PNMATK SLNDRLER TEK ETKL SLNDRLER: Tek etkili silindirler tek hava giriine sahiptir ve kuvvet yalnzca bir

ynden uygulanabilirler. Silindir emberindeki basnl havann kesilmesiyle birlikte silindir yay veya harici bir kuvvetin etkisiyle ilk konumuna geri dner.

ekil 1. Tek etkili silindir ve sembolik gsterimi zellikleri: - Yalnzca hareket ederken hava sarfiyat olur. - Enerji kesintilerinde dahi ilk konumuna geri dner. - lerleme ynndeki kuvvet, kar yayn negatif etkisiyle azalr. - Gvdeleri daha uzundur. - Stroklar ksadr. - Geri dn kuvveti ilerleme kuvvetine gre olduka dktr. Uygulama Alanlar: Tek etkili silindirler genellikle ksa stroklu ve geri dn esnasnda herhangi bir kuvvetin bulunmad durumlarda kullanlr. Tipik kullanm yerleri unlardr: - Tutma - tme - Srme - Kesme - Pres

FT ETKL SLNDRLER: ift etkili silindirlerle basnl hava yardmyla her iki ynde hareket ve kuvvet elde etmek mmkndr.

ekil 2. ift etkili silindir ve sembolik gsterimi zellikleri: - lerleme ve geri dn hareketlerinde kuvvet elde etmek mmkndr. - Geri dn kuvveti alan dolaysyla ileri harekete gre daha kktr. - Piston mili yatay kuvvetlere kar koyamaz. - Tek etkili silindirlere gre daha uzun stroklar elde edilebilir. - Geri dn kuvvetini arttrabilmek amacyla piston milinin ap kk tutulur. - yaplar basittir. Uygulama Alanlar: Kk ve orta byklklerdeki kuvvetlerin hem ilerleme hem de geri dn ynnde uyguland yerlerde kullanlr. Tipik kullanm yerleri unlardr. - Tutma - tme - Srme - leme - Ayrma - Monte etme - Form verme - Delme / Zmbalama - Bkme - Ama / Kapama

DYAFRAM SLNDRLER: Bu silindirler i yaplar ve konstrksiyonlar sebebiyle olduka kk hacimli ve ksa stroklu olarak retilirler. Endstriyel uygulamalarda genellikle tek etkili versiyonlar kullanlr.

ekil 3. Diyafram silindir zellikleri: - yaplar olduka basittir. - Boyutlarna gre byk kuvvetler elde edilebilir. ( Yaklak 20-25 kN ) - Stroklar ksadr. - Montaj kolaydr. - Dk maliyetlidir. Uygulama Alanlar: Ksa mesafelerde byk kuvvetlere ihtiya duyulan uygulamalarda kullanlr. Tipik kullanm yerleri unlardr; - Tutma - Pres - Delme / zmbalama - Bkme KRK SLNDR: Bu silindirlerde hareket eden ve birbirleriyle srtnerek alan paralar olmamas sebebiyle bakm gerektirmeden ok uzun sreler alabilirler.

ekil 4. Krk silindir

zellikleri: - Stroklar harici dayamalarla snrlandrlr. - Birbirleriyle srtnerek hareket eden mekanik paralar yoktur. - Bakm gerektirmez. - Stroklar ksadr. - Elde edilen kuvvet stroa bal olarak deiir. - Taban ve tavan plakalar yaklak 15C eilebilir. Uygulama Alanlar: Ksa mesafelerde byk kuvvetlere ihtiya duyulan uygulamalarda kullanlr. Tipik kullanm yerleri unlardr; - Kaldrma platformlar - Skma Presleri - Bask silindirleri FRENL SLNDR: Piston mili zerindeki mekanik bir fren tertibat yardmyla silindirin ara konumlarda durdurulmas mmkndr.

ekil 5. Frenli silindir zellikleri: - Mekanik kilit mekanizmas sayesinde ara konumlarda durdurulabilme olana vardr. - Tutma kuvveti maksimum pnmatik itme kuvvetinden daha byktr. Uygulama Alanlar: Emniyetli alma gerekeleri dorultusunda silindirin kararl bir ara konumda durdurulmas gereken uygulamalarda kullanlr. FT ETKL SLNDR (FT MLL): Bu silindirler her iki hareket ynne doru eit miktarda kuvvet uygulayabilirler. Pistonun stabilitesi, her iki utan yataklama yaplarak salanr.

ekil 6. ift piston milli silindir

zellikleri: - Her iki hareket ynnde alma olana vardr. - Yataklama, milin her iki kolunda eittir. - Dk yanal kuvvetleri tayabilir. - Piston etki alannn her iki yanda eit olmas sebebiyle eit kuvvetler elde edilir. Uygulama Alanlar: Bu tip silindirler yanal (lateral) kuvvetlerin bulunduu ve her iki ynde e kuvvetin elde edildii uygulamalarda kullanlr. MLSZ SLNDR: ok uzun stroklara gereksinim duyulan ve piston milinin bklme olaslnn bulunduu uygulamalarda genellikle milsiz silindirler tercih edilir. Uygulama Alanlar: Silindir gvdesinin kapland ekstra hacim dolaysyla standart silindir tiplerinin kullanlmad veya ok uzun stroklar sebebiyle piston milinin bklme ihtimalinin bulunduu yerlerde milsiz silindirler yaygn olarak kullanlmaktadr. Tipik kullanm yerleri unlardr: - Yerletirme - Ama / Kapama - Uzun mesafelerde tama - Kap ama / kapama - Kesme Milsiz Silindir eitleri: 1. Fermuarl Tip Milsiz Silindir: Piston zerindeki yuvaya oturan mekik, szdrmazl salayan iki paralel bant arasndan geerek dardaki flana balanr ve hareketi iletir. zellikleri: Yanal (lateral) kuvvetlere kar mukavemeti olduka yksektir. Strok boyunca olduka her noktada eit olarak yataklama salanr. Piston etki alannn her iki yanda eit olmas sebebiyle eit kuvvetler elde edilir. 2. Manyetik Etkili Milsiz Silindir: Manyetik piston, mknats etkisiyle hareketi dardaki flana aktarr. zellikleri: Elde edebilecek kuvvet, mknatsn uygulayabilecei kuvvetle snrlandrlmtr. Tamamen kapal bir sistem olduu iin hava kaaklarna kar %100 korumaldr. 3. Bant Tip Milsiz Silindir: Pistona bal bantlarn makaralar zerinden geerek flan hareket ettirmesi prensibiyle alr.

zellikleri: Piston milinin yerine kablo veya bant kullanlr. Piston milinin bklme ihtimali yoktur. Olduka uzun stroklar elde edilebilir. Szdrmazlk elemanlar ok nemlidir.

OK KONUMLU SLNDR: Birden fazla stabil pozisyon elde edebilmek amacyla iki veya daha fazla silindirin kombinasyonuyla elde edilir.

ekil 7. ok Konumlu Silindir

zellikleri: Teorik olarak birbirinden farkl stroklara sahip n farkl silindirin birlemesiyle 2n farkl konum elde edilir. Ancak endstriyel uygulamalarda genellikle iki silindirli ve 3 veya 4 konumlu versiyonlar sklkla kullanlr. Uygulama Alanlar: Bu silindirler, birden fazla noktasal konumlandrma gerektiren, ayrma (sorting), dayama konumlandrmas gibi uygulamalarda kullanlr. TANDEM SLNDR: Tandem silindir, mekanik olarak birbirine akuple edilmi iki adet ift etkili silindirden oluur.

ekil 8. Tandem Silindir

zellikleri: - Kk piston apyla byk kuvvetler elde edilir. - Boyutlar byktr. - Stroklar ksadr. - 4 adet hava balants mevcuttur. Uygulama Alanlar: Bu tr silindirler basnl hava yardmyla ksa stroklarda ve kk hacimlerde byk kuvvet elde edilmesi gereken ivi akma, perinleme gibi uygulamalarda kullanlr.

HDRO-PNMATK SLNDR: Havann akkan olarak ok fazla sktrlabilir olmas sebebiyle deiken yklerle alrken ilerleme hznn sabit ve kesintisiz olmasn salamak olduka zordur. Pnmatik silindirin ierisine basit bir hidrolik devre ekleyerek silindirin hzn kontrol altna almak ve hareketini stabil hale getirmek mmkndr.

ekil 9. Hidro - Pnmatik Silindir zellikleri: - Basnl hava tarafndan ittirilen piston hidrolik akkann yer deitirmesini salar. - Hidrolik devreye eklenen entegre bir kscyla pistonun hz ayarlanabilir. - Hidrolik devreye eklenen kapama valfi ile piston ara konumlarda durdurulabilir.

Pnmatik Silindirlerin Yaps Pnmatik silindirlerin konstrksyon ve montaj tipleri ok eitli olabilir. n ve arka kapaklar ana gvdeye kendinden dili olarak balanabilir veya civata ve tijler yardmyla monte edilir. Gnmzde pek sk rastlanmamakla beraber kapaklarn gvdeye kaynatlmas veya perinlenmesi de mmkndr. Gvde malzemesi olarak ok eitli metaller kullanlmaktadr. Uygulama alanna ve prosesin ihtiyalarna gre alminyum, basit ve alaml paslanmaz elik, pirin ve bazen plastik malzemeler

kullanlarak ok eitli amalara hizmet eden ar yk silindirleri, dk srtnmeli silindirler, yksek scaklk silindirleri ve hijyenik silindirler retilmektedir. Eer silindir temassz manyetik alglayc ile birlikte kullanlacaksa, piston zerinde bulunan mknatslarn kolayca hissedilebilmesi iin silindir profil malzemesinin manyetik olmayan metallerden retilmesi gerekmektedir. Endstriyel uygulamalarda bir pnmatik silindirden bahsederken u zellikleri gz nnde bulundurulur; - Strok sonu yastklama Balant tipi Piston ap - Strou - Pistonun manyetikli olup olmad - Yk kapasitesi ve maksimum alma basnc -Szdrmazlk elemanlar ve kee grubunun tipi zel uygulamalarda ise aada belirtilen zelliklerdeki silindirler de kullanlmaktadr. - Korozyona kar direnli silindirler - Yksek sda alabilen (+200 "C ve st) - Yksek basn (200 Bar ve st) silindirleri - Takviyeli piston milli silindirler - Asidik ortamlarda kullanlabilen plastik kaplamal silindirler. Pnmatik silindirler tasarmlar gerei yalnzca eksenel ykleri tayabilirler. Silindirlerin makina zerine montaj yaplrken piston mili hareket ekseninin dorusal olmas ve hassas olarak monte edilmesi son derece nemlidir. Aksi taktirde silindirin piston ve kee gruplarna ar yk binecek ve silindir mrnn ksalmasna sebep olacaktr. Silindirin hareket ettirdii malzeme veya mekanik sistemin yataklanmasnn yeterince iyi olmad durumlarda pnmatik silindir i parasna veya mekanik tahrik sistemine esnek kaplinlerle balanarak muhtemel eksenel kaklklar kompanse edilir. Baz uygulamalarda i parasnn veya silindir milinin dnmemesi son derece nemlidir. Zira pnmatik silindirler genellikle dairesel profilde retilir ve dolaysyla piston ve piston mili grubu silindir kovan ierisinde dnme hareketi yapabilir Silindir piston milindeki dndrme kuvvetlerinin ok yksek olduu durumlarda ikiz pistonlu silindirler veya yatakl silindirlerin kullanlr. Yataklama zelliinin ok daha fazla olmas istenen ve piston miline ok fazla dnme momenti etki eden uygulamalarda tek veya iki noktadan yataklanm olan zel silindirler veya harici yataklama elemanlar kullanlmaldr Pnmatik Silindirlerde Yastklama Hareket eden ktleler, ataletlerinden tr kinetik enerjiye sahiptir. Bu hareket enerjisi, frenleme ve durma esnasnda harcanmaldr.

ekil 33. Pnmatik silindirlerde yastklama ihtiyacnn hesaplanabilmesi iin hareket eden ktlenin ve ilerleme hznn bilinmesi gerekir.

Hareket halindeki ktlenin kinetik enerjisi; W= 1/2omov2 formlyle hesaplanabilir. Silindirin yumuak bir biimde frenlemesi iin dahili ve harici yastklama metotlar da kullanlabilir Harici yastklama; - Egzozdan ksma - Mekanik yastklama elemanlar - Hidrolik ok emiciler - Oransal valfler -Pozisyonlama niteleri kullanlarak yaplr. Dahili yastklamada ise silindirin i yapsnda entegre yastklama elemanlar bulunur. Silindirin i konstrksyonu gerei strok sonuna yaklaldnda blgesel ani basn ykselmesi oluturulur ve havann yaylanma etkisi kullanlarak yastklama yaplr. Strok sonu yastklamada geri dn esnasnda piston alannn klmemesi iin dn ynne doru ak olacak ekilde bir ek valf yerletirilir. Aadaki tabloda silindirin anma lsne gre yastklama kapasiteleri verilmitir. Bu deerler, imalat firmalarn kendi tasarmlarna gre deiiklik gsterebilir ve hesaplamalarda silindir imalatsnn verecei tablo deerlen esas alnmaldr. Silindir ap (mm) 2 3 4 5 63 80 10 16 20 5 2 0 0 0 0 0

Yastkla 0. 2. 7 1 36 60 10 27 44 ma 8 6 4 0 0 0 Kapasite si (Joule) Tablo 2. Silindir apna gre yastklama kapasitesi

deal Yastklama deal yastklama, piston strok sonuna yaklat ve yastklamann balad andan itibaren pistonun kesintisiz olarak ilerleme ynnde hareket etmesi ve strok sonunda darbesiz bir ekilde durmas iin gereken yastklama ayardr. Bu durumda piston, olabilecek en abuk ekilde frenler ve darbesiz bir ekilde durur. Ayarlanabilir yastklamal silindirlerde farkl yklere gre yastklama miktarn silindir n ve arka kapak grubundaki entegre ayar vidalar yardmyla deitirmek mmkndr. Pnmatik Silindirlerin Karakteristik zellikleri ve Boyutlandrlmas Endstriyel uygulamalarda ve otomasyon sistemlerinde, birok farkl tipte silindirler kullanlmaktadr. zel veya genel amal olarak kullanlacak silindirler, ok farkl ebatlarda olabilir. Ancak aada belirtilen ana l ile bir silindirin tipini genel olarak karakterize etmek mmkndr. - Piston ap - Piston mili ap - Strok

ekil 36. Pnmatik silindirlerin efektif yzey alanlar Bir pnmatik silindirden elde edilen kuvvet, hava basnc ile efektif piston alannn arpmna eittir. Elde edilen kuvvet, srtnme (yaklak %5-10), kar basn, hava kaaklar ve pistonun zerine etki eden toplam yk yenerek pistonu hareket ettirir. Bir ift etkili silindirden elde edilen teorik kuvvet, aadaki formlle hesaplanabilir. lerleme Kuvveti: d12 x 3,14 Fv = p x Av = p x 4 Geri Dn Kuvveti: (d12 d22) x 3,14 Fn = p x Av = p x 4 Hava Sarfiyat:

VB= (A x h + Vr) x n P1 T 0 VT= VB x x P0 T1 d12 x 3,14 Fv= p x Av = p x 4 ( d12 d22) x 3,14 FR= p x AR = p x 4 VB = ( A X h + V T ) x n P1 V0 = V B x x P0 T 1 T0

Fv : Pnmatik Kuvvet FR : Geri Dn Kuvveti AV : Piston Alan Ar : Halka Alan AS1: Piston Mili Alan d 1 : Piston ap d 2 : Piston Mili ap h : Strok n : Dakikadaki Strok Says VT : Sabit Hacim p 1 : alma Basnc p0 : Atmosferik Basn VB : alma Basncndaki Hacim V0 : Atmosferik Basntaki Hacim T0 : Referans Scakl (293 K = 20 "C) T1 : alma Scakl (K)