4.

OCAK YOLLARINDA HAVA AKIŞI

4.1 Genel Bilgi

Havanın akış, yön ve miktarının kontrolü işlemleri Miktar Kontrolü olarak adlandırılır. Ocak
ikliminin kontrolü çalışmaları içinde havanın ocak yollarında dolaştırılması ile ilgili işler ise
Havalandırma olarak tanımlanır. Modern ocak iklimi kontrol çalışmalarının en önemli çaba
alanını oluşturan havalandırma genel olarak iklim kontrolü ile eş anlamlı olarak görülür ve
yeraltı atmosferinin izlenmesi ile ilgili pek çok çalışmayı kapsar.
Temel olarak, havalandırmanın amacı insanlar için ve üretimle ilgili diğer işlerde ihtiyaç
duyulacak havayı yeraltına sağlamaktır. Çalışanların rahatlığı için havalandırmanın en üst
önem sırasında olduğu madenlerde insanların hayatını devam ettirmesi için gerekli hava
miktarı 0.01 m3/sn gibi düşük değerlerdedir. Ancak bir madenin havalandırma ihtiyacını
arttıran pek çok neden vardır. Ocak atmosferinin fiziksel ve kimyasal kalitesinin kontrolü,
yani kirleticilerin (gaz, toz, nem) ocak havasından uzaklaştırılması için de temiz hava
sağlanmalıdır. Bütün bir madende sürdürülen faaliyetler göz önüne alındığında bir madene
sağlanması gereken hava miktarının kişi başına 0.01 m3/sn’den çok daha fazla olması
gerektiği açıktır. Bu miktar genellikle kişi başına 0.01 m3/sn’i aşar ve bazı durumlarda kişi
başına yaklaşık 1m3/sn’dir. Zor çalışma koşulları için 10–20 ton/1 ton-cevher hava miktarları
bugün çok sıra dışı değerler değildir.
Maden havalandırma taşıdığı yaşamsal önemin yanında, havalandırma ihtiyacının genişliği ve
yeryüzünden kazı bölgelerine kadar havanın dolaştırılması gereken yolların uzunluğu gibi
nedenlerle de oldukça karmaşık bir süreçtir. Hava akışı teorisinin temelini akışkanlar
mekaniği oluşturur. Maden havalandırma, gerçekte, akışkanlar dinamiği ilkelerinin havanın
maden açıklıkları ve borulardaki akışı işlemlerine uyarlanmasıdır. Bir gaz ve dolayısıyla
sıkıştırılabilir bir akışkan olmasına rağmen, bütün maden havalandırma çalışmalarında hava
sıkıştırılamaz bir akışkan olarak kabul edilir. Bu, hesaplamalar için önemli bir kabuldür.

4.2 Akışkan Akışında Enerji Dönüşümleri

Genel Enerji Denklemi
Maden havalandırma bir sabit akış sürecidir. Yani, akışı tanımlayan parametrelerin hiç birisi
zamanla değişmez. Böyle bir süreçte enerji dönüşümleri ve kayıpları mevcuttur ve bunların
yapısını anlamak ve matematiksel olarak ifade edebilmek oldukça önemlidir. Enerji
dönüşümleri, ocağa gönderilen hava miktarı ve basıncının hesaplanması için esastır. Hareket
halindeki bir akışkanın Toplam Enerjisi akışkanın o kesitindeki Statik, Hız, Potansiyel ve Isı

1 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

enerjilerinin toplamı kadardır. Şekildeki gibi bir akış ortamında akan bir gerçek akışkan
varsayılsın ve akış ortamının herhangi iki noktası arasındaki enerji dönüşümü göz önüne
alınsın.

Ilave Ilave
isi Is
enerjisi enerjisi

1 Akis
Enerji
Kayiplari
(Sok ve Sürtünme)
Z2

Z1

Atmosferik Baz

Enerji Dönüşümlerini Gösteren Akış Sistemi

Diğer ifadelerle karşılaştırıldığında Isı Enerjisi ihmal edilebilir büyüklüktedir. Ancak derin
madenler ve doğal havalandırma uygulanan işletmeler için önemli bir bileşendir. Ek olarak,
mekanik havalandırma (fan kullanılması) genellikle ayrıca değerlendirilir. Bu ifadeler hariç
tutulursa, 1 noktasındaki toplam enerji, 2 noktasındaki toplam enerji ve 1 ve 2 noktaları
arasında gerçekleşen akış enerji kayıpları toplamına eşit olur.

Toplam Enerji 1 = toplam enerji 2 + akış enerji kayıpları 1-2 [1]

İçsel enerjideki çok düşük değişimler ihmal edilip, her enerji türüne ait ifadeleri genel enerji
değişimi bağıntısında [1] yerine yazılırsa aşağıdaki genel akış enerji değişimi bağıntısı [2]
elde edilir.

2 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 p 1 V 12 p 2 V 22
+ + Z1 = + + Z 2 + Hl [2]
w 2g w 2g

Burada;

p1
= Statik Enerji,
w
2
V = Hız Enerjisi
2g
Z = Potansiyel (yükseklik) Enerjisi
Hl = Akış Enerji Kayıpları

[2] Denklemi bütün akışkan-akışı süreçlerine uygulanabilen Bernoulli bağıntısıdır. Yukarıda

verildiği haliyle bağıntı, hemen bütün maden açıklıklarında hava yoğunluğunun çok küçük ve
ihmal edilebilir değişmeler göstereceği kabul edildiğinden, sadece sıkıştırılamaz bir akışkan
kabul edilen hava için uygulanabilir.
Bağıntıyı oluşturan her ifade aslında birimi m olan bir özgül enerjidir. Metre (m), sıvı sütunu
yüksekliği olduğundan bu ifadeler basınç yükü (sıvı sütunu yüksekliği) yada basitçe yük
(yükseklik) olarak ta tanımlanabilirler. Hava ile ilgili hesaplamalarda yükseklik birimi olarak
yaygın bir şekilde mm kullanılır.
Yükseklik ve özgül enerjinin denklikleri kabul edildikten sonra genel enerji bağıntısı
aşağıdaki gibi [3] yeniden yazılabilir.

Ht 1 = Ht 2 + Hl [3]

burada Ht toplam yüksekliktir. Bağıntı bütün bileşenlerini içerecek şekilde aşağıdaki gibi [4]
yazılabilir.

Hs1 + Hv1 + Hz1 = Hs 2 + Hv1 + Hz 2 + Hl [4]

Hs: Statik Yük, mm.

Hv: Hız Yükü, mm.
Hz: Yükselti (potansiyel) yükü, mm.

3 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Yukarıda verilen [4] enerji bağıntısı maden havalandırma hesapları için en temel ve en genel
bağıntıdır. Bağıntı havalandırma sisteminin iki noktası arasındaki akışı tanımlayan bütün
değişkenleri kapsayacak bir ifade yazılabilmesi olanağını sağlar. Bu iki nokta sistemin
başlangıç ve bitiş noktaları kabul edilebilir. Böylece sistemin tamamın içeren bir hesaplama
yapılması mümkündür.

Değiştirilmiş Enerji Bağıntısı

Bağıntı [4]’teki Hz ifadesi maden havalandırma sistemlerinde sıklıkla karşılaşıldığı gibi
yükseklik farklarının önemli değerleri sebebiyle hesaplamaları karmaşıklaştırabilir. Bu
güçlük, havalandırma probleminin çözümünde değiştirilmiş bir yaklaşım kabul edilerek
çözülebilir.
Yükseklik değişiminin etkisinin analizi, su sütunu yüksekliğinin 25,4 mm (1 inç) değişimine
karşılık olarak [5] bağıntısı kullanılarak yapılabilir. Standart hava yoğunluğu için yükseklik
farkı;

p = H 1 ⋅ w1 = H 2 ⋅ w2 [5]

H 2 ⋅ w2 1 ⋅ 25.4
H1 = = = 21.1m − hava
w1 1.20

Bağlı olarak, deniz seviyesinde yükseltideki 21,1 mm artış Yükseklik Yükünde (Hz) 25,4 mm
ve bu artışı dengelemek üzere de Statik Yükte (Hs) 25,4 mm düşüşe neden olur. Pek çok
hesaplamada 1 mm yük değişimi için 0.83 m yükseklik değişimi yeterli kabul edilir.
Bağıntı [4]’te Hz Yükseklik Yükü kullanıldığında, Statik Yük Hs ölçülmüş yük olarak ifade
edilir. Dolayısıyla Statik Yük değişken bir temel seviye esas alınarak ifade edilir. Böylece
statik yük atmosfer basıncının altında yada üstünde bir değere sahip olur, yani Hs pozitif yada
negatif değerlere sahiptir.
Yukarıda bahsedilen bu iki durum düz bir borunun duruşu temel alınarak ifade edilebilir.

4 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

1. Durum:
Borunun 1 ve 2 noktaları arasındaki yük kayıbı mm ve
Atmosfer basıncı 10 338 mm
Kabul edilerek;

Hs1 = 101,60 mm Hs2 = 25,40 mm

Hv1 = 25,40 mm Hv2 = 25,40 mm
Hz1= 0,00 mm Hz2 = 0,00 mm
Hl = 76,00 mm
Atmosfer Basıncı = 10 338 mm.

Borunun yatay durumda bulunması halinde mutlak basınçlar kullanılarak toplam enerji
bağıntısı aşağıdaki gibi yazılır.

Hs1 + Hv1 + Hz1 = Hs 2 + Hv1 + Hz 2 + Hl

(101,60 + 10338)+ 25,40 + 0.00 = (25,40 + 10 338) + 25,40 +0,00+ 76,00

10 465 mm = 10 465 mm

2. Durum: 2

Hs1 = 101,60 mm Hs2 = 25,40 mm

Hv1 = 25,40 mm Hv2 = 25,40 mm 1778 mm
Hz1= 0,00 mm Hz2 = 25,40 mm
Atmosfer Basıncı = 10 337,80 mm Hl = 76,00 mm
Atmosfer Basıncı = 10 312 mm.
1

Hs1 + Hv1 + Hz1 = Hs 2 + Hv1 + Hz 2 + Hl

5 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 (101,60 + 10338)+ 25,40 + 0,00 = (25,40 + 10 312) + 25,40 + 25,40 + 76,00
10 465 mm = 10 465 mm

Aletsel basınç (ölçüm) değerleri kullanılarak yapılacak bir hesaplama baz seviyeye bağlı
olarak oluşacak statik basınç, yükseklik basıncı değişimlerini göz ardı edeceğinden doğru
sonucu vermeyecektir. Aletsel basınçlar kullanılarak yapılacak hesaplamalar genel enerji
denkleminin her iki tarafındaki Hz terimlerinin ihmal edilmesi suretiyle doğru yapılabilir.
Örnek olarak borunu yatay durduğu durum için bağıntı aşağıdaki gibidir.

101,60 + 25,40 = 25,40 + 25,40 + 76

127 mm = 127 mm

Borunun dik durduğu durum için ise;

101,60 + 25,40 = 25,40 + 25,40 + 76

127 mm = 127 mm
Bu şekilde bir hesaplama yaklaşımı hem yükseklik hem de baz seviye nedeniyle statik
basınçta ortaya çıkacak değişme ihmal edilmiş olduğu için doğru çıkar. Maden havalandırma
hesapları için değiştirilmiş ve basitleştirilmiş bir Genel Enerji Bağıntısı aşağıdaki gibi
yazılabilir.

Ht 1 = Ht 2 + Hl [6]

Hs1 + Hv1 = Hs 2 + Hv1 + Hl [7]

Düzenlenmiş Genel Enerji Bağıntısı her hangi bir pozisyondaki boru yada akış ortamları için
geçerlidir. Ancak bütün Statik Basınç ölçümleri ve hesaplamaların ölçüm noktasındaki
atmosfer basıncı temel alınarak yapılmış aletsel ölçümler üzerinden yapılması zorunludur.
Ancak bir istisna olarak doğal havalandırmada yükseklik farkları ihmal edilemez.

6 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

4.3 Yük Kayıpları ve Ocak Yükü

4.3.1 Akış Yük Kayıpları

Akışkanlar mekaniğinin uygulandığı hidrolik yada benzeri ortamlarda olduğu gibi maden
havalandırma da basınçlardan çok basınç farkları önemlidir. Çünkü iki nokta arasında bir
basınç farkı oluşturulduğu zaman sistemde bir akış gerçekleşebilir. Bir sabit-akış sürecine
doğal yada mekanik yollarla sağlanan ve bir basınç farkı yaratan enerji Hl ile tanımlanan akış
yük kayıplarını karşılamak üzere harcanır. Genel enerji bağıntısında olduğu gibi
hesaplamalarda kullanılan basınç ifadelerinin birimi su sütunu yüksekliği (mm olarak su
seviyesi yüksekliği) cinsindendir.
Akış yük kayıbının iki bileşeni Sürtünme Kayıpları (Hf) ve Şok Kayıplarıdır (Hx).

Hf = Hs + Hx , mm. [8]
Sürtünme Kayıpları, akışkan (hava) ile sabit kesitli akış ortamının yüzeyleri (galeri yüzeyleri)
arasında oluşan sürtünmeye bağlı oluşan yük kayıplarını ifade eder. Şok kayıpları ise, akış
yönünün değişmesi ve akış ortamının kesitindeki değişmeler sonucu oluşur. Şok kayıpları,
ayrıca, sistem giriş ve çıkış noktaları ile akış ortamından ayrılan kollar yada akış ortamına
birleşen kollar ve iki yada daha fazla akış ortamının kesiştiği kavşaklarda da oluşur. Akış
ortamının kesitini daraltan engeller (galerideki bant konveyör gibi) de şok kayıbı oluşturan
kaynaklardır.
Yük kayıpları sisteme sağlanan enerji ile karşılanmak zorundadır. Bu enerji Statik Enerji
formundadır. Şok ve Sürtünme Kayıpları akışkanın Statik Yükünde azalmalara neden olurlar.
Ancak, kesit değişimine bağlı olarak oluşacak Şok Kayıpları sonucunda Hız Yükünün bir
kısmı Statik Yüke dönüşür (kesit artıyorsa) yada Statik Yükün bir kısmı Hız Yüküne dönüşür
(kesit daralıyorsa). Dolayısıyla, her ne kadar Şok kaybına bağlı olarak gerçekleşiyorsa da
Statik ve Hız Yükleri karşılıklı olarak dönüşebilirdir denilir.
Bu yük dönüşümleri Şok Yükü yerine Statik Yükte belirgin artışa neden olabilir. Dolayısıyla,
bütün yük değişimlerini Statik Yük yerine Toplam Yük değişimi olarak çizmek gereklidir.
Bu, Şok ve Sürtünme Kayıpları nedeniyle oluşacak yük kayıplarını yansıtma açısından
önemlidir.

7 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

4.3.2 Toplam Yük yada Ocak Yükü
Çoğu durumda, kayıpları yenmek ve istenen akışı sağlamak için sisteme sağlanması gereken
yük miktarını belirlemek üzere tüm akış enerji kayıplarını toplamak gerekir. Bir tane fan yada
başka bir basınç kaynağına ve bir çıkış noktasına sahip bir maden havalandırma sisteminde
enerji kayıplarının toplamı Ocak Yükü olarak adlandırılır. Ocak Yükü, gerçekte, Bernoulli
ilkesi ile belirlenen ve istenen miktarda havayı ocak yollarında dolaştırmak için gerekli olan
basınç farkıdır. Birden çok fanın/basınç kaynağının kullanıldığı havalandırma sistemleri için
Ocak Yükü kavramı biraz daha karmaşıktır. İzleyen bölümlerde havalandırma sisteminin
basınç kaynağı olarak tek hava giriş noktası temel alınacaktır.
Ocak Statik Yükü (ocakHs): Havalandırma sisteminde bütün kayıpları karşılamak üzere
tüketilen enerji miktarıdır. Sistemin giriş ve çıkış noktaları arasında Ocak Yükünde
gerçekleşen bütün kayıpları içerir. Basitçe aşağıdaki gibi ifade edilir.

ocakHs = ∑ Hl = ∑ ( Hf + Hx ) [9]

Ocak Hız Yükü (ocakHv): Sistemin çıkış noktasındaki hız yükü olarak alınır. Hız Yükü akış
ortamının kesiti ve sayısındaki her değişime bağlı olarak sürekli değişir ve sadece akış hızı ve
hava özgül ağırlığının bir fonksiyonudur. Ocak Hız Yükü,

Hv = v [10]
2⋅ g
v: akış hızı, m/sn
g: yerçekimi ivmesi, m/sn2

Birikimsel bir yük kayıbı değildir. Ancak, çıkış noktasında sistemin Kinetik Enerjisi
atmosfere boşaltıldığı için bir kayıptır. Dolayısıyla, toplam enerji kayıpları belirlenirken Hız
Yükü de sistemde oluşan bir kayıp olarak düşünülmelidir.

Ocak Yükü (ocakHt): Ocak Yükü havalandırma sisteminde oluşan tüm akış yük kayıplarının
toplamına eşittir. Matematiksel olarak aşağıdaki gibi ifade edilir.

ocakHt = Hs + Hv [11]

8 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

4.4 Basınç Profilleri
Genel enerji denklemindeki farklı yük bileşenlerini grafiksel olarak ifade etmek için basınç
profilleri hazırlanır. Herhangi bir akışkanın basit bir akış ortamında akışına ilişkin basınç
profili aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Grafik aslında [3] ve [4] bağıntıları ile ifade edilen
Bernoulli enerji bağıntısının görsel bir sunumudur. Basınç profilinde yükselti, statik+yükselti
(atmosfer basıncı dahil olarak) ve toplam yük olmak üzere üç bileşen gösterilir. Statik ve Hız
Yükleri gösterilen bileşenlerin farkları olarak gösterilir. Sistemin herhangi bir noktasındaki
yük-basınç ilişkisi grafik üzerinden doğrudan okunabilir.

Hv1 Hl

Hs1
Hv2

Ht1 1

Hs 2

Ht2
2
Hz1
Hz 2

Baz Seviye

Genel bir akış sistemi için basınç profili.

Maden havalandırmada, genel enerji bağıntısının düzenlenmiş hali olan [6] ve [7] bağıntıları
ile uyumlu olarak sadece statik ve toplam yük bileşenleri için basınç profillerinin
hazırlanmasına gerek duyulur. Yükselti etkisi göz ardı edilir. Belirlenen baz seviye
yükseklikle birlikte artan yada azalan sistemin barometrik basınç hattına paralel kabul edilir.
Herhangi bir noktadaki basınçlar bu noktadaki atmosfer basıncına göre alet basınçlarıdır.

4.4.1 Üfleyici Havalandırma Sistemleri İçin Basınç Profilleri

Bir üfleyici sistem, basınç kaynağının giriş noktasında yerleştirildiği bir sistemdir. Basınç
kaynağı maden (yada borunun) basıncını atmosfer basıncının üzerine yükseltir.

9 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Bir üfleyici sistemde Giriş Hız Yükü (girişHv) Atmosferik Baz Seviyeden düşüktür. Bu,
havanın sistemde akışını sağlamak için bu noktada bir emme işlemine gerek duyulmasının
sonucundur. Benzer şekilde Çıkış Hız Yükü (ocakHv) baz seviyeden yüksektir. Çünkü,
Hareket halindeki hava sistemi belli bir kinetik enerjiye sahip olarak terk etmektedir. Havanın
çıkış noktasındaki hız yükü sistemin bir kaybı olacağından çıkış hız yükü çıkış noktasında
olabildiğince düşük olmalıdır. Bu, çıkış noktasında bir miktar hız yükünü statik yüke
dönüştürecek bir düzenleme yapılarak sağlanabilir.

Hfb
Hxa Hxc Hxd
H fa Hfc
Fan a b c

Hf
a
Hv Hx
a a Toplam Yük
Hf
b
ocakHs
Statik Hx
c ocakHt
Hv Yük Hf
b c
Hv
c Hx
d

Atmosferik Baz Seviye (+) ocakHv

girisHv (-)

Mutlak Sifir

Üfleyici Sistem İçin Basınç Profili

Herhangi bir sisteme ait basınç profili hazırlanırken temel alınması gereken kurallar aşağıdaki
gibidir.
i) Sistemin giriş noktasında Toplam Basınç daima sıfır fakat çıkış noktasında
gerçekleşecek Hız Yüküne eşit ve pozitiftir.
ii) Statik Yük sistemin giriş noktasında daima negatif ve giriş noktasındaki Hız
Yüküne eşit ancak çıkış noktasında daima sıfıra eşittir.
iii) Öncelikle herhangi bir noktadaki Toplam Basınç çizilir ve sonra da Toplam
Yükten Hız Yükü düşülerek Statik Yük çizilir.

10 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Bir üfleyici sistemde, çizim işlemine çıkış noktasından başlanarak geriye doğru giriş
noktasına kadar yapılır. Sistemin herhangi bir noktasında aşağıdaki denklik sağlanır.
Ht = Hs + Hv

4.4.2 Emici Sistem İçin Basınç Profili

Bir emici sistemde basınç kaynağı sisteme giren havanın sistemi terk ettiği noktada
yerleştirilmiştir. Emici sisteme ait basınç profili, giriş noktasından başlanılarak, üfleyici
sistem için anlatıldığı gibi hazırlanır. Bütün yük kayıpları alet okumaları olarak belirlendikleri
ve negatif oldukları için hemen her bileşene ait basınç profili atmosferik baz seviyenin altında
yer alır. Bunun sebebi, sistemin çıkış noktasında yerleştirilmiş olan basınç kaynağının havayı
atmosfer basıncın altında bir basınçta alıp, atmosfer basıncına eşit basınçta dışarıya
vermesidir. Hs ve Ht çizgilerinin üfleyici sistemde olduğu gibi aynı değerlerde başlarlar ve
biterler.

H xi H xa Hfb
Hfa H xc Hfc Fan
a b c

Atmosferik Baz Seviye (+) ocakHv

girisHv Hx
i (-)
Hf
a
Hx
a
ocakHs ocakHt
Hf
Hv b Hf
b Hx c
c

Hv
c

Mutlak Sifir

Emici Sistem İçin Basınç Profili

Atmosferik basınca göre işaret uyumu sağlandığında statik ve toplam yük profillerinin negatif
olduğu bölgeler gözlenebilir. Sistemin herhangi bir noktasında;
Ht = Hs + Hv
ifadesi geçerlidir.
Fan bir emme işlemi gerçekleştirdiği için statik yük negatiftir. Bu, atmosfer basıncının altında
bir basınç oluşturulması anlamına gelir. Hız Yükü, Toplam Yük çizgisinin Statik Yükün

11 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

üzerinde olmasını sağlayacak şekilde pozitiftir. Ancak çıkış noktası hariç, Hız Yükü hala
negatiftir.
Nihai basınç hesaplamalarında uygun olmayan işaret dönüşümlerinden kaçınmak ve alet
okumalarına bağlı kalmak amacıyla, sistemin türü ve baz seviyenin yerine bakmaksızın ocak
yükleri daima pozitif kabul edilir. Açıktır ki, birinde emici, birinde üfleyici havalandırma
uygulanan eşdeğer iki sistemde aynı miktar hava dolaştırıldığında yük kayıpları ve ocak
yükleri de eşit olacaktır. Ancak göz önünde bulundurulması gereken bir nokta, emci sistemde
sistem giriş noktasında oluşan Hava Giriş Şok Kayıbı (Hxi) ile üfleyici sistemde ocak çıkış
noktasında gerçekleşen Hava Çıkış Şok Kayıbının (Hxd) aslında birbirlerine tam olarak eşit
olmayacaklarıdır. Bu bakımdan bir emici sistem ile bir üfleyici sistem kayıp ve yükler
bakımından tam olarak eşit olamayacaklardır. Bu iki kayıp nadiren eşit olurlar. Ancak fark
yok sayılabilecek kadar düşük olduğundan uygulamada birbirlerine eşit kabul ediliriler.

4.4.3 Yardımcı Havalandırma Sistemleri İçin Basınç Profili

Basınç kaynağının sistem giriş ve çıkış noktaları arasında herhangi bir yerde yerleştirildiği
durumda bir yardımcı havalandırma sistemi oluşturulur. Basınç kaynağı havayı atmosfer
basıncının altında alır ve atmosfer basıncından yüksek bir değerde sisteme verir.
Ocak Statik Yükü, hava giriş tarafı (Hsi) ve hava çıkış tarafı (Hsd) olmak üzere iki parçadan
oluşur. Bu iki parçanın toplamı Ocak Statik Yükünü oluşturur ve sabit bir akış için Emci ve
Üfleyici sistemlerin toplamına eşittir. Yine, sistem çıkış noktasında Hv Hız Yükü oluşur ve
Ocak Yükü (ocakHt) Ocak Statik Yükü (ocakHs) ve Ocak Hız Yüklerinin (ocakHv) toplamına
eşittir.

12 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 H xi Hfb
Hxa Hxc Hxd
Hfa Hfc
Fan a b c

Toplam Yük
Hf
b
Hx
ocakHsd
Statik c
Yük Hf
c
Hv
c ocakHt
Hx
d
ocakHv
Atmosferik Baz Seviye (+)
Hx (-)
girisHv i
Hf
Hf b
a ocakHsi
Hx
Hv a
a

Mutlak Sifir

Yardımcı Havalandırma Sistemi İçin Basınç Profili

Yardımcı havalandırma sistemi emici ve üfleyici sistemlerin özellikleri yansıtır. Basınç

profillerinin çizimine her iki uçtan başlanır.

4.5 Maden Açıklıklarında Havanın Akışı

Akışkanlar mekaniğinde bir geçiş türü ile birlikte iki farklı akış türünün varlığı kabul edilir.
Bunlar 1. Tabakalı (Laminar) Akış, 2. Ara-Durum Akışı ve 3. Girdaplı (Türbülanslı) Akıştır.
Akış hesaplamalarında akış türünün önceden belirlenmesi bir koşuldur. Çünkü akışkan her bir
durumda farklı akış özellikleri ve yük kayıpları gösterir.
Her bir akış türünün sınırlarını belirleyen ölçüt Reynolds Sayısıdır (NRe). Her akış durumu
için Reynolds Sayısı aşağıda verilmektedir.

Akış Türleri ve Reynolds Sayıları

Akış Türü Reynolds Sayısı, NRe
Tabakalı Akış ≤ 2000
Ara-Durum Akışı 2000–4000
Girdaplı Akış 4000 ≤

13 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Belirtilen sınırlar ortalama sınırlardır. Reynolds Sayısı akışkan özelliklerinin bir
fonksiyonudur ve aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.

ρ ⋅ D ⋅V D ⋅V
N Re = = [12]
µ υ
Burada;
ρ: Akışkan Yoğunluğu, Kg/m3
µ: Mutlak Akışkanlık (Viskozite), Pa.sn
υ: Kinematik Akışkanlık (Viskozite), m2/sn
D: Akış Ortamının Çapı, m
V: Akış Hızı, m/sn
Hava için, normal sıcaklık koşulları ve υ = 14.80x10–6 m2/sn için bağıntı [12],
N Re = 67.28 ⋅ D ⋅ V [13]
haline dönüşür.
Belli boyutlardaki bir akış ortamında, girdaplı akışın alt sınır olan NRe = 4000 koşulunu
sağlayan akış hızı Kritik Hız (Vc) olarak tanımlanır. Akışkan hızı, Kritik Hızı (Vc) aşarsa akış
türü Girdaplı Akıştır. Kritik Hız, Bağıntı [12]’nin NRe= 4000 alınarak Vc için çözülmesi ile
kolaylıkla hesaplanabilir. Bilinen değerler bağıntıda yazılıp ara işlemler yapıldıktan sonra
kritik hız;

0.06
Vc ≈ [14]
D
Maden açıklıklarında Girdaplı akış her zaman oluşur. Bu, yeraltında açığa çıkan kirleticilerin
kabul edilebilir ölçülerde seyreltilmesi olanağını verir. Bağıntı [14] incelendiğinde, Girdaplı
Akışı sağlayacak kritik hızın açıklık boyutuna bağlı olarak değişeceği görülür. Ancak yeraltı
açıklıklarının boyutları ve Bağıntı [14] göz önüne alındığında yeraltında hemen her zaman
Girdaplı Akış gerçekleşir. 0,30m den daha küçük borular ve çok nadir olarak 0,90 m’den daha
küçük açıklıklar kullanılmadığından, 0,07 m/sn’den daha büyük akış hızları daima Girdaplı
Akışa sebep olacaklardır. Tabakalı akış ise hava kapılarındaki kaçak akışlar ve kapatılmış
yerler yada göçük bölgelerinde akışın tıkanmalar nedeniyle durduğu koşullarda gerçekleşir.

14 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 NRe<2100
V

Vmax

NRe=3 000 000

NRe=30 000

Dairesel Akış Ortamlarında Hız Dağılımları (Sabit Akış Hızında).

Şekilde görüldüğü gibi dairesel bir akış ortamında, sabit bir Ortalama Akış Hızı ile farklı
Reynolds Sayıları için farklı hız değişimleri gözlenir.
Maksimum Hız, Vmax, akış ortamının merkezinde gerçekleşir. Ancak Reynolds Sayısının
Büyüklüğü ile değişir. Havalandırmada ortalama hızın (V) ölçülmesi amaçlanır. Dolayısıyla,
Hava yolunun merkezinde alınacak ölçümler yeterli olmaz. Ortalama hızın (V) Maksimum
Hız (Vmax) ile değişimi Reynolds Sayısının bir fonksiyonu olarak belirlenebilir. Maden
havalandırmada Reynolds sayısı genellikle 10 000’i aştığından kaba bir tahmin için ortalama
hız Vmax’a bağlı olarak aşağıdaki bağıntıyla hesaplanabilir.

V ≈ 0.80 ⋅ V max [15]

4.6 Yük Kayıplarının Hesaplanması

4.6.1 Hız Yükü

Hız yükü hava akışının gerçekleştirilebilmesi için sağlanması gereken kinetik enerjiyi ifade
eder ve sistemin çıkış noktasında gerçekleşen bir kayıptır. Hız yükünün, sistemin farklı
noktalarında ölçüm yada hesaplama yoluyla sıklıkla belirlenmesine ihtiyaç duyulur. Örnek
olarak, ocak yükünün belirlenebilmesi için sistem çıkış noktasındaki hız yükünün bilinmesine
gerek vardır.
Hız yükü aşağıda verilen bağıntı ile hesaplanabilir.

15 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 ρ ⋅V 2
Hv = [16]
2
Hv: Hız Yükü, Pa.
V: Akış Hızı, m/sn.
ρ: Hava Yoğunluğu, Kg/m3

4.6.2 Sürtünme Kayıbı

Sürtünme Kayıpları maden açıklıklarında gerçekleşen akış kayıplarının 70–90%’ını oluşturur.

Atkinson Eşitliği
Akışkanın akışı sırasında açıklık duvarlarının akışı engellemeye yönelik dirençleri yada
akışkanın kendi içinde meydana gelen içsel sürtünmeye bağlı olarak statik basınçta bir kayıp
olarak gerçekleşen Sürtünme Kayıbı i) akış hızı, ii) akış ortamının duvarlarının yüzey
özellikleri ve iii) akış ortamının boyutlarının bir fonksiyonudur.
Dairesel bir akış ortamındaki sürtünme kayıbının belirlenmesi için Darcy-Veissbach bağıntısı
kullanılır.

L V2
Hf = f ⋅ [17]
D 2⋅ g
Bağıntıda;
Hf: Sürtünme kayıbı, m.
L: Akış Ortamının Boyu, m.
D: Akış Ortamının Çapı, m.
V: Akış Hızı, m/sn.
F: Sürtünme Katsayısı.
Maden açıklıkları nadiren daireseldirler. Açıklık şeklinin dairesel olmadığı durumlarda, çap
(D) yerine Hidrolik Yarıçap ifadesinin kullanılması ile Darcy-Veissbach bağıntısı her tür
açıklık şekli için kullanılabilir hale gelir.

A
π ⋅ D2 D
Rh = = 4 =
( ) [18]
P π ⋅D 4
Rh ifadesi [17] ifadesinde yazılarak Darcy-Veissbach bağıntısının maden havalandırma
süreçlerinde kullanılabilecek bir versiyonu türetilebilir.

16 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 K ⋅ P ⋅ L ⋅V 2
Hf = [19]
A
Hf: Sürtünme Kayıbı, Pa.
K: Görgül(Ampirik) Sürtünme Katsayısı, Kg/m3.
P: Açıklığın Çevre Uzunluğu, m.
L: Açıklığın Uzunluğu, m.
A: Açıklığın Kesit Alanı, m2
V: Akış Hızı: m/sn.

Havalandırma hesaplarında akış hızı (V) yerine hava miktarı (Q) bilinir. Darcy-Veissbach
bağıntısı Hava Miktarı için düzenlenirse:

Q
Bilinen V = ifadesi [19] ifadesinde yazılarak.
A
K ⋅ P ⋅ L ⋅ Q2
Hf = [20]
A3

Havayolu Sürtünme Katsayısının Belirlenmesi

Sürtünme katsayısını en kesin bir şekilde belirlemenin yolu, yeraltında ölçülen basınç
düşüşünü kullanarak, [19] bağıntısı aracılığıyla belirlemektir. Geçmiş tecrübeler de ortalama
tahmin yada öngörü sağlamak amaçları için kullanılabilir. Ayrıca USBM tarafından, deneysel
çalışmalar sonucunda elde edilmiş sürtünme katsayısı değerlerinin bulunduğu tablolar da
kullanılabilir.

17 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

 Tablo 4.1. Kömür –Dışı Maden Yolları ve Açıklıkları İçin Sürtünme Katsayısı (K) Değerleri

Düz Yollar Eğrilikler Olan/Sinüsoidal Gidişli Yollar

Az Orta Fazla
Yüzey,
Kesit ve Çok Az Ortalama Çok Az Ortalama Çok Az Ortalama Çok Az Ortalama
Açıklık Gidiş Temiz Pürüzlü Pürüzlü Temiz Pürüzlü Pürüzlü Temiz Pürüzlü Pürüzlü Temiz Pürüzlü Pürüzlü
Tipi Düzensizlikleri
Düz En Az 0,0186 0,0278 0,0464 0,0371 0,0464 0,0649 0,0464 0,0557 0,0742 0,0649 0,0742 0,0928
Pürüzsüz Ortalama 0,0278 0,0371 0,0557 0,0464 0,0557 0,0742 0,0557 0,0649 0,0835 0,0742 0,0835 0,1020
Kaplama En Çok 0,0371 0,0464 0,0649 0,0557 0,0649 0,0835 0,0649 0,0742 0,0928 0,0835 0,0928 0,1113
En Az 0,0557 0,0649 0,0835 0,0742 0,0835 0,1020 0,0835 0,0928 0,1113 0,1020 0,1113 0,1299
Kırıntılı Ortalama 0,1020 0,1113 0,1299 0,1206 0,1299 0,1484 0,1299 0,1391 0,1577 0,1484 0,1577 0,1762
Kayaç En Çok 0,1299 0,1391 0,1577 0,1484 0,1577 0,1762 0,1577 0,1762 0,1855 0,1762 0,1855 0,2041
En Az 0,1484 0,1577 0,1762 0,1670 0,1762 0,1948 0,1762 0,1855 0,2041 0,1948 0,2041 0,2226
Ahşap Ortalama 0,1762 0,1855 0,2041 0,1948 0,2041 0,2226 0,2041 0,2133 0,2319 0,2226 0,2319 0,2504
Kaplama
1.50 m Bağ En Çok 0,1948 0,2041 0,2226 0,2133 0,2226 0,2412 0,2226 0,2319 0,2504 0,2412 0,2504 0,2690
Aralığı En Az 0,1670 0,1762 0,1948 0,1855 0,1948 0,2133 0,1948 0,2041 0,2226 0,2133 0,2226 0,2412
Magmatik Ortalama 0,2690 0,2783 0,2968 0,2875 0,2968 0,3061 0,2968 0,3061 0,3246 0,3154 0,3246 0,3617
Kayaç En Çok 0,3617 0,3710 0,3896 0,3803 0,3896 0,4081 0,3896 0,3988 0,4174 0,4081 0,4174 0,4359

18 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Tablo 4.2 Kömür Madeni Yolları ve Açıklıkları için Sürtünme Katsayısı (K) Değerleri.

Düz Açıklıklar (Kg/m3) Eğrilikleri Olan Açıklıklar(Kg/m3)

Çok Az Ortalama Çok Az Ortalama

Açıklık Tipi Temiz Pürüzlü Pürüzlü Temiz Pürüzlü Pürüzlü
Pürüzsüz
0,0464 0,0519 0,0631 0,0575 0,0723 0,0798
Kaplanmış
Kaplanmamış
0,0798 0,0909 0,1132 0,1150 0,1261 0,1373
(Kaya Cıvatalı)
Ahşap
0,1243 0,1391 0,1521 0,1577 0,1614 0,1670
Tahkimatlı

Tablo 4.1 ve 4.2 standart hava yoğunluğu temel alınarak hazırlanmıştır. Hava yoğunluğunun
farklı olduğu durumlar için düzeltilmiş K değerleri kullanılmalıdır. Düzeltilmiş K değeri
aşağıdaki bağıntı yardımıyla hesaplanabilir.

 ρhava 
düzeltimişK = tabloK ⋅   [21]
 1,201 

Hava yolunun gidişi, pürüzlülüğü gibi belirticilere ait şüphelerin yada belirsizliklerin olduğu
durumda ortalama değerlerin kullanılması doğru olur.
Havayolunda 1.50 m’den farklı aralıklarla ahşap tahkimat uygulanıyorsa aşağıdaki şekil
kullanılarak K değeri seçilebilir. Havayolunda ahşap tahkimat yerine kaya cıvatası
uygulanmışsa havayolu kaplanmamış yol olarak kabul edilir.

0,020
Sürtünme Katsayısı, Kg/m3

0,018
0,016
0,014
0,012
0,010
0,008
0,006
0,004
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00

Bağ Aralığı, m

Şekil Bağ Aralığının Sürtünme Katsayısı (K) Üzerindeki Etkisi.

19 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Havalandırma Boruları/Tüpleri İçin Sürtünme Katsayısı
Değişik malzemelerden üretilen boruların sürtünme katsayıları malzeme türü ve borunun
durumuna bağlı olarak değişir. Aşağıdaki tabloda standart hava yoğunluğu için, faklı
malzemelerden imal edilmiş boru yada tüpler için sürtünme katsayısı değerleri verilmektedir.

Tablo 4.3 Havalandırma Boruları/Tüpleri İçin Sürtünme Katsayısı (K) Değerleri.

Sürtünme Katsayısı, K (Kg/m3)
Boru yada Tüp Çeşidi
Yeni, İyi Durumda Kullanılmış, Orta Sağlamlıkta
Çelik, Ahşap, Fiberglas (rijit) 0,0028 0,0037
Jüt, Kanvas, Plastik (esnek) 0,0037 0,0046
Spiral-Tip Kanvas 0,0042 0,0051

4.6.3 Şok Kayıbı

Maden hava yollarında sürtünme kayıplarına ek olarak şok kayıpları da meydana gelir. Şok
kayıpları hava yolu yada borunun 1) yön değiştirmesi, 2) havayolunda bulunan engeller (bant
konveyör, lokomotif gibi), 3) hava yolunun kesitinin değişmesi ve 4) hava yolunun birden çok
kola ayrılması yada birden fazla kolun hava yoluna birleşmesi gibi nedenlerden kaynaklanır.
Her ne kadar maden havalandırma sistemlerinde ortaya çıkan toplam kayıpların ancak 10-
30%’u kadar bir orana sahip olsa da; şok kayıpları, ana yollar, kesit yada yön değiştiren
borular ve havayolları ile ilişkili hesaplamalarda dikkate alınmalıdır.
Şok kayıpları, ortaya çıkma koşullarındaki büyük değişmeler ve oluşumlarını açıklayan
yaklaşımlardaki eksiklikler nedeniyle kesin hesaplanabilen kayıplar değildir. Temel olarak,
bir şok kaynağında ortaya çıkan basınç düşüşü doğrudan hız yüküne bağlı olarak yada akış
hızının karesi ile değişir.
Şok kayıbı (Hx) hız yüküne bağlı olarak aşağıdaki ifadeyle hesaplanabilir.
Hx = X ⋅ Hv , Pa. [22]
X: Şok Faktörü.
X, Şok Faktörü, kabaca Sürtünme Katsayısına (K) benzer bir değerdir ve sadece verilen
koşullar için geçerlidir. Yani her bir şok kaynağı kendi şok faktörü ile ifade edilir.
Maden havalandırmada şok kayıplarının belirlenmesinde en etkin yöntem, her bir şok
kaynağında oluşacak şok kayıbının karşılığı olarak belli uzunlukta düz bir yolda oluşacak
sürtünme kayıbının hesaba katılmasıdır. Yani her şok kayıbına karşılık olarak belli uzunlukta

20 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

düz bir yolda oluşacak sürtünme kayıbı sistemde oluşacak kayıplara eklenir. Bu hesap
yöntemi Eşdeğer Uzunluk Yöntemi olarak adlandırılmaktadır.
Bir şok kayıbına karşılık olarak düz bir havayolunda oluşacak sürtünme kayıbının
gerçekleşeceği eşdeğer uzunluk Şok ve Sürtünme Kayıbı ifadelerinin birbirlerine eşitlenerek
belirlenebilir.
Hf = Hx [23]
L = Le kabulü ve gerekli işlemler yapılıp ifade eşdeğer uzunluk (Le) için düzenlenerek;

ρ ⋅ Rh ⋅ X
Le = [24]
2⋅ g ⋅ K
Bağıntı [24]’ün kullanılması yine şok faktörünün (X) bilinmesini gerektirir. Bu aynı zamanda
zaman alıcı bir işlemdir. Rutin işlemler için Tablo 4.3’te değişik şok kaynakları için karşılık
gelen eşdeğer uzunluklar kullanılabilir. Tablo 4.3 kullanılarak şok kayıplarının
hesaplanmasında bazı hususlara dikkat edilmesi gereklidir.
1. Tabloda verilen değerler K= 0,0186 Kg/m3 ve Rh = 0,61 m için hesaplanmıştır. Bağlı
olarak farklı açıklık geometrisi ve sürtünme katsayısı değerleri için eşdeğer uzunluğun
düzeltilmesi gereklidir.
2. Kesit değişimi (havayolunun dallanması hariç) ve sistemin girişinde oluşan giriş şok
kayıbı değişimin olduğu noktayı izleyen havayolunda oluşan bir kayıp olarak
hesaplara katılır. Sistemin çıkış noktasında gerçekleşen çıkış şok kayıbı bu durumun
bir istisnasıdır. Çıkış şok kayıbı bir önceki havayolunda gerçekleşmiş sayılır.
3. Havayollarında dallanmaların olduğu yerlerde yada kavşaklarda sadece kesit yada yön
değiştiren kol/kollar hava miktarı esas alınır. Tabloda verilen değerler eşit dağılım
kabulü ile belirlenmiştir ve kesit ve yön değişimini içermektedir. Dallanma olan yerde
ve kavşaklarda oluşan şok kayıbı yön ve/veya kesit değiştiren her bir kola eklenir.
4. Engeller gibi sıra dışı şok kayıplarının hesaplanmasında deneyimlerden de
faydalanılmalıdır.
5. Fan yerleştirilmiş olan bir yerdeki giriş yada çıkış şok kayıpları yok sayılır.
6. Kesin hesaplamalar için Le bağıntılarla hesaplanmalıdır.

21 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

Tablo 4.3 Farklı Şok Kaynakları İçin Eşdeğer Uzunluklar.

Kaynak Le (m) Kaynak Le (m)

Keskin, Yuvarlak Dönüş 1 Giderek Daralma 1
Keskin, Köşeli Dönüş 45 Ani Daralma 3
Dik, Yuvarlak Dönüş 1 Giderek Genişleme 1
Dik, Köşeli Dönüş 20 Ani Genişleme 6
Geniş, Yuvarlak Dönüş 1 Kollara Ayrılma, Düz Kol 10
Geniş, Köşeli Dönüş 5 Kollara Ayrılma, Ayrılan Kol 60
Hava Kapısı 20 Birleşen Kollar, Düz Kol 20
Hava Köprüsü 20 Birleşen Kollar, Birleşen Kol 10
Ocak Girişi 6 Skip yada Vagon(kesitin 20%'si) 30
Ocak Çıkışı 20 Skip yada Vagon(kesitin 40%'ı) 150

4.6.4 Bileşik Yük Kayıpları ve Ocak Yükü

Eşdeğer uzunluk yöntemi şok kayıplarının kolay hesaplanmasının yanı sıra belli bir hava
yolunda yük kayıplarının tek bir bağıntıyla hesaplanmasını da sağlar. Bağıntı [20] şok
kayıbını ifade eden eşdeğer uzunluğu da içerecek şekilde yeniden düzenlenirse;

K ⋅ P ⋅ ( L + Le ) ⋅ Q 2
Hl = Hf + Hx = [21]
A3
her bir yolda oluşan şok ve sürtünme kayıplarının toplanması ile Ocak Statik Yükü belirlenir.
Ocak çıkış noktasındaki hız yükü temel alınarak hesaplanan Ocak Hız Yükü ve Ocak Statik
Yükünün toplanması ile de Ocak Yükü Belirlenir.

22 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

ÖRNEK
Şekilde verilen sistemde her bir yolda oluşacak kayıpları ve ocak yükünü hesaplayınız.
K = 0.0232 Kg/m3
Q = 9.44 m3/sn
ρ = 1.201 Kg/m3

I A

F E

H C
G D
Giderek Genisleme
Ani Daralma B

Giderek Daralma

Yol Boyutlar (m*m) Uzunluk (m)

AB 3.10*6.20 247
BC 2.40*2.40 244
CD 2.40*2.40 107
DE 1.50*2.10 30
EF 1.50*2.10 77
FG 1.50*2.10 30
GH 1.50*2.10 122
HI 3.05*6.10 244

23 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

ÇÖZÜM
Sistemde oluşacak şok kayıpları;
Nokta Şok Kaynağı Le (m)
B Giderek Daralma. Keskin, Yuvarlak Dönüş 1+1
C Geniş, Köşeli Dönüş 5
D Ani Daralma. Dik, Köşeli Dönüş 3+20
E Dik, Köşeli Dönüş 20
F Dik, Köşeli Dönüş 20
G Dik, Köşeli Dönüş 20
H Giderek Genişleme. Dik, Yuvarlak Dönüş 1+1
I Ocak Çıkışı 20

Yollarda oluşacak kayıplar ve Ocak Statik Yükü (ocakHs);

Yol Kesit, m2 Çevre, m Uzunluk, m Le Le, m L+Le, m Hs, Pa

AB 18,58 18,29 247 0 247 1,456
BC 5,95 9,75 244 1+1 2 246 23,599
CD 5,95 9,75 107 5 5 112 10,744
DE 3,25 7,32 30 3+20 23 53 23,315
EF 3,25 7,32 76 20 20 96 42,231
FG 3,25 7,32 30 20 20 50 21,996
GH 3,25 7,32 122 20 20 142 62,467
HI 18,58 18,29 244 1+1+20 22 266 1,568
ocakHs 187,377 Pa

Hız yükü ocak çıkış noktasındaki akış hızı alınarak hesaplanır. Çıkış noktasındaki hız HI
yolundaki hızdır.

Q 9,44
V = = = 0.51m / sn
A 18,58

ρ ⋅V 2 1,201 ⋅ (0.51) 2
ocakHv = = = 0,156 Pa
2 2

ocakHt =ocakHs +ocakHv = 187,377 + 0,156 = 187,533 Pa

24 4. Ocak Yollarında Hava Akışı

PROBLEM
Aşağıda şekli ve ilgili verilerin verildiği sistem için her yolda oluşacak kayıpları, Ocak Statik
ve ocak Yüklerini hesaplayınız.
ρ: 1,041 Kg/m3
VEF = 10 m/sn
G

B
E

A F

C D

Galerilerin tamamı Magmatik Kayaç içinde oluşturulmuş ve ahşap tahkimat uygulanan

galerilerde bağ aralığı 1.50 m’dir.

Havayolu Kesit, m*m Uzunluk, m Yüzey Özellikleri

AB 2,44*3,66 198 Kaplanmamış, Ortalama Pürüzlü

BC 2,44*2,44 30 Ahşap Tahkimat, Ortalama Pürüzlü

CD 1,83*2,13 146 Ahşap Tahkimat Ortalama Pürüzlü

DE 1,22*1,83 27 Ahşap Tahkimat Ortalama Pürüzlü

EF 1,22*1,83 148 Ahşap Tahkimat Ortalama Pürüzlü

FG 3,05*4,27 170 Beton Kaplama, Ortalama Pürüzlü

25 4. Ocak Yollarında Hava Akışı