FAKTR DONATIMI TEORS

NC BLM

FAKTR DONATIMI TEORS (Factor Endowment Theory)

Karlatrmal stnlkler teorisi uluslararas emek verimliliindeki farkllklarn nedeni zerinde durmamaktadr. Bu ak, Eli Heckscherin, 1919 ylnda yaynlanan faktr oranlar teorisi makalesi Bertil Ohlinin 1933 ylnda yaynlanan Blgeleraras Ticaret ve Uluslar aras Ticaret adl kitab ile giderilmitir. Faktr Donatm Teorisi bu nedenle Heckscher-Ohlin Teorisi olarak da adlandrlmaktadr.
2

TEORDEN IKARTILAN TEMEL SONU

Teorinin ana dncesi: Bir lke hangi retim faktrne zengin olarak sahipse, retimi o faktr youn biimde gerektiren mallarda karlatrmal stnle sahiptir.
3

TEORDEN IKARTILAN TEMEL SONU

Teorinin dayand iki ana varsaym: lkeler faktr donatmlar bakmndan birbirinden farkldr. Mallar faktr younluklar ya da nisbi faktr younluklar asndan farkllk gsterir. Yani baz mallarn retimi emee oranla daha fazla sermaye, ya da tersine, sermayeye oranla daha fazla emek gerektirirler. Dier varsaymlar: Bir maln retim fonksiyonu btn lkelerde ayndr. retimde lee gre sabit verim koullar geerlidir lkelerin talep koullar birbirinin benzeridir.

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI 1- Faktr Donatm I- Fiziki Tanmlama retim faktrlerinin fiziki miktarlar ya da faktr stoku ile tanmlanr. Arz yn ile ele alr. lkelerin sermaye stoku / emek stoku oranlar karlatrlr.
C: Sermaye T: Trkiye L: Emek A: Almanya CA LA

>

CT LT

HESAPLANMASI PRATKTE ZORDUR. Farkl nitelikte ve deiik yllarda yaplm sermaye tesislerinin deerlendirilmesi gtr. Farkl eitim ve becerilere sahip emek trlerinin ortak bir paydaya ifade edilmesinin zordur.
5

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI 1- Faktr Donatm II- Ekonomik Tanmlama Faktr fiyatlar ile tanmlanr. Hem arz hem de talep yn ele alnr. ki lke arasndaki arasndaki rant / cret oranlar karlatrlr.
PL : Emein bedeli, cret PC : Sermayeyi kullanmann bedeli, faiz-rant

PCA PLA

<

PCT PLT

Eitsizlik, Almanyada sermayenin greceli fiyatnn Trkiyeden daha dk olmas anlamna gelir. Trkiye emee, Almanyann sermayeye zengin olarak sahip olmas demektir.
6

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI 2- Faktr Younluu

Sermaye F2 M1 M D1 D F2 F1 Tekstil F Emek F1

Motor

Bir maln retiminde kullanlan girdilerle elde edilen rnler arasndaki teknik ilikiye retim fonksiyonu denir. retim fonksiyonu e rn erileri ile gsterilir. Bir faktrn belirli bir lde teki faktrn yerine kullanlabildii motor ve tekstil e rn erileri ekildeki gibi orijine d bkeydir.
7

O Grafik 1: ki Mal retimi Durumunda Faktr Younluklar

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI 2- Faktr Younluu

Sermaye F2 M1 M D1 F1

Motor

Faktr fiyatlar FF olmas durumunda OMnin eimi : Motordaki emek sermaye oran ODnin eimi : Tekstildeki emek sermaye oran OMnin ODye gre dik olmas, FF veri faktr fiyatndan motorun tekstile gre daha sermaye youndur. Faktr fiyatlar FFden F1F1(=F2F2) seviyesine ykselmesi (Sermayenin ucuzlamas) sonucu sermaye-emek younluklar, motor iin OM1 ve tekstil iin OD1e ykselir.
8

D F2 F1 Tekstil F Emek

O Grafik 1: ki Mal retimi Durumunda Faktr Younluklar

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI 2- Faktr Younluu

Sermaye F2 M1 M D1 D F2 F1 Tekstil F Emek F1

Motor

Her iki maln retimi de daha sermaye youn duruma gelmitir. Maliyet minimizasyonu gereince ucuzlayan sermaye faktr pahallaan emek faktr yerine gemitir. Heckscker-Ohlin Teorisinin temel sonucunun ortaya kabilmesi iin gerekli koullardan birisi de, faktr fiyatlar deitiinde mallarn faktr younluklarnn tersine dnmemesi gerekir.
9

O Grafik 1: ki Mal retimi Durumunda Faktr Younluklar

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI Faktr Younluunun Tersine Dnmesi

Sermaye Motor Tekstil
F1

M1 K T1 Tekstil Motor
F2

F1

F2

L
T2 M2

O Grafik 2: Faktr Younluunun Tersine Dnmesi

Emek

Faktr younluklarnn tersine dnmemesi iin iki maln e rn erilerinin yalnz bir noktada kesimesi gerekir. ekilde K ve L gibi iki noktada kesimektedir.
10

BAZI KAVRAMLARIN AIKLANMASI Faktr Younluunun Tersine Dnmesi

Sermaye Motor Tekstil
F1

Grafikte faktr fiyatlarnn F1F1 olmas durumunda sermaye emek younluu motorda OM1, tekstilde OT1 dorular ile gsterilir. Faktr fiyatlar F2F2 olacak ekilde deimesi (emein ucuzlamas) durumunda motor emek youn, tekstil ise sermaye youn bir mal durumuna gelmektedir.

M1 K T1 Tekstil Motor
F2

F1

F2

L
T2 M2

O Grafik 2: Faktr Younluunun Tersine Dnmesi

Emek

11

TEORNN ANALTK YOLDAN KANITLANMASI

Motor
A

Hatrlatma: Teoride lkelerin faktr donatmlar farkl, retim teknolojileri ayndr. AA : Almanyann retim olanaklar erisidir ve motor retimi sermaye youn olduu iin motor ekseni ynnde daha uzundur. TT : Trkiyenin retim olanaklar erisidir ve tekstil retimi emek youn olduu iin tekstil ekseni ynnde daha uzundur.
12

i2 i1 FA O A T FT

Tekstil

Grafik 3:Heckscher-Ohlin Modelinin Teorik Kantlanmas

TEORNN ANALTK YOLDAN KANITLANMASI

Motor
A

DA T

Teori dier nemli varsaym da talep koullarnn lkeler arasnda benzer oluudur. Bu nedenle kaytszlk erileri hem Almanyann hem de Trkiyenin talep koullarn gsterir. D ticarete balamadan nce Almanyann denge noktas DA ve i fiyat oran FA dr. Trkiyenin denge noktas DT ve i fiyat oran FT dir.
13

DT i1 FA O A T

i2 FT

Tekstil

Grafik 3:Heckscher-Ohlin Modelinin Teorik Kantlanmas

TEORNN ANALTK YOLDAN KANITLANMASI

Motor
A

Bu durum, Almanyada motorun Trkiyeye gre daha ucuz (tekstilin pahal) olduunu gsterir. Bir baka deyile, Trkiyede tekstilin Almanyaya gre daha ucuz (motorun pahal) olduunu gsterir. Bu sonuca ulamada lkeler aras talep koullarnn benzerlii varsaym nemlidir.

DA T

DT i1 FA O A T

i2 FT

Tekstil

Grafik 3:Heckscher-Ohlin Modelinin Teorik Kantlanmas

14

HECKSCHER-OHLIN MODELNDEN IKARTILAN TEOREMLER

1- Faktr Donatm Teorisi Her lke zengin olarak sahip bulunduu faktr youn biimde kullanan mallarn retiminde karlatrmal stnle sahip olur. 2- Faktr Fiyatlar Eitlii Teoremi Serbest ticaret, lkeler arasndaki faktr fiyatlarn eitler. Uluslararas faktr hareketlilii ile ayn etkiye sahiptir. 3- Stolper-Samuelson Teoremi Serbest ticaretin lkenin bol olarak sahip olduu faktrn reel gelirini ykseltir. Kt faktrn gelirini ise drr. 4- Rybczynski Teoremi Tam alma koullar altnda, yalnz bir faktrn arz artnca, bu faktr youn olarak kullanan maln retimi artar, arz sabit kalan faktr youn olarak kullanan maln retimi azalr.
15

1- FAKTR FYATLARI ETL TEOREM

Teorem, serbest mal ticareti yoluyla lkeler aras faktr fiyatlar eitlii nasl salanr? sorusunu yantlamay amalar. Klasiklere ait olan, retim faktrlerinin lke iinde tam hareketli, lkeler arasnda tam hareketsiz oluu, varsaym Heckscher-Ohlin modelinde de geerlidir. Modele gre her lke bol olarak sahip olduu retim faktrne youn bir ekilde ihtiya duyan mallarda uzmanlamaya gider. Trkiye emek-youn olan tekstil, Almanya ise sermayeyoun motor retiminde uzmanlamaya gider.
16

1- FAKTR FYATLARI ETL TEOREM

Trkiye

motor retimini ksarak kaynaklarn tekstile aktarr. Motor retiminin kslmasndan dolay aa kan i gc tekstil retiminde kolayca alabilirken, sermaye faktrnn bu sektrde istihdam olanaklar daha kstldr. Genileyen tekstil retimi sonucunda igc hzla ykselirken sermaye talebi daha az artar. Faktr fiyatlar cretler lehine (cretler ykselir) faiz aleyhine (faizler der) deiir.

17

1- FAKTR FYATLARI ETL TEOREM

Almanya

Tekstil retimini ksarak kaynaklarn motor retimine aktarr. Tekstil retiminin kslmasndan dolay bol miktarda emek aa kar. Aa kan sermaye motor retiminde kolayca istihdam edilir. Sermayeye gre igc ucuzlar.

18

2- STOLPER-SAMUELSON GELR DAILIMI TEOREM

Teoremden nce , serbest ticaret lkede yaayanlarn tmnn yararna, korumaclk ise zararnadr gr hakimdir. Teoreme gre serbest ticaret ihracat endstrilerinde youn kullanlan faktrn lehinedir. Korumaclk ise ithalata rakip endstride youn olarak kullanlan faktrn lehinedir.
19

2- STOLPER-SAMUELSON GELR DAILIMI TEOREM

Sermaye zengini bir lkeyi ele alalm. Sermaye-youn mallar ihra eden, emek youn mallar ithal eden bu lkede, ithal mallar zerine gmrk tarifesi konulsun. Emek-youn mallarn fiyatlar, sermaye-youn mallarn i fiyatlarna oranla artar. Dolaysyla bu endstride alan iilerin reel cretleri artar. Gmrk tarifesi konulan maln benzerlerinin yurtii retimi artarken, ihra malnn retimi daralr. Emein geliri olan cret, sermayenin geliri olan faizden daha hzla artar. Ucuzlayan sermaye pahallaan emein yerine ikame edilir retimde her emek birimi daha fazla sermaye ile birletirildii iin emein verimlilii ve dolaysyla reel cretlerde art salanm olur.
20

2- STOLPER-SAMUELSON GELR DAILIMI TEOREM

Modele gre, gmrk tarifeleri uluslar aras uzmanlamadan yararlanmay ve ulusal geliri drr. Fakat ulusal gelir iinde cretlerin pay artar, sermayenin der. Gmrk tarifeleri, yurtii retici ve tketiciler asndan ithalata rakip mallar fiyatn, ihra mallarnn fiyatna oranla ykselttii srece teorem geerlidir. Gmrk tarifeleri bu fiyat orann drrse teorem geerliliini yitirir. (Metzler Paradoksu)
21

2- STOLPER-SAMUELSON GELR DAILIMI TEOREM

Metzler Paradoksu, gmrk tarifesi koyan lkenin byk lke olmas durumunda geerlidir. Pazar payn kaybetmek istemeyen kk lke sat fiyatlarn drebilir. Bylece gmrk tarifesi koyan lkenin ithalat fiyatlarnn ve ithalata rakip mallarnn fiyatlarnn dmesine neden olur.
22

3- RYBCZYNSKI TEOREM
Motor

F F1

M0 M1

E0 E1
F1

T0

T1

Tekstil

Grafik 11: Tketim ve retim Kazanlar

ki mall ve iki faktrl bir modelde, tam alma koullar altnda eer tek bir faktrn arz artrlacak olursa, onu youn olarak kullanan malda retim geniler, dier malda ise daralr.
23

3- RYBCZYNSKI TEOREM

Motor

F F1

M0 M1
F

E0 E1
F1

T0

T1

Tekstil

Grafik 11: Tketim ve retim Kazanlar

Trkiye emek-zengin bir lkedir. Sermaye stoku sabitken, emek stokunun artsn. Artan emek tekstil sektrnde altrlr. retim teknolojisi gerei bir miktar da sermayeye ihtiya duyulmaktadr. Sermaye ihtiyac, sermaye youn motor endstrisinden karlanr. Tekstil retimi genilerken, motor retimi daralm olur.

24

3- RYBCZYNSKI TEOREM

Motor

F F1

M0 M1

E0

E1
F1

Grafie gre balangta retim dengesi E0 dr. Emekteki art sonucu retim olanaklar da doru geniler ve yeni retim dengesi E1 olur. D ticaret hadlerinin sabit kalmas (FF=F1F1) varsaym altnda Emek faktrndeki art (sermaye sabit) sonucu

T0

T1

Tekstil

Grafik 11: Tketim ve retim Kazanlar

Tekstil retimi T0-T1 kadar artm Motor retimi M0-M1 kadar azalm
25

TEORNN TEST EDLMES : LEONTIEF PARADOKSU

Heckscher-Ohlin modeli

Salam bir mantk yapsna dayanr. Matematik ve geometrik yntemlerin uygulanmasna elverilidir. D ticareti, lkelerin faktr donatm ve retim teknolojisi gibi en yaln zelliklerine balar. Teori aadaki sorunlara aklk getirir.

Kalknmann d ticarete etkileri Uluslar aras faktr akmlarnn nedenleri D ticaretin gelir dalmna etkileri

Test edilebilir hipotezlerin kurulmasna imkan verir.

26

TEORNN TEST EDLMES : LEONTIEF PARADOKSU

Faktr donatm teorisi uzun bir sre mallar faktr bileimlerine ayracak bir teknik bilinmedii iin test edilememitir. Leontief, 1930lu yllarda girdi-kt (input-output) tablosu denilen teknii gelitirmi ve mallar emeksermaye bileimlerine ayrmtr. Leontief, Amerikann tm d dnya ile olan ticaretini ele alm, ihracat ve ithalatta bir milyon dolar deerinde temsili mal balyalar oluturmutur. Mal balyalar, bileimi ihracat ve ithalatta ayn olan mal bileimlerini gsterir.
27

TEORNN TEST EDLMES : LEONTIEF PARADOKSU

Yaplan alma sonucunda Amerika emek-youn mallar ihra edip, sermaye-youn mallar ithal eden bir lke olarak kmtr. Beklenenin aksine kan bu duruma Leontief Paradoksu denilmitir. Leontief, elikinin nedenini yle aklar:

Amerikan toplumunun stn giriimcilik, yneticilik, eitim gibi zellikleri nedeniyle, Amerikan iileri dnyann dier lkelerindeki iilere gre stn niteliktedir. Ayn sermaye aralar ile alm olsalar bile verimlilikleri yksektir. Bir Amerikan iisi, yabanc iiye bedeldir. .bu nedenle Amerikann emek stokunu bulmak iin mevcut stoku ile arpmak gerekir.

28

TEORNN TEST EDLMES : LEONTIEF PARADOKSU

Leontiefin almasna eletriler:

almann savan hemen sonrasndaki yl iin yaplm olmas Hesaplamalarda kullanlan sermaye katsaylarnn gvenilir olmad Sadece emek ve sermaye faktrleri dikkate alnm, doal kaynaklar gzard edilmitir.

29

YEN TEOREMLER

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Nitelikli igc teoremi Teknoloji a teoremi rn dnemleri teoremi Tercihlerde benzerlik teoremi lek ekonomileri teoremi Monopolc rekabet teoremi
30

1. NTELKL GC TEOREM

Belirli trdeki mesleki veya nitelikli igc bakmndan zengin lkeler, retimi byk lde bu faktrlere bal olan mallarda uzmanlarlar. te yandan niteliksiz emee bol olarak sahip bulunan lkeler ise, youn biimde niteliksiz emei ieren mallarn retiminde stnle sahiptir.
31

2. TEKNOLOJ AII TEOREM

Sanayilemi lkeler arasndaki ticaretin byk bir blm yeni mal ve retim srelerine dayaldr. Bunlar ounluu ileri sanayilemi lkelerde kurulu bulunan yeniliki firmalar tarafndan gelitirilir. Yenilikler, patent ve fikri mlkiyet haklar yasalar ile korunur. Yenilii ilk kez bulan firma onun monopolcs olur.
32

Bu hipoteze gre, yeni bir mal veya retim sreci bulan sanayilemi lkeler, bu mallarn ilk ihracatlar olurlar. Ancak zamanla teknoloji taklit yoluyla, ya da zamanla serbest bir mal durumuna gelerek teki lkelerin ellerine getikten sonra, o lkeler emein ucuzluu veya doal kaynak stnlkleri nedeniyle sz konusu mal ilk icat eden lkelerden daha ucuza retirler. Bylece ad geen mal, daha az gelimi durumdaki bu lkeler tarafndan ihra olunmaya balar. Mal ilk icat edenler bu lkelerle rekabet edemedikleri iin onu imdi dardan ithal ederler.
33

3. rn dnemleri teoremi

Bu hipotez, teknoloji a hipotezinin genelletirilmi ve gelitirilmi eklidir. Buna gre, teknolojik yenilikler ve yeni mallarn gelitirilmesi ileri sanayilemi lkelerde oluur. Bu durum yksek derecede eitilmi igcnn ve AR GE ye yaplan yksek yatrmn bir sonucudur.
34

3. rn dnemleri teoremi
Miktar Aama I Aama II Aama III Aama IV Aama V

Tketim hracat thalat retim retim Tketim

Zaman

Yeniliki lke

hracat thalat O Grafik 5: rn Dnemi Aamalar

Takliti lke

Bu hipoteze gre 1. aamada yeni maln retimi ufak aptadr ve i piyasaya yneliktir.

35

3. rn dnemleri teoremi
Miktar Aama I Aama II Aama III Aama IV Aama V

Tketim hracat thalat retim retim Tketim

Zaman

Yeniliki lke

hracat thalat O Grafik 5: rn Dnemi Aamalar

Takliti lke

2. aamada rn hemen hemen tam olarak olgunlamtr. Satlar nce i piyasaya yneliktir sonra ihracata balanr.

36

3. rn dnemleri teoremi
Miktar Aama I Aama II Aama III Aama IV Aama V

Tketim hracat thalat retim retim Tketim

Zaman

Yeniliki lke

hracat thalat O Grafik 5: rn Dnemi Aamalar

Takliti lke

3. aamada retim teknolojisi standartlar. Yeniliki firma ite ve dta teknoloji lisans vermeyi karl bulmaya balar. Standart retimin maliyetini drmek iin retim teki lkelere kaydrlr. Bu aamada yeniliki lke hala bir miktar mal retir.

37

3. rn dnemleri teoremi
Miktar Aama I Aama II Aama III Aama IV Aama V

Tketim hracat thalat retim retim Tketim

Zaman

Yeniliki lke

hracat thalat O Grafik 5: rn Dnemi Aamalar

Takliti lke

4. aamada maln lisansn alan dk maliyetli yeni reticilerin ihracat piyasalarn ele geirmeleri ile yeniliki lkenin ihracat hz kesilir.

38

3. rn dnemleri teoremi
Miktar Aama I Aama II Aama III Aama IV Aama V

Tketim hracat thalat retim retim Tketim

Zaman

Yeniliki lke

hracat thalat O Grafik 5: rn Dnemi Aamalar

Takliti lke

Yeniliki lkenin i piyasas yerli retim yerine ithalatla karlanmaya balannca 5. aamaya geilmi olur. Artk teknoloji dnya lkelerinde tmyle yaylm ve retimi snrlandran lisanslar sona ermitir. Yerli endstri i ve d piyasalar kaybettike yurtii retim hzla der.
39

3. rn dnemleri teoremi
Miktar Aama I Aama II Aama III Aama IV Aama V

Tketim hracat thalat retim retim Tketim

Zaman

Yeniliki lke

hracat thalat O Grafik 5: rn Dnemi Aamalar

Takliti lke

Nihayet yeniliki lke kendi i piyasasnda da tamamen devre d braklnca rn dnemleri tamamlanm olur.

40

4. TERCHLERDE BENZERLK TEOREM

Bu teorem homojen olmayan sanayi rnleri ticaretini konu alr. Bu mallarn ticareti retim maliyetlerinden ok, lkeler arasndaki zevk ve tercihlerin benzerliine yani talep koullarna baldr. Zevk ve tercihleri belirleyen temel etken de greceli gelir dzeyleridir.
41

5. LEK EKONOMLER TEOREM

lek ekonomileri iin isel ve dsal tasarruflarn olmas lkelerin bu tr endstrilerde uzmanlamalar iin daha gl bir tevik salar. lke, i piyasada tketicilerin satn alacaklar ok saydaki maldan az miktarda retmek yerine, lek ekonomilerine sahip birka endstri zerinde uzmanlamaya gider ve ihtiyac olan dier mallar dardan ithal eder. Bylece lek ekonomileri maliyetleri drerek, retim ve zevkler ynnden birbirine benzer lkeler arasnda bile karl d ticaret yapma imkan salar.
42

6. MONOPOLC REKABET TEOREM

Gnmzde ticaret homojen deil farkllatrlm mallarn alm satmn kapsar. Oysa faktr donatm teorisi mallarn homojen olduunu kabul eder. Homojenlik varsaym tam rekabet varsaymnn bir sonucudur. Bu durumda lkenin ayn mal hem ihra hem de ithal etmesi mmkn deildir. Ancak gerek hayatta zellikle sanayi mallarnn byk ounluu homojen deildir.
43

Dnya ticareti geleneksel anlamda endstriler aras ticaret biiminde dnlmesine ramen, gnmzde asl endstri ii ticaret arlk tamaktadr. Endstri ii ticaret iki ynl ticaret olarak da bilinir. Monopoll rekabet teoremi, sanayi mallar zerindeki iki ynl ticaret olayn lek ekonomileri ile aklar.

44

Buna gre sanayi kesiminde firmalar ounlukla lee gre artan verim koullarna alrlar. Bunun doal sonucu monopoll rekabet piyasalarnn ortaya kmasdr. Sanayi kesiminde az ok birbirinden farkllatrlm mallar reten ok sayda firma bulunmas bunun gstergesidir. lek ekonomilerinden yararlanma dncesi her firma veya retim tesisini ok sayda farkl tr veya tipte mal retmek yerine yalnz bir ya da birka tr zerinde retim yapmaya zorlar.
45

retim az saydaki tr veya stil zerinde toplannca uzmanlamaya gidilir, daha etkin makineler kullanlr ve lek ekonomilerinden yararlanlr. Bylece lke sz konusu trn ihracats durumuna gelirken dier tipleri de dardan ithal eder.

46

H-O teoremi uluslar aras ticareti karlatrmal stnlklere, ya da faktr donatmndaki farkllklara dayandrr. Oysa Monopolc Rekabet hipotezinde, endstri ii ticaret mal fakllatrmas ve lek ekonomileri ile aklanmaktadr. Buna gre, lkeler arasndaki faktr donatmlar ne derece farkl ise, karlatrmal stnlklere bal endstriler aras ticaret de o derece byk olur.
47

Bu ise faktr donatm teorisi ya da karlatrmal stnlklerin daha ok sanayilemi lkelerle az gelimi lkeler arasndaki ticareti aklamakta baarl olaca anlamna gelir. Tersine, monopolc rekabet hipotezi de ayn faktr donatmna sahip sanayilemi lkelerin kendi aralarnda youn olarak gerekletirdikleri iki ynl ticareti aklamada kullanlabilecek bir teoridir.
48

Endstri-ii Ticaret ve llmesi

Endstri-ii ticaret (intra-industry trade) bir lkenin ayn endstriye ait mallar hem ihra, hem de ithal etmesi biimindeki ticarete verilen genel isimdir. zellikle sanayilemi lkeler arasndaki dnya ticaretinin nemli bir blm bu niteliktedir. Endstri-ii ticaret lek ekonomilerinden ve mal farkllatrmasndan kaynaklanmaktadr. Ayn faktr donatm ve teknolojiye sahip lkeler arasndaki ticaretin daha ok endstri-ii nitelikte olduu grlmektedir.

49

Endstri-ii ticareti (T) lmede yaygn olarak Grubel-Lloyd indeksi kullanlr. Bunun forml aadaki gibidir:

T = 1

X M X +M

Formlde X, belli bir mal veya mal grubunun ihracatn, M de onun ithaltn gsterir. Paydaki dikey izgiler mutlak deerleri yanstmas iindir. Buna gre indeks 0 ile 1 arasnda deiir. Eer lke sz konusu mal yalnzca ithal veya yalnz-ca ihra ediyorsa (yani endstri-ii ticaret yoksa) indeks sfrdr. Eer ayn maln ithal ve ihrac birbirine eitse indeks 1 olur ve bu durumda endstri-ii ticaret maksimuma ulamtr.
50

Endstri-ii ticaret genellikle lek ekonomileri ve mal farkllatrmasna baldr. Ancak, bir ksm endstri-ii ticaret mal farkllatrmas ile ilgili olmayp homojen mallar zerinde yaplmaktadr.

51

Homojen mallardaki endstri-ii ticarete konu olan mallar genellikle ar ve kaba hacimlidir ve ticaretin amac da tama giderlerinden tasarruf salamaktr. Homojen mallarda endstri-ii ticaret, zellikle uzun bir corafi snra sahip lkeler arasnda grlr. rnein ABD ile Kanada dou-bat ynnde ok uzun bir ortak snra sahiptirler. Her iki lke de gerek hayatta olduu gibi, sz gelii, kereste imlinde iyi birer retici durumunda bulunmaktadr. Ama ABD, dou yrelerinde Kanada'ya kereste ihra etmekte, batda ise o lkeden kereste ithal etmektedir. NEDEN?
52

NK, ABD'nin orman rnleri ileme sanayii lkenin batsnda toplanmtr. Dolaysyla, bu yrelerdeki imalatlar ilenmemi keresteyi lkenin birka bin ki-lometre uzaklktaki kereste reticilerinden salamaktansa, hemen yan balarnda snrn br yakasndaki Kanada tesislerinden salamay daha krl bulurlar. Bylece tama giderlerinden tasarruf salarlar. Kerestenin kaba hacimli ve tanmas g bir mal olmas da bu tr ticaret iin daha byk bir tevik dourur. Bylece, homojen nitelik tayan bu gibi inallar zerinde tama giderlerinden tasarruf salamak dncesi, endstri-ii bir ticaretin ortaya kmasna neden olmaktadr.

53

TAIMA GDERLER VE DI TCARET TEORS

Tama giderlerinin analize katlmas durumunda d ticaretin yaplabilmesi ticaret ncesi iki lke arasndaki fiyat farknn tama masraflarndan byk olmasna baldr. Bu koula uyan mallara ticari mallar, uymayanlara da ticaret d mallar denir.
54

Tama masraflar ticaretin hacmini etkiler Kurulu yerlerinin seiminde etkili olur

Kaynaa ynelimli Piyasaya ynelimli Serbest endstriler.

Snr ticaretinin nedeni de tama masraflardr.

55