BERTOLT BRECHT VE EPK TYATRO Bertolt Brecht(Eugen Bertolt Friedrich Brecht) 10 ubat 1889 14 austos 1956 tarihleri arasnda

yaam epik diyalektik tiyatro kuramnn kurucusu,32 oyun ve 6 uyarlama ile bu kuram uygulayan ve yetkinletiren Alman tiyatro adamdr. Brechtten sadece bir tiyatro kuramcs olarak bahsetmek doru olmaz.Brecht kuramsal yazlarn ve uygulamada getirdii yeniliklerini oyunlaryla desteklemitir.Tiyatro anlay oyunlaryla paralel bir geliim gsterir.Bu yzden Brechti ve tiyatro anlayn incelerken ncelikle onun hangi dnemlerde nasl oyunlar yazdn aratrmalyz.Oyunlarndaki araylar zerinden Brechti dnemselletirmek istersek ,Brechtyen bir tiyatronun geliimi yle aamalandrlabilir: 1- Genlik yllar ,ilk yazlar,ilk oyunlar,ilk giriimler(1898-1930) 2- Didaktik oyunlar ve ilk srgn yllar(1930-1938) 3- Byk oyunlar,Amerika srgn,srgnden dn ve Berliner Ensemblenin kuruluu(1938-1956) Genlik dnemi ilk yazlar ilk oyunlar ilk giriimler Brechtin davurumculuun etkisi altnda olduu ilk evresinde yazd oyunlardaki kiiler her eye kaytsz,kendi denetiminin dnda srklenip giden,igdlerinin esiri olmu,uyurgezer,toplumd varlklardr.Yazarn bu yaptlarnda insanln aresizlii ve evresindeki dnyaya ilgisiz kalmas sk sk nmze kar.Burjuva yaam biimine son derece sert bir eletiri vardr.Durumlar rezil ve iren olarak gsterilir.Ancak bu ilk oyunlarnda henz olgunlamam bir sanat anlay ve dnyaya bak hakimdir.Saldrgan olan bu tutum henz bilimsel bir temele oturtulmamtr.Kabuunu krmaya alan,snrlarn zorlayan gen bir asi grrz ilk dnem yaptlarna baktmzda.Brecht ilk dnem yaptlarn kendi deyimiyle polemik olarak nitelendirir. Brecht ilk oyunu Baal i 1918 ylnda yazar.Oyunda bir burjuva kahramannn dearj olmaya ynelik yaam yksn ele alr.Ayya serseri bir air olan ve bir orman bekisinin kulbesinde son nefesini veren Baalin yaam yksdr bu.Oyun arada arklarla blnmtr.Artarda dizilmi sahneleri ve genelde ar basan lirik slubuyla daha ok balad trne yaklayordu. 1922 ylnda ikinci oyunu olan GECE ALAN TROMPETLER i yazar.Bu oyun ona Almanyada umut vadeden gen yazarlara verilen kleist dlnn verilmesini salar.Gece alan trompetlerde yazar Alman kk burjuvazisinin rahatsz edici derecede yozlam ve bayalam grntsn izer.Ba oyun kiisi asker Kragler oyunun sonunda kendisini

aldatan nianlsyla yatabilmek iin kenti ele geirmek amacyla savaan Spartaks devrimci hareketine katlmay reddeder.htilal uruna savamaktansa sevgilisini yannda kalmay tercih eder. Henz yayorum,temiz bir gmlek giyerim,izmelerimi parlatrm.Bu haykrmalar yarn sabaha kadar biter.Ben o zamana kadar kadnmla seviirim lmezsem tabi!Kragler bu konumasyla igdlerinin klesi olduunu gsterir. Gece alan trompetler klasik bir oyun tekniinin ok uzanda deildir ancak bu yk ondan bamsz ikinci bir olay tarafndan kuatldnda klasik erevenin dna klr.Geceyi tehdit eden bir baka olay da kentteki politik bir ayaklanmadr.Bu ayaklanmann kendisini oyunun akna elik eden davul sesleriyle ifade eder.Gece alan davullarn asl arpcl sahnelenmesindedir.Plastik bir kullanm hakimdir.Eski sevgili korkutucu bir makyaj ierisinde sergilenir.Salonun giriindeki sahne nndeki pankartlarda buras bir sahne sizlerde izleyicisiniz yazs vardr. Daha sonra Brecht spor tiyatrosu kavramn gelitirir ve bir boks ma metaforuna bavurur.Seyirci btn kurallar,teknikleri stilleri bilir.Bu metafor Brechtin yeni tiyatro modelidir.Bu modelin ilk ve tek oyunu bir laboratuar almas olan KENTLERN FUNDALIINDA dr.Oyunda 2 gangster arasndaki mcadele sergilenir.Birbirinden nefret eden iki kiinin karlkl kinlerine ve birbirlerine kar oynadklar acmasz oyunlarna ramen su ve ahlakszln hakim srd byk kentin ilgisizliini anlatr oyun.Brecht bu dram karsnda seyirciye unlar nerir. Kavga motifleri zerine kafa yormayn,hikayenin insancl yanyla ilgilenin.Taraf tutmakszn savalarn talihleri zerine dncenizi syleyin sonuca gre karnzn nerde bulunduunu hesaplayn.Oyunda mcadelenin geliimi sergilenirken nedeni zerinde durulmaz.Brecht sonraki yllarnda bu tarz bir oyuna pek yer vermeyecektir. Brecht 1924 ylnda kendisinin olmayan bir oyun zerine alr.Marlowun tarihi oyunlarndan Edward 2 yi uyarlar.Bu oyun ayrca Brechtin ilk ynetmenlik denemesidir.Brecht 2.Edward uyarlarken kahramanlar yaratma ynndeki popler syleme tavr alarak kral ecinsel tutkularna yenik dm bir karakter olarak sahneye aktarr.Ayrca bu oyunda Brechtin ilk defa sahne balklarn kullandn grrz.Seyirciye bir sonraki sahnede ne olacan anlatan bu teknik,seyircinin dikkatini olayn sonundan,geliimine kaydrmay hedefliyordu.Artk seyirci ne olduunu deil nasl olduunu merak edecek ve pasif bir seyirciden aktif bir seyirci konumuna gelebilecektir.Brecht bu ynteme daha sonraki oyunlarnda da ska bavurur. 1925lerde politik tiyatronun kurucusu Piscator ile ilikileri geliir.Kadrosunda Dramaturg olarak alr.Adam adamdr adl ilk Marksist oyununu yazar.Oyun hamal Galy Gayin bir

gece ierisinde nasl emperyalist bir askere dntn anlatr.Oyunun temas olan bireyin sndrlmesi,yok edilmesi;kitlenin bir paras haline gelmesi,yaklaan Hitler dnemine dair bir eletiridir adeta.Adam adamdr bir tezin dorulanmasn amalayan retici bir oyundur.Burada Brechtin adam adamdr yoluyla ele ald tez bir insann sistem tarafndan bambaka bir insan haline getirilebilir olduu ve bireyin,ynn bir paras haline gelebilecei dncesidir. Bu oyundan sonra Brechtin epik tiyatro dncesi yava yava belirlenmeye balar.Piscator tiyatrosuyla en ciddi deneyimi ve sonrasnda yol ayrlklarnn olutuu ASLAN ASKER SVAYK prodksiyonuna balarlar.Bu oyunla fabrikalarda kullanlan yryen eridi sahnede kullanlr duruma getirir.Bu yryen erit Svaykn bir yerden bir yere gitmesine yaryordu.Bu erdin arkasnda da Georg Grozsun karikatrleri yer alyor bylece hem yer hem de zaman geileri belirtilmi oluyordu. Ancak bu tiyatrodaki tiyatro anlaynn tiyatronun nn ama ilevini gerekletiremediini fark eder.Piscator dorudan politikann hizmetine girmitir,propaganda amacna ynelmi tiyatronun an tiyatrosu olamayacan dnr.(Hitlerin baa getii dnemde bu grnden bir sreliine vazgemek durumunda kalacaktr.) Brecht hem reticilik hem de elendirme misyonlarn birarada gerekletirebilecek yeni bir estetik anlay ve yeni bir tiyatro oluturulmas gerektiini syler.nerdii ilk biim montaj tekniidir.Bu teknik,retici eler ile elendirici elerin atmas tr bir yap ierir.Bu teknik ile yazlm ilk oyun 3 KURULUK OPERA dr. 3 kuruluk opera 18.yy.da yazlm bir dilenciler operasndan esinlenerek oluturulmu bir oyundur.Oyun insanlara dilencilik yaptrarak onlarn srtndan geinen Bay Peachumun temsil ettii burjuva giriimcilii ve byk burjuvazi ile ak,ykselme,heyecan,elence gibi kavramlarn hala kendisine yer bulabildii haydutlar dnyasn temsil eden sustal Mackienin karlamasn ele alr.Bu sava en azl haydut olan Mackieden bile gl olan Bay Peachum kazanr. Balad operasnn temel karakteri olan akn sk sk baladlar ve arklarla kesilme prensibi grlr oyunda.Brecht ark szleri iin sk sk kendi iirlerine bavurmutur. 3 kuruluk operadan sonra yazd MAHAGONNY KENTNN YKSEL VE D operasnda da Brecht ayn ekilde burjuva yaam biimini ve deerlerini haydutlar dnyasna tar.Bu iki oyunda da mziin ilk defa Brecht oyunlarnda bu kadar etkin bir ekilde kullanldn grrz.Bu oyunlarda mzii bir yabanclatrma esi olarak kullanr Brecht,epik mzik kavramndan bahseder. Bu iki oyundan sonra Brechtin araylar farkllaacaktr.Buraya kadar olan ilkel bir epik

tiyatronun geliimidir.imdilik Brechtin hanesinde sadece zdeleme yerine yabanclatrma teknii slogan vardr.Bu teknik oyun yazlmndaki btn deiikliklerin anahtardr.Sahnelemede ise,klarn dekor deiikliklerinin gizlenmemesi,sahne balklarnn kullanlmas,mziin yadrgatc etkisi gibi bulular yabanclatrmaya hizmet eder.Dier dnemlerinde bu tanmlar deimeye balar.Sahneleme bulular kadar oyuncunun tutumu zerinde de durulur. DDAKTK OYUNLAR VE LK SRGN YILLARI Epik tiyatro kavramn oluturduu bu dnem sonrasnda Brecht farkl bir ynelime girerek reti oyunlar yazmaya koyulur.Liselerde,fabrikalarda sradan insanlarn oynayabilecei didaktik oyunlar yazar.Bu oyunlarda kuru kkrtc,aklc bir slubu benimser,soyut bir dil kullanr.Bunlar iyilik,vatanseverlik,dindarlk temalarn ieren ksa oyunlardr.Oyuncular srekli rol deitirerek oynar.Oyuncular olayn tan seyirciler ise yargya varacak insanlardr.Brecht sonradan,bu oyunlar politika ile tiyatronun arasndaki ilikinin nasl olabileceine ilikin birtakm egzersizler olarak deerlendirir. 1930 da yazd KURALLA KURAL DII nda hamal,onu dven,ezen sonra da susayan tccara matarasn karp su vermek ister.Nefret edildiinin bilincinde olan tccar,hamaln matarasn ta gibi grr ve hamaln ona byk bir tala saldrdn sanarak tabancasyla onu ldrr.Yarg mahkemede,nefret ettii birine su vermenin akl d olduunu kabul ederek tccar beraat ettirir.yleyse hamaln yapt hareket ne kadar insancl olursa olsun duygularyla hareket ettii iin hamal lm haketmitir. Dier bir reti oyunu japon masalndan etkilenerek yazd EVET DYEN oyunudur.Brecht daha sonra bu oyun zerinde deiiklik yaparak EVET DYEN HAYIR DYEN OYUNUNU yazar. Brechtin didaktisizmi ilk kez estetik bir form iinde kurgulamaya alt oyun MEZBAHALARIN JOHANNASI dr(1932).Odneme kadar yazd en uzun oyundur.Oyunda Johanna adl iyiliksever dindar bir kadn tasvir edilir.Yoksullarn iddet ieren eylemlerine kar Hristiyanlk inancn,yumuakl ve insan sevgisini nerir.Son nefesini verirken bu tavryla yneticilerin yoksullar zerinde bask kurmasna katkda bulunduunu fark eder.Vicdan azab iinde lrken iddeti savunur.Dini bir iyilie,drstle ve inana kar taknlan bu siyasal tavr,Brechtin dier oyunlarnda da ska yer alr ama hibir oyunda bu oyundaki gibi bal bana konu edilmez. 1932 de benzer bir oyun giriiminde daha bulunur.Bir Gorki uyarlamas olan ANA zerinde almalar yapar.Annenin iindeki Johanna oyun boyunca dnr ve bir devrimci haline gelir.Oyunun gsterimi Naziler iktidara gelince yasaklanr.Bu dnem Almanyada tm

devrimci evreler zerinde basklarn artt youn bir rksal ve siyasal temizleme hareketinin yrtld bir dnemdir.1933 deki parlamento yangnndan hemen sonra Brecht ailesi ve birka arkadayla birlikte Almanyadan ayrlmak zorunda kalr.2. dnya sava boyunca eitli lkelerde dolar.Brecht bu dnem boyunca arlkl olarak anti-faist oyunlarla urar. Amerikaya gidene kadar iki nemli denemede bulunur.Bunlardan birincisi anti faist bir oyun ikincisi Aristotelyan bir oyun.1936 da Danimarkada sahnelenebilen YUVARLAK KAFALAR SVR KAFALAR Brechtin ilk anti faist oyunudur.Oyun Shakespearein kssasa kssas oyunundan uyarlanma faizmin uygulamalarnn hicvedildii bir gldrdr.Hitler benzeri rk bir dk insanlar yuvarlak ve sivri kafalar ikiye ayrr. CARRAR ANANIN SLAHLARI spanya i savanda savaan spanya halkna adanm dorudan Aristotelyan estetiin uyguland tek oyundur. 1941 de tamamlayaca ancak faizm kart oyunlar arasnda deerlendirilebilecek olan ARTURO U NN ENGELLENEBLR YKSEL bu dnem oyunlarnn en niteliklisidir.Dramatik bir kurgu oluturulur ve faizan eilimin ykselii kanlmaz bir durum olarak deil tarihsel olarak engellenebilir bir geliim olarak gsterilir. Bu oyunlar bize tarihsel olarak syledikleriyle elimek uruna bir yazarn toplumsal sorunlarla ilgilenme orannn ne dzeyde olabileceinin gstergesidir.Brecht bu dnemde baz estetik kayglarn bir yana brakr. BYK OYUNLAR,AMERKA SRGN SRGNDEN DN VE BERLNER ENSEMBLENN KURULUU Brechtin Avrupadaki son yllar,epik diyalektik bir tiyatronun olanaklarn arttrmaya ynelik abalarla geer.Politika ile dorudan ilikisi olmayan ama araylarnn yolunu aan byk oyunlar yazmaya balar.lki GALLENN YAAMI dr. Galileni yaam Brechtin iki defa ele ald ve bilim adamnn, iinde yaadmz toplumsal yaam karsndaki sorumluluunu irdeledii nemli bir oyundur. Brecht bu dnemde yabanclatrmay yeniden tanmlar: insanlara toplumsal ilikilerin deiebilirliini ima eden bir yaklamdr,oyunun yapsna nfuz etmediinde btn abalar bounadr.Oyunun yapsna nasl nfuz eder? Konu ettii yky kendi izofrenisi iinde kurgulayarak.Brecht, bunu kendi oyunlarnda iki yoldan gerekletirir.Birincisi,merkeze alnan bir karakteri blnmlk iinde sergileyerek:BAY PUNTLLA VE UAI MATT(1941) SEZUANIN Y NSANI(1941) Bir Fin halk yksnden yola klarak yazlan Bay Puntilla ve ua Matti oyununda Bay

Puntilla bir toprak aasdr.Sarhoken dnya iyisi bir insan olan Puntilla aykken ise lanet bir insan olur ve tam bir toprak aas gibi davranr.Brecht bu oyunda karakterin blnml tekniini kullanarak iyilik,ktlk kavramlarn tartr.Hangi durum onun iin zararl bir tutumdur ya da hangi yn onun iin hayrldr?Yant belirsiz brakr.Brecht yle bir dnyay ima eder ki,insani deerlerden yoksunluk bir giriimciliktir,ama insani deerlere bireysel bir dn,bir tr Johanna olma arzusu bu giriimcilik karsnda alternatif iyilikten yararlanma eilimleri bir tr yamalamadr. Puntilla roln oynayan Steckel Zrihteki gsterimde hemen hemen hi makyajsz kmtr sahneye.Bu yzden seyircide Puntillann kt davranlarnn ikinin sebep olduu ba arsndan kaynakland ve Puntillann genel olarak sevimli bir insan olduu izlenimi uyanmtr.Bundan ders alan Steckel Berlindeki gsterime salarn kaztm ve yz izgilerini ortaya karan bir makyajla kmtr.Ancak o zaman sarho irinliindeki tehlike boyutu,dost grnen yaklamlardaki timsahlk etkisini gstermitir. Bu oyuna benzer bir tema daha belirgin bir ekilde,Sezuann iyi insannda ilenir.Bu oyunda oyunun merkezinde yer alan Shen Te Shui Ta karakterinin blnml araclyla Brecht gnmz dnyasnda iyi insan olmann mmkn olup olmadn sorgular.Kendi karlarna ters dmek uruna evresine iyilik saan Shen Te ile onun acmasz bir kapitalist olan,kimsenin gznn yana bakmayan Shui Ta grnmnn zmszln ele alarak seyircinin farkl bir davran rgtlemesini bekler. Brechtin yararland ikinci yol,olayn kendisinin bir tr izofreni ierdii oyunlar kurgulamaktr. CESARET ANA VE OCUKLARI(1939), SMONE MACHARDIN DLER(1942), KAFKAS TEBER DARES(1944) Cesaret ana ve ocuklar bu dnemin en ustalkl oyunlarndandr. Kk bir insann savatan kar etme arzusu hikaye edilir.Cesaret ana ocuklarn kaptrmadan savatan payna deni ister.Ama ocuklarn teker teker yitirir. felaketler hibir zaman retici olmamtr ve kk insanlar asla byklerin orbasndan iememitir.Bir savatan kp koa koa dierine giden cesaret analarn eletirisidir bu oyun.Cesaret ana yanlsama iinde davrandka,onu yanlsamasna tank olan seyircinin farkl bir davran tasarlayabilmesi beklenir.Kanlmaz olarak empatiden de yararlanlr.nk seyirci oturduu koltukta dahi ayn yanlsamay paylamaktadr.Ancak,tank olmann verdii konumsal farkllk sayesinde empatisi yer yer bir kzgnla,cesaret ana ile beraber davranmaya deil,ama onu yola getirmeye tahrik eden bir ortakla dnebilir. Kafkas tebeir dairesi ne gelince Brecht oyunu broadway canll ile sergilenen ama broadway kart bir dramaturji anlay ieren bir oyun olarak niteler. Revlerden,

mzikallerden, stilizasyonlardan yararlanlabileceini,zaten oyununda bu havada yazldn,ancak asla bir broadway prodksiyonuna dnmemesi gerektiini savunur.Kafkas tebeir dairesi Brechtin en uzun oyunudur ve asl ykden farkl bir ok yky ierir. Oyun n-oyunda ortaya atlan bir erdemin,tarihsel ve imgesel bir dzenleme ierisinde olabilirliini hatta evrimini sergiler.Hibir ey kantlama derdinde deildir.Seyirciler ykde geen herhangi bir insan olabilirler.Btnlkl dnyalar,deerlerinin eliik karlklar bulduu episodik bir dnyada zlmeye terk edilir.Artk ne epik tiyatro tanmndan bahsedilebilir ne de bilim a tiyatrosu tanmndan.Tiyatro diyalektik olmak zorundadr. Brecht,1949 da Dou Berline yerleir ve ei Helena Weigel ile birlikte sosyalist ynetimin finanse ettii kendi tiyatrosunu aar.Al Bay Puntilla ile ua Matti ile gerekleir.Berliner Ensemble ,srasyla Ana,Shakespeareden Coriloanus,Kafkas tebeir dairesi,Cesaret ana oyunlarn sergiler ve turnelere kar.14 austos 1956 da hem iki yeni oyun projesi hem de ngiltere turnesi iin Cesaret ana reprodksiyonu zerinde alrken, Brecht bir kalp krizi geirir ve lr. EPK TYATRO Brecht tiyatronun tanmn yle yapar: Tiyatro insanlar arasnda geip dnden bugne aktarlm,ya da kafada tasarlanm olaylarn canl grntleriyle yanstlmas ve bunun elence amacna ynelik gerekletirilmesidir. Bu tanmda epik tiyatronun temelini oluturan 3 nemli faktrn ne ktn rahatlkla grebiliriz.Bunlardan birincisi tiyatronun konusunu toplumsal yaamdan almasdr.Tiyatro toplumun nemli gereklerini,isizlik,alk ekonomik knt,sava gibi sorunlar ele almaldr.Siyasal bir yapya sahip olmasna ramen seyirciye siyasi bir gr benimsetmeyi hedeflemez.Brechtin vurgulad dier bir nemli nokta tiyatrodaki tarihselletirmedir. Tiyatro dnden bugne aktarlan olaylar bugnn koullarnda tarihsel sreciyle birlikte inceler.Sahne zerindeki olay ve kiiler tarihseldir yani kalclktan uzaktr ve deiir.Brechtin tiyatro tanmnda vurgulad son nokta ise tiyatronun elendirme ilevidir.Tiyatronun bir gsteri sanat olduunu ve ne anlatrsa anlatsn ilk bata izlenebilir olmay hedeflemesi gerektiini syler.Bu yzden sahne bir ahlak panayrna dntrlmemeli tiyatro reticilik ve elendirme ilevlerini birarada gerekletirebilmelidir. Peki bu nasl mmkn olur? Bu soruyu yantlamak iin tiyatronun reticilik ilevinin neler olabilecei sorusunu yantlamalyz. Brecht epik tiyatronun ahlak dersi vermek gibi bir abas olmadn syler.Epik tiyatro

kalplam deer yarglarn ezberletmeye almaz.alma alan insan ve insan ilikileridir.ncelikle,seyircinin insann deiebileceini ve evresini deitirebileceini fark etmesini ister.Bunun yolunun da dnyaya eletirel gzle bakmaktan getiini syler.Bilim ann insanlarna hitap eden tiyatro bilim ann tiyatrosu olmaldr.Yani eletiren,aratran ve deitiren bir tiyatro.Bunu baarabilmek iin ncelikle yaplmas gereken ey seyirciyi hipnoz durumuna sokan sahnedeki karakterle zdelemesini krmaktr der Brecht.

Seyircinin sahne ile zdelemesi krld takdirde, yani seyirci sahnedeki karakterle ya da olayla yabanclat takdirde gerein yeni bir yzn grme frsatna sahip olur.Bu yeni gerek zerine dnmesini,onu iyice tanmasn,kavramasn ve yeni bir bilince varmasn salamaya alr.Gerei tanyan seyirci eskiyi eletirecek ve onu bilinli bir ekilde etkilemeye alacaktr.Peki sahne ile oyuncunun zdelemesi nasl krlr?Bu noktada epik tiyatroda nemli yer tutan yabanclatrma kavramndan sz etmek istiyorum. YABANCILATIRMA Kelime anlam olarak yabanclatrma;bir nesnenin bir davrann ya da bir olayn kendi doal kimliinden syrlarak deiik bir kimlie brndrlmesidir.Brecht yabanclatrmay anlalmas amalanan olgunun alldk,bildik olandan soyutlanarak artc,beklenilmedik olana dntrlmesiolarak aklar. Yabanclatrma biroklarnn sand gibi,yalnzca seyirci ile oyuncu,oyuncu ile rol arasna bir uzaklk koyma sorunu deildir.Yabanclatrmayla anlalmazn st ste ylmas,daha ok gerek bir anlamann salanmas amacna yneliktir.Yani tmyle yabanclatrma olay,bildiimiz 3 adm modeline gre tezden antiteze atlayan,oradan da senteze ulaan diyalektik bir sretir.Nesneler bize yabanc deildir diye aklar Brecht,yleyken biz onlar yarbuuk anlarz(tez);ancak zorla bize yabanc klndklar zamandr ki(antitez), tmyle kavrayabiliriz onlar (sentez).Bunu Brecht u ekilde dile getirir: Bir anlama olarak yabanclatrma (anlama-anlamama-anlama),olumsuzlanmann olumsuzlanmas.Bylece gerek deneylere yaslanan doabilimcinin yntemi,gerek yabanclatrma estetii,MarksistHegelist kavramlara brnr. Bize aina olan ey bize aina olduu iin bilinip tannamaz der Hegel. Ve Marksa gre,toplumun geliimi de yine diyalektiin 3 adm yasasna gre gerekleir. Yani yabanclatrma hereyden nce bir bak as,politik bir estetik anlaynn rn sanatsal bir biimdir. Yabanclatrma kavramn,Brechtin oyunlarnda nasl uyguladna baktmzda ilk olarak

gzmze arpan yabanclatrma efektleridir.in tiyatrosundaki yabanclatrma efektlerinden etkilenmitir.Yabanclatrma efektleri Brechtyen tiyatronun en fazla gze batan ayn zamanda dier zelliklerine gre daha az nemli bir yndr.Yabanclatrma kavram ve yabanclatrma efektleri aynym gibi gelen ama biribirinden farkl iki kavramdr.Mesela Sezauann iyi insannda Shen Te Shu Ta blnml yabanclatrma kavramna dair rnek olarak sunulabilir.Bunun yanndan Pankartla eylemin daha nceden gsterilmesi,ya da sahnenin grnr klarla aydnlatlmas bir yabanclatrma efektidir. Yabanclatrma kavramn tanmladktan sonra Brechtin tiyatrosundan epik tiyatro diye bahsetmek doru olmaz.1930 lu yllarda Brechtde artk epik deil epik diyalektik bir tiyatrodan bahseder. imdi de epik diyalektik tiyatro nemli kavramlardan biri olan gestus kavramn aklayalm GESTUS KAVRAMI Almanca gestus szcnn anlam:szle veya hareketle ifade edilen bir tavr ya da tavrn yn. Jest, toplumsal jest,toplumsal davran eklinde de evirebiliriz dilimize.Epik diyalektik tiyatroda karakterlerin birbirini etkilemesi temel bir olgudur.Toplumsal ilikiler arasnda da oluan bu temel iliki onlarn birbirlerine kar tavrlarn belirginletirir.te bu temel tutumlar gestusu oluturur.Gestus;toplumsal ilikilerin dlaan,gze grlen tm belirtilerini,bir insann bir bakas karsndaki tutumunun dnlebilecek tm ayrntlarn kapsar.Ses tonu,yzndeki ifade,bedeninin konumu,bir bakas nnde konuma ve duru biimi,ona gsterdii tepkiler bunlarn tm gestusu oluturan elerdir. Cesaret ana ve ocuklar oyununda cesaret anann tccar kimlii onun btn hareketlerini,tutumunu,duruunu bakalaryla olan ilikilerini etkileyen toplumsal bir gestustur. EPK TYATRODA DEKOR Epik tiyatroda dekoratre den grev dnyay gstermektir.Dier sahne aralarnda olduu gibi dekorda ilizyondan uzaklatrlmtr.Bu tr dekor almasnda ne yaam gerei olduu gibi sahneye getirilir,ne de simgelerden yararlanlr.Oyunda rol olmayan hibir eye sahnede yer verilmez.Olabildiince az dekor kullanlr bu sayede sahnenin sahne olduu bir de dekorla verilir seyirciye.Sahne zerinde tamamen simgelerle dolu bir dekora kar kar Brecht.Nesnenin kendisi varken onu simgeleyen herhangi bir eyin sahneye karlmasn anlamsz bulur.Bunun yannda tanabilirlii kolay olmayan nesnelerin de sahneye konulmasna kar kar.Brechtin dekor anlaynda btnn olay en iyi anlatan paralar sahneye konur.rnein bir ykntdan skp alnm bir kap toplumsal yn ieren bir nesnedir.Kendine zg bir yaam yks vardr.salt insanlarn bir yerden ieri girilerini

tanmlamaz. Dekorlara yalnzca oyuncularn pratik gereksinmeleri dnlerek yer verilmez.Oyunun anlamna ve birbirlerine kar konumlarna dikkat edilir. Klasik oyunlarda ilk sahneden son sahneye kadar ayn mekan kullanlr.Oyuncularn hibir hareketi ilgili mekan deitiremez.Bu insanlarn d dnyay deitiremeyecei izlenimini uyandrr ki bu da epik diyalektik anlaya tamamen terstir.Epik oyunlarda mekan deiimi vardr.Her trl ilizyonun yasak olduu tiyatroda sahne hilesi de yasaktr;dekor,seyircinin gz nnde deitirilir. Brecht oyunlarnda projeksiyon ekran kullanm,bu ekran araclyla yazlar,aklamalar,resimler yanstmtr. Epik tiyatro da kostm ve makyaj da ok nemlidir.Brecht Kurt Palmn kostm anlayn ve kostmlerini beenir.Palmn kostmlerinin tm tarihsel kostmlerdir,ada kostmleri de yine tarihsel nitelik tar.Gemi dnemler bakmnda kostm alanndaki deri bilgisi,iinde yaad dnemde ise tipik olan alglama gc,Palma almalarnda klavuzluk eder. Kiiler arasndaki toplumsal ayrmlar ortaya karmak,kostmcnn stesinden gelmesi gereken etin bir devdir der Brecht. EPK MZK Eitim grm bir mzisyen olmamasna ramen Brecht yazarlk yaamnn balangcnda yazdklar iin mzikler tasarlamaya balamtr.Buna ilk rnek l erin yks adl iirdir.Bundan sonra ilk oyunlarnn mzikleri zerine de almalar yapar.Baal,gece alan trompetler,adam adamdr adl oyunlarndaki hatta 3 kuruluk opera da ki baz iirleri kendi besteledi.Oyun mzii konusundaki grlerini netletirdikten sonra Edmund Meisel, Kurt Weil gibi bestecilerle almaya balad ve byk baarlar elde etti.Kendi yapmak istediini kavrayan bu yetenekli bestecilerle yaamnn sonuna dek almtr. Brechtin oyunlarndaki mzik, bata halk ezgileri olmak zere, caz mziinden, panayrlarda alnan sokak ezgilerinden ve ynlarn azndan drmedii melodilerden oluur.Wagnerin dramatik mziine kar kar ve bunun karsna gstermeci epik mzii koyar.Wagner mzii halk ezgilerinden oluur ancak entelektel ynelimlidir.Tamda bu nokta Brechtin kar k nedenlerinden birini oluturur. Brecht,1928de ilk kez oynanan kuruluk operann mziini epik tiyatro asndan ilk baarl beste olarak tanmlar.Ayn zamana Brecht, bestecilerin artk yeni bir dnya iin beste yapmalar gerektiini ne srer ve bu mziin Piscatorun seyircileri gibi topluluklar iin

yaplmasn nerir. Brecht kaberede ve operette bulunan ve genelde ucuz mzik diye adlandrlan trbir adan gestik mziktir.br yanda ciddi mzik denilen tr ise liriktir ve bireyleri duygulandrmaya yneliktir diye yazar. Brecht Mahogonny kentinin ykselii ve d adl mzikli oyunu zerine yazd yazda, epik tiyatro mziini, Wagner anlayndaki dramatik mzikle yle karlatrr. DRAMATK MZK EPK MZK Mzik hizmet eder Mzik ileticidir Mzik metni pekitirir Mzik metni yorumlar Mzik metni anlamlandrr ve dorular Mzik metni varsayar kar durur Mzik ruhsal durumlar verir Mzik tavr getirir 3 kurulu operadaki mzik ilk kez oyunun dier elerini aklayc nitelikte geliiyordu.Yabanclatrma etmenini salamak iin 7-8 kiilik bir orkestra seyircilere grnr bir biimde yerletirilmitir.Ezgiler sylendiinde orkestra aydnlatlm ezgilerin adlar projeksiyonla beyaz perdeye yanstlmt.Bylece mzik yoluyla da oyunun gstermeci niteliinin bir kez daha alt izilmiti.Mzik bir eit sahne noktalamas olarak kullanlyordu.Szleri vurguluyor hareketleri aklyordu ama bunlar destekler nitelikte deildi.Anlam belirginletirmek, inceleme konusu yaplan konuyu amlamak iindi mzik. Kaynaklar: Epik tiyatro (Bertolt Brecht) Oyunculuk sanat ve dekor (Bertolt Brecht) Sanat zerine yazlar (Bertolt Brecht) Dnden bugne tiyatro dncesi (Sevda ener) Dnya tiyatro tarihi 2 (zdemir Nutku) internet