You are on page 1of 25

Hat Sanatnda HLYE- ERF

Prof. Dr. M. Uur Derman


slm inanc, putlatrlabilecek kimselerin tasvirlerinden iddetle kanmtr. Bu sebeple, bir ka aslsz minyatr dnda hi kimse Raslullah'n resmini izmeye cesaret edememitir. Hristiyan leminde Hz. sa iin uyguland gibi hayal bir resim yapmaktansa, sahih tariflerden hareketle slm Peygamberini hilyesinden renip anlatmak; her inanann, gnlnde beliren ekliyle yaratlmlarn bu en ycesini tasavvur ederek balanmasna vesile olmaktadr. Bu ise, putlar ykan bir iman anlay iin elbette daha gerekidir. "Ss, ziynet" manasnn yani sra "hilkat, sret, sfat" manalarn da tayan hilye kelimesi, hilye-i saadet veya hilye-i nebev terkipleriyle daha tamamlayc bir mahiyet kazanmaktadr. Eskiden beri gs cebinde bir hrmet nianesi olarak tanmak iin, gndelik el yazs veya nesih hatt ile kk apta yazlan bu metnin, kaynaklarda yer almamakla beraber, ilk defa olarak hsn-i hattn nde gelen isimlerinden Hafz Osman Efendi (l. 1110/1698) eliyle levha eklinde yazlm bulunduu kabul edilmektedir. Eski hattatlardan gelen bu konudaki szl rivayetler, bilinen hilye eklinin benzeri hi bir levha almasna anlan hat stadndan nce rastlanmay; Hafz Osman'n ise hem bu biimi denemek, hem de farkl hilye metinlerini aratrp bulmak ve bunu yazmak hususundaki sanatkrca gayretinin kesinlikle belirlenii, bu kanaatin doruluk payn artrmaktadr. Hilye levhalarnn tarih geliimine gemeden, en yaygn olan ekline gre tasarlanm blmleri incelenirse:

Hafz Osman hilye iin yaygn olan bu biimi gelitirmeden nce, katlanarak gs zerindeki cepte tanabilecek boyda ve yalnz nesih hattyla Trke mealli hilyeler yazmtr. imdiye kadar yle karlatmz bu hilyelerden birinde 1079/1668 tarihi grlmekte, hattatmzn daha 26-27 yalarndayken hilye yazmaa balad belirlenmektedir. 22x14 cm. ebadnda drt stun zerine tertiplenmi olan ve Arapa bilmeyen Osmanl Mslmanna hitap edebilmek bakmndan isabeti bulunan bu hilyede asl metin dz satr halinde, Trke meal ise ok daha ince nesih hattyla -dz satr gene tamamlayacak verev satrlarla- yazlmtr. yz yldan fazla bir zaman ncesine ait olan ve Hafz Osman'n rvsini belirtmedii bu hilyenin meal ksm -devrinin diliyleyledir; "Mbarek aln ak idi. Mbarek sakal deirmi idi. Mbarek sakalna ak dm idi. Mbarek gzleri kara idi. Bazlar eyitti: El gzl idi. Bazlar eyitti: Aka mail idi. Bazlar eyitti: Sarya mail idi. Mubarek kalar ak idi. nce kal ve tatl dilli idi. Mbarek dileri seyrek idi. Mbarek burnu yce idi. Buday tenli idi, derler. Mbarek kulaklar kk idi. Mbarek damarlar ince idi. Mbarek yz ve sakal deirmi idi. Mbarek aln geyn (geni) idi. Mbarek elleri uzun idi. Mbarek boyu mevzun idi. Mbarek kadleri orta idi. Mbarek parmaklar ince idi. Mbarek beden-i eriflerinde kl yo idi. ll bir hat var idi, mbarek gsnden mubarek gbeine varnca iki omuzu mabeyninde, mhr-i nbvvet var idi. Ol mhr-i nbvvetin, karnnda yazlmt."

Bu ilk hilye tertibinden sonra Hafz Osman, yzyllarca devam edecek olan en yaygn hilye biimine geiinde Hz. Ali rivayetinin sadece asl metnini yazmaya balamtr. Bu rivayetin meali de yledir: "Hz. Ali, Hz. Peygamberi vasfettii zaman yle buyurdu: 'Hz.

Peygamberin boyu ne ok ksa, ne de ok uzundu, orta boyluydu. Ne kvrck ksa, ne de dz uzun salyd; sa, kvrckla dz aras idi. Deirmi yzl, duru beyaz tenli, iri ve siyah gzl, uzun kirpikliydi. ri kemikli ve geni omuzluydu. Gs, ortadan karnna kadar klszd. ki avucu ve tabanlar dolgundu. Yrd zaman, sanki yoku aa iner gibi rahatlkla ilerlerdi. Sana ve soluna baktnda, btn vcuduyla dnerdi. ki omuzu arasnda 'nbvvet mhr' vard. Bu, onun sonuncu peygamber oluunun nianesi idi. O, insanlarn en cmert gnlls, en doru szls, en yumuak huylusu ve en arkada canls idi. Kendilerini anszn grenler, O'nun heybeti karsnda sarsnt geirirler; fakat stn vasflarn bilerek sohbetinde bulunanlar ise, O'nu her eyden ok severlerdi. O'nun stnlklerini ve gzelliklerini tantmaya alan kimse: 'Ben, gerek ondan ve gerekse ondan sonra, Raslullah (sav) gibi birisini grmedim demek sretiyle O'nu tantmak hususundaki aczini ve yetersizliini itiraf ederdi. Allah'n salt ve selm onun zerine olsun. Hilyenin bu biimi, bazen cebe sabilmesi iin e katlanabilir boyda ve katlanma yerleri deri yahut bez erit yaptrlarak takviye edilmi murakkaa tarznda yazld gibi, ahap zerine yaptrlm daha byk boylu levha hilyeler de mevcuttur. Lkin aa kurtlar byle hilyeler stnde delikler aarak onlar harab etmiler; ayrca o devirlerde zerine cam geirilmeyen bu hilyeler, aydnlatmada kullanlan ya kandillerinin isiyle ar derecede kararmlardr. Hafz Osman hilyenin bu ekline getikten sonra, bazen asl metni ksaltarak gbek ksmna sdrm, etekte ise yine ayn kalemle Trke: "Kametin ey bstn- lmekn pryesi Nrdan bir servdir, dmez zemine sayesi" beytini yazmtr. Hafz Osman'n mrnn sonlarnda (1109/1697) yazd bilinen Hz. Ali rivayeti metinden baka, ayn biimde ve cep iin e katlanacak murakkaa eklinde mm-i Ma'bed (hicret yolunda Hz. Peygamberle karlap konuan bir kadncaz) rivayeti hilyesi de grlmtr. Bu hilyenin meali de yledir; "Aydn yzl ve gzel yaradll idi; iman olmad gibi zayf ve ince de deildi. Gzlerinin siyah ve beyaz birbirinden iyice ayrlmt. Sa ile kirpik ve byklarndaki kllar gmraht. Sesi kalnd. Sustuu zaman vakarl, konutuu zaman da heybetli idi. Uzaktan bakldnda insanlarn en gzeli ve en sevimlisi grnmndeydi; yakndan bakldnda da tatl ve ho bir grn vard. ok tatl konuuyordu. Orta boylu idi; bakan kimse, ne ksa ne de uzun olduunu hissederdi. kiinin arasnda en gzel grneni ve nur yzl olanyd. Arkadalar, ortalarna alm durumda hep O'nu dinlerler; buyurduu zaman da hemen buyruunu yerine getirirlerdi. Konumas tok ve kararl idi." Hafz Osman, hilyelerinde Besmele ve yet iin sls, metin ksm iin nesih, imza iin de nesih veya rka (icazet) yazlarn kullanm, Besmele iin bazen muhakkak hattn da tercih etmitir. Hafz Osman sonras, ite bu biimiyle yeni hattat nesillerine intikal eden hilye yazcl, sanatkrn ibda' kabiliyetine gre farkllklar gstermektedir. Bu cmleden olarak, mesela Yedikuleli Abdullah (l. 1144/1731), ekerzde Mehmed (l. 1166/1752). Mustafa Rakm (l. 1241/1826), Abdlkdir kri (l. 1221/1806), Mahmud Celleddin (l. 1245/1829), Esma bret Hanm (XIX. yzyl) kendilerine has biimde hilyeler brakmlardr. XIX. yzylda byk ebatl kt imli arttndan hilyeler de ok daha byk boyda yazlmaya balanm; saray ve konaklarn ba odalarnn geni duvarlarnda lyk olduklar mevkii almlardr. Bu hilyeler artk ahap yerine hususi mukavvalarna yaptrld cihetle, zamanmza salam olarak erimilerdir. Byk ebatl hilye yazmay, her boyda olmak zere 200 civarnda hilye yazm bulunan Kadasker Mustafa zzet Efendi (l. 1293/1876) balatm, tabidir ki sls-muhakkak ve nesih yazlar da byle hilyelerde cel vasfn kazanmtr. Yine fazla hilye yazanlardan Hasan Rza Efendi (l. 1330/1920) ise byk ebatl hilyelerinin etek ksm altna cel slsle "Sen olmasaydn, ben bu lemleri yaratmazdm." kuds hadisini de ilave ederek hilye boyunu 2 m.nin stne karmtr. Yine byk boy hilye yazanlardan, Fehmi Efendi (l. 1333/1915) metin ksmnda sls kulland gibi, hilyelerinde gubr denilen ok ince yazya da byk bir ustalkla yer vererek bunlarla iek motifleri resmetmitir. Hat sanatnda hilye ekli,

naml hattatlarca, "aere-i mcizt"n (Hz. Peygamberin on mucizesi) ve ayrca tn (veba) duasnn yazlmasnda da denenmitir. Ahaba yaptrlm bulunan eski hilyelerin st, tepelikli olarak oyulup kesilmi; bu ksmlara ta eklinde tezhibin yan sra Medne-i Mnevvere (hususiyetle Ravza-i Mutahhara) minyatr birlikte resmedilmitir. Bu minyatrn baz hilyelerde Besmele'nin civarna yerletirildii de grlr. Hat sanatnn kkl gelenekleri arasnda bulunan icazetnamelerin (diploma) hilye yazmakla da alnd grlmtr. Mesela Sultan II. Mahmud (l. 1255/1839), Filibeli (Bakkal) Arif Efendi (l. 1327/1909), Hac Kmil Akdik (l. 1360/1941) ve eyh Aziz Rifi (l. 1353/1934) sls-nesih hattndan icazetnameye birer hilye-i nebev yazarak hak kazanmlardr. Allagelmi biimiyle hilye yazmakta tannm hat sanatkrlar arasnda -yukarda zikredilenlerden baka- Mustafa Ktah (l. 1201/1787 den sonra), smail Zhdi Efendi (l. 1221/1806), mez Mustafa Vsf (l. 1269/1853), Abdullah Zhdi (l. 1296/1879), Mehmed efik Bey (l. 1297/1880), Mehmed evki Efendi, Muhsinzade Abdullah Bey (l. 1317/1899), Hac Kmil Akdik, Hmid Ayta (l. 1401/1982) ilk akla gelenlerdir. Bu hususta daha birok isim sralanabilir. Bununla beraber, hat bakmndan sanat deeri tamayan hilyelerin de says az deildir. Hat sanat devaml gelierek zamanmza kadar eritii iin, hatla uraanlar hilye formasnn enfes ve ndde rneklerini bulup karmaktan manev haz ve eref duymulardr. Bilinen tarzda yazlanlarn dnda hilyeye bir yenilik getirmek, bu konuyla uraanlarn iar olmutur. Yeri gelmiken belirtelim ki: Hilye levhalaryla teerrf krk be yl bulan bu makalenin yazar, imdiye kadar hi rastlamad hilye biimleriyle hl karlamaktadr; ylesine eitlilik mevcuttur. XIX. ve XX. yzyln iki maruf hattat, belki de ulemadan bir ztn hatrlatmasyla, hilyede o devre kadar yazlmadk metinleri denemitir: Yahya Hilmi Efendi (l. 1325/1907), sahabeden Eb Hreyre'nin yine Hz. Ali kaynakl, fakat daha farkl ve uzun olan metnini levha olarak birka kere yazmtr. Ancak bu metin bir hayli uzun olduu iin, gbek ve etek iindeki nesih hattyla yazlan ksm allagelmi hilyelerden daha geni yer kaplamtr. Reislhatttn Kmil Akdik de Hz. Hasan'n, Hz. Peygamberin vey olu Hind b. Eb Hle'den naklen rivayetini levha eklinde iki defa yazmtr. Hz. Hasan'n ifadesiyle olan bu hilyenin meali de yledir: "Peygamberimizin hilyesini ok iyi bilen daym Hind b. Eb Hle'ye, Hz. Peygamberin stn vasflarn sordum ve olduu gibi belleyip hafzama naketmek iin, bana O'ndan bahsetmesini rica ettim. Bu isteim zerine, daym Hind b. Ebi Hle yle buyurdular: 'Raslullah Efendimiz, yaradltan heybetli ve muhteemdi. Mbarek yz, dolunay halindeki ayn parlakl gibi nur saard. Orta boyludan uzun, ince uzundan ksa olup, ba byke idi. Salar, kvrck ile dz aras idi; ayet kendiliinden ikiye ayrlmlarsa onlar bann iki yanna salar, deilse ayrmazlard. Uzattklar takdirde salar kulak yumuaklarn geerdi. Peygamber Efendimizin rengi nrn beyazd. Aln akt. Kalar hilal gibi, gr ve birbirlerine yaknd; atk kal deildi. ki kann arasnda bir damar vard ki, fkeli hallerinde kabarr, sir zamanlarnda ise gzkmezdi. Burunlarnn st taraf biraz ykseke olup, st ince idi. Mbarek burnunun stnde -onu yksek gsteren- bir nr vard ki, dikkatlice bakmayan kimseler, Peygamberimizi kartal burunlu zannederlerdi. Sakal sk ve gr; yanaklar ise yumru olmayp dz idi. Sadetli azlar geni, n dilerinin aras seyrekti. Gs ukuru ile gbei arasnda ince bir erit gibi uzanan kllar vard. Gerdan, saf mermerden tra edilen heykellerin boynu gibi gm berraklnda idi. Vcdunun btn azalar birbiri ile uyumlu olup, yakkl bir yapya sahipti: Ne iman, ne de ok zayft; karn ile gs ayn hizada idi. Gs ile iki omzunun aras genie, kemik mafsallar kalnca, vcdunun ak yerleri gayet nurlu idi. Gs ukuru ile gbeinin arasn birletiren kllar, ince uzun bir erit gibi uzanrd. Bu uzanan kllar dnda memelerinde ve karnnda kl yok idi; kollar, omuzlar ve gslerinin st taraflar ise son derece kll idi. Bilekleri uzun, el ayalar geni, el ve ayaklar kaln, parmaklar ise uzunca (veya: kalnca) idi. Ayaklarnn alt ukur (kemerli) idi; dztaban deildi. Ayaklarnn st ise przszd; yle ki,

zerine su dklse ya gibi akar giderdi. Yrrken, ayaklarn yerden biraz kaldrp nlerine hafif eilerek yrrlerdi. Ayaklarn ses karp toz kaldracak ekilde yere sert vurmazlar; admlarn uzun ve ser atmakla beraber, sknet ve vakar zere yrrlerdi. Yrrken, sanki meyilli ve engebeli bir yerden iniyor grnm verirlerdi. Bir tarafa dnp baktklarnda, btn vcdlar ile birlikte dnerlerdi. Rastgele saa sola bakmazlard. Yere baklar, ge baklarndan daha oktu. ounlukla gzucu ile bakarlard. Ashab ile birlikte yrrken, onlar ne geirir kendileri arkada yrrlerdi. Yolda karlat kimselere, onlardan nce hemen selam verirdi." Tamam kf hatt ile yazlm olan hilye enderdir. Metin ksmnda nesih yerine btnyle sls hatt kullanarak Bakkal Arif Efendi (l. 1327/1909) mkemmel bir hilye yazm, son devir hattatlarndan Hac Nr Korman'n (l. 1371/1951) da zikredilen hatla bir ka hilyesi grlmtr. Ta'lik hilyenin ilk denemesine Hafz Osman devrinden hemen sonra rastlanrsa da, sanat vasf kazanm ta'lik hatt ile hilye Yesar Mehmed Es'ad Efendi'yle (l. 1213/1798) balar. 1192/1778 tarihli bu hilyenin hurde (ince) ta'likle yazlm olan asl metni gbee sdrlm, etek ksmna ise Trke: "Ey mihr-i cihan-tb-i sipihr- ezel V'ey mh- munr- felek- lem-yezel Pervne gibi em'ine cem' oldu senin Bbekr mer, Hazret-i Osman Al" rubaisi yerletirilmitir. Yesarzde Mustafa zzet Efendi (l. 1265/1849) de bir hayli ta'lik hilye yazm, aere-i mbeereye yer verdii beyz gbekli hilyelerinin etek ksmna ise Farsa: "Deh yr- Bihit end meydan Bbekr mer, Ali v Osman Sa'dest Sa'id B bevd Talha'st Zbeyr Abd-i Rahman" ktasn yerletirmitir. Yesrizde'nin iki hilyesi devrinin iki naml mzehhibi olan Ahmed Hezargrd ve Hsni Efendiler tarafndan zer-endd (srme altn) tarzyla ilenmekte de ilk olmutur. Ta'likte hilye yazmakta son zirve isim Hulusi Yazgan'dr (l. 1358/1940). Dairev veya beyz gbekler kulland gibi, eteksiz hilyeler de yazmtr. "Ve m erselnke..." yeti yerine Ulu Arif elebiye ait "Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemin" msran kullanmak ve etek ksmnda bazen sahabeden Hassan b. Sbit'in Hz. Peygamber hakkndaki "Ve ahsen minke.." ktasna yer vermek de ona mahsustur. Hsn-i hat retiminde, mrekkebt mekinin son safhasnda Hz. Ali rivayeti olan hilye metninin sls-nesih meki iin kullanld da grlmektedir. Sedefle ilenen, sls-nesih hattyla bir hilyede de byk baar salanmtr. Fatih Camii mezzini Arab tarafndan 1315/1897'de yazlan bu hilye Msika-i Hmyun avularndan Said Ali tarafndan abanoz stne sedefle ilenip Sultan II. Abdlhamid'e sunulmutur. Hilye levhalarnn tezhip cihetinden bahtszl, XIX. yzyldan balayarak tezyinatmza musallat olan Bat taklidi desenlerden yanadr. Pek az istisnasyla, o mkemmel yaz rneklerinin ne id belirsiz motifler arasnda kaybolup adeta grnmedii hilye rnekleri ekseriyettedir. Ancak 1940'lardan balayarak klasik tezhibin ilhamyla hazrlanan veya eski desenleri rtlerek yenilenen hilyeler, tezhipleriyle slm

Peygamberine lyk olmaya alan bir ehreyle ortaya kabilmilerdir. Bu konuda ilk hatrlanacak mzehhip isimleri Muhsin Demironat (l. 1983), Rikkat Kunt (l. 1986) ve Mihriban Szer (Keredin)'dir. Hilye-i Nebev levhalarnn yazlmas ve bezenmesi sadece Osmanl Trkleri'ne ve onlarn Cumhuriyet devrindeki torunlarna has olup, dier slm lkelerinde bu tarz bir uygulamaya rastlanmaz. Son devirde Ahmed Cevdet Paa'nn (1822-1895) Ksas- Enbiya'snda mevcut Trke metinden faydalanlarak Trke hilye de tertip edilmi, hatta geen asrn sonlarnda hattat Bakkal rif Efendiye yazdrlp, Osmaniye Matbaasnda o devrin imkanlarna gre mkemmel bir ekilde ve iki farkl boyda bastrlmtr (1304/1887). Hat sanatnda hilye snfnn bir ubesi saylabilecek olan Hilye-i Hkn kitabetinin de yeri mhimdir. Hakan Mehmed Bey'in (l. 1015/1606) bu latf eseri ta'lik hattyla murakkaa ve levha eklinde yazlmtr. Yesarzde Mustafa zzet Efendi'nin kaleminden kan 24 ktalk murakkaa ayrca Nazif Bey (l. 1331/1913), mer Vasfi Efendi (l. 1347/1928} ve eyh Aziz Rif tarafndan taklit edilmitir. Levha eklindeki enfes bir Hilye-i Hakan de Arnavutky Tevfkye Cmii'nde Arabzde Sadullah Efendi'nin (l. 1259/1843) ta'lik hattyla mevcuttur. Eskiden konak duvarlarna kuak eklinde srayla aslmak iin, koyu renge boyanm ince ahap levhalar stne varak altnla, Yesar Es'ad Efendi'nin mstakil satrlar halindeki celi ta'lik kalplarndan silkelenerek hazrlanm olan Hilye-i Hakan de grlmtr. Bata Topkap Saray Mzesi, Trk-slm Eserleri Mzesi, stanbul Vakflar Hat Sanat Mzesi olmak zere muhtelif mzelerde, baz ktphanelerde (Sleymaniye, stanbul niversitesi Ktphanesi), cami ve mescidlerde, hususi koleksiyonlarda hilye rnekleri yer almaktadr. Ancak, bir daha toplanamayacak kadar fazla saydaki (100'n ok stnde, bir rivayete gre 160) sekin hilyelerden oluan bir koleksiyonun 1950'li yllarda dalp gidii, sanat ve dn kltr namna zntyle hatrlanacak bir vakadr. Hilyenin, bulunduu yere huzur, bereket, saadet getireceine; oray afetlerden ve yangndan koruyacana inanlmtr. Bu levhalarn sanki Hz. Peygamberin zt bir hatras gibi tazim edilmesi ve evlerde stnn tllerle rtlerek muhafazas da gemi zaman stanbul'unun dn folklorunda gze arpan bir husustur.

Hilye:

ss ve gzellikler demektir. Hilye-i saadet, hilye-i erif kavramlar Peygamber'in grnn, hal ve hareketlerini, ahlakn anlatr. Bir ad da EMAL'dir. email: Tabiatlar, huylar anlamndaki email, bir kimsenin d grn, fizyonomisini anlatan terimdir. zel olarak Muhammed'in d grnn anlatan eserdir. emaili eriflerde veya hilyelerde peygamberin fizik grn, hilkati, sureti ayrntl ekilde anlatlmtr. Hadislerde bize gelen bilgilere gre peygamberin emaili yledir: Aln geni ve ak, sakal sk ve deirmi, siyah gzl, ince kal, ince parmakl, byk elli, bedenin sadece st gs kll, orta boylu, iki omzu arasnda nbvvet beni var, uzun kirpikli, dz veya kvrck olmayan salar, ne iman ne zayf, tok ve kararl sesi, yanaklar dz, dileri bembeyaz, gsyle karn ayn hizada, yrrken hafif ne eilerek yrr Hilyelerin kayna hadislerdir. lk hilye yazar Trmizi' dir. emaili Nebi'yi yazmtr. Hadis kitaplarnda ve siyer kitaplarnda hilye blmleri bulunmaktadr. Osmanllarda hilyei saadet denilen levhalarn yazlmas ve aslmas geleneklemiti. Bu hilyelerde Peygamber yle anlatlmaktadr: Orta boylu, geni omuzlu, dz ve kvrck arasnda ve kulak memelerine kadar inen salar, muntazam ve bembeyaz dileri, kara gzleri, esmer teni, salam yry, kaln ve kararl, merhametli sesi, uzaktan baknca kartal burnu gibi grnen yaklanca dz burnu, geni az, ay gibi parlak nur yz, saa sola bakmay ve bir tarafa dnnde btn vcuduyla dn, hayatnda yalan sylemeyii, hayatnda kimseye f demeyii, basit giyecei ve hrkas, basit ayakkabs, klc, gsnn st ksmnn kll oluu altnn gbeine kadar kllarla kapl oluu, sakal, glmsemesi, hzn, ayaklarnn altnn normal oluu, dokunduu nesneyi bereketlendirmesi, hayvanlar bitkiler ve canl olmayan nesnelerle konumas, gemii ve gelecei grebilmesi, selam verii, tane tane konumas. Hilye ismi kz ocuklara verilen bir ad olmutur. 1.szlk anlam ss, ziynet ssl; terim olarak da peygamberimin gz ve sa rengi, ekli, boyunun uzunluu, konumas, sesinin tonu, belli bal tavr ve hareketleri, bedeni ve dier maddi zelliklerini btn ayrntlaryla anlatan eserler demektir mevlid ve mir'aciyeler gibi hilyeler de islami trk edebiyat ercevesi icinde islamiyet'in gelisme doneminden baslayarak ortaya kt ve osmanl sahasnda bu trde olduka orjinal eserler meydana getirildi arap edebiyatnda hz. peygamber'in balca vasflarn anlatmaya alan ilk eserlere email ad veriliyordu. hz. Muhammed' in maddi ve manevi zelliklerini, daha sonra gelecek olan kuaklara tantma gayesiyle kaleme alnan bu eserler ilk zamanlarda sanat endiesinden ok dini bir vecibeyi yerine getirmek iin yazlyordu hilye edebi trnn douu rivayete gre yledir: hz peygamber salnda, bir gn ashabna hitaben, hilyesinin, yani maddi zelliklerinin tesbit edilip kaydedilmesini vasiyet etmi ve buna karlk da baz eyler mjdelemitir * 2.ilk hilye rnekleri hafz osman' a aittir.

3.hz Muhammed' in vasflarn ve Allah'n adlarn ihtiva eden yazlar olarak da bilinir.. hilyeler, kada yazlarak mukavvaya yaptrlr, levhann ortasna bir daire izilir; sls ile besmele, (yuvarlak ekilde) ve besmelenin sandan balayarak; ebu bekir , hz mer , hz osman ve hazreti ali isimleri ile gbek ad verilen dairenin orta ksmna nesih ile hz. muhammed'in vasflar yazlr, etek adndaki alt ksmda ise ayet ve hilye i erifin devamyla yazann ad kaydedilir, hilyenin sa ve sol yannda ise hz. muhammed'in torunlar olan hazreti hasan ve hazreti hseyin'in adlar yazlrd.. 4.hazreti muhammedin fiziksel ve kiisel zellikleriyle rnek davranlarn konu alan eserlere "hilye" denir. zamanla hilye' nin kapsam genilemi halifeler iin de hilyeler yazlmtr. divan edebiyatnda bu trn ilk rnei hakani nin hilye-i hakani' sidir. zamanla hilyelerin levhalara hattatlar tarafndan yazlmas gelenei de ortaya kmtr. 5.hsn-i hat sanatnn douudur.

Hilye-i Saadet [Yani Peygamber efendimizin grn, tannmas]


Sual: Resulullahn grn nasld? CEVAP Resulullah efendimizin, grnen btn uzuvlarnn ekli, sfatlar, gzel huylar, tamam hayat, btn incelikleri ile, ok geni ve ak olarak, limler tarafndan, senetleri, vesikalar ile yazlmtr. Bunlara (Siyer) kitaplar denir. Biz bu risalemizi, byk slam limlerinden imam- Ahmed Kastalani hazretlerinin, (Mevahib-i lednniyye) ismindeki iki cilt kitabndan aldk. Btn kitaptan genlere lzumlu grlen ksmlar, ksaca aaya yazlmtr: Peygamber efendimizin mbarek yz ve btn aza-i erifesi ve mbarek sesi, btn insanlarn yzlerinden ve azasndan ve seslerinden gzel idi. Mbarek yz, bir miktar yuvarlak idi. Neeli olduu zamanda, mbarek yz ay gibi nurlanrd. Sevindii, mbarek alnndan belli olurdu. Resulullah efendimiz, gndz nasl grrse, gece dahi yle grrd. nnde olanlar grd gibi, arkasnda olanlar dahi grrd. Bunu ispat eden yzlerce hadise, kitaplarda yazldr. Gzde grme zellii yaratan Allah telnn, dier uzuvda [organda] da yaratmaya gc yeter. Yana ve geriye bakaca zaman, btn bedeni ile dnp bakard. Yeryzne nazar, semaya bakmasndan ziyade idi. Mbarek gzleri byk idi. Mbarek kirpikleri uzun idi. Mbarek gzlerinde bir miktar krmzlk vard. Mbarek gzlerinin karas gayet siyah idi. Fahr-i lem efendimizin aln ak idi. Mbarek kalar ince idi. Kalar aras ak idi. ki ka arasnda olan damar, hiddetlenince kabarr idi. Mbarek burnu gayet gzel olup, orta yeri bir miktar yksek idi. Mbarek ba byk idi. Mbarek az kk deildi. Mbarek dileri beyaz idi. Mbarek n dileri seyrek idi. Sz syledii zamanda, sanki dileri arasndan nur kard. Allah telnn kullar arasnda ondan daha fasih ve tatl szl kimse grlmedi. Mbarek szleri gayet kolay anlalr, gnlleri alrd ve ruhlar cezb ederdi. Sz syledii zaman, kelimeleri inci gibi dizilirdi. Bir kimse saymak istese, kelimeleri saylmak mmkn idi. Bazen iyi anlalmas iin, kere tekrar ederdi. Cennette Muhammed aleyhisselam gibi konuulacaktr. Mbarek sesi, kimsenin sesinin yetiemedii yere yetiirdi. Peygamber efendimiz gler yzl idi. Tebessm ederek glerdi. Glerken, mbarek dileri grnrd. Gld zaman, nuru duvarlar zerine ziya verirdi. Alamas da, glmesi gibi hafif idi. Kahkaha ile glmedii gibi, yksek sesle de alamazd, amma mbarek gzlerinden ya akar, mbarek gsnn sesi iitilirdi. mmetinin gnahlarn dnp alard

ve Allah telnn korkusundan ve Kuran- kerimi iitince ve bazen de namaz klarken alard. Resulullah efendimizin mbarek parmaklar iri idi. Mbarek kollar etli idi. Mbarek avularnn ii geni idi. Btn vcudunun kokusu, miskten gzel idi. Mbarek bedeni, hem yumuak, hem de kuvvetli idi. Enes bin Malik diyor ki, Resulullaha on sene hizmet ettim. Mbarek elleri ipekten yumuak idi. Mbarek teri miskten ve iekten daha gzel kokuyordu. Mbarek kollar, ayaklar ve parmaklar uzun idi. Mbarek ayaklarnn parmaklar iri idi. Mbarek ayaklarnn alt ok yksek olmayp, yumuak idi. Mbarek karn geni olup, gs ile karn beraber idi. Omuz bann kemikleri iri idi. Mbarek gs geni idi. Resulullahn kalb-i erifi, nazargh- ilahi idi. Resulullah efendimiz ok uzun boylu olmayp, ksa dahi deil idi. Yanna uzun bir kimse gelse, ondan uzun grnrd. Oturduu zaman, mbarek omuzu, oturanlarn hepsinden yukar olurdu. Mbarek salar ve sakallarnn kl ok kvrck ve ok dz deil, yaradlta ondle idi. Mbarek salar uzundu. nceleri kakl brakrd, sonradan ikiye ayrr oldu. Mbarek salarn bazen uzatr, bazen de keser, ksaltrd. Sa ve sakaln boyamazd. Vefat ettii zamanda, sa ve sakalnda ak kl, yirmiden az idi. Mbarek byn krkard. Byklarnn uzunluu ve ekli, mbarek kalar kadar idi. Emrinde hususi berberleri var idi. Resulullah efendimiz misvakn ve taran yanndan ayrmazd. Mbarek san ve sakaln tararken aynaya nazar eylerdi. Geceleri mbarek gzlerine srme ekerdi. Kinatn efendisi (sallallah aleyhi ve sellem) nne bakarak, sratle yrrd. Bir yoldan getii, gzel kokusundan belli olurdu. Peygamber efendimiz krmz ile kark beyaz benizli olup, gayet gzel, nurlu ve sevimli idi. Bir kimse, Peygamber aleyhissalat vesselam siyah idi dese, dinden kar. Gzel huylarn hepsi Resulullah efendimizde toplanmt. Gzel huylar, Allah tel tarafndan verilmi olup, alarak, sonradan kazanm deil idi. Bir mslmann ismini syleyerek, hibir zaman lanet etmemi ve asla mbarek eli ile kimseyi dvmemitir. Kendi iin, hibir eyden intikam almamtr. Allah iin intikam alrd. Akrabasna, Eshabna ve hizmetilerine tevazu ederek, iyi muamele eylerdi. Ev iinde ok yumuak ve gler yzl idi. Hastalar ziyarete gider, cenazelerde bulunurdu. Eshabnn ilerine yardm eder, ocuklarn kucana alrd. Fakat, kalbi bunlarla megul deildi. Mbarek ruhu melekler leminde idi. Resulullah efendimizi anszn gren kimseyi korku kaplard. Kendisi yumuak davranmasayd, Peygamberlik hallerinden, asla kimse yannda

oturamaz, szn iitmeye takat getiremezdi. Halbuki, kendisi, hayasndan, mbarek gzleri ile kimsenin yzne bakmazd. Peygamber efendimiz, insanlarn en cmerdi idi. Bir ey istenip de, yok dedii grlmemitir. stenilen ey varsa verir, yoksa, cevap vermezdi. O kadar iyilikleri, o kadar ihsanlar vard ki, Rum imparatorlar, ran ahlar, o kadar ihsan yapamadlar. Fakat kendisi sknt ile yaamay severdi. yle bir hayat yayordu ki, yemek ve imek hatrna bile gelmezdi. Yemek getirin yiyelim veya falanca yemei piiriniz buyurmazd. Yemek getirirlerse yer, her ne meyve verseler kabul ederdi. Bazen aylarca az yer, al severdi. Bazen de ok yerdi. Yemei parmakla yerdi. Yemek sonunda su imezdi. Suyu otururken ierdi. Bakalar ile yemek yerken, herkesten sonra el ekerdi. Herkesin hediyesini kabul ederdi. Hediye getirene karlk olarak, katkat fazlasn verirdi. eitli elbise giymek det-i erifesi idi. Yabanc devlet elileri gelince sslenirdi. Yani kymetli ve nefis elbise giyerek, gzel yzn gsterirdi. Yzn mhr olarak kullanrd. Yz zerinde (Muhammedn Resulullah) yazl idi. Yata deriden olup, ii hurma aac iplikleri ile dolu idi. Bazen bu yatak zerine, bazen yere serili deri zerine, bazen de, hasr veya kuru toprak zerine yatard. Mbarek avucunun iini sa yanann altna koyup, sa yan stne yatard. Resulullah efendimiz, zekat mal almaz, i soan ve sarmsak gibi eyler yemez ve iir sylemezdi. Server-i lem efendimizin mbarek gzleri uyur, kalb-i erifi uyumazd. A yatp tok kalkard. Asla esnemezdi. Mbarek vcudu nurani olup, glgesi yere dmezdi. Elbisesine sinek konmaz, sivrisinek ve dier bcekler mbarek kann imezdi. Allah tel tarafndan Resulullah olduu bildirildikten sonra, eytanlar gklere karak haber alamaz ve khinler syleyemez oldu. Bir kimse, Peygamber efendimizi ryada grse, muhakkak Onu grmtr. nk, eytan Onun ekline giremez.

Hilye-i erifler ve Medeniyetimizdeki Yeri /


Hseyin Bayl
Hilye, ss, cevher; gzel sfatlar, fizik grn, Efendimizin kutsal niteliklerini ve fizik durumunu anlatan yaz anlamlarna gelmektedir. Kltr tarihimiz asndan da hilyeler bata Efendimiz olmak zere eitli din byklerimizin fizik ve ahlak gzelliklerini anlatan metinler olarak tarif edilebilir. Bilindii zere, slmda resim yasak saylmtr ama sahabeden sonraki Mslman nesil hep Hazreti Peygamberin fiziksel grnn merak etmitir. Efendimiz yaarken kendisini merak edenlerin gidip o pk cemali grme imkn vard; ama sahabeden sonraki nesil yani tbiin ve tebe-i tbiin Hazreti Peygamberin mbarek cemallerini hep merak etmiler ve bu konuda srekli ncekileri sorulara tbi tutmulardr. te sonradan gelenlerin o hasretli meraklarn gidermek iin yaplan tarifler, hilye geleneinin balamasna vesile olmutur. Hicretin birinci asrnda birok hilye rivayetleri olumu ve sonunda Tirmizi E-emilun-nebeviye vel-hasaisul-Mustafavviyyesinde bu rivayetleri derlemitir. Gnmze dek ulaan hilye metinlerinin mesnedi de ounlukla Tirmizinin bu eseri olmutur. Gerek Buhari gerekse Tirmizi meneli kaynaklardan rendiimiz kadaryla Allah Resul sallahu aleyhi ve sellem hilyesi hakknda bilgi veren birok sahabe vardr ama bunlar arasnda tariflerindeki tasvir ve detay itibariyle ne kan raviler unlardr: Hz. Ali (r.a), Enes bin Malik (r.a), Hind bin Ebi Hale (r.a), Bera bin Azib (r.a) ve Cabir bin Semre (r.a). Bugn birok evde bulunan levhalarda kullanlan hilye de Hz. Alinin rivayet ettii hilyedir ki Hilye-i Saadet diye isimlendirilen bu metnin tercmesi u ekildedir: Hz. Ali radyallhu anh, gzeller gzeli Peygamber Efendimiz sallallhu aleyhi ve selemin evsf- cemliye ve kemliyesini yd ettii zaman yle derdi: Peygamber Efendimiz sallallhu aleyhi ve selem ne uzun, ne ksayd. Uzuna yakn orta boyluydu. Salar ne kvrck ne de dz idi. Kvrckla dz aras dalgal bir saa sahipti. Nuran yzleri ne tam yuvarlak ve ikin, ne de uzun ve zayft. Bilakis deirmiydi. Latf tenleri krmzya alan pembemsi, nurn bir beyazd. Gzleri siyah, kirpikleri uzuncayd. Kemikleri iri, omuzlar genieydi. Nrin bedenlerinde bulunan tyler, gslerinden aaya inen ksmda daha belirginceydi. Mbarek el ve ayaklar, kararnda bir dolgunluktayd. Yrrken, deta yokutan aa iner gibi mehbetle yrr ve ayan yere salam basard. Birisiyle konuacaklar veya bir eye bakacaklar zaman, btn bedeniyle o tarafa ynelirlerdi. ki omuzu arasnda peygamberlik mhr vard ki zaten O, nbvvet manzmesinin mhr son peygamberdir. nsanlar iinde sadr- sinesi en geni olan Oydu. nsanlarn en doru szls, en yumuak huylusu, en geimlisi, en mrvvetlisi, en licenab, en zarifi, en kibar, en latfi yine Oydu. Onu ilk defa gren birisi, ister istemez onun karsnda bir mehbet hissine kaplr; Onun atmosferine girip Onu yakndan tanma erefine erince de artk Ona k

olur, Ona tutulur, Ona vurulur ve Ona meftun olurdu. Onu vasfetmek isteyen biri, aczini itirafla Ne Ondan nce ne de Ondan sonra, Onun gibisini grdm, greceime de ihtimal vermiyorum! derdi. Salt u selm, tahiyyt u ikram, her trl ihtiram Ona, Onun l ve ashbna olsun y Rab! Hilye tablolarnn gbek ksmnda genellikle Hz Alinin bu rivayeti kullanlmtr ama bunun yannda son asr itibariyle mehur olan bir metin daha vardr ki o da Ahmed Cevdet Paann nemli eserlerinden biri olan Ksas- Enbiyasnn drdnc czndeki Baz Evsaf- Seniyye-i Muhammediyye bal altnda yazm olduu Hilye-i Saadettir. Filibeli Ahmed Hilmi de Tarih-i slm adl eserinde bu metni aynen kullanmtr. Bu metninhlasas 1886 ylnda Hattat Hac Ahmed Arif Efendi tarafndan nesih bir hatla levha hline getirilmi ve Matbaa-y Osmaniyede baslmtr. Ayn levha 1970 ylnda Ajans-Trk messesi tarafndan 1970de ofset baskyla yeniden baslmtr. Ayrca bu metin yine 1970 ylnda Diyanet leri Bakanlnca Diyanet Dergisi zel Saysna alnmtr. Ahmed Cevdet Paaya ait olan hilye metni ise yledir: Resul-i Ekrem ve Fahr-i lem Muhammed Mustafa sallallahu aleyhi ve sellem hazretleri, hilkate ve ahlaka, nev-i beni demin ekmeli idi Hep, enbiya-i izam aleyhis-salat ve sellem ha zarat, taml-aza ve gzel yzl olup, Habib-i Hda onlarn en gzeli idi Mbarek cismi gzel, her azas mtenasip, endam gayet matbu; aln, gs, iki omuzlarnn aras ve avular geni; boynu uzun, mevzun ve gm gibi saf; omuzlar, pazular, baldrlar iri ve kaln; bilekleri uzun, parmaklar uzunca; elleri ve parmaklar kalncayd. Mbarek karn gs ile beraber olup iman deildi. Ayaklarnn alt ukur olup dz deildi. Uzuna karib orta boylu, iri kemikli, iri gvdeli, gl kuvvetli idi. Ne zayf ne semiz, belki ikisi ortas ve sk etli idi. Mbarek cildi ise ipekten yumuak idi. Kemal-i itidal zere byk bal, hilal kal, ekme burunlu, az deirmi ehreli ve sbce yzl idi. iman yzl ve yumru yanakl deildi. Kirpikleri uzun, gzleri kara, gzel ve bycek; iki kann aras ak, fakat kalar birbirine karibdi. atk kal deildi. Ve iki kann arasnda bir damar vard ki vakt-i gazabda kabarp grnr idi. O Nebiyy-i Mcteba, ezherl-levn idi, yani ne kire gibi ak ne de kara yaz, belki ikisi ortas ve gl gibi krmzya mildi. Beyaz, nuran ve berrak olup mbarek yznde nur lemean ederdi. Gzlerinin aknda dahi az krmzlk vard. Dileri, inci gibi abda ve tavda olup sylerken n dilerinden nur salr, glerken fem-i saadeti, bir latif imek gibi ziyalar saarak alrd. Salar, ne pek kvrck ne de pek dzd; salarn uzatt vakit, kulaklarnn memelerini rterdi. Sakal sk ve tam idi. Uzun deil idi ve bir tutamdan ziyadesini alrd. lem-i bekya rhlet buyurduklarnda sa, sakal henz aarmaa balayp banda biraz ve sakalnda yirmi kadar beyaz kl vard. Cismi nazif, kokusu latif idi. Koku srnsn, srnmesin teni ve teri en gzel kokulardan l kokard. Bir kimse Onunla musafaha etse, btn gn Onun rayiha-i tayyibesini duyard ve mbarek eliyle bir ocuun ban meshetse, rayiha-i tayyibesiyle o ocuk, sair ocuklar arasnda malum olurdu. Doduu vakit dahi nazif ve pak idi ve snnetli, gbei kesik olarak domutu. Havass fevkalde kavi idi. Pek uzaktan iitir ve kimsenin gremeyecei mesafeden grrd. Hep harekat mutedildi. Bir yere azimetinde acele ve sa ve sola meyletmeyip kemal-i vakar ile doru yoluna gider ve fakat srat ve suhulet ile yrr idi. yle ki, deta yrr gibi

grnr, lkin yannda gidenler, srat ile yrdkleri hlde geri kalrlar idi. Elhasl en mkemmel ve en mstesna surette yaratlm bir vcud- mesud ve mbarekti. Cevdet Paann metninde de grld zere hep en mkemmel, en mstesna gibi hrmet ifadeleriyle ilenen Hilye-i Saadet Osmanl toplumunda kutsal bir deer olarak dnlm ve insanlar tarafndan bereket getirmesi; afetten, beladan korunma mlhazasyla ceplerde tanmtr. Hatta Hilye-i Saadetin olduu meknlarn hep yangnlardan, sellerden, depremlerden ve sair afetlerden korunmas umulmutur. Bu ynyle de hilyeler yeni evlilere mutluluk getirmesi iin, yuvalarna bela gelmemesi iin verilebilecek en gzel hediyelerden biri saylmtr. Hilyelere atfedilen bu deer hlen devam etmektedir. Gnmzde de birok evde ok gzel hilye tablolar duvarlar sslemektedir. Ama acdr ki zellikle yeni evlenen iftler iin en gzel hattatlara Hilye-i erifler yazdrp onlara birer dn hediyesi olarak sunma gelenei, gnmzde snmeye yz tutmu durumdadr. Edebiyat tarihi asndan hilyeler Nihat Sami Banarlnn yaklamyla din edebiyat kapsamnda deerlendirilmitir. Bilindii zere din edebiyattaki sevgili kavramnn merkezinde de hep Hazreti Peygamber sallahu aleyhi ve sellem var olagelmitir. Efendimizin etrafnda gelien din edebiyat trleri siretnnebiler, mevlidler, hilyeler, nat- erifler, miraciyeler eklinde isimlendirilmektedir. te konumuza bakan ynyle edebiyat tarihinde, eldeki hilyelerden yola klarak manzum hilyeler de yazlmtr ki bu noktadaki en mehur isim Hakan Mehmed Beyin Hilye-i Hakan adl mesnevisidir.Manzum hilye yazm, yakn zamanlara dek sregelmitir. En son rneklerinden biri de Eski Bursa Milletvekili Mustafa Fehmi Gerekerin Hilye-i Fahri lem adl manzum eseridir. Hilyelerin bu denli rabet grmesinin sebebi hem Trklerin samimi Mslmanl hem de Hz Aliden rivayet edilen Hilyemi gren beni grm gibidir. Beni gren insan bana muhabbetle balanrsa Allah (c.c.) ona cehennemi haram klar, o kii kabir azabndan emin olur, maher gn plak olarak haredilmez eklindeki hadistir ki bu hadis- i erif, hilyelerin kltr tarihimizde bir yer edinmesinde tetikleyici bir fonksiyon eda etmitir. Din hayattaki sz konusu samimiyet, sanatn her alanna yansm, hattatlar ve mzehhipler de bu alanda ok ciddi eserler ortaya koymulardr. zellikle hilyelerin gs cebinde tanmas ve duvarlarda aslmas hattatlarn bu alanda kendilerini gstermelerine vesile olmutur. Bu konuda ilk rnek, nl hattatmz Hafz Osman tarafndan levha hline getirilmitir. Tam bu noktada yeri gelmiken ifade etmek gerekir ki rahmetli Abdulkerim Abdulkadirolu hocamz Milli Kltr dergisinde, ilk hilye hattatnn Ahmed Karahisari olma ihtimalini de dikkatlerimize sunmaktadr. Balatcs gerek Hafz Osman olsun gerekse Ahmed Karahisari veya henz bilmediimiz baka bir isim olsun, eldeki bilgilerden hareketle kabul ettiimiz kadaryla, hilye yazma gelenei drt be asr boyunca srekli bir ekilde devam etmi ve Mahmud Celaleddin, Hac Ahmed Arif, Mehmed efik, Mustafa zzet, Mehmed Hulusi, Hasan Rza, Kamil Akdik gibi byk sanatkrlarn bu alanda da eserler ortaya koymalarna vesile olmutur. Tezyinata bakan ynyle de hilyeler temelde u blmlere ayrlmtr: 1. Bamakam: Buraya genellikle besmele yazlr. 2. Gbek: Bu ksma da ounlukla Hz Aliden rivayet edilen metin yazlr. 3. Hilal: Gbek ksmndaki daireyi saran hilal eklindeki ucu ak emberdir. Her hilyede bulunmak zorunda deildir. 4-5-6-7. blmlere de Hulefa-i Raidnin isimleri yazlr. Sz konusu blmlerde bazen

Hazreti Peygamber sallahu aleyhi ve sellemin Ahmed, Mahmud, Mustafa, Hamid eklindeki dier muazzez isimleri de olabilir. 8. blm: Bu ksmda da Hazreti Peygamber sallahu aleyhi ve sellemi ven bir ayet yazldr. Genellikle u ayet-i kerimeler kullanlr: Biz ancak Seni lemlere rahmet olarak gnderdik. (Enbiya 107) Hi phesiz ki Sen byk Grld zere, gerek hat sanatnda gerek tezhip sanatnda gerekse edebiyatta ok zel bir yeri olan hilyeler, gnmzde de yeniden kefedilmeyi, yeniden gndelik hayatmzda bir yer edinmeyi beklemektedir. zellikle edebiyata bakan ynyle, kltr tarihimizde sanatlar hilye metinlerini aktarmaktan, bunlar manzum bir ekilde yeniden ele almaktan ekinmemiler, hatta bu ii bir hizmet olarak dnmlerdir. Fakat manzum ve mensur hilyelerin dndaki metinlerde Hazreti Peygamberin bedeni anlatlrken genellikle soyutlamalara bavurulan bu alanda, son dnemlerde ciddi sanat eserleri ortaya konamamaktadr. Gemie baktmzda hilyeler hat sanatlarnn, tezhip sanatlarnn ve manzum hilye yazan dier sanatlarn kendilerini gsterdikleri zel bir alan olmutur. Bu alanlardaki sanatlar var eden hilyelere ait birikimler, iirde ise pek ak bir ekilde ilenmemitir. Hilyelerde etraflca ilenen Efendimiz sallahu aleyhi ve sellemin vcudu, iire konu olunca meselenin mcerret bir ekilde ilenerek geitirilmesi abas dikkatlerimizi ekmektedir. zellikle airlerde grlen bu tavr da iki adan deerlendirilebilir: Birincisi Hazreti Peygamber sallahu aleyhi ve selleme olan youn sevgi ve o sevgi balamndaki derin hrmettir. kincisi de slm medeniyetinin dnyaya ve gzellik kavramna olan bakdr. Netice olarak denilebilir ki kltr tarihimiz asndan ok nemli bir yere sahip olan hilye-i saadetlerin yazm ve tezyinat, Hazreti Peygamber sallahu aleyhi ve sellemin resmedilemeyen bedenn sanata konu olmas noktasnda en gzel rneklerdir ve edebiyatta, hat sanatnda, bir ynyle de mcerret resimlerde yeniden ilenmeyi beklemektedir. zellikle gnmz nesillerin de mana dnyalarna hitap edebilecek manzum hilyelerin yazm bir vazife olarak ediplerimizin nnde durmaktadr.

Kaynaklar --- Abdulkadirolu, Do. Dr. Abdulkerim; Milli Kltr , Mart 1991. Say 82, s. 48-52 --- Banarl , Nihat Sami; Resimli Trk Edebiyat Tarihi. Cilt 1 s. 479 --- slm Ansiklopedisi. Cilt 18. s. 44. Hilye maddesi. (Mustafa Uzun.) --- slm Ansiklopedisi. Cilt 18. s. 47. Hilye maddesi. (Hat. Uur Derman) --- zn, Mustafa Nihat; Osmanlca Trke Szlk, nklap ve Aka Kitabevleri, stanbul, 1983 --- Yardm, Prof . Dr. Ali; Peygamberimizin emaili, Damla Yay. s 47, 7 bask. stanbul, 2005 --- Hilye-i Saadet. Peygamber Efendimizin Yaratl Gzellikleri, Kubbealt. c. 7. Say 4. syf 25 --- Hilye-i Saadet. Peygamber Efendimizin Yaratl Gzellikleri. Kubbealt. Cilt 7. Say 4. sayfa 15teki uzun dipnot. __________________________________________________________________________________________ _______________

Peygamber Efendimiz (S.A.V.), Sanat, Sevgi Ve Hilye-I Sadet


Sanattan gnle, gnlden sevgi pnarlarna ve aka... Akln tesindeki ilhi akla dnya killer (akl sahipleri) iin seyr-i bedyi (LH KUDRET AKILARINI BRETLE TEM) dr. Dualarmzda Allah'mzdan "bize dnya ve ahirette iyilik ve gzellikler ihsan eyle" deriz. "ALLAH gzeldir, gzellii sever" sz zerinde dnldnde, gzelden maksadn "sevgi ve ak" olduu anlalr. Sevgi ve akla her daim anlmaya lyk olan Yce, sonsuz ALLAH' mn isimlerinden biri "EL-VEDD" dur. ok seven, ok sevilen, iyi kullarn seven, onlar rahmet ve rzasna erdiren yahut sevilmeye ve dostluu kazanlmaya biricik lyk olan anlamndadr. te bu ismin btn kinata yansmasndan ak atei domutur. Bu atei insan gnlnde yakanlar ise peygamberlerdir. nsann (yaratlmn) Yaratann aramas, istemesi ve O'na sevgi beslemesi ok tabiidir. Ancak bunu yapabilmenin yolu Peygamber'in (S.A.S) yoluna girmek (en-Nisa, 4/80) O'nu izlemek ve O'nunla bulumak ile olur. Bunun byle olacan Yce, SONSUZ ALLAH'IM buyurmutur; "De ki, eer Allah' seviyorsanz bana uyun ki Allah da sizi sevsin..."(el l-i mran, 3/31). nsann, imann tadn tadarak, mmin olmann derin huzurunu duymas, k olmann erdem zenginliini yaamas, ancak Allah ve Resul'n her eyden daha ok sevmesi ve her sevdiini Allah iin sevmesiyle, her yata, her yaratlmta Allah' bulmay baarmas ile olur. nk mmin karsnda; onu seven, ona dkn, onun skntya dmesinden rahatsz olan, ok efkatli ve merhametli en gzel insan, Allah Resul muhabbetle elini ona uzatyor, Allah'n sevgi yoluna davet ediyor. (Tevbe, 9/128, En Nisa, 4/80)

Ak beslendike; gnl ince, ince szlarla yakarak katmer katmer art gsterir ve gnl zorlar, dar kmak ister. te o vakit ak dillenir. Akn dillerinden biri de sanattr. "Sanat bir lisandr" Necip Fazl Ksakrek'in dedii gibi: "Anladm SANAT ALLAH'I aramakm, gerisi elik omakm." Ayn zamanda sanat: "Yaratlmn aknn" eserinde ekil ve ifade bulmasdr. Bu nakolmu eit eit renklerle, ahenkli nmelerle, sr misali dizi dizi kelimelerle olabilir. Sanat eserleri, manann maddeye yansmasndan baka bir ey deildir. Sevgi eserde ifade bulurken, ak maukuyla manen irtibat kurar ve ok "zel" olan o anda; ak, gnlnde yeni bir cokuyla arta geer. Bylece "k sanatkar" her eseriyle yeni bir esere yollanr. Akn ifade bulduu eserlerden biride hilyedir. slm inanc , Sevgili Peygamberi suretlerle tasvir etmekten imtina ederken, szle ifade etmeyi uygun bulmutur. Bunun sonucu mminlerin Peygamberine duyduu sevginin, derin muhabbetin sanatsal ifadesi olarak hilye denilen levhalar meydana gelmitir. Hat sanatnn en gzel rnekleri, ayrca sz konusu yazy gzelletirmek iin kullanlan tezhip sanatnn olaanst almalar bu eserlerde bir araya gelmitir. Hz. Muhammed'in (s.a.v) insan ynn alan hilye metinlerinde yaratl, fiziki yaps ve sfatlar anlatm bulur. Hilye-i erif, Hilye-i Saadet, Hilye-i Nebevi isimleriyle anlan hilyeler Trkler tarafndan daima ok sayg ve sevgi grmtr. Osmanl dneminde yazlan hilyeler hat ve tezhip sanatnda mstesna bir yere sahip olmutur. Gerekten hilyeler, mminlerin Allah'n Resul'ne duyduklar sevginin estetik bir tezahr grntsdr. Mmin sevgisini eserinde ilerken, o sevgiye mazhar olan Allah Resul "o andan" mnen haberdardr, o sevgiye kendisi de cevap vermektedir. Neticede mminin sevgisi cotuka, yetenei de coar ve seyretmekten haz duyduumuz o mkemmel hilyeler meydana gelir, demektedir, Dr. Jale imek (ailem, 28-5-2005,28,29)ve yle devam ederek: hilye-i erifle yuvalarmzn nurlanmas temennisiyle:" Ben izgi izmeyi, boyamay ok seviyorum. Bir sene evvel bir arkadam vesilesiyle tezyin kursuna baladm. Aldm derslerden son derece haz alyorum. alma saatlerinde vaktin nasl getiini hi anlamyorum. Byk bir ak ve istekle eser zerinde alyorum. Hele hilye-i erif zerinde alrken sanki Hz. Peygamber'im karmda duruyor ve bana glmsyor. Ben o an bam kaldrp O'na bakmaktan ekiniyorum, daha dorusu utanyorum. nk yaptm almada nne geemediim olabilen eksik ve hatalardan dolay mahcubiyet duyuyorum. Ama biliyorum ki O mkemmel insan her geen gn daha ok seviyorum. Bu duygularm herkese anlatmaktan ekiniyorum; bana, ah zavall dengesini bozmu! Demelerinden ekiniyorum. Ama siz beni anlarsnz... duygularmda yanlmyorum deil mi?" demektedir. Netice HZ. PEYGAMBER' (S.A.V) SANATLA SEVMEK.... HSN- HAT'la HLYE- SAADET. Uluslarn duygu ve dnce birliini, ince zevkleri ve kltrel birikimlerini ortaya koyan sanat, i dnyamz ses, renk, izgi ve ekil ahengi iinde somutlatran ve kiilerde beeni oluturan yaptlar ve hareketler olup slm sanatlarnda dini gerekelerle insan yada hayvan figrlerinin resmini yada heykelini yapmann yasaklanm olmas, heykeltraln ve resmin gelime imkanlarn ortadan kaldrmt. Bunun sonucu olarak da, plastik sanatlar mimaride ve hat sanatnda kendini gstermitir. "Hat" Arapa bir kelimedir. Szlklerde ince, uzun doru yol, bir ok noktalarn bir sraya ve yan yana gelerek birlemelerinden meydana gelen izgi ve yaz gibi kelime anlamlar eklinde ifade edilmitir. Bu kelime zellikle slm kltrnde Hsn-i hat yani yaz, gzel yaz anlamlarnda da kullanlmtr. Hat sanat dier sanat dallarnn aksine hayatn iinde yer almtr. Bu sanatn nem kazanmasnda phesiz en byk etken: KUR'AN'n en iyi ekilde yazlarak oaltlmasnda ve hibir deiiklie uratlmadan nesiller boyunca aktarlmasnda hat sanatnn nemli yer tutmasdr. Hat sanatnda kullanlan harfler Arap alfabesinde yer alan harfler olmasna ramen bu sanat dalna en byk hizmetleri veren ve bu sanat dalnda en byk eserleri ortaya

koyan Trkler ve Trk sanatkarlar olmutur. Anadolu, Seluklulardan beri "Hat Sanat" nn en nemli merkezi olmutur. KONYA'DA 1251 ylnda yaptrlan Karatay Medresesi duvar inilerindeki harikulade gzel "RGL KUF" kitabeleri, 1258 tarihinde yaplan nce Minareli Medresenin cephesindeki muazzam "Sls" kitabe XIII. Yzylda sanatkarlarn ne byk bir teknie ve hayal gcne sahip olduklarn gstermektedir. Sivas Darifasndaki firuze renkli kfi ssler, Trk - slm dnyasnn en gzel kitabelerinden biri saylr. Anadolu Seluklularndan birka yzyl sonra Osmanl hattatlar, yaznn yeni tarzlarn gelitirdiler. Tekkelerdeki dervilerden balayarak saraydaki sultana kadar hemen herkes hat sanatnn a oldu. Osmanl mparatorluu dneminde hat sanat birok sanata stn tutulmu ve sanatkarlarna byk deer vermitir. Bu sanat saray himayesine alnarak, gelimesine byk nem verilmitir. Hatta slm dnyasnda yaygn olarak "Kuran' Kerim Hicaz'da nazil oldu. Msr'da okundu. stanbul'da yazld" eklinde bir sz kullanlr oldu. Yazma kitaplar arasnda en nemli ve zel yeri elbetteki Kuran' Kerim oluturmaktadr. Kuran' Kerim de yer alan sre ve yetler gerek Mushaflar halinde gerekse levhalar eklinde hat sanatnn en nemli eserlerini oluturmutur. Bunlardan baka hat sanatkarlarnn zerinde en ok eser verdii almalar kt'alar, murakkalar, hilyeler ve levhalar olmutur. Hat sanat zerinde birok almas bulunan ve konunun en nemli uzmanlarndan olan sayn M. Uur Derman hat sanatnn gelimesindeki en nemli unsurun; a) Salam ve zenli bir usta rak ilikisinin yzyllar boyunca bozulup kopmadan devam etmesine, b) Bu sanatn bnyesinde yenilenme ve zamanla gelime kabiliyetinin bulunmasna, c) zelliini bozacak benzeri bir sanatn Bat'da bulunmayna balamaktadr. HLYE- ERF Burada Erdem Beyazt'n: "Dnyann arlna eklersek yldzlar, ay, gnei gene de ar basarsn ey kalbim ey kalbimin gnei" ikilisiyle "EVRENN EFENDSNE, peygamberimize yazd iir beni ok duygulandrd. slm anlay, putlatrabilecek kiilerin tasvirlerinden kanm, bu nedenle hi kimse; Hz. Muhammed'in (s.a.v.) resmini izmeye lzum grmemitir. Hayali bir resim izmektense, Salih tariflerden hareketle Onu anlatmak, her inanann, gnlnde tecelli eden ekliyle Peygamber'ini tasavvur edip, balanmasna imkn vermektir. Bu ise putlar ykan bir iman anlayna daha uygundur. Hz. Muhammed'in (s.a.v.) zamanna yetiip, O'nu imanla gren, inanlr kimselerin ifadeleri muteber kaynaklarda yer almaktadr. mam Tirmiz'nin "E-emil'n-Nebeviyye ve'l-hasil'l-Mustafeviyye" ve Kad Ebu'l-yaz'n "Kitab'-ifa fi Ta'rifi Hukuki'l-Mustafa" isimli eserleri, bunlarn en ok bilinenlerdir. Osmanl iman ve zevki, bu gibi salam rivayetlerden bazlarn latif bir biimde ve o eriilmez hatt ile yazp, Hz. Muhammed'e (s.a.v.) yarar bir biimde ssleyerek, O'nu gren gzlerin tarifinden, O'nun zlemini eken gnllere sunmay uygun grmtr. Ss anlamna gelen "Hilye" kelimesi, "Hilye-i Saadet" veya "Hilye-i Nebevi" terkibiyle daha tanmlayc bir mahiyet kazanmaktadr. Eskiden beri, gs cebinde bir sayg

nianesi olarak tanabilmesi iin Nesih hatt ile kk boyutta yazlan metin, hat sanatnn dehalarndan Hafz Osman Efendi'nin eliyle bugnk cazip biimine kavumu ve sunulmutur. lk rnekleri hicri 1090 ylndan itibaren grlmeye balayan Hilye-i Nebevi'lerde en fazla Hz. Ali'nin (r.a.) rivayeti olan metin yazlagelmitir. - Ba Makam: Buraya mutlaka Besleme-i erif yazlr - Gbek: Hilye, metnin byk blm buraya sdrlr; daire eklinde olduu gibi oval ve drtgen eklinde de olabilir. - Hilal: Svama, altn veya altn stne ssl motiflerle kaplanan bu ksmn her Hilye'ye mutlaka yaplmas art deildir. Sadece gbek olarak da braklabilir. Hz. Peygamber (s.a.v.) dnyay nuruyla aydnlatt iin, gne veya aya benzetilmi, bu nedenle Hilye'nin gbek ksmna gne, bunu evreleyen blme ise hill ad verilmitir. Hilye'de ssleme bakmndan en zengin yer, hillin dnda kalan drt ke yerdir. Buraya drt halifenin ad yazlr. - Ebu Bekir, (es-sddk). - Hz. mer, (el-Faruk). - Hz. Osman, (Zinnureyn). - Hz. Ali, (Kerremallahu vecheh). simleri yerletirilir. Buradaki drt halife isimlerinin yerine bazen, Hazreti Muhammed'in (s.a.v.) dier drt ismi veya hayattayken cennetle mjdelenmi kiilerin isimlerinin yer ald rnekler bulunmaktadr. - Ayet: Buraya Hazreti Peygamber (s.a.v.) ile ilgili bir ayet yazlr. En ok, "Biz seni ancak alemlere rahmet olsun diye gnderdik" (Sure 21, ayet 107) mealinde olandr. "Hi phesiz sen byk bir ahlak zerindesin" (Sure 68, ayet 4) ve "Muhammed'in Allah Resul olduuna Allah'n ehadeti yeter" (Sure 48, ayet 28-29) ayetlerinden biri de yazl olabilir. - Etek: Hilye metninin devam ve dua ksmna denir. En sonuna Hilye'yi yazan hattat da knyesini yazar; tarih ilave eder. Etek ksmnn iki tarafnda kalan boluklara (10-11) "koltuk" denir ve buralara ssleme motifleri yerletirilir. Hilye-i eriflerin gbek ksmna yazlan Hz. Peygamber'i (s.a.v.) tarif ettii zaman, yle buyurdu: Hazreti Peygamber'in (s.a.v.) boyu ne ok ksa, ne de ok uzundu, orta boyluydu. Ne kvrck ksa dz uzun sal; sa, kvrckla dz arasnda idi. Deirmi (yuvarlak) yzl, duru beyaz tenli, iri ve siyah gzl, uzun kirpikliydi. ri kemikli ve geni omuzluydu. Gs, ortadan karnna kadar klszd. ki avucu ve tabanlar dolgundu. Yrd zaman, sanki yoku aa iner gibi rahatlkla ilerlerdi. Sana ve soluna baktnda btn vcuduyla dnerdi. ki omuzu arasnda "Nbvvet Mhr" vard. Bu O'nun sonuncu peygamber oluunun nianesiydi. O, insanlarn en cmert gnlls, en doru szls, en yumuak huylusu, en arkada canlsyd. Kendilerini anszn grenler, O'nun heybeti karsnda sarsnt geirirler; fakat stn vasflarn bilerek sohbetinde bulunanlar ise, O'nu her eyden ok severlerdi.

"BZ SEN ANCAK ALEMLERE RAHMET OLSUN DYE GNDERDK" Hz. Ali'nin (r.a.) beyanna gre Peygamber Efendimiz (s.a.v.) - Uzuna yakn orta boylu, iri kemikli, iri yapl, gl kuvvetli ve yakkl bir insand. - Cildi yumuak, teni krmzya alan beyazd. - Kirpikleri siyah ve uzundu. - Gzleri kara ve bykeydi. - ki kann aras ak, fakat kalar birbirine yaknd. - Salar ne dmdz ne de kvrckt. - Sakal sk ve bir tutamd. - Byk bal ve hilal kalyd. - Aln yksek, burnu ekik, boynu uzun, gs geniti. - Karn ile gs bir idi, iman deildi. Zayf da deildi, sk etliydi. - Gzleri uza grr, kulaklar uzaktan ses alrd. - Azlar genie idi. - Dileri skt. - Yznn btn izgileri grnrd. - Omuzlar etli, omuz kemikleri enliydi. - Ebu Hureyre (r.a.) Peygamberimiz Efendimiz (s.a.v.) 'i tantrken u vasflarla vasfetmiti. - Peygamber Efendimiz, orta boyluydu, fakat uzuna daha yaknd. - Beyaz tenliydi. -Sakal kllar siyaht. - Dileri ok gzeldi. - Gzlerinin kirpikleri sk ve uzundu. - ki omuz aras geniti. - Yanaklar ne ikin ne de kkt. - Ayann btnyle yere basard.

- Btn vcuduyla ne dner ve btn vcuduyla arkaya dnerdi. - Ne O'ndan nce ne de O'ndan sonra gzellik-te O'nun gibisini grmedim. *** - Sahbei Kiram'dan Cbir Bin Semure'de (r.a.) Efendimiz (s.a.v.) 'n fiziki halini u vasflarla tanmtr. Demitir ki: - Ben mehtapl bir gecede Peygamber Aleyhisselam' grdm. zerinde bir cbbe vard. Rasulullah'n (s.a.v.) nurlu yz ile Ay'n yznden hangisinin daha gzel olduunu tespit etmek maksadyla nce Allah'n Raslnn (s.a.v.) yzne baktm; daha sonra da ayn yzne baktm. Vallahi bana gre, Peygamber Efendimizin (s.a.v.) o mbarek yzleri Ay'dan ok daha gzeldi. *** Sahabe'den Ber bin Azib de (r.a.) Raslllah (s.a.v.) Efendimizi yle vasfetmitir: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) orta boyluydu. - ki omuzlarnn aras genieydi. - Salar, kulak yumuana kadar inerdi. Peygamber Aleyhisselam (s.a.v.) o kadar gzeldi ki, ben ondan daha gzel bir kimse grmedim. *** Peygamber Efendimizin (s.a.v.) emilini (fiziki yapsn) anlatan sahabelerin mbarek azlarndan dklen inciler byle... bu rneklerden baka, stanbul'da byk zararlara yol aan semt yangnlarnn artmas zerine Abdlhamit Han tarafndan bu yangnlara manevi bir nlem alarak hicri 1304 ylnda, hattat Ahmet Arif tarafndan yazlm Hilye-i erif "Matbuat Osmaniye"'de bastrlarak stanbul'daki iyeri ve evlere datlmtr. Bu ise metni Trke yazlm ilk rnektir. Metni ise yledir: Reis'l Mctebi Muhammed'l Mustafa - Hilkate ve ahlaka nevi beni ademin ekmeli idi. - Heb Enbiyai azim aleyhisselam tamm'laza ve gzel yzl olup, Habibi Hda onlarn en gzeli idi. - Cismi paki gzel, heb azas mtenasib idi. Endam gayet metbui, aln gks ve iki omuzlarnn aras geni idi. - Boynu uzun ve mevzun ve gm gibi saf omuzlar ve bazular ve baldrlar iri ve kaln, bilekleri uzun, elleri ve parmaklar uzunca idi. - Mbarek karn gksyle beraber olup iman deildi.

- Ve ayaklarnn alt ukur olup dz deildi. - Uzuna krayeb orta boylu, iri kemikli, iri gvdeli, gl kuvvetli idi. - Ne zayf ne semiz belki ikisi ortas ve sk etli idi. - Mbarek cildi ise ipekten kuma idi. - Kemali itidal zre byk bal, hilal kal, ekme burunlu, az deirmi ehreli, subucehu yz idi. - iman yzl, yumru yanakl deil idi. - ki kann aras ak ve fakat kalar birbirine karib idi. - atk kal deil idi. - Kirpikleri uzun, gzleri kara ve gzel ve bycek idi. - Gzlerinin aknda az krmzlk var idi. - Levni ezher idi. - Yani ne kire gibi ak, ne de kara yaz, belki ikisi ortas ve gl gibi krmzya mail beyaz ve nurani ve berrak olup, mbarek yznde nur leman ederdi. - Dileri inci gibi, abdar ve tabdar olup, sylerken n dilerinden nur salr ve glerken femi saadeti, bir latif imek gibi ziyalar alr idi. - Salar ne pek kvrck ne pek dz idi. - Ve salarn uzatt vakit, kulaklarnn memelerini geerdi. - Sakal sk ve tam idi; uzun deildi. - Ve bir tutamdan ziyadesini alurdu. - Alemi bekaya rhlet buyurduklarnda, sa sakal henz aarmaya balayub, banda bir az ve sakalnda, yirmi kadar beyaz kl var idi. - Cismi Nazif, kokusu latif idi. - Koku srnsn, srnmesin teni ve teri en gzel kokulardan ala kokard. - Bir kimse onunla musafaha itse, btn gn onun rayihai tayyibesiyle ol ocuk, sair ocuklar arasnda malum olurdu. - Doduu vakit dahi pak ve latif idi. - Ve snnetli ve gbei kesik olarak domutu. Ve inneke leayiyy'lhalikn azim.

Hevas fevkalede kavi idi. - Pek uzakdan iidir ve kimsenin gremeyecei mesafeden grr idi. - Ve hep hareketi mutedil idi. - Bir yere azimetinde, acele ve sa ve sola meyl itmeyb kemali vakar ile doru yolunda gider ve fakat srat ve suhulet ile yrr idi. - yle ki: adeta yrr gibi grnr, lakin yannda gidenler srat ile yrdkleri halde geri kalrlard. - Yznde nur ve melahat, sznde selaset ve letafet, lisannda talakat ve fesahat, beyannda fevkalade belagat var idi. - Beyhude sz sylemeyb, her kelam hikmet ve nasihat idi. - Ve herkesin akl ve idrakine gre sz sylerdi. - Gler yzl tatl szl idi. - Kimseye fena sz sylemez ve kimseyle bed muamele eylemez ve kimsenin szn kesmez idi. - Mlayim ve mtevaz idi. - Hain ve galiz deil idi. - Fakat mehb ve vakur idi. - Glmesi dahi tebessm idi. - A'n anszn gren kimseyi mehabet alrd. - Ve A'nnla lfet ve msahabet eyleyen kimse 'ana can gnlden ak ve muhib olurdu. - Ehl-i fazl'a derecelerine gre ihtiram eylerdi. - Akrabasna dahi pek ziyade ikram eylerdi. - Lakin onlar kendilerinden efdal olanlarn zerine takdim etmez idi. - Ehli beytine ve Ashabna hsni muamele ettii gibi sair nas'a dahi rfk ve ltuf ile muamele ederdi. - Hizmetkarlarn pek ho tutar idi. - Kendisi ne yer ve ne giyerse, onlara dahi onu yedirir ve onu giydirir idi. - Sahiy ve kerim, efik ve rahim ve halim idi. - Ahd ve vaadinde sabit ve kavlinde sadk idi.

- Hsn ahlaka ve aklu ve zekavete cmle nas'a faik ve her trl medh ve senaya layk idi. - Elhasl sureti gzel, misli yaratlmam bir vcud-u mesud ve mbarek idi. - Allahmme salli aleyhi ve ala alihi ve sahbihi ecmain. SLS NESH HLYE LEVHASI Hilye-i Saadet (erife) Rahman ve Rahim olan Allah'n adyla MER EBUBEKR (Allah ondan raz olsun) Hazreti Ali (Allah Ondan Raz Olsun) Hazreti Peygamberi (Allah'n Salat ve Selm onun zerine olsun) Vasfettii zaman yle buyurdu: Hazreti Peygamber'in boyu Ne ok ksa ne de ok uzundu, orta boyluydu. Ne kvrck ksa, ne de dz uzun salyd; Sa kvrckla dz aras idi. Deirmi yzl, duru beyaz tenli, ri ve siyah gzl, uzun kirpikliydi. ri kemikli ve Geni omuzluydu. Gs ortada, karnna kadar klszd. ki avcu ve tabanlar dolgundu. Yrd zaman Sanki yoku iner gibi rahatlkla ilerlerdi. Sana ve soluna baktnda btn vcuduyla dnerdi. ki omuzu arasnda "nbvvet mhr" vard. Bu onun sonuncu peygamber oluunun nianesi idi. AL OSMAN (Allah ondan raz olsun) "Biz seni ancak alemlere Rahmet olsun diye gnderdik" O insanlarn en cmert gnlls, en doru szls, en yumuak huylusu ve en arkada canls idi. Kendilerini anszn grenler, onun heybeti karsnda sarsnt geirirler, fakat stn vasflarn bilerek sohbetinde bulunanlar ise O'nu her eyden ok severlerdi. O'nun stnlklerini ve gzelliklerini tantmaya alan kimse; "Ben gerek O'ndan nce gerekse O'ndan sonra Reslullah gibi birisini grmedim." Demek suretiyle O'nu tantmak hususundaki acizlii ve yetersizliini itiraf ederdi. Allah'n salt ve selm zerine olsun. (hat sanatn Gme tayarak kendi zgn tasarmlaryla yaatmakta olan (Naht) sanatyla ahap oyulup zerine gm dklerek fildii zemin zerine yaptrlm Hilye-i Saadet (erife), Ayetel Krs ve muhtelif Hsn-i Hat levhalarndan 18 adet, bromda kalemin gc ve gm NUR' un hikmetiyle hayrlara vesile olsun temennilerimle...)

O'nun ve hepimizin Rabbine selm olsun. O'na selm olsun. O'nun arkadalarna, dostlarna selm olsun. O'nun aklarna selm olsun. O'nun hasretinde olanlara selm olsun. O'nun ile coanlara selm olsun. O'nun ile ereflenen her ta her toprak parasna selm olsun. O'nu anp, efaatini isteyenlere selm olsun. O'nu arzulayanlara selm olsun. O'nu her daim ananlara selm olsun. O'nun dostlarn dost bilenlere selm olsun. pek yolu Eyll saysna yetitirmede emei geen Ticaret Odas yneticileri, personeli ve basn dairesi alanlarna selm olsun. Saygdeer okuyucularma, bki muhabbetlerimle, kalbinizden geen tm gzellikler sizlerle olsun. KAYNAKA - ALPARSLAN, Ali, Osman Hat Sanat Tarihi, stanbul 1999 - ALPARSLAN, Ali, nl Trk Hattatlar, Ankara, 1992 - ARSEVEN, Celal Esad, Trk Sanat Tarihi, Meneinden Bugne Kadar, Mimari, heykel, Resim, Ssleme ve Tezyini Sanatlar, stanbul, tarihsiz. - AYVERD, Ekrem Hakk, Fatih Devri Hattatlar ve Hat Sanat, stanbul, 1953 - BALTACIOLU, smail Hakk, Trklerde Yaz Sanat, Ankara 1958 - DERMAN, F. iek,"Osmanl Asrlarnda slup ve Sanatkarlaryla Tezhip Sanat", Osmanl, II. Cilt, Ankara, 1999. Derman M. Uur, "Osmanl Trklerinde Hat Sanat", Osmanl, II. Cilt, Ankara, 1999 - DERMAN M. Uur, Trk Hat Sanatnn aheserleri, stanbul 1982. - EDG Ferit, Trk Hat Sanat (Karalamalar-Mekler), stanbul tarihsiz. - HABB Bey, Hat ve Hattattan, stanbul, 1305 (1888) - RADO, evket, Trk Hattatlar, stanbul, (1984)

- SERN, Muhiddin, Hat Sanatmz, stanbul, 1982 - SERN, Muhiddin, "Osmanl Hat Sanat", Osmanl, II. Cilt Ankara , 1993 - LKER, Muammer, Balangcndan Gnmze Trk Hat Sanat, Ankara , 1987 - NVER, A. Sheyl, Trk Yaz eitleri ve Faideli Baz bilgiler, stanbul 1953 - ZBAY Adem, Sevgililer Sevgilisine iirler ve ksmen resimleri, (s.23,27 mer Baykar Hilye S.238) Semerkand yaynclk, stanbul 2002 - MEK Jale, Ailem, (s.28,29, resimler) stanbul, 28.5.2005, say 129

You might also like