaklanmalar ve kitle hareketini silahl bir ayaklanma seviyesine ykseltmek yerine, kendi mekanik anlayn hayata geirmek iin enerji harcyordu. Yani gerilla savandan hareketli savaa geiin hazrlklaryla meguldu. Kentlerdeki kitlelerin geni ayaklanmalar sayesinde bir sre iin, krsal alandaki byk gleri toplamay ve kapsaml basknlar yapmay baardlar. Fakat kentlerdeki kitlesel hareketin en militan unsurlar salt bu amala krsal alana ekildiler. Sonu ne oldu? Mekanik anlay iflas etti. Bo braklan, silahlandrlmayan, ayaklanma rgtleriyle donatlmayan kentler, kar-devrimin ar basknlar karsnda bir sre geri ekildiler. Artk eskisi gibi byk gleri biraraya getirecek imkan bulunmayan UKH ise, mekanik anlay darbelemek pahasna, hareketli sava taktiklerinden yaygn ve kk sava taktiklerine geri dnd. Oysa ki, Vietnam rnei yeterince ve mekanik grllkten uzak incelenseydi, Vietnaml devrimcilerin bu gerilla savana nasl esnek yaklatklar anlalrd. Teorik kavraylaryla gerilla savann sorunlarn zmlemeyenlerin, hi olmazsa Vietnam rneinden renme anslar vard. SOUK SAVA YILLARI VE VETNAM DEVRMNE ETKLER 1949 yl her ynyle nemli bir yl. Dnya tarihine de souk savan balad yl olarak geecektir. 1946-49

yllarnn bar hayalleri birden bire kendini II. Emperyalist savatan ok daha byk bir dehet karsnda buldu: Nkleer sava tehdidi! 46-49 yllarnn bar ortamnda emperyalizm, dnya halklarnn sosyalizme ynelen sempatisini engelleyemezdi. Dnya komnist partileri nemli bir ykselie geince, emperyalist kar-saldr nkleer tehdit biimine brnd. Bu kar saldrnn ban ABD ekiyordu. nce Marshall plan ve yardm hazrland. Bu plana gre ABD, Avrupada kapitalizmi tekrar ayaa kaldryor ve geri kalan tm lkelerde kendine baml ibirliki sermayeler yaratma yoluna gidiyordu. Bu ekonomik ve siyasal saldry askeri manevralar izledi. 1949 ylnda NATO kuruldu. NATO hem sosyalist dnyaya kar bir tehdit, hem de ABDnin Avrupa zerindeki egemenliinin simgesi durumuna geldi. Sosyalist sistemin bu kar-devrim saldrsna cevab net oldu. Dou Avrupa lkelerinde ard ardna burjuvalar ynetimden kovuldu ve ii-kyl ittifakna dayal halk demokrasileri ilan edildi; proletarya diktatrlne gei hzland. Frtna ayn hzla douda da patlak verdi. in Devrimi, 1949 ylnda muazzam bir baarya imza atm oldu. Bir milyar nfusuyla in, emperyalizme bu yllarda vurulan en byk darbe oldu. Ayn zamanda bu devrim, ABDnin saldrganln artrmasnn bir iareti gibiydi. ABD Haziran 1950 ylnda Koreye asker kardnda, btn dnyada emperyalist ve sosyalist sistem karlkl kllarn ekmi oluyorlard. Souk sava yllar ayn zamanda klasik smrgeci ilikilerden yeni smrgecilik ilikilerine tamamen geildii yllar oldu. Smrge ve yar-smrge lkelerde salanan bir miktar sermaye birikimi, ibirliki sermaye gruplarnn yaratlmas ve emperyalist bamlla uygun bir altyapnn

denmesi iin zemin oluturdu. Marshall yardmlar bu birikimi pekitirdi. te yandan sosyalist sistemin prestijiyle birlikte ayn zamanda ulusal-snfsal kurtulu hareketlerinin gelimesi, bu hareketlerin sosyalizme ynelmesi, emperyalizmi klasik smrgecilik ilikilerini deitirmeye ve yeni smrgecilie hzla gemeye zorluyordu. Klasik smrgeciliin simgesi saylan Hindistan, ngiltere ile olan ilikilerini 1947den sonra yeniden dzenledi ve bamszln kazand. Malezya, Endonezya ve Afrika lkelerinde bu mcadele silahl sava biimlerine brnd. Buralarda bir sre sonra ulusal hkmetler kuruldu ve onlar da ard ardna yeni smrgecilik ilikileri iine dahil edildiler. Souk savan temellerini atan bu yllar, ulusal kurtuluu ideoloji asndan ok nemli bir geree iaret ediyordu: Emperyalist- kapitalist sistem iinde kalnd mddete bamszlk bir hayaldir. Tm bu gelimelerin Vietnama yansmamas dnlemezdi. ABD kolunu ilk kez 1950 ylnda uzatt Vietnama. Bu yl iinde yzlerce Amerikal subay ve sermaye sahibi, danmanlk ve yatrm amalaryla Vietnama yeni smrgeci bir karma yaptlar. Hem buradaki Fransz igalci ordusuna mali destek sunuyorlar, hem de lke topraklarnda yeni smrgeci ibirliki ilikiler gelitirmeye abalyorlard. Gerekletirdikleri yatrmlarla, baml bir ekonomi yaratma yoluna girdiler. BURJUVA GLERN TASFYES Vietnaml komnistler, bu yeni durumu ve deien uluslararas dengeleri hesaba katmada gecikmediler. Dman artk farkl yntemlerle gelen farkl cephelere blnmt.

ABDnin varl ibirliki burjuva katmanlar yaratmaya ynelmiti. Komnistler, o gne dek Lien Viet iinde varln srdren rgtsel durumlarn Vietnam i Partisi adnda bamsz bir yapya kavuturdular. Ulusal birlik iinde yeralan, fakat en geri unsurlar ve ulusal burjuvaziyi temsil eden rgtllkler tasfiye edildi. Direnme savanda ulusal yn ve snfsal yn arasnda doan derin eliki, Vietnam i Partisinin ii-kyl egemenliini salamlatrmasyla zld. Snfsal kurtulu, bu andan itibaren ulusal kurtuluu arka plana iterek yedeine ald. Yerel ynetim organlar rgtlenerek yeni egemenliin snfsal zne uygun tedbirler alnmaya baland. O gne dek ulusal kurtuluun ne alnmasyla bir sreliine geri den baz demokratik tedbirler pei sra gelir oldu. Ulusal hkmet, Fransz igaline kar, ulusal birlii korumak adna bu admlar savsaklamt. Bunun bir erteleme deil, yanl bir baktan kaynakl bir savsaklama olduunu, VP iinde yaplan tartmalar aa karmt. Ulusal hkmet, yerel feodal ve toprak sahiplerini cephe iinde tutmak iin toprak reformuna girimemi, yalnzca vergi ve kiralarn indirimi yoluna gitmiti. Sonuta feodal egemenlik retimi olaanst dyordu. Fransz birliklerinin ilk saldrs srasnda bu ulusal birlii salamak nemliydi ve Vietnaml komnistler bu konuda uyank davrandklar iin haklydlar. Fakat toprak sahiplerinin, feodal unsurlarn yalnzca siysal etkinliini krmak yetmez, onlarn ellerindeki ekonomik g de zaman ierisinde tasfiye edilmeliydi. Nitekim bu durum 1950de nemli bir tehlikeyi beraberinde getiriyordu. Ekonomik varl ellerinden alnmayan bu gerici unsurlar, hem ekonomik koullar kyller aleyhine bozmular hem de ekonomik glerini gelitirmilerdi. Bunlar, ibirliki sermaye yaratmaya uraan

ABD emperyalizminin Ulusal Cephe ierisindeki uzants durumuna gelebilirdi. Neyse ki 49 ylnda emperyalistkapitalist sistem ile sosyalist sistem arasnda elikilerin keskinlemesi ve bunlarn savam, Vietnaml komnistlerin de gzlerini amt. Giriilen toprak reformu, ii-kyl egemenliini daha salam ekonomik temellere oturttu. Siyasal ve ekonomik alanda tasfiye edilip iyice gten den burjuva-gerici unsurlarn etkisinden kurtulan Lien Viet, 1950 ylndan itibaren sosyalist blokun ve inin byk dostluunu kazand. Sovyetler ve in, Vietnamda direni hkmetini tand ve siyasal, diplomatik ve askeri yardmlara balad. Bu yldan itibaren halk sava, ok daha yetkin sava aralaryla yoluna devam edecekti. Fransz igal birliklerinde sava plan ise aynen devam ediyordu. gali para para yaymak ve bu blgeleri binlerce karakolla denetlemek... Bu plan dorultusunda 1951 ylnda, bakent Hanoinin 50 km batsnda bulunan Hoa Binh blgesine saldr balattlar. Amalar buradaki direnii krp, igal blgesi haline getirmekti. Oysa ki direni hkmeti sosyalist sistemin askeriteknik destei ile eskisinden daha gl bulunuyordu. stelik Fransz igal blgelerinin derinliklerine dek yaylan gerilla birlikleri, yzlerce karakolu abluka altna alabilecek pozisyona gelmiti. te bu nedenle direni, Hoa Binh blgesine yaplan saldry youn bir gle karlama imkan bulurken, Franszlar dier blgelerdeki denetimini zayflatmak pahasna Hoa Binhe destek ve ikmal gerekletiremiyordu. Bu g dengesi ve snflarn konumlannda direni hkmeti, hareketli sava taktiklerine bavurdu ve ok geni bir mevzide Hoa Binhe giren dman kuvvetlerini kuatarak, ona ok ar kayplar verdirdi. Franszlar ise bu ar atmalar ve gnler sren kuatmay

destekleyecek ikmal kuvvetlerine olduka uzakt; ne zaman bulabildi, ne de g... Hoa Binh bozgunundan sonra Fransa ve ABD arasnda elikiler daha da artt. Fransz birlikleri Amerikan bombalar atyor, Amerikan konservesi yiyor ve Amerikan danmanlarca ynlendiriliyor ama baarl olamyordu. ABD, igalci birliklerin mali klfetinin yzde seksenini karlyordu. Bozgun ise kar atmalarn daha da iddetlendirdi. 1953 yl geldiinde Fransz generaller yeni bir hareket tarzna giritiler. Karakollarn fazlasyla yayldn, ounun merkezi karargahtan uzak dtn ve etkisizletiini, aksine karakollar younlatrmak gerektiini ne srdler. Etkisiz ve uzak kalan karakollar byk garnizonlarda topland. Askeri s merkezleri glendirildi ve oaltld. Bir ok eyalete askeri ynak yaplarak buralarda gl garnizonlar kuruldu. Temenler Savandan generaller savana geildi. Bylece gler yaygn deil, merkez garnizon etrafnda topland. Askeri s evreleri srekli operasyon blgesi haline geldi. Bu yolla gerillay srekli bir savunma durumunda tutmak istiyorlard. DEN BEN PHU ZAFER Fransz smrge ordusunun oluturduu bu tr slerden biri de Dien Bien Phu ovasndayd. Bu ovann evresi dzlk ve en nemlisi merkezi hkmetin konumland blgenin arkasna dyordu. Bu sayede Fransz generaller bakent ile Dien Bien Phu arasna skan direniin ana kuvvetlerini yok etmek iin frsat kollayabilecekti. Dien Bien Phuya parat birlikleri ve byk kargo uaklaryla toplar, hafif tanklar, inaat malzemeleri ve salam bir s iin ne gerekliyse

yld. Byk bir havaalan ina edildi. Havaalan evresi karakollarla, tabyalarla glendi. Hendekler, sra sra tel rgler ve nihayet ovay evreleyen tepelerde korunakl mevziler, bu garnizonu ilk bakta ele geirilemez klyordu. Fransz smrgeci ordusunun Dien Bien Phu zerindeki hesaplar ok bykt. Buraya yaplan byk havaalan ve korunaklar, uygun bir anda bu yksekteki ovaya byk ordu glerinin ylarak biranda direni glerinin kskaca alnacan gsteriyordu. Komnist parti, yeni adyla Vietnam i Patisi, bu nemli taktik hareketlilii bir toplantsnda deerlendirdi ve nemli kararlar ald. nk bu hareketle Kuzeyin gerilla denetimindeki blgelerinde skklk ortaya km, ayn durum dier blgelerde de hissedilmeye balanmt. Parti, savaa ilikin ald karar yle formle etti: Dinamizm, inisiyatif, hareketlilik ve karar almada abukluk. Bu, alabildiine yaygn ve hareketli, eyleme girimek iin merkezi ynlendirmeyi beklemeden srekliletirilmi bir gerilla tarz saldr anlamna geliyordu. Bu, halkn byk ounluunun katlaca tpk bir ordu gibi davranarak disiplin ve saldrganlkla dman alt edecei, silahl bir halk ayaklanmas dzeyinde yryen bir kitle eylemiydi. Ayn yl iinde yaplan toprak reformu ve bunun salad devrimci coku ile kyl kitleleri partinin dinamizm ve srekli eylem arlarna cevap verecek devrimci enerjiyi biriktirmiti. Halka ne verdiysen, onu alrsn. Eer byle siyasal eylemle coturulan milyonlar olmazsa, silahl savam dzeyinde yryecek kitlesel bir hareketlilik yaratmak mmkn olmazd. Hibir hamasi nutuk bunu baaramazd. Partinin bu konuda att ikinci nemli adm, komu lke Laosta kurtulu mcadelesi yrten marksist Pathet Lao

rgtyle mcadele birliine girmek oldu. nk Franszlarn g toplama ve ikmal yollarn ak tutma amacyla Laosta konumlandrd byk garnizonlara gereksinimi vard. Nihayet 53 yl sonlarnda balayan ve aralksz Dien Bien Phu zaferine kadar srecek olan byk eylem, hem Vietnam hem de Laosta kitlesel silahl ayaklanmalar zinciri biiminde geliti. Bu alt ay boyunca hareket ok eitli biimlere brnyordu. Kimi zaman kk gerilla saldrlar, kimi zaman ok byk glerle ve halkla birlikte yrtlen hareketli sava... Ama sonuta hepsi tek bir amaca, tek bir hedefe kilitlenmiti. Franszlarn Kuzeydeki Dien Bien Phu ovasna asker ikmalini nlemek ve bu amala hareketlilii srekliletirmek. Her blgede bulunan merkezi garnizonlar, hem blge kontroln kaybetmemek iin, hem de imha olmamak iin, bir baka blgenin yardmna gidemiyordu. Eer giderse, kendi blgesini kaybetme tehlikesi vard. Ayrca, bu hareketlilik iinde oka kan kaybettikleri iin, deil bir baka blgeye yardma gitmek, kendilerinin merkezi blgeden srekli ikmal ve yardma gereksinmeleri vard. Laos topraklarndaki en nemli garnizonlarda ayn duruma uraynca, Dien Bien Phu, adeta dier blgelerden tecrit bir duruma gelmi oldu. Bu durumda Kuzeydeki direni birlikleri, daha rahat koullarda garnizona saldr iin hummal bir hazrlkla uraabilirdi. Fransz birlikleri, Dien Bien Phuda toplanm olan direni glerinin byk ynan grnce ok oldular. nk onlar, karlarnda yalnzca gerilla gleri olacan sanyordu. Halk hi gznne almadan hesap yapmlard. rnein tam tehizatl bir gerillann bir gnde yryebilecei yolu, ve top, havan gibi malzemelerin bu amur ve geit

vermeyen ormandan ne kadar srede tanabileceini hesaplamlard. Oysa, oradan geen bizzat halkt. Binlerce gerilla cepheye kyllerin bisiklet ve ek-ekleriyle ok daha hzl gelmiti. Toplar ve havanlar paralar halinde ve bisikletlere ykl olarak elden ele geiyor, bu sayede yirmi drt saat kesintisiz yolculuk yapyorlard. Bu sayede toplanan g, Franszlarn yapt hesabn katndan fazlayd. nk her tehizat, her mermi, bir gerillann tayabilecei hzdan kat daha hzl olarak halk tarafndan cepheye tanmt. Tm blge halknn katld bu denli youn bir hazrlk, yalnzca halkn, bizzat kendi siyasal ve askeri rgtlenmesiyle mmkn olabilirdi. Dien Bien Phuda halk, gerilla gleri byk bir savaa hazrlanrken evinde oturamazd, tarlasnda alamazd. Silahl eyleme bizzat halk katld. Sepetler iinde ekmek tekneleriyle, denetim emberlerinden, karakollarn yan bandan geerek, top mermisi , havan paralar, uaksavarlar tadlar. Devaml tehizat ve yiyecek ikmali iin saysz yollar, koridorlar ve balant noktalar kurdular; gece-gndz dmann burnu dibinde siper kazdlar. Tpk dzenli bir ordu gibi. En az onun kadar disiplinli, en az onun kadar hazrlkl. Trkiye ve Krdistanda silahl savam veren rgtlerin ounun, dzenli bir ordu sava denince akllarna hep profesyonel gerilla kadrolar ve savalardan oluan, mfrezeler ve alaylardan oluan birlikler geliyor. Onlara gre halkn bu savataki yeri cephenin uzandadr. Silahsz kitlelerin ii, bu adamlara gre, demokratik mcadeledir, savam yrten ise sava birlikler... Ve bunun adna halk sava diyorlar. Oysa ki, dzenli bir ordu sava, tpk bir ordu gibi davranma alkanln edinmi, ortak siyasal hedeflerin bilinciyle disiplin altna alnm milyonlarn kolektif

enerjisiyle birlikte dnlmezse, hibir anlam ifade etmez. Yzbinler, milyonlar eer ayn ama iin harekete geiyor, ayn hedef etrafnda younlayorlarsa, ite gerek halk ordusu gc budur. 1954 yl Mart aynda Dien Bien Phuda patlayan ilk kurunla birlikte savan son perdesi aldnda, yalnzca Kuzey halk deil, tm Vietnam ve Laosta harekete geen halk ve sava gleri ayn amacn peindeydi: Dien Bien Phu drlecek! Bulunduumuz blgeden Dien Ovasna tek bir asker bile destee gidemeyecek... Dien Bien Phu tek bir meydanda verilen bir muharebe deildi; milyonlarca Vietnamlnn ve Laoslunun, gzyle, kulayla zerine titredii, tm benliiyle enerjisini katt silahl bir halk ayaklanmasyd. Bu kampanyada yzbinlerce kyl ve binlerce gerilla, bizzat savan cephesindeydi. Ve 13 Mart 1954te Dien Bien Phuda ilk bomba patladnda, hendekler, dikenli teller ve beton tabyalar arkasnda kendini gvenlikte hisseden Fransz subaylarn btn bunlardan hibir haberi olamazd. Fransz subaylar, kendilerine ve koruduklar ssn salamlna gveniyorlard. Yeterince direneceklerine ve btn yerleim birimlerinden uzak olan bu ovada yaplan bir kuatmann hi de uzun sre devam edemeyeceine; yiyecek, iecek, mhimmat ikmali gibi sorunlar yznden bir sre sonra kuatmann kalkacana inandlar. Oysa kuatma ve saldr tam 45 gn srd. nce evre karakollar ve tepedeki siperler dt. Sonra da bu tepelerden havaalanna havan ve top yamuru balad. Yere inen uaklar bir daha hi uamadlar. Laostan beklenen Fransz yardm da bir trl gelmiyordu. Havadan ancak paratle atlan yiyecek ve ikmal malzemeleriyse isabetli uaksavar atlar nedeniyle olduka

yksekten braklyor ve ounlukla Vietnam kuvvetlerini besliyordu. Oysa Vietnam kuvvetlerinin bunlara ihtiyac da yoktu. rgtl halk btn bu sorunlar hallediyordu. Ana karargaha son saldr 1 mays 1954 gn balad ve tam yedi gn yedi gece srd. Dien Bien Phu garnizonu dtnde, ovada l halde yatan Fransz askerlerinin says 16 bini bulmutu. Bu zaferle birlikte neredeyse alt ay sren ve tm lkeyi batan baa kapsayan byk halk sava kampanyasnda ise yz onikibin Fransz ldrlmt. Dien Bien Phuda sallanan beyaz bayrak, Fransann Hindiinindeki macerasna da son noktay koyuyordu. Fransz ordusu tamamen imha olmasa bile, artk sava azmini ve moral varln btnyle yitirmi bulunuyordu. Bundan sonra srecek sava yalnzca daha ok Fransz askerinin lmne, daha byk bozgunlarn yaanmasna neden olacakt. Geri dn yoktu. Fransa, Vietnam Direni Hkmetine resmen bar nerisi getirdi. Ho Chi Minh, bir kez daha Franszlarla grmek iin masa bana oturuyordu. Ama bu kez muzaffer bir ordunun komutan olarak ve yenilmi bir dman teslim almak iin imzasn atacakt. Cenevrede yaplan grmelerde Kombo-Laos ve Vietnaml yneticiler hep birlikte bulundular. Fransa, bu lkenin bamszln kabul etti, her nde de en ksa srede seimler yaplacakt. Fransz ordusu tamamen Vietnamdan karken, Vietnam Halk Ordusu da 14. Paralelin kuzeyine ekilecek Gney Vietnamda yaplacak halk referandumunun sonucunu bekleyecekti. Fransa yenilmiti. Ama pusuda bekleyen bir baka emperyalist g, zellikle Gneyde younlaan karlarndan vazgemeye niyetli grnmyordu. ABD Vietnam halknn o gne dek yaad vaheti, ac ve ikenceleri aratacak bir

lgnlk iin kollar svamt bile. SIRA YANKLERDE Gneydeki Vietnam halk, 1959 yl geldiinde silahl halk ordusunun tamamen Kuzeye ekilmesinin ve geride kalanlarn Cenevre anlamasna uymak amacyla silahlarn brakmasnn btn ar sonularyla ac iinde yayordu. Kaplan kafesleriyle nl Paolo Condor hapishane adas siyasi mahkumlarla dolmutu. Phu Lai adl tutukevinde alt bin siyasi mahkum bir gece iinde zehirlenerek katledilmiti. Diem-ABD ittifak vahetin her trlsn uygulamakta ustalayordu. Bu vahet uygulamalar, yakalanan devrimcilerin canl canl cierlerini skmeye ve onlar lme terk etmeye dek varyordu. Bu ekilde ldrlen devrimci says binleri bulmutu. kinci dnya savan sona erdiren atmalarda, srf prestij adna Sovyet Kzl Ordusuyla toplama kamp kurtarma yarna giren ABD, imdi Gney Vietnam tmyle bir toplama kampna eviriyordu. Halk iin lmn nereden ve nasl gelecei hi bilinmiyordu. 59 yl geldiinde artk ABD-Diem egemenlii elini abuk tutmak zorundayd. nk, sadece Vietnamda deil, tm dnya apnda sosyalizmin nclne gittike daha fazla sayda insan inanmaya balamt. Uzay yarnda SSCB, bayra kapt. Cezayir, kurtulu savan kazanmak zereydi. Ve Kba Devrimi, zaferini oktan ilan edip ABDye kafa tutmaya balamt. Btn bunlara, Kuzeyin 1959 ylnda olgunlua ulaan sosyalist admlar eklenince, emperyalist-kapitalist dnya, sosyalizmin bu atana her zamanki karln verdi. Gneyde kan oluk oluk akt. Vietnamda eitli halk topluluklar yaar. Bunlarn yerleim alanlar genellikle dalk blgelerdir. Yzyllar

boyunca Vietnam, egemen toplumlarca ezilmi, adeta dlanmt. Bu aznlklar, kendi iinde olduka rgtl, disiplinli ve silahlyd. nemli bir ounluu ABD-Diem kliinin yalanlarna kanarak, tutucu dinsel duygularn da etkisiyle, Kuzeyden g etmilerdi. Fakat Diemin dizginsiz diktatrl en ok bu halklar vurdu. Gneyde bu aznlk halklara estirilen ovenizm rzgar, en sonu onlar isyan ettirdi. 1959 ylnda birok da kynde, merkezi hkmete kar giriilen silahl ayaklanmalar grld. Artk ok yaydan kmt. Kuzeydeki sosyalist hkmet, ayn yl iinde, Gney halknn kurtuluu iin seferberlik balatmt. Gneyin dalarnda yaamlarn srdren direni liderleri yine ayn yl bir araya gelerek uzun sren barl mcadele dneminin yerine silahl mcadeleyi yeniden balatma karar almlard. Dalardaki kadrolar, stratejik kycklerdeki halkla ilikiye geiyor, z savunma gruplar rgtlyor, genleri orman ve dalarn derinliklerindeki gerilla s blgelerine ekiyorlard. Gerilla ss deyince, burada, her trl ihtiyac karlanm, snaklar, depolar, eitim alanlaryla bezeli bir yer akla gelmemeli. Aksine, Gney devriminin balangcndaki gerilla slerinde doru drst silah bile yoktu. l gruplar halinde rgtlenen birliklerde genellikle yalnz tek bir silah bulunuyordu. Fakat bu silah alan kii, kukla birliklerden ya da ibirlikilerden zorla alnm bir silahla geri dnyordu. Bylece hemen btn blgelerde kukla askerleri yalnz yakalannca saldrya uruyor ve silahn kaptryordu. Yneticiler panie kapldlar. nk bu olaylar, halkn silahlandnn ak gstergesiydi. Sonraki adm, bu slerdeki yerel gerilla birliklerinin stratejik kylerde ve dier krsal alanlarda kurulan z

savunma birlikleriyle ibirlii iinde askeri faaliyet yrtmesi oldu. z savunma birlikleri kyn iindeki ajanlar ve dman gzlyor, yerel birlikler de bunlar yok ediyordu. Herey gizlilik iinde yrtlyor, bir karakol ya da bir ajan binlerce gz tarafndan gzleniyor, izleniyor ve en zayf bir annda silahl birlikler bu hedeflere ldrc darbeler vuruyordu. Ky topluluklar ajanlardan ve cellatlardan temizlendike rgtlenmenin de n alyor, bundan byle kukla birliklerin subaylar kendilerinin ne kadar masum olduunu, yalnzca verilen emirleri yerine getirdiklerini halka anlatmaya balyorlard. Halk ise kurulan silahl birliklere neredeyse akn ediyordu. nk her birinin c alnacak en az bir tane yakn vard. ller canllarla birlikte yryor. Her trl zorlua, olanakszla kar gl bir dmana kar savamak iin derin bir kin ve inan gereklidir. Bu, Gney Vietnam halknda yeterince vard. Ksa bir sre de olsa, 45 ve 54 yllarnda kurtuluu yaamlar, ama hemen sonra kopkoyu bir karanla ve inanlmaz basklara maruz braklmlard. Her seferinde de yardmlarna silahl mcadele komutu. Bu kez de ayn efsane kendini ilan ediyordu ite: Halk, kurtuluun andn bir kez daha, 20 Aralk 1960ta duydu. NLF (Ulusal Kurtulu Cephesi) Gneyli devrimciler tarafndan kurulmutu. Halk bir kez daha silahl ve rgtl olmakla tersi arasndaki fark ok ac tecrbelerle gryordu. Silahsz ve rgtsz halk stratejik kylere zorla srlyor, acmaszca katlediliyor, tarlalar ve rnleri yaklyor, aalanyor, tecavz ediliyor ve a braklyordu. Ama her ey 1960tan sonra hzla deiecekti. Hzla silahlanan ve NLF bayra altnda rgtlenen halk, egemenleri korkuttu. nce ajanlarn

ve sonra da cellatlarn teker teker kaybettiler. Ve en nemlisi de bu ii yapanlar, ilerini grp sanki bir glge gibi ortadan kayboluyordu. Diemin silahl kuvvetleri grlmez bir dman tarafndan srekli srlan, hrpalanan bir kum torbasna dnmt. nceki yllarda iki kiinin yanyana gelip konumasn su sayan yneticiler, gsteriler dzenleyen, karakollara yryen ve yollar kesen halk grmemezlikten geliyordu. Vietnam halk bir kez daha u temel dsturu kantlamt: Hayati sorunlarn zmek isteyen bir halk, ilk nce silahlanmaldr. Silah alnan beki ve polisler, baslan silah depolar ve her yerde duyulan kurun sesleri, gizli gizli yrtlen silahlanmann ak habercisiydiler. Yneticiler gremiyorlard geri ama biliyorlard. rgtllkleri hissediyor, evrelerinin sk bir a gibi sarldn sezinliyorlar, ama bu giz perdesini aralayamyorlard. Halk, yaanlan tm aclardan sonra bu kaln giz perdesinden tek bir szntnn bile olmasn nlyordu. Katliamlarn rahata yrten subaylar iin artk halkn yaad blgeye gitmek, dmanla evrili bir mevziye girmek demekti. Halkn arasna girmek, kurunlarn vzldad ak bir alanda kalmak kadar sinir bozucu ve ypratcyd. Subay ve askerler bu yzden ya bir ordu gcyle halkn arasna gidebiliyorlar ya da tamamen karakollarn iine ekiliyorlard. Birok karakol devriye grevini yerine getiremiyordu. Diem kuklalar stratejik kyler ve evrelerindeki tm denetimlerini ksa srede yitirdiler. Halkn rgtlenmesi bu koullar altnda olaanst hzland. Ve halk artk kendi sorunlarn kendi zmeye balamt. stedikleri bir ey olursa karakola yryor, istediklerini almadan geri dnmyorlard.

Devrim bu koullar altnda 61-63 yllarnda ok hzl geliti, ykseldi. Bu youn sava yllarnda silahl ve siyasal mcadele tam bir ayaklanmaya vard. Binlerce karakol silahl saldrya urad. 550 tanesi boaltld ve merkezi garnizonlara tand. Toplam 250 bin kukla asker sava d brakld. 1500 Amerikal danman bu byk ykseli dneminde sava d brakld. Amerika, kendisi iinde olmasa bile, Vietnamda halka kar bir savaa girimiti. Bu sava ok snrl Amerikan birlikleri ve temel olarak Diemin kukla birlikleri araclyla yrtld. En modern silahlar kukla orduya verildi. Sava uaklar, zrhl ara ve tanklar, toplar, havanlar ve helikopterler ve tabii tm bunlar kullanmay retmek zere binlerce Amerikal danman... Bu haliyle sava, ABD iin zel savat. zel sava kukla birlikleri araclyla yrtlyordu. Fakat kukla birlikler daha ok, kynden zorla koparlm ve askere alnm genlerden oluuyordu. ou arpmada bu gen askerler, en kritik aamada kritik yardmlarda bulunuyordu ve atmann seyrini deitiriyorlard. Gerilla birliklerine silahl yardmda bulunuyorlar, kullanlmas bilinmeyen silahlar hakknda bilgi veriyor, helikopterlerin nasl drleceini gerillalara retiyorlard. 62-63 yllarnn kitlesel hareketleri de bu savamda nemli bir yer tutar. Bu iki yl boyunca tm gsterilerde toplam 50 milyon kiinin bulunduu tespit edilmi. Nfusu yalnzca 15 milyon olan Gney iin halknn iki yl iinde en az drt kez sokaa km olmasdr. Yediden yetmie rgtl bir halk iin artc bir rakam deil. 63 yl sonunda binlerce stratejik ky kapsayan byk bir kitle hareketi balad: itleri Ykma Hareketi. Yzbinlerce kyl, zorla

yerletirildikleri bu kyleri ykyorlar, topluca kente ya da eski kylerine dnyorlard. Stratejik ky plan bu kitle hareketi temelinde boa karlm, silahl mcadele ile tersine evrilmi bulunuyordu. ABD-Diem kliinin hazrlad zel sava planlar her ynyle ilemez olmutu. Bu plann ilemediini grebilmek iin ABDnin ok sert bir tokata gereksinimi vard. Bu tokat 64 ylnda st ste iki kez gelecekti. Birincisi, Bien Hoa havaalan baskn, dieri de, byk Binh Gia arpmalaryd. 1964te, bir Ekim gecesi gerillalar, aylar sren eitim , tatbikat ve hazrlklarn sonucu olan askeri bir operasyon iin harekete getiinde, savan kaderini deitireceklerini belki de bilmiyorlard. Hedefleri, ok iyi korunan bir havaalanyd. Bakent Saygondan yalnzca 30 km uzaklktayd. stelik 70 karakol, 18 gzetleme kulesi, bir mayn tarlas, be sra dikenli tel ve iki tabur asker tarafndan korunuyordu. Btn bu evre korumaya, srekli blgeyi kontrol eden zrhl batarya taburu, havaalannn iinde konulanan 2500 askeri ve yz kurt kpeini de ilave edin. Bu geilmez duvarlar, ierdikleri ylesine byk bir gvenlik duygusuna ve rehavete itmiti ki, sadece 15 dakika sren gerilla saldrsna karlk bile veremediler. Sonuta 21 tanesi ar bombardman ua olan 37 uak havaya uuruldu 250 kadar yanki ldrld. Buna karlk, Vietnam gerilla gleri tek bir kayp bile vermediler. Nasl olmutu bu! Bien Hoa havaalan onlarca stratejik kyn ortasna kurulmutu. Havaalan yapm iin bu kylerin toprana el konulmutu. stelik buradan havalanan uaklar, kendi topraklarna, akraba ve tandklarnn zerine bombalar yadryordu. Bien Hoa Havaalan basknn bir avu gerilla baarmt ama rgtlenmesi binlerce kiiye aitti.

Nbetilerin deiim saatleri, tel rglerin ve mayn tarlalarnn gei yerleri, ierinin ayrntl plan, herey ve her adm, binlerce gz tarafndan ablukaya alnm havaalanna ilikin binlerce detay gerilla birliklerine ulatrlmt. Bu birlikler ormann derinliklerinde haftalar sren talimler ve tatbikatlar sonucu hazrlanmt. Silahlar bu kylerde oturan halk tarafndan ieri sokuldu. Gerillalar bu kylerde sakland ve iaret verildiinde onlarca sava, karanlkta hereyi elleriyle koymu gibi buluyor, nerede ne ile karlaacaklarn iyi biliyorlard. Tm uaklar, binalar ve kuleler bombalarla donatld. Ve sonra... bum! Baskna urayan dman yle aknd ki, yankiler bu ii kukla askerlerin yaptn sanp onlarla atmaya girmiti. Kukla askerleri de yankilere cevap verdi. Bu karklkta gerilla, nasl geldiyse yle sessiz ve kayp vermeden geri ekildi. ABD ve uaklar Bien Hoaya daha ne olduunu anlayamadan, bu kez Binh Giada ikinci bir cehennemi yaadlar. Binh Gia, Saygona 65 km uzaklkta, stratejik bir kydr. lk kez bu alan zerinde gerilla, gndz harekat deneyecekti. Yine bu operasyon iin de gerilla haftalar boyu hazrlk yrtt. evredeki ormanlara saysz tuzaklar kuruldu. Bunun iin yerel halk seferber oldu. Stratejik kydeki karakolda dost askerler ayarland, bylece saldr annda ilk atele karlalmad. Harekat yrtmek zere blgeye tek bir gerilla birlii gitmiti yalnzca. Ama bu profesyonel savalar, geni bir yerel milis ayla desteklendi. Milisler kylere gndz vakti szacak yollar atlar. Gerillalarn o gne kadar uyguladklar temel taktik uydu: hedefe saldr ve onlar istediin, daha nce hazrladn alana sr. Binh Gia da bu taktik plana

dayanyordu. Gndz vakti karakola saldrdlar. Saygon, byk bir g ve yedek birlik gndermek iin harekete geti. lk gelen yedek birlikler geri ekilen gerillalarn peinden ormana girdi. Ama orada onlar yzlerce tuzak bekliyordu. Bir baka gerilla birlii zrhl ara konvoyuna pusu hazrlamt. ...hereyden nce dmann iyice yaklamasn beklemek gerek. Sonra da yle karmak ki aralarna, kendilerini koruma abalar felce urasn. Sava alan karmakarkt. Helikopterler inemeyince bombardman uaklar gnler boyu kendi adamlarna bomba yadrd. Zrhl birlikler, aralarna szan gerillalara ate ederken birbirlerini yok ettiler. Kyl milisler, yerel gerilla birlikleri ve halk ordusunun profesyonel savalar tarafndan hazrlanan askeri g, Saygondan gnderilen her yedek kuvveti yok etti. Binh Giadaki atmalar Aralk 64te balad, Ocak 65e dek srd. Bu arada en byk iki kent olan Saygon ve Huede kitlesel gsteriler oldu. Binh Gia arpmasnda kazanlan her zafer halk coturdu. Blgeye yeterince destek gitmemesi iin kentler ayakland, ABD binalar ve hkmet binalar atee verildi. Bylece Binh Gia, yerel kuvvetlerin, milislerin, gerillann ve kentlerin sava dman kendi glerini belli bir yerde toplayamadan datmak zorunda braklmasyla zafere ulat. Bir ay sonra blgeye girebilen dman yklm bir stratejik ky ve kendi bombalaryla lm yzlerce kukla ordu askerinden baka bir ey bulamad. Bien Hoa ve Binh Gia, NLFnin ilk byk apl zaferi oldu. Havaalan baskn, her trl teknik nlemi istedikleri zaman aabileceklerini ve kaypsz geri dnebileceklerini kantlad. Binh Giada ise, gpegndz, stelik yalnzca tek

bir birlikle, ama tm yerel halk askeri eyleme ekerek, kentleri hareketlendirerek, meydan sava byklnde atmalara girebileceklerini gsterdiler. Kukla rejim iflas etmiti. Kentlerdeki kitlesel gsteriler buralardaki silahl savam hzlandrd. Gneyin bakenti Saygonda en iyi korunan askeri binalar bile her an havaya uurulabiliyor, bir anda 250 Amerikan pilotu ldrlebiliyor, en nemli polis efleriyle Amerikan subaylar kendi inlerinde cezalandrlyordu. 1965 ylnda artk NLF savalar, kukla ordu karsnda her cephede stnln kantlamt. Her yerde onu savunma pozisyonuna itmiti. ok ksa zamanda ii bitirilebilirdi. ABD iin artk deiim zaman gelmiti. Kukla ordu tarafndan yrtlen zel savan yerine bizzat Amerikan kuvvetlerinin yer ald snrl sava planna geildi. Fakat bu hareket iin, zel savan plan hazrlaycs general Taylor unlar syleyecekti: Amerikallar, Gney Vietnama planl bir dnceyle deil, igdleriyle girdiler. nsan ve maddi kaynak ynnden bu ok masrafl savaa, ok ge ve ok fazla girimilerdir. (Aktaran Giap, Halk Savann Zaferi). Yankileri planl bir dnceyle deil, igdleriyle harekete iten ey, karlarndaki askeri gc kavrayamamalaryd. Daha nce karlamadklar bu devrimci kuvvetin, bir halk savann karsnda ne yapacaklarn ardlar. Bu sava, onlarn anlama kapasitelerini, alkanlklarn ve potansiyel glerini ayordu. Halk savan bir trl anlayamadlar, Vietnamda tam bir bataa saplandlar. BR HALK SAVAININ ANATOMS Trkiye ve Kuzey Krdistanda Halk Savan

savunan ve buna dayal bir strateji izlediini ileri sren devrimci akmlarn hepsi, Halk Savan ncnn ii olarak grdler. Bu sava anlaynda, emeki snflarn aktif roln grmemekle kalmadlar, ayn zamanda bu savan kendisini her zaman bir genel ayaklanmann antitezi olarak ileri srdler. Bu yanl anlaya sahip olanlar, daha da ileri giderek, devrimci akmlar halk savan savunanlar ve ayaklanmaclar diye ikiye ayracak kadar yanllklarn derinletirdiler. Ve bu yanl, doruluu tartlmaz kutsal bir ey derecesine ykselttiler. Bu yzden, Halk Sava anlayn savunanlar, ayaklanmay ve ayaklanma organlarn, halkn genel silahlanmasn ve yine bizzat halkn silahl z rgtlln kendi Halk Sava planlarnda yok saydlar. ki lkenin bir ksm devrimci akmlarnda kronik bir yanllk haline dnen bu anlayn, bu hatann nedenlerini ve kklerini ele almak bu almann konusu dndadr. Onun iin, biz sadece bu kronik hatann varlna iaret etmekle yetineceiz. Vietnam devrimi ise, daha ilk admda halkn silahl rgtleriyle ve ayaklanmayla tant. 1930 olaylar ve Nge Tinh Sovyetleri, Komnist Partisine nemli bir alm yapma imkan salad. Bu olaylarn dersleri 41-45 yllarnda tm halk zafere tad. Ayaklanmayla balayan hareket, yine silahl genel bir ayaklanmayla sona eriyordu. Bu yzden olsa gerek, Vietnamda halk savann stratejisini izenler, nlerine temel hedef olarak ayaklanmay koydular. Halkn politik eitimi, genel silahlanmas ve silahl mcadeleye dorudan katlabilmelerini salayan rgtllkler, halk savann zerinde ykselecei temel kaideyi oluturdu. Trkiye ve Krdistanda hep atlanan bu nemli nokta, Vietnam devriminin balang noktasyd. Vietnam bu

perspektifle savat ve kazand. Savala geen uzun yllar sonrasnda kurulan NLF de, ayn politik birikiminden yararlanacakt. Trkiye ve Krdistan halk sava planclar, halkn silahl ayaklanmasna hibir zaman yer vermedikleri iin, ne genel silahlanmay, ne de halkn z rgtllklerini oluturma ynnde adm attlar. Onlara gre halkn rgtlenmesi, sz konusu blgenin kurtarlm blge stats kazandktan sonra gndeme gelebilirdi. O byk gne dek halk, evinde saklanlacak ev sahibi, ekmeini paylaacak sempatizan olsa yeterdi. Vietnaml devrimciler yle yapmyorlar. zel olarak gnderdikleri bir kadronun uzak bir da kyn rgtleyebilmesi iin on yl boyunca, blgede tek bir askeri faaliyet yrtmeden bekleyebiliyorlar. Bu siyasi bakl as, siyasi almann hi yaplmad bir kydeki silahl deponun baslmasn nlyor. Siyasal ynden en gelimi kadrolar halkla i ie, yirmidrt saat onlarla birlikte. Politik gereklilik, askeri gereklilii her zaman kontrol ediyor. Vietnamda halk savann rgtlenme emas olduka basitti. Giaptan dinleyelim: Halk sava vermek iin, silahl kuvvetler; ana kuvvet birlikleri, blgesel birlikler, milis ve kendini koruma birlikleri eklinde uygun rgtlenme biimlerine sahip olmaldr. Ana kuvvet birlikleri, lkenin herhangi bir yerinde arpmalarda kullanlabilecek olan hareketli birliklerdir. Blgesel birlikler, blgedeki silahl mcadelenin dayanan tekil eder. Milis ve kendini koruma birlikleri, retim faaliyetine devam eden ve slerdeki halk iktidarnn temel cihaz olan, halkn yaygn yar-silahl rgtllkleridir. (Giap, Halk Savann Zaferi). Bu rgtlenme biiminin Vietnamda birbirine ne kadar sk bal olduunu grmek gerek. z Savunma

birlikleri, yani halkn yaygn silahl rgtleri, ky ve kentlerde byk bir gizlilik iinde barnan, bizzat yerel halk tarafndan oluturulan, gndz tarlada, gece nbette ve karakol evresinde tuzaklar hazrlayan, dmann burnunun dibinde, gznn nnde onu binlerce gzle evreleyen, denetleyen, gerillay gerilla yapan en nemli unsurdur. Bu g olmadan gerilla ikmal yapamaz, istihbarat yrtemez, spriz yapamaz. Silahl kuvvetlerin blgesel birlikleri ise, yalnzca yerleim birimini deil, tm evreyi askeri adan deerlendirebilen, ky ve kentteki askeri faaliyetleri srekliletiren, milisleri eiten ve rgtleyen, srekli ve yakn varlyla dman kuvvetlerini savunmada tutan, glerin belli bir noktada odaklamasna izin vermeyen, tam gn alan insanlardan oluur. Blgesel birlikler olmadan z savunma birlikleri kendi varln gizleyemez, srekliletiremez. Yerel birlikler olmadan ana kuvvet birlikleri hzl, hareketli ve inisiyatifli sava gelitiremez, dman kuvvetlerinin en yaygn ekilde dalmasn salayan yerel birlikler sayesinde ana kuvvet birlikleri, dmann gcn biriktirmesine izin vermeden onu byk oranda hrpalayabilir. Ana kuvvet birliklerinin yksek hareket kapasitesi ve vurucu gc olmadan yerel kuvvetler dmana kar bir anda ylm bir gle srpriz yapabilecek hareketlere giriemez. Yalnzca bu rgtllk deil, mcadele biimleri bakmndan da Vietnam devrimcileri tek bir biime bal kalmyor. Kitle mcadelesi, silahl ve rgtl halkn ska bavurduu bir yntem; ve halkn geni kesimleri, bu kitlesel gsterileri silahl savamla uyumlulatrma alkanl kazanyorlar. rnein bir blgenin tek ulamn salayan uzun bir karayolu, bir anda verilen bir iaretle, milislerin ve

halkn silahsz gsterileriyle dolup tayor. Arada kalan karakollar ise dzenli kuvvetler tarafndan yok ediliyor. Ya da Binh Giada olduu gibi, byk kentlerdeki kitlesel gsteriler, isyan dzeyine ykseliyor ve bu sayede kentlerdeki merkezi garnizonlarn Binh Giaya yedek sevk etmesi engellenebiliyor. Ksaca u sylenebilir: Vietnamda halk sava her dzeyde halkn silahl ayaklanmasn temel almtr. Her askeri operasyon bir ayaklanma provasdr. Her byk zafer, bir yerel ayaklanmann sonucudur. Bien Hoa havaalan basknyla balayan yerel silahl ayaklanmalar dnemi 1965 ylnda ABDnin Vietnama ok sayda asker gndermesiyle daha da hzlanacak, silahl ayaklanma yerel dzeyden ulusal dzeye srayacakt. Ulusal dzeydeki ayaklanmalar zinciri iinden geen Vietnam halknn sava, karsndaki muazzam bir gc, ABDnin 500 bin askerlik modern ordusunu tarihin en rezil ordusuna dntrecek ve bu rezil orduya duyulan fke, tm dnyada anti-emperyalist bir dalga balatacakt. Vietnamn sar yldz, 68in bir anda parlayp snen gneini haber veriyordu. SAM AMCA SEN STYOR 1968in scak gnei altnda bir Amerikan piyade birlii, tam tehizatl olarak bir Vietnam kyne yaklamaktadr. Biraz sonra bu kyde gerekleecek vahet, tarihin en kara sayfalarndan birini oluturmaktadr. Charlie Kumpanyas adl bu zel birlik, Johnson hkmetinin Vietnamda uygulad pasifikasyon uygulamalarnn allm bir versiyonu iin grevlendirilmiti. Kyn ad Mai Lai. Kyde yalnz ocuklar ve kadnlar var. Ama emperyalistkapitalist ideolojinin sngere evirdii beyinleriyle ABD

birlikleri iin yaayan her Vietnaml bir dmandr. Onlar, her yerden saran, binlerce gzle denetime alan, ilk frsatta saldran milyonlardr. ABD askerlerinin rk-faist biimlenilerine eklenen korkular, ortaya yzyllarca unutulmayacak vahet sahneleri karyordu. Mai Lai kynde 450 kadn ve ocuk, eitli ikence, tecavz vb. saldrlardan sonra hunharca katledildi. Bu katliamn grntleri tm dnyada ABD vahetini sergileyen en nemli kant oldu. Bir baka grnt... Napalm bombasnn vcudunun byk ksmn yakt kk bir kz ocuu plak olarak kouyor. Ve bir yal kadn, etrafn sarm ABD askerlerinin akana dayad otomatik tfekler arasnda, Amerikay titreten byk tehlikenin niteliini sergiliyor. Kuzey Vietnamda kurulan hkmeti ilk tanyan lkeler olan sosyalist sistem lkeleri, 56 ylndan balayarak, askeriekonomik ve diplomatik tm desteklerini Vietnam Demokratik Cumhuriyetine sundular. Yalnzca SSCBnin Kuzeye 1966 ylnda yapt ekonomik yardm 1 milyar dolar geiyordu. Ayrca, Kuzeye Amerikan bombardman uaklarnn saldrs zerine, en son teknoloji ile retilmi 7000 uaksavar fze sistemini yerletiren yine Sovyetler oldu. Bu sayede Vietnam Demokratik Cumhuriyeti hava savunma birlikleri, 3000den fazla ABD uan drdler. 65 ylnda Varova Pakt toplantsnda alnan kararda: Vietnam hkmeti istedii takdirde, Vietnam halkna yardm etmek zere gnll gitmesine izin vermek de dahil, Amerikan saldrganlarnn geri pskrtlmesi iin her trl yardma hazr olduklar bildirilir denilmektedir. Dnya proletaryasnn en ileri rgtl kesimi olan sosyalist lkeler iileri, daha bandan itibaren Vietnamn

zaferi iin elinden gelen yardm esirgemedi. Ne var ki, emperyalist-kapitalist dnyann kk burjuva demokratlar ve onlarn siyasal etkisini zerlerinden atamam olan proletarya, Vietnam savana kar, devrimci tavr almak iin 68 yln bekledi. Nedeni basitti. Bunu Giaptan dinleyelim: Sosyalist lkeler kazanacamza inand. Ama ilerici dnya endieliydi. Hakl olduumuzu gryorlard, ama muazzam sava makinesi karsnda cesaretlerini yitirdiler. Giapn szn ettii ilerici dnya, yani kent kk burjuvalar, aydnlar, sendikaclar ve onlarn etkisindeki geni proleter kesimler, daha 60l yllarn ilk yarsnda balayan ABD vahetini, zerlerine bomba yaan ilkokul ocuklarn, tonlarca bomba altnda can veren Kuzey Vietnamllar, cierleri sklen, tecavz edilen gen kadnlar ve ocuklar biliyorlard. Vietnam halknn haklln kabul ediyorlard ama 1 milyon 200 bin kiilik, en son teknolojiyle retilen silahlarla donatlm bir ultra modern ordu karsnda baar ans olmadn dndkleri iin sesleri kmyordu. Bu ksr dngy kran Vietnam devrimcileri ve sosyalist gler oldu. NLFnin ABD ve kukla ordu karsnda ard ardna kazand byk zaferler, ilerici dnyadaki bu endieyi ortadan kaldrnca, 68 ylnn baharnda dorua kan antiemperyalist dalga balad. Bu dalgay yaratan tek bana NLFnin baarlar deildi elbet. Ancak sosyalist dnya ile emperyalist dnyann btn atma noktalar, elikinin nabz, Vietnamda birlemiti. Vietnamda kar karya savaan basit iki ordu deildi. Bir yanda sosyalist dnya, btn gcyle ve teknolojisiyle yer alrken, teki tarafta emperyalist dnya, en son teknolojisi ve parasyla yer alyordu. Dengeler 60 ylndan itibaren durdurulamaz biimde sosyalist glerin lehine evrilince, ilerici dnya

da harekete geecekti. ABD birliklerinin dorudan bu savan taraf olarak tmenler halinde Vietnama girdii yl olan 1965te, devrimci birlikler lkenin te ikisini kurtarlm blge haline getirmiti bile. Yalnzca Saygon ve belki birka kent dnda, btn krlk alanlarda gerilla denetimini kurmutu. Burada bir parantez ap kurtarlm blge kavramnn da lkede lkeye, askeri, teknik, ekonomik ve siyasal geliim dzeyine gre deiim gstereceini belirtelim. rnein en klasik tanmn in devriminde grdmz kurtarlm blgeleri, Vietnamda grebilmek olanakl deil. in devriminin kurtarlm blgeleri, tmyle dman glerinden temizlenmi, halk iktidarnn en nemli organlarnn kurulmu olduu adeta bir art cephe grevindedir. Vietnamda kurtarlm blgeler savan art cephesi deil, cephesidir. nk artk uaklar, parat birlikleri, bombardman uaklar ve en nemlisi helikopter gibi aralar sayesinde kurtarlm blgeler, dman kuvvetlerinin asla giremedii cephe gerisi olmaktan kmtr. Tam tersine, gerillann en ok denetim altna ald blgeler, her zaman sert saldrlarn yapld blgeler durumundadr. Bu kurtarlm blgelerin zellii, dmann politik etkinliinin ve askeri etkinliinin srekliliine son verilmi olmasdr. Bilindii zere 63-64 yl saldrlarnda 550 tane karokol ortadan kaldrlm ve bunlarn daha merkezi karakollara tanmalar salanmt. Kukla ordu ve ABD bu tr blgeler zerindeki etkinliini, yzbinlerce askeri gc harekete geiren sprme harekatyla ya da daha kltlm operasyon birlikleriyle, pasifikasyon politikalaryla yeniden tesis etmeye uramtr. ABDnin 65 ylnda resmen Vietnama girii, snrl

sava stratejisinin, zel sava taktiklerinin yerini almas anlamna geliyordu. Ancak ABDnin en ksa srede, en keskin snrlar iinde yrtmeyi planlad snrl sava, daha yln bitirmeden snrlarn aacak, uzun bir savaa dnecektir. Kamboya ve Laosa dek yaylmakla kalmayan, Kuzeyi de srekli bombalamak zorunda kalan ABD, ne sava snrlandrabildi, ne de en ksa srede bitirme hayallerini hayat geirebildi. ABD ilk i olarak 200 bini kendi askeri, 800 bin askerle be ayr eyalette, muazzam bir askeri harekat yrtt. Bu harekatn younluunu anlatabilmek iin u rnek yeter. 20 km apl bir alana, tek bana byle bir yere bile, 45 bin asker, yzlerce uak, top ve zrhl aralar operasyona karlyor. Hemen her blgede bylesine youn yaanan byk operasyonlarla ABD, ksa srede tek darbede zafere ulamak istiyor. Ancak NLF, baarl gerilla taktikleriyle, 6667 sezonunda 70 bin Yanki, 110 bin kukla askerini ldryor. ABD, ne denli byk saldr balatrsa, yenilgilerinin ve kayplarnn ap da o denli byk oluyor. Bu bir evrensel yasadr: devrimci dnemlerin yaand toplumlarda her zaman silahl mcadele, kitle hareketliliindeki muazzam olanaklarla birlikte grnr. Bu iki olgu birbirine sk skya baldr. Bu evrensel yasay bilen VP, 1966 ylnda, silahl savam ile kitle mcadelesinin birletirilmesi konusunda zel aba harcamas iin kararlar alyor. Elbette ki silahl savamn ykselttii kitle hareketi ya da kitle hareketinin besleyip glendirdii silahl savam, VPin ald bu karardan nce de var. Ancak bundan sonra kitle hareketinin ve silahl savamn koordineli yrtlmesi daha bilinli olacaktr. Bu kararlar ulusal apta silahl halk ayaklanmasna dnecek srecin nemli bir admdr.

1966 ylnda yzbinlerce dman askerini saf d brakan gerilla mcadelesi 30 kenti saran bir kitle ayaklanmas ile karlanyor. imdilik sadece ABD birliklerini lkeye davet eden hkmeti protesto biimini alan bu kitlesel gsteriler, devrimci cephenin ehirlerde salam mevziler elde ettiinin bir kant oluyor. Ayn dnemde kukla ordu iinde zlmeler ba gsteriyor. Kitlesel ayaklanmalar sonrasndaki bir ay ierisinde 20 binden fazla asker kukla ordunun saflarndan kayorlar. Bu zlme daha da hzlanacaktr. 1967 yl Aralk aynda Ho Chi Minh, radyoda yapt bir konumada Amerikann sava artk kaybettiinin anlaldn sylyor. ABDnin elindeki bir tanesi hari, tm yedek tmenlerini Vietnama kard, 4000 uak, 13 uak gemisi, eitli atom silahlar ve muazzam para kaynaklaryla Vietnam kuatmaya ald bir dnemde; Ho Chi Minh zafer ilan ediyor. Elbette, bu muazzam sava aygtlar karsnda nutku tutulanlar bu zafer ilann pek erken buluyorlar, yada hi inanmyorlar. Oysa ki Ho Chi Minhin szleri, daha iki ay bile gemeden ABD ordusunu fel eden mkemmel rgtlenmi bir saldryla dorulanyor. Bu, bir halkn iyi rgtlenmi bir savann neler yapabileceinin parlak bir rneidir. 30 Ocak 1968de balayan nl Tet saldrs artk zafer yrynn geri dnlmez bir noktasnda olunduunu ifade ediyor. TET AYAKLANMASI Srekli olarak kurtarlm blgelere saldran, ama ksa srede geri ekilmek zorunda kalan Yankiler, toprandan zorla skp aldklar kylleri kendi denetimindeki ehir varolarna yerletiriyorlar. Bu bir denizi kurutma taktiidir.

Fakat, tpk stratejik kylerde olduu gibi bu uygulama da geri teperek kar-devrimin yenilgisini hazrlayan bir silah haline dnyor. Kent varolarnda biriken kurtarlm blgelerin bilinli emekileri, 68 Tet saldrlarnn toplumsal zeminini kuruyorlar. ABD, kendini koruma tedbirlerine, teknolojisine ve parasna yle ok gveniyor ki, Saygon evresindeki ormanlarn 15 mil derinliklerinde bile bir gerillann kurufaslyeyi piirmesi durumunda termal kamera ve gzclerin bu durumu tespit edebileceini iddia ediyor. Ama, Vietnamn ylba gn olan 30 Ocak Tet bayramnda, yzbinlerce silahl halk gc harekete getiinde, ABD Saygon eliliinde bile nbetiler uykuda yakalanyor. ABD hep ormann iinden zrhl aralar, ar silahlaryla dzenli birlikler halinde ilerleyen bir ordunun kp geleceini dnerek hazrlk yapyor. Oysa ki Tet saldrsn gerekletirecek ordu, ehir varolarnda gnler ncesinden yerleiyor, silahlar saklanyor, milis birlikler harekete geiyor ve tm gizli kitle rgtleri, azlarndan tek bir laf bile kmayacak biimde saldrnn balayaca ana hazrlanyorlar. Gerilla, saati geldiinde aalarla kapl ormandan deil insanlarla dolu bir ehir ormanndan kp geliyor. Her birlik binlerce milis ve halk ilikisiyle destekleniyor. Hangi termal kamera bu hazrlklar tespit edebilir? Tet saldrsnda ayn anda 140 noktaya birden baskn yapan birlikler, says milyonu geen ultra modern dman ordusunu fel ediyor. Temel zellii teknie dayanmak, haberlemek ve glerini hzla bir alana toplayabilmek olan bu modern ordu, Tet saldrsnda tm stnlklerini yitiriyor ve yerinden kprdayamaz hale geliyor. Buna ramen gerilla

birlikleri ehirlerden hzla geri ekiliyorlar. nk teknoloji stnl, basknn srpriz etkisini bir sre sonra tersine evirebilecektir. Hue kenti dndaki tm kentler bir anda gerilla tarafndan terk ediliyor. Huede igal 25 gn sryor. Fakat bu da plann bir paras, btn glerini Hueye yan Yankiler, bu ehrin dndaki yerlerde denetimlerini zayflatnca, NLF buralarda hzla etkinliini kuruyor. Hue kenti terk edildiinde geride zaman gelince tekrar kullanlacak yzlerce snak ve zel birimler braklyor. NLF modern burjuva dzenli ordusunun temel elikisiyle srekli oynuyor: Kazanmak iin ya glerini yayarsn; bu durumda saldrlar gcn yitirir ya da gleri bir alana toplarsn; bu durumda da geri kalan blgelerin mevzilerini kaybedersin. NLF birlikleri, hz, inisiyatif ve gizlilik adl byk silahla, burjuva dzenli ordunun bu byk elikisini, onu ykacak bir gce dntryor. Tet saldrsyla ortaya kan burjuva ordusunun hantallna bir dier neden, onun paraya ve teknik imkanlara bal oluudur. Burjuva ordu gcnn karsnda savaan bir halk ordusu, teknie ve paraya dayanmayan, halkn yaratc gcne baml bulunan bir g olduu iin halka yaplan bir saldr, halkn devrimci ordusunu glendirir, disipline eder, birikimini artrr. Oysa ki ABD ordusunda olduu gibi tm burjuva dzenli ordular, byk apta sava malzemelerine ve teknolojiye yaslanmadan disiplini ve btnln bile koruyamaz. Byk apl sava aralarna ve teknolojiye srekli bamllk, burjuva ordularnda, srekli artan bir lojistik destek ihtiyacn ortaya karr. Vietnamdaki ABD ordularnn sayca byk bir ounluu, bu lojistik destek kanallarnn ak tutulmas iin pasif konumda bulunuyordu. 500 bin ABD kuvvetlerinden yalnzca 70 bini operasyonlara

gidebiliyor geri kalanlar ise, byk malzemelerin akn salayan yollar, kprleri, havaalanlarn korumak, depolar, retim alanlarn denetlemek gibi pasif savunma etkinlii ierisinde, olduu yerde akl kalmak durumunda yayordu. Giap, bu durumu ok iyi anlam. Bir gazeteciyle yapt rportajda unlar sylyordu: Yani biz onlar, en fazla silaha, en fazla kazanma umuduna sahip olduklar bir anda yenilgiye uratacaz. nk btn paralar ve gleri boyunlarna balanm bir taa benzeyecektir... Ordu ne kadar teknie dayanrsa o kadar hantallar. ZAFERE DORU Artk Yanki birlikleri tamamen savunmadadr. Tet saldrsndan sonra yeni ve daha gl bir saldr bekleniyor. Fakat bu bekleyi ve savunmada kalmak bile savaan bir ordunun en byk zayfldr. ABD, beklenen saldry karlamak iin silah ve malzeme yyor, korunma tedbirlerini kat be kat artryor. Fakat bir kez saldrma inisiyatifini, yani savan genel inisiyatifini NLFye kaptrmtr. NLF, Mays aynda saldryor. Ve beklendii gibi bu saldr Tetten daha geni apl, daha vurucudur. Bu byk saldr sonucunda Yankilerin Kuzeye en yakn ve en byk hava ss olan Khe Shon drlyor. Bu s ilk balarda tpk Franszlarn Dien Bien Phusu gibi ileri bir saldr hattyd. Fakat ksa srede derin koruganlar ve siperleriyle pasif bir savunma hattna dnmt. Nereden, ne zaman ve hangi gle gelecei belli olmayan gerilla saldrlarnn baskn sonucu Yankiler, Khe Shon askeri ssn terk etmek zorunda kaldlar. nk hareketli yedek birliklerinin tm gerilla tarafndan yok edilmiti. Yerlerine akl kalan pasif

savunmayla Khe Shon daha fazla dayanamad. Khe Shon ss zaferi, savata savunulabilecek bir ssn olmayacan kabul ettirmiti. ABD iin sonun balangcyd. Yenilgi tm pencerelerden Yankilere bakyordu. Dnyann en modern ordusu, aalad bir halkn karsnda geri ekiliyordu. Yllardr kafasn omuzlar arasna gmm ilerici dnya artk korktuu bu g karsnda konumaya balayabilirdi. 68 baharnn isyanc sesleri ABD kentlerinde sava kart sloganlara dnyordu. Daha dne kadar savaa kar seslerini karmayanlar, yenilgi ortamnn salad etkiyle bar iin uramaya baladlar. 69 Ocaktan itibaren ABD birlikleri Vietnamdan kademeli olarak ekilmeye balad. Kuzey Vietnama bombardman ksa sreliine durdu ve Paris grmeleri balad. 1969 ylnda NLF, denetiminde bulunan blgelerde delegeler toplayarak bir Halk Temsilcileri Kongresi rgtledi. 11 Haziran 1969 ylnda ilan edilen Geici Devrim Hkmeti, Paris grmelerini yrtmek zere grevlendirildi. Bu andan sonra devrim, en nemli hedeflerinden ilkine kavumu oluyordu. Gney Vietnamda devrim, halk temsil eden bir devrim hkmetiyle talanmt. Bundan sonra, devrimin karsnda direnen kukla orduyu bastrmak ve onu destekleyen ABDyi dize getirmek grevi bulunuyordu. Ne kukla ordunun, ne de 71in sonunda tamamen geri ekilen ABDnin Vietnam halk zerinde bir toplumsal etkisi kalmt. Yankiler geri ekilirken kukla orduyu en son teknolojiyle donatmlard. Ayn zamanda, bu kukla orduyu korumak adna sk sk Kuzeyi bombalamaya devam ettiler. Bir yandan da Paris grmeleri sryordu. Kuzeyin bombalanmas karsnda 1973te Hanoi hkmeti ve GDH

grmelerden ekilince kapitalist dnya panie kapld. nk hala kurtarabilecei eyler olduunu dnyordu. Bombardman durdu ve 27 Ocak 1973te Paris grmeleri sonuland. Buna gre ABD resmen savatan kacak, en ksa srede Gney Vietnamda seimler yaplacakt. NLF, bu grmeler sonucunda askeri faaliyetlerine bir sreliine ara verdiyse de, halk, GDH evresinde toplanmaya, kylerde devrimci iktidarlarn z-savunma birliklerinin kurulmasn hzlandrmaya girimiti. Yalnzca en st organ olan GDH ile snrl kalmayan halk iktidar, stten eylemin, yani merkezi otorite olarak GDHnin gcyle hzla tabana yaylyordu. Bu nemli gelimeyi gren kar-devrimci Saygon ordusu, Paris grmelerinde kabul edilen artlar ihlal etmeye balad. ABD tarafndan en son teknoloji ile donatlm olan bu ordu, 73 sonunda, gerillalarn denetiminde olan blgelere byk bir saldr balatt. Askeri faaliyetlerine ara veren NLF, bu saldrlara ilk anda karlk veremedi. Bu nedenle birok kurtarlm blge, Saygon ordusunun igaline urad. VP ve NLF bir araya gelerek bu saldrlara esasl bir yant verilmesi iin ortak hazrlklara giritiler. lk yaplan i cephe rgtnn Vietnam Halk Ordusuna dntrlmesi oldu. Hareketli birlikler yeniden rgtlendi, silahland ve eitimden geirilerek gerekli mevzilere gnderildi. Btn hazrlklar tamamlannca, Vietnam Halk Ordusu (VHO) kar saldrya geti. Hemen hemen tm blgelerde ayn anda kk muharebeler biiminde yaplan saldr, Saygon ordusunu gten drd. nk ABD artk kaybedilmi bir savaa daha fazla para aktmak istemiyordu. Saygon ordusu silah ve mhimmat ynnden gittike azalan oranlarda yardm grmeye balamt. Vietnam Halk Ordusunun her saldrs, teknoloji

ve lojistie bel balam Saygon ordusunun kaynaklarn kurutuyordu. Kk kk saldrlar Saygon ordusunun ate gcn ksa srede %60 orannda drd. Pasif ve savunma durumuna geen Saygon ordusu, birok kurtarlm blgeye dalan birliklerini toparlamakta glk ekiyordu. Bu frsattan yararlanan VHO, tm lkeyi batan baa saran iletiim alarn ve ulam yollarn tesis ederek genel bir ayaklanma iin tm hazrlklar bitirmeye giriti. Birlikler arasnda denetim saland, her blgeye kolayca klabiliyordu. Kentlerdeki ilikiler silahlandrlyor, eitiliyor ve gizli rgtlerinde binlerce insan istihdam ediliyordu. Saygon ordusu kentler ve evresine topland. Fakat bu kar-devrim ordusu, moral bozukluu ve bozgunu yayordu. Hi bir alanda direni gsteremiyor, elindeki malzeme gvendii tek ey olduu iin her atmada bol bol bu malzemeyi kullanyordu. Ne kadar malzeme ve silah kullanrsa, o denli abuk sonuca ulaacan dnen Saygon ordusu, ksa srede dalmaya balad. Kuzeye yakn kentler ard arda Halk Ordusunun eline geti. Birok ehirde halk kendiliinden ayaklanarak, yerel silahl milislerle birleerek kentleri kurtaryor ve Halk Ordusuna teslim ediyordu. Son darbe Saygonda vurulacakt. Nisan 1975te Saygon kuatlmt. ABD, Saygondaki tm Amerikallarn kenti boaltmalarn istemiti. ABD Bykeliliinin n lkeyi terk etmeye hazrlanan Yankiler ve kukla yneticilerle doldu. Havaalanlarndaki tm uaklar yurt dna kamaya hazrlanan yneticilere alyordu. Halk Ordusu, Ho Chi Minh ad verilen askeri operasyonla Saygona doru ilerleyince, halk Saygonda ayakland; tm askeri haberleme ve ulam noktalarn ele

geirdi. Halk Ordusunun ilk birlikleri Saygona girdiinde kent kurtarlmt bile. Ne yazk ki, Ho Chi Minh, Gney halkn kurtulua tayan bu byk zafer anlarn gremedi. Kendi adn tayan son byk saldrdan ok nce, 1969 ylnda Ho Chi Minh yaama gzlerini yummutu. Sonsuzlua uurlanmadan hemen nce kaleme ald vasiyetnamesi u cmlelerle bitiyordu: Son dileim mcadele iinde birbirine kenetlenmi halkmz ve partimizin birleik, bamsz, demokratik ve barl bir Vietnam kurmas ve bylece dnya devrimine onurlu bir katkda bulunmasdr.

DRDNC BLM YZYILIMIZIN KOMN: KBA Kba Devrimi, imdiye kadar en ok incelenen devrimlerden biridir. Bunun yannda, genelde tm dnyada, zelde ise Amerika ktasnda devrim mcadelesi veren halklar iin her zaman bir esin kayna olmu ve rnek tekil etmitir. te bu nedenle, 1959dan beri ABD emperyalizmi tarafndan nce askeri saldrlara, ardndan ekonomik, siyasi, diplomatik abluka ve saldrlara urad, uramaya devam ediyor. Trkiye ve Krdistan ii snf, emekileri ve devrimcileri, yenilgilerden, hatalardan, uzlamalardan ders

karaca gibi, zaferlerden de ders karmaldr. Bu anlamyla incelenecek rneklerden biri de Kbadr. Kba Devrimini incelerken dikkat edilmesi gereken yn, onun zgl yanlarndan ok evrensel yanlardr. Kbann byk devrimcisi Jose Martinin mcadelesinden esinlenerek yola kan Fidel Castro ve yoldalar, balangta tpk THKOnun nderleri Deniz, Yusuf, Hseyin ve dierleri gibi Marksizm-Leninizmden byk oranda etkilenmilerdi. Ve yine THKO savalar gibi mcadele ierisinde Marksizm-Leninizme daha ok yaklatlar, onu kavradlar. Tarih, Deniz Gezmi ve yoldalarna baladklar ii bitirme frsat vermedi. Ve onlar, Krt ve Trk halklarnn umudu, gelecei olarak daraalarnda katledildiler. Balangta benzer durumda olan Fidel ve yoldalar, eitli tehlikelerden, saldr ve katliam giriimlerinden kurtularak devrimi baardlar. Granmayla Kba kylarna doru yola karken, 56da ya zgr olacaz ya da ehit diyorlard, ama savalar 59a kadar srd. Marksizm-Leninizmden ok etkilenmilerdi ama yapmay dndkleri devrim demokratik, halk, anti-emperyalist bir devrimdi. Hatta devrimi yaptktan sonra Fidel Castro, yaptklar devrimin sa veya sol bir nitelii olmadn belirtiyor. Bir tanm vermek gerekirse, devrimimiz hmanisttir diyordu. Sre iinde grleri olgunlat, nesnellik kendini dayatt ve devrim antiemperyalist, anti-kapitalist niteliiyle birlikte sosyalizme evrildi. Byle olmas da normaldi. Bu insanlarn, iktidar ele geirebileceklerini imgelediklerini varsayalm; ne zarar olur ki? Bendi kertecek delii atlarsa, selin kendisi, ksa srede onlar yanlsamalarndan koparacaktr. Bu yanlsamalar, onlara

daha byk bir irade gc verirse, bundan niye yaknmal?Devrim yaptk diye vnen insanlar, daha ertesi gn ne yaptklarna ilikin hibir fikirleri olmadn; yaplan devrimin, onlarn yapmaya niyetlendikleriyle uzaktan yakndan benzemediini hep grmlerdir. Bu Hegelin, tarihin ironisi dedii eydir, pek az tarihsel kiiliin saknabildii bir ironi. Kendi iradesine karn devrimci olan Bismarka ve tapnd arla sonunda yumruklaan Gladstonae bakn. (Marx-Engels Seme Yazmalar-2, sf.195). Engelsin Vera Zasulie yazd mektupta da belirttii gibi, herey kiilerin veya partilerin ngrd biimiyle gereklemez. Gelimeler nesnellik zerinden yrr, ilerler. Ancak bu, bir devrimde liderlerin, partilerin veya programlarn nemi yoktur demek deildir. Nasl ki tarihte bireyler, tarihsel ve toplumsal nesnel zemin zerinde hareket ederek etkide bulunabiliyorsa, bunlar da nesnel zemin zerinde etkide bulunabilirler. Kba Devriminden alnacak dersler epey fazladr. Ancak biz bunlarn ne kanlarn, bugn Trkiye ve Krdistan devrimi asndan yaamsal nemi olan genel grev, Geici Devrim Hkmeti, uzlatrclarn ne kmas ve devrimin anti-kapitalist ynne deinmeye alacaz. DEVRMNN BALANGICI: MONCADA KILASI BASKINI Elbette 1959da gerekleen devrimin kkleri ok daha derinlerdedir. Btn Latin Amerika lkelerinde olduu gibi Kbada da bamszlk savalar, mcadeleler, Amerikan mdahaleleri ve en nemlisi de darbeler gereklemitir. Ancak bu mcadele srecine ramen, 1959da iktidarn

alnmasyla sonulanan srecin pratik olarak balangc Moncada Klas baskn olduu iin, Kba Devriminin balangc olarak bu baskn ele alabiliriz. Batista 1952de ABD desteiyle afak darbesini gerekletirdiinde, amac, seimlerde oylarn ounluunu alaca kesin olan Ortodoks Partinin bu baarsn engellemekti. Darbeye tepki sadece niversite rencilerinden geldi. Bu srada Fidel Castro da, Batista darbesinin ve ynetiminin yasad olduunu gsterebilmek amacyla, Havana Yksek Mahkemesine bir dileke vererek, anayasay ihlal ettii iin Batistann cezalandrlmasn istedi. Fidelin dncesine gre, mahkeme, diktatrln yasalln onaylarsa, kendi gayri meruluunu da onaylam olacakt. Bundan kacak sonu ise devrimin yasall olacakt. Fidel Castro o dnemler Ortodoks Parti ierisindeydi ve devrimci kanad temsil ediyordu. Arkadalaryla birlikte illegal olarak kardklar El Acusadorda (Sulayc) Castro grlerini yle ifade ediyordu: inde bulunduumuz an devrimcidir, siyasal deildir. Siyaset bunun iin paras ve arac olanlarn iidir. Devrim gerek hizmet iin, hakiki deer ve ideallerin tayclar iin yolaar; kendini adayanlar, bayra yksek tutanlar iin, Kbay kurtaracak olan devrimci parti, gen, devrimci ve kk halkta olan bir nderlie sahip olmaldr. Bu grlerin olgunlamasyla birlikte, Fidel ve arkadalar Ortodoks Partiden kopmaya baladlar. Batistaya kar olan direni yanls niversite rencilerini etrafnda toplayan Castro, Movimiento (Hareket) adl bir grup kurdu. Grup ksa srede byd ve eitli blgelerde rgtlenmeye balad. Ancak ilk dnemlerde genellikle renciler arasnda

rgtleniyordu. Bu dnemde Movimientoda silahl mcadele ve bunun temellerinin atlmasyla ilgili tartmalar yaanmaya balad. Tartmalar sonucunda silahl mcadelenin verilmesi gerektii konusunda gr birliine varld fakat silah salanmas konusunda gr ayrlklar ortaya kt. Bir grup silah satn almay savunurken; Fidel, silah satn almann pahal ve gereksiz olduunu, askeri klalarda ok sayda silah bulunduunu ve yaplacak tek eyin bunlar ele geirmek olduunu savunuyordu. Sonuta Fidelin grleri kabul edildi. Bylece Movimiento hem iyi bir k yaparak adn duyuracak, hem de silah ihtiyacn karlayacakt. Baskn yaplacak kla ok titiz bir ekilde seildi. Bu, Havanann 900 km dousunda, Oriente eyaletindeki Moncada Klasyd. Havanadaki kla 20 bin askerle korunurken, Moncada bin askerle korunuyordu, ayrca buraya gnderilecek destek kuvvetlerin 900 km yol ap gelmesi hem zor olacak, hem de uzun zaman alacakt. Baskn gn olarak 26 Temmuz kararlatrld. nk kla civarnda 25, 26 ve 27 Temmuz gnlerinde karnaval vard. Baskndan sonra karnavala gelen halkn arasna karp blgeden kmak kolay olacakt. nce, Oriente blgesinde bir iftlik kiraland, silah ve malzemeler buraya tand. Daha sonra, 150 gen militan, kk gruplar halinde blgeye sevk edildi. Baskn plan yleydi: Klay basmak iin grup oluturuldu. 20 kiiden oluan ve Abel Santamaria ynetimindeki ilk grup klaya bakan hastaneyi ele geirecekti. Raul Castronun ynettii ve 6 kiiden oluan dier grup Adalet Sarayn ele geirecekti. 90 kiiden oluan ve Fidelin ynettii nc grup ise klann iine girerek, denetimi ele geirecek ve silahlar toplayacakt. Hatta Fidel Castro, eylem baaryla bittikten

sonra Santiago radyosundan neler okunacan bile srasna gre ayarlamt. Ancak eylem Fidelin planlad gibi yrmedi. Birinci ve ikinci grup ilerini sessizce halletti. Ama Fidelin ynettii nc grup, kendilerini gren bir nbetiye ate etmek zorunda kalnca, kladan ieriye giremeden atma balad. Movimiento geri ekilmek zorunda kald. atmalar sonucu yakalanan 68 kii ikence edildikten sonra kuruna dizilerek katledildi. Kaabilenlerden 32si daha sonra yakaland ve tutuklandlar. 50 kii ise kamay baararak dier lkelere sndlar. Fidel Castro da tutuklananlar arasndayd. Baskndan birka gn sonra, Gran Piedra danda bir kulbede arkadalaryla birlikte uyurken yakaland. Askerlerin bandaki komutan onlar ldrmedi, stelik klaya da teslim etmeyerek dorudan sivil makamlara teslim etti. Fidel Castro yarglanmas srasnda Tarih Beni Beraat Ettirecektir adl nl savunmasn yapt. Bu savunmada, eer Moncada klas basknnda baarl olsalard radyodan ilan edecekleri devrim kanunlarn Fidel yle ifade ediyordu: Devrimin ilk kanununun hedefi, halka egemenliini vermek ve halk, deitirmek ya da tamamen kaldrma kararn verinceye kadar 1940 Anayasasn devletin Yksek Kanunu olarak ilan etmekti(...) Devrimin ikinci kanunu, 5 caballariadan aa topraklarn, onlar igal eden btn iftilere, aa kolonlara, kiraclara, ortaklara, geici olarak elinde tutanlara geri alnamaz ve devredilemez mlkiyetini veriyordu. Devrimin nc kanunu, iftilere, yldan beri tm memurlara, byk snai, ticari ve maden kurulularnn karlarnn yzde 30unu veriyordu. Devrimin drdnc kanunu, iftilere, yldan beri

topraklarna yerlemi kk iftiler iin 40 bin arrobalk bir kota ile eker mahsulne yzde 50 orannda itirak hakkn veriyordu. Devrimin beinci kanunu, btn hkmetlerin imtiyazlar ile vesayet ya da ahitlik yolu ile devredilmi mallarn msaderesini emrediyordu. Bu hedeflerden de anlalaca zere, diktatrle kar bir halk devrim iin silahl mcadeleye balayan Kbann devrimci genleri, daha ilk giriimlerinde baarszla uradlar. stelik bu ilk eyleme katlan gen devrimcilerin yarya yakn diktatrlk tarafndan vahice katledildi. Yarglama sonucu baskna katlanlar ar hapis cezalarna arptrldlar. Fidel Castro da 15 yl hapis cezas ald. Fakat 1955te kan genel aftan yararlanarak tekrar serbest kald. Artk Movimientonun ad 26 Temmuz Hareketi idi. Moncada Basknndan karlacak en nemli derslerden biri udur: Devrimci hareketin k/srama yapmas, byk bir cretle ileri atlmay gerektiriyor ve en ar bedelleri demeyi gze alarak ileri atlmay gerektiriyor. Bu cret ve gz peklik ortaya konulduktan sonra, yenilgiler yengiye dntrlebilir. Askeri adan byk bir yenilgi yaayan Fidel Castro ve yoldalar, bunu, devrimci politika asndan byk bir k, byk bir sramaya dntrdler. 26 Temmuz, byk bir askeri yenilgidir, byk bedellerin dendii gndr; ama ayn zamanda asl nemlisi, 26 Temmuz, kendini halknn kurtuluu davasna adayan devrimcilerin cretli bir kdr, her trl bedeli gze alan gz pek bir saldrdr ve militanlar kahramanca dvmlerdir. Askeri adan sava kaybetmi ama dmana teslim olmam, katledilmi; tutsak edilenler de boyun ememi, Fidelin yapt gibi inanlarn

haykrmlardr. Ve tm bunlarn toplam, iinde yaamaya zorlandklar sisteme, egemen snfa ve onun devletine kar iddetli duygular iinde olan Kba halkn derinden etkilemi; daha sonra ilk frsatta 26 Temmuz Hareketinin saflarna katlmalarna yol amtr. Birka ay sonra srgn olarak Meksikaya gnderilen Castro, orada, Granmayla yapacaklar karmann hazrlklarna balad. Castro, Meksikadaki Kbal srgnleri etrafnda toplad ve onlar yeniden rgtledi. Kendisi Granma seferinin teknik hazrlklarn yaparken, spanya i savana katlm olan bir general de dierlerine gerilla eitimi veriyordu. Castro, bu srada, Granma karmasndan 1959da iktidarn alnmasna hatta oradan sosyalizmin inasna kadar birlikte mcadele edecei, Kba Devriminin esiz komutan Che Guevara ile de tant. Che bu tanmay ve Granma Seferine katlmaya karar veriini ok zet bir ekilde Sava Anlarnda yle ifade ediyor: O souk Meksika gecelerinden birinde tanmtm onu. lk konumamzn uluslararas politika zerine olduunu anmsyorum. Ayn gece, birka saat sonra -tan aarrken-, Fidelin planlad sefere katlacaklardan biri olmutum. (Sava Anlar, s.8) SINIFI VE KOMNST PARTS Kba da dier Latin Amerika lkeleri gibi smrgecilik dneminde tek rne baml hale getirilmi bir lkeydi. Ekonomi eker kam ve ekere baml olduu iin, bu rnn piyasasndaki ufak bir dalgalanma Kbay hemen etkiliyordu. eker piyasas da tahmin edilecei gibi, ABDnin elinde bulunuyordu.

1850li yllara gelindiinde eker piyasasndaki durgunluk, bu alandaki yatrmclarn karlarn drd iin, ABD yava yava bu alandan ekilip yeni bir alana, sanayi alanna gemeye balad. Ancak bu alanda yeterli bir kar elde edebilmesi iin ncelikle bu alan gelitirmesi gerekiyordu. nk Kbada tam anlamyla bir sanayi yoktu. Fidel Castro ve arkadalar Meksikada Granma seferinin hazrlklarn yaparken, Kbada da snf mcadelesi sertlemeye balyordu. Bu dnemde isizlik oran yzde yirmiye yaklamt. Zaten srekli isizlik oran yzde onaltyd. eker sanayinin kmesi ise isizliin kronik hale gelmesine neden oldu. Castro ve arkadalarnn silahl mcadeleyi balatt dnemde, egemen snflar arasndaki eliki ve atmalarn artmas, ii snf hareketindeki varolan honutsuzluun grevlere ve atmalara dnmesi, bu silahl mcadelenin baarya ulamasnn nesnel zeminini oluturuyordu. rnein, 1955 yl sonlarnda eker sanayii iilerinin genel greve gitmesi ve bu genel grevin baz yerlerde barikat savalarna dnmesi, 26 Temmuz Hareketinin, silahl mcadele ve kitle mcadelesi arasndaki ba konusunda dncelerinin netlemesini salad. 26 Temmuz Hareketine gre, bu koullar ierisinde bir halk ayaklanmas gerekletirmek mmknd. Kbada silahl mcadelenin balatlmas karsnda Komnist Partinin tutumu ise, btn reformist-oportnist resmi ve yasal partilerin devrimci olan her gelimeye kar aldklar tavrn aynsyd. KP, Moncada Klas Basknn hemen darbeci, macerac ve umutsuz bir eylem olarak deerlendirdi. KPnin, silahl mcadeleyi, gerici dzen partileri gibi

byle deerlendirmesi, 30lu yllardan beri yaad gerilemenin bir sonucuydu. Batista daha nce 1933te avular Devrimi ile ibana gelmesiyle birlikte KP zerinde youn bir bask uygulad. Birok komnist tutukland. Bu basklarla birlikte Komnist Partisi, sre iinde ideolojik-politik olarak iyice gericileti. Antiemperyalist ve anti-faist politikalar terk eden, daha nce faist dedii Batista Hkmetine destek vermeye balayan KP, bu politikalar sonucu 1939da Sosyalist Halk Partisi (PSP) adyla yasallatrld. Bu dnemden itibaren tamamen Batista destekisi oldu, hatta Batistann hkmetine bile katlarak, bu hkmette iki koltuk sahibi oldu. Sonraki dnemde Moncada Klas baskn Batista diktatrl zerinde ok etkisi yaratm, bu nedenle diktatrlk nne gelene saldrmaya balamt. Bu saldr furyasndan PSP de nasibini ald. Eylemcilerin arkasnda komnistlerin olduu sylentisi yaylyordu. Bu nedenle PSP yasa d ilan edildi, partinin gazetesinin brolar basld, birok yneticisi tutukland. Btn bunlar olana kadar PSPnin gr tm uzlamac yasal partiler gibi, dzeni ykmak deil, iddet ve aclar olmadan salanacak deiimlerdi. Ancak, 1958de, 26 Temmuz Hareketinin balatm olduu silahl mcadelenin gelitiini gren PSP, kardevrim safnda yer almamak iin bu harekete destek vermek zorunda kald. PSPnin birok kadrosu, yneticisi ve yesi dalara ekilerek gerilla hareketine katldlar. Aslnda bu tutum, onlarn, politikalarnn iflasn kabul ettiklerini ve bu yolla halka kar bir zeletiri verdiklerini gsterir. nk, daha nce, 26 Temmuz Hareketi glenmeye balad dnemde KP, 26 Temmuz Hareketini ulusal

burjuvazinin temsilcisi kendisini ise proletaryann temsilcisi olarak gryor ve 26 Temmuz Hareketine bu bak asyla yaklayordu. Daha sonra, Hareketin radikalliini ve taleplerini grnce; 26 Temmuz Hareketini kkburjuvazinin radikal kesimi, kendilerini ise yine proletaryann temsilcisi olarak grmeye devam ettiler. Kbadaki Komnist Partinin daha nceki yanl yaklamna ve genelde de gelimelere dogmatik, kalp yaklaan tm partilere Castro, devrimden sonra, 1967de yle diyordu: ...Bizim anlaymza gre, eski yanllar, her trden sekter tavrlar, devrim ya da devrimci teori zerinde tekel kurduklarna inananlar tavrlarn terk etmelidir. Ve zavall teori, bu sreleri iinde neler ekmek zorunda kald; zavall teori, nasl ktye kullanld ve nasl hala ktye kullanlmakta!(...) Marksist literatrn kendisi devrimci siyasal literatrn kendisi yenilenmelidir, nk otuz be yldr tekrarlanmakta olan klieler, slup ve iirmelerle kimseyi kazanmadnz, kimseyi kazanamazsnz. ...biz kendimizi marksist-leninist bir parti sayyoruz, kendimizi bir komnist parti sayyoruz. Ve bu kelimeler sorunu deil, gerekler sorunu (Sosyalizmi Kuracaz, Belge yay., sf. 47) YENLGDEN ZAFERE: GRANMA SEFER Moncada Klas yenilgisini bir zafere dntrmesini bilen Fidel Castro, srgnde bulunduu Meksikada, dier srgnleri de evresinde toplayarak mcadeleyi yeniden balatmak iin almalara balad. Ve 25 Kasm 1956da, Her trl malzeme ve insanla tklm tklm dolu olan Granma, klar sndrlm olarak Tuxpan limanndan

denize ald. Granmada bulunan 82 kii frtnayla, deniz tutmasyla, tecrbesizlikle bouarak ve stelik de yollarn kaybettikten sonra ancak 2 Aralkta Kbaya ayak basabildiler. Ama, daha nce onlar gren bir ky koruma gemisi durumu orduya bildirmiti. Bu nedenle, daha kyya ayak basar basmaz Batista ordusunun uaklarnn saldrsna uradlar. O zaman iinde bulunduklar durumu Che yle aktaryor: ...iine dtmz bataklktan kmak iin, saatler geirdik. Sendeleyerek salam topraa ayak basmtk, ynmz bulamyor, bir glgeler ordusu, beyinlerindeki bilinmedik bir aygt tarafndan ynlendiriliyorlarm izlenimi veren bir hayaletler ordusu oluturuyorduk. Yolculuumuz srasnda aralksz yedi gn sren al, deniz tutmasn, ayrca korkun gn arkamzda brakmtk. Meksikadan ayrlmzdan tam on gn sonra, gszlk, yorgunluk belirtilerinin ve molalarn sk sk kestii bir gece yrynn ardndan, 5 Aralkta, gn aarrken, beklenmedik biimde Alagrio da Pio denilen yere ulatk. (Sava Anlar, s.13) Bu ilk saldrdan zar-zor kurtulan gerillalar, daha sonra byk bir saldrya daha uradlar ve 82 kiinin bir ou katledildi. Geriye kalan ok az saydaki gerilla ise (12-15 kii) a, susuz, yorgun, hasta, stelik silahlarn da kaybettikten sonra, kendilerini en azndan belli bir sre gvencede hissedebilecekleri Sierra Maestra dalarna ulaabildiler. Bylece, Fidel Castro ve yoldalarnn Batista diktatrlne kar balattklar mcadelenin Moncada Klas Basknndan sonraki ikinci aya olan Granma Seferi de askeri olarak yenilgiyle sonulanmt. Ancak 12 kii

kalsalar da; Kbadaki nesnel durumun, devrimci ortamn Fidel Castro ve yoldalarnn inanl, kararl, sava tutumlaryla birlemesi sonucu, devrimci mcadele kesintiye uramad, sava ksa srede geliti ve baarya ulat. Bu anlamyla, Kba Devrimi, nesnelliin znel iradeyle birlemesi sonucu, yani daha farkl bir ifadeyle syleyecek olursak, nesnel ortama uygun mcadele biimlerinde srar ve bu mcadele biimlerini uygulamann sonucu olarak, ksa bir srede zafere ulamann rneklerinden biridir. Fidel Castronun da belirttii gibi: Davaya derinden bal, teoriyi bilen ve onu olgularla balantl olarak yorumlayabilen inanl devrimciler, ne yazk ki ok az. Ama eer, byle inanl insanlar bir avu da olsalar, mevcut olurlarsa, devrim iin objektif koullarn varolduu yerlerde, devrim olacaktr. nk objektif koullar tarih yapar, ama subjektif koullar yaratan ise insandr. (Fidel Castro, Sosyalizmi Kuracaz, sf.38) 26 Temmuz Hareketi, Granmann Kbaya ulat gn, Santiago de Cuba ehrinde bir ayaklanma planlamt. Bylece Granma Seferi daha etkili olacak, bu iki olayn akmas kitleler zerinde derin bir etki yaratacakt. Ancak, Granmadakilerin yolunu kaybetmesi ve frtnaya tutulmas sonucu planlanan gnde Kbaya ulaamamalar bu plan da bozdu. 26 Temmuz Hareketinin ehirlerde srdrecei mcadeleden sorumlu olan Frank Pais, 30 Aralkta Santiago de Cubada bir ayaklanma balatt, ancak Granma henz ortalarda olmad iin beklenen etki gereklemedi. 26 Temmuz Hareketinin Granma Seferinden sa kalan yeleri Sierra Maestrada gerilla mcadelesini balatrken, ehirlerle balarn kesmemiler, zellikle balangta renciler arasnda, daha sonra ise ii ve emeki halk

arasnda taban bulmaya balamlard. Gerilla mcadelesinin yerli yerine oturduu ve byk baarlar kazand bir dnemde, ehirlerdeki kitle hareketi de iki byk olayla birlikte ivme kazand. Bunlardan birincisi; 26 Temmuz Hareketinin ehirlerdeki sorumlusu Frank Paisin 30 Temmuz 1957de Batista ordusu tarafndan ldrlmesi sonucu, Santiago de Cubada genel greve gidilmesiydi. Kba ii ve emekileri 1930lardan beri ilk defa politik bir greve gidiyorlar ve Frank Paisin ldrlmesini protesto ediyorlard. Genel grev ksa srede barikat savalarna ve sokak atmalarna dnt, grev giderek tm blgeye yayld. Bu genel grev ve ehirlerdeki atmalar 26 Temmuz Hareketinin krlardan sonra ehirlerde de kitleleri peinden srklediini ve Batista diktatrlne kar savatrabildiini gsterdi. Ayrca, ehirlerdeki kitle mcadelesinin gcn ve etkisini gren 26 Temmuz Hareketi liderleri, bu genel grevle birlikte, Batista diktatrlne ve burjuvaziye nihai darbeyi gerilla mcadelesinin yannda ehirlerdeki kitle mcadelesi ve bir genel grevle vurabileceklerini kavradlar. ehirlerdeki kitle hareketinin geliimiyle ilgili ikinci byk olay ise, Cienfuegos ehrindeki donanma ayaklanmasyd. 5 Eyll 1957de gerekleen bu ayaklanmada, donanmaclar ksa srede dier halk gleriyle ve 26 Temmuz Hareketi yeleriyle birleerek ehri tamamen ele geirdiler. Daha sonra Batista ordusu, ancak tank ve bombardman uaklarnn desteiyle ehri geri alabildi. Burada bir parantez aarak 26 Temmuz Hareketinin genel grev sorununa yaklamna deinmek gerekiyor. Yukarda grdmz gibi, 26 Temmuz Hareketinin mcadeleyi balatmasndan sonraki ilk genel grev, Frank

Paisin ldrlmesi sonucu, halkn protestosuyla birlikte kendiliinden bir ekilde gelimiti ve politik bir nitelik tayordu. Daha sonra barikat savana dnen bu genel grev, 26 Temmuz Hareketinin denetimine girdi. Bu ilk genel grevde, 26 Temmuz Hareketi devrimden bir eyler renmeye balad. Silahl gerilla mcadelesine dayanarak, ehirlerde gerekletirilecek bir genel grevin diktatrl ykacan dnen 26 Temmuz Hareketi, Sierra Maestra dalarnda baar stne baar kazandktan ve diktatrl iyice yprattktan sonra uygun ann geldiini dnerek 9 Nisan 1958de, Batista diktatrln ykmak zere ehirdeki ii snfn genel greve ard. Ancak, ehirlerde yeterince rgtlenmeden, ii snfn harekete geirecek, onlar srkleyecek bir gce ulamadan yaplan bu ar baarszlkla sonuland. Genel grev gerekletirilemedi ve bunun sonucu olarak 26 Temmuz Hareketi iinde byk bir moral bozukluu yaand. Dnce doruydu ama zamanlama yanlt. Nitekim bu dncenin doruluu daha sonra, 1 Ocak 1959da iktidar alnrken kantland. Silahl mcadeleyle son aamaya getirilen devrimin ilerleyiini durdurmak ve onu uzlatrmak iin uraanlar etkisizletirmek ve iktidar almak amacyla 1 Ocak 1959da Fidel Castro Btn ktidar Ve Yetki Asi Ordunundur sloganyla Kba halkn bir genel greve ard. Alt gn sren ve Kbada hayat fel eden bu genel grev, zaten km olan Batista diktatrlne ve devrimi uzlatrmaya alan glere nihai darbeyi vurdu. Batista diktatrl ykld. ktidar 26 Temmuz Hareketi nderliinde halkn eline geti. Burjuvazinin soluunu kesecek bir genel greve ok iyi hazrlanmak gerekmektedir. Zaferin mmkn olabilmesi iin;

halk ayaklanmas, gerillalarn saldrs ve bir genel grevi birletirmek zorunludur. Bu zorunluluk, bugn Trkiye ve Krdistan iin de fazlasyla geerlidir. Silahlanmadan, askeri hazrlklar, ayaklanma hazrlklar yaplmadan gerekletirilecek bir genel grevin saldrya uramayacan ve katliamla bitmeyeceini sylemek iin tamamen burjuva saflarda olmak gerekir. Bu nedenle, Trkiye ve Krdistanda bir genel grev ars yapmadan nce, ii ve emekileri byk bir yenilgiye uratmamak ve katliamdan geirmemek iin genel silahlanma arlar yapmak, silahlanmak, askeri hazrlklar tamamlamak, ayaklanma organlarn hazrlamak gerekmektedir. Ksacas, zafere ulamak ve burjuvaziye nihai darbeyi vurmak iin, silahl halk ayaklanmas ve genel grevi birletirmek zorunludur. GEC DEVRM HKMET VE DEVRM UZLATIRMA ABALARI Granma Seferine katlan 82 kiiden ounun katledilmesiyle alnan yenilgi, Sierra Maestra dalarna ulaan az saydaki insann inat abalar ve nesnel koullarn bir devrim iin uygun olmas sonucu ksa srede atlatld. zellikle kyller arasnda Batista diktatrlne kar ykselen tepki ve honutsuzluk 26 Temmuz Hareketinin gerilla mcadelesi iin muazzam olanaklar ortaya kard. Kyllerin bu durumu, gerillann ksa srede glenmesini nk gerilla ordusunun byk ounluu kyllerden oluuyordu- ve tm lkede kk salmasn salad. Bundan sonra, balangta yaanan eitli deneyimsizlik, tecrbesizlik vb. eksiklikler ksa srede giderildi. Ksa saylabilecek bir srede gerilla ordusu byk bir gce ulat ve yeni yeni cepheler ald.

Tam da bu srada, yani 26 Temmuz Hareketinin glendii ve Batista diktatrlnn atrdamaya balad gnlerde, devrimin artk somut bir olgu olduunu gren ve onun diyalektik geliimini ok iyi kavrayan Fidel Castro, Geici Devrim Hkmeti hedefini aklad. GDH hedefini aklamasnn sebebi, 26 Temmuz Hareketinin iktidar almaya kararl olduunu ve bu ite ciddi olduunu kitlelere gstermek; bu yolla, toplumda balayan dzenden kopuu hzlandrmak, ii-emekileri gerillann yol gstericiliinde savatrmak ve ayaklanmaya hazrlamakt. Ancak, Fidel GDH hedefini aklamadan hemen nce, hemen hemen her devrimde ortaya kan bir durum Kbada da yaand. Devrim mcadelesinin baarya ulaacan ve Batistann yklacan anlayan baz temiz liberal burjuva politikaclar dzeni kurtarmak ve en azndan geici hkmette yer alabilmek iin Sierra Maestra dalarna, Fidelin yanna gittiler. Bunlardan biri, bir zamanlar genlii peinden srkleyen ve Ortodoks Partinin ileri gelenlerinden biri olan Eduardo Chibasn kardei Raul Chibast. Dieri ise Batistadan nceki hkmette Ulusal Bankann genel mdrln yapm, byle bir dnemde dolandrclk ve hrszlk yapmayarak temiz kalmay baarm olan Felipe Pazostu. Bu iki burjuva liberal politikac devrimin ileriye gitmesini engellemek, talepleri trplemek ve 26 Temmuz Hareketini Batistasz bir Kbaya ikna etmek iin yola kmlard. Fidel ve yoldalar bunlarn amalarn anlyorlard. Fakat o dnemde Kbadaki snflararas gler dengesi 26 Temmuz Hareketi liderlerini bu liberal burjuvalarla bir anlama yapmaya zorlad. Che, liberal burjuvalarn bu davrann Sava Anlarnda yle aklyor: Bunun, hareket zgrlmz kstlayacak bir askeri

program olduunu biliyorduk, fakat ayn zamanda, Sierra Maestrada kalarak istediklerimizi gerekletiremeyeceimizi de biliyorduk. Uzun bir sre, askeri gcmz ve halkn Fidel Castroya duyduu gveni, kendi iren amalar iin kullanmak isteyecek bir ok dostumuz olacakt. Bu dostlarn ncelikli amac, Kbada emperyalizmin egemenliini, ona uaklk eden, kuzeyli efendilerine sk skya bal komprador burjuvazi araclyla korumakt. (Che, Sava Anlar, sf.127 Yar Yay.) Sonuta, Sierra Bildirisi ad altnda GDH program Fidel ve bu iki liberal burjuva politikac tarafndan imzaland. Bildirinin temeli, btn muhalefet partilerini, btn sivil kurumlar ve btn devrimci gleri iine alacak geni bir yurtsever devrimci cephe kurulmas dncesine oturtulmutu. Geici Hkmetin bakanlna uygun bir kiinin atanmas ve cumhuriyetin, geici olarak herhangi bir askeri cunta tarafndan ynetilmesinin kabul edilmeyecei gibi konularda da anlamaya varlan grmelerde 10 maddelik bir GDH program kabul edildi. Bu program;

1- Sivil ve asker btn politik tutsaklarn serbest braklmasn; 2- Radyo ve Basn iin haberleme zgrlnn, ayrca anayasada yer alan insan ve yurttalk haklarnn snrsz gvence altna alnmasn; 3- Btn belediyelere, nceden yerel sivil kurululara danarak geici belediye bakanlarnn atanmasn; 4- Halka ait paralarn, ne biimde olursa olsun, zimmete geirilmesinin nlenmesini, btn devlet organlarnn verimini arttracak nlemlerin

alnmasn; 5- Ynetim kademelerinde kariyer yapmann kurallara bal klnmasn; 6- Btn sendikalarda ve endstri kurulularnda serbest seimleri destekleyerek sendikal politikalarnn demokratikletirilmesini; 7- Hemen bir okuma-yazma kampanyasna ve yurttalarn topluma ve anayurtlarna kar hak ve ykmllklerini kavramalar iin eitime balanmasn; 8- Hedefi, ilenmemi topraklar datmak ve devlete ya da zel kiilere ait topraklarn mlkiyetini eski sahiplerine tazminat denerek bu topraklar zerinde retim yapan yarc ve kiraclara devretmek olan bir toprak reformu iin temellerin oluturulmasn; 9- Parann deerini korumay ve devlet kredilerinin kazan getiren giriimlere alnmasn salayacak salkl bir mali politika uygulamasn; 10- Sanayileme srecinin hzlandrlmasn ve yeni iyerlerinin almasn karara balyordu.
Bu programdan ve liberal burjuvalarla yaplan zorunlu uzlamadan 26 Temmuz Hareketi liderleri memnun deillerdi. Ancak daha nce sylediimiz gibi, o ann koullar iinde bu uzlama zorunlu grlyordu. 26 Temmuz Hareketiyle birlikte imzalanan bu bildiriyle byk bir zafer kazandklarn sanan liberal burjuvalar Sierra Maestradan ayrlrken artk her eyi yapabileceklerini sanyorlard. Ksa bir sre sonra nesnel gelimeler ve sava bu anlamay pratikte bozdu. Ama buna ramen, Bildiriye imza atan iki liberal burjuva 26

Temmuz Hareketi adna davranarak Miami Paktna imza attlar. Ancak, burjuvalarla varlan bu zorunlu uzlama sonucu imzalanan Sierra Bildirisine ramen tedbiri elden brakmayan, burjuvaziye bir an bile gvenmeyen ve gerilla ordusunu silahszlandrmak bir yana, anlamadan sonra bile eylemlerine hz veren 26 Temmuz Hareketi liberal burjuvalarn bu oyununu yerle bir etmesini de bildi. Oyun iyi hesaplanmt; Kba oligarisinin en sekin evrelerinin temsilcilerinden oluan bir grup, zgrl savunmak iin Sierra Maestraya gelmi ve bu kiiler Sierra dalarnn dna kamayan gerilla nderiyle ortak bir bildiriye imza atmlard. Kartlarn Miamide amak iin dalardan ayrlrken, artk ellerinde istediklerini yapabilme zgrl olduunu dnyorlard. Hesaplanmam bir ey vard ama: Politik manevralarn etkisi, kar tarafn gcne baldr; bu durumda, szkonusu siyasi manevrann karsnda halkn silahlar vard. Gerilla ordusuna byk bir gvenle yaslanan nderimizin olaya hzla mdahale edii, ihanetin baarl olmasn engellemi ve Miami Paktnn sonular belli olduunda, aylar sonra Fidelin verdii sert yant, dman felce uratmt. (age., sf.128.ab) Sz konusu Miami Pakt, Sierra Maestra Bildirisinden 5 ay sonra Devrimci Parti, Kba Halk Partisi, Otantik Parti, Yksek Okul renci Birlii, Devrimci Direktuar ve Devrimci i Drektuar gibi lke iinde pek bir faaliyeti olmayan, daha ok yurtdnda bulunan rgtler ve Sierra Maestra Bildirisine imza atan iki liberal burjuva tarafndan (bunlar kendilerini 26 Temmuz Hareketi temsilcisi olarak tanttlar) imzaland. Bu pakt zel olarak; ara zmler iin baka bir lkenin arabulucu olabileceini; dzene dokunmadan Batistaya kar grnen baz generallerin

kuraca bir cuntann ibana getirilmesini; devrimci askeri glerin yani gerillann silahlaryla birlikte orduya katlmasn neriyordu. Bu paktn imzalanmasna Fidelin yant ok sert oldu. Bu pakt imzalayan rgtlere 14 Aralk 1957de gnderdii mektupta, bu pakta kesinlikle katlmadklarn, kendilerini 26 Temmuz Hareketi temsilcisi olarak tantanlarn byle bir misyonlar olmadklarn belirterek, bu rgtlerin paktta ele alnan konular gerekletirmeye almalar halinde tm lkede genel grevi balatacaklarn bildirdi. Gerillann orduya katlmas nerisine karlk olarak da Fidel, dzenli ordunun datlmas nerisini getirdi. Ayrca, Geici Devrim Hkmeti ve onun programn, cumhurbakanl grevine Dr. Manuel Uruttiann getirilmesini ve baka baz nerilerini de bildiren Fidel, mektubun sonunda unlar sylyordu: Eer koullarmz, yani Birlik Bildirisinde ad kullanrken kendisine danlmaya bile gerek grlmeyen, kendisini en byk fedakarlklara adam bir rgtn kar dnmeyen koullar reddedilirse, imdiye kadar olduu gibi, bundan sonrada her arpmada, dmandan ele geirdiimiz silahlardan baka silahmz olmadan, acyla denenmi halkn yardmndan baka yardm grmeden ve nmze koyduumuz yce amatan baka dayanamz olmadan, tek bana sava srdreceiz. (age, sf.231) Grld gibi Fidel Castro Geici Devrim Hkmeti hedefini ve programn akladktan sonra, birok burjuva ayak oyunlaryla karlam, devrimi uzlatrma ve tasfiye abalarna tank olmu ama devrime olan inan ve kararllyla tm bu oyunlar boa karmay baarmt. Ancak bizim iin burada nemli olan ve ders kartlmas gereken nokta, GDHnin ne zaman ve ne amala ilan

edildiidir. Fidel ve 26 Temmuz Hareketi, devrimden yaklak bir buuk yl nce Geici Devrim Hkmeti hedefini ve programn aklyorlar. Elbette bunu yaparlarken bir buuk yl sonra devrim yapacaklarn bilerek ya da tahmin ederek yapmyorlar. Amalar, yukarda da akladmz gibi, kitlelerdeki dzenden kopuu hzlandrmak, ii-emekileri ayaklanmaya hazrlamak, onlara ne iin mcadele ettiklerine ve yaamlarn ne iin feda ettiklerine dair somut hedefleri gstermekti. DEVRM VE SOSYALZME YNEL Fidel Castro ve yoldalar devrimi uzlatrma ve tasfiye abalarna silahl mcadeleyi ykselterek yant verdiler. Fakat, diktatrln yklmas sonucu kendi konumlarnn da sarslacan anlayan liberal burjuvalar, kk burjuvalar ve bunlarn temsilcisi olan rgtlerin devrimi uzlatrmak iin 26 Temmuz Hareketinin adn da kullanarak imzaladklar Miami Pakt ve buna benzer tasfiye abalar 26 Temmuz Hareketine ve Fidel Castroya g, eylem birlikleri ve Cepheye bak konusunda da byk tecrbeler kazandrm, onlarn doru yolu bulmalarn salamtr. Daha nce, 12 Temmuz 1957de iki liberal burjuva ile imzalanan Sierra Bildirisinde btn muhalefet partilerini, btn sivil kurumlar ve btn devrimci gleri iine alacak geni bir yurtsever-devrimci cephe fikrini savunan 26 Temmuz Hareketi, kendilerinin silahl gcne, mcadelesine ve adna dayanlarak, ama kendilerinin haberi olmadan Miami Paktnn, bu ... geni bir yurtsever devrimci cephe tarafndan imzalandn renince, bu konudaki bak asn deitirmek zorunda kald. Miami Paktn tanmadklarn

belirtmek iin, Pakt imzalayan rgtlere yazd bildiride Fidel Castro bu konuda unlar sylyordu: ...gler aras ilikilerin bugnknden ok farkl olduu gnlerde, birlik szcne, Kbada, ok nem veriliyordu. Bunun tesinde, en cokulusundan en kaytszna kadar btn gleri birletirme her zaman en olumlu davran olmutur. Ancak devrim iin nemli olan birliin kendisi deildir. Asl nemli olan, birliin temelleri, onun hayata geirili biimleri ve onu canl klan yurtsever dncelerdir. (age, s.219, ab) Birlik belgesinde anlalmas kolay olmayan baka noktalar da vardr. Herhangi bir sava stratejisine sahip olmakszn birlemek olanakl mdr? Acaba Autanticos rgt temsilcileri, hala bakentte yaplacak bir darbeyi mi savunuyorlar? Sava iinde bulunanlara vermeyip, eninde sonunda polisin eline gemesi kanlmaz olan silahlar biriktirmeye devam edecekler mi? 26 Temmuz Hareketinin savunduu genel grev tezini sonunda kabul ettiler mi? (Age, sf.225) 26 Temmuz Hareketinin ve Fidelin grleri byle sava iinde olgunlat. Her devrimde olduu gibi onlar da devrimden rendiler ve devrime rettiler. Silahl mcadeleye arlk veren ve sava younlatran 26 Temmuz Hareketi bu aamadan sonra ksa srede byk baarlar salad. Che ve Camillo Cienfuegos komutasnda kuzeyde ve batda alan yeni cepheler, Batista diktatrln iyice sktrd. Bu arada, ekonomik koullar, isizlik, sefalet ve bunlarn yannda diktatrln bask ve katliamlar kitlelerin tamamen devrim saflarna gemesinin, 26 Temmuz Hareketinin desteklenmesinin koullarn

beraberinde getirdi. Bu srete en sert ve kapsaml atmalar yaand. nk diktatrlk, zellikle 8 Nisan genel grevinin baarszla uramas ve bunun 26 Temmuz Hareketi zerinde yaratt moral bozukluundan yararlanmak iin tm gcyle hareket ediyordu. Bunun iin Batista ordusu tm glerini seferber ederek denizden, karadan ve havadan byk bir saldrya geti. Ancak bu saldrlar da sonu vermedi ve halkla btnlemi olan 26 Temmuz Hareketi saldrlar boa kard, orduyu byk bir yenilgiye uratt. Artk diktatrlk ordusu zlme srecine girmiti. 1958in sonunda gerillalar byk bir atak yaparak hemen hemen lkenin tmnde kontrol ele geirdiler. Son olarak 1 Ocak 1959da adann ortasnda bulunan Leoncio Vidal kalesi kuatld. Bir gn nce ise Batista zel uayla Dominik Cumhuriyetine kamt. O srada kaledeki birliin komutan General Cantillo kendisinin ordu komutan olduunu ve Fidel Castronun talimatlarna gre hareket edeceini bildirdi. Gerekte ise bu bir zaman kazanma taktiiydi. nk, General Cantillo gerillalar oyalayarak Batista diktatrlnn btn ba sorumlularnn kamasn salyordu. Nitekim, kendisinin bakomutan, Dr. Carlos Piedray da devlet bakan ilan ederek darbe yaptn ve yeni bir cunta hkmeti oluturduunu bildirdi. Ancak Fidel Castro ok zekice davranarak Cantilloyu tanmadn, ordu komutanlna ise daha nce Batistaya kar bir darbe giriiminde bulunduu iin tutuklu bulunan Albay Barquini atadn belirtti ve halka genel grev arsnda bulundu. Fidelin bu taktii sayesinde ordu etkisiz hale geldi. Ertesi gn ise genel grev balad ve etkisini hemen gsterdi. Bu sefer Fidel, Albay Barquini grevden ald ve yerine gerilla

komutan Camillo Cienfuegosu ordu bakomutan olarak atad. Genel grev alt gn srd ve tm hayat felce uratt. 8 Ocak 1959 gn Fidel Castro gerillalarla birlikte hibir engelle karlamakszn Havanaya girdi ve halka hitaben bir konuma yapt. Devrim gereklemi, iktidar halkn eline gemiti. Daha nceden, GDH ilan edildiinde Cumhurbakan seilen Manuel Urritia uakla Santiagoya geldi, Miro Cardona Babakan oldu. Fidel ise yeni kurulan hkmette gerilla ordusunu temsilen grev almt. Devrimin hemen ertesinde 26 Temmuz Hareketi, devrimi halka mal etmek, halkn devrimi sahiplenmesini salamak ve GDH programn uygulamak iin harekete geti. lk i olarak tarm ve toprak reformundan baladlar. Daha ilk andan kabinede ve ynetimde atlaklar, gr ayrlklar ba gsterdi. nk herkes kendi snfnn karlarn dnyordu. Fidel, gerillann gcne dayanarak kendisi Babakan oldu, Cumhurbakan Urritia ise bir ey yapamayacan anlaynca istifa etti ve lkeden ayrlarak ABDye gitti. Toprak reformuna balanrken, hkmet el konan topraklar karlnda toprak sahiplerine daha sonra demek kouluyla bonolar veriyordu, hatta bunu ABD tekellerinin topraklar ve irketleri iin de yapyordu. Ksa srede tm Kbada topraksz ailelere toprak datld. Ancak ABD, karlar zedelenmeye balaynca Kba hkmetine bir nota yollayarak ABDli yatrmclarn paralarnn hemen ve nakit olarak denmesini istedi. Ardndan da Floridadan kalkan iki uak Havanay bombalad. Bu srada SSCB, ABDnin Kbay igaline sessiz kalmayacan bildirdi ve Babakan yardmcsn teknik heyetle birlikte Kbaya gnderdi. SSCB ile Kba arasnda ekonomik anlamalar imzaland. Yan

banda ufack bir adann sosyalist kampa ynelmesi karsnda ne yapacan aran ABD, Kbaya silah getiren bir gemiyi Havana Limannda batrd, ardndan Kbadan ald eker miktarn azaltt, Standart Oil ve Texacon adl ABD petrol irketleri SSCBden gelen ham petrol artmay reddetti. Buna karlk Kba devrimci hkmeti bu iki irkete el koyduunu bildirdi. ngiliz Shell irketi de ayn eyi yapnca ona da el koydu. Kba devriminin gittike devrimci nlemler aldn ve sosyalizme yneldiini farkeden ABD emperyalizmi, bu gelimeler zerine Latin Amerikada kendisine baml lkelerin ve Kbann dileri bakanlarn toplayarak, hibir devletin (bu devlet Kbayd) Amerika Ktasnn gvenliini ve dayanmasn tehlikeye sokacak mdahalelerine gz yumulamaz eklinde bir karar kartt. Kba hkmeti de bu karara karlk bir milyon Kbalnn katld bir miting yapt ve mitingde Fidel Castro halka, Adamz emperyalistlerin istilasna urarsa, Sovyet yardmn kabul eder misiniz? diye sordu. Halk ise be dakika boyunca Evet diye bararak yantlad Fideli. Bunun zerine Fidel Castro Havana Bildirisi adl siyasi ve ekonomik programn okudu, hayata geirmeye balad ve seimlerin devrimle uyumadn ilan ederek proletarya diktatrlne yneldi. Daha nce de sylediimiz gibi, Kba Devrimini gerekletirenler, yapmay dndkleri devrimle yaptklar devrim arasnda byk bir farkllk olduunu grdler. Nesnel koullarla devrimden sonra sren snf atmas onlar sosyalizme gtrd. Bu ynyle de Kba Devrimi, kapitalizm ya da sosyalizm arasnda nc bir yol olmadn; ezilen ve smrge devletlerin ya devrimlerini gerekletirerek sosyalizme ynelmek ya da emperyalist-

kapitalist sisteme baml ve kle olmak zorunda olduklarn kantlad. 1961e gelindiinde Fidel Castro, devrimin sosyalist bir devrime dntn ilan etti ve devlet ynetiminde bulunan burjuvalar birer birer grevlerinden uzaklatrldlar. Emperyalizmin saldrlar artnca ordunun says yarya indirildi ve halk, milisler eklinde silahlandrlarak Devrimi Savunma Komiteleri oluturuldu. Domuzlar Krfezi karmas ve 1962 Fze Krizini SSCBnin de desteiyle baaryla atlatan Kba, devrimden bugne kadar emperyalizmin, zellikle de ABD emperyalizminin srekli saldrlarna maruz kald. Bu, bazen askeri saldrlar, suikast giriimleri vb. biiminde oldu, bazen de ekonomik abluka, ambargo vb. biiminde srd, srmeye devam ediyor. Ancak tm bunlara ramen Kba halk sosyalizm yolunda ilerlemeye kararl olduunu her frsatta gsteriyor. Yzylmzn komn Kba, bugn sosyalizmin kalelerinden biridir. Emperyalistler tarafndan sosyalizmden vazgemeye zorlanan Kba halkyla en iyi enternasyonalist dayanma, lkelerimizde devrimi gerekletirmektir. Trkiye ve Krdistan emeki halklar i savatan zaferle karak iktidar alacak ve bylece bata ABD olmak zere tm emperyalistlere Ortadouda byk bir darbe indirerek bu enternasyonalist grevi baaryla yerine getireceklerdir.

BENC BLM NKARAGUA: SLAHLA KAZANILANIN

SANDIKTA KAYBEDLMES Son gnlerde Nikaragua ile ilgili duyduumuz haberler genellikle atma haberleri. Bu atmalar ise, devlet gleri ile iiler ve memurlar arasnda gerekleiyor. 19 Temmuz 1979da Sandinist gerillalar Somoza diktatrln ykp bakent Managuaya girerek devrimi gerekletirdiklerinde, aradan 20 yl getikten sonra bu manzaralarn yaanacan orada bulunanlardan hi birisi tahmin etmiyordu elbette. nk onlar, Somozay yktktan sonra ii ve emekilerin, yani bugn devlet gleriyle atmaya girenlerin iktidarn kurmak iin yola kmlard. Peki ne oldu da, Somoza diktatrl yklp yerine halk iktidar kurulmasna ramen bugnlere gelindi? imdi bu soruyu yantlayabilmek iin, devrim ncesine ve devrimden sonra yaananlara ksaca bir gz atalm. Nikaragua 16. yzyldan beri srekli smrgeci lkelerin igaline ve egemenliklerini kurmak iin smrgecilerin kendi aralarndaki rekabetlere sahne olmutur. nce spanyol, ardndan ngiliz, Fransz ve en son ABD emperyalizmi Nikaraguay smrgeletirmilerdir. Bu rekabetten en sonunda galip kan ABD emperyalizmi, Nikaraguada egemenliini salayabilmek iin sk sk askeri mdahalede bulunmak zorunda kald. 1925te, artk Nikaraguada istikrarn egemen olduunu dnen ABD, kuklalarn iktidara geirerek askerlerini ekti. Ancak iki ay sonra Muhafazkarlar ve Liberaller arasnda mcadele yeniden kzt, i sava kt. Amerika yeniden mdahale etti ve ksa sre sonra Muhafazakrlarla Liberalleri uzlatrd. Yaplan anlamaya gre hem Liberaller hem de hkmette bulunan Muhafazakrlar silahlarn Amerikan Deniz Kuvvetlerine teslim edeceklerdi. Bunun sonucunda iktidar

Liberaller ve Muhafazakrlar paylaacakt. 1927de Liberal generallerin hepsi, anlamaya uygun olarak silahlarn Amerikan Deniz Kuvvetlerine verip teslim olurken, bir general bu anlamay ihanet olarak kabul edip 300 adamyla birlikte dalara ekilerek direni balatt. Bu general, yllar sonra devrimi gerekletiren Ulusal Kurtulu Cephesine adn veren Augusto Cesar Sandino idi. Sandino, lkedeki yabanc igali ortadan kalkncaya ve son Amerikan askeri de teslim olana kadar savaacan aklad. Sandino, ulusalc bir kk burjuva devrimcisiydi. Ancak sosyalizmden de etkileniyordu. Bu nedenle rgtlenmesini daha ok iiler ve yoksul kyller arasnda yapyor ve yalnz iiler ve kyller mcadeleyi sonuna kadar srdrecek ve zafer, onlarn rgtl gcnn eseri olacaktr diyordu. Sandino ve savalar, kazandklar zaferler sayesinde hem iiler ve kyller arasnda hem de tm Latin Amerikada sempati ve destek toplamaya balamt. Sandinoyu bu ekilde yenemeyeceini anlayan ABD, askerlerini geri ekmeye balad ve gstermelik seimlerde kendi adam olan Liberal Sacasay bakan setirdi. Yeni bakan Sacasann Sandino ile anlama yapmasndan sonra, Sandino ve savalar savaa son verdiler. Savatan sonra tarm kooperatifleri oluturmaya balayan Sandino, gereklemesi o dnem koullar ierisinde Nikaraguada mmkn grnmese de, emperyalistler ve ibirlikilerinin karlarna dokunan grleri nedeniyle, iktidar tarafndan bir tehdit ve korku unsuru olarak grlyordu. Ulusal Muhafzlarn efi Anastasio Somoza Garciann bakan Sacasay kkrtmasyla birlikte Sandinonun ortadan kaldrlmasna karar verildi ve ABD

eliliinin de ortak olduu bir komplo dzenlendi, General Sandino, bakan Sacasayla grmek zere Bakanlk Sarayna davet edildi ve grmeden ayrlrken, 22 ubat 1934te, Ulusal Muhafzlar tarafndan katledildi. Bylece Sandino, egemen snfa, smrcler snfna gvenme ve onlarla uzlama hatasnn bedelini yaamyla demi oldu. Daha nceki ve sonraki tm devrim deneyimleri de, kkburjuvazinin bu siyasetinin bedelinin hep ayn trajik son olduunu saysz kez kantlamt. 1936da Ulusal Muhafzlarn efi Anastasio Somoza Garcia bir darbeyle bakan Sacasay devirdi ve kendisi bakan oldu. Baba Somozann 1956da ozan Lopez Perez tarafndan ldrlmesinden sonra, byk olu Luis Somoza Debayle devlet bakanlna, kk olu Anastasio Somoza da Ulusal Muhafzlarn bana getirildi. Daha sonra 1967de Luisin lmyle birlikte kk oul Anastasio devlet bakan oldu ve 19 Temmuz 1979da devrime kadar da Somoza ailesi lkeyi kendi mlkleri gibi kullanp smrmeye baladlar. FSLNN DOUU zgr insanlarn generali Sandinonun katledilmesinden sonra Sandinist hareket dald. Somoza, Sandinonun gl olduu Nueva Segoviada oluturmaya alt tarm kooperatiflerini de datt. Fakat devrimci hareketin geriye d geiciydi. Nikaraguada gelien kapitalizm, snfsal elikileri derinletiriyordu. Kapitalizmin gelimeye balamasyla birlikte, ii snf hareketi ve komnist hareket de geliti. 1944te Nikaragua Sosyalist Partisi (PSN-Partido Socialista Nicaraguense) kuruldu. Fakat Somozalarn faist terr altnda geen bir yln sonunda yeraltna gemek zorunda kald. Nikaraguadaki devrimci hareketin greli geri d 1960l yllara kadar srd.

1959da Fidel Castro ve yoldalarnn Kbada devrimi gerekletirmeleri, tm dnyada olduu gibi Nikaraguada da devrimcilere coku ve moral verdi. Kba Devriminin verdii bu g ve moralle general Sandinonun devrimci mirasn ve mcadelesini yaatmaya karar veren devrimcilerden Carlos Fonseca Amador, Silvia Mayarga ve Thomas Borge biraraya gelerek Ulusal Kurtulu Cephesini kurdular. Daha sonra cephenin ismi FSLN (Frente Sandinista de Liberacion Nacional) olarak deitirildi. FSLN, 1969da aklad Tarihi Programnda kurulu amacn yle aklyordu: FSLN dmanlarna kar dorudan mcadele yoluyla siyasi iktidar ele geirebilecek, halkmzn gemite maruz kald smr ve sefaleti ortadan kaldracak bir toplumsal sistemi kurabilecek bir nc rgtne Nikaragua halknn sahip olma zorunluluundan dodu. O gne kadar Somoza diktatrlne kar mcadele eden ok sayda rgt vard ve FSLN bunlarn bir araya gelmesi sonucu oluuyordu. rnein, FSLNnin liderlerinden Carlos Fonseca Amador, nceleri Nikaragua Sosyalist Partisi yesiyken, daha sonra gerilla hareketine katlm, en sonu Kbaya gemi ve Cheyle tanp 1962de Nikaraguaya dnmtr. Hem Kba Devriminin tm dnyada yaratt etki hem de liderlerinin Kbayla temas halinde olmas FSLNnin Kbay rnek almasna ve stratejilerini benzer ynde belirlemelerine yol amtr. FSLN nderleri, Sandinoculuu Marksizmle harmanlayp Marksizmin bir sentezine ulamay amalyorlard. Kba Devrimi nderlerinin bunu baardn dndkleri iin de onlar rnek almaya alyorlard. Ancak bu rnek almada eitli hatalara da dtler. Bu hatalardan en belirgini, bugn Trkiye ve Krdistanda da baz siyasal akmlar tarafndan

benimsenen, devrimde burjuvazinin bir kesimiyle ittifak olarak ifade edebileceimiz politikadr. Bu politika, elbette her lke ve devrim iin yanl deildir. Hatta Dou Avrupa devrim deneylerinde olduu gibi gerekli de olabilir. Ama, burjuvazinin bir kesimiyle, stelik ok zel koullar iinde, ok snrl amalar ve snrl dnemler iin yaplabilecek ittifaklarn geici nitelii akldan karlmamalyd. Dou Avrupann faist igal altnda olmas ya da Nikaraguada olduu gibi bir ailenin egemenlii gibi ok zel koullarda dahi burjuvaziyle ittifak yapmann eytanla kol kola yrmek anlamna geldiini ve bu mttefikleri bir dman gibi kollamak gerektiini devrimci bir parti asla unutmamaldr. Bunun unutulduu yerde, hareketin nderlerinin fiziki imhas ve hareketin tamamen dalmas gibi trajik bir sonun kanlmaz olduu, yzyllarn snf mcadeleleri iinde saysz kez kantlanmtr. Ancak FSLNnin kk burjuva devrimci nderliinin Marksist bir dnya grnden ve politik ngrden yoksun oluu, Somozaya kar en geni muhalefet sakat anlayyla hareket etmesi, onun burjuvaziden kesin kopuu salamasna engel olmutur. FSLN ierisindeki Tercerista grubu (FSLN ierisindeki en gl grup) en geni muhalefet izgisinde srar eden ve bunun iin aba sarf eden gruptur. Hatta bu tutumundan dolay, FSLN iindeki bir baka grup olan proleter (TPTendencia Proletaria) tarafndan oportnistlikle, politik gszlklerini sada ittifak ortaklar arayarak telafi etmeye almakla, burjuvazinin politik nderliine boyun emekle ve State Departmentle (ABD Dileri Bakanl) pazarlk yapmakla sulanyordu. Terceristann liderlerinden Humberto Ortega, burjuvaziyle ittifak yapmalarnn nedenini yle aklyor:

Nikaragua toplumunu oluturan ekonomik ve toplumsal-politik glerin analizi bak asndan zorunlu olarak Somomizmin ykl iin olduu kadar demokratik ve halk bir yntemin ibana gelmesi iin de Sandinist Halk Devriminin yalnzca mtevaz, smrlen ve ezilen kitlelere deil ama ayn zamanda Somomizmin son bulmasndan ve demokratik ve halk bir srecin almasndan yana olan ulusun geri kalan hali vakti yerinde ve burjuva kesimlerine de dayanmak zorunda olduu sonucu kar. Buradan Nikaragua ve zellikle Somozayla ilgili olan Yanki politikasyla temel olmayan belirli elikiler tayan antiSomozist deiik burjuva glerle FSLNnin TTFAK POLTKASI kar. (Ayaklama stne, Humberto Ortega, Belge Yay., sf.61-62, ab.) FSLN, kapitalizme kar deil ama Somoza ailesine kar muhalif burjuvaziyle ittifak yaparken, Kba rneini olduu gibi Nikaraguaya uygulamaya alyordu. stelik, Kba rneini bilimsel bir yntemle zmlemeden, orada yaplanlarn aynsn Nikaraguada yapmaya alarak Bunun sonucu olarak silaha, silahl mcadeleye, askeri rgtlenmeye hakl ve doru olarak arlk verirken; politik nclk ve snfsal elikileri nemsememe yanlna dtler. FSLN nderleri yle dnyordu: eer tm arl silaha, silahl mcadeleye, askeri rgtlenmeye verirlerse, devrimden sonra, Somozann devrilmesinden sonra lkedeki tek silahl askeri g kendileri olacakt ve burjuvazi, alnan ekonomik-siyasi nlemlere sesini karamayacak, kaderine raz olacakt. nk, Kbada byle olmutu. Batistann drlmesinden sonra grevlendirilen burjuva Urrutia hkmeti, iktidarn burjuvazinin elinden

alnmasn engelleyememitir. Tarm reformu konusunda kar atmas ktnda, lkedeki tek gerek g faktrn oluturan Direni Ordusu, halkn yannda olmutur. Bakanlarn ounun kendisinden olmasnn burjuvaziye bir yarar dokunmamtr ve Urrutia hkmeti ve onunla birlikte burjuvazi Miamide kaybolup gitmilerdir. (Nikaraguada Silahl Mcadele, Yar Yay., sf.50, ab.) Fakat FSLN nderlerinin gz ard ettikleri bir ey vard. Kba Devrimiyle birlikte, uluslararas burjuvazi ve bu arada emperyalizm yeni dersler, tecrbeler kazanmt. Nikaragua burjuvazisi Somoza diktatrln devirmek iin FSLN ile ibirlii yapyorsa bunun tek nedeni: Somozay, tek bana, FSLNsiz (yani silahsz) olarak ykamayacan grd iindi. Ayn zamanda Nikaragua burjuvazisi, FSLN kadrolarn gen ve tecrbesiz buluyor, bundan dolay da FSLNyle ittifak yaptnda politik liderliinin tehlikeye girmi olacan dnmyordu. Muhalif burjuvazinin bu planlarn ve niyetlerini FSLN nderleri de gryor, biliyorlard. Ama, FSLN nderleri devrimi tehlikeye drecek ve kazanlm ne varsa elden yitmesine yol aacak bu ciddi tehlikeye kar rgtsel, snfsal, politik vb. nlemler alacaklarna, az sonra greceimiz gibi, devrimin kaderi zerinde kumar oynamay tercih ettiler. Aadaki u szler, FSLN nderlerinin, muhalif burjuvazinin niyet ve planlar konusunda nasl da son derece ak bir fikre sahip olduunu gsteriyor: Somozaya kar elde edilecek zaferin sonucunu muhalif burjuvazi yle dlemektedir: ynetenler kendisinden, ller ise FSLNden olacaktr. (Nikaraguada Silahl Mcadele, sf.51, ab.) Muhalif burjuvazi, btn bu hayalleri gerek olmaz

ve iler FSLN ile ak bir atmaya dnecek olursa ABDden yardm ummaktadr. Ne de olsa muhalif burjuvazi, ABDnin Somozay desteklemesine ramen, yine de ona danmadan hibir adm atmamaktadr. Devrimin liderlerinden Humberto Ortega, muhalif burjuvaziyle yaplan bu ittifak Nisan 78de yle deerlendiriyordu: Burjuvaziyle, en kuvvetli ve becerikli olann partiyi kazanaca bir ak kat oyunu oynamaktayz. Bu bir meydan okumadr ve Sandinist Halk Devrimi, eminiz ki, onu zafere dntrecektir.(H. Ortega, Ayaklanma stne, sf.62, ab) Bugn Nikaraguada yaananlara baktmzda bu kat oyununu FSLNnin kaybettiini ve snf savann kat oyununa benzemediini; gerek devrimden nce gerekse de devrimden sonra burjuvaziyle tm kprleri atmak gerektiini, iktidar bir kez ele geirdikten sonra burjuvaziyi ve kar-devrimi ekonomik, politik ve zor yntemleriyle tarihin plne atmak ve kendini hibir yasayla snrlamayan devrimci demokratik bir diktatrl tm anayasal kuruntulara ve genel oy hakk zerindeki safsatalara kulak asmadan smrclerin zerinden eksik etmemek gerektiini bir kez daha renmi bulunuyoruz. FSLNDE GR AYRILIKLARI FSLN de, dier Latin Amerika devrimci rgtleri gibi nce foko teorisini denemi, Coco ve Bokay nehri evresi ile dalk Pancanasan blgesinde gerilla cephesi yaratma abalar baarszla uramtr. Bu baarszlktan dersler karan FSLN, bu deneyimden sonra in ve dier Asya halklarnn mcadelelerinden etkilenerek uzun sreli halk sava stratejisini benimsemitir.

Bu strateji benimsendikten sonra 70-74 yllar aras 4 yl sreyle askeri mcadeleye ara verdiler. 74 Aralnda tekrar eylemlere balayan FSLN ierisinde gr ayrlklar ve bunalm ortaya kt. Tartmalar 1975te blnmeyle sonuland. FSLN iindeki uzun sreli halk sava (GPPGuerra Popular Prologonda) grne ve askeri maceracla kar kan, proletarya iinde almak ve kk salmak gerektiini savunan proleter (TP-Tendencia Proletaria) eilimli Jaime Wheelock, Carlos Nunez, Luiz Carrion nderliinde ayr bir grup oluturdular. 1976da ise Daniel ve Humberto Ortega liderliinde, krlardan ok ehirlerde gerilla mcadelesini savunan nc g veya Terceristalar ayr bir grup oluturdular. Terceristalar 76da ayr grup oluturduktan sonra, byk yanklar yaratan eylemler gerekletirdiler. zellikle ehirlerde byk basknlar yapp, nemli kiileri rehin aldlar ve karlnda birok siyasi tutukluyu (Thomas Borge dahil) serbest braktrdlar. Bu srete dier iki eilim, yani uzun sreli halk sava grubu ile proleter eilimi arka planda kald. Halk ise FSLNyi bir btn olarak gryordu ama esasnda desteinin ve sempatisinin nedeni Terceristalarn sansasyonel eylemleriydi. Proleter ve dier eilimler ise; i snfnn politik bamszl salanmad srece diktatrln u anda dmesinin yalnzca yeni bir burjuva egemenliinin kurulmasna yol aabileceine inanmaktadrlar (Nikaraguada Silahl Mcadele, sf.49) Terceristalar ehirlerde gerilla mcadelesini savunur ve byk eylemler gerekletirirken, kitle mcadelesi ile gerilla mcadelesi arasndaki ilikiyi yanl deerlendiriyor ve kitle mcadelesini kmseyerek, onu gerilla mcadelesi iin bir destek olarak gryorlard. Terceristalarn liderlerinden

komutan Humberto Ortega daha sonra bunu zeletirel bir biimde yle ifade ediyordu: Gerek u ki, biz her zaman kitleleri dnmekle birlikte onlar, gerilla seferberliinin Ulusal Muhafza darbe indirmesini salayacak bir destek g olarak grdk. Gerekse tamamen farklyd: Gerilla faaliyeti dman ayaklanma yoluyla ezen kitleler iin destek grevi grd. FSLN askeri eylemlerine devam ederken, Ortegann bu grleri de yava yava olgunlayordu. nk gerekletirilen btn eylemler, ayaklanmalar vb., gerilla mcadelesi ile kitle mcadelesi arasndaki ban nasl kurulmas gerektii konusunda FSLNye byk tecrbeler salyordu. Ancak bu ve bunun gibi dersleri elde etmek, FSLNnin o zamanki ideolojik ve politik seviyesini gz nne alrsak, pek de kolay olmuyordu. SOMOZAYA KARI BURJUVA MUHALEFET Somozaya kar mcadelede muhalif burjuvazi gerekten de ok gl ve radikaldi. Bunun en byk sebebi ise, Somozann lkeyi kendi iftlii gibi kullanmas ve ailesi dnda hibir burjuvann gelimesine olanak tanmamasdr. (Nikaraguada 1978de, ilenen topraklarn %50si ve sanayi iletmelerinin %40 Somozaya aitti). Bu nedenle, gelimek ve pazardan pay almak isteyen dier burjuva gler; devlet aygtn, kredileri, gmr, nakliyat, tarm vs. denetiminde tutan Somozaya kar savamak zorunda kalmlard. Dolaysyla, FSLNyle ittifak yapan bu muhalif burjuvalar, ilerici ya da demokrat olduklar iin deil, smrlenlerden yana olduklarndan da deil; fakat karlar byle gerektirdii iin bunu yapyorlard. Ancak, Nikaraguadaki politik durum onlar,

bayraklarnn stne demokrasi szcn yazmaya ve kitlelere ekonomik tavizler vermeye zorlamaktadr. (Nikaraguada ki Silahl Mcadele, sf.46) Yukarda anlattmz nedenlerden tr muhalif burjuvazi, 1974 yl sonunda UDEL (Union Democratica de Liberacion-Demokratik Kurtulu Birlii)ni oluturdu. UDEL ierisinde Sosyalist Parti ve eitli sendikalarn yan sra, Ulusal Kurtulu, Muhafazakar Ulusal Eylem, Ulusal Seferberlik, Sosyal Hristiyan Partisi, Anayasac Hareket, Muhafazakar Parti vb.leri vard. UDEL yaynlad bir bildiride amacn yle aklyordu: UDELin amac Nikaraguann demokratiklemesini salamak ve hanedanlk diktatrln yok etmektir. Yeniden Cumhuriyeti ina etmek ve zgrln ve oulculuun snrsz tannd kkl bir ekonomik-sosyal reform gerekletirmek istiyoruz. (age, sf.92, ab.) Muhalif burjuvazinin btn amac, aslnda altn izdiimiz szcklerden anlalyor. Burjuvalarn amac; demokrasi ve cumhuriyeti yeniden ina etmek, yani varolan kapitalist sistemi ykmak deil, ans eitliinin yalnzca kapitalistler iin varolduu burjuva parlamenter sisteme ulamaktr. Onlar devrim deil, ekonomik-sosyal reform istiyorlard. Somoza, 10 Ocak 1978de burjuva muhalefetin lideri konumundaki, La Prensa gazetesinin sahibi ve yneticisi olan Pedro Joaguim Chamorroyu ldrtt. Cenazesine 120 bin kii katld. 23 Ocakta da Adalet ve Chamorro cinayeti aydnlatlana dek ulusal grev iaryla ulusal grev balatld. UDEL burjuva karakterine uygun olarak, devrimci hareketi ve halk kitlelerini dzen snrlar ierisinde tutmak iin

abalyordu. ldrlen Pedro Joaguim Chamorro da ayn ama iin alyordu. FSLN ile ABD emperyalizmini uzlatrmak ve Somozay devirdikten sonra FSLNnin tehlikesiz bir kesimiyle yeni hkmeti kurmay hayal ediyordu. Burjuva bir hareket olan UDELin taktii de buydu: Dzen snrlarn amadan muhalefet etmek, Somozay sktrmak iin FSLN yi kullanmak ama ncl FSLNye kaptrmadan. UDEL bunu baardnda Somozay devirebilecek ve snf olarak tm karlarn gvenceye alabilecekti. Bu nedenle 23 Ocakta balatlan ulusal grevde iddete Hayr, Sivil Grev, Bar Direni, Evde Oturun sloganlarn hakim klmaya abalyordu. FSLN ise bu ulusal grevde bandan beri doru politika izledi ve ulusal grevi bir Halk Grevine dntrme ars yapt. Bu grevle birlikte artk muhalif burjuvazi politik nderliini kaybetmeye balad. Grev, ezilen halk kitlelerinin kendi amalar iin harekete gemesine vesile oldu. pin ucunu kardn ve nderlii FSLNye kaptrdn gren burjuvazi ABDnin de basksyla grevi krd. Ancak artk ok geti. Ve nderlik FSLNdeydi. FSLN grevle younlaan kitle hareketiyle birlikte faaliyetlerini hzlandrd. Proleter ve uzun sreli halk sava savunucular fabrikalarda, okullarda, iftlik vb. yerlerde ajitasyon-propaganda ve rgtlenme almalarn younlatrdlar. Bunun sonucunda i brakmalar, grevler, sokak gsterileri ve atmalar, ayaklanmalar artmaya balad. Tercerista eilimi ise askeri eylemlerine hz verdi. Garnizon basmalar, rehin almalar, klalara saldrlar, kamulatrmalar vb. birbirini izledi. Aslnda FSLNnin eilimini de mcadeleye hz vermeye iten sebep, kitlelerdeki mthi gelimeydi. Ulusal

Grevin en nemli zellii, bu grevi ii snf ve burjuvalarn birlikte dzenliyor olmalaryd. Bu grevle birlikte, kendi ama ve talepleri iin harekete gemeye balayan kitleler, sadece burjuvaziyi deil, FSLNyi de amaya balad. Kitlelerin savalamas, baz yerlerde kendiliinden ayaklanmaya girimeleri, FSLNyi nlem almaya itti. Bu nlemler, bu kitleleri pasifletirmek ve geri ekmeye ynelik deil;doru ve hakl olarak, onlar kendi nclnde, rgtl biimde ayaklandrmaya yneltmek biimindeydi. Ve 9 eyll 1978de FSLN gerillalar Leon, Estelli, Chinandego ve Masaya gibi baz ehirlere saldrp halk ayaklandrd. Fakat Ulusal Muhafzlar bu ehirleri youn ate altnda tutup yerle bir ettiler. Bu durum zerine FSLN 20 Eyllde geri ekilmek zorunda kald. Bu ise, ayaklanan halkn katledilmesi demekti ve yle de oldu. zellikle Leon ve Estellide genlerin tm ikenceden geirildikten sonra katledildi. Baarszlkla sonulanan ve Nikaragua tarihine Eyll Ayaklanmas olarak geen bu ayaklanma sonucu 6 bin kii hayatn kaybetti. Eyll Ayaklanmas yenilgiyle sonuland, fakat FSLN bu yenilgiden gerekli dersleri karmasn bildi. Burjuva glerle girdii ilikiler ve ittifaklar nedeniyle, grev konusunda yanl bir bak asna sahip olan FSLNnin aaya aktaracamz szleri, Eyll Ayaklanmasndan gerekli dersleri kardn gsteriyor: Eyll olaylarndan sonra ayn anda ve ayn stratejik alanda ulus apnda kitle ayaklanmasyla, askeri kuvvetlerimizle cepheden bir saldry ve iverenlerin aktif biimde destekledii ya da onaylad bir genel grevi birletirmek gereini anladk... Bu etkeni ayn an ve ortamda birletirmeseydik,

zafer mmkn olmayacakt. Ulusal grev iin saysz arda bulunmakla birlikte bunlar kitlesel bir saldrya balanmamt... (Nikaragua Sandinist Devrimi, Henri Weber, sy. 69-70) FSLNnin burjuvalardan kopamamas nedeniyle, iverenlerin aktif biimde destekledii yada onaylad bir genel grevi cmlesini ayr tutarsak, son derece olumlu dersler kardklarn syleyebiliriz. UDEL dnda Somozaya kar muhalefet eden baka burjuva rgtlkler de vard. Hatta bunlarn bazlarnn oluturulmas iin FSLN ok aba harcamt. Bu burjuva rgtlerin balcalar unlardr: Onikiler: 1977de FSLNnin ars zerine bir araya gelen aydn, din adam, burjuva ve bamsz on iki kii tarafndan kuruldu. Burjuva Muhalefet ierisinde FSLNye en yakn olan bu gruptu. Hatta kurulan bir ok oluumda FSLNyi Onikiler dolayl olarak temsil ediyorlard. Nikaraguada FSLNden sonra en nemli politik gc Onikiler oluturuyordu. Somozann tutuklama emri karmasna ramen, srgnden lkeye dndklerinde onlar 40 bin kii karlad. Onikiler devrimden nce kurulan geici hkmette ve devrimden sonra kurulan ynetimde de grev aldlar. FAO (Frente Amplio Opostior-Geni Muhalefet Cephesi): 1978 ortalarnda kurulan FAO da, Tutucu Parti ve Toplumcu Hristiyanlar da dahil tm burjuva muhalefeti birleti. FAOda tpk UDEL gibi, FSLNyi uzlatrmay ve pasifletirmeyi amalyordu. Somozaya kar tutarl bir mcadele yrtmemesi ve FSLNyi dlama abalar FAOnun sonunu getirdi. 1978 Kasmnda FAO, Somoza ve ABDyle FSLNye ramen- pazarlk masasna oturup

Arac Komisyonun Somozann gitmesi ve FAOnun hkmete katlm konusundaki halk oylamas nerisini kabul edince, FSLN bu birlikten ayrld, ardndan bir ok rgt de FSLNyi izledi. 1979da Somoza, referandumu ve btn uzlama nerilerini reddedip, 1981de sresi dolana kadar iktidarda kalacan aklaynca FAO kitlelerden tamamen tecrit oldu ve etkisini yitirdi. MPU (Movimente Pueblo Unido-Birleik Halk Hareketi): Nisan 1978de 22 halk rgtn birletiren bir yap olarak kuruldu. Bu rgtllkte FSLN, Komnist Parti (PS), sol rgtler, dernekler sendikalar, kadn ve genlik rgtleri yer aldlar. MPU, semt , blge, mahalle, sendika, iyeri vb. komiteler kurarak halkn politik rgtlenmesi ve bilinlenmesini salamak amacyla almalar yrtt. Ayn zamanda Sivil Savunma Komitelerinin propagandasn ve kurulu almalarn da yaparak, halkn silahl ayaklanmas ve FSLNnin silahl mcadelesini birbirine balamaya alyordu. FPN (Frente Patriotice Nacional-Ulusal Yurtsever Cephe): FAOnun etkisini yitirmesi ve dalmasndan sonra, FSLN yine en geni cephe dncesini yaama geirmek iin yeni araylar ierisine girdi. Bu srada Somoza- ABD ve baz burjuvalar kendi aralarnda anlaarak Somozasz Somozizm denebilecek geri bir proje zerinde anlamaya vardlar. FSLN ise MPU ve Onikiler araclyla bu projeyi bozmak ve FAOdan ayrlanlar yeniden etrafnda toplamak iin FPNyi kurdurdu. Bu ayn zamanda FAOnun yerini alacak, muhalif burjuvaziyi de iine alan geni bir ittifak oluyordu. FPNnin FAOdan en byk fark, iinde burjuvazinin egemen olamamas ve FSLNnin eiliminin

temsil edilmesiydi (FAOya sadece Terceristalar katlmt). FPN ayn zamanda Sandinistlerin nderlik edecei bir genel grevin rgtlenmesini de stlenmek zere kurulmutu. MDN (Movimento Democratio NicaraguenseNikaragua Demokratik Hareketi): Bu hareket de dier burjuva hareketler gibi, kendi karlar temelinde dzenin devamn isteyen, fakat Somozann da yklmasn bekleyen burjuva bir hareketti. Somoza ykldktan sonra baz demokratiklemeler ve FSLNnin hkmete girmesini istiyorlard. Devrimden bir ay nce Kosta Rikada kurulan geici hkmette bu hareketin lideri Alfonso Robelo da grev almtr. KL KTDAR, GEC DEVRM HKMET, DEVRM VE UZLAMANIN SONU 1978in 9 Eyllnde FSLN iindeki eilim birleik bir komuta yaps oluturdular. Bu, Somoza rejimine daha gl darbeler vurmak anlamna geliyordu, yle de oldu. 26 Mart 1979da da bu eilim rgtsel birleme dzeyine geldi. Bu dnemde zellikle kentlerde ii snfnn, halk kitlelerinin eylemlerinin, genel grevlerin younlamas ve bunlarn gerilla eylemleriyle desteklenmesi; krlarda gerilla faaliyetlerinin artmas Somoza diktatrln iyice sktrd. Somoza diktatrlnn hibir kurumu ilemez oldu. Diktatrlk sadece Ulusal Muhafzlara dayanarak, zor yoluyla ayakta duruyordu. FSLN iindeki eilimin birleme dzeyine geldii Mart aynda Nikaraguada ikili iktidar durumu olutu. Bir yandan semtlerde Sandinist Direni Komiteleri (CDS-Comite de Defensa Sandinista), fabrikalarda sendika komiteleri ve geni rgtlle sahip dier kitle rgtleri ikili iktidarn bir ayan olutururken;

dier yanda, Somoza diktatrln sadece ve sadece Ulusal Muhafzlar temsil ediyordu, nk ileyen baka bir kurum kalmamt. zellikle 79 Maysnda sonra FSLN tm lkede geni apl bir saldrya giriti. Bu saldr, sadece gerilla gleriyle giriilen bir saldr deil, Sandinist Cephenin tm bileenleri, ii snf ve halkn da katld geni bir saldryd. FSLN kuzey, gney ve batda cephe birden anca Ulusal Muhafzlar glerini buralara ymak zorunda kaldlar ve bylece kentler bir lde rahatlad. FSLNnin 4 Hazirandaki Genel Grev arsyla birlikte tm lkede yaam fel oldu ve bakent Managua halk ayakland. Bu sefer de Ulusal Muhafzlar glerini Managuaya ymak zorunda kaldlar, bylece de krlar biraz rahatlam oldu. Bir yandan gerilla mcadelesi yrten FSLNnin te yandan grev, igal, gsteri vb. devrimci kitle eylemlerini rgtlemesi, krsal alandaki gerilla mcadelesiyle ehirlerdeki devrimci kitle eylemlerinin; silahl mcadeleyle halk ayaklanmasnn diyalektik birliinin, karlkl etkileiminin ve devrimin diyalektik geliiminin gzel bir rneini veriyor. Gerek krsal alandaki gerek ehirlerdeki gerilla eylemlerinin politik kitle eylemleriyle; silahl mcadelenin halk ayaklanmasyla e zamanl geliimi devrimin zaferinde ve kar-devrimin yenilgisinde nemli bir rol oynamt. Tm halkn ayaklanma durumunda olduu bu srete, 16 Haziran 1979da Kosta Rikann San Jose kentinde Geici Devrim Hkmeti, Nikaragua Ulusal Dirilii Demokratik Geici Hkmeti adyla kuruldu. Bu hkmet, yrtlen mcadelede izlenen ittifak politikalar gerei, halkn yan sra burjuvalarn da temsilcilerinden oluuyordu. Geici Devrim Hkmetinde; Onikilerden Sergio Ramirez (niversite

profesr), MDN lideri Alfanso Robela (zengin bir i adam), La Prenca gazetesinin sahibi Violetta Barrios de Chammorro (ldrlen Pedro Joaguim Chamorronun kars -Chamorro ailesi Somozadan sonra lkedeki en zengin ailelerden biridir) MPUdan Moises Hassan ve FSLNden Daniel Ortega yer alyordu. Grld gibi, Geici Devrim Hkmeti, hemen hemen her lkede gndeme gelen, devrimden nce mutlaka gerekletirilen bir hedef durumunda. Leninin dedii gibi: Halk hkmetle atma durumunda olduuna gre ve ynlar yeni bir dzeninin kurulmasnn zorunluluunu anladklarna gre iktidar devirmeyi ama edinen parti, devirecek olan eski hkmetin yerini hangi hkmetin almas gerektiini dnmek zorundadr. (Lenin, ki Taktik, sf.14) Geici hkmet 12 Temmuzda Kosta Rikada yabanc gazetecilere programn aklad. Geici Hkmetin iinde burjuvalarn bulunmasndan dolay, programda zellikle ekonomi alannda alnan nlemler snrl tutulmutu. Daha dorusu 14 maddelik programda alnacak ekonomik nlemlerle ilgili hibir aklama yoktu. Devrimden sonra da Somoza ailesi dnda hibir burjuvann mlkne dokunulmad. zel sektr serbest brakld. Programn daha birinci maddesinde yle bir ifade geiyordu: Hkmet Somozacla geri dn arzulayan partiler ve rgtler hari, tm Nikaragual yurttalarn siyasal yaama ve genel seimlere katlmn, siyasal partiler kurulmasn gvence altna alacaktr. Ve 13. maddede; ........ bamsz, bloksuz bir d politika yrtlecektir. ifadesi burjuva glere verilen tavizlerin gstergeleriydi.

Oysa 1969da aklanan FSLNnin Tarihi Programnda ekonomik nlemler blm ok daha ileri talepleri ieriyordu. Bu tarihi Programn ekonomik nlemler Somoza ailesi tarafndan yasad yollardan gasp edilmi ve lkenin zenginliklerini zimmete geirme ve yamalama yoluyla elde edilmi mlklere, byk topraklara, fabrikalara, iletmelere ve binalara, ulam aralarna el konulmas, madencilik, orman ve su kaynaklarnn kullanmyla ilgili tm yabanc iletmelerin mlklerinin devletletirilmesi, iletmelerin ynetiminde ve dier el konulmu ve devletletirilmi mlkler zerinde ii denetiminin kurulmas, kolektif ulamn merkeziletirilmesi, tmyle lkenin iktisadi geliimine hizmet edecek banka sisteminin devletletirilmesi, bamsz para biriminin yerletirilmesi, Kuzey Amerika gleri ve dier gler tarafndan verilen yatrm mahiyetindeki borlarn tannmamas........................... FSLNnin Tarihi Program ve GDHnin program arasndaki farka baktmzda, burjuva glerle girilen ittifaklarn FSLN yi nasl gerilettiini ve burjuvaziye nasl tavizler verdiini daha net gryoruz. Oysa durum tam tersi olmalyd. Daha nce de sylediimiz gibi, zellikle Dou Avrupa lkelerinin bir ounda, 40l yllarn devrimleri, burjuvaziyle ittifaklar yaplarak gerekletirilmitir. Hatta kurulan GDHlerinde de burjuvalar yer almtr. Ancak, oralardaki komnistler ve devrimciler ellerinde bulundurduklar silahl glere dayanarak devrimi srdrmler, kazanmlar korumular ve burjuvalar iktidardan adm adm uzaklatrmlardr. Bu ksa aklamadan sonra devam edelim.

16 Temmuz 79da devrim son aamasna girdi. Ayn gn Leon, Estelli, Metagalpa, Diriamba gibi nemli ehirler FSLNnin eline geti. Ancak FSLNnin eline geen bu ehirler, Somoza tarafndan top ateine tutularak yerle bir edildi. 17 Temmuzda Somoza, babas Anastasio Somoza Garciann mezarndan kemiklerini de alarak lkeden kat. Somozann yerine, onun yakn akrabas olan Fransisco Urkuyo kendini Cumhurbakan ilan etti ve Geici Hkmetle grmeyeceini, 1981e kadar grevde kalacan sylediyse de, kendi can gvenlii asndan o da lkeden kamay yeledi. 19 Temmuzda FSLN bakent Managuay ele geirdi. Ulusal Muhafzlarn bir ksm Hondurasa kat, kaamayan 7 bin Ulusal Muhafz ise tutukland ve silahlar alndktan sonra Kzl Haa teslim edildi. FSLN, bir byk hatay da bu ekilde hmanistlik oynayarak yapmtr. Halk katleden ikencecileri enerjik bir ekilde cezalandraca yerde, hmanizm adna ve diplomatik ynden sktrlmamak iin bu ikenceci halk dmanlarn Kzl Haa teslim etmitir. Bu katillerin daha sonra ABD tarafndan yeniden rgtlenip devrime kar sabotaj, katliam vb. saldrlarda kullanld bugn herkesin bildii bir gerektir. Bu saldrlarda 1985 rakamlarna gre, 11 bin Nikaragual yaaman yitirmi ve 1.3 milyar dolar maddi zarar meydana gelmitir. Devrimden bir gn sonra 20 Temmuzda kurulan Ulusal Yeniden na Hkmetinde FSLN aznlkta olmasna ramen, bu hkmetin yrtmesi durumunda olan 5 kiilik Ulusal Yeniden na Cuntasnda ounluu ele geirmiti. Daha nce aktardmz gibi, kamulatrma ileri sadece Somoza ailesininkilere yneldii iin, burjuvalar ve

emperyalistler halen umutluydular. Zaten GDH programna ... bamsz, bloksuz ibaresi konmu, bylece uluslararas sermaye ve emperyalizme gereken mesaj verilmitir. Btn bunlarn nedeni, en bandan beri FSLNnin (zellikle Tercerastalarn) en geni anti-somozist cephe adna burjuvaziyle gelitirdii ilikilerdir. Bu ilikiler nedeniyledir ki, burjuva glere taviz stne taviz verilmi, hatta devrimi srdrmek, korumak, kar-devrimin zerinde dolaysz bir zor ve bask uygulamak iin halkn silahl gcne dayanaca yerde; ...FSLN tm yurttalara Temmuz aynda Ulusal Muhafz klalarndan ele geirdikleri silahlar teslim etmelerini emretti. (Nikaragua Sandinist Devrimi, Henri Weber, sf. 86) Tm bu hatalar, burjuvaziye verilen tavizler, Nikaraguann bugnk noktaya gelmesinin sebepleridir. ABD emperyalizmi, grd bu esnek tavrlar karsnda daha da umutlanm ve devrimden sonra Nikaraguaya 500 milyon dolar yardm yapmtr. Ancak Sezarn hakk Sezara; yaplan bunca hatalara ramen, FSLN, zellikle gei srecinde otoritesine ve silahl gcne dayanarak baz olumlu admlar atm ancak bunu devam ettirememitir. rnein 1980de grev ve toprak igalleri rgtlemeye alan ilerin Cephesi adl oluum datld. El Pueblo gazetesi yasakland. Yine 1980de Devlet Konseyinde ayrlan MDNnin dzenlenmek istedii bir yry yasakland ve MDNnin merkezi Sandinistler tarafndan datld. Sandinistler ulusal sorunda da byk hatalar yaptlar. lkede yaayan Miskito Kzlderililerini temsil eden Misurata adl rgt devrimden iki ay sonra kuruldu.

Okuma-yazma kampanyas srasnda Miskito kzlderililerine de ayn ey dayatlnca gerginlikler ortaya kmaya balad. Miskito halk kampanyay boykot etti. Misurata, Devlet Konseyinde temsilcilik talebinde bulundu ve bu nedenle tm Misurata ynetimi tutukland. Bundan sonra Miskitolar lkeden g etmeye balad. te burjuvazinin, dta da emperyalizmin basklarna dayanamayan ve boyun een Sandinistler, 1984te seime gitmeye karar vererek, Nikaragua Devrimini yenilgiye ve zle gtren sreci balattlar. Geri 1984 seimlerini FSLN kazand ancak, onun seimlere gitmeyi kabul etmesi, burjuvaziyi ve emperyalizmi itahlandrd, umutlarn artrd. Seimlerden sonra ABD emperyalizmi, Sandinist ynetimi iyice sktrmak iin ekonomik ambargoyu ve kardevrimciler eliyle gelitirdii saldrlar, sabotajlar iyice sklatrd. Bu srada burjuvazi de muhalefetini artrarak Sandinistleri ypratmaya devam etti. Seimlerden sonra ekonomik kriz derinleti. Ekonomik kriz, kar-devrimin saldrlar ve burjuva muhalefetiyle iyice bunalan FSLN, bu srete sorunlara zm retemeyince halk desteini de yava yava yitirmeye balad. Bu koullarda 1990da yeniden seimlere gidildi. Burjuvazi kendi iinde g birlii yaparak FSLNye kar blok halinde seimlere katld ve seimleri kazand. Artk Nikaragua burjuvazisinin ve ABD emperyalizminin yllardr bekledii an gelmiti, devrimin kazanmlar yava yava ortadan kaldrlmaya baland. Tabi ki ABD, yeni hkmete snrsz krediler iin kesenin azn at, ambargoyu kaldrd. ABD tarafndan rgtlenen ve beslenen kar-devrimciler silahlaryla birlikte lkede istihdam edilmeye baland. FSLNnin bata gelen komutanlar ve gerillalar faili mehul cinayetlerle ortadan

kaldrlmaya baland. Ve bunun gibi bir ok olumsuz gelime 90 seimlerinden sonra yaanmaya baland. Nikaragua Devrimi, silahla kazanlann seimle kaybedilmesi olarak imdiden dnya devrim tarihine geti. Nikaragua Devrimini baaranlar, daha devrimden nce, salt anti-emperyalizm, anti-Somozizm ve ulusal bamszlk temelinde bir devrim dndkleri iin yanl politikalar rettiler, yanl ittifak gleri setiler. Bu kk-burjuva dn tarz, onlar burjuvaziyle ittifak yapmaya ve bu sreten sonra da ii snf iktidar, sosyalizmin kuruluu, sosyalizme gei vb. sorunlar grmezden gelmeye gtrd. Sonuta hepimizin bildii gibi, devrimden nce yaplan hatalara devrimden sonra yaplan hatalar da ekleyerek devrimi bytmeyi, ii snf iktidarn kurmay ve sosyalizme geii baaramadlar. Bugn Nikaraguada ii, emekiler ile devlet gleri arasnda yaanan atmalar, bize henz bu kapmann son raundunun oynanmadn, tm uzlama abalarna ramen devrimin asl sahiplerinin onu ve kazanmlarn korumaya niyetli olduklarn gsteriyor.

ALTINCI BLM EL SALVADOR evresindeki hemen btn lkeler gibi El Salvador da spanyol smrgeciliini yaamtr. Ve yine evresindeki lkeler gibi, yava yava ekonominin kahve retimine bal olduu bir lke haline geldi. yle ki, 1930lu yllarda, tm ihracatn %95ini kahveyle gerekletiren bir lke durumundayd. Bu srete yerlilerin topraklarna el konulmu ve kahve retimi, byk toprak sahibi 10-15 ailenin elinde toplanmt. Topraksz kyllerin kentlerde, madenlerde, inaatlarda almaya balamas, doal bir sre olan kapitalizmin geliimini ve ii snfnn ortaya kn hzlandrd. Gerek kentlerde, gerek krlarda i gnnn, alma saatlerinin arttrlmas ve cretlerin dk tutulmas kitlelerin honutsuzluunu arttryordu. Bu honutsuzluklar kitlelerin rgtlenmesini de beraberinde getirdi. 21 Eyll 1924de, El Salvador Blgesel i Federasyonu (FRTS) kuruldu. FRTS yelerine Regionaller deniyordu. Bu rgtllk, kurulduktan sonra bir ok gelimeye ve hak kazanmna nclk etti. rnein drt yllk mcadelesi sonucunda sekiz saatlik i gnn kabul ettirdi, topraksz kyllere toprak datm saland, bir halk niversitesi kuruldu, tarm sendikalar ve kyl kooperatifleri kuruldu. Ancak, emperyalistlerin ihtiyalar dorultusunda,

gemite retilen manyoka, ttn, muz vb. rnler yerine sadece ve sadece kahve yetitirilmeye balanmas, yani tek rne bamllk devletin ve toplumun en ufak bir krizde tamamen kmesi gibi bir tehlikeyi de beraberinde getiriyordu. Sovyetler Birlii hari tm dnyay derinden etkileyip sarsan 1929 dnya ekonomik bunalm, Orta Amerikann yzlm bakmndan en kk ve ayn zamanda tek rne bal lkesi El Salvadoru ykp geti. lkenin en nemeli ihracat rn kahvenin fiyat %60 orannda dt ve 1930-32 arasnda kahveden elde edilen gelir 34 milyon Colondan (Colon: El Salvadorun para birimi) 13 milyon Colona dt. Burjuvalar iin kriz demek olan bu durum, ii-emeki ve yoksul kyller iin isizlik, sefalet, alk vb. anlamna geliyordu. ilerin gnlk creti yar yarya drld, kirac kyller bor nedeniyle topraklarndan atld, kk ve orta kyller topraklarn byk toprak sahiplerine ucuz fiyata devretmek zorunda kaldlar, tm bunlarn sonucunda da isizlik gibi byd. FARABUNDO MART, El Salvador KOMNST PARTS(PCS) VE 1932 AYAKLANMASI El Salvador Komnist Partisinin liderlerinden olan Agustin Farabundo Marti 1893te dodu. El Salvador Ulusal niversitesinde hukuk ve sosyal bilimler eitimi ald. 1920li yllarda Orta Amerikann birlii iin almalar yrtyordu ve bu almalar srasnda birok kez tutukland, srgn edildi. Bu yllarda Amerika ktasnda gl bir devrim ve sosyalizm rzgar esiyordu. Ancak, komnist ve devrimciler arasnda egemen olan dnce Orta Amerikann

Birlii idi. Egemen olan bu dncenin de etkisiyle, 1925te kurulan Orta Amerika Sosyalist Partisi (Partido Socialista Centro Americano)nin kurucular arasnda Farabundo Marti de yer ald. En nemli zellikleri, mkemmel bir ajitatrlk ve rgtleyicilik olan Marti, 1928de Nikaraguaya geerek Sandinonun yannda Amerika emperyalizmine kar savamaya balad. Savata baarlar gsterdi. Sandinonun yardmcs oldu. Ve kendisine albaylk rtbesi verildi. Sandinoyla birlikte savarken onu etkilemeye, dncelerini dar ulusal ereveden karmaya alt. Uzun abalar sonucu buna baaramaynca Sandinonun ordusundan ayrld ve Meksikaya geti. Farabundo Marti, Sandinoyla anlamazln daha sonra yle aklyordu: Sandino ile anlamazlm, zaman zaman syledii gibi, moral ilkelerdeki farkllktan veya yol gsterici normlara muhalefetten tr deildi... Kendisi benim komnist programm benimsemiyordu. Bayra, sadece ulusal bamszln bayrayd... toplumsal devrimin deil... Resmen ilan ediyorum ki, General Sandino dnyann en byk yurtseveridir. (Aktaran: James Dunkerley, Uzun Sava, Belge yay. Sf. 41) Haziran 1930da lkesi El Salvadora Uluslararas Kzl Yardm (SRI- Socorro Rojo International) temsilcisi olarak dnen Marti, yeni kurulmu olan El Salvador Komnist Partisi (PCS) saflarnda mcadeleye atld ve ksa srede bu partinin nderi konumuna geldi. 1917de Rusyada gerekletirilen Byk Ekim Sosyalist Devrimi, tm dnyada olduu gibi Amerika ktasndaki lkelerde de byk yanklar uyandrd ve komnizmden etkilenmeler ortaya kmaya balad. Bu etkileim 1920lerde El Salvadorda yle bir hale gelmiti ki;

San Salvador (bakent) esnaflar Bolevik ayakkablar, Bolevik tatllar ve Bolevik ekmei satyorlard. FRTS brolarna, Arjantin, talya, Fransa, ABD, Hollanda ve Meksikadan propaganda malzemeleri geliyor, iilere gece derslerinde Leninin ve dier devrimci nderlerin kitaplar okutuluyordu. El Salvadorda bir komnist parti kurma giriimi ilk olarak 1925te denendi, ancak bu giriim baarszlkla sonuland. Fakat snf mcadelesinin geliimi, komnist partiye olan ihtiyac yakc biimde hissettiriyordu. Bu ihtiya dorultusunda El Salvadorlu komnistler Mart 1930da El Salvador Komnist Partisi (PCS)ni kurdular. Balangta ok kk ve politik bakmdan yetersiz olan PCS, 1929 dnya ekonomik bunalmnn El Salvador ekonomisini de kertmesi, ynlarn sefalete itilmesi ve tm bunlarn sonucunda snf mcadelesinin kzmas nedeniyle, ksa sre sonra hzla byd, mcadelenin nderliini ele geirdi. Bir sre sonra da PCS FRTSyi kontrol altna almay baard. Ekonomik krizle birlikte tm snf ve katmanlarda bir hareketlenme balad. La Patria gazetesi kitlelerin iinde bulunduu durumu yle anlatyordu. Ayakkab iileri, demir yolu iileri, dkkanlarda alanlar, finca (kk iftlik) yneticileri, kk toprak sahipleri, ksaca sermaye aristokrasisi dnda herkes sokaklarda. PCS kitleler iindeki etkinliini hzla artrmaya devam ediyordu. yle ki 1930 1Mays kutlamalarnda, nfusu 90 bin olan San Salvadorda 80 bin kiiyi toplamt. Snf mcadelesinin kzgnlamaya balamas ve komnist partinin hzla g kazanmas egemenleri harekete geirdi. Devlet Bakan Pio Romero btn gsterileri ve devrimci yaynlarn basn-datmn yasaklad. Tm lkede ii-emeki ve

kyllerin zerine terrle gidildi, kitlesel tutuklamalar gerekletirildi. Kasm 1930 ile ubat 1931 arasnda 1200 eylemci tutukland. Tutuklananlar arasnda PCSli komnistler olmakla birlikte (Farabundo Marti de tutuklananlar arsndayd), ounluu ii ve kylyd. 1931 baharnda liberal Araujo iktidara geldi, fakat krize zm bulmas eylemleri bitirmesi mmkn deildi. Nisan ve Mays 1931de byk kyl grevleri gerekleti. Temmuzda gerekletirilen bir renci eylemi sonucu lkede sk ynetim ilan edildi. Ordunun n plana karlmas bakan Araujonun sonunu getirdi. Uzun sredir maalarn alamayan subay ve askerler Kasm ay sonlarnda greve baladklarn ilan ettiler. 2 Aralk 1931de bir grup albay, Eyll ayndan beri planladklar darbeyi gerekletirdiler. gn sren atmalar sonunda askeri cunta iktidar tamamen ele geirdi. Askeri cunta eski bakan Arajuonun Sava Bakan General Maximiliano Hernandez Martinezi devlet bakanlna getirdi. Martinezde iktidara yeni gelen tm bakanlar gibi, hemen halk yanls, liberal tavrlar sergilemeye balad. Ama belliydi: komnistlerin etkisine giren ve eylem halinde olan geni kitleleri tekrar dzene balamak... Yeni iktidarn yzndeki bu sahte maske 1932 seimleri sayesinde abuk dt. 2 Aralk albaylar darbesinden sonra da, cuntann tm halk grnme abalarna karn eylemler hzndan bir eyler kaybetmeden devam etti. Darbeden ksa sre sonra, cunta seimleri gndeme getirip PCSnin de seimlere katlmasn istedi. Bu, daha nce birok lkede egemenler tarafndan snf mcadelesini bomak iin tezgahlanm bir oyunun El Salvadorda tekrarlanmasndan baka bir ey deildi. Seimlerden PCSnin stn kaca kesindi. Bu aamadan sonra seimler iptal edilecek, kitle eylemlerinin ve halkn

zerine terrle gidilecek kitleler bir erken ayaklanmaya kkrtlarak hazrlksz yakalanp katliamla sindirilecekti. Nitekim yle de oldu. Martinez hkmetinin Ocak 1932de yapaca belediye ve meclis seimlerine katlp-katlmama sorunu PCSde tartmalara yol at. Partinin bir blm Miguel Marmoln ban ektii gen kanat- hkmetin seimlerde kesinlikle hile yapacan, hazrlk iin zaman olmadn, seime katlmak yerine krsal blgelerde alma yapmann ve devrimci iddet eylemlerinin seimden daha fazla yarar salayacan savunurken; dier blm ise, seimlerin, kitlelerle daha derin ilikiler kurmas iin bir frsat olduunu savunuyorlard. Sonuta, partinin nderi konumunda olan Farabundo Martinin seimlere katlmay savunan grubu desteklemesiyle birlikte PCSnin seimlere katlmas kararlatrld. 3 ve 5 Ocakta seimlerin ilk turu yapld. Komnistlerin kazanma ans olduka yksekti. Ulusal Muhafzlarn sk denetimi altnda yaplan seimlerin sonular deitirildi, basna kat bir sansr uygulanmaya baland. Bir hafta sonra yaplmas gereken seimlerin ikinci turu iptal edildi ve halk zerine terrle gidilmeye baland. Toprak igalleri, grev vb. eylemler bask, zor ve cinayetlerle engellenmeye alld. Btn bunlar sonucunda lkede bir ayaklanma durumu meydana geldi. Baz blgelerde halkn kendiliinden ayaklanmas an meselesiydi. Bunun zerine PCS kar saldr ve katliam ihtimalini hesaba katarak, ayaklanmak zere olan blgelere zel temsilciler gnderip kitleleri yattrmak zorunda kald. lkede oluan ayaklanma durumunu deerlendiren PCS ynetimi, 7 Ocakta yapt toplantda, seimle iktidara gelme yolunun tkanm olduu ve iktidarn ancak ayaklanma

yolu ile ele geirilebileceini belirterek 16 Ocakta silahl bir halk ayaklanmas balatma karar ald ve bunun iin hazrlklara baland, ayaklanmann nderliini Farabundo Marti stlendi fakat hazrlklar tamamlanamad iin ayaklanma nce 19 Ocaka, sonrada 22 Ocaka ertelendi. Bu srada, 18 Ocakta yaplan bir polis basknnda ayaklanma planlar ele geirildi. Yerel liderlerin ou vuruldu. Farabundo Marti, yardmclar Luna ve Zapata adl iki renciyle birlikte tutukland. Bu durumu deerlendiren PCS yneticileri, geri ekilmenin felakete yol aaca, harekete gemenin ise zafer imkan salayaca grnde birleerek, sadece en temel askeri hazrlklar tamamlayp 22 Ocakta ayaklanmay balattlar. Daha nceden ayaklanma planlarn ele geiren ve ayaklanmaya kar nlemlerini alan devlet, ayaklanmann ilk saatleri iinde PCSnin geri kalan liderlerini ele geirdi. Cunta, ayaklanma plann daha nceden ele geirmi olmas sayesinde, Ulusal Muhafzlar iindeki PCS sempatizan subaylarn harekete gemesini engelledi. Bylece ayaklanma byk kentlerde kesin baarszla urad. Krsal blgelerde birka gn daha sren ayaklanma, esas olarak PCSnin etkisinden uzak ve kendiliinden biimde devam etti. Krsal blgelerde ayaklanmaclarn esas hedefi byk toprak sahipleri, belediye bakanlar ve iftlik kahyalar oldu. Girilen her kasabada ncelikle bunlar ldrlyor, dkkanlar yamalanyor ve sonra elenceler balyordu. Ordunun elindeki ar makinal silahlara karlk, az sayda eski tfek ve genel olarak palalarla savaan ayaklanmaclar 24 Ocakta ele geirdikleri yerleri kaybetmeye baladlar. Ayaklanma planlarnda bir blmnn ayaklanmaclara destek verecei aa kan Ulusal Muhafzlara gveni sarslan General Martinez, Sivil Muhafzlarn (Guardias Civicas)

oluturulmasn tevik etti ve ayaklanmay bastrma grevini General Jose Tomas Calderona verdi. General Martinez tarafndan kurdurulan Sivil Muhafzlar, ksa srede kardevrimin en aktif vurucu gc haline geldi. zellikle ehirlerde PCS kadrolarn ve sempatizanlarn bulmak iin semen listelerini kullanan Sivil Muhafzlar, ksa srede bu kadrolar ve sempatizanlar toplayp kitlesel katliamlar gerekletirdiler. Krsal kesimde de durum pek farkl deildi. Kylerde evler atee veriliyor ve kyller kaarken taranyordu. Tm lkede idamlar, infazlar, katliamlar haftalarca srdkten sonra devrim cephesi ve PCS ezildi, hareket geriye dt. 1932 Ayaklanmas srasnda ve sonrasnda katledilen insan says 20 bin civarndayd. Bu, El Salvador gibi kk bir lke iin ok byk bir rakamdr. 1932 yenilgisi, PCS zerinde uzun srecek olumsuz bir etki brakt. yle ki, PCS, silahl mcadeleyi ancak 40 yl sonra yeniden dnecekti. Elbette bu 40 yl bo gemedi. lerlemenin olmad yerde gerileme olur. PCS de bu srete ilerleme salayamad ve geriledi. rnein, 14 Temmuz 1970de futbol ma nedeniyle Hondurasla El Salvador arasnda kan savata, PCS aka kendi burjuvazisi yannda yer ald. (Buna ileride tekrar deineceiz.) Sonu olarak 1932 Ayaklanmasndan PCS ders karmasn bilemedi. Olumlu dersler karp bir daha nasl yapmalya yant arayaca yerde, tam zt noktaya savrulup bir daha aslann teorisini yapt. Bu gnden bakldnda, 1932 Ayaklanmasnn yenilgiye uramasnn znel ve nesnel nedenleri daha rahat grlebilmektedir. PCSnin yapt hatalar -rnein, egemenlerin erken bir ayaklanma iin seimlerde hile yaparak ve seimlerin ikinci turunu iptal

ederek kitleleri kkrtmas, PCSnin de bu oyuna gelmesiayaklanmann baarszlndaki znel nedenlerdir. i snfnn ok zayf oluu ve harekete damgasn vuramamas da baarszln nesnel nedenini oluturmaktadr. eitli lkelerin devrim deneylerinin evrensel derslerinden biri udur ki, gelimeler hzla devrime doru akmaya baladnda burjuvazi, emekileri hazrlksz-erken bir ayaklanma iin kkrtmakta ve ayaklanmay byk bir vahetle ezmektedir. Burjuvazi, yaklaan devrim tehlikesine kar, henz kendini gl hissettii, glerin derli-toplu olduu bir dnemde, eitli provokasyonlarla, basklarla, saldrlarla kitleleri kkrtarak onlar ayaklanmaya tevik eder ve sonra da onlar vahi biimde ezerek uzun sre glerini toplayamayacak hale getirir. Komn de dahil olmak zere, gnmze kadar bir ok lkede byle erken ayaklanmalar ve sonrasnda katliamlar gereklemitir. Kitlelerin PCSnin denetimine girdiini fark eden El Salvador egemenleri, seimlere PCSnin katlmasn tevik etmi ve ardndan seimlerde hile yaparak ve ikinci turu iptal ederek aka kitleleri kkrtmtr. Buradan bizin karacamz temel derslerden birisi de, ayaklanmann bir sanat olarak ele alnmas gerektiidir. PCS, seimle iktidara gelemeyeceini anlaynca, bir toplant yapyor ve dokuz gn sonra ayaklanma karar alyor. Ayaklanma organlar, silahlanma, milis... hazrlklarnn hibiri gndemde yok. stelik olsa bile, dokuz gnde hazrlk yapmak imkansz. kinci hata, ayaklanmadan drt gn nce, ayaklanmann balama tarihini devlet ele geiriyor. Ayaklanmann nderi ve bir ok nemli kadro polisin eline geiyor, hatta ayaklanmaclara sempati besleyen askerlerin de nerelerde olduu devlet tarafndan reniliyor ve denetim

altna alnyor. Buna ramen hazrlksz, silahsz bir ekilde ayaklanma balatlyor. Oysa ayaklanmann bir sanat olarak ele alnmas gerekiyordu. PCS byle yapmad iin ayaklanma yenilgiye urad ve Engelsin yllar nce syledikleri onun bana geldi: Oysa, ayaklanma, sava ya da her hangi bir baka sanat kadar bir sanattr; savsaklanmalar, bunlar savsaklayan partinin ykmna yol aan baz pratik kurallara baldr. (ab) YENLG SONRASI DURUM Ayaklanmann ezilmesi sonucu El Salvador uzun bir sessizlie gmld. General Martinez, bu sessizlik ve devlet terr ortamnda 12 yl daha iktidarda kald. 1944 ylnda baz subaylar darbe giriiminde bulundu. Bu darbe giriimi ksa srede bastrld ve darbeye girienler idam edildi. Ancak, bu idamlar ve yeni bask dalgas, 12 yldr bask ve terr altnda yaayan halkn honutsuzluunu aka dile getirmesine sebep oldu. ehirlerdeki iiler, kk burjuvalar, orta kesimler, renciler diktatrl ve darbeci subaylarn idamn protesto etmek iin greve baladlar. Kitlelerdeki honutsuzluu gren ve bunun sistemi tehdit edecek bir boyuta geldiini fark eden baz burjuvalar ve byk toprak sahipleri de, alttan alta bu eylemelere destek vererek, eylemlerin sistemi tehdit edecek noktaya gelmesini nlemeye altlar. Eylemlerin artmas zerine, ABD devreye girdi ve Martinez, iktidar bir baka generale, Andres Ignacio Menendeze brakt. Martinezin ekilmesi ve yerine Menendezin gelmesi kitle hareketini grece yavalatt. Menendez, greve baladktan sonra bilinli olarak basky azaltt. Bu, kitlelerde yanlsama yaratt ve Martinezin gidii byk bir zafer gibi

grld. Tam da bu srada kitle hareketini daha da gevetmek iin Menendez seim ars yapt. Seim ortamndan yararlanan ve diktatrln biraz gevemesini frsat bilen devrimciler ve ilericiler hemen Ulusal iler Birliini (UNT) kurdular. UNTnin seimlerde Demokratik Birlik Partisini (PUD) desteklemesi ve seimleri PUDun kazanma ihtimalinin ykseklii sonucu, ABD destekli yeni bir darbe yapld. Darbeden sonra seimler ertelenmedi ancak bilinen yntemlerle General Salvador Casteneda Castronun Tarm Partisi iktidara getirildi. PUD yandalarnn Guetamaladan 800 kiilik bir igal harekat denemesi de sonusuz kalnca Castronun iktidar salamlat. Castronun 4 yl iktidarda kalmasnn ardndan 1948de Binba Oscar Osorio nderliinde yeni bir darbe gerekletirildi ve 1949da Devrimci Demokratik Birlik Partisi (PRUD) kurularak grnrde parlamenter sisteme geildi. Bu dnemde, insan haklar, emek ve sermaye arasndaki ilikiler, i gn, dernek kurma, toplu szleme, asgari cret vb.lerini yeniden dzenlemek zere kanunlar karld. Hatta toprak reformu bile kabul edildi. Fakat bunlarn hepsi kat zerindeydi. Kitlelerin yaamnda hibir deiiklik yoktu. Hatta tam tersine, Osorio, var olan mevcut haklar da gasp etmek iin gerektii zaman btn demokratik haklar askya almay salayan Demokratik Dzeni ve Anayasay Savunma Yasasn kard. Oscar Osorio, ekonomik krizin olmad bir dnemde 1956ya kadar iktidarda kald. Grev sresinin bitiminde ileri Bakan Albay Jose Maria Lemusu %93lk bir oy oranyla setirdi. Lemus, iktidara gelir gelmez reform yapmaya giriti. nce, muhalefete kabineye katlma ars yapt, sonra srgnlerin dnmesine izin verdi, Demokratik

Dzeni ve Anayasay Savunma Yasasn kaldrd, grev hakk olmayan sendikalarn kurulmasna izin verdi. 1959dan sonra artmaya balayan ekonomik kriz ve Kba Devriminin El Salvador genliine ve devrimci hareketine moral verip ivme katmas, diktatrln gerek yzn gstermesini salad. 17 Austos 1960da, bir renci yrynde atmalar kt, yzlerce renci tutukland ve sk ynetim ilan edildi. 26 ekim 1960ta, kitle hareketindeki gelimelerden korkan ve El Salvadorun yeni bir Kba olmasn engellemek isteyen bir grup subay Newsweek gazetesinin tanmyla Latin Amerika tarihinin en temiz, en bar hkmet darbelerinden birini gerekletirdiler. Ve ardndan kitleleri aldatmak ve oyalamak iin meclisi ve anayasa mahkemesini dattlar, siyasi tutsaklar serbest braktlar. Solun da katlabilecei serbest seimleri savundular. PCSnin faaliyetlerine izin verilmedi, fakat devrimci ve komnistlerin Nisan ve Mays Devrimci Partisi (PRAM) iinde almalarna gz yumdular. Cuntann bu dnceleri aa knca, ABD emperyalizmi ve El Salvadorlu baz subaylar hemen bir kar darbe tezgahladlar. ay sonra yeni darbe gerekleti. Bu darbenin lideri Albay Julio Rivarayd. Albay Rivara darbeden sonra kendi kurduu Ulusal Uzlama Partisi (PCN) eliyle, partinin kurulduu Eyll 1961den 1979daki Ekim darbesine kadar lkeyi 18 yl ynetti. EL SALVADORDA DEVRMN YENDEN YKSEL VE SAVA El Salvador, Latin Amerikann en kk lkelerinden biri olmasna ramen, kitle rgtleri de dahil olmak zere, gerek devrimci, gerekse de kar-devrimci rgtlerin fazlal

ile ilk bakta insan artan bir zenginlie sahiptir. Silahl veya silahsz, devrimci veya kar-devrimci, ii, renci, burjuva, kyl, kk burjuva vb. rgtllklerin says 50den fazladr. Elbette, tm bu rgtllkleri uzun uzadya anlatmamz mmkn deil. Ancak nemli olanlarn, El Salvadordaki devrim mcadelesine damgasn vurmu devrimci rgtlerin ksa tarihini ve mcadelesini buraya aktarmaya alacaz. Daha nceki blmde El Salvador Komnist Partisini (PCS) ksaca grmtk. imdi, ileride deineceiz dediimiz PCSnin savataki tutumuna ksaca bakalm. zellikle 1932 Ayaklanmasnn yenilgisinden sonra PCS uzun sre silahl mcadeleye yanamad. Kba Devriminden sonra, bu devrimden belirli bir moral g bulan PCS, zayf bir gerilla mcadelesi deneyi yaad, fakat ksa srede baarszla uraynca yine silahl mcadeleden vazgeti. deolojik politik gerilii ve istikrarszl aamayan PCS, bu srete meydana gelen Hondurasla savata tarihine yz kzartc bir leke olarak geen sosyal-oven bir tavr taknd. Demokrasi denince, aklna ilk gelen burjuva demokrasisi olan PCS, oligariye kar sanayi burjuvazisine gveniyor, sanayi burjuvazisini oligarinin sol kanad ve emperyalizmden bamsz ulusal burjuvazi olarak gryordu. Honduras ile El Salvador arasnda ma nedeniyle kan savaa bu sanayi burjuvazisinin nderlik edeceini, ulusal bamszl savunacan ve sonuta iktidar oligariden alarak demokrasiye geileceini dnyordu. Sonu ortada Emperyalizmle ibirlii ierisinde gelien kapitalizmin bir i olgu haline geldii tm lkelerde bir ulusal burjuvazi aramak, burjuvazinin bir kesimi ile ittifak yapmaya almak; ii snf ve emeki

halk, burjuva snf ierisinde ilerici bir kesim olaca yalanyla aldatmak ve bu yolla onlar burjuvaziyle birletirmek anlamna gelir. Bu, oportnist snf ibirlii politikasnn en belirgin biimidir. te bu oportnist anlay sonucu PCS, Honduras ile savata kendi burjuvazisinin safnda yer tuttu. Hatta bu yer tutma, sadece lafla snrl kalmad, pratie de geti. yle ki, PCS, renci militanlarna ulusal egemenlii savunmak iin ordu evresinde saf tutma emri vererek onlar savaa gnderdi. Daha da ileri gidip, illegal militan ve kadrolarn da bakent sokaklarnda savaa gnll toplayan karakollara gndererek oportnizmini derinletirdi. Hatrlanaca zere, gemite bizde de yine TKP benzer bir oportnist izgiye sahipti. Birebir denk dmese de, 1974te Kbrs igal harekat srasnda TKP, egemen olduu DSK araclyla ii ve emekileri savaa alet etmitir. iemekiler ierisinde, sava i savaa evirme ve iktidar alma propagandas yapaca yerde, ovenizm dalgasna kaplp iilerin birer gnlk yevmiyelerini keserek savaa aktm, onlar da sosyal-oven tutumuna alet etmitir. Bu, bir d savata oportnizmin nasl olgunlaarak kendi burjuvazisinin yannda yer aldna ve bylece sosyalovenizme dntne tipik bir rnektir. D savalarn zelliidir bu; olgunlam oportnist ban patlatr ve iindeki tm irini darya aktr. Burjuva snfla her trl ba kesmeyen tm sol-devrimci hareketlerin zellikle d sava gibi derin bunalm dnemlerinde gelecei yer burasdr. Bu ksa hatrlatmadan sonra yeniden El Salvadora dnelim. Bu srete PCS, politik-askeri ncye program ile bal, ama gerilla faaliyetinden ok halkn rgtlenmesine ynelik bir kitle cephesi veya halk rgt diye nitelenen

Demokratik Milliyeti Birlik (UDN)i kurdu. Bu birlik, daha sonra gerilla faaliyeti yannda kitle rgtleri de kurmak isteyen dier rgtlere rnek tekil etti. lk dnemlerde sadece seim zaman yaplacak almalar iin kurulan bu kitle cepheleri veya halk rgtleri, daha sonra mcadelenin kzmasyla birlikte, ekonomik-demokratik talepler iin savaan ve eitli birlikleri, mahalle komitelerini, kyl gruplarn, renci ve meslek gruplarn, eitli sendikalar, vb.lerini de iine alan geni cepheler halini ald. FPL-FM (HALK KURTULU GLER FARABUNDO MART) PCS ierisinde daha Honduras savandan nce tartmalar yaanyordu ve bu tartmalar blnme noktasna gelmiti. Vietnam devriminden etkilenen ve El Salvadoru baml kapitalist bir lke olarak tanmlayan grup, devrimin karakterini de anti-emperyalist ve anti-oligarik olarak belirliyor, uzun sreli halk sava stratejisini savunuyordu. Uzun tartmalar sonucu bu grup, Nisan 1970te PCSde demokratik merkeziyetiliin olmadn ilan ederek partiden ayrld. Bu grup iki yl sessiz ve gizli bir hazrlk dneminden sonra kendini Eyll 1972de FPL (Halk Kurtulu Gleri) olarak ilan etti. FPL, ulusal burjuvazi konusunda PCSden epey farkl dnyordu: (Bu topluma) emperyalist burjuvazi ile ittifak halinde bulunan (creole) melez burjuvazi egemendi. Bu burjuvazi emperyalist burjuvaziye bamldr ve ona boyun emitir. O ULUSAL bir burjuvazi DELDR, nk emperyalizmden bamsz bir ulusal proje gelitirme kapasitesine sahip deildir. (Uzun Sava, sf.136)

Bu dnce temelinde ii snfnn, zengin, orta ve yoksul kyllerin, kk burjuvazi ve orta snflar da dahil btn smrlenlerin ncs olduunu savunan FPL, ii snf nderliindeki tm smrlenlerin burjuva devleti ykarak, tamamyla sosyalist olmayan, fakat ii snfnn hegemonyas altnda devrimci halk hkmeti ve devrimci halk diktatrl kurulacan ve bu diktatrln kitlelerin durumunu iyiletirecek radikal nlemleri alacan, kapitalizmin kalntlarn zamanla ortadan kaldrarak, sosyalizme geiin koullarn yaratacan belirtiyor; bunlarn anti-emperyalist ve anti-oligarik karakterli, uzun sreli halk sava stratejisine dayanan bir devrimle gerekleeceini ve devrimin ancak bu durumda antikapitalist ve sosyalist ierie kavuacan dnyordu. Bu dncelere sahip FPL, disiplinli ve hcre sistemini temel alan bir rgtlenme modelini benimsedi. Bu rgtlenme sayesinde yava geliti, fakat rgt byk darbelerden de korunmu oldu. FPL, ilk eylemlerini nceden belirledii yerleri bombalamakla gerekletirdi. Daha sonra ise nemli faistleri cezalandrmaya balad ve eylemlerin giderek artmasyla adn iyice duyurdu. FPLnin eylemleri 1977 ylnda dorua ulat; Dileri Bakan Mauricio Borganovo, devlet eski bakan Albay Osmin Aguirre, iki nemli askeri birliin komutanlar, byk toprak sahibi ve niversite rektr Dr. Carlosa Alfaro Castillo FPL tarafndan sorgulanp cezalandrld. Bu yntem FPL tarafndan yerel yneticiler iin de uyguland. El Salvador devrimci hareketi, gemiin l topran yava yava zerinden atp silahl mcadeleye atlrken; kitlelerin devrimci potansiyelini rgtlemek iin kitle rgtleri kurmay da ihmal etmiyordu. Bu eilimin

sonucunda, hemen her rgt gibi FPL de kendi kitle rgtn kurdu: Devrimci Halk Blou (BPR). BPRnin kkenleri, 1964te kurulan Hrstiyan Salvador Kylleri Federasyonu (FECCAS) ve bamsz bir kyl sendikas olan Tarm ileri Sendikas (UTC)na dayanmaktadr. Bu iki gcn 1975te ittifak yapmas ve hemen ardndan FPLye ynelmeleri Devrimci Halk Blou (BPR)nun domasna yol at. BPR ksa zamanda El Salvadordaki kitle rgtlerinin en radikali ve en genii haline geldi. Daha sonraki srete, Gecekondu Sakinleri Sendikas (UPT), Salvadorlu Eitimciler Ulusal Birlii (ANDES), 19 Temmuz-niversiteli Devrimciler (UR-19) ve Devrimci Liseli rencileri Hareketi (MERS) de BPRye katlarak Blou glendirdi, harekete genliin enerjisini tad ve damgasn vurdu. BPR iki yl gibi ksa saylacak bir srede abucak glendi ve kitle rgtlerinin en by haline gelerek ye saysn 60 bine ulatrd. ERP-PRS (DEVRMC HALK ORDUSU-SALVADOR DEVRMC PARTS) El Salvadorda savaan glerin bir dieri de ERPdir. ERP, 1972 ylnda, PDC (Hrstiyan Demokrat Parti) ierisindeki kk burjuva ve orta katmanlara mensup radikal Hrstiyan Demokratlar tarafndan kuruldu. Bu srada, lkenin en tannm airi, deneme yazar, tarihi ve PCSnin en tannm yelerinden biri olan Raque Dalton Garcia, PCSden ayrlp yeni kurulan ERPye geti ve ksa srede ERPnin liderliine ykseldi. Balangta Sebastian Urguilla ve Mario Vladimir Rogel tarafndan kurulan, daha sonra Raque Daltonun lider

olduu ERP, kuruluunun ilk yln rgt ii tartmayla geirdi. lk iki liderin nderlik ettii kanat fokoculuu savunurken; Dalton, kitle iinde rgtsel alma yaplmasn savunuyor ve ii snf zerindeki politik etkilerine baklmakszn baarl bireysel cezalandrma operasyonlarn eletiriyordu. Bir sre sonra fokocu kanat Maonun grlerini benimseyerek Kbay eletirmeye, Sovyetler Birliine sosyal emperyalist, Dalton ve grubuna da ii kuyrukusu demeye baladlar. 1975e gelindiinde rgt ii tartmalar iddetlendi ve atmaya dnt. 13 Nisan 1975te Dalton ve bir yolda rgt iinde silahl isyan karma sulamasyla tutuklandlar, Dalton, nce Kba, sonra da CIA ajan olmakla suland ve sonrasnda her ikisi de vurularak ldrld. Bu olaydan sonra rgt ikiye blnd. Dalton taraftarlar rgtn nemli bir ksmn da pelerinden gtrerek Ulusal Direni gleri (FARN)ni kurdular. ERP ise sol iinde tecrit edilmi, kitle iinde pek itibar olmayan bir rgt durumuna dt. Hatta bu dnemde Fidel Castro tarafndan emperyalist polisin bir kolu olarak da suland. Btn demokratik glerin faizme kar birlemesini neren Salvador Devrimci Partisi (PRS)ni kuran ERP, 75-77 dneminde de askeri faaliyetlerini ehirlerde bombal saldrlar biiminde srdrd. Uzun sreli halk savan ve fokoculuu reddedip halk ayaklanmasn savunmaya balayan ERP, bu nedenle 28 ubat Halk Birlii (LP-28) ile ittifak yaparak, bu birlii kendi kitle rgt durumuna dntrd. FARN (VEYA RN)-ULUSAL DREN GLER 1975te ERPden ayrlanlarn kurduu FARN, gerillay

ayaklanmadan ok san ykseliini nlemek, kitlelerin rgtlenmesini gelitirmek ve birleik bir sol hareket inaa etmek iin askeri nc olarak deerlendiriyordu. PCSyi oportnistlikle sulayan FARN, ulusal burjuvazi olmadn, bu nedenle byle bir snfn nderliinde ulusal, demokratik, anti-feodal, anti-emperyalist bir devrimin imkanszln savunuyordu. Gerillay dier rgtlerden farkl deerlendiren ve daha az radikal grnen FARN, 70lerin sonunda tpk FPL gibi adam karmalarla adn tm dnyaya duyurdu. nce Salvadorlu zengin iadamlarn karmaya baladlar. 1978de srail Konsolosu Ernesto Liebesi karp ldren FARN, adn iyice duyurdu. Ardndan da yabanc iadamlarn karp hem propaganda, hem de nemli maddi kaynak elde ettiler. Karlan yabanc iadamlar dnyaca nl tekellerin; Suzuki, Philips, Ericson, Lloyd Internationalin temsilcileriydi. FARNn kitle rgt, Birleik Halk Gc Cephesi (FAPU)ydi. FAPU, FCSyle gr ayrlna den STECEL (Elektrik ileri Sendikas) ile FENASTRASn 1974te birlemesiyle kuruldu. FAPU, asgari bir program zerinde geni bir cephenin kurulmas gerektiini; bu cephenin temel ekonomik karlar ve demokratik zgrlkleri gvenceye alacan ve faizmin ykselmesini nleyeceini, btn demokratik ve devrimci gler ve parlamenter ile parlamento d eylemi birletireceini ve temsili devrimci hkmet iin mcadele edeceini savunuyor; hem ulusal burjuvazinin hem de devrimde bir burjuva demokratik aamann varln reddediyordu. FAPU, balangta hi bir partiyle ve gerilla hareketiyle iliki kurmad. Fakat daha sonralar 1975te kurulan FARN ile birleti.

PRTC (ORTA AMERKALI LERN DEVRMC PARTS) PRTC 1975 ylnda Kosta Rikada kuruldu. Bu rgt kuran kadrolardan bazlar, El-Salvador-Honduras savana kadar PCS ierisinde mcadele yrtmler, fakat savata PCSnin izledii politika sonucunda ayrlmlard. PRTC, her lkenin kendi devrim dinamiklerinin ve nesnel koullarnn farkl olacan gz ard ederek, tm Orta Amerika lkelerinde ayn politik izgi ve mcadele gelitirilerek devrime ulalacan savunuyordu. Bu yanl dnce nedeniyle geliim gsteremedi. Kuruluundan 1979a kadar geen drt yl ierisinde ancak birka eylem gerekletirebildi. 1979 ylnda kendi kitle rgt olan Halk Kurtulu Hareketi (MLP)ni kurarak adn duyurmaya balad. Ancak dier hareketler gibi mcadeleye damgasn vurmaya zaman bulamad, nk ksa bir sre sonra i sava balad. SAVAIN BALANGICI 20 Eyll 1979da, PDC, MNR, LP-28 ve FENASTRAS bir araya gelerek, serbest seimler, politik oulculuk, insan haklarna sayg ve ekonomik reformlar iin Foro Popular (Halk Forumu) kurduklarn ilan ettiler. Ekim 1979da ordu iindeki baz subaylar devlet bakan Romeroyu bir darbeyle devirdiler. Gemiteki btn sular ve olumsuzluklar kiilere (Romero vb.), ekonomik ve sosyal yapnn ktlne baland. Cunta, iddeti ve rveti ortadan kaldracak, faist rgtleri datacak, insan haklarn garanti altna alacak ve herkesin katlaca serbest seimleri yapacakt. Hem genel af ilan edilecekti, sendikalara gvence

verilecek, toplant yapma ve dnce zgrl tannacakt vb. vb... Elbette tm bunlar, son dnemlerde faaliyetlerini arttran gerilla hareketlerine, devrimci kitle hareketlerine ve yaklaan devrime kar balatlacak olan kar-devrimci i savaa hazrlk iin zaman kazanma taktiiydi. Bu sre, aama olarak hayata geirildi. Birinci aamada, darbeyi yapan subaylar, lkeyi Foro Popular (Halk Forumu) iinden setikleri kk burjuva ve burjuvalarla birlikte ynettiler. Bylece egemenler, devrimci hareketin tabanna ve halka irin gzkerek, askeri yntemlerle elde edemedikleri zaferi bu yolla elde etmeye alyorlard. Egemenlerin devrimi ezmek iin balattklar bu manevrada bilerek ya da bilmeyerek devrimci hareketin bir ksm onlara yardm ediyordu. Cunta, kurduu hkmette UDNye (Demokratik Milliyeti Birlik) be bakanlk veriyordu. UDNnin hkmette yer almas, PCSnin hkmete girmesi anlamna geliyordu. Dier devrimci rgtler tarafndan eletirilen bu durumu, PCS, Lenini de alet ederek kararl bir ekilde savunuyordu. Daha nce belirttiimiz, PCSnin ulusal burjuva anlay burada da kendini gsterdi. PCSye gre oligari blnm durumdayd. Ve oligarinin sa kanadndan gelen tehditler boa karlmalyd. Ayrca PCS hkmete katlarak, Leninin retisi olan askeriyenin bir kesimini tarafszlatrma grevini yerine getiriyordu(!) Dier devrimci hareketlerin hepsi bu tutumu eletirdi ve reddetti. Ksa bir sre sonra cuntann verdii hibir sz yerine getirmedii ve getirmeyecei yava yava aa kmaya balad. Faist iddet artarak sryordu. ilerin zerine silahla gidildi, birok ii katledildi. Mitinglerde gstericilerin zerine makineli tfeklerle ate ediliyordu. Bu

dnemde her trl gsterinin zerine silahla gidildi. Hkmette yer alan PCSnin genel sekreteri efik Handal, katld bir televizyon programnda, cuntann vahice katliamlar gerekletirdiini kabul ediyordu, ancak bu katliamlar hkmet grevlilerinin deil, hkmet iine szm faistlerin gerekletirdiini iddia ediyordu. Sonuta PCS hkmete katlmann bedelini tabanndan byk kayplar vererek demeye balad. PCS ve hkmetin dier sivil yeleri cuntann ve egemenlerin gerek niyetini anladklarnda hemen istifa ettiler ve hkmet kt. kinci aamada, cuntann kurduu hkmetin dmesiyle birlikte, Hristiyan Demokratlar n plana karld. Vaatler yine aynyd, ancak artk birinci aamadaki gibi davranlmayacak, devrimci hareketin zerine yok etmek zere gidilecekti. Bu srete, Foro Popular araclyla hkmete katlan ve byk prestij kaybna urayan devrimci hareket, bu durumu dzeltmek iin CRMyi (Kitlelerin Devrimci Koordinatrl) kurarak yeniden bir araya geldi. CRM; BPR, FAPU, LP-28, UDN ve MLPnin bir araya gelmesi sonucunda oluturuldu. nc aamada, egemenler artk yzlerindeki peeyi atarak gerek yzlerini gsterdiler. Saldrlar, katliamlar, kayplar sradan gnlk eyler halini almaya balad. Egemenler i sava hazrlklarn tamamlam ve gerekli gc toplamlard. Vahette snr tannmyordu. yle ki, iddete kar kan ve hkmeti eletiren CRM dnda kalan rgtler Demokratik Salvador Cephesi (FDS)ni kurdular ardndan da CRM ile ayn programda anlaarak Demokratik Devrimci Cepheyi (FDR) kurdular. Burada dikkat edilmesi gereken yn, burjuvazinin karakterinin, sinsiliini, zaman ve mekan farkl olsa da

deitirmediidir. Devrim cephesini bastrmak, ezmek ve yok etmek iin ayn kurnazlk, sinsilik ve sonrasnda ayn vahi yntemler, snflar mcadelesi tarihinde hep birbirinin tekrarym gibi karmza kyor. Fakat burada dikkat edilmesi ve bizim dikkat ekmek istediimiz asl yn oportnizmin tutumudur. Nasl ki, deiik lkelerin burjuvalarnn tavr birbirine benziyorsa; farkl lkelerdeki reformizm ve oportnizmin tavr da artc ekilde benzerlik tayor. Burjuvazi ile oportnizmin tutumlarnn benzerlii asndan El Salvador i savann balang aamas ile Trkiye-K.Krdistandaki i savan balangc arasnda mthi benzerlikler grlmektedir. Yukarda El Salvador i savann balangcn ve egemenlerin tutumunu anlattk. imdi Trkiye ve K.Krdistana bir bakalm... 90l yllarn banda, Krt halknn yllardr verdii ulusal-snfsal kurtulu savann yannda, Trkiye ii ve emekileri de uyanm, harekete gemeye balamt. Ortaya kan devrimci durumu ve bunun varaca noktay bir ok devrimci cepheden daha iyi gren tekelci sermaye, Trkiye ve Krdistan halklarna kar i sava balatma karar ald. nce, tpk El Salvadordaki gibi bir yumuama ve demokrasi havas estirildi, saysz vaatte bulunuldu. Hatta Krt realitesi bile tannd(!). Ama belliydi: deolojikpolitik netsizlik ve apszlk iindeki oportnizmi peinden srklemek... yle de oldu. Birok evre bu vaatlere kand, hatta 91 seimlerinde kimisi bamsz adaylarla dzene kan tarken, kimisi de daha sonra i savan bir ayan oluturacak olan SHP ile ittifak yapt. Trk tekelci sermayesi de tpk El Salvador burjuvazisi gibi dnyordu: Oyalamak, zaman kazanmak, glerini toparlamak ve saldrya gemek. Sonucu hepimiz biliyoruz. 91 seimlerinden sonra yzlerini

rten demokrasi peesini hemen attlar. Bugn gelinen aamada, binlerce l, yaklp-yklan ve boaltlan binlerce ky, yzlerce kayp, yzlerce faili mehul(!) cinayet, yerinden yurdundan edilmi milyonlarca insan, alk, sefalet ve plkten beslenen insanlar... sava sryor, hem de tm iddetiyle... BREMEN MIZIKACILARI: FMLN Kar-devrimci i savan ve katliamlarn balamas, devrimci hareketi birbirine yaknlamaya zorlad. 10 Ocak 1980de FPL, RN, PCS ortak bir bildiri ile silahl halk devrimi ve erefli subaylar devrim cephesine katlmalar ars yaptlar. ERP, RN ile aralarndaki sorun nedeniyle bildiriye nce imza atmad, ancak birlik iin yaplan basklar sonucunda daha sonra o da birlie katld. Ekim 1980de ise El Salvadorda silahl mcadele yrten 5 rgtn bir araya gelerek oluturduu Farabunda Marti Ulusal Kurtulu Cephesi (FMLN) kuruldu. FMLN, her rgtten bir kiinin katlmyla 5 kiilik Yrtme Komisyonu (Yksek Komuta) tarafndan ynetiliyordu. Bu 5 kii; Salvador Caytano (FPL), efik Handal (PCS), Joaguin Villalobos (ERP), Ferman Cienfuegos (RN) ve Roberto Roca (PRTC) idi. FMLNyi oluturan bu rgtlerin grlerini yukarda ksaca aktarmaya almtk. FMLNye Bremen Mzkaclar dememizin nedeni, onu oluturan be rgtn grleri arasndaki derin farklardan kaynaklanyor. Burjuva demokrasisi grn savunan PCS, halk demokrasisi ve sosyalizm diyen FPL, Maoculukla fokoculuk arasnda gidipgelen ERP, fokoculuktan az yanp ulusal direni diye bir izgi gelitiren FARN ve Orta Amerika devrimini savunan

PRTC bir araya gelip FMLNyi oluturmulard. Bu rgtlerden zellikle PCS, bandan beri uzlamac ve yasalc manta sahipti. Daha nce grdmz gibi, 79da askeri cuntann kurduu hkmete bile girmiti. Ancak, nesnel koullar ve i sava onu devrimci olmaya ve FMLNye katlarak gerilla mcadelesi vermeye zorlad. Nesnel koullarn zorlamas sonucu bir araya gelerek FMLNyi oluturan bu gler, yine kendilerinin (ayn be rgt) daha nce biraraya gelerek oluturduklar FDRnin (Demokratik Devrimci Cephe) 18 Nisan 1980de kabul edilen programn benimsediler. Kar devrimin vahi saldrlar ve i savan yeni balad bir dnemde, bunlarn da etkisiyle ortaklatklar, ancak daha sonra FMLNnin uzlamac, sa oportnist izgiye girmesiyle yumuatlacak olan program ksaca yleydi: El Salvador devriminin grev ve amalar unlardr: 1- Oligari ve ABD emperyalizminin, Salvador halknn isteine karn, 50 yldan beri iktidarn srdren gerici askeri diktatrl yklacaktr; gerici askeri diktatrln sulu politik-askeri aygt paralanacak, bunun yerine devrimci demokratik gler, halk ordusu ve Salvador halknn birlii ile devrimci demokratik bir hkmet kurulacaktr. 2- Byk sermaye ve toprak sahiplerinin politik, ekonomik ve toplumsal egemenliine son verilecektir. 3- lkemizin ABD emperyalizmi ile ekonomik, politik ve askeri tm bamll nihai olarak ortadan kaldrlacaktr. 4- Demokratik hak ve zgrlkler, bata onlara imdiye dek en az sahip olan iiler olmak zere, btn halk iin gvence altna alnacaktr. 5- imdiye dek oligari ve ABD tekellerinin ellerinde tuttuu nemli retim ve savunma aralar milliletirilerek

halka devredilecek, birlikler ve kooperatif iletmeleri kurulacaktr. (...) Bu, orta ve kk iletmelere dokunulmadan yaplacaktr ve gerekli tevik ve yardmlar ulusal ekonominin eitli alanlarndan salanacaktr. 6- Halkn maddi ve kltrel yaam dzeyi ykseltilecektir. 7- lkemizin yeni ordusu kurulacaktr. Bu ordu devrimci srecin ak iinde ortaya kan ve bugnk ordunun yurtsever ve deerli unsurlarn da kapsayan halk ordusu temeli zerinde kurulacaktr. 8- Halkn her dzeyde, her alanda ve her biimde rgtlenmesi salanacaktr. Bu, halkn devrimci srece aktif, yaratc ve demokratik katlmn salamak ve halk ile hkmeti arasnda mmkn olan en yksek ibirliine ulamak iin yaplacaktr. (El Salvadorda Devrim, Wolfram Brnner, Sf. 15-16 ab) Bu programn nasl yumuatldn, uzlama ve teslimiyete nasl gidildiini ilerde greceiz. imdi FMLNnin i savataki rol ve askeri baarlarna bir gz atalm. FMLN oluturulurken, bu, gerilla birliklerinin veya rgtlerin birletirilmesi biiminde olmad. FMLN bir parti deil, bir cepheydi. Cephenin karakterine uygun olarak her rgt kendi politik ve askeri varln korudu. Yaplan ey, ayn program etrafnda, tek cephe ats altnda dmana kar mcadele etmekti. Sonuta, her rgt kendi gl olduu blgede FMLNnin bir bileeni olarak dmana darbeler vuruyordu. rnein, FPL Chalatenangoda, ERP Morazanda, FARN Norazan ve ALA Unionda glyd, vb. FMLNnin oluumundan sonra, askeri teknik hazrlklar

tamamland ve faist orduya kar saldrlar balad. Hemen hemen her saldr FMLNnin baarsyla bitiyordu. Ksa sre sonra El Salvador ordusu karakollar boaltp byk garnizonlara kapanmak zorunda kald. Hatta denetimini kaybettii blgelerde, ORDEN (sivil faist katillerin rgtlendii kurulu) yeleri ve aileleri iin geni gvenlik nlemli kamplar kurmak zorunda kaldlar. FMLNnin baarl saldrlar ve gerilla sava sonucu lke fiili olarak e blnd. Bunlar: 1-Tamamen FMLNnin denetiminde olan blgeler. Bu blgeler FMLN tarafndan kurulan ve denetlenen Poder Popular (Halk ktidar) tarafndan ynetiliyordu. 2-Faist El Salvador devletinin denetimi altnda olan blgeler. Bakent San Salvador, dier byk kentler ve lkenin dousunun byk ksm bu blgelere dahildir. 3- Ne FMLNnin ne de devletin egemenlik kurduu, her iki gcnde zerinde denetim kurmak iin savat ara blgeler... Geerken belirtelim, FMLN her ne kadar baz blgeleri denetim altna alm ve buralarda halk iktidar kurmusa da, kurtarlm blge mantn savunmamaktadr. Btn lke kurtarlmadan, merkezi iktidar ele geirilmeden tam kurtarlm blge olmaz ve olmayacaktr gr hakimdir. FMLN bylesine baarl ve gl bir gerilla sava verirken, daha kuruluunda barnda tad elikiler de yava yava su yzne kmaya balad. Daha nce Nikaraguada FSLNde grdmz devrim mcadelesine herkesi katma adna gelitirilen en geni cephe fikri, El Salvadorda FMLNde de hakimdir. Byle olduu iin, bu bak asyla kurulan birliklerin ve cephelerin hemen tm, balangta radikal bir silahl mcadeleyi balatmalarna

ramen; karmak snf yaplarndan dolay, her snf ve tabaka kendi snf karlar uruna hareket ettii iin sonuta silahl reformizm halini alarak uzlama, snf ibirlii ve devrimden vazgeme noktasna geliyor. FMLNde de bu sre yaand. 1980de gerici askeri diktatrl yk...mak zere yola kan FMLN, faizme kar kan ve demokrasi isteyen herkesi program altnda toplamak iin, ilerinde en sosyalist olan Salvador Cayetano Carpio (FPLden) araclyla yle diyordu: Programmz sosyalist bir hkmet iin deil, demokratik, devrimci bir hkmet iindir. Demokratik bir hkmet iin program ok genitir. Avrupadaki demokratik hkmetlerinkinden daha geni. El Salvadorda eref ve ulusal egemenliin kazanlmas abasnda, byk iadamlarndan kk iftilere ve tccarlara kadar herkesin katks iin -lkenin bamsz gelimesini destekleyen, faizme kar kan ve demokrasi isteyen herkes iin- yer vardr. Bu geni programn sosyalizm ile veya sosyalist bir hkmet ile herhangi bir ilikisi olduuna inanmyoruz.(Uzun Sava, Sf. 303, ab) Bu dnceler sonucunda 4 yl baaryla srdrlen savaa ramen, 31 Ocak 1984de kabul edilen yeni cephe program, yukarda aktardmz 8 maddelik programn yumuatlm haliydi. nk FMLN, artk Geni Katlml Hkmet (Gobierno de Amplio Participacion-GAP)i hedef olarak nne koymutu. GAP programnn 1980de kabul edilen ilk programdan farklar ksaca yleydi: Eski programda byk toprak sahiplerinin ve sermayenin politik, ekonomik ve toplumsal egemenliine son verilecei belirtilirken; yeni programda bu konuyla ilgili tek satr bile yok. Yine eski programda oligari ve ABD tekellerinin elinde tuttuu

nemli retim ve savunma aralarnn milliletirilerek halka devredilecei belirtilirken; yeni programda bunlar kaldrlmtr. ki program arasndaki en nemli fark ise, eski programda gerici askeri diktatrln yklmas ve paralanmasndan bahsedilirken; yeni programda bu kavramlar kaldrlm, yerine, taraflar arsndaki anlama vb. kavramlar getirilmitir. Tabii hal byle olunca, eski programda bahsedilen halk ordusuda, sermaye ile yaplan anlamalar sonucunda faist katillerden temizlenmi eski ordunun bir devam niteliinde olacak. FMLN kendi kendini byle deitirirken ve bara endekslerken, kar-devrim cephesi ise tm bar arlarna kulak tkayp, tm gcn FMLNyi yok etmeye yneltmiti. Grld gibi, ierisinde hemen hemen her snf ve katman barndran FMLN, balatt silahl mcadelede biraz mesafe kat edince (yani burjuva devleti biraz sktrnca) hemen uzlama ve bar arlar yapmaya balad. Faist devletin ve sermaye egemenliinin yklmas hedefi, yerini, demokratik bir cumhuriyet hedefine brakverdi. Ancak FMLNnin tm bar arlarna ramen, El Salvador devleti, ABD tarafndan ikna edilene kadar bu arlara silahla karlk verdi. ABDnin ikna sreci ise 89-90 srecinde balad. Daha nce ABD emperyalizmi, zellikle bu ktadaki devrimci gleri hep askeri zor yoluyla ezmeyi planlamt. Askeri zor yoluyla devrimci gleri ezemeyeceini anlayan ABD emperyalizmi, sosyalist bloktaki sorunlarn da gndeme gelmesiyle birlikte, geici olan bu stnlnden yaralanarak kar-ayaklanma stratejisini gelitirdi ve bar planlarn devreye soktu. Nikaraguayla balayan sre, G. Afrika, Filistin, El Salvador, Guetamala ile devam etti. Son srete ise rlanda ve Kolombiyada bar strateji hayata geirilmeye allyor. Bu bar stratejinin bir paras olarak, ABDnin ynlendiriciliinde, Ocak 1992de El Salvador devleti ve FMLN

arasnda bir Bar Anlamas imzaland ve 12 yllk i savaa son verildi. Tahmin edilecei zere, i savaa son verme tek tarafl oldu. FMLN gerilla mcadelesinden vazgeti ama devlet ayn militarist ve faist yapsn korudu. FMLN yneticileri bunu daha sonra yle itiraf ediyorlard: Bizim hedefimiz orduyu tamamen tasfiye etmekti, olmad. imdi yava yava tasfiyeye devam ediyoruz. Ordunun st kademelerinin kafalar ise hi deimedi, ama azlar deiti. (Gerilla ve Sonras, Bireim Yay, sf, 32-33, Aktaran Devrimci Emek, say 41, sf..19) Buradaki imdi yava yava tasfiyeye devam ediyoruz. cmlesinin kendilerini ve kitleleri kandrmak iin sylendiini belirtmeye gerek yok sanrz. Burjuva devlet aygtn ykmaktan vaz geerek, onunla uzlama, reformla dzeltmeye almann kanlmaz sonucu budur. savalar nasl ki birilerinin istei ya da kt niyeti sonucu deil de, nesnel koullarn dayatmas sonucu ortaya kyorsa; yine birilerinin istei ya da bar anlamalar sonucu ortadan kalkmaz ve uzlamayla sona ermez. savaalar, savaan snflardan (taraflardan) birinin ezilmesi, yenilmesi ve eer yenilen taraf ii snf ise, onun kle durumuna gelmesi; yok eer yenilen taraf burjuvazi ise, onun yok olmasyla son bulur. Bu nedenle; ktidar iin mcadele sorunu, birok baka sorunla, zellikle devrimin yolu ve biimi sorunuyla balantldr. Eer, Latin Amerikada sosyalist devrimin olgulat grnden yola klrsa, burjuvazinin iktidarn elinden almak ve onun brokratik-askeri aparatn paralamak gerekmektedir. Bugnk koullarda -bu koullar uzun erimde deimez kalacaktr- buna bar yoldan ulalamaz. Bu, Latin Amerikada zafere ulam iki silahl devrim ile ili ve Uruguay gibi gelimi demokrasilere sahip iki lkede bar yol denemelerinin yenilgisindeki deneyimlerle kantlanmtr. Her iki lkede de anayasaya sadk ve profesyonel silahl kuvvetler ve ktamzda sk rastlanmayan

Goril Ordusu bar yol denemesini ve bu konudaki ilerlemeyi sona erdirmitir. (El Salvadorda Devrim, sf.85. ab.) diyerek bir zamanlar inan dolu szlerle, burjuva iktidar ykmak, paralamak gerektii zerine ve bar geiin, bar yolun mmkn olmad zerine neredeyse yemin eden FMLN yneticilerinden efik Handaln veya FMLNnin tmnn sava brakmas, i sava ve snf mcadelesini sona erdiremez, erdiremedi de. Bugn emperyalizmin kar-ayaklanma stratejisi sonucu ortaya kan sahte barlara ve uzlamac nderliklere ramen El Salvadorda sava sryor ve iktidar halk tarafndan fethedilene kadar da srecek...

YEDNC BLM

PORTEKZ 25 Nisan 1974te Portekizde gerekleen Karanfil Devrimi, dnyann en eski smrgeci devletlerinden birinin ve ayn zamanda Avrupada en uzun sre ayakta kalan Slazar faizminin ykln mjdeliyordu. 15. yzylda keiflerin, dolaysyla da smrgeciliin balang noktas Portekiz olmutu. 1488de Bartolomeu Diasn mit Burnunu dnmesi, 1500de Pedro Alvaresin Brezilyaya ulaarak buray Portekiz topraklarna katmas ve

1548de Vasco de Gamann deniz yoluyla Hindistana gitmesi, Portekizin Asya, Afrika ve Amerikaya dein uzanan topraklara sahip bir smrgeci lke olmasn salad. yle ki bugn nasl Trk burjuvazisi toplumdaki oven ve rk dalgay ykseltmek iin sk sk Adriyatikten in Seddine nostaljisi yapyorsa; Salazar faizmi de smrgelerinden bir ounu kaybettii ve gcn iyice yitirdii 1960l yllarda Portekiz halkna, Portekizin eski topraklar yan yana konduunda Brestten (Fransadaki Brest,bn.) Moskovaya dek tm Avrupay kapladn propaganda ediyordu. 1578de spanya ile girdii sava kaybeden ve 1640a dein spanyann egemenlii altnda kalan Portekizde, 1820ye gelindiinde Fransz Devriminin etkisiyle burjuva cumhuriyet kuruldu. Gemiin gl ve grkemli Portekizini yeniden kurma planlarnn yapld bu dnem, esas olarak eitli burjuva kesimlerin birbirleri zerinde egemenlik kurmak iin balattklar i savalarla geti. Sonunda, 1910 ylnda Fransa ve svireden sonra Avrupann nc cumhuriyeti Portekizde kuruldu. Fakat cumhuriyet, burjuvazinin ilerici olduu ada deil, onun her alanda gericiletii bir ada kurulduu iin, dier Avrupa lkelerinden daha farkl ve sorunlu oldu. Bunun dnda, sanayinin gelimemi olmas, cretlerin dkl, alma saatlerinin uzunluu vb. nedenlerden dolay daha kuruluundan itibaren istikrarsz ve bunalml bir sre izledi. Bu srete ii-emekilerin mcadelelerini ykseltmeleri sonucu General Costa 28 Mays 1926da faist bir darbe gerekletirdi. Bylece, 25 Nisana 1974teki Karanfil Devrimine kadar Avrupann en eski ve en uzun sre ayakta kalan, tarihe Salazar diktatrl olarak geen faist

diktatrln temeli atlm oldu. Darbeden sonra cunta bir Milli Hkmet kurdu. Bu hkmetin Maliye Bakanlna, o srada niversitede iktisat profesr olan Antonio SALAZAR getirildi. nce mali konularda tam yetki isteyen Salazar, bu yetkiyi alamaynca istifa etti. Ancak ekonomik skntlar aamayacan anlayan cunta, Salazarn uzun vadeli zmne olumlu bakarak ona tam yetki verdi ve yeniden Maliye Bakanlna getirdi. Salazar, cunta dneminde askeri gce dayanarak ii snfnn azgnca smrlmesini salad, cretleri drd ve bu sayede Portekizin d borlarn demeye balad. Bu baarlarndan dolay cuntann gvenilir adamlarndan biri haline geldi. 1930da Milli ttifak adl rgt kurdu ve devrime kadar Portekizin tek yasal-siyasal gc bu rgt oldu. Yine ayn yl Babakan olan Salazar, Mussoliniye zenerek yeni bir anayasa hazrlad. 1936da sava ve dileri bakanlklarn da stlenen Salazar, kendi ahsnda somutlanan faizmi Portekizde kurumlatrmaya balad. Ayn srete Mussolini ve Francoyla dayanma ierisine girdi. spanya i savanda, 20 bin Portekiz askeri faist Francoya destek olarak gnderildi. Cumhuriyetilerin yenilgisinden sonra ise Portekize snmak isteyen cumhuriyetiler geri evrilerek faist Franco birliklerine teslim edildi. Salazar faizmi II. Emperyalist Paylam Sava srasnda da tpk o dnemin Trk egemenleri gibi kiiliksiz ve ikiyzl bir politika izledi. Tarafszlk maskesi altnda faist devletleri destekleyen Portekiz burjuvazisi, Sovyetler Birliinin belirleyici etkisiyle savan seyrinin mttefik devletler lehine deimesinden sonra, hibir ey olmam gibi byk bir ikiyzllkle hemen taraf deitirerek Azor

adalarndaki askeri slerini, ban ABD emperyalizminin ektii mttefiklerin kullanmna at. Bu vesileyle biz de yeniden hatrlatalm. Ayn srete Trk egemenleri de faist Nazi Almanyasna rtl bir destek vermi, ancak daha sonra savan seyrinin deimesiyle birlikte Salazar faizmi gibi hemen taraf deitirerek mttefik devletlerini desteklemeye balamt. TCnin bu iki yzl politikas emperyalist devletleri bile rahatsz etmi ve Trk devletini gvenilmez unsur olarak deerlendirmilerdir. Bu ksa hatrlatmadan sonra yeniden Portekize dnelim. Emperyalizmle gelitirdii ilikiler sonucunda Portekiz, 1949da NATOya, birka yl sonra da BMye ye yapld. 30lu yllarn bandan itibaren ad Portekizde ve smrgelerde bask, katliam, ikence ile anlan, Avrupada en uzun sre ayakta kalan faist diktatrle adn veren Salazar 1970te ld. Ama onun kurumlatrd Portekiz faizmi, 1974te Karanfil Devrimiyle yklana kadar ayakta kald. PORTEKZ EKONOMSNN DURUMU VE SINIFININ MCADELES Portekiz, Avrupann her bakmdan en geri kalm lkesidir. Karanfil Devrimine kadar sanayi sektrnde 40 bin iletme faaliyet yrtyordu. Bunlardan (168i yani %0.4) toplam sermayenin %53n elinde tutuyordu. Elektrik retiminin %82sini bir irket tek bana gerekletiriyordu. Tekellemenin en youn olduu alanlar ise bankaclk, makine imalat, motorlu ara montaj, elektronik ve kimya sanayi idi. rnein, 17 bankadan 7si tm yatrmlarn %83n karlyordu. Kimya sanayiinde faaliyet gsteren 124 irketten biri olan CUF toplam gelirin %35ini ve 6 irket de %63n paylayordu. Tarm alannda da durum farkl

deildi. 800 bin retici iftinin 650 bininin topra 5 hektar gemezken, 3500 retici 20 bin hektardan daha fazla topraa sahipti. iftilerin sadece %10u verimli topraklarn % 70ini ellerinde bulunduruyorlard. Daha baka birok sektrde de durum aynyd. Bu tablonun sonucunda, Portekizdeki imalat, sanayi, tarm, ticaret, bankaclk vb. alanlar birbirleriyle akrabalk balar da bulunan 200 ailenin elinde toplanmt. Elbette, sermayenin bu derece merkezilemesi ve tekelciliin artmas, ii snf, emeki halk ve smrge halklarnn azgnca smrlmesi, soyulmas sayesinde gerekleiyordu. Bu soygunu gerekletirebilmek iin 1910da kurulan ve kk burjuvazinin iktidar olan cumhuriyet, 1926daki faist darbeyle ykld. Faist terr politikasyla kitleler ve smrge halklar azgnca smrld. Bylece burjuvazi glendirildi, tekelleme olumaya balad ve sermayenin merkezilemesi saland. 48 yl sren faist diktatrlk boyunca ii snf ve emeki halklar da faizme kar srekli mcadele ettiler. Faist terr altnda sendika kurma, rgtlenme, toplanma vb. tm haklar ellerinden alnan ve vahice smrlen iiemekiler birok eylem biimini kullanarak faizme kar mcadeleyi kesintiye uratmadlar. Portekizde faizmin iktidara gelmesinden nceki dnemde ii snf ierisinde anarko-sendikalist mcadele izgisi hakimdi. 1921de kurulan, fakat basklar, takipler, polis darbeleri ve faist terr altnda illegal artlar nedeniyle ancak 1940-41 yllarnda gl bir k yapabilen Portekiz Komnist Partisi (PKP)nin mcadeleye arln koymasyla birlikte, bu anarko-sendikalist hareket etkisini yitirdi ama tmden ortadan kalkmad.

PKPnin glendii ve II Emperyalist Paylam Savann srd 40l yllarn balarnda, savan iiemekilere getirdii ar ykler ve aln giderek yaylmas, tarm proletaryas ile ii snfnn hareketlenmesine yol at. Grevler, gsteriler artmaya balad. Sava sonunda Hitler faizminin yenilmesi zerine yzbinlerce Portekizli sokaklara dklerek sevin gsterilerinde bulundu. Elbette bu sralar faist devlet de bo durmuyordu. Basklar, ikenceler, saldrlar, komnistlere kar polis operasyonlar artrld. Bu operasyonlar srasnda PKP Genel Sekreteri Alvora Cunhal da tutukland ve ancak 1962 ylnda firar ederek zgrlne yeniden kavuabildi. Faist devletin tm bask, tutuklama ve ikencelerine ramen ii ve emekilerin mcadelesi eitli biimler altnda srd. Mcadele, bazen NATOya ve Portekizin NATOya girmesine kar gsteriler, eylemler biiminde, bazen de cretlerin artrlmas ve 8 saatlik ign iin eylemler biiminde hep srd. Mcadele ykseldike de faist basklar ve polisiye tedbirler artmaya balyordu. 19621969 yllar arasnda ii snfnn eylemleri artt. Bu eylemler daha ok demiryollar iileri, balkla, banka ve niversite memurlar tarafndan yaplyordu. Yine bu yllarda faist iktidar rahatsz eden farkl bir gelime de orduda oldu. Smrge savalarna kar kan, savatan bkan askerler ve subaylarn ordudan firarlar dalga dalga yaylmaya ve kitlesel bir hareket halini almaya balad. Burada bir parantez aarak, Portekiz ii snf tarafndan uygulanan bir rgtlenme biimine ksaca deinmek gerekiyor. Portekizde 1926da gerekletirilen bir darbeden sonra ii snf ve halkn elindeki tm demokratik haklar alnmt. Elbette buna iilerin sendikal rgtlenmeleri de dahildi.

Salazar ibana geldikten sonra ilk i olarak, ii snfnn o gne kadar mcadele ederek kurduu sendikalar kapattrd. Yerine Korporatif denilen faist sendikalar kuruldu ve iiler zorla bunlara ye yapldlar. Fakat iiler yasal olarak bu sendikalara bal olmalarna ramen, hibir zaman bu sendikalar kendi rgtleri olarak grmediler ve bunlar kaldrp eski sendikalar geri getirmek iin srekli mcadele ettiler. Portekiz iilerinin sendikalardaki bu mcadelesi u ekilde gerekleiyordu: ncelikle nc devrimci iiler kendi aralarnda, illegal sendikalar kurdular. Bu illegal sendikaclk araclyla faist basklara kar direnmeye, haklar iin mcadele etmeye baladlar. Bu arada devletin kurduu faist sendikalarda da almaya devam ediyorlard. Hem ordaki geri bilinli iileri gelitirmek, devrimciletirmek ve illegal sendikalara katmak iin, hem de i koullarnn dzeltilmesi ve cretlerin artrlmas iin mcadele veriyorlard. llegal sendikaclkn glenmesi ve bymesi sonucu, II. Emperyalist Paylam Sava yllarnda Birlik Komiteleri kuruldu. Bu Birlik Komiteleri Karanfil Devriminden sonra ynetime arln koyan ii komisyonlarnn ilk hali, nvesiydi. Devrimden sonra iiler hem ekonomik talepleri iin, hem de dier sorunlar iin bu ii komisyonlar ve mahalle komisyonlar rgtlenmeleriyle srece mdahale ediyorlard. Portekizin bu dnemi bize, faizmin ar bask koullarnda, komnist hareketin ve snf bilinli nc iilerin mcadelede ve rgtlenmede yaratc faaliyetlerinin bir rneini veriyor. Bir yandan en geri sendikalarda alrken, te yandan gelecekte ayaklanma ve iktidar organlarna dnecek olan komite, konsey, komisyon gibi rgtlenmelere gitmek, bu faaliyetin en nemli ynyd.

Portekiz komnistleri bu rnek almalaryla, kendilerini hibir zaman faaliyetin tek biimiyle snrlamadklarn ve ii snfn devrimci izgiye ekecek rgt ve mcadele biimlerinin aray iinde olduklarn gsteriyorlar. i snfn sendikal bilinle devrime hazrlamak mmkn deildir. Sendikalar, ekonomik mcadele organlar olarak domulardr ancak bunlar snf mcadelesinin her aamasnn ihtiyalarn karlayamazlar. Snf mcadelesinin sertletii ve koullarn devrimciletii dnemlerde ii snfnn mcadelesi daha ileri gidebilmek iin artk yeni aralara, yeni rgt biimlerine ihtiya duyar. Komite, konsey, milis tipi rgtlenmeler bu ihtiyacn rn olarak karmza karlar. Snf mcadelesinin daha ileriye gtrlmesinin ve srdrlmesinin rgtl biimleri olarak karmza kan komite, konsey, milis, meclis gibi rgtler ncelikle, birer sava organlar olarak doarlar, ayaklanma zamannda ayaklanma organlarna ve devrim sonrasnda ise devrim organlarna dnrler. Bu, bugne kadar gereklemi pek ok devrimin ortak izgisidir. Devrimin somut bir olgu olarak ortaya kt tm lkelerde, burjuvazi devrimci dalgay etkisizletirebilmek iin eitli manevralara giriir ve devrim glerine eitli tuzaklar kurar. Bu, bugne kadar hemen hemen tm devrimlerde ortaya km, yaanm bir olgudur. Snf mcadeleleri tarihi bize defalarca gstermitir ki; egemen glerin egemenlikleri sarsld zaman veya egemenliklerini yitireceklerini anladklar anda vermeyecekleri sz, vaat ve taviz kalmaz. Hatta, esas olan (ekonomik egemenlii) elde tutmak kaydyla, politik egemenliin biimini bile deitirebilir. Portekizde de, 1969 ylnda Salazarn yerine geen halefi Caetano, ykselite olan devrim dalgasnn etkisiyle,

ibana gelir gelmez manevralara giriti. lk i olarak, ad bask, ikence ve katliamla anlan ve bundan dolay halkn nefret ettii PIDE (Policia nternacionale de Defesa de Estado-Devlet ve D stihbarat Polisi)nin feshedilmesini gndeme getirirken, tm dnya burjuvazisi gibi Portekiz burjuvazisi de, dikkatleri gelien devrim mcadelesinden uzaklatrmak, kendisini PIDEyi kaldrmak gibi bir manevraya zorlayann yaklaan devrim olduunu gizlemek iin, uygar dnyay yakalamak, onun bir paras olabilmek gibi nedenleri ileri sryor, bunlar ne karyordu. Sonuta PIDE kaldrld, ancak yerine ayn ilevleri gren DGS (Direcao Geral de Segurana Gvenlik in Merkez Ynetim) getirildi. Faizmin bu manevras ksa sreliine de olsa Portekiz devrim glerinin yalpalamasn, baz kesimlerin bu tr tuzaklara dmesini saladysa da, devrimci ykseli durdurulamad. KARANFL DEVRM Portekiz dnyann en eski smrgeci devletlerinden biridir. Smrgelerin, askeri olarak igal edilmesi, smrge halklarnn boyunduruk altna alnmas, kle olarak kullanlmas ve smrgelerin yer alt ve yerst kaynaklarnn smrgeci lke tarafndan talan edilmesi olarak tanmlayabileceimiz klasik smrge dneminde altn an yaayan Portekiz, bu dnemde kle ticaretini kendisi iin bir kaynak olarak kullanyordu. Kapitalizmin eitsiz geliim yasas sonucu, gemite smrge elde edecek gc olmayan ama daha sonra glenen Avrupann bir ok lkesi de bu pazarlardan pay istemeye balaynca, nce Portekizin bymesi durdu, ardndan da gerilemeye, birok

smrgesini kaybetmeye balad. Zambiya, Rodezya, Brezilya, Malawi gibi bir ok smrgesini kaybeden Portekizin elinde 1960l yllarda u smrgeler kalmt: Mozambik, Angola, Gine-Bissau, Capo-Verde adalar, Sao Tome, Principe, Makao, Timor, Goa, Diu, Damao... Portekiz, drt yzyldr bu lkeleri vahi bir smrye tabi tutuyordu. Buralarda yaayan smrge halklar, bu smry, ikenceleri, kt yaam koullarn ortadan kaldrmak, ulusal kaderlerini tayin hakkn elde etmek ve drt yzyldr sren bu boyundurua son vermek iin 1900l yllarn bandan itibaren rgtlenmeye, haklarn aramaya, smrgecilere kar mcadele etmeye baladlar. lk olarak, 1910 ylnda Angola halk smrye ve kt yaam koullarna kar yava yava harekete gemeye balad. rgtsz, dank ve ncsz olarak halkn tepkileri ancak 1950li yllarn sonunda rgtl bir gce dnebildi. Angola halknn barl mcadele giriimlerine faist Portekiz devleti PIDE (Devlet ve D stihbarat Polisi) araclyla bask ve iddetle karlk verdi. Ksa srede Angola cezaevleri yurtseverlerle dolduruldu. Baskya, ikenceye, vahi smrye maruz kalan Angola halk en sonunda silaha sarld ve MPLA (Angolann Kurtuluu in Halk Hareketi) nclnde harekete geti. 4 ubat 1961de Angolann en byk cezaevi olan Luanda Cezaevine yaplan basknla ilk kez bir Portekiz smrgesinde Portekize kar silahl kurtulu sava balatlm oluyordu. Salazar faizminin Angola halknn bu kna yant ok sert oldu. Luanda Cezaevine yaplan baskndan sonraki iki gn iinde binden fazla Angolal ya tutuklanm ya da ldrlmt. Birka gn sonra da Cessenge Ovasnda be bin Angolal vahice katledildi. Bundan sonra Angoladaki ulusal kurtulu

sava MPLA nclnde glenerek srd. Angolada 1910da balayan gelimeler Portekizin bir baka smrgesi olan Mozambikte 1920de balad. Balangta aydnlarn rgtlenmesiyle ve eit haklar talebiyle balayan hareket, 50li yllardan itibaren rencilerin, halklarnn bamszl iin mcadeleye atlmalaryla birlikte yaygnlamaya ve gelimeye balad. 1960 ylnda, Cabo Delgado blgesi halk su sorunlarnn kesin zmn isteyerek valiye dileke vermek iin harekete geti. Sonu tpk 1905 ylnda Papaz Gapon nclnde ara dileke vermeye giden Rus halk gibi katliama uramak oldu. Binden fazla kii katledildi, halkn temsilcileri ve yzlerce kii tutukland. Mozambikte halk faizme kar silahl mcadeleden baka yol olmadn anlaynca, 1963te FRELMOyu (Mozambik Kurtulu Cephesi) kurarak ulusal kurtulu savana balad. Ksa bir n hazrlktan sonra silahl mcadeleyi balatan FRELMO, birka yl sonra sekiz bin kiilik bir gerilla ordusuna ulaarak byk bir gelime gsterdi. Ginede ise halk, 1920li yllardan itibaren dernekler, spor klpleri ve aydn evrelerinde rgtlenerek hak arama mcadelesi veriyordu. Hak arama mcadelesinin ve rgtlenmesinin artmasyla birlikte faist Portekiz devleti Ginedeki bu tr dernek ve klpleri yasaklad. Faist basklarla ve yasaklarla engellenmeye allan Gine halknn mcadelesi bu bask ve yasaklarla durdurulamaynca katliamlar balad. 1959da Pidjiguiti liman iileri greve gidince smrgeci faist Portekiz byk bir katliam gerekletirdi. Bissauda iki binden fazla kii tutukland. Bu ve benzeri katliamlardan sonra Gine-Bissau halk da Angola ve Mozambik halklar gibi barl yoldan kurtuluun

olamayacan grd, silaha sarld. 1961de PAIGC (Gine ve Capo-Verde Adalar iin Bamszlk Partisi) ve onun lideri Amilcar Cabral nderliinde savaa atlan Gine halk ksa srede savan bytt, faist Portekiz devletine kar ulusal kurtulu sava veren dier halklar gibi faist Portekizin yklmasna katkda bulundu. Smrgelerinde ulusal kurtulu savalarnn balamas, on iki yl iinde bata ekonomi olmak zere Portekizin hereyini etkiledi. Portekiz smrgeciliine kar silahl ulusal kurtulu savam 4 ubat 1961de Angolal devrimcilerin Luanda Cezaevine yaptklar basknla balamasndan sonraki on iki ylda onbini akn Portekiz askeri ldrlmtr. Bunun yannda 30 bin yaral, 20 bin sakat, ruhsal durumu bozulan ve askerden kaan 250 bin kii de Portekiz smrgeciliinin kurban olmutur. Smrgelerdeki sava, sadece evlatlarn kaybeden Portekizlileri etkilemekle snrl deildi elbette. Savaa harcanan para Portekiz halknn smrlmesinden elde ediliyordu. Smrge savalar ksa srede Portekizin ekonomik durumunu bozdu. Enflasyon ykseldi, temel ihtiya maddelerinin fiyat artt, halkn alm gc dt. Portekiz btesinin yzde 4 sala ve yzde 8i eitime ayrlrken, yzde 45i savaa ayrlmt. Bu da Portekiz halk iin daha fazla sefalet, isizlik, alk, hastalk ve eitimsizlik anlamna geliyordu. Faist Portekiz devleti emperyalistlerin ve bir avu tekelin karlar uruna bu sava srdrrken, Portekiz halk, okulsuz, hastanesiz, hatta evsiz bir ekilde yaamak zorunda kalyor, yksek vergiler altnda eziliyor ve dier Avrupa lkelerine gidip, oralarda almak zorunda kalyordu. Portekiz halk bu ekilde yaamak zorunda braklrken,

sava sayesinde daha da zenginleen, karlarna kar katan emperyalist ve onlarn ibirlikisi tekeller, hem smrgeleri kaybetmemek ve hem de savan devam etmesi iin abalyorlard. Durumun bu ekilde srmesi her bakmdan onlarn karnayd. Smrgelerin varl onlar iin kahve, petrol, eker, elmas, meyve, ay, manganez, boksit, uranyum vb. hammaddelere el konmas ve smrge halklarnn klece altrlarak smrlmesi anlamna gelirken; savan srmesi yine bu tekellerin iine geliyordu. nk, bu sefer de sava sayesinde Portekiz ii-emekileri ar derecede smrlyor, dk cretle altrlyor ve bteden savaa ayrlan payn nemli bir ksm yine onlarn kasalarna akyordu. Smrgeciliin ve smrge savalarnn devam etmesi sayesinde gittike byyen ve zenginleen emperyalist ve Portekizli tekeller unlard: Byk Alman, Amerikan, Belikal, Fransz, ngiliz ve Gney Afrikal emperyalist tekeller ile CUF, Champalimaud grubu, Sakor ve Milli Denizar Bankas, Portekiz Atlantik Bankas, Fonsecase Burnay ve Esprito Santo borsa bankalar gibi Portekizli ibirliki tekeller... Portekiz smrgelerinde balayan ulusal kurtulu savalar da tpk deiik zamanlarda ve deiik yerlerde verilen dier ulusal kurtulu savalarnda olduu gibi smrgeci devlet tarafndan arptlarak kendi halkna ve dnya halklarna aktarlyordu. rnein, ulusal kurtulu savalar ilk baladnda sanki smrgecilikten Portekiz iiemekilerinin bir kar varm gibi Portekiz smrgesiz yaayamaz demogojisi gelitirilerek Portekiz halk ezilen ve smrlen smrge halklarna kar kkrtlmaya alld. Bu tutmaynca, Anavatan zerinde tartlmaz diyerek ovenizmi krklemeye alm; gerek smrge halklarna

gerekse de Portekiz halkna btn suun, balarna gelen hereyin, isizliin, aln, salk sorunlarnn, eitimsizliin, basklarn, ikencelerin, binlerce Portekizlin ve binlerce zencinin lmnn nedenini bir avu caninin silaha sarlmas olarak gstermeye almtr. Hatta, savata len askerlerin ailelerinin duygularn ve ocuklar askerde olan ailelerin korku ve endielerini kullanarak ovenizmi kkrtm, Portekizde zencilere kar bir rklk havas estirmitir. Daha bunlar gibi pek ok ey, deiik yerlerdeki ulusal kurtulu savalaryla benzerlik tamaktadr. Portekizin smrgelerdeki sava uzadka ve bir ok Portekizli yaknlarn bu savata kaybetmeye balaynca, faist devletin tm ovenist ve rk propagandalarna ramen honutsuzluklar, kprdanmalar ve sava kartl alttan alta gelimeye balad. Evlatlar savata len veya henz savaan askerlerin ailelerinin Sava daha ne kadar srecek? sorularn faist Portekiz devleti Smrgelerden vazgeilemeyecei ve gerekirse savan birka oniki yl daha srecei biiminde yantlad. Portekizde ii ve emekiler tarafndan, smrgelerde ise smrge halklar tarafndan sktrlan faist Portekiz devleti, uluslararas alanda ve platformlarda da sktrlmaya, tecrit edilmeye baland. Smrgelerde ve smrgelerdeki bu savata tek kar olan Portekiz deildi. Portekiz ve dolaysyla smrgeleri, birok emperyalist lkeyle ekonomik-siyasal iliki iine girmi, onlara baml hale gelmiti. Smrgelerdeki petrol ABD, elmas Belika, kahveyi Franszlar alyordu. Portekiz tekelleri ise, bankalar, limanlar, imentoyu, ekeri ve pamuu tekellerine almlard. Smrgelerdeki ulusal kurtulu hareketlerinin bymesi ve bu savata Portekizin yenilgiye urama olaslnn ykselmesi sonucu emperyalistler, yeni

kurulacak bamsz devletleri elden karmamak iin yava yava Portekize srtlarn dnmeye baladlar. 1970lerin banda modern devletler Portekizin smrgelerinde uygulad katliamlar, ikenceleri ve vaheti Birlemi Milletler araclyla knadlar. ABD ve demokratik Avrupa artk Portekizin vahetini savunamyordu. Bu koullarda Portekizin iyice sktn gren ABD, bu durumdan yararlanmak iin hemen harekete geti. 1972de Portekizi destekleme karlnda Azor adalarnda s isteyen ABD, Portekiz devlet bakan Castanoya, iinde bulunduu durumdan kurtulmak iin bir de kurtulu plan sundu. Bu planda ABD unlar neriyordu: 1. Kimsenin hibir kar bulunmad Gineyi brakn. Ona zgrlk verin. Biz zaman, siz prestij kazanrsnz. 2. Angolada basky artrn, o bizimdir, sonra gereini dnrz. 3. Mozambiki Vietnama evirin: kuzeyini FRELMOya verin, Gney bizde kalmal... (Portekiz DnBugn, J. Kuntz, Payel Yay, sf. 73) Hibir burjuva devlet kendi karlarn bylesine zedeleyen ve smrgelerini kaybetme aamasnn balangc anlamna gelen bir plan kabul edemezdi, Portekiz de etmedi. Castano reddetti, Gineyi asla vermeyecekti, ne de Mozambikin bir parselini, zira o zaman smrgesizleme hareketi balam demekti ve ipin ucu kendi elinden kaard. Gerekirse Gineyi savaarak yitirirdi. (age, s.73). te Portekiz ii-emekileri, smrgelerde smrge halklar ve uluslararas alanda da emperyalistler tarafndan sktrlan ve tecrit edilen Portekize en byk darbe, ok gvendii ordusundan geldi. Savamak ve lmek istemeyen

yz bin gencin kat orduda itaatsizlikler, sava aleyhtarl bagstermeye balad. Bunun en byk nedenlerinden biri ise, yksek okul mezunu gazetecilerin, retmenlerin, doktorlarn geici subay olarak askere alnp smrgelere gnderilmesiydi. nk artk zenle seilen ve smrgelerdeki savaa gnderilen faist subaylarn ou lmt. Portekiz devletinin zorunlu olarak savaa srd retmen, gazeteci, doktor... subaylardan komnist, antifaist ve ilerici olanlar hemen dier subaylar ve erleri rgtlemeye baladlar. Ve ksa sre sonra orduda, zellikle de smrgelerde savaanlar arasnda direniler ykselmeye balad. rnein, pilotlar Ginenin baz blgelerine umay reddediyor, Angoladaki astsubaylar i yavalatma eylemi yapyor, bir tmenin ondrt bin askeri bayrak yemini yapmamak iin direnie geiyordu. Orduda yaanan bu ve benzeri gelimeler sonucu Temmuz 1973te MFA (Silahl Kuvvetler Hareketi) kuruldu. Ordu iindeki devrimci, komnist, anti-faist, ilerici subay ve erler tarafndan kurulan MFA, programnda amacn yle aklyordu: Portekiz halknn byk ounluunun istek ve karlarn ieren bar, ilerleme ve ulusun esenlii iin mevcut siyasi sistemin deimesinin ancak iteki bir devrimle gerekleeceine inanan, eylemlerinin lkenin kurtuluu iin olduunu, Portekizi kapsayan krizin zm iin aadaki tedbirleri almay kendilerine grev bilen ve resmen ilan eden Portekiz Silahl Kuvvetlerinin, halkmz tarafndan askerlerine tm yetkilerin devredilmesinin zorunlu olduunu gryoruz... (Bugn Portekizde Snflar Sava, B. Schilling, Sorun Yaynlar, sf.63). MFAnn kurulduu dnemde Portekizde kitle hareketi

faizmi sarsmaya balamt. Portekiz Komnist Partisi ve anti-faist demokratik muhalefet bu durumu deerlendirerek, tm Portekize yaylan grev, direni, eylem ve kitle hareketinin MFAy desteklemek iin seferber edildiinde faizmin yklaca sonucuna vardlar. Ve Portekizdeki tm anti-faist gler MFA iindeki sol kanad desteklemeye baladlar. Nitekim, MFA kurulduktan sekiz ay sonra, 25 Nisan 1974te tanklar Lizbon sokaklarna girdi. Ayn gn babakan ve bakanlar teslim alnd, ertesi gn PIDEnin genel merkezi ele geirildi. Yllardr faizmin basks altnda yaayan halk sokaklara dkld ve faizmin ykln kutlamaya balad. Devrimin hemen ertesinde birok demokratik nlem alnd. Bunlar; gizli polisin datlmas, sansrn kaldrlmas, siyasi tutsaklarn serbest braklmas, sendikal faaliyetlerin nndeki engellerin kaldrlmas, asgari cretin kabul, smrge savalarnn sona ermesi gibi nlemlerdi. Gemite anti-faist mcadele iinde yer alan birok siyasal gcn oluturduu bir de Geici Hkmet kuruldu. Bu Geici Hkmete PKP de katld. Amalar, Geici Hkmetin alaca nlemleri daha da ilerletmek, sosyalizme ulamak iin mcadele etmekti. Geici Hkmet ierisinde yer alan komnistler ve MFAl askerler ilk i olarak hemen ordu iindeki faist general ve subaylar temizlemeye baladlar. ilide yaanan faist darbe olayndan ders almlar ve benzer bir olayla karlamamak iin bu yolu semilerdi. Haziran ve Temmuz aylarnda faist generallerin listesi hazrland ve yaanan uzun tartmalardan sonra Eyll aynda orduda bir tek faist general bile kalmad. Devrimden sonra burjuvazi yine byk bir tehlike olarak kalmaya devam etti. Elinde ne devleti ne de ordusu vard. Fakat ekonomik g ve uluslararas ilikileri onun

Portekiz ekonomisini elinde tutmasna yetiyordu. Nitekim, Avrupa ve ABD emperyalizmi devrim sonras seim yaplmasn istiyor ve bunun iin bask yapyordu. Portekizin sosyalist lkelerle de iliki gelitirmesi emperyalizmi iyice korkutmu ve kendince nlem almaya itmiti. ngiltere, Almanya, Fransa ve ABD, o srada Portekize verilmesi gereken kredileri vermediler, beklemeye baladlar. Portekiz sosyalizme ynelirse bu abluka daha da artacakt. Karanfil Devriminden bir yl sonra yani 25 Nisan 1975te yaplan seimleri liberal, uzlamac ve alnan birok demokratik nleme emperyalizmin rktlmemesi iin kar kan Sosyalist Parti kazand. Mario Soaresin liderliindeki Sosyalist Parti kazand. Mario Soaresin liderliindeki Sosyalist Parti, 1973te, Bat Almanyadaki Sosyalist Partinin desteiyle kurulmutu. Seimlerden sonra MFAda gr ayrlklar ortaya kt ve blnme yaand. Artk MFAnn bir blm lml, uzlamac; dier blm de radikal ve devrimin srdrlmesinden yanayd. Ilml kanat Sosyalist Partiyi, devrimci kanat ise Komnist Partiyi destekliyordu. Sosyalist Parti seimlerden birinci parti olarak ktnda kamulatrlmalarn durdurulmasn, PKPnin ve sendikalarn etkinliklerinin kstlanmasn, emperyalizmin daha fazla korkutulmamasn ve bylece bekletilen kredilerin alnmasn savunmaya balad. Seimlerde birinci parti olan SPnin bunlar savunmas ve MFAnn da blnm olmas, ekonomik olarak ve uluslararas ilikiler bakmndan halen gl olan burjuvaziye cesaret verdi. Portekizin kuzeyinde Komnist Partinin ve sendikalarn brolar yakld, ykld, talan edildi. Gericiler ve SP, Babakan Gonalvezin istifa etmesi iin bask yapmaya baladlar ve ounluunu komnistlerin oluturduu hkmet Eyll 1975te ekilmek

zorunda kald. Yerine yeni bir Geici Hkmet kuruldu. Bu hkmette ise ounluu sosyal-demokratlar ve liberaller oluturuyordu. Bu hkmet ilk i olarak ii snfnn kazanmlarn ve sosyal haklarn geri almaya balad. Emperyalist devletlerin beklettii kredileri alabilmek iin de onlara ekici gelecek koullar hazrlamaya giriti. Burjuvazi, komnistlere ve MFAnn devrimci kanadna son darbeyi vurmak iin bekledii frsat da sonunda yakalad; 25 Kasm 1975te MFAnn devrimci kanadn destekleyen baz parat birlikleri ayakland. Hkmet bu ayaklanmay ksa srede bastrd ve hemen ardndan MFAnn devrimci kanat lideri Carvalho ile dier nderleri ev hapsine alndlar, birok komnist yedee ayrld, bazlar yurt dna kat, bazlar da tutukland. Bir yl sonra, Nisan 1976da yeniden seimler yapldnda, yine Sosyalist Parti kazand. Artk kazanlan haklara daha rahat saldryorlard. Anayasadaki reformlarn tm kaldrld, tarm alannda oluturulan kolektif iletmelere verilen krediler kaldrld. Kamulatrlan ve ii denetimine verilen sanayi iletmelerine devlet tarafndan salanan kaynaklar kesildi, devlet iletmelerinde ii denetimi kaldrld. Tm bu saldr ve hak gasplarna kar Portekiz ii ve emekileri ise tarihsel bir hata ileyerek ses karmadlar, pasif davrandlar. Tek tepkileri, Haziran 1976da yaplan Cumhurbakanl seimlerine katlmamak oldu. Sonu olarak; ordunun blnp-paraland, faist polis rgt ve PIDEnin datld, bin ikiyz iletmeyi devletin denetimine alan, temel sektrleri ulusallatran, byk tekellerin bir ksmna el koyan, byk topraklar, byk mlkleri ve kooperatifleri emekilerin denetimine

veren Karanfil Devrimi yenilgiye urad. Buradan karlacak en nemli derslerden biri udur: Devrim, iddetli, sert ve acmasz bir i savatr. D savalarda olduu gibi i savalarda da, savaan taraflar iin yenilgi ihtimali srekli vardr. Ancak, d savalardan farkl olarak, i savalarn sonucu birdenbire belli olmaz. Bu anlamyla burjuva iktidarn yklmas i savan kesin sonucuna baldr. Snflar sava sadece burjuva egemenlik koullarnda deil, devrim annda, ve devrimden sonra da devam eder. ktidar proletaryann elinde olsa da, snf mcadelesi devam eder ve burjuvazi eskisinden yz kat daha iddetli bir ekilde sava srdrmeye alr, nk yenildi miydi, bir daha ortaya kmamak zere tarihin plne gideceini ok iyi bilir. Ona bu savanda yardm eden deneyimleri, tecrbeleri, uluslararas ilikileri vardr. Portekiz Karanfil Devrimi, gerekletirdii tm demokratik nlemlere ramen, ite bylesi bir i sava sonucu yenilgiye urad. Trkiye ve Krdistan devrimcileri de yaanan bu deneyimden gerekli dersleri karmal ve proletaryann byk ustas Engelsin u retisine bir kez daha kulak vermelidir: Devrim, kukusuz, dnyann en otoriter eyidir; devrim, halkn bir blmnn kendi iradesini, halkn teki blmlerine, top, tfek, sngyle, otoriter ara olarak ne varsa hepsiyle, zorla kabul ettirdii bir eylemdir; ve zafer kazanan yan, bo yere savam olmak istemiyorsa, iktidarn, silahlarnn gericilere sald korku ile elde tutmaldr. (Engels, Anarizm ve Anarko Sendikalizm, sf.128)

SEKZNC BLM

L Paris Komn, zellikle bir eyi, ii snfnn hazr bir devlet mekanizmasn eline geirip onu kendi amalar iin kullanmakla yetinemeyeceini kantlamtr. (ab) Komnizmin iki byk ustas Marx ve Engels, Komnist Manifestonun 1872 tarihli Almanca Baskya nsznde byle sylyorlard. Bunu belirtmelerinin nedeni ise; modern sanayinin hzl bir ekilde gelimesi ii snfnn rgtllnn artmas, Avrupada yaanan devrim giriimlerinden ve zellikle de proletaryann politik egemenlii iki ay elinde tuttuu Paris Komn deneyiminden sonra, Komnist Manifestonun baz ayrntlarnn eskimi olmasdr. Hatta Marx, bu deiiklii daha nce, 12 Nisan 1871de, yani tam da Komn srasnda Kugelmanne yazd mektupta yle belirtiyordu: Benim 18-Brumairein son blmnde, eer yeniden okursan grecein gibi, Fransada gelecek devrim giriiminin, imdiye dek olduu gibi artk brokratik askeri makineyi baka ellere geirmeye deil, onu ykmaya dayanmas gerekeceini belirtiyorum. Kta zerinde gerekten halk her devrimin ilk kouludur bu. Kahraman Parisli arkadalarmzn giritikleri ey de, ite budur. Fakat, tm dnyadaki oportnistlerin zelliidir; tam da en gerekli olduu anda Marksizmin bu en temel ilkelerini unutuverirler veya ekmecelerinde saklarlar. Bu, ele aldmz lke olan ili iin de geerlidir. leride greceimiz gibi, ilili komnistler Marksizmin bu en temel ilkesinin

gzard etmiler ve sosyalizme nasl geilemeyeceini tm dnyada devrimci proletaryaya ve komnistlere kantlamlardr. Bu kantlama; 35 bin l, binlerce sakat, binlerce tutsak, binlerce kayp, yz binlerce mlteci, bugn bile sren ikenceler, katliamlar, bask, faist terr ve youn bir smrye mal olmutur. Bugn, aradan geen 25 yla ramen ilide yaananlar hafzalardaki tazeliini korumaya devam ediyor. Kukusuz bunda en byk etken; varolan burjuva devlet mekanizmasn paralayp ykmak yerine, onu ele geirip kendi yararna kullanmay ve onu dntrmeyi dnenlerin iine dtkleri trajik durumdur. Bizdeki durum daha farkl olmakla birlikte, zsel olarak birbirine yakndr. yle ki, ilide reformist ve oportnistler bilerek ya da bilmeyerek, burjuva devlet mekanizmas karsnda taknlacak marksist tavr unutmular ve iktidara seimle gelip, burjuva devleti ykmadan onu dntrmeye abalamlard. Bizdeki sosyalreformistlerin byle bir sorunlar ve dnceleri bile olmadn ncelikle belirtelim. Fakat burada bir parantez aarak unu da sylemekte fayda var: leride de greceimiz gibi, Unidad Popularn seimleri kazanmasyla devlet bakan olan Salvador Allende bir reformistti. Ancak, inanlar ve halk iin 65 yanda olmasna ramen, faistlerle elde silah yedi saat atarak len bir reformist... Bizdeki hi bir sosyal-reformistin, hi bir dlek ve dnekin olamayaca kadar inanl, cesaretli ve onurlu bir reformist... LNN KISA GEM ili, 1536da Diego de Almagro komutasndaki spanyol smrgecileri tarafndan igal edildi ve smrgeletirildi. Bu tarihten sonra hemen tm smrge

lkelerde yaanan direniler, mcadeleler, savalar ilide de gerekleti. Ve bu direniler sonucu, Bernardo OHiggins komutasndaki koloni gleri spanyol smrgecileri yenerek 1818de iliye bamszln kazandrdlar. Bu dneme kadar eitli deiikliklerin yannda etnik ve sosyal yapda da deimeler yaand. ili ilk istila edildiinde lkede Kzlderililer yayordu. Bunlarn en nemlileri; Araukan, ango ve Fuegialard. lkeyi istila eden smrgecilerin yerli halkla kaynamas sonucu Mestizo denilen (Avrupal ve Kzlderili soyundan gelen) melez rk ortaya kt. Ve toplumun her dzeyine yerletiler. Yine de lke bamszln kazandnda sosyal piramidin en stnde Avrupallar, ardndan Mestizolar, Kzlderililer ve Afrikadan getirilen kleler bulunuyordu. Bamszlktan sonraki dnemde, kilisenin bamszln savunan muhafazakarlarla, kilisenin tm ayrcalklarnn kaldrlmasn isteyen laikler arasndaki atma younlat. 1861deki seimlerle kilise kart glerin ittifakyla Joaguin Perezin seimi kazanmas sonucu bu dnem sona erdi ve ngiltere ile ilikiler balad. ngiltere, ilinin yapaca bir ok yatrma finans salyor karlnda da ayrcalklar elde ediyordu. Bolivya ve Peru snrndaki nitrat madenleri nedeniyle savaa giren ili 5 yl sren bu savata (Pasifik Sava) iki lkeyi de bozguna uratt. Ve nitrat madenlerinin bulunduu blgeleri igal etti. 1891de bakanlk sisteminden parlamenter sisteme geilmesiyle birlikte, eitli snf ve tabakalara dayanan partiler de kurulmaya balad. Yine bu yl ierisinde ilide ok nemli bir deiim yaand: Bu dnem giderek glenen ABD emperyalizmi, o srada ilide bir limanda bulunan Baltimore gemisinde birka kiinin lmyle sonulanan

olaylar bahane ederek, kendisine teminat verilmesini, aksi takdirde asker gndereceini belirtti. Elbette teminat ayrcalk anlamna geliyordu ve bu istem ili tarafndan kabul edildi. Bylece ngiliz emperyalizminin yerini ABD emperyalizmi almaya balamt. Birka yl iinde birok maden iletmesi ve deiik sektrlerde ngiliz firmalarnn yerini ABD firmalar almaya balad. 1973 askeri faist darbesinde byk rol olduu anlalan ITTnin (International Telegraph and Telephone) iliye girmesi ite bu yllarda gerekleti. 1920-38 yllar arasnda bunalmlar, darbeler ve alkantlar yaayan ili, 1938de Sosyalist, Komnist ve Radikal Partiden oluan Sol Koalisyon (Halk Cephesi) aday Pedro Aguirre Cerdann bakanlk seimini kazanmasyla yeni bir dneme giriyordu. ili demokratik geleneinin balangc olan bu dnem, 1973teki darbeye kadar birok yanl ve yanlsamay da beraberinde getirdi. rnein, 1938de sa ve sol partilerin bunalm dnemlerinde darbe ars yapmamalar konusunda uzlamalar ve bu sreten sonra ordunun etkisinden uzak bir parlamenter sistemin varl, Unidad Popular iktidarn da yanltm ve burjuva orduya gereksiz bir gven beslemelerine neden olmutur. 1964te sa partiler, zellikle Kba Devriminin yaratt etkiyle tm dnyada olduu gibi ilide de ykselie geen devrim hareketine ve sol partilere kar ittifaka girdiler. Bu ittifak, iliyi Kbann alternatifi yapmay dnen ABD tarafndan da desteklendi. Ve bakanlk seimini Hristiyan Demokrat Partinin aday Eduardo Frei kazand. Frei her eyden nce iliyi endstri alannda gelitirmek iin ie balad. Bu nedenle yabanc sermayeyi imalat sanayine ekmek iin baz kolaylklar ve toprak

reformu bata olmak zere bir dizi reform uygulamaya giriti. Freiin sanayiyi gelitirmek iin uygulad metod, La Piranas (Pirana Balklar) ad verilen sanayi ve finans burjuvazisinin de ortaya kmasna neden oldu. Bu burjuvaziyle, zellikle toprak reformuna kar kan eski oligarik kesim arasndaki mcadele ve kar atmalar lkeyi istikrarsz bir ortama srkledi. te bu istikrarsz ortamdan yararlanmasn bilen ilili sol gler 1970 bakanlk seimlerinde Unidad Popularla seimleri kazandlar. LDE PART VE RGTLER L SOSYALST PARTS (PS): Sosyalist Parti, 19 Nisan 1933te sosyalist gruplarn birletirilmesiyle oluturuldu. Sosyalist Partinin nemli zelliklerinden biri iinde ok farkl ideolojik eilimleri; Marksistleri, anaristleri, sosyal-demokratlar, halklar, trokistleri barndrmasdr. PS, kuruluunun ilk yllarnda orta katmanlarn radikal kesiminin temsilcisiydi ancak daha sonra, hem ii ve kyller zerinde hem de kk-burjuvazi zerinde etkili olmaya balad. Sosyalist Partiyi Komnist Partinden ayran temel zelliklerden biri, Latin Amerikallk ruhudur. Bu dnceye gre, Latin Amerikallk ruhu sayesinde, devrimci bamszlk savann ktasal karakterini savunan dnce ve deimez bir tarihsel ama olan Latin Amerika halklarnn birlii salanacaktr. PSyi Komnist Partiden ayran bir dier zellik ise; PSnin, ili devriminin sosyalist bir karakter tayaca konusundaki grleridir. 1973teki askeri darbeden en ok etkilenen ve en ar darbeleri yiyen parti PSdir. Yneticileri, kadrolar ve birok yesi katledilmi, birou da cezaevlerine konulmutur.

nderlerin katledilmesi sonucu, bir sre sonra partide farkl grler ortaya kmaya balad ve PS blnmelere urad. Bu blnmeler sonucunda u guruplar ortaya kt. 1-Ampuero grubu 2- Blgelerin Ulusal Koordinasyonu 3- Altamirano grubu 4 Almeyda grubu 5- Aniceto-Rodriuez grubu PSnin kuruluundan itibaren damgasn vurduu nemli evreler ise unlardr: 1938de iktidara gelen Halk Cephesi iinde yer almas, 1952 de Carlos Ibenezin desteklenerek hkmette bir ka bakanlkta yer almas, 1957 de Komnist Parti ile birlikte FRAPn ( Halk Eylem Cephesi) kurulmas, FRAP araclyla 1958 ve 1964 yllarndaki bakanlk seimlerinde Salvador Allendeyi desteklemek. L KOMNST PARTS (PCC): 1921de Luis Emilio Recabarrenin liderliinde kurulan Sosyalist i Partisi, 1922 de ili Komnist Partisine dnmtr. PCC sendikalarda, dolaysyla da ii snf ierisinde gl rgtlenmeler yaratm ve kk salmtr. En nemli rgtlenme alan ise lkenin kuzeyindeki gbre sanayi iileri ve gneydeki kmr ocaklarnda alan maden iileridir. PCCyi Latin Amerikadaki dier komnist partilerden ayran en nemli zellik de proletarya arasndaki bu derece gl rgtlenmesidir. Ancak Komnist Parti, proletarya arasndaki bu gl rgtlenmesine ramen yanl politikalar ve yasalclkla sakatlanm grleri sonucu 1973 teki askeri faist darbeye kar bir varlk gsterememitir. Komnist Parti, gemiten beri, kurulacak olan bir anti-

faist cephede ncelikle Hristiyan Demokratlarla ittifak yapmaya almtr. Ancak Hristiyan Demokrat Parti hibir zaman byle bir birlie gelmemi, hatta arlara cevap bile vermemitir. HIRSTYAN DEMOKRAT PART ( PDC): Hristiyan Demokrat Partinin gemii 1935 ylna dayanmaktadr. 1935 te Muhafazakar Parti den kopan genler ve baka bamsz genlik guruplarnn katlmyla Falange Nacianol adl rgt kuruldu. Bu rgt, Muhafazakar Partiyi Hristiyanln toplumsal grlerinin egemen klarak deitirmeyi dnyordu. Bunlara gre, kapitalizmin yaratt toplumsal eitsizlikler Hristiyanln toplumsal grlerinin uygulanmasyla alabilirdi. Bir sre sonra muhafazakar partiyi dntremeyeceini anlaynca bu partiyle ilikilerini kestiler. Bu sre 1950li yllarn sonlarna dek srd. Bu yllarda Falange Nacional Muhafazakar Parti den kopan ve ilerici saylabilecek Sosyal Hristiyanlar ile birleti ve bu birleme sonucu Hristiyan Demokrat Parti olutu. PDC, 1964 ylnda dier sa partilerin ve ABDnin de desteiyle seimleri kazand. PDCnin lideri Eduardo Frei devlet bakan oldu. PDC sanayii gelitirme ve eitli reformlar uygulamak istediyse de baar olamad ve giderek gcn yitirdi. 1970 teki bakanlk seimlerini kaybetti ve ynetime gelen Unidad Populara yaklam sorunu partide gr ayrlklarn meydana getirdi. Unidad Populara lml yaklaan kanat ile geleneksel sa ve tutucu grlerde srar eden kanat arasndaki gr ayrl 1973 darbesinde dorua kt. Geleneksel sa kanat darbeyi desteklerken; lml kanat

ise darbeden iki gn sonra yaymlad bir bildiri ile, darbeye kar olduunu, cuntay tanmadn ve cuntaya silahla kar koyarken hayatn kaybeden Allendeye sayg duyup tavrn desteklediini belirtmitir. Faist cunta da PDC iindeki bu gr ayrlklarn bildii iin, PDCye kar iki ayr tutum sergiledi. ncelikle, PDC dier sol partiler gibi yasaklanmad, sadece faaliyetleri geici bir sre durduruldu. Cunta, darbeyi destekleyen partinin sa kanat yneticilerine dokunmazken; lml kanat yneticileri zerinde bask ve youn bir denetim uygulad. Bu yzden lml kanattan bir ok kii yurt dna kamak zorunda kald. DEVRMC SOL HAREKET (MR) : Kba Devriminin estirdii devrim frtnas kendini ili de de gsterdi ve bu devrimden etkilenen genlik guruplar olumaya balad. Bu guruplar zellikle radikal rencilerden oluuyordu. Sosyalist Partiden kopan radikal genlerin bu guruplarla birlemesi sonucu 1965 te MR kuruldu. Balangta sadece radikal bir renci hareketi durumunda olan MR, giderek maden ve tarm iileri arasnda da rgtlenmeye balad. 68-69 yllarnda silahl mcadeleyi benimseyen ve younlatran rgt, Unidad Popularn Allendeyi aday gstermesi sonucu, seim yoluyla iktidara gelinemeyeceini savunmasna ramen, Unidad Popular ve Allendenin adaylna zarar vermemek iin silahl eylemlerini durdurdu. Unidad Populara katlmayarak bamsz rgtlenmesini srdren ve Allende ile Unidad Popularn programn eletiren MR, Allendenin seimleri kazanmasndan sonra zellikle proletaryann alt tabakalar, yoksul ve topraksz kyller, gecekondu emekileriyle

ilikiye geti ve onlar arasnda rgtlenmeye balad. nk, yasal yollarla hkmete gelen UP bu kesimlerin ihtiyacn karlayacak ekonomik programa sahip deildi, olamazd da. Bu kesimlerin talepleri ancak bir devrimle karlanabilirdi. Unidad Popular ynetimi boyunca rgtlenmesini gelitiren MR in bu srete Komnist Parti ile ilikileri gerginleti. Komnist Parti MR i maceraclkla suluyordu. Hem bu gerginlik hem de MRin rgtlenmesini gelitirmesi ve burjuvaziyi tehdit eder hale gelmesi sonucu yasaklanmas gndeme geldiyse de, bizzat Allende bunu engelledi. Faist darbeden hemen sonra silahl direni rgtlemeye alan MR dier partilerin ve halk hareketinin tamamen yasal olmalar, btn mcadele ara ve biimlerini buna gre ekillendirmi olmalar sonucu bekledii destei bulamad. Darbe sonras srete faist diktatrln vahi saldrlar ve terr altnda birok kadro-ynetici ve yesini yitirdi, uzun sre kendisini toparlayamayacak duruma geldi. Btn bunlara ramen, darbe ncesinde Unidad Populara katlan dier parti ve rgtlerden en azndan sylemde farkl olduunu belirtmemiz gerekiyor. MR, zellikle bar gei ve seimler konusunda dierlerinden farkl grlere sahipti. Bu nedenle Unidad Popular iinde yer almyordu. MR in seimler ve iktidar konusundaki grleri yledir: Parlamento, ( burjuvazinin teki snflar zerinde hakimiyetini srdrd ara) zellikle kapitalist devlet cihaznn bir unsuru ve bir aracdr. (...) bir seim baars ya da parlamentodaki bir ounluk hibir zaman iktidarn ii snf tarafndan ele geirildiini ve burjuva hakimiyet sisteminin yklm olduunu ifade etmez. Bazlar, seim baars ile devlet cihaznn iinde, git gide iktidar paralarn elde edeceklerini iddia

etmektedirler. Bunlar, burjuva kurumlarnn snrlar iinde, devlet cihazna ve ekonomiye git gide, reformlar uygulayabileceklerini iktidar yoluna doru yava yava ilerleyeceklerini hayal edip duruyorlar. (...) onlar, pratikte, Marx ve Engelsin parlamento salakl diye nitelendirdiklerini gelitirmekten baka bir ey yapmamaktadrlar. (...) Devrimciler, seim mcadelelerini kullanabilirler ve kullanmaldrlar, fakat devrimci bir siyasetin hizmetinde, taktik aralar gibi kullanmaldrlar, yani ii snf ve halkn siyasi iktidar elde etme mcadelesini glendirmek ve geniletmek iin kullanmaldrlar. (ili htilalci Sol, Belgeler 1971-1975, a yay., sf. 53-54) MR, yazl ve szl propaganda faaliyetinde bunlara yer verip Unidad Popular eletirerek devrimci bir izgide gzkmeye alsa da, pratikte Unidad Popularn peinden srklenmekten baka bir ey yapamad. rnein seimlere katlmad ama askeri faaliyetlerini durdurdu, seimlerde Allendeye gizli destek sundu. Seimleri Unidad Popularn kazanmas ise MR in iyice gevemesine yol at. Daha nce seim mcadelesi dolaysyla eletirdii Unidad Popular seimi kazannca, MR btn gcn ve enerjisini seim zaferinin korunmas iin harcad. Kitle cephesindeki grevini ise Unidad Popularn programnn uygulanmas iin verilecek mcadele olarak belirledi. Oysa ki MR in en ok eletirdii eylerden birisi Unidad Popular n programyd. Ama MR, seimi Unidad Popularn aday Allendenin kazanmasndan sonra aniden ark ederek u s deerlendirmeyi yapyordu: Emekiler, yabanc irketleri, bankalar, fabrikalar

ve byk toprak iletmelerini btn halkn ortak mal haline getirme hakkn elde ettiler. Emekiler Salvador Allende yi setiler ve bu hibir ekilde tartlmaz. Bu gnk ana grev seim baarsn emperyalizmin ve burjuvazinin manevralarndan korumaktr. Halkn hareketini bu amaca doru ynlendirip, yedek subay ve askerlere kar izleyebileceimiz politik izgiyi saptamaktr. (ili htilalci Sol, Belgeler 1971- 1975 sf. 37, ab.) MR iin seimden nce parlamento salakl olan ey bir anda deiivermi ve bu parlamento salaklyla halk fabrikalar, bankalar, irketleri, byk toprak iletmelerini kamulatrma hakkn elde edivermi (!) ti. Elbette Unidad Popularn peinden srklenen ve gcn, enerjisini yasal yolla iktidara gelen bir hkmeti korumaya harcayan MRin askeri faist darbeden sonraki durumu da dierlerinden farkszd. 3 yllk Unidad Popular iktidar srasnda sylediklerinin aksine kendisini seim baarsnn rehavetine kaptran MR, askeri rgtlenmesini yeterince gelitirmedi. Daha nce sylediimiz gibi, askeri faist darbeden sonra silahl mcadeleye devam etti, ancak ar darbeler yiyerek uzun sre kendisini toparlayamad. Ve faist darbeden iki yl sonra MR iyice saa kayarak, en azndan daha nce teoride reddettii Hristiyan Demokratlarla ittifak da kabul etti. MR e gre; diktatrlk devrildikten sonra, diktatrle kar olan tm glerin iinde yer alaca geici bir hkmet kurulmal ve bu hkmetin anayasay hazrlamak zere grevlendirecei kurul, ii snf ve btn halkn katlaca zgr seimler yoluyla yeni devletin biimini belirlemelidir. Peki, MR in zaaf neydi? Ksaca syleyecek olursak, devrimci proletaryaya dayanmamas, devrimci proletaryann

bamsz snf siyasetini temel almamas onun tm varlnn temel zaafdr. Modern kapitalist retim ilikileri bir kez ortaya ktktan ve belli bir gelime kaydettikten sonra, byle bir toplumda devrimci kalabilmenin tek yolu, devrimci proletaryaya dayanmak, komnist dnya grn temel alarak mcadele etmektir. Modern snf ilikilerine dayal bir toplumda proletaryaya deil de kk-burjuvaziye, emeki halk ad altnda kk kylye, kk mlk sahibine dayanan politik hareketler kanlmaz olarak onlarn davran zelliklerini de tayacak ve bu zellikleri politikalarna yanstacaklardr. Toplumsal yaamda canl bir eliki olarak srekli yalpalayan, proletarya ile byk burjuvazi arasnda gidip gelen kk-burjuvazi, politik yaamda da bu zellii gsterir. MR, Marksizm-Leninizmden gl biimde etkilenmi olmasna ramen, gerekte kapitalizmin bu ara snfna dayand ve onun gr asndan hareket ettii iin ite bu zikzakl izgiyi izlemi ve kapitalizm tarafndan her gn datlan, paralanan, byk blm proletarya saflarna drlerek, ok kk bir aznl byk burjuvazi saflarna gnderilerek ufalanan kk-burjuvazi gibi dalmak, yok olmak zorunda kalmtr. Bu, tm halk politik akmlarn asla kanamayacaklar bir sondur. Tpk, 1890-1900 l yllarn Rusyasndaki Narodnikler gibi. SALVADOR ALLENDE VE UNDAD POPULAR (HALK BRL) HKMET Gemiten beri, komnist, sosyalist ve dier sol partilerin yasal olarak varlklarn srdrdkleri ili, 1938de Halk Cephesi adaynn bakan olmasyla demokratik geleneini pekitirmitir. rnein Unidad Popularin 1970

seimlerindeki bakan aday Allende, ilk defa 1937de millet vekili seilmi ve bu tarihten lmne kadar da aralksz olarak Temsilciler Meclisinde ya da Senatoda grev yapmtr. Asl meslei doktorluk olan Salvador Allende, zengin bir aileden gelmesine ramen, halkn ektii aclar grm ve kendisini halkn kurtuluuna adamtr. 1933 ylnda kurulan Sosyalist Partinin kurucular arasnda olan Allende, 1937de 29 yanda bu partiden milletvekili seilmi, 38deki Halk Cephesi iktidarnda Salk Bakan olarak grev yapmtr. 1952, 58 ve 64te kez bakan aday olan Allende, bu seimde de bakanlk seimlerini kaybetti. 1970teki drdnc adaylnda ise oylarn %36.3n alarak bakan oldu. Emperyalist sermayenin ve ili burjuvazisinin mlkszletirilmelerine ses karmayacan zanneden Allende, yava yava Unidad Popularn programndaki reformlar gerekletirmeye balad. Ancak, ksa sre sonra gerek emperyalist sermayenin gerekse de ili burjuvazisinin ekonomik ve siyasal ablukas ile birlikte kar-devrimci terrle karlanca, reformlar gerekletirmek bir yana, burjuvaziye tavizler vermeye balad. Ve 11 Eyll 1973 sabah, kendisinin basklar sonucu greve getirmek zorunda kald Pinochetin CIA destekli darbesine kar direnirken katledildi. ili rneinde, leninist emperyalizm teorisini temel almamann bir partinin ve btn bir emeki halkn bana ne tr felaketler getirecei dersi karmza kmaktadr. Burjuva devlet hakknda kk-burjuva reformist hayaller besleyen ve bu yzden onu ykp paralamak yerine dntrerek kullanma yolunu seen Allende, emperyalizm hakknda da

ayn kk-burjuva reformist hayalleri beslemi; emperyalist mali sermayenin sosyalist dnmlere ses karmayaca hayaline kaplmtr. ili deneyi, emperyalist mali sermayenin tm varlna devrimci yoldan son vermeden ve mali sermayenin faaliyetini devrimci yntemlerle ortadan kaldrmadan hibir sosyalist iktidarn uzun sre ayakta kalamayacan binlerce insann yaam pahasna retmitir. Sosyalist iktidarn sz konusu olduu bir lkede, emperyalist mali sermaye eski konumunu korur ve eski serbest faaliyet koullarn srdrrse, rvet, adam satn alma, antaj, tehdit, sabotaj, ekonomik abluka... binbir yoldan iktidar kuatr; kar-devrime tekrar iktidar ele geirmesi iin byk bir g verir. ili deneyi ite bunun somut rnei olmutur. Baka birok dersin yan sra, ili deneyiminden karlacak en nemli ders udur: Emperyalist mali sermaye ile tm balar kesecek ve onun faaliyetini devrimci yntemlerle ezecek bir proletarya diktatrl ve bu diktatrln en nemli yrtme organ olan Geici Devrim Hkmeti olmadan sosyalist bir iktidarn uzun sre ayakta kalmas sz konusu olamaz. Kk-burjuva reformist hayallerle hareket eden Allendenin en byk hatalarndan biri ABD mali sermayesine dokunmamas, onun serbest faaliyetine kar, devrimci nlemler almamas idi. 1960l yllarn sonlarna gelindiinde ili, emperyalizme baml tm lkelerde olduu gibi derin bir bunalm ve istikrarszlk iindeydi. ABD emperyalizminin iliyi ne hale getirdiini u szler ok iyi anlatyor: ... Yksek bir bor, ihracatn yksek bir orannn dardan denetlenmesi, endstriyel kesimin hzla gayri milliletirilmesi ve ok yetersiz bir teknolojik kapasite. (Kara Kitap, ilide Amerikan Darbesi, sf.35)

Aslnda, genelde tm Latin Amerikay, zelde ise iliyi ABD emperyalizminin bir laboratuarna benzetmek mmkn. ABD, burnunun dibindeki Kbay kaybettikten sonra, ktada byle bir devrimin bir daha gereklememesi iin elinden gelen tm faaliyetlere giriti. Darbeler, suikastlar, komplolar, askeri mdahaleler, maddi-teknik yardmlar, askeri yardmlar vb. faaliyetler bunlarn banda geliyordu. Ancak ABD emperyalizminin kendi planlarn uygulayabilmesi iin, mdahale etmeyi dnd lkelerin sosyal yapsn da iyi bilmesi gerekiyordu. Bunun iin emperyalizme baml lkelerin hemen hepsine, resmi ve gayri-resmi Kuzey Amerika brolar, dostluk dernekleri, kltr ve bar dernekleri kurma, i adamlarnn karlkl gidip gelmesi, niversite grevlilerinin ABDde eitilmesi vb. almalarla yerlemeye ve oralar denetlemeye balad. ilide de ayn eyler gerekleti. ABD emperyalizmi herhangi bir aksilik annda karlarn koruyabilmek iin kendi aygtlarn iliye yerletirmeye balad. Daha 1956da ABD, Camelod Plan ad altnda, sosyal bilimler rtsn kullanarak ilide bir proje gerekletirmeye balad. Aa kt iin plan tam olarak gereklemedi ama alttan alta plann ana hatlar uyguland. Plann konusu, daha dorusu amac uydu: Bir lkenin toplumunu, devrimci kapasitesini nlemek iin btnyle incelemek; toplumsal saldrganlk eilimlerini deerlendirmek ve bastrma glerini saptamak, tek szck ile btn bir ulusu gammazlamak!(Kara Kitap, ilide Amerikan Darbesi, sf.45) Bylece, sosyal bilimler perdesiyle gizlenen projenin bir aya olan anketler gerekletirildi. Bu anketler, emekli generaller, siviller, subaylar ve eitli mesleklere mensup

birok kiinin siyasi grn, askerlerin hangi durumlarda mdahale yapmasn hakl bulacaklarn ve buna benzer daha birok konuyu aratryordu. Btn bir ulusun gammazlanmas ite byle gerekletiriliyordu. Bu istatistiki bilgiler ve sosyal yapy iyi tanmann verdii avantajla ABD emperyalizmi gerek ilide gerekse de daha baka birok lkede ibirlikilerine askeri darbeler gerekletirtti ve faizmi bu lkelerde kurumlatrd. Daha nce sylediimiz gibi, 60l yllarda ili istikrarsz ve kriz iindeki bir lke durumundayd. ilili sol gler, gemiten gelen demokratik gelenek sayesinde halk iinde rgtlenmi durumdaydlar. Ancak bu rgtlenme esas itibariyle yasal biimde ve yasal mcadele aralarna dayanlarak kurulmutu. ilili reformistler parlamenter budalalka kaplarak yllar boyu halkn devrimci enerjisini ve potansiyelini hep yasal burjuva kanallara akttlar. En sonu, 1970te Sosyalist Parti, Komnist Parti, Radikal Parti, Sosyal Demokrat Parti, Hristiyan Hareket ve Bamsz Halk ttifakn bir araya gelerek kurduu ve programn onayladklar Unidad Popularla (Halk Birlii) iktidara geldiler. Ancak daha 1970 seimlerinden bir yl nce, Amerika Senatosu D leri Komisyonu yesi Karl Mundtla yaplan bir rportaj, Unidad Popularn seimi kazanmas durumunda ABDnin neleri gze aldn gsteriyordu: Kukusuz Allende kazanrsa ok skntl bir duruma deriz; ilide, birok karlarmz var. Bu adamlar bunlarn sahiplerinin, -Kuzey Amerikal sahiplerinin- zararlarn karlamakszn, bunlara hemen el koyacaklardr. Ellerine frsat geer gemez Birleik Amerika Devletleriyle ticaret ilikilerini kesecekler, buna karlk komnist blok ile ilikilerini gelitireceklerdir. (...) bu korkun bir ey olur,

byle bir olaslk bizim iin gerekten yalnzlk politikas izleme, silahlanma slerimizi (askeri) geri ekme zorunluluunu, douracak, o zaman bir ekirdeksel (nkleer) atmadan kanmak zor olacaktr. Bunu dnmeye cesaret edemiyorum. (Kara Kitap, ilide Amerikan Darbesi, sf.58) Bu szlerden de anlalaca zere, ABD emperyalizmi ve ili burjuvazisi, daha Unidad Popular seimi kazanmadan tm olaslklar hesaplayarak gerekli tedbirleri almlard. ABDnin tm abalarna ramen seimi kazanan Unidad Popular (Halk Birlii) programn uygulamak iin var olan devlet kurumlarn dntrmek gerektiini belirtiyordu. Programn nemli blmleri zet olarak yleydi: ... aadakiler derece derece halk sektrne geecektir: 1-) Zengin bakr, nitrat, iyot, demir ve kmr madenleri. 2-) lkenin mali sistemi, ncelikle de zel bankalar ve sigorta irketleri. 3-) D ticaret 4-) Byk ok hisseli irketler ve tekeller. 5-) Stratejik snai tekeller. 6-)Elektrik enerjisinin retim ve datm, demiryolu, karayolu, deniz ve hava tamacl, haberleme, petrol, yan rnleri ve sv gaz retimi, artm, datm, elik, imento, petrokimya sanayii, kimya sanayi, selloz ve kat imalat sanayi gibi genel olarak lkenin iktisadi ve toplumsal geliimini etkileyecek alanlar. Tarmda da benzer nlemler ieren program, bu nlemlerin hedeflerini ise yle belirliyordu: a- Byk ounluun acil sorunlarn zmek. b- alma ana gelmi her ili yurttann uygun bir cret karl almasn gvence altna almak

c- iliyi yabanc sermayenin egemenliinden kurtarmak (.......) Unidad Popularn program zet olarak buydu. Ve bu programn (rnein snai tekellerin, byk irket ve tekellerin, d ticaretin, zel bankalar ve sigorta irketlerinin, bakr vb. maden iletmelerinin kamulatrlmasn) uygulamak iin Unidad Popular hkmetinin dayana, szde halk olmakla birlikte, esasnda burjuva devlet aygtyd. Yani, Unidad Popular, burjuvaziyi mlkszletirmek iin onun devlet aygtn kullanacakt (!)Unidad Popular byk bir saflk iinde, burjuvazinin kendisini mlkszletirenlere, ses karmayacana hem kendisi hem de halk inandra dursun, ABD emperyalizmi ve onun ibirlikisi ili burjuvazisi halk hareketini bomak iin ie koyulmutu bile. Daha seimlerden nce, ABD, kimin kazanacana gre deien olaslklar ve buna gre neler yapacan planlamaya balamt. Esas olarak bekleyip yeni hkmetin ataca somut admlara gre politika oluturmay yeleyen ABDnin, yine de en ok zerinde durduu olaslk uydu: 4- Alessandri (Muhafazakarlarla Liberallerin bakan aday, bn.) Hkmeti durumu denetim altna almay baaramazsa, Birleik Devletler, bir askeri hkmet darbesi iin ibirliine hazrlanacakt. Bu darbe aadaki amatan birine ynelecekti: a) baz Sol politik akmlar kanun d eden tedbirleri aldktan sonra askerlerin denetimi altnda yeni seimlere gitmek; b) Kapitalistlere yanda kesimlere dayanan sac bir askeri hkmeti hemen kurmak; c) Grnte Kuzey Amerika kart baz tedbirler alabilecek, fakat gerekte Birleik Devletler Hkmetine salam politik ve ekonomik garantiler verebilecek diktatorya, askeri ya da sivil yalanc sol bir hkmet kurmak. (Kara Kitap, ilide

Amerikan Darbesi, sf.87) 4 Eyll 1970 bakanlk seimlerinden Nisan 1971 deki yerel seimlere kadar Unidad Popular hkmetinin baz reform ve iyiletirmeler yapmasna izin verildi. Ancak bundan sonra, hkmet bakr madenlerini kamulatrmak iin ie giriince, ABD emperyalizmi ve ili burjuvazisi dmeye baslmasna harekete geti ve Unidad Popular hkmetini sktrmaya baladlar. Yaptklar ilk ey, ekonomik abluka ve psikolojik sava yntemiyle darbeye uygun ortam yaratmaya almak oldu. nce, burjuvazi arz-talep dengesiyle oynayarak karaborsay yaratt. Enflasyon ykseldi, hkmet yeni yatrm yapacak sermaye bulamaz oldu. Tam da bu srete hkmet orta snflarla ittifak yapmak ve bu yolla bunalmn biraz atlatabilmek iin yeni kamulatrmalardan vazgeti. Unidad Popular hkmeti bunalmdan kabilmek iin devrimci yntemler arayaca yerde, srekli burjuvaziye taviz stne taviz vermeye balad. Hatta bu tavizler yle bir noktaya geldi ki; programnda tekelleri, bankalar, irketleri, madenleri vb. kamulatracan ilan eden Unidad Popular, zel mlkiyete dokunmayacana dair gvence vermek ve yine burjuvazinin sktrmas sonucu kendisini ykacak olan generalleri kabineye almak zorunda kald. Hkmet, zelliklede komnistler ve sosyalistler, nceki blmde grdmz 1938de sa ve sol partilerin bunalm dnemlerinde darbe ars yapmamak konusunda anlamalar ve gemiten gelen demokratik bir gelenein varlna dayanarak byk bir yanlsama iindeydiler. Onlara gre, ili ordusu anayasaya ve yasal hkmetlere balyd Elbette, ili burjuvazisi ve ABD emperyalizmi, bunalm derinletirmek, darbe ortam hazrlamak iin sadece

ekonomik yntemlere bavurmakla kalmad, psikolojik sava ve faist terr yntemlerini de youn olarak kulland. Psikolojik savan temel aralarndan biri olan basn, Tv ve dier iletiim aralar youn olarak kullanld. CIAnn denetiminde ili burjuvazisinin bunu nasl ustaca becerdiini grmek iin u rneklere bakmak yeterlidir: rnein Merkurio gazetesi, bir reklam duyurusunda, bir niversite rencisini iki klkta -bir sivil olarak, bir de gz alc gerilla giysileriyle - yan yana gsteren bir fotoraf yaynlad. Resmin altnda unlar yazlyd: Olunuz mu... yoksa dmannz m? (...) bir baka reklam duyurusunda bir lm cezasnn yerine getirilmesi gsteriliyordu. Balk uydu: te Komnizm!. Altnda da iri puntolarla unlar okunuyordu: ilide de byle olmasn isterimsiniz? iliyi komnizmden kurtarnz! Radyo da ayn eyi yapyordu. rnein, silah sesleri ve bir kadn l: Komnistler olumu ldrdler!. Ve arkasndan spikerin sesi: Komnistlerin eline geerse byle eyler ilide de olabilir. Bir yandan da ocuklarn korunmas ve savunulmas tleniyordu: brakmayn sokakta oynamasn ocuklarnz!, onlarla okullara kadar gidin! (Venceremos, Konuk yay. sf.55) Bunlarn yannda, faist terr ve katliamlar, burjuva, orta burjuva ve kk burjuvazinin bir kesiminin grevleri, byk burjuvazinin bu grevlerle dayanma hareketi, okul igalleri, burjuvazinin rgtledii bo tencere eylemleri, gsteriler, mitingler, hkmet kart gericilerin yryleri, burjuva semtlerine barikatlarn kurulmas vb. eylemleri de saymamz gerekiyor. Ancak bunlarn iinde en ok bilinen ve ne kan Ekim 1972deki Kamyoncular Grevidir. CIAnn organize ettii ve destekledii bu grev bir ay srd. Grevin

amac hkmete geri adm attrmak deil, hkmeti drmekti. ABD, bu eylemin baarya ulamas iin kamyonculara 8.8 milyon dolar para yardm yapmt. Bu ve bunun gibi grevler, eylemler Unidad Popular hkmetini drmese de, ABD ve ili burjuvazisinin istedii ortam yaratmt. VE ASKER FAST DARBE te bylesi bir ortamda, uygun ann geldiine karar veren CIA ve ili burjuvazisi 11 Eyll 1973te faist darbe iin start verdi. ilideki darbeyi gerekletirenler silahl kuvvetler komutan Augusto Pinochet, Deniz Kuvvetleri Komutan Amiral Merine Castro, Hava Kuvvetleri Komutan Cuzman ve Jandarma Genel Komutan Mendoza Durann oluturduu faist cuntayd. 11 Eyll 1973 sabah darbe baladnda, Bakan Salvador Allendenin ilk ii muhafzlaryla birlikte Bakanlk Sarayna gelerek silahl darbeye kar koymak oldu. ilinin reformist devlet bakan, bata yapmas gereken silaha sarlmay, ne yazk ki son anlarnda yapt. Ancak artk ok geti ve bu umutsuz ama bir o kadar da kahramanca ve onurluca sren silahl arpma sonunda Salvador Allende, yanndakilerle birlikte katledildi. Artk ilide faizm hkm srecekti. Faist cuntann ilk ii (btn darbelerde olduu gibi) halk korkutmak ve sindirmek iin emirnameler yaymlamak oldu. Bu emirlerden bazlar yle: Cuntaya kar herhangi bir direni, hemen ve kesinlikle nlenecektir. (1 nolu bildiriden) 1 nolu bildiriye gre herhangi bir sabotaj hareketinin annda ve kesinlikle nlenecei teyit olunur. (2 nolu emirnameden)

Herhangi bir direni hareketi karsnda Cunta, La Monedaya (Bakanlk Saray) -bn. yaplan saldrda kara ve hava birliklerinin yapt uygulamay tekrarlayacaktr. Cunta emirlerine uyulmamas halinde, herkesin ok iyi bildii yntemle havadan ve karadan hemen ve kesinlikle harekete geileceini aka bilinmesini ister. (7 nolu emirnameden) ( Venceremos, sf.158-159) Grld gibi, faist iddetle gelen cunta, kulland faist iddeti rnek gstererek kitleleri korkutmak ve sindirmek istiyor. Faist cunta ve bugn ili faizmiyle zdelemi olan cuntann ba General Pinochet, bu korku ve sindirme iinde baarya da ulatlar. Silahlanmam olan halk kitleleri pasifize edildi ve faist iddetle sindirildi. Zaten MR dndaki parti ve rgtlerin hepsi yasald. Bu parti ve rgtlerin liderleri, yneticileri, yeleri hemen ya tutukland, ya katledildi, ya da lkeden kamaya zorland. MR ise silahl direni balattysa da yedii darbeler sonucu dalma noktasna geldi. Sonucu, Trkiye ve Krdistanda 12 Eyll ve sonrasn yaayan hemen herkes biliyor: ikenceler, katliamlar, kaybetmeler, cezaevleri... ilide faizm kitle hareketini ve demokratik gelenek denen yanlsamay yle bir ezdi ki; aradan geen 25 yla ramen kitle hareketi ancak clz bir ekilde yeni yeni ortaya kmaya balad. LNN ACI DENEYINDEN IKARILMASI GEREKEN DERSLER ilide yaananlar, bugnden bakldnda, kapitalist bir lkede yasal yollar kullanlarak proletaryann ve ezilen halklarn iktidara gelemeyeceklerinin, daha baka bir ifadeyle, proletaryann burjuva devlet aygtn ele geirerek

onu kendi hesabna kullanamayacann en net kantdr. Seimle baa gelmek, olsa olsa bir devrimin ilk adm olabilir. Bu adm halkn dorudan silahlanmas, burjuva devlet aygtnn, en bata da militarist yapnn tamamen tasfiyesi izlemelidir. Bu ise i sava demektir. Bu admlar atlmakszn iktidarn emekilere getii iddias bo bir safsatadan baka bir anlama gelmez. ilideki Unidad Popular seimleri kazandnda, reformistler ve oportnistler bunu silahsz devrim, bar yol ve benzeri safsatalarn baars olarak yutturmaya altlar. Oysa; Devrim, kukusuz, dnyann en otoriter eyidir; devrim, halkn bir blmnn kendi iradesini, halkn teki blmlerine top, tfek, sngyle, otoriter ara olarak ne varsa hepsiyle, zorla kabul ettirdii bir eylemdir; ve zafer kazanan, bo yere savam olmak istemiyorsa, iktidarn, silahlarnn gericilere salad korku ile elde tutmaldr. ( Engels, Otorite zerine adl makale, ab) te devrim budur. Burjuvazi, kendi cennetini bu gne kadar gnll biimde terketmedi, bundan sonra da terk etmeyecektir. Proletaryann davasna ihanet etmek istemeyenler, devrimde zorun roln kabul etmek zorundadrlar. Sosyalizme bar geii savunanlar, dogmatik bir anlayla Marxn getiimiz yzylda verdii ngiltere ve Amerika rneine sarlmaktadrlar. O dnemin ngiltere ve Amerikasnda militarizmin ve brokratik devlet yapsnn kurumlamam olmasndan yola kan Marxn rnek verdii bu iki lkede durum daha sonra deimitir. Marxn zora dayal devrim teorisi bu iki lke iin de geerli olmutur. Biz, her eye ramen Unidad Popularn kazand 1970 seimlerini bir baar olarak kabul etsek bile, ilideki devrimci glerin bu baardan yararlanamadklarn

gryoruz. Seimlerden sonra elde edilen olanaklardan yararlanlarak, gerek bir devrim iin i sava gze alarak halk silahlandrmalar gerekiyordu. Ancak ilili reformist ve oportnistler meruluk, anayasal hkmet, anayasaya ballk adna bunlar yapmadlar ve ili halkn bildiimiz aclara srklediler. ilinin reformist ve oportnistlerinde anayasal safsatalara inan yle bir boyuttayd ki, bunu en iyi Salvador Allendenin faistlerle atma annda radyodan halka hitaben syledii u szler anlatr: ... dilerim ki szlerim, ettikleri yemini ayaklar altna alan ili ordusu mensuplarna, kendi kendini grevli ilan eden Amiral Merinoya, daha dn hkmete balln bildiren ve kendi kendini Jandarma Genel Komutanlna atayan aalk general Mendozaya bir manevi ceza olacaktr. (ab) Bu szleri duyan Pinochet ve faist generalleri hngr hngr alamlardr herhalde (!). Burjuva yasallna bu kadar saflk derecesinde bir gveni, burjuvazinin kendisinin bile beslemediine eminiz. Yaanan deneyimlerden dersler karmak tm devrimcilerin grevi olduu gibi, deneyimin yaand lkenin devrimcilerinin birincil ve acil grevidir. Ama ne yazk ki, ilide yaanan bu ac deneyimden bizzat ili devrimcilerinin olumlu ders karamadklarn, hatalarnda srar ettiklerini gryoruz. 1973 faist darbesinden sonra bile, gemite yaptklarn savunan ve yine ayn yntemlerde srarl olduklarn belirten kitaplar (rnein Venceremos, Konuk yay.evirisi) yaynladklarn gryoruz. Yukarda, Engelsten yaptmz alntnn son blmnden de anlalaca zere, amacmz olan sosyalizme, oradan da komnizme gitmek istiyorsak sadece devrim yapmakla yetinemeyiz. Nihai hedefimiz olan

komnizme varncaya dek smrcler eski getirmek umudunu terk etmezler ve bu Sovyetler Birliindeki gibi eskiyi getirme abasna dnebilir. Bu nedenle; Kapitalist toplum ile Komnist toplum arasnda, birinden tekine devrim yoluyla gei dnemi yer alr. Buna bir siyasal gei dnemi tekabl eder ki, burada devlet, proletaryann devrimci diktatrlnden baka bir ey olamaz (Marx-Engels, Gotha ve Erfurt Programlarnn Eletirisi, sf.41) Proletarya diktatrl, proletaryann burjuvaziye kar zor kullanarak kazand, zor kullanarak srdrd ve kendini hi bir yasayla snrlamad yntemdir. Ve bu yntem bir zorunluluktur, olmazsa olmaz bir kouldur. Biimi lkeden lkeye farkllk gsterse de z hep ayndr: Egemen snf olarak rgtlenmi ve iktidarn, silahlarnn dmanlarnda uyandrd korkuyla srdren proletaryann iktidar... ili deneyiminin kafalarmza silinmezcesine kazd bu gerek, 90l yllarda SSCB ve Dou Avrupada yaanan eskiyi geri getirme abalaryla birkez daha kantlanmtr. ili halk yenilgilerinden dersler karacak ve faizmi devrimci yoldan ezecektir.