1

Endstriyel Fanlar
FANLAR


Fanlar hava ve benzeri gazlar (bundan sonra hava olarak anlacaktr) basnlandrarak
belirli bir ak yolu iinde hareket etmesini (bir yerden baka bir yere naklini) salayan
trbo makinelerdir. yi bir fan istenilen performans yerine getirirken az enerji tketen
(yksek verimli),
Mmkn olduunca az grltl ve mmknse az maliyetli olan fandr.
Fanlarn tahrik sistemlerinde genellikle elektrik motorlar kullanlmaktadr. Fanlar
sanayide ve ticari binalarda nemli oranda elektrik tketen cihazlardr. Halen Trkiyede
sanayide eski teknoloji rn ve verimleri yksek olmayan ok sayda fan
bulunmaktadr. Bu nedenle enerji verimliliinin artrlmasnda fanlarn ve fan
sistemlerinin verimliliklerinin artrlmasnn katks olacaktr.
Fan ve fan sistemlerinde enerjinin verimli kullanlmas seim, imalat ve iletme
srelerinin optimum olmas ile salanabilir. nk fanlar mrleri boyunca ilk yatrm
maliyetlerinin yzlerce kat enerji tketmektedirler.
Bunun anlam; bir iletme iin en iyi fann en ucuz fan olmaddr. Bu nokta ok nemli
olup fan satn alrken ve fann altrlaca sistem projelendirilip yaplrken buna ok
dikkat edilmelidir.








Alfer Mhendislik Taahht Ticaret Ve Sanayi A..
Ankara Org. San. Bl. Ouz Caddesi No: 15 06990
Sincan / ANKARA - TRKYE
V.D. ve Numaras : SNCAN / 0510199525
OCAK
2011
ARGE- F. K
01


Burada yaplmas gereken ey mr boyu maliyeti optimum olan fan seilmelidir.
(lk Yatrm Maliyeti + mr Boyu letme Maliyeti = Minimum) olan fan
seilmesidir.


GENEL BLGLER
ERK:
SAYFA -KONU
1-FANLAR -Genel Bilgiler
2-Fan eitleri
3-7-Performans Karakteristikleri
7-8-Fanlarda Grlt Seviyesi
9-10-Fan Performans Deerlerinde
Dzeltmeler
11-Fan Kanunlar
12-14-Fan Performans Deerlerinde
Dzeltmeler
15-Sistem Karakteristik Erileri
16-Fanlarda Enerji Verimlilii
17-letmelerde Enerji Verimlilii
18-25-Teknik Bilgiler
25-26- Fanlarn Kullanm Alanlar




2






Santrifj Fanlar
FAN ETLER
Fanlar deiik biimde snflandrlmaktadr.
Burada aadaki gibi bir snflandrma
kullanlmtr.

1. Aksiyal fanlar,
2. Santrifj fanlar,
3. Aksiyal-santrifj fanlar,
4. at tr fanlar,
5. Kart akml fanlar(blower),
6. Vorteks yada rejeneratif fanlar,
7. Dierleri

SANTRFJ FANLAR
Santrifj fanlarn avantajlar aadaki gibidir:

- Geni bir uygulama aral
- Yksek scaklk, korozif ve andrc ortam
uygulamalar,
- Direk tahrikli aksiyal fanlara gre, motora daha kolay
ulam,
- zellikle deiken ak direncine sahip yerlerde,
daha verimli ve daha sessiz alma olanaklar .
- Yksek bir yapsal kararllk
- ok yksek basn ve debiler

AKSYAL FANLAR
Aksiyal fanlar aadaki avantajlara sahiptir.
Burada klavuz kanatl aksiyal tr fanlar
karlatrmada temel alnmtr.

- Kompakt yap
- Dk ilk maliyet
- Dk montaj maliyetli
- Ayn kanat ucu hzlarnda daha dk
grlt dzeyi





3
































Fanlarn ilevi, V (m
3
/s or m
3
/h) debisindeki havay, basncn H (mmSS) ykselterek bir yerden bir baka yere iletmektir.
rnein, d hava bir hava hazrlama biriminde stldktan veya soutulduktan sonra fanlar yardmyla tm binaya datlr
ya da, bir endstriyel tesiste atk gazlar filtre edilir ve atmosfere boaltlr. Bu proseslerde fandaki hava akm, akkanlar
dinamiinin genel ilkeleri erevesinde aklanabilir.

Bu temel ilkeler aadaki gibi zetlenebilir:

Sreklilik Eitlii:
Ak yolu boyunca bir kaak olmad varsaylrsa, ak srasnda hava debisi sabit olup aadaki gibi yazlabilir:
Debi (Q) = Hz (V) x Kesit (A)

rnein santrifj fanda rotor ap girite kk, k blgesinde daha byktr. Hava debisi sabit olduundan, giriteki
hava hz daha yksek (ak yolu kesidinin daha kk olduu yerde) ve kta (ak yolu kesidinin daha byk olduu
yerde) daha dktr. Aada da belirtilecei gibi istenen bir sonutur.

Bernoulli Eitlii: Srtnme kaybnn olmad varsaymyla, bu eitlik basn, kinetik ve potansiyel enerji toplamnn ideal
bir akta sabit olduunu ifade eder. Yasaya gre ak yolunun iki noktasnda aadaki eitlik yazlabilir:

P
1
/ + v
1
2
/2g

+ Z
1
= P
2
/ + v
2
2
/2g

+ Z
2


Burada;

P= Basn (Pa)
= zgl arlk (m
3
/kg)
v= Hz (m/s)
z= Referans izgisinden olan ykseklik (m)


Performans Karakteristikleri
4




Yukardaki eitlikte, bir noktada basn yksek ve hz dk iken, dier bir noktada basn dk ve hz yksek olabilirken
her durumda toplam enerji sabit olacaktr.

Bernoulli eitlii, enerjinin korunumunu ifade eder.

Szel olarak ifade edilirse bu yasa, bir ak yolu boyunca akkann btn biimlerdeki enerji toplamnn, bu ak yolu
boyunca her noktada sabit olduunu ifade eder.
Bu da, kinetik ve potansiyel enerji toplamnn sabit kalmas demektir.

rnein bir depodan kan ak durumunda, depodaki ktle bana sahip olunan enerjinin
(basn ve yer ekimi etkisiyle oluan potansiel enerji) her yerde ayn olmas nedeniyle, btn ak iplikiklerinde toplam
enerji ayndr.

Gerekte ak srasnda bir srtnme kayb olacandan eitliin sol tarafnda bir enerji-kayb terimi de eklenmelidir.

Bu enerji kayplar fann yaratt statik basn ile karlanr.

nceki ifadeye dnersek, Bernoulli eitlii uyarnca kanatlarn d ksmnda ki basn (hzn dk olduu yer) artacaktir.

Fanlarda kullanlan nc ilke momentum (impuls) ilkesidir.

Bu ilke yardmyla dnme enerjisinin nasl basnca dnt anlalabilir.





Performans Karakteristikleri
5




































Santrifj fanda basn art aadaki biimde ifade edilebilir:

( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2 2
2 1 1 2 2 1
2
th
P u u v v c c
g

(
A = + +



Burada gerekli birim dntrmeleri yaplrsa;

AP= Eitliin ilk terimi merkezcil (santrifj) kuvvetin neden olduu basn artdr. (mmSS)

= Havann zgl arl (kg/m
3
),

u= Fan kanadnn giriinde ve knda u hz u =xDxn/60 (m/s)

u
1
= Havann fan giriindeki hz u
1
=xD
1
xn/60,

u
1
= Havann fan kndaki hz u
2
=xD
2
xn/60

v ve c = Hz (m/s)

g= Yer ekimi ivmesi (m/s
2
)

D= Rotor ap (m)

n= Fann dnme hz (d/d)

NOT:

D
2
>D
1
olduundan, k hz daha byk olacaktr. kinci terim, ak gecikmesinin neden olduu basn artdr. nc
terim, kinetik enerji olup burada u ve v bileke hzdr. (
1
girite, ve
2
kta) kanat asdr.

Fan Grlts

- Fan dn nedeniyle ortaya kan grlt enerjisi fann apna ve dnme
hzna (rpm) bal olup, kanat ucundaki dorusal hzn beinci kuvvetiyle
orantldr.
- Fan grltsn etkileyen dier parametreler konstrksiyon nitelikleri,
srtnme, ak yollarnn uyarlama biimidir.
- Ayrca, seilen yatak tr ve yalama ynteminin de fan grlts zerinde
nemli bir etkisi vardr.
- Genellikle dk dnme hzlarnda byk apl bir fan dk frekans ve
nispeten dk grlt yaratr.
- ap drerek ve hz artrarak ayn hacimsel debiye ulalabilir. Bu durumda
ortaya kan frekans ve grlt dzeyi yksek olsa da, bu yksek frekansl
grlt ses emen i kaplama malzemeleri yoluyla baarl biimde azaltlabilir.
- Genelde fanlarn ses gc dzeyi (SWL) fan tr, bykl ve hzlarla baml
olarak deiir.
- Fan grlts, kendi iinde fan dnme hzn ve kanat saysnn bir fonksiyonu
olan frekans kullanarak ,frekans aadaki biimde ifade edilir:

BF (Hz) =n(d/d) x N
kanat
(kanat say)/60.

Tablolarda frekans standartlatrlm biimde (63, 125, 250, 500, 1000, 2000,
4000, 8000 Hz) verilir.

Fanlarda en ok rastlanan devir says ve kanat says temelinde fanlarn grlt
frekans 100~500 Hz arasnda olduu sylenebilir. Hesaplama srasnda bunlara en
yakn deerler kullanlabilir.

BASIN ARTIMI
Performans Karakteristikleri
6





V(m
3
/h) debi ve P
th
(Pa) basncndaki bir fan iin gerekli g aadaki eitlikten bulunabilir:

N (kW) = V x P
th
/(3600x1000)

N
m
(kW) = VxP
th
/(3600x 102x
t
)

Bu eitlikte , P
th
mmSSdur. (1 mmSS=9.81 Pa)

Fan debisi rotor apna ve dnme hzna baldr. Fan basnc akkan younluunun,dnme hznn rotor
apnn ve kanatlarn bir fonksiyonudur.
Fan gc debi ve basncn arpm olduundan yine bu parametrelere baldr. Buradaki ilikiler fan
kanunlar ile aklanr.
GEREKL G
Performans Karakteristikleri
7











Endstriyel Fanlar
01
FAN GRLTS
Fanlarda Grlt Seviyesi
- Fan dn nedeniyle ortaya kan grlt enerjisi fann apna ve dnme hzna (rpm) bal olup, kanat
ucundaki dorusal hzn beinci kuvvetiyle orantldr.
- Fan grltsn etkileyen dier parametreler konstrksiyon nitelikleri, srtnme, ak yollarnn uyarlama
biimidir.
- Ayrca, seilen yatak tr ve yalama ynteminin de fan grlts zerinde nemli bir etkisi vardr.
- Genellikle dk dnme hzlarnda byk apl bir fan dk frekans ve nispeten dk grlt yaratr.
- ap drerek ve hz artrarak ayn hacimsel debiye ulalabilir. Bu durumda ortaya kan frekans ve
grlt dzeyi yksek olsa da, bu yksek frekansl grlt ses emen i kaplama malzemeleri yoluyla baarl
biimde azaltlabilir.
- Genelde fanlarn ses gc dzeyi (SWL) fan tr, bykl ve hzlarla baml olarak deiir.
- Fan grlts, kendi iinde fan dnme hzn ve kanat saysnn bir fonksiyonu olan frekans kullanarak
,frekans aadaki biimde ifade edilir:

BF (Hz) =n(d/d) x N
kanat
(kanat say)/60.

Tablolarda frekans standartlatrlm biimde (63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000, 8000 Hz) verilir.Fanlarda en ok
rastlanan devir says ve kanat says temelinde fanlarn grlt frekans 100~500 Hz arasnda olduu sylenebilir.
Hesaplama srasnda bunlara en yakn deerler kullanlabilir.

8




Fanlarn yaklak grlt dzeyi aadaki eitlikten hesaplanabilir:

[Lfan (dBA)],

L
fan
=Kw + 10log
10
(V / V
1
) + 20log
10
(Pt / P
1
) + C

Burada;

Kw = Fan zgl ses dzeyi,
V = Fan kts (debi) (L/s),
V
1
= Debi iin dzeltme faktr, = 0.472 L/s
P
t
= Toplam fan basnc,(Pa),
P
1
= Basn dzeltme faktr (249 P)
C = En verimli iletme blgesinden sapmay ifade eden dzeltme katsaysdr.
rnek:
Bir fan aadaki ana karakteristiklere sahiptir:
Debi = 50000 m
3
/h (=13.889 L/s),
Basn = 200 mmSS (=2000 Pa)
Dnme hz = 1000 d/d
Kanat says = 10 olan fann ,yaklak grlt dzeyini belirleyiniz.
Frekans BF =1000x10/60=166
Tablodan Kw=47 dBA okunur.
rnein ayn referans tablosundan C=6 dBA alnabilir.
Bylece yaklak ses dzeyi, aadaki gibi hesaplanabilir:
L
fan
=47+10log
10
(13889/0.472)+20log
10
(20007249)+6 =47+44.7+18.0+6=116 dBA


Fanlarda Grlt Seviyesi
9






Ykseltiye Bal Hava Younluu
Rakm (m) Atmosfer Scakl
(C)
Atmosfer Basnc
(Pa)
Hava Younluu
(kg/m
3
)
0 15 101325 1.205
300 13 97740 1.169
600 11 94218 1.135
900 9,10 90797 1.101
1200 7,10 87512 1.069
1500 5,60 84295 1.037
1800 3,10 81213 1.006
2100 1,10 78820 0.975
2400 0,8 75252 0.946
2700 -2,8 72407 0.918
3000 -4,7 69698 0.889
3300 -6,7 67023 0.861
3600 -8,8 64449 0.834
3900 -10,8 61943 0.807
4200 -12,7 59504 0.782
4500 -14,7 57167 0.757
6000 -24,6 46567 0.640
7500 -34,5 37592 0.539

NOT:
- Fan performans erileri, atmosferik basn (1 Bar) ve 15C scaklk ile tanmlanan
standart koullarda retilir.
- Bu koullardaki hava younluu =1.205 kg/m
3
(referans younluk olarak ) alnr.
- Buna karlk fanlar ou zaman, referans koullarda altrlr.
- rnein ykseltisi fazla olan yerlerde, deniz-dzeyinde fakat yksek scaklkta ya da hem
yksek hem de yksek scaklkl yerlerde altrlabilir.
- Bu koullarda fanlar altrmak iin, fan kanunlarna gre younluk dzeltmelerine
(ykseklik ve scaklk) gerek bulunmaktadr.
- Bunu yapmak iin, ideal gaz eitlii (PV=mRT) kullanlabilir.
- Bu eitlii younlua gre dzenleyerek, m/V==P/(RT) forml elde edilir.



YKSELTYE BALI HAVA YOUNLUU
Fan Performans Deerlerinde Dzeltmeler
10











Ykselti Dzeltimi

Ara deerler iin tablo deerleri kullanlarak enterpolasyon yaplabilir.

rnek:
1800 m ykseklikteki bir yerde (P
atm
=81213 Pa) ,
Hava younluu, =81213/(287x276.1) =1.021 kg/m
3
olacaktr.



Ara deerler iin tablo deerleri kullanlarak enterpolasyon yaplabilir.

rnek:
1800 m ykseklikteki bir yerde (P
atm
=81213 Pa) ,
Hava younluu, =81213/(287x276.1) =1.021 kg/m
3
olacaktr.



rnek :

Deniz dzeyi ve 15C scaklktaki hava younluu;
P
atm
=101330, R=287, T=150+273) =101330/(287x423)=0.834 kg/m
3
.
olup, bu durumda dzeltme kat says;
tan
0.834/1.205 0.692
actual
s dard

= =




rnek:
1800 m ykseltide ve 15C scaklkta hava younluu;
P
atm
=101330, R=287, T=150+273) =81213/(287x423=0.669 kg/m
3
dr.
Bu durumda dzeltme faktr;

tan
0.669
0.55
1.205
actual
s dard

= =


YLSELT DZELTMES
SICAKLIK DZELTMES
YKSELT VE SICAKLIK DZELTMES
Fan Performans Deerlerinde Dzeltmeler
11











































Scaklk Dzeltmesi

rnek :

Deniz dzeyi ve 15C scaklktaki hava younluu;
P
atm
=101330, R=287, T=150+273) =101330/(287x423)=0.834 kg/m
3
.
olup, bu durumda dzeltme kat says;
tan
0.834/1.205 0.692
actual
s dard

= =




Ykselti ve Scaklk Dzeltmesi

rnek:
1800 m ykseltide ve 15C scaklkta hava younluu;
P
atm
=101330, R=287, T=150+273) =81213/(287x423=0.669 kg/m
3
dr.
Bu durumda dzeltme faktr;

tan
0.669
0.55
1.205
actual
s dard

= =



BASIN
2). P
1
=P
2
x(D
1
/D
2
)
2
x(n
1
/n
2
)
2
x(
1
/
2
)
G
3). N
1
=N
2
x(D
1
/D
2
)
5
x(n
1
/n
2
)
3
x(
1
/
2
)
GRLT
4). L
2
-L
1
= 50Log
10
(D
2
/D
1
)+50 Log
10
(n
2
/n
1
)
Burada;
D= Rotor ap (m)
n = Dnme hz (rpm),

=Yava younluu (kg/m
3
),
L= Grlt dzeyi (dBA);
1 ve 2 indisleri srasyla 1 ve 2 durumarn ifade etmektedir.
DEB
1). V
1
=V
2
x(D
1
/D
2
)
3
x(n
1
/n
2
)x1
Fan Kanunlar
12






































rnek:

Debi=50.000 m
3
/h
Basn= 200 mSS
Rotor ap ve devir saysnn deimedii varsaylrsa, younlua gre diyagramlarn
kullanm aadaki gibi olacaktr:

(alma koullarndaki g: N
m
=50.000x200/(3600x102x0.8)=34 kW.
(0.8 sabiti yaklak toplam verimi ifade etmektedir).


1) Standart koullarda alrken; Bu durumda,
tan
1.00
actual
s dard

=


Olduundan her hangi bir dzeltmeye gerek yoktur.
(Fan yasalarna gre debi iin dzeltme katsays 1.00 olur.)


2) Deniz dzeyinde ve 150C deki alma: Burada dzeltme katsays;
tan
0.692
actual
s dard

=

olacaktr.

3) 1800 m ykseltide ve 150Cdeki alma ,bu durumda dzeltme faktr;
tan
0.555
actual
s dard

=


olacak ve standart koullarda basn:P=200/0.55=360 mmSS,
Bylece g: N
m
=50.000x360/(3600x102x0.8)=61 kW olacaktr.

YOUNLUK DZELTMES
Fan Performans Deerlerinde Dzeltmeler
13



































Fan Grlts

- Fan dn nedeniyle ortaya kan grlt enerjisi fann apna ve dnme
hzna (rpm) bal olup, kanat ucundaki dorusal hzn beinci kuvvetiyle
orantldr.
- Fan grltsn etkileyen dier parametreler konstrksiyon nitelikleri,
srtnme, ak yollarnn uyarlama biimidir.
- Ayrca, seilen yatak tr ve yalama ynteminin de fan grlts zerinde
nemli bir etkisi vardr.
- Genellikle dk dnme hzlarnda byk apl bir fan dk frekans ve
nispeten dk grlt yaratr.
- ap drerek ve hz artrarak ayn hacimsel debiye ulalabilir. Bu durumda
ortaya kan frekans ve grlt dzeyi yksek olsa da, bu yksek frekansl
grlt ses emen i kaplama malzemeleri yoluyla baarl biimde azaltlabilir.
- Genelde fanlarn ses gc dzeyi (SWL) fan tr, bykl ve hzlarla baml
olarak deiir.
- Fan grlts, kendi iinde fan dnme hzn ve kanat saysnn bir fonksiyonu
olan frekans kullanarak ,frekans aadaki biimde ifade edilir:

BF (Hz) =n(d/d) x N
kanat
(kanat say)/60.

Tablolarda frekans standartlatrlm biimde (63, 125, 250, 500, 1000, 2000,
4000, 8000 Hz) verilir.

Fanlarda en ok rastlanan devir says ve kanat says temelinde fanlarn grlt
frekans 100~500 Hz arasnda olduu sylenebilir. Hesaplama srasnda bunlara en
yakn deerler kullanlabilir.

Yukardaki fan 1000 d/d da alsn.

Bu fanda kay kasnak deiiklii yaparak basncn
230 mm SS a karlmas istensin.
(Fan rotor apnn ve alma koullarnn deimedii kabul edilmitir).
Bu durumda, devir says fan basnc ilikisinden bulunabilir.

230=200x(n
2
/n
1
)
2
n
2
/n
1
= (230/200)
1/2
= 1.07 n
2
=1.07x1000=1070 d/d olur.
Bu durumda debi V
2
=V
1
x(n
2
/n
1
)= 50.000x1.07=53.500 m
3
/h
Motor gc N
m2
=34x(1.07)
3
= 42 k W olur.
Bu fann 1000 d/d de ki grlt seviyesinin L
1
=100 d BA olduunu kabul edilsin.
Yeni durumdaki grlt seviyesi,
L
2
-L
1
= (50 log
10
(1.07)=1.47 L
2
=100+1.47=101.47 d BA olur.


Rotor apnn etkisi karakteristikleri bilinen bir fan yardm ile baka bir fann karakteristik
zelliklerinin (debi, basn, g, grlt) hesaplanmasnda kullanlr.
Nadiren de olsa rotor ap tralanarak bir fan daha dk kapasitede altrlmas dnlebilir.
Veya direk tahrikli sistemlerde istenilen devir says ve basnc salamak iin standart ap
deitirilebilir.
Rotor ap etkisi hesaplanrken dier parametrelerin sabit olduu kabul edilir.
Hesap yntemi younluk ve devir saysnda olduu gibidir.

DEVR SAYISININ ETKS
ROTOR APININ ETKS
Fan Performans Deerlerinde Dzeltmeler
14






















































Endstriyel Fanlar
01

Ykselti Dzeltimi

Ara deerler iin tablo deerleri kullanlarak enterpolasyon yaplabilir.

rnek:
1800 m ykseklikteki bir yerde (P
atm
=81213 Pa) ,
Hava younluu, =81213/(287x276.1) =1.021 kg/m
3
olacaktr.



Scaklk Dzeltmesi

rnek :

Deniz dzeyi ve 15C scaklktaki hava younluu;
P
atm
=101330, R=287, T=150+273) =101330/(287x423)=0.834 kg/m
3
.
olup, bu durumda dzeltme kat says;
tan
0.834/1.205 0.692
actual
s dard

= =



Not 1 :

Normalde yksek scaklkta alacak olan bu fann souk kalkaca kabul edilsin. Bu durumda en
kolay yol byk motor semek olacaktr. (letme annda ise deiken kanatl damper gibi
cihazlarla motorun ektii akmn drlebilecei dnlebilir). Ancak bunun kalk annda
yksek g ekilmesi, normal iletmede verimsiz alma (gereksiz yere byk motor kullanlmas,
byk motor iin byk apl mil, daha byk yatak, daha ok sayda kay vb.) gibi ilk yatrm
maliyetini artran olumsuzluklar olacaktr. Bunun yerine motoru, iletme artlarndaki gte
(yukardaki rnekte 34 kW) seip giri damperi kullanmak daha iyi bir seenek olabilir. Frekans
invertr iletmede deiken debi durumu varsa bir otomatik kontrol sistemi ile kullanlmak
suretiyle nemli lde enerji tasarrufu salayabilir.

Not 2 :

Fan kanunlarnda grld zere hacimsel debi (m
3
/h) younlua bal deildir. Ancak debi
ktlesel debi (kg/h) cinsinden verilmi ise bunun hacimsel debiye evrilmesinde alma
artlarndaki younluun kullanlmas gerekir. Ktlesel debi m=xV eklinde hesaplanr. rnekte
hacimsel debi yerine ktlesel debi rnein 60.000 kg/h eklinde verilmi olsayd her
durumdaki younluklar kullanlarak hacimsel debi hesaplanp ilemlere (g vb. hesab) yle
devam etmek gerekecektir.
Yukarda birinci durumdaki alma artlarnda hacimsel debi V=60.000/1.205=49.792 m
3
/h,
ikinci durumda V=60.000/0.834=71.942 m
3
/h,
nc durumda V=60.000/0.664=90.361 m
3
/h olacaktr.

NOTLAR:
Fan Performans Deerlerinde Dzeltmeler
15






















































Ykselti ve Scaklk Dzeltmesi

rnek:
1800 m ykseltide ve 15C scaklkta hava younluu;
P
atm
=101330, R=287, T=150+273) =81213/(287x423=0.669 kg/m
3
dr.
Bu durumda dzeltme faktr;

tan
0.669
0.55
1.205
actual
s dard

= =



Fanlar kendi balarna alan cihazlar deildir. Bir hava kanal veya proses sisteminin paras olarak
alrlar.

rnein bir binann klimatize edilmesinde kullanlan bir fan, kritik devredeki basn kayplarn
yenerek havay istenilen yerlere tamak durumundadr.

Bir fabrikann baca gaz filtreleme sistemindeki durum da benzerdir.

Fan kanallardaki, eanjrlerdeki, filtredeki ve varsa dier elemanlardaki basn kayplarn
karlamak durumundadr.

Sistem karakteristik erileri fan karakteristik erilerinin zerine izilerek fann alma noktas tespit
edilir.

Ayrca sistemin dinamik davran ve iletme ekline uygun olarak uygulanacak kontrol stratejileri
de bu eriler zerinde izilerek incelenebilir.

rnein fann en verimli blgede almas, sabit basnta almas (rnein bir merdiven
basnlandrma fan) veya deiken debide almas (rnein bir binada VAV sistemi), filtre kirlilik
durumu v.b. bu eriler zerinde incelenebilir.

Aksiyal fanlarn performans erilerinin ekilleri genellikle eer biiminde olduundan, az ok
kararl aralkta olduu sylenebilir.

Ak diren katsaysndaki kk bir art, akta ve dolaysyla fan ktsnda nemli bir de
neden olacaktr.

Fann alma noktas olanakl olduunda, en yksek alma verimine sahip olaca normal alma
aralnda (blgesinde) olmaldr.



SSTEM KARAKTERSTK ERLER
Sistem Karakteristik Erileri
16






















































Gnmzdeki sorunlarn ou enerji kaynaklarnn ktlndan ve fiyatlarnn yksekliinden
kaynaklanmaktadr. Ayrca petrol, doalgaz, kmr gibi yaktlar atmosferi kirletmekte ve kresel
snmaya yol amaktadr. Kresel snma nedeniyle ise gller kurumakta, kuraklk artmakta,
barajlarda sular azalmakta, kutuplarda buzullar erimektedir. Bu nedenlerle seilen ve tasarlanan
fanlarn ekonomik, az enerji tketen ve evre dostu olmalarna dikkat edilmelidir. rnein bir fann
40.000 saat alaca kabul edilsin. Bu durumda fann mr boyunca tketecei enerji, bu fann
imalat (ilk yatrm) maliyetinin 10 katndan fazla olabilmektedir. Bu nedenle uzun sre alacak fan
sistemlerinde enerji verimliliini artrmak ok nemlidir. lk yatrm maliyeti artsa bile bunlar
yaplmaldr. Aada bu hususlar ilikin zet bilgiler verilmitir.

Burada temel hedefler fanlarn verimliliinin artrlmas ve retimde az enerji kullanlmasdr. Bunun
iin doru fan seimi gerekmektedir. Bu noktada aadaki gibi hususlara dikkat edilmelidir.

- Fan seiminde kullanlaca tesisin zellikleri, alma artlar gz nne alnmaldr (uygun
debi, basn, malzeme seimi ve iletme ekli).
- Mmkn olduunca direk tahrikli fanlar kullanlmaldr.
(Ancak dk devirli elektrik motorlarnn pahal olduu veya kay kasnak sistemi ile
alacak bir fanda seim esnekliinin ok daha fazla olduuna dikkat edilmelidir).
- Elektrik motorlar yksek verimli tipte (EFF1 tipi) seilmelidir.
- alma rejimi uygunsa deiken debili sistemlerde frekans invertrleri kullanlmaldr.
- Yksek scaklklarda fan giriinde deiken kanatl damperler kullanlmaldr.


FANLARDA ENERJ VERMLL
Fanlarda Enerji Verimlilii
17













- letmenin srekli veya kesintili olmas durumuna gre fan tasarm yaplmaldr.
- letmenin amacna uygun olarak maksimum enerji ekonomisi salayacak ekilde
otomatik kontrol sistemi kullanlmaldr.
- ok yksek gl fanlarn altrld tesislerde seri veya paralel alma opsiyonlar
dikkate alnmaldr. rnein paralel bal iletmede kk ve birden fazla fan
altrlaca iin deiken debilerde dk kalk momentleri, yedekleme sz
konusu olabilir. (Ayrca tek ve byk bir fann frekans invertr ile kontrolu ok
uygun olmayabilir. Bu durumda maliyet analizleri yaplmaldr).
- Eer airfoil kanatlar kullanlmyor ise byk apl fanlar dk debilerde daha abuk
kararsz alma blgesine girebilir (dk akm ekme beklentisine karn motorun
daha fazla akm ekmesi sz konusu olabilir). Bu nedenle bylesi durumlarda bir adet
byk fan yerine birden fazla ve daha kk fan seilmesi dnlebilir. Bu ekilde
seilen birden fazla fan iletmede paralel bal olarak altrlabilir, burada
yedekleme de sz konusu olmaktadr. Yerine gre seri bal opsiyonlar da
dnlmelidir. rnein yksek basnlarda tek fan yerine iki fan daha uygun olabilir.
Veya tesisatn ok uzak veya dk kapasiteli bir blm iin booster fan kullanlr.
- Firmamz yukardaki ve benzeri konularda gerekli hizmetleri mterilerine
sunmaktadr.


LETMELERDE ENERJ VERMLL
letmelerde Enerji Verimlilii
18






KALKI SRES

Kalk sresi rotorun ataleti ile, motor torku ile yk tarafndan uygulanan kart tora
arasndaki fark olan hzlanma torku tarafndan belirlenir. Motorun tork erisi bir durumdan
dierine nemli lde deiir. Garanti edilmesi gereken tork iin rnein VDE 0530% 15~25
bir toleransa olanak salamaktadr. Rotor snf 16 olan motorlar iin kalk sresi;

2 2
6
0.7 .
10
M D n
t
N
=

olur.
Burada; n d/d olarak fan hz; N, kW olarak adsal motor gc; M kg olarak fann ktlesi ve D
m olarak rotor apdr. Kayl tahrikler iin, n
2
yerine n
vent
n
mot
fan ve motor devir saylarnn
arpm gelir.
Eer dk kalk torkuna sahip motorlar kullanlyorsa, hesaplanan kalk sresi 13 rotor
snf iin 1,2 ile; snf 10 iin 1,9 ile arplmaldr. Burada n, fann d/d olarak dn hz; N, kW
olarak motor gc; M kg olarak rotor ktlesi ve D rotor apdr.
Doas gerei, radyal fan ataleti yksek olan bir makinadr. Bu zellikle, nispeten dk gl
ve kk bir torka sahip motor kullanan dk hzl byk rotorlar iin sylenebilir. Bylece,
motordan daha dk devir saysna sahip ve 10 kWn stndeki btn motorlar iin bir
kontrol yaplmaldr.
Tek fazl motorlar kullanldnda, bu motorlarn uygunsuz tork erilerine sahip olmas
nedeniyle, zel bir dikkat gerekli olmaktadr.

Teknik Bilgiler
19





Malzeme ve Yzey lemleri

Normal fanlarmz yalardan ve yzey oksitlenmesinden soyutlanm yap eliinden
retilmekte ve evre dostu bir astar kat boya vurulmaktadr. Somun ve civatalar galvanizli
eliktendir. Standart tasarmdaki fanlar -25 C / +115 C scaklk aralnda kullanlabilir.
Bu scaklk aralnn dnda, zel yalar, zel yzey ilemleri, soutma diskleri gerekli
olabilir. Ltfen servis koullarnz hakknda bizi bilgilendiriniz.
Siparie gre fanlara, bir astar veya zel bir boya ile son kat boya vurulur. Fanlar
alminyum, paslanmaz, elik ve dier zel malzemelerden imal edildiinde bu boyama
yntemi sadece rotora, gvdeye ve giri azna uygulanr. Rotor tablas ve kaideleri, aksi
belirtilmedii srece, normal yap eliinden imal edilmektedir.

Patlama Direnimli Uygulamalar

stee gre fanlar, srtnmeyi artrmayan ve kvlcm retmeyen yumuak elik
malzemeden retilmektedir. Yksek gvenlik gerektiren uygulamalar iin, zellikle toz
patlamalarndan kanmak iin, i yzeye bir kalay kaplama uygulanabilir.




MALZEME VE YZEY LEMLER
Teknik Bilgiler
20





















































Fanlarn Performans Testi

Endstriyel fanlarn performans testleri DIN 24163 test kodlarna gre yaplr. Bir fann
performans statik basn (Pa),toplam basn (Pa), fan gc (kW), motor girdisi (kW),
mekanik verim (%), ve ses dzeyi (dB) gibi deikenlerin tmnn hava debisine (m
3
/h)
kar izildii bir eri yapra ile deerlendirilir. Bu performans erileri testlerden elde
edilirken, bazlar fan kanunlarnn uygulanmasyla belirlenir.
Ayrca yukardaki testlere ek olarak sya dayankl ve duman egzoz fanlar, sya dayanm
ynnden EN 12 101-3e gre test edilir. Fanlarn kullanm mrleri ierisinde her gerek
duyulduunda tam kapasite ve gvenilir biimde almas bir zorunluluktur. Is ve duman
havalandrma sistemi, yangn acil durumunda, olumlu rol stlenen gvenlik ekipman
kapsamndadr.
Yangn fanlar aadaki gibi snflandrlr;

- Snf F200 (200C, 120 dakika)
- Snf F300 (300C, 60 dakika)
- Snf F300, 120 dakika (zel snf)
- Snf F400 (400C, 120 dakika)
- Snf F500 (500C, 90 dakika ve700C, 90 dakika) (zel snf).

FANLARIN PERFORMANS TEST
Teknik Bilgiler
21




















































Teknik Bilgiler

Bir ok kurulumda fanlar maksimum kt vermek ve gerekli olduunda hava debisinin elle veya
otomatik biimde azaltlmasn salayan olanaklara sahip olmak zere seilir. Bu konuda en ok
kullanlan yntem aklanmtr.
Deiken alma Hz
Bu yntem herhangi tr bir fana uygulanabilir. Bu yntemde, fan erisi zerindeki her nokta fan
kanunlarn izler ve parabolik bir sistem karakteristii zerinde hareket eder. Bu sistemin
avantajlar aadaki gibidir:

- Fan verimi sabit kalr, kararsz blgeye kaymann herhangi bir riski yoktur (ne eik bir
fan durumunda)
- Debiyi azaltmann bu ynteminde, fann gc hzn nc kuvvetiyle deitiinden,
nemli bir g ekonomisiyle sonulanr.
- Hz azalrken bal olarak grlt dzeyi de azalr,
- Bir kay tahrikli sistem gereini de ortadan kaldrabilir,
Bu sistemin sakncas, zellikle srekli deitirmeler istendiinde, ilk maliyetinin yksek
olmasdr. Ancak iletmede salayaca tasarruflar yksek olur.

Deiken Kanatl Giri Damperli

Deiken giri damperi souk kalk ve tasarm kapasitesinden dk kapasitede alma gerekli
olduunda kullanlabilir. Giriteki burgu hareketinin sonucunda fan erisi deimekte hem g
hem de basn azalmaktadr. Bu yntemde, kk debilerde verim deiiklii yoktur. Bu yntem
dk debilerde, girite bir burgu hareketi yaratmayan damperli kontrolden daha iyi bir g
azalm elde etmek zere ne-eik kanatl, geriye-eik kanatl fanlarda kullanlabilir.




FANLARIN KONTROLU
Teknik Bilgiler
22





















































Teknik Bilgiler
Damperin kslmas veya almas ile sistem direnci deitirilir. Dier yntemlerle
karlatrldnda, g tketimindeki tasarruf ok azdr. Ancak en ucuz ve en basit
konstrksiyondur. Bu nedenle sadece kk gl ve g tasarruflarnn nemli olmad
fanlardaki hacim azaltmnda kullanlr.


Fan motorla tahrik etmede kullanlabilen iki yntem bulunmaktadr:
1. Kay-kasnakla tahrik
2. Direk tahrik (kavrama ile veya direk tahrik)
Bu iki yntemin avantaj ve sakncalar aadaki gibidir:
Kay-kasnak tahriki iki nedenle kullanlabilir:

- Esneklik: Herhangi istenen bir hz elde edilebilir (buna karlk direk tahrik
3000,1500, 1000 750 d/d gibi birka devir says hz ile snrldr). Fakat, eer elektrik
motoruna deiken kontrol uygulanyorsa, bu avantaj ortadan kalkar.
- Pahal ve dk hzl motorlardan (750 d/d) kanma imkan verebilir. Kk trlerde
drt nedenden tr direk tahrik kullanlr;
- Kk boyutlar genellikle yksek hzda altklarndan pahal dk hzl motorlara
gerek yoktur,
- Direk tahrik, fazladan miller, yataklar, destek elemanlar ve kasnaklara gerek
olmadndan dk maliyetle sonulanr,
- Kay kayplarndan kanld iin, direk tahrik daha iyi fan verimlerine sahiptir,
- Direk tahrik minimum bakma gerek gsterir.

DAMPERLER
MOTOR TAHRK TRLER
Teknik Bilgiler
23















































Fanlarn tahrikinde kullanlan yedi tr elektrik motoru bulunmaktadr. Bu trlerden ilk ikisi
trifaz g beslemesi gerektirirken dier be motor mono-faz gle beslenir. Fan gc 1 HP ve
zerinde oluunda genellikle tre-faz sincap kafes rotorlu motorlar kullanlr. En ok kullanlan
trifaz motorlar bunlardr. Bunlar yksek verim ve dk maliyet avantajlarna sahiptir. Bazen
iki-hzl motorlar olarak kullanlrlar. kinci hz kademesi iin ayr bir sargya gerek vardr. kinci
hz kademesi ilk hz kademesinin % 60~70i olabilir.

1. Pahal olmalarna ramen ayarlanabilir hz uyarlamalar iin trifaz sarg rotorlu
motorlar kullanlr.

2. Tek fazl, start iin yardmc sarg ieren ayrk-fazl indksiyon motorlar, 0.35 kW gce
kadar kullanlrlar. Bunlar biraz dk verimli olsalar da, tek fazl motorlar iinde en
verimlisidirler. Yksek bir kalk akm gerektirmeleri bir saknca oluturur.

3. Tek fazl, indksiyon motorlar, dnen paralarn ite deil dta olmasyla dierlerinden
ayrlr. Bu motorlar pervaneli fanlarda ve aksiyal fanlarda kullanlr.


ELEKTRK MOTORLARI
Teknik Bilgiler
24






Grlt

Susturucu ve ses azaltc ekipmanlar ynnden btn g aralklarndaki gereksinimlere yant
veriyoruz. rn program modler yapda olup, en yksek istee gre ayarlanabilmektedir.
Ekipmanlarmz kolay toplanabilmeleri yannda emsallerinden daha ucuz fiyattadr.
Ses azalm, hava yoluyla iletilen veya fanlardan kaynaklanan grltnn drlmesi iin
gerekli olabilir. Bu durumlarda, ses kaynan rtmek iin ou zaman yuvarlak veya
dikdrtgen susturucular kullanlr. Kapal mahallerde sesi en dk dzeye indirmek iin tam
yada ksmi ekipmanlar uygulanr .



Titreim

Fanlar ve dier dnen makinalar sadece ses deil fakat ayn zamanda, hafifletilmesi gereken
titreimler de retirler. Aksi halde bu titreimler malzemenin yorulmas nedeniyle yapsal
ypranmalara neden olabilir. Ar dzeyde anma ve ypranma retilen grlty artrr.
ALFER A.. tarafndan seilen titreim alclar, bu tr titreimleri dzeltmeye yarar. Bunlar sz
konusu olan arlklar ve frekanslara uyacak biimde seilmektedir. Ses azaltclarda olduu gibi
uyum sorunlar yaamamak iin fan ve titreim azaltmnn birlikte satn alnmas nerilir.
Kk fanlar iin lastik izolatrler kullanlrken, byk fanlarda tamamen kapal metal titreim
izolatrleri uygulanr. zel uygulamalar iin, ak, yayl titreim elemanlar da nermekteyiz.
Ayrca titreim nleyici altlklar da kullanlabilmektedir.
Hafiften orta arla kadar ekipmanlarn altklar olarak lastik malzeme neririz. Bu seri, altlk
bana 350 kg maksimum yk ve 11 mm statik kme ile 6 tr altlk iermektedir. zel montaj
tablalar son derece kararl ve mekanik ypranmalara dayanml bir montaj altl
oluturmaktadr.
Birok uygulamada ak metal yay izolatr neririz. Deiik balantlar kullanlarak yay bana
125 kg ve 25 mm lik bir kme ile izolasyon elde edilebilir.

GRLT VE TTREM
Teknik Bilgiler
25






















































- BNA MALZEME VE MENTO ENDSTRS,
- SERAMK ENDSTRS,
- TOZ TOPLAMA TEKNOLOJS,
- ELEKTRK ENDSTRS,
- EGZOST HAVALANDIRMASI,
- DUMAN GAZI TEMZLEYCLER,
- METALRJ VE DEMR ENDSTRS,
- PNMATK LEM TEKNOLOJS,
- BASKI ATLYES,
- ATI FANLARI ,
- LASTK ENDSTRS,
- YZEY LEME TEKNOLOJLER,
- TEKSTL ENDSTRS,
- ATIK ISI GER KAZANIMI,
- TNEL HAVALANDIRMASI,
- HVAC SSTEMLER,
- DEMR-ELK,
- CAM,
- MENTO,
- AHAP SANAY,
- KARAYOLU-DEMR YOLU TNEL HAVALANDIRMASI,
- MADENCLK,
- ELEKTRK SANTRALLARI,
- SOUTMA KULELER,
- OTOPARK HAVALANDIRMASI,
- PETROKMYA,
- KMYA,
- RZGAR TNEL,
- TAIMACILIK,
- EKER,
- KAIT VE AHAP ENDSTRS,
- EVRE ENDSTRS,
- ENDSTRYEL HAVALANDIRMA




Firmamz farkl fanlarn deiik uygulamalar konusunda geni bir deneyime sahiptir. Bugne
kadar fan teslimi yaplan sektrel alanlar ve kazanlan deneyim genilii aada ksaca ve rnek
olarak verilmitir.

FANLARIN KULLANIM ALANLARI
Fanlarn Kullanm Alanlar
26



































Tnel Havalandrmas
Ara tnelleri ve metrolar, deiik tarif koullarn karlamak zere
havalandrmay ve acil durum koullarnda alr halde kalmay gerektirir.
ALFER A. fanlar bu ilevleri gvenilir ve verimli biimde yerine getirir.


Demir ve elik

Gnmzde fanlarn kullanld uygulamalar ieren en nemli uygulamalardan
bazlar demir ve elik sektrndekilerdir. Yksek basnl ve toz yk ar olan
geni hacimdeki havaya hareket verilmesi rotorun mekanik tasarmnda zorlu
gereksinimlerin karlanmas gereini ortaya koyar.
Fanlarmz enerji verimli ekipmanlar olup, enerji youn bir sektrde g
tketimini azaltmak zere tasarlanmtr. Her trden uygulamada sahip
olduumuz geni deneyim, planlanmayan kesintileri azaltan yksek gvenirlik
dzeyinde ekipman retmemizi olanakl klmaktadr.

Madencilik
Madencilikte kullanlan fanlarn normal almadaki gereksinimleri dier
ar endstri fanlarndaki kadar ciddi boyutlarda olmasa da, arza
durumundaki sonular olduka ciddi yapdadr. ALFER A. tarafndan
retilen madencilik fanlar ncelikle emniyet dnlerek tasarlanmaktadr.


imento
Modern imento retim teknolojisi proses fanlar zerinde anma, ar toz
birikimi ve yksek scaklklar gibi birok olumsuzluk getirir. ALFER A.. byk
zel tasarm fanlarndan standart fanlara kadar geni bir aralkta, imento
endstrisinin gerek duyduu bir ok ve deiik trde fan retmektedir.
imento fabrikalar iin gerekli btn fanlar salamaktayz. Bunun
ierisinde, kritik proses fanlar, n stc iin temelde santrifj olan egzoz
fanlar, ocak iin tetiklenmi ekme fanlar, ham madde deirmen fanlar,
nihai egzost fanlar, soutucu cebri ekim fanlar, imento deirmeni egzost
fanlar saylabilir.

Metaller ve Madenler
Cevherin ilenmesinden metallerin rafinasyonu ve ergitilmesine kadar, ALFER A. metal ve maden ileme
endstrisinin gereksinimlerine yant veren fanlar salamaktadr. Madencilik sektr iin rettiimiz fanlar geni bir
yelpazede yksek verim, dk grlt dzeyi ve sreklilik gereksinimlerini karlamak zere imal edilmektedir.

Fanlarn Kullanm Alanlar
evresel Endstriler
evrenin korunmas giderek nem kazandka, ALFER A.. fanlar arazi, hava ve
suyun korunmas ynnden dorudan yarar salayan uygulamalarda nemli bir
ilevi yerine getirmektedir.

Cam Sanayi
Frnlar ve soutma/sertletirme ilemleri iin fanlar retmekteyiz.






27















































Pazarlarnz bizi ynlendiriyor

Mterilerimizin baar kazanmak istedii pazarlar anlama amacndayz. ALFER A. rnleri piyasalardaki
deimenin dorudan sonucu olarak evrim geirmekte ve yeni rnler gelitirilmektedir. Bunlar yeniliki rnler
olup, firmamzn yeni rnlere srekli ynelimini gstermektedir.
Mteri memnuniyetine yaklamndaki temel ilkemiz, merilerimize ani hizmet ve ilk projelendirme
aamasndaki fan seiminden kurulum, iletmeye alma ve ilevsel bakm hizmetlerine kadar her aamada birinci
snf rn destei salamaktr. ALFER A. nin deneyimli ve nitelikli sat ve bakm personeli, size teknik
danmanlk ve dnya genelinde yerinde servis destei iin almaktadr.



ALFER MHENDSLK TAAHHT TC. VE SAN. A..
ALFER MHENDSLK TAAHHT TC. VE SAN. A..
Genel Merkez ve Fabrika
Ankara 1.Organize Sanayi Blgesi
Ouz Cad. No:15 06930
Sincan/Ankara-TRKYE
Telefon:+90 312 267 01 42(Pbx)
Faks : +90 312 267 19 40
stanbul ube
Sahraycedit Mahallesi Atatrk Caddesi No:3 Onur han B Blok
Kat:4 Daire:12 Kadky/STANBUL-TRKYE
Telefon:+90 216 355 74 24(Pbx)
Faks : +90 216 355 74 23





www.alfer.com.tr
alfer@alfer.com.tr