ULUSLARARASI TCARET TOERS ANALZLER:

KARILATIRMALI STNLK TEORS

Giri

Uluslararas Ticaret Analizleri Uluslararas Ticaret Teorisi (International Trade Theory) ve Uluslararas Ticaret Politikas (International Trade Policy) olmak zere, birbirini tamamlayan iki alt gruba ayrlmaktadr. Mal akmlar uluslararas ekonomik ilikilerde daima en eski ve en arlkl yeri tutmutur. Ancak teknolojinin ulat boyutlar ve dnya hizmet ticaretindeki hzl artlar son yllarda dikkatlerin daha youn biimde hizmetler alanna yneltilmesine neden olmutur

ULUSLARARASI EKONOM

Uluslararas Ticaret (Mal Akmlar) -hracat -thalat -Greceli fiyatlar -retim, Tketim

Uluslararas Parasal likiler (Mali Akmlar) Snr tesi para, sermaye ve deme akmlar Dviz piyasas Kur deimesi demeler bilanosu Denkleme mekanizmalar

Uluslararas Ticaret Teorisi lkeler hangi nedenle ticaret yaparlar D ticaretin yararlar D ticaretin bileimi Ticaret dengesini salayan greceli fiyatlarn oluumu

Uluslararas Ticaret Politikas Hkmetin d ticarete mdahalesi Amalar Aralar 3

I.ULUSLARARASI TCARET TEORSNN KAPSAMI

Uluslararas Ticaret teorisinin balca amac, lkeler arasndaki mal ve hizmet alm satmlarnn nedenlerini aklamaktr. Uluslararas Ticaret teorisine ilikin analizler, baz ar basitletirici varsaymlar altnda lkelerin birbiriyle yapmakta olduklar ticaretin temelini, yani d ticaret kazanlarn, d ticaretin bileimini ve greceli reel fiyat ilikilerini aklamaya ynelik bilimsel faaliyetlerdir.
4

Teori kurma almalarnn dayand soyutlama ilemi dolaysyla Uluslararas ktisatn bu alanna bazen Soyut Uluslararas Ticaret Teorisi (Pure Theory of International Trade) veya yalnzca Soyut Teori de denmektedir.

Uluslararas Ticaret Teorisinin yantlamak zorunda olduu soru:

1. lkeler neden d ticaret yaparlar, yani d ticaretin kapal ekonomiye gre lkelere salad yararlar nelerdir? 2. Bir lke d ticaretinin bileimi nasl aklanabilir; yani bir lkenin hangi mallar ihra, hangilerini ithal edecei neye gre belirlenir? 3. Bir lkenin ihra fiyatlar ile ithal fiyatlar oran, yani d ticarette nisbi fiyatlar, ya da d ticaret hadleri nasl olumaktadr?
6

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

Uluslararas ticaretin ilk kez bilimsel bir yntemle
incelenmesi Adam Smithin 1776da yaymlanan nl eseri Uluslarn Zenginlii ile balar.

Sonralar bu teoriye David Ricardo, John Stuart

Mill, Alfred Marshall, Eli Heckscher, Bertil Ohlin, John Maynard Keynes, Jacob Viner ve Paul Samuelson nemli katklarda bulunmulardr.
7

Uluslararas Ticaret Teorisinin Douu

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

MERKANTLZM (XVI-XVII. yy)

Merkantilist dnemden nce dnyada yaygn bir d ticaretten sz etmek gtr. Bu durumun tek istisnas uzak dou ile Avrupa arasnda yaanan ve Trkiyeyi bir kpr durumuna getiren PEK YOLUdur Merkantilist dnem feodalitenin yerine ulusal devletlerin kurulmakta olduu bir dnemdir. Yeni oluan ulus devletlerin resmi ekonomi doktrini merkantilizm olmutur.
Merkantilizme gre d ticaret politikasnn temel amac hazinenin altn stokunu artrmaktr. Youn devlet mdahaleciliine dayanan bir doktrindir.
9

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

MERKANTLZM (XVI-XVII. yy)

hracatn artrlmasna birinci derecede nem verirler. Mamul mal ithalinin kstlanmasn ngrr. Hammaddelerin ithali serbesttir. Merkantilistler altn girilerini artrmak iin ticaret filosunun gelimesine de byk arlk verir.
10

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

MERKANTLZM (XVI-XVII. yy)

Merkantilist doktrine gre dnya serveti (altn veya gm stoku) sabittir. O nedenle d ticaret yapan lkelerin arasnda daima bir eliki vardr. Ticaretten bir taraf krl karken dier taraf ayn lde zarara urar Sanayi devriminden sonra (kas gcnn yerine buhar gcnn kullanlmas ile) Merkantilizmin yerine liberal grler gemeye balad. Sanayi devrimi retim patlamas Yeni piyasa araylar Serbest ticaret veya ticarette liberalizm dncesinin yaygnlamas
11

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

KLASK LBERALZM

Adam Smithin Uluslarn Zenginlii adl kitabndaki grleri Klasik Liberalizm ya da Klasik ktisat Ekolnn temelini oluturur.

12

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

KLASK LBERALZMN TEMEL GRLER

Btn bireyler ekonomik karlarna gre hareket ederler. (homo economicus-ekonomik insan)

Devlet kiilerin bireysel giriim haklarn kstlamaz. (laissez faire, laissez passer braknz yapsnlar, braknz gesinler) Bireyler kendi karlar peinde komakla ayn zamanda toplumsal karlara da hizmet etmi olurlar.
Ekonomik hayatta dzen salayan bir grnmez el (invisible hand) vardr.
13

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

KLASK LBERALZMN TEMEL GRLER

Smithe gre, toplam dnya serveti sabit deildir. D ticaret, uluslararas uzmanlama ve iblm dourarak dnya kaynaklarnn verimliliini artrr. ki lke bu ekilde daha yksek retim ve tketim dzeylerine ulaarak yaam standartlarn artrrlar.
14

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

Merkantilizm Klasik ktisat

MERKANTLSTLER

MLL SERVET = ALTIN + GM HRACAT > THALAT DNYA EKONOMS STATK DNYA SERVET SABT EN Y POLTKA = THALATI KISIP, HRACATI ARTIRMAK TOPLAM DNYA SERVET SABT DEL VE SERBEST TCARET LKELERN SERVETLERN, DOLAYISIYLA DNYA SERVETN ARTIRIR. UZMANLAMA + BLM VERMLLK DNYA RETM
15

OYSA SMTH VE KLASK KTSATILAR

II. ULUSLARARASI TCARET TEORSNN DOUU

Uluslararas Ticaret Teorisi Analizlerindeki Standart

Varsaymlar:

ki lke, iki mal, her ikisi de retiyor, mallar homojen. Para yok, mal malla deitiriliyor. Fiyatlar reel (mal ya da faktr miktar). Mal, faktr piyasalarnda tam rekabet. Devlet mdahalesi yok (gmrk tarifesi, kota vb. kstlamalar yok) gc lke iinde tam hareketli, lkeleraras tam hareketsiz. Ekonomi tam alma durumunda. Tama giderleri sfir
16

Uluslararas Ticaret Teorisinin Douu Emek-deer teorisi

Adam Smith ve David Ricardoyu da kapsayacak biimde Klasik
Ekole bal iktisatlarn deer konusundaki grleri emekdeer teorisi (labor theory of value) olarak bilinir. Bu yaklama gre bir maln maliyeti (talep koullarnn bulunmamas durumunda o maln fiyat) onun retimi iin harcanan emek miktar ile llr. Dier yandan da emek, homojen (trde) bir retim faktr olarak kabl edilmitir. retiminde greceli olarak fazla emek kullanlan maln maliyeti daha yksektir. Klasiklerin sadece emei dikkate almasnn nedeni; doal kaynaklarn tanr vergisi olduu, semayenin ise biriktirilmi ve retim arac biiminde somutlatrlm emekten meydana geldiidir.

17

MUTLAK STNLK TEORS (Theory of Absolute Advantages)

Teori Adam Smithin 1776 ylnda yaynlanan Uluslarn Zenginlii isimli eserinde ortaya atlmtr.

Adam Smith (1723-1790)

MUTLAK STNLK TEORS (Theory of Absolute Advantages)

Bir lke kar lkeye gre hangi mallar daha dk maliyetle retiyorsa o mallarn retiminde uzmanlamal ve bunlar ihra ederek pahalya retebildiklerini d lkeden ithal etmelidir.

19

MUTLAK STNLK TEORS (Theory of Absolute Advantages)

Bir iinin bir gnde retebildii mallar

Amerika Almanya

A Mal B Mal 50 Birim veya 30 Birim 20 Birim veya 80 Birim

20

KARILATIRMALI STNLK TEORS (Theory of Comparative Advantages)

Teori David Ricardonun 1817 ylnda yaynlad Siyasal ktisadn ve Vergilendirmenin lkeleri kitabnda ortaya atlmtr.

David Ricardo (1772-1823)

KARILATIRMALI STNLK TEORS (Theory of Comparative Advantages)

nemli olan retimde stnlk derecesidir. Bir lke, dierine gre, hangi mallarn retiminde daha yksek oranda stnlk sahibi ise o mallarda uzmanlamaldr.

22

KARILATIRMALI STNLK TEORS RNEK

Bir gn ile retilebilen mal miktar
ngiltere Portekiz Kuma (metre) 80 10 arap(litre) 40 20

Her iki malda da ngiltere mutlak stnle sahiptir. ngilterenin kuma retimindeki stnl 8 kat, arap retimindeki stnl 2 kattr. ngiltere kuma, Portekiz arap retiminde uzmanlamaya gitmelidir. Karlatrmal stnlk teorisine gre, iki lke arasnda d ticaretin iki lke asndan krl olabilmesinin art, uluslararas fiyat orannn iki lke i fiyat oranlarnn arasnda olmasdr.

23

KARILATIRMALI STNLK TEORS RNEK

Bir gn ile retilebilen mal miktar Kuma (metre) ngiltere 80 Portekiz 10

arap(litre) 40 20

fiyatlar

ngilterede 1 m kuma = lt arap Portekizde 1 m kuma = 2 lt arap

24

KARILATIRMALI STNLK TEORS (Theory of Comparative Advantages)

fiyatlar ngilterede 1 m kuma = lt arap Portekizde 1 m kuma = 2 lt arap

Uluslar aras fiyat oran 1mk=1lt olsayd ngilterenin d ticaret kazanc ihra edilen kuma birimi bana birim arap Portekizin kazanc ihra ettii arap bana birim kuma olacaktr.
25

KARILATIRMALI STNLK TEORS (Theory of Comparative Advantages)

Gerek Mutlak stnlk gerekse de Karlatrmal stnlk modellerinde ticaretin nedeni lkeler arasnda emek verimliliindeki farklardr. lkelerin hangi mallar retip ihra edecei ve hangisini de ithal edeceini emek verimlilii belirlemektedir.
26

RCARDO MODELNN EKSKLER

Emek deer teorisine dayanmas lkeler arasndaki igc verimindeki farklln nedenlerini aklamamas gc lke iinde tam hareketli, lkeler arasnda tam hareketsiz olmas Ricardo teorisi bir arz teorisidir.

Uluslararas fiyatlarn dzeyi aklanmam. Bunun iin talebe de yer verilmeli.

Sabit maliyetlere ve tam uzmanlamaya dayanmas

artan-azalan maliyetler yok.

Statik bir model olmas retimin aamalara ayrlmasna deinmemektedir

27

KARILATIRMALI STNLKLERN GEERLK ALANI

A) Yurtii talep ve ulusal retim arasndaki farkllklar B) Mal niteliklerindeki farkllklar C) Fiyat farkllklar

28

III. FIRSAT MALYETLER LE DI TCARET TEORS ANALZLER

Klasik teoriye yneltilen eletirilerden birisi

Teorinin emek-deer teorisine dayanmas Emein homojen bir retim faktr kabul edilmesi

Gerekte maliyet emek, sermaye, doal kaynaklar ve giriimcilii faktrlerini de kapsar. Neo-Klasik iktisatlar emek maliyeti yerine tm faktrleri kapsayan FIRSAT MALYET kavramn koyarak karlatrmal stnlkler teorisinin bu eksiini gidermilerdir.
29

FIRSAT MALYET

Bir maln frsat maliyeti o maln retimini bir birim artrmak gereken kaynaklar serbest brakmak zere, baka bir maln retiminden vazgeilmesi gereken miktara eittir.

30

Frsat maliyeti
Frsat maliyeti teorisinde kaynaklarn tam alma dzeyinde kullanld varsaylr. Birden fazla retim faktrnn retime katld kabul edilince lkeler arasnda teker teker faktr verimlilii ynnden karlatrma yapmak olanakszlar. Bu gl yenmek iin verimlilik yerine bu kavramn tersi olan retim maliyeti ele alnarak bu sorun giderilir. Frsat maliyetleri yaklamna gre retim maliyeti, bir birim mal retmek iin gerekli olan kaynaklarn toplamna eittir.
31

Frsat maliyeti

Fiziki bakmdan farkl olan bu kaynaklar toplamak iin de emek, sermaye ve doal kaynaklar gibi faktrlerin her birinden kullanlan miktarlar yerine parasal deerler dikkate alnr.

32

Frsat maliyeti

Bylece, Ricardonun emek verimlilii tablosu yerine imdi her lkenin kendi ulusal paras ile llen ve frsat maliyetlerini yanstan yeni bir tablo elde edilmi olur.

33

1 birim elik ve 1 birim buday retmek iin gerekli kaynaklarn parasal deeri elik Buday Trkiye 10 TL 1 TL ABD 1$ 2$ Trkiye, 1 Birim elik: 10 birim buday ABD, 1 Birim elik: 0,5 birim buday
34

RETM MKNLARI ERS

D ticarette frsat maliyetleri retim imkanlar veya dnm erileri ile gsterilir.
TANIM: Bir lkenin veri teknoloji ve retim faktrleri varsaym altnda retebilecei azami mal ve hizmet miktarlarn ifade eder. retim mkanlar Erisi ile bir lkenin iki farkl maldan retebilecekleri alternatif bileimleri gstermek mmkndr.

35

RETM HACM VE RETM MALYETLER LKS SABT FIRSAT MALYETLER (SABT VERMLER)

Klasik retimin deimesine karn maliyetlerin sabit kalmasdr. (Sabit verimler) retimde sabit maliyetler, bir endstriden (kuma) dierine (buday) aktarlan kaynaklarn her iki kesimde de ayn derecede verimli olmasdr.

u iki durumda ortaya kar retim faktrlerinin birbiri yerine tam ikame edilebilir olmalar yada iki maln retiminde sabit oranda kullanlmalar Bir faktrn btn birimlerinin homojen veya ayn kalitede olmas Sabit frsat maliyetlerinin doal sonucu, retimde TAM UZMANLAMA dr

36

RETM HACM VE RETM MALYETLER LKS ARTAN MALYETLER (AZALAN VERMLER)

retim deitike maliyetler artyorsa retimde artan maliyetler (azalan verimler) sz konusudur. u iki durumda ortaya kar retim faktrleri tm mallarn retiminde sabit oranda kullanlmamaktadr. Bir faktrn btn birimlerinin homojen deildir. Artan maliyet varsaymnn sonucu genellike, retimde EKSK UZMANLAMA dr.
retimdeki uzmanlamann eksik kalmasnn nedeni retimdeki art dolaysyla ierideki retim maliyetlerinin (i fiyatlar) giderek artmas ve bir noktadan sonra dnya fiyatlarna eitlenmesidir.

37

RETM HACM VE RETM MALYETLER LKS AZALAN MALYETLER (ARTAN VERMLER)

retim artarken maliyetler azalyorsa retimde azalan maliyetler (artan verimler) denir. Azalan maliyetler durumunda aktarlan her kaynan retimde salad art bir ncekinden fazladr. Verimlilikteki bu artlar iktisatta isel ve dsal tasarruflar ya da lek ekonomileri ile aklana bilir.
38

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn 1000 TRKYENN DNM ERS 1 Sanayi N

100

ABDNN DNM ERS

1 Sanayi

1 0Tarm O
1000

A Tarm rn

1 Tarm O

M 1000

Grafik 1:Sabit maliyet koullar altnda dnn Erisi

Tarm rn

AB dorusu Trkiyenin dnm erisidir.Trkiye tm kaynaklarn tarmda altrrsa 1000 birim tarm rn elde eder. Eer tm kaynaklarn sanayide altrrsa 100 birim sanayi rn elde eder. A ile B arasndaki noktalar lkenin her iki maldan birlikte retebilecei miktarlar gsterir

39

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn 1000 TRKYENN DNM ERS 1 Sanayi N

100

ABDNN DNM ERS

1 Sanayi

1 0Tarm O
1000

A Tarm rn

1 Tarm O

M 1000

Grafik 1:Sabit maliyet koullar altnda dnn Erisi

Tarm rn

Dnm erisinin eim, tarm rnnn sanayi rn cinsinden fiyatn gsterir. AB dorusunun eimi = OB/OA = 100/1000 = 1/10 (i fiyat oran) 1 birim daha fazla sanayi rn elde etmek iin 10 birim tarm rnnden vazgemek gerekir.

40

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn 1000 TRKYENN DNM ERS 1 Sanayi N

100

ABDNN DNM ERS

1 Sanayi

1 0Tarm O
1000

A Tarm rn

1 Tarm O

M 1000

Grafik 1:Sabit maliyet koullar altnda dnn Erisi

Tarm rn

MN dorusu ABDnin dnm erisidir. MN dorusunun eimi = OM/ON = 1000/1000 = 1 (i fiyat oran) 1 birim daha fazla sanayi rn elde etmek iin 1 birim tarm rnnden vazgemek gerekir.
41

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn 1000 TRKYENN DNM ERS 1 Sanayi N

100

ABDNN DNM ERS

1 Sanayi

1 0Tarm O
1000

A Tarm rn

1 Tarm O

M 1000

Grafik 1:Sabit maliyet koullar altnda dnn Erisi

Tarm rn

Burada iki lkenin d ticarette krl kabilmeleri iin uluslararas fiyatn (d ticaret hadlerinin) bu lkelerin i fiyat (maliyet) oranlar arasnda olmas gerkir. Trkiyenin Uluslararas ABDnin i fiyat oran fiyat oran i fiyat oran 1/10 1/5 1

42

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn

200 100

F B D

Trkiye

ABD

1000
T L

M E

C Tarm rn

F 5000 Tarm rn

1000

1000

Grafik 1:Sabit verim koullar ve d ticaret

FA dorusu HF dorusu ile paraleldir ve uluslar aras fiyat orann gsterir. Kapal ekonomi durumunda Trkiye D noktasnda, ABD E noktasnda her iki maldan rettii kadar tketmektedir. Uluslararas fiyat oran 1/5 iken her lkede d ticarete alacaktr.

43

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn

200 100

F B D

Trkiye

ABD

1000
T L

M E

C Tarm rn

F 5000 Tarm rn

1000

1000

Grafik 1:Sabit verim koullar ve d ticaret

Trkiye sanayi retimini brakp tarmda uzmanlaarak retimini A noktasna kaydrr. ABD ise tarm rn retimini brakp sanayi rn retiminde uzmanlaarak retimini H noktasna kaydrr.
44

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn

200 100

F B D

Trkiye

ABD

1000
T L

M E

C Tarm rn

F 5000 Tarm rn

1000

1000

Grafik 1:Sabit verim koullar ve d ticaret

Trkiye FA dorusu zerindeki T noktasnda tketimde bulunabilecektir. KA kadar tarm rn, KT kadar sanayi rn ile deitirilebilecektir. ABD ise HF dorusu zerindeki M noktasnda tketimde bulunabilecektir. LH kadar sanayi rn, LM kadar tarm rn ile deitirebilecektir.

45

SABT MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn Sanayi rn

200 100

F B D

Trkiye

ABD

1000
T L

M E

C Tarm rn

F 5000 Tarm rn

1000

1000

Grafik 1:Sabit verim koullar ve d ticaret

Grld gibi her lke de kapal ekonomi durumuna gre her iki maldan daha fazla tketme olanana kavumutur. Serbest d ticaret her iki lke asndan avantajldr.
46

OALAN MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn L

A K B

C
R

oalan maliyet koullar altnda dnm erisi orjine gre i bkeydir. lke tarmda uzmanlarken retilecek her yeni tarm rn iin sanayi malndan giderek artan miktarlarda vazgemek zorunda kalr.

Tarm rn

Grafik 3: oalan Malliyetler ve Dnm Erisi

47

OALAN MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn L

A K B

C
K
O
Tarm rn

Grafik 3: oalan Malliyetler ve Dnm Erisi

rnein L noktasnda iken tarmsal retimi 1 birim (K=1) artrmak iin sanayi malndan A miktarnda vazgemek gerekir. A/K tarm rnnn sanayi mal cinsinden maliyetini (iki mal arasndaki yurt ii deim orann) gsterir Bu oran ise retim olanaklar erisinin L noktasndaki eimini (yani marjinal dnm orann) gsterir.
48

OALAN MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn L

A K B

C
R

kinci bir birim tarm rn elde etmek iin M noktasnda sanayi malnn retimini B kadar ksmak gerekir. kinci birimin frsat maliyeti B/K olur ki bu oran birinci birimden daha byktr. Frsat maliyeti L noktasndan R noktasna hareket ederken artar.

Tarm rn

Grafik 3: oalan Malliyetler ve Dnm Erisi

49

OALAN MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn F Fd C (Tketim)

Trkiyenin kapal ekonomi durumundaki retim ve tketimi dnm erisi zerindeki D noktasdr.
Bu noktada i fiyatlar (tarm rnn sanayi rn cinsinden fiyat) FF dorusunun eimine eittir.

(retim)E

F Fd

Tarm rn

Grafik 4: oalan maliyetler ve d ticaret kazanlar 50

OALAN MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn F Fd C (Tketim)

(retim)E

F Fd

Tarm rn

Trkiyenin FdFd gibi bir dnya fiyatndan d ticarete aldn kabul edelim. FdFd dorusunun eiminin dik olmas tarm rnlerinin dnya fiyatnn, yurtii fiyatndan yksek olduunu gsterir. Bu durumda Trkiyede reticiler tarmsal retimi artracak sanayi retimini ksacaktr.

Grafik 4: oalan maliyetler ve d ticaret kazanlar 51

OALAN MALYETLER VE DI TCARET

Sanayi rn F Fd C (Tketim)

(retim)E

F Fd

retim olanaklar erisi zerindeki saa ve aaya doru olan bu hareket, tarm rnnde yaplan her arttan elde edilen gelir, sanayi retiminin kslmas dolaysyla uranlan kayptan byk olduu srece devam eder.

Tarm rn

Grafik 4: oalan maliyetler ve d ticaret kazanlar 52

AZALAN MALYETLER VE DI TCARET

Tekstil Fd B Fd

Azalan maliyet koullar altnda, retim olanaklar erisi orijine d bkeydir. D ticarete alnca ihra malnda tam uzmanlama ortaya kar.

K H

F D

Fd F Fd A Motor

Grafik 5:Azalan Maliyet Koullar Altnda D Ticaret

Tam Uzmanlama

Azalan maliyet koullar altnda d fiyatlar i fiyatlara eit olsa bile krl d ticaret yapma olana vardr.
53

AZALAN MALYETLER VE DI TCARET

Tekstil Fd B Fd

K H

F D

Fd F Fd A Motor

Grafik 5:Azalan Maliyet Koullar Altnda D Ticaret

Tam Uzmanlama

Kapal ekonomi durumunda retim ve tketim noktas D, i fiyatlar FF dir. lkenin iki maldan birinde uzmanlamas iin D noktasnda dengenin herhangi bir ekilde bozulmas yeterlidir. Hkmetin geici bir sreyle endstriye sbvansiyon verdiini, dierlerini vergilendirmek gibi nlemler aldn dnelim.
54

AZALAN MALYETLER VE DI TCARET

Tekstil Fd B Fd

K H

F D

Fd F Fd A Motor

Bu durumda lke motorda tam uzmanlamaya (A noktas) gider. Bu maln MA ksmn FdFd fiyatndan (FF zdei) ihra ederek, karlnda MC miktar tekstil rn ithal eder ve C noktasna ular. C noktas daha yksek bir lke refahna ulaldn gsterir.

Grafik 5:Azalan Maliyet Koullar Altnda D Ticaret

Tam Uzmanlama 55

AZALAN MALYETLER VE DI TCARET

Tekstil Fd B Fd

K H

F D

Fd F Fd A Motor

Grafik 5:Azalan Maliyet Koullar Altnda D Ticaret

Tersine eer dokumaclk alannda uzmanlamaya gidilseydi (B noktas), retilen maln BK ksm dnya fiyatndan (FdFd = FF) ihra ederek C noktas gibi daha yksek bir lke refahn temsil eden tketimi gerekletirebilir.

Tam Uzmanlama 56

FARKLI MALYET BLEMLER VE DNM ERS

Yukarda farkl maliyet trne gre retim olanaklar erilerini ayr ayr inceledik. Fakat gerekte retim olanaklar erisi, yksek bir olaslkla artan, azalan veya sabit maliyetlerden yalnzca birisine bal deildir. Daha gereki bir durum, retim olanaklar erisi zerinde bu maliyet yapsn kapsayan deiik bileimlerin bulunmasdr. Baka bir deyile, belirli hacimdeki retime kadar, diyelim ki artan maliyetler geerli iken daha sonra bunu teki maliyet zellikleri izler. Bylece belki de ayn maliyet yapsnn geerli olduu birden ok bileim bulunabilecektir.
57

FARKLI MALYET BLEMLER VE DNM ERS

Maliyetlerin dnm erisi boyunca bu ekilde farkllamas, uluslararas uzmanlama konusunda da baz sorunlar dourabilir. Eer gerekte olduu gibi, dnm erisinin ekli tam olarak bilinemiyorsa, belli bir anda uluslararas fiyat oranna gre ulalan retim dengesi maksimum refah noktas olmayabilir. Dier bir deyile, gerekleen uzmanlama durumunda refah ancak snrl bir maksimum dzeyde bulunabilir.

58

FARKLI MALYET BLEMLER VE DNM ERS

Maliyetlerde farkllama zelliine sahip bir dnm erisi Grafik 1-6' da gsterilmitir. Eer d ticaret ncesi retim, AB dnm erisi zerinde A ile K arasnda bir noktada bulunuyorsa, lke TT gibi bir uluslararas fiyat oranndan ticarete aldnda, D1 noktasnda uzmanlamaya gider.

59

FARKLI MALYET BLEMLER VE DNM ERS

Dier yandan C gibi bir noktann gsterdii bileimleri tketerek geerli koullar altnda refahn maksimum eder. Ama bu bir yerel veya snrl refah maksimumudur. nk lke rastlant sonucu K ile B arasnda bir yerde bulunsayd, ayn ticaret hadlerinden (TT=TT) d ticarete aldnda D2 noktasnda uzmanlaacak ve rnein C2 bileimini tketecekti. O da yine yerel bir maksimum noktasdr. Ancak her iki maldan da daha fazla tketime olanak verdii iin, birincisine gre daha yksek bir refah temsil eder.
60

FARKLI MALYET BLEMLER VE DNM ERS

O halde veri koullar altnda, en yksek refaha ulaabilmek iin dnm erisinin ekli hakknda bilgi sahibi olmak gerekir. Eer erinin ekli grafikteki gibi tam olarak tahmin edilebilmi olsayd, ekonomiyi dorudan doruya D2'ye ynlendirmek gerekirdi. Bu amala devlet rnein, vergi politikas aralarn kullanarak bir maln retimini zendirme ve teki maln retimini caydrma yoluna gidebilirdi.

61