Gio trnh Kinh t ngoi thng

Li ni u
Nhm p ng yu cu o to cn b kinh t i ngoi v qun tr kinh doanh thng mi quc t ph hp vi c ch th trng c s qun l ca Nh nc, b mn Kinh t Ngoi thng bin son gio trnh ny nhm gii thiu mt s kin thc c bn thit yu nht lin quan n kinh t v chnh sch ngoi thng. Nhng kin thc ny rt cn thit hiu c nhng vn kinh t v chnh sch c th ang din ra trong hot ng ngoi thng nc ta cng nh chnh sch ngoi thng ca Nh nc. i tng phc v ch yu ca gio trnh Kinh t Ngoi thng l sinh vin ngnh kinh t ngoi thng v qun tr kinh doanh quc t thuc cc h tp trung v ti chc. Ngoi ra gio trnh cng l ti liu tham kho b ch cho cc bn c quan tm n vn kinh t v chnh sch thng mi. Gio trnh Kinh t Ngoi thng c chia lm 4 phn, b cc thnh 11 chng Phn I ng Phn II Phn III khu : Nhng vn c bn v pht trin Ngoi th: Ngoi thng Vit Nam qua cc thi k : C ch qun l v chnh sch xut khu, nhp

Phn IV : Hiu qu kinh t ngoi thng. Gio trnh Kinh t Ngoi thng xut bn ln ny da trn gio trnh xut bn ln th nht (nm 1994), ln th hai (nm 1995) v ln ba (nm 1997). ng thi gio trnh cng sa cha b sung v c gng tip cn nhng vn ca kinh t th trng c s qun l ca Nh nc trong qu trnh m rng thng mi, ch ng hi nhp kinh t khu vc v quc t theo quan im i Mi ca ng Cng sn Vit Nam. Pht trin v qun l ngoi thng trong nn kinh t th trng c s qun l ca Nh nc trong qu trnh hi nhp l vn phc tp. Do , mc d c nhiu c gng, nhng gio trnh ny khng trnh khi cc thiu st. Rt mong nhn c s ng gp ca bn c.
2

H ni, thng nm 2001 Tc gi GS.TS. Bi Xun Lu

Chng 1 i tng, ni dung v phng php cu

1. Cc khi nim c bn v ngoi thng

nghin

C nhiu khi nim khc nhau v ngoi thng. Song xt v c trng th ngoi thng c nh ngha l vic mua, bn hng ho v dch v qua bin gii quc gia. Cch nh ngha ny c s dng nhiu nht khi nhn vo cc chc nng ca ngoi thng, tc vai tr ca n nh chic cu ni gia cung v cu hng ho v dch v ca th trng trong v ngoi nc v s lng, cht lng v thi gian sn xut. Trong nhiu trng hp, trao i hng ho v dch v c i km vic trao i cc yu t sn xut (v d lao ng v vn), nht l ngoi thng trong iu kin hi nhp khu vc v quc t. Cc nh kinh t hc cn dng nh ngha ngoi thng nh l mt cng ngh khc sn xut hng ho v dch v (thm ch c cc yu t sn xut). Nh vy, ngoi thng c hiu nh l mt qu trnh sn xut gin tip. Trong hot ng ngoi thng: xut khu l vic bn hng ho v dch v cho nc ngoi, v nhp khu l vic mua hng ho v dch v ca nc ngoi. Mc tiu chnh ca ngoi thng l nhp khu ch khng phi l xut khu. Xut khu l nhp khu; nhp khu l ngun li chnh t ngoi thng. iu kin ngoi thng sinh ra, tn ti v pht trin l: 1) C s tn ti v pht trin ca kinh t hng ho - tin t km
3

theo l s xut hin ca t bn thng nghip; 2) S ra i ca Nh nc v s pht trin ca phn cng lao ng quc t gia cc nc. Ngoi thng l hot ng kinh t c t lu i: di ch chim hu n l v tip l ch phong kin. Trong cc x hi n l v phong kin, do kinh t t nhin cn chim a v thng tr, nn ngoi thng ch pht trin vi quy m nh b. Lu thng hng ho gia cc quc gia ch dng li mt phn nh sn phm sn xut ra v ch yu l phc v cho tiu dng c nhn ca giai cp thng tr ng thi. Ngoi thng ch thc s pht trin trong thi i t bn ch ngha. Ngoi thng tr thnh ng lc pht trin quan trng ca phng thc sn xut t bn ch ngha. Ngy nay sn xut c quc t ho. Khng mt quc gia no c th tn ti v pht trin kinh t m li khng tham gia vo phn cng lao ng quc t v trao i hng ho vi bn ngoi. ng thi, ngy nay ngoi thng khng ch mang ngha n thun l bun bn vi bn ngoi, m thc cht l cng vi cc quan h kinh t i ngoi khc tham gia vo phn cng lao ng quc t. Do vy, cn coi ngoi thng khng ch l mt nhn t b sung cho kinh t trong nc m cn coi s pht trin kinh t trong nc phi thch nghi vi la chn phn cng lao ng quc t. B quyt thnh cng trong chin lc pht trin kinh t ca nhiu nc l nhn thc c mi quan h hu c gia kinh t trong nc v m rng quan h kinh t vi bn ngoi. Vn quan trng y l, mt mt, phi khai thc c mi li th ca hon cnh ch quan trong nc ph hp vi xu th pht trin ca kinh t th gii v quan h kinh t quc t. Mt khc, phi tnh ton li th tng i c th dnh c v so snh iu vi ci gi phi tr. Thun li c th to ra c nh tham gia vo bun bn v phn cng lao ng quc t bao gi cng tng thm kh nng ph thuc bn ngoi. V vy, ni n pht trin ngoi thng v cc quan h kinh t i ngoi khc l ni n kh nng lin kt kinh t, hi nhp vi kinh t khu vc v quc t; i hi c kh nng x l thnh cng mi quan h ph thuc ln nhau.

Quan h kinh t bn trong mt nc l nhng quan h gia nhng ngi tham gia vo qu trnh sn xut v lu thng trong nc . Quan h thng mi ca mt nc vi nc ngoi l s tip tc trc tip cc quan h sn xut bn trong nc . Song n c pht trin trong mt mi trng khc, th hin cc quan h kinh t hon ton khng ging cc quan h kinh t trong nc. S pht trin cc mi quan h thng mi ph hp vi cc mi quan h kinh t trong nc, nhng li mang nhng c im khc. Th trng th gii v th trng dn tc l nhng phm tr kinh t khc nhau. V vy, cc quan h kinh t din ra gia cc ch th trn th trng ny thc hin theo nhng hnh thc v phng php hon ton khng ging nhau. Mc ch ca gio trnh ny l: 1.Nhm trang b cho sinh vin hiu bit v nhng vn l lun c bn lin quan n pht trin ngoi thng qua cc giai on lch s; hiu r mi quan h bin chng gia pht trin kinh t - x hi v s pht trin ngoi thng. 2.Lm cho sinh vin hiu r nhng c s khoa hc v nhng mi lin h c tnh quy lut trong chnh sch ngoi thng v cc cng c thc hin chnh sch ngoi thng ca Nh nc Vit Nam qua cc thi k, c bit l thi k i mi. 3.Gip cho sinh vin c phng php lun ng n trong vic nh gi hiu qu hot ng ngoi thng, tp dt phn tch chnh sch ngoi thng ca Nh nc Vit Nam qua cc thi k, c t duy khoa hc, ng n trong vic tham gia vo thc hin v hoch nh chnh sch ngoi thng ca Nh nc trong qu trnh thc hin Cng nghip ho, hin i ho t nc v hi nhp kinh t quc t v khu vc. thc hin mc ch trn, nhim v chnh ca gio trnh l: 1.H thng ho v lm r nhng vn l lun c bn lin quan n li ch ca ngoi thng; chc nng, nhim v ngoi thng; mi quan h gia pht trin ngoi thng vi pht trin v tng trng kinh t; cc quan im ch o hot ng ngoi thng ca Nh nc Vit Nam. 2.Khi qut tnh hnh ngoi thng Vit Nam ni bt qua cc thi k, qua , gip sinh vin thy r c nhng c im, cc mi quan h bun bn ca Vit Nam vi nc ngoi v
5

nhng tc ng kinh t - x hi, kinh t - chnh tr trong v ngoi nc n pht trin ngoi thng. 3.Nghin cu tng i c h thng lun c khoa hc v c ch xut nhp khu v chnh sch nhp khu, xut khu ca Vit Nam cng cc cng c, bin php thc hin v xu hng vn ng ca chng trong qu trnh thc hin cng nghip ho hin i ho t nc v hi nhp kinh t quc t v khu vc. 4.Nghin cu nhng vn c bn lin quan n xc nh v phn tch hiu qu hot ng ngoi thng nhm gip cho sinh vin c phng php lun ng n trong vic phn tch, nh gi v tm kim gii php xy dng phng n kinh doanh c hiu qu v kinh t v x hi. 2. i tng, ni dung nghin cu Kinh t ngoi thng l mt mn kinh t ngnh. Khi nim ngnh kinh t ngoi thng cn c hiu nh l mt t hp c cu t chc thc hin chc nng m rng, giao lu hng ho, dch v vi nc ngoi. i tng nghin cu ca kinh t ngoi thng l cc quan h kinh t trong lnh vc bun bn ca mt nc vi cc nc ngoi. C th, n nghin cu s hnh thnh, c ch vn ng, quy lut v xu hng pht trin ca hot ng ngoi thng ni chung v ch yu l ca Vit Nam. T xy dng c s khoa hc cho vic t chc qun l v kch thch s pht trin ngoi thng ca nc ta phc v cho s nghip xy dng CNXH v pht trin t nc. Cc quan h bun bn lun lun vn ng theo nhng quy lut v tnh quy lut nht nh. Mn kinh t ngoi thng trnh by cc quy lut bng ngn ng khoa hc thng qua s sp xp theo h thng cc vn ph hp vi qu trnh nghin cu. Nghin cu kinh t ni chung v kinh t ngoi thng ni ring l nghin cu l lun cc vn t ra trong thc tin v tr li phc v cho vic gii quyt cc vn ca thc tin. Nhm mc ch , kinh t ngoi thng vi t cch l mt mn hc kinh t ngnh, trnh by cc quy lut khch quan ca cc quan h bun bn vi nc ngoi trong s tc ng qua li vi kin trc thng tng. Do vy, vic nghin cu kho st ng li,
6

chnh sch ca Nh nc, c kt kinh nghim trong hot ng thc tin ngoi thng Vit Nam, c bit nhng kinh nghim phong ph ca hot ng ngoi thng trong nhng nm qua l mt ni dung quan trng ca qu trnh nghin cu. y, cn phn bit gia cc quy lut kinh t v chnh sch kinh t. Cc quy lut kinh t - cng nh quy lut t nhinmang tnh khch quan, tn ti v pht huy tc dng khng ph thuc vo mun ca con ngi. Tuy vy, khc vi quy lut t nhin, quy lut kinh t pht huy tc dng thng qua hot ng ca con ngi, n lin quan trc tip n li ch kinh t trong tng phng thc sn xut. Chnh sch kinh t c xy dng trn c s nhn thc cc quy lut kinh t. N l sn phm ch quan. Nu cc chnh sch kinh t gii quyt ng n cc li ch kinh t th chng pht huy tc dng tch cc n ton b qu trnh ti sn xut, cng nh m rng giao lu kinh t vi nc ngoi. Ngc li, chng s km hm s pht trin. Cc quy lut kinh t v li ch kinh t c biu hin trong tng chnh sch kinh t n mc nh th no l tu thuc vo nng lc nhn thc v vn dng cc quy lut kinh t trong ton b qu trnh t khi hnh thnh chnh sch cho n khi t chc thc hin chnh sch trong i sng hng ngy. Kinh t ngoi thng l mt mn chuyn mn chnh trong chng trnh o to c nhn kinh t v qun tr kinh doanh quc t ca Trng i hc Ngoi thng. C s l lun ca kinh t ngoi thng l kinh t chnh tr hc Mc-Lnin, cc l thuyt v thng mi v pht trin. Trong , khi nghin cu c bit ch n l lun v vai tr ca kinh t ngoi thng i vi s pht trin ca mt nc cha tri qua giai on pht trin t bn ch ngha. Kinh t ngoi thng c quan h cht ch vi cc mn khoa hc khc nh kinh t chnh tr, kinh t pht trin, lch s cc hc thuyt kinh t, marketing, thanh ton quc t, k thut nghip v ngoi thng v.v Mt mt, kinh t ngoi thng s dng cc khi nim v phm tr ca cc mn khoa hc v mt khc, to iu kin nhn thc su sc hn cc khi nim v phm tr . 3. Phng php nghin cu
7

Kinh t ngoi thng l khoa hc kinh t, l khoa hc v s la chn cc cch thc hot ng ph hp vi cc quy lut kinh t, vi xu hng pht trin ca thi i nhm t hiu qu kinh t - x hi ti u. Cn s dng cc phng php thch hp nghin cu v hc tp mn hc. a.Nhn thc khoa hc phi bt u bng s quan st cc hin tng c th biu hin cc qu trnh kinh t ri dng phng php tru tng ho tm ra bn cht v tnh quy lut ca s pht trin, sau l cc mi quan h ni ti, c ch tc ng c th ca qu trnh lu chuyn hng ho v lin kt kinh t vi nc ngoi. b.Kinh t ngoi thng l tng th cc quan h kinh t ca nn kinh t quc dn vi nc ngoi, l mt b phn ca qu trnh ti sn xut x hi. Cc quy lut ca lu thng hng ho bt ngun t cc quy lut kinh t hot ng bn trong v bn ngoi nc (th trng trong nc v th trng ngoi nc), do vy, cn phi c quan im h thng v ton din trong nghin cu cng nh trnh by cc phm tr ca lu thng i ngoi trong quan h v tc ng qua li vi sn xut, tiu dng trong nc, trong mi quan h v tc ng qua li gia th trng trong nc v th trng ngoi nc. c.Qu trnh hnh thnh v pht trin cc quan h bun bn lun lun gn lin vi nhng hon cnh lch s nht nh, do phi c quan im lch s khi nghin cu cc vn ca kinh t ngoi thng. ng thi, s vn ng ca mi qu trnh u do u tranh gii quyt nhng mu thun ni ti. Cn phn bit r rng tnh cht ca mu thun c cc bin php x l thch hp. Kt hp l gc v lch s l mt i hi quan trng ca phng php nghin cu v phn tch khoa hc cc vn trong kinh t ni chung v kinh t ngoi thng ni ring. d.Cc kt lun khoa hc u c rt ra t nghin cu thc t, ngc li, cn phi kim nghim thng xuyn nhm hon thin cc quan im khoa hc trong hot ng kinh t. chnh l qu trnh gn l lun vi thc t. L lun phi xut pht t thc t v tr li ch o thc t. Nu l lun m tch ri thc t s tr thnh l lun sung. Nhng nu khng c l lun ch ng th hot ng thc t sa vo m qung.
8

Trn c s cc phng php nghin cu trnh by, vic nghin cu nhng vn kinh t ngoi thng cn phi tri qua cc giai on quan st, xy dng phng n v thc nghim. Quan st l giai on u tin ca bt k qu trnh nghin cu no.

Quan st l dng cng c thng k, tp hp v h thng cc hot ng kinh t ngoi thng, sau tin hnh phn tch v rt ra kt lun v bn cht v pht hin tnh quy lut ca cc hin tng kinh t. Phng php quan st i hi phi xc nh r mc tiu, t xc nh i tng v phm vi nghin cu, cng nh s dng cc cng c thch hp vi tng i tng. Xy dng phng n l giai on a vo kt qu quan st v phn tch lp ra cc d n pht trin mt cch c cn c khoa hc, bao gm cc d n ln nh chin lc pht trin ngoi thng v cc d n pht trin tng lnh vc, tng mt hng.v.v Trong qu trnh xy dng cc d n, cn phi tnh n cc iu kin bo m thc hin chng, c nh vy d n mi st vi thc t. Thc nghim kinh t l giai on quan trng ca qu trnh nghin cu cc vn kinh t. Thc nghim l a cc d n vo p dng trong mt phm vi hp (mt n v c s, mt vi a phng) pht hin mu thun, nhm hon thin d n, ri to tin cn thit cho vic p dng ph bin (din rng, nhiu n v v cc a phng khc). Vic ng dng cc thnh tu khoa hc hin i l rt cn thit trong nghin cu kinh t ni chung v kinh t ngoi thng. Tuy nhin, chng ch ng vai tr l nhng cng c b sung cho vic s dng phng php duy vt bin chng. Tch ri hoc cao mt trong hai loi phng php th s phm sai lm trong qu trnh nghin cu. Nghin cu nhng vn kinh t ngoi thng khng th tch ri cc yu t kinh t v cc yu t x hi. Bi v, nhng tin b x hi u bt ngun t s pht trin kinh t. Ngc li, cc thnh qu v mt x hi c tc ng n qu trnh pht trin kinh t. S pht trin kinh t t n gin n phc tp s i hi ngy cng phi gii quyt nhiu vn x hi a dng hn. Vic gii quyt cc vn ch c th da trn c s nhng quan nim ng n v nhng gii php mi, thch hp vi tnh hnh thay i.
9

Chng 2 Nhng l thuyt bn v li ch ca ngoi thng

Quc gia cng nh c nhn khng th sng ring r m vn y c. Ngoi thng m rng kh nng tiu dng ca mt nc. N cho php mt nc tiu dng tt c cc mt hng vi s lng nhiu hn mc c th tiu dng vi ranh gii ca kh nng sn xut trong nc nu thc hin ch t cung t cp khng bun bn. Tin xut hin s trao i l phn cng lao ng x hi. Vi s tin b ca khoa hc k thut, phm vi chuyn mn ho ngy mt tng. S sn phm cng dch v tho mn nhu cu ca con ngi ngy mt di do. S ph thuc ln nhau gia cc nc ngy mt tng. Ni khc i, chuyn mn ho hm ng nhu cu mu dch v mt quc gia khng th chuyn mn ho sn xut nu khng trao i vi nhau. Cc nh kinh t s dng thut ng li ch ca ngoi thng m ch kt qu ca c hai vn . Sau y chng ta s xem xt hai ngun gc ca li ch do ngoi thng mang li: 1) Ngun gc th nht l chuyn mn ho ngoi thng coi nh mt phng php sn xut gin tip. Chng hn ni a c th sn xut c ru vang trc tip, nhng bun bn vi nc ngoi cho php ni a sn xut ru vang thng qua vic sn xut ch, sau i ly ru vang. 2) Cch th hai thy li ch t ngoi thng l thng qua trao i vi nc ngoi nhm tc ng n tng kh nng tiu dng ca mi nc. Di y chng ta s xem xt nhng vn c bn lin quan n c ch xut hin li ch t ngoi thng. 1. Quan nim (Mercantilism) ca cc hc gi trng thng

10

Theo l thuyt trng thng, cc nc nn xut khu nhiu hn nhp khu. i din cho nhng ngi theo ch ngha trng thng l: Jean Bodin, Melon (ngi Php), Thomax Mun, Josias Chlild (ngi Anh). L thuyt trng thng l mt l thuyt lm nn tng cho cc t duy kinh t t nm 1500 n 1800. L thuyt ny cho rng s phn vinh ca mt quc gia c o bng lng ti sn m quc gia ct gi, thng c tnh bng vng. Theo l thuyt ny, chnh ph nn xut khu nhiu hn nhp khu v nu thnh cng h s nhn c gi tr thng d mu dch c tnh theo vng t mt nc hay cc nc b thm ht. Cc quc gia xut hin trong sut khong t nm 1500 n 1800 v vng l phng tin cng c quyn lc ca cc Nh nc trung ng. Vng c u t vo qun i hay cc th ch quc gia nhm cu kt lng trung thnh ca dn chng vo quc gia mi bng cch lm gim i cc mi quan h vi cc n v truyn thng nh cc th, phng hi, tn gio. Nhng lm th no mt nc c th xut khu nhiu hn nhp khu? Trc ht, bun bn c thc hin bi cc cng ty c quyn ca Nh nc. S hn ch c p t vo hu ht hot ng nhp khu v nhiu hot ng xut khu c tr cp. Th hai, cc cng quc thc dn c tm cch t c thng d mu dch vi cc thuc a ca h. H coi y nh l mt phng tin khc c thm thu nhp. H thc hin iu ny khng ch bng cch gi c quyn cc quan h thng mi thc dn m cn ngn cn cc nc thuc a sn xut. Do m cc nc thuc a phi xut khu nguyn liu th, km gi tr hn v nhp khu cc sn phm c gi tr cao hn. L thuyt trng thng mang li li ch cho cc cng quc thc dn. Chnh sch ngoi thng ca Nh nc theo l thuyt trng thng theo hng: - Gi tr xut khu phi cng nhiu cng hay, ngha l khng nhng s lng hng ho xut khu phi nhiu, m cn phi c gng xut khu nhng hng ho c gi tr cao u tin hn hng ho c gi tr thp. Ngi ta nh gi thp vic xut khu nguyn liu v c s dng nguyn liu sn xut trong nc ri em xut khu thnh phm.
11

- Gi nhp khu mc ti thiu, dnh u tin cho nhp khu nguyn liu so vi thnh phm. Hn ch hoc cm nhp khu thnh phm, nht l hng xa x. - Khuyn khch ch hng bng tu ca nc mnh, v va bn c hng m cn c c nhng mn li khc nh cc vn ti, ph bo him. nh hng ca l thuyt trng thng b m nht i sau nm 1800. Cc cng quc thc dn t hn ch s pht trin kh nng cng nghip cc thuc a ca h, nhng cc th on hp php vn buc cht quan h thng mi ca cc nc thuc a vi chnh quc. Vit Nam, ging nh nhiu nc khc, ginh c c lp sau i chin Th gii ln th II, bt u xy dng c cu sn xut v chin lc thng mi gn ging nh nhng tng trong thi hong kim ca l thuyt trng thng. Nhng n lc nhm chuyn dch c cu kinh t theo hng xut khu s c bn lun tip cc phn sau ca chng ny v cc chng sau. Cn cn thng mi thun li (xut siu) cha hn l mt tnh trng c li Mt s khi nim ca thi trng thng ngy nay vn tip tc tn ti. Chng hn, thut ng Cn cn thng mi thun sai vn c s dng ch xut khu ca mt nc nhiu hn nhp khu. Cn cn thng mi nghch sai ch tnh trng thm ht trong thng mi. Nhiu khi nim b dng sai. V d: T thun sai c hm li ch, trong khi t nghch sai ch hon cnh bt li. Thc ra, cn cn thng mi thng d cha hn l c li v cn cn thng mi thm ht cha chc l khng tt. Nu mt nc c cn cn thng mi thng d hay cn cn thng mi thun li th khi nc ny nhn hng ha v dch v t nc ngoi vo t hn tr gi hng ho v dch v h gi i. Trong giai on ch ngha trng thng, khon chnh lch ny c thanh ton bng vng. Nhng ngy nay, khon chnh lch thng c thanh ton bng tn dng cp cho nc b thm ht. Nu khon tn dng ny khng c tr trong thi gian quy nh th hin trng cn cn thng mi ny thc s tr thnh iu bt li cho nc thng d mu dch. Trong nhng nm gn y, thut ng ch ngha trng thng mi xut hin (Neomercantilism) c s dng m t
12

nhng nc mun t c cn cn thanh ton thun sai nhm c gng t c mc tiu kinh t hay x hi no . V d: c c vic lm y cho ngi dn, mt nc s sn xut vt qu nhu cu trong nc v xut khu phn d tha ra nc ngoi. Hoc mt quc gia mun c nh hng chnh tr ti mt vng no , h a vo vng ny s hng ho dch v nhiu hn s hng ho dch v m h nhn c t vng y. 2. Quan im ca Adam Smith (l thuyt li th tuyt i -Absolute Advantage) Theo Adam Smith (1723- 1790), S giu c ca mt quc gia ph thuc vo s hng ho v dch v c sn hn l ph thuc vo vng. Ti sao cc nc cn phi giao dch bun bn vi nhau ? Ti sao Vit Nam (hay bt k mt quc gia no khc) khng bng lng vi hng ho v dch v sn xut ra ti nc mnh? Vo nhng nm ca th k th 15, 16, 17 nhiu quc gia theo chnh sch ch ngha trng thng c gng thc hin t cung, t cp bng cch t sn xut hng ho trong nc. Trong cun S giu c ca cc quc gia, xut bn nm 1776, Adam Smith nghi ng v gi thuyt ca ch ngha trng thng cho rng s phn vinh ca mt nc ph thuc vo s chu bu m nc tch tr c. Thay vo , ng cho rng s giu c thc s ca mt nc l tng s hng ho v dch v c sn nc . ng cho rng nhng quc gia khc nhau c th sn xut nhng loi hng ho khc nhau c hiu qu hn nhng th khc. Adam Smith cho rng nu thng mi khng b hn ch th li ch ca thng mi quc t thu c do thc hin nguyn tc phn cng. ng ph phn s phi l ca nhng hn ch ca l thuyt trng thng v chng minh rng mu dch s gip c hai bn gia tng gia sn - hiu theo li tc thc s - qua vic thc thi mt nguyn tc c bn: Nguyn tc phn cng. Trong cun The Wealth of Nations - S giu c ca mt quc gia, A.Smith cho rng: Phng ngn ca mi ngi ch gia nh khn ngoan l khng bao gi t sn xut ly nhng g m nu i mua s c r hn. Ngi th may khng khi no h hc ng i giy, m thng i mua ngi th giy. V ngi
13

th giy cng khng cn loay hoay ct may, m nh anh th may may h. Ngi nng dn khng t lm ly hai th trn, m nh vo cc tay th kho. Mi ngi u c li khi chm ch lm cng vic mnh c li th hn lng ging, v dng mt phn s sn phm ca mnh hay tin bn c s sn phm y i mua mi th cn dng khc. Nhng g trong sinh hot c nhn c coi l khn ngoan t khi no li l mt iu r di i vi quc gia. Nu mt nc ngoi c th cung cp mt loi hng r hn l khi ta t sn xut, th tt hn ht nn i mua loi hng y, dnh th gi chuyn ch vo mt hot ng khc m ta c li hn, bn ly tin chi dng. Theo A.Smith, nu quc gia chuyn mn ho vo nhng ngnh sn xut m h c li th tuyt i th cho php h sn xut sn phm vi chi ph hiu qu hn nc khc. Nh s chuyn mn ho cc nc c th gia tng hiu qu do: 1) ngi lao ng s lnh ngh hn do h lp li cng mt thao tc nhiu ln; 2) ngi lao ng khng phi mt thi gian chuyn t vic sn xut sn phm ny sang sn phm khc v 3) do lm mt cng vic lu di, ngi lao ng s ny sinh ra cc sng kin, xut cc phng php lm vic tt hn. Tuy nhin, mt nc nn chuyn mn ho v nhng sn phm no ? Mc d A.Smith cho rng th trng chnh l ni quyt nh, nhng ng ta vn ngh rng li th ca mt nc c th l li th t nhin hay do n lc ca nc . - Li th t nhin lin quan n cc iu kin kh hu v t nhin. iu kin t nhin c th ng vai tr quyt nh trong vic sn xut c hiu qu rt nhiu sn phm nh c ph, ch, cao su, da, cc loi khong sn - Li th do n lc l li th c c do s pht trin ca k thut v s lnh ngh. Ngy nay ngi ta thng bun bn, trao i cc loi hng ho c sn xut cng phu hn l cc nng phm hay ti nguyn thin nhin nguyn khai hoc s ch. Quy trnh sn xut nhng loi hng ho ny phn ln ph thuc vo li th do n lc thng l k thut ch bin l kh
14

nng sn xut cc loi sn phm khc nhau, khc bit vi nhng th khc. V d, an Mch xut khu a bc khng phi v nc ny c ngun m bc di do m do h c th sn xut c nhng a bc tht c bit. Li th v k thut ch bin l kh nng ch to cc sn phm ng nht c hiu qu hn. V d Nht Bn l nc phi nhp khu st v than, hai thnh phn quan trng cn thit cho qu trnh sn xut thp. Nhng nh c c quy trnh ch bin thp tit kim c nguyn liu trn v lao ng nn cc nh sn xut thp Nht Bn rt thnh cng trong cnh tranh trn th trng. Li th tuyt i cp ti s lng ca mt loi sn phm c th c sn xut ra, s dng cng mt ngun lc hai nc khc nhau. Mt nc c coi l c li th tuyt i so vi nc kia, trong vic sn xut hng ho A khi cng mt ngun lc c th sn xut c nhiu sn phm A mt nc th nht hn l nc th hai. Gi s Vit Nam c li th tuyt i so vi Hn Quc trong mt loi hng ho, trong khi Hn Quc li c li th tuyt i so vi Vit Nam mt loi hng ho khc. l trng hp li th tuyt i tng h. Mi nc u c li th tuyt i trong vic sn xut mt loi sn phm. Trong trng hp nh th, tng sn phm ca c hai nc c th tng ln (so vi nn kinh t t cung t cp) nu mi nc chuyn mn ho sn xut loi sn phm m nc c li th tuyt i. V d sau y a ra tnh hung gi nh v sn lng la go v vi vc Vit Nam v Hn Quc. Trong v d ny, sn lng th gii v c la go v vi vc u tng ln khi mi nc sn xut nhiu hn nhng hng ho m nc c li th tuyt i. Kt qu l s c nhiu la go v vi vc cng mt chi ph v ngun lc. Li ch do chuyn mn ho vi li th tuyt i A: Lng la go v vi vc c th c sn xut vi mt n v ngun lc Vit Nam v Hn Quc La go (t) Vit Nam Hn Quc 10 5 Vi vc (m2) 6 10

15

Ta c th thy ngay Vit Nam c li th trong vic sn xut la go, cn Hn Quc th trong vic sn xut vi. B: Nhng thay i xy ra khi chuyn mt n v ngun lc ca Vit Nam sang xut la go v mt n v ngun lc ca Hn Quc sang sn xut vi La go (t) Hn Quc Vit Nam Tng s -5 +10 +5 Vi vc (m2) +10 -6 +4

Do chuyn i ngun lc u vo vo vic sn xut go Vit Nam v vi Hn Quc, qu trnh chuyn mn ho s lm tng sn lng c hai hng ho . Khi Vit Nam v Hn Quc chuyn mn ho sn xut nhng sn phm m mnh c li th th qu trnh chuyn mn ho s c th lm tng sn lng ca c hai loi hng ho. v d ny, trnh by s thay i v sn lng do chuyn mt n v ngun lc t vic sn xut vi sang vic sn xut la go sang vic sn xut vi Hn Quc. Sn lng trn th gii s tng 5 t la v 4m2 vi, trn ton th gii s c li ch do chuyn mn ho. Trong trng hp ny cng c nhiu s chuyn i ngun lc sang sn xut la Vit Nam v cng c nhiu s chuyn i ngun lc sang sn xut vi Hn Quc th li ch cng ln. Nhng li ch ny ca vic chuyn mn ho s khin nhng li ch ca ngoi thng tr thnh hin thc. Vit Nam s sn xut nhiu la go v Hn Quc th sn xut c nhiu vi hn so vi trc khi hai nc ny cn trong tnh trng t cung t cp. Nh vy, Vit Nam s phi sn xut nhiu la go v t vi hn so vi nhu cu ca ngi tiu dng Vit Nam, v Hn Quc s sn xut nhiu vi v t la go hn so vi nhu cu ngi tiu dng Hn Quc. Nu ngi tiu dng c hai nc mun c vi v la go theo mt t l mong mun th Hn Quc cn phi xut khu qun o sang Vit Nam v nhp la go t Vit Nam. 3. Quan im ca David Ricardo (Li th so snh Comparative Advantage)
16

 Li ch thng mi vn din ra nhng nc c li th tuyt i v tt c cc sn phm v cc nc ny cn phi hy sinh sn lng km hiu qu sn xut ra sn lng c hiu qu hn. Hay ni cch khc nhng li ch do chuyn mn ho v ngoi thng mang li ph thuc vo li th so snh ch khng phi li th tuyt i.

Khi mi nc c li th tuyt i so vi nc khc v mt loi hng ho, li ch ca ngoi thng l r rng. Nhng iu g s xy ra nu mt nc c th sn xut c hiu qu hn nc kia trong hu ht cc mt hng ? Hoc nhng nc khng c li th tuyt i no c th ch ng ca h trong phn cng lao ng quc t l u? v ngoi thng din ra nh th no vi nhng nc ny. Trn thc t l cu hi David Ricardo a ra t hn 170 nm trc, v chnh ng tr li cu hi trong tc phm ni ting ca mnh Nhng nguyn l ca kinh t chnh tr, 1817. Trong tc phm ny, D.Ricardo a ra mt l thuyt tng qut chnh xc hn v ch xut hin li ch trong thng mi quc t. l l thuyt v li th so snh. Ngy nay, l thuyt ca ng vn c cc nh kinh t chp nhn nh mt tuyn b c cn c v nhng li ch tim tng ca thng mi quc t.
Theo David Ricardo c ch xut hin li ch trong thng mi quc t l:

- Mi nc u c li khi tham gia vo phn cng lao ng quc t. Bi v ngoi thng cho php m rng kh nng tiu dng ca mt nc: do ch chuyn mn ho vo sn xut mt s sn phm nht nh v xut khu hng ho ca mnh i ly hng nhp khu t nc khc. - Nhng nc c li th tuyt i hon ton hn trc khc, hoc b km li th tuyt i hn so vi nc khc trong vic sn xut mi sn phm, th vn c li khi tham gia vo phn cng lao ng quc t. Bi v mi nc c mt li th so snh nht nh v mt s mt hng v km li th so snh v mt s mt hng. Thot nghe, c v lp lun trn l khng thch hp, nhng mt cch suy lun khng n gin c th lm r lp lun ca
17

l thuyt ny. Gi thit rng mt lut s gii cng c kh nng lm vic ca mt c vn th, th k thnh tho. Vy c kinh t khng nu lut s m ng lun cc cng vic hnh chnh vn phng? Hon ton khng. ng ta c th kim c nhiu tin hn bng cch cng hin nng lc ngh nghip ca mnh cho cng vic cng ty lut, cho d phi mn mt c vn th km thnh tho hn coi cng vic vn phng. Mt quc gia cng vy. H s c li hn nu tp trung ngun lc sn xut nhng sn phm c hiu qu nht. V sau h s mua nhng sn phm m h t b khng sn xut, t cc nc m vic sn xut ra chng t tn km hn. Chng ta dng mt v d n gin sau din t quan im ca D.Ricardo Nng lc sn xut trong trng hp li th tng i Cc gi thit 1. n v ngun lc c sn 2. n v ngun lc sn xut 1 tn la go 3. n v ngun lc sn xut 1 kin vi 4. S dng mt na ti nguyn cho mi loi sn phm khi khng c ngoi thng Vi La go San xut Khng c ngoi thng Vit Nam Hn Quc Tng cng - C ngoi thng (Vit Nam sn xut ton b sn lng la go cn thit)
18

Vit Nam 100 3 4

Hn Quc 100 6 5

50 50

50 50

Vi 12,5 10 22,5

La go 16,6 8,3 24,9

Vit Nam Hn Quc Tng cng - C ngoi thng (Vit Nam sn xut sn lng vi cn thit cn li) Tng sn xut la go Vit Nam Hn Quc Tng cng

6,3 20 26,3

24,9 0 24,9

2,5 20 22,5

30 0 30

D Vit Nam c li th tuyt i c hai loi sn phm, nhng Vit Nam li c li th tng i trong vic sn xut la go. Cng mt lng ngun lc Vit Nam c th sn xut la go gp hai ln so vi Hn Quc, cn v sn xut vi th Vit Nam li ch gp c hn mt ln. Cho d Hn Quc bt li v sn xut c hai loi sn phm, nhng Hn Quc vn c li th tng i v vi. Do sn xut la go ca Hn Quc ch bng phn na so vi Vit Nam, cn sn xut vi th bng 75 phn trm so vi Vit Nam. Chng ta gi thit mi quc gia ang c 100 n v ngun lc. Nu mi nc dng mt na n v ngun lc cho vic sn xut mi loi sn phm, th Vit Nam c th sn xut c 12,5 kin vi (50/4) v 16,6 tn la go (50/3) Cn Hn Quc sn xut c 10 kin vi (50/5) v 8,3 tn la go (50/6). Nu khng c ngoi thng sn lng la go tng cng l 24,9 tn (Vit Nam 16,6, Hn Quc 8,3 tn) v 22,5 kin vi (Vit Nam 12,5 kin, Hn Quc 10 kin). Nh m ca bun bn m sn lng la go, v vi hay tng cng c hai sn phm c th tng thm. Nu ta tng sn xut vi, m khng thay i sn xut la go nh trc khi c trao i, th Vit Nam c th sn xut tt c 24,9 tn la go bng cch s dng 74,7 n v ngun lc (74,7/3), vi 25,3 n v ngun lc cn li, Vit Nam c th s dng sn xut 6,3 kin vi (25,3/4). Hn Quc trong trng hp ny s dng ton b ngun lc ca mnh sn xut 20
19

kin vi. Sn lng la go tng cng li l 24,9 tn, nhng sn lng vi tng ln t 22,5 kin ln 26,3 kin. Nu ta tng sn xut la go ti Vit Nam, v vn gi nguyn sn lng vi nh trc khi c bun bn gia hai nc, Hn Quc c th s dng ton b ngun lc ca mnh sn xut 20 kin vi, Vit Nam c th sn xut 2,5 kin vi cn li vi 10 n v ngun lc (10/4), 90 n v ngun lc cn li Vit Nam c th sn xut 30 tn la go (90/3). Khng cn phi hi sinh lng vi c sn trc khi c ngoi thng, lng la go vn tng ln th 24,9 tn ln 30 tn. Xt cho k th l lun ca D. Ricardo ch l m rng nguyn tc phn cng. Mt cch khi qut, cho c quc gia cng nh c nhn, chuyn mn ho phi da theo kh nng; nh mt v d ca Ricardo sau y: C hai ngi n c th lm nn v giy, v ngi th nht hn hn ngi th hai c hai cng vic. Nu tnh ra th khi lm nn ngi th nht hn ngi bn 20 phn trm v khi lm giy anh ta hn bn 33 phn trm. Mun c hai cng c li, phi chng ngi th nht nn chuyn ng giy v ngi bn s lm nn? Chng ta thy l thuyt li th so snh ca D. Ricardo qu c i xa hn quan nim ca A. Smith v cn bn ca mu dch quc t. L thuyt ny rng hn, ct ngha c trng hp Smith thiu st, bin cng thc ca Smith thnh mt bit l, khi li th v gi thnh tng i ca quc gia cng l mt li th tuyt i. Nhng cn lu : L thuyt ca D. Ricardo tuy c chng minh c nhng ch li ca mu dch, n vn khng xc nh c t l trao i quc t, ngha l gi c quc t. L thuyt ca Ricardo dc trn cn bn hng i hng, ch n cung hay ph tn trong mu dch quc t m li qun mt pha cu; c th v mc ch chnh ca ng l ct chng minh cn bn ca mu dch quc t l li th tng i (gi ph tng i) ch khng phi l tuyt i.
4. Quan im ca John Stuart Mill (l thuyt v gi tr quc t, mi tng quan ca cu).

L thuyt ca D. Ricardo mi ch cp ti yu t cung, cha ch ti yu t cu. b sung cho khim khuyt ny, S. Mill bn n vn gi tr quc t hay t l trao i
20

gia cc sn phm. ng l mt trong nhng nh kinh hc ca th k XIX ng h li ch ca ngoi thng. S.Mill cho rng S m ca ngoi thng... i khi mt kiu cch mng cng nghip mt nc m cc ngun lc ca n trc cha c pht trin. Thay v so snh ph tn nhn cng ca hai quc gia khi sn xut ra mt sn phm ngang nhau, ng li so snh cc sn phm sn xut ra ca hai quc gia khi s dng u vo nhn cng ngang nhau. L thuyt ca S. Mill da trn nng sut tng i ca nhn cng ch khng phi ph tn ca nhn cng nh D. Ricardo. Nu ly v d m chng ta thng dng trnh bn l thuyt ca D. Ricardo, th cu trc ca S. Mill s nh sau: u vo Nhn cng (s ngy) 300 300 B o Nha Anh Quc gia u ra Ru (Thng) 100 50 Vi (Kin) 75 60

Chng ta thy, cng mt ngun lc (u vo) l nhn cng, B o Nha c li th tuyt i trong vic sn xut c hai th hng, nhng tng i c li th hn v ru (100/50 = 2/1 so vi 75/60 = 5/4). Ngc li Anh li t bt li hn v vi (60/75 = 4/5 so vi 50/100 = 1/2). Mt cch tng qut, c th pht biu nguyn tc li th tng i nh sau: Nu vi cng mt u vo, ngi ta c th sn xut c a1 v b1 lng hng A v B quc gia I, v a2 v b2 quc gia II, th quc gia I s xut khu A nhp B nu a1/b1 > a2/b2; ngha l so vi quc gia II, tng i quc gia I c kh nng sn xut A nhiu hn B ( hoc c th l a1/a2 > b1/b2 ). T l trao i c chp nhn Nu khng c ngoi thng gia hai nc, B o Nha c th dng cho thng ru i ly 75 kin vi ( t l 100/75 = 4/3 ); Anh c th dng 100 thng ru i ly 120 kin vi ( t l 100/120 = 5/6, nu dng 600 ngy cng cho mi ngnh
21

sn xut). Vy, B o Nha v Anh sn sng bun bn vi nhau, nu i vi B o Nha, 100 thng ru i c t hn 120 kin vi. Gii hn ca t l bun bn chnh l t l trao i trong ni a, n nh bi nng xut tng i ca nhn cng mi nc. Gii hn ca t l mu dch s l Ru 100 120 Vn l tm nhng yu t xc nh mt t trao i thc s trong gii hn trn. L thuyt v mi tng quan ca cu. Theo S. Mill, t l mu dch thc s s ph thuc vo cng , cng nh co dn ca cu nhp khu ca mi nc, ngha l ph thuc vo s cu tng quan. Cn lu rng, s cu khng phi l mt bng bin thin ca s lng theo mc gi, m l s lng hng xut khu ca mt quc gia theo cc t l mu dch hay cc s lng hng nhp khu khc nhau. V d, gi s khng c ph tn chuyn ch v gi s t l mu dch gia B o Nha v Anh l 100 thng ru ly 95 kin vai, th l lun ca S. Mill nh sau: Nu mc gi quc t , s cu ca Anh s l mt bi s ca 100 thng ru (chng hn 1000 ln, hay 100.000 thng), v ca B o Nha cng l mt bi s tng ng ca 95 kin vi (ngha l 1000 ln hay 95.000 kin) th s cu tng quan s qun bnh, s xut khu ca quc gia s va trang tri s nhp khu. Ngc li, vi mc gi 100 thng ru/95 kin vi, dn Anh ch mua 800 ln nhiu hn, ngha l 800.000 thng ru, th vi s xut khu y, B o Nha ch c th mua c 800 ln x 95 kin hay 76.000 kin vi m thi. Mun mua thm 19.000 kin vi na (95.000 76.000), dn B o Nha phi sn xut nhiu hn 100 thng ru, th d 108 thng, ngha l 108/95 s l mc gi mi, hay 100/87,9. Thy gi c li hn trc, dn Anh s mua ru nhiu hn, th d 90.000 thng. Ngc li, dn B o Nha lc y cng bng lng mua trong kh nng xut khu ca mnh c 900x87,9 hay 79.110 kin vi. Vi gi mi 100 thng ru/87,9
22

Vi 75

kin vi, qun bnh mu dch s thc hin nu B o Nha xut khu 90.000 thng ru v Anh xut khu 79.110 kin vi. Ni tm li: - Gii hn t l trao i mu dch chnh l nhng t l trao i trong nc, tu nng sut tng i ca mi quc gia. - Trong gii hn ny, t l mu dch thc s tu thuc vo s cu ca mi nc i vi sn phm ca nc khc; - Nhng t l trao i ny s n nh khi xut khu ca mt quc gia va trang tri s nhp khu ca quc gia .
5. Quan im ca Heckscher - Ohlin (l thuyt v t l yu t Factor proportions)

Trong l thuyt li th tuyt i v tng i, Smith v Ricardo m t sn lng c th gia tng nh th no nu hai nc chuyn mn ho sn xut v cc sn phm m h c li th. Hai quc gia m cc nh kinh t hc c in a ra phn tch l mt m hnh da hn vo phng php mt nhn t bin thin l chi ph lao ng trong iu kin thc hin chuyn mn ho trnh by li ch ca thng mi. L thuyt c in v ngun gc ca gi tr l nhn cng t ra khng c sc thuyt phc v mt l thuyt mi - l thuyt Heckscher Oklin, vit tt l H.O ra i [ Eli. Heckscher (1879 1952), Bertil. Ohlin (1899 1979 )] L thuyt H.O cho rng trong tin trnh sn xut ngi ta phi phi hp nhiu yu t theo nhiu t l khc nhau. Nhng yu t thng c nu ra nht l: t ai, nhn cng v t bn, ch khng ch thun tu c nhn cng hay nhn cng v t bn kt hp vi nhau theo mt t l nht nh, nh quan nim c in. u vo (nhp lng) ch to mt sn phm l nhng t l phi hp bin thin ca cc yu t sn xut, phi hp vi k thut ti tn s cho sn lng (u ra) cao nht. Thm vo nim gi ca cc yu t sn xut cn c a vo hm sn xut xc nh cc iu kin cung cp sn phm. L thuyt ny cho rng s khc nhau cc nc v mi tng quan gia lao ng vi t ai hay vn c th gii thch s khc bit v chi ph cc nhn t. Nu lao ng di do (b tha) so vi t ai v vn, th chi ph lao ng s thp, cn chi ph t ai v tin vn s cao. Nu lao ng khan him th gi lao ng s cao so vi gi t v tin vn. Nhng chi
23

ph ny s gip cc nc c s trng sn xut v xut khu sn phm s dng nhn t sn xut d tha v do s r hn. Nh vy s cung yu t khc nhau tt yu gi c yu t cng phi khc nhau. t nhiu th gi thu t r, vn nhiu th li sut thp; tht nghip nhiu th tin lng thp. Nhng gi sn phm khc nhau khng ch ph thuc vo s khc bit trong gi c cc u vo m cn phi k n k thut sn xut, v s phi hp cc yu t sn xut na. Ni khc i, mi th hng c mt hm s sn xut ring, mi quc gia c mt k thut ch bin ring, mi thi i c mt phng php sn xut khc nhau. Theo l thuyt H.O, cc nc xut khu cn thit c s lng ln cc nhn t sn xut phong ph sn c ca bn thn v sn phm nhp khu cng phi bao hm phn ln cc nhn t sn xut trong nc khan him.
6. Quan im ca Cc Mc v ngoi thng.

Trong hc thuyt ca mnh, Mc cha trnh by mt cch c h thng cc quan im v l lun ngoi thng. Tuy nhin, trong hc thuyt kinh t ca C.Mc, nht l trong b t bn trong khi phn tch v nn kinh t hng ho t bn ch ngha, quan im ca C.Mc c hnh thnh. L lun v ngoi thng ca C.Mc, c th ni c tp trung nhng im sau y: Th nht, nguyn tc chi phi ngoi thng l bnh ng cng c li. S phn tch ca C.Mc v ngoi thng l da trn c s quy lut gi tr. Mac cho rng chi ph v lao ng l c s cho trao i, bun bn hng ho gia cc nc, theo h thp c chi ph lao ng th hot ng ngoi thng tt yu l c li. iu ny c ngha l chi ph lao ng l ngun lc quan trng nht, l c s quan trng nht phn tch li ch ca ngoi thng. Trong mu dch quc t, nguyn tc trao i hng ho phi tun theo nguyn tc ngang gi. ng ph phn gay gt quan im sai lm, th thin ca ch ngha trng thng cho rng: Trong thng ma s d mt bn c li l v lm thit hi bn kia.
Th hai, s hnh thnh v pht trin ca ngoi thng l tt yu khch quan ca phng thc sn xut t bn ch ngha. Nn kinh t th trng t bn ch ngha l mt nn kinh t hng ho lun i hi c th trng ngy cng m rng, khng ch l th trng tiu th sn phm m cn c th trng cung cp nguyn liu

24

cho sn xut. V iu quan trng hn ht, ngoi thng xut hin l mt tt yu do s chi phi ca quy lut gi tr thng d ti a.

7. Nhn xt v cc gi thit v nhng vn dng ca l thuyt c in v mu dch quc t. L thuyt c in v mu dch quc t t mt gi thit cn bn rt hn hp: gi tr c xc nh bi mt yu t duy nht l nhn cng. D nhin khng phi D.Ricardo khng bit nhn cng lun lun c phi hp vi t bn v t ai, hay vi c hai yu t trn m sn xut. Nhng ng coi t bn nh mt yu t th yu v lun c phi hp vi nhn cng theo mt t l c nh, nn trn thc t ch c mt yu t duy nht. Cn t ai tuy cn thit cho vic sn xut nhng theo Ricardo n khng c vai tr trong vic n nh gi tr, ch c s lng nhn cng quyt nh gi tr ca mt nhm hng c sn xut ra. Mt sc thi khc ca l thuyt mu dch c in l c Ricardo, Mill v cc mn khng nhm ct ngha chun mc thc ti m ch nhm chng minh ci li ca ngoi thng. H nhm n mt nn kinh t phc li, ch khng nhm mc ch phn tch kinh t. L thuyt mu dch c in c dng trong na u th k XIX c dng nh mt lun c bnh vc chnh sch mu dch thun tu hn l mt th gii y ry nhng thu quan bo v. Cui cng, v khi u i t gi thit ch c mt yu t sn xut duy nht, l thuyt mu dch c in khng gii thch tho ng mu dch gia cc nc. Ci khc bit tng i v ph tn sn xut s n nh phm vi chuyn mn ho cc th hng xut nhp khu ca mt quc gia. Nhng cn bn s khc bit l g? Cc tc gi c in t lu ti nn khng c cu tr li r rng. gii thch s vt tri v nng sut nhn cng ca quc gia ny so vi quc gia khc, cc tc gi c in c ni n ti nng v my mc tt hn, hoc nhng s khc bit v kh hu, t ai, hm m, s sng to, tnh phc tp v tinh t ca cc qun tr gia trong vic s dng ti nguyn thin nhin v my mc, t bn. Nhng cp n cc yu t cng ch nhm ni r s tc ng ca chng n nng sut ca nhn cng, ch khng coi chng l mt yu t c hu trong chnh lc lng nhn cng. S tht l c s khc
25

bit v t l trong s kt hp gia nhn cng v cc yu t sn xut khc. Cc t l kt hp cng khc nhau tu theo ngnh sn xut v ngay trong mt ngnh t l cng thay i theo thi gian. Thc tin v mt s gi thit i theo cc l thuyt - Vic lm y khng phi l mt gi thit c gi tr. Trong lp lun ca l thuyt li th so snh, gi thit rng ngi lut s gii c th bn sut thi gian. Nu ta ni lng gi thit ny th li th v chuyn mn ho s km hp dn hn. Nu khng bn sut thi gian, ngi lut s c th lm cng vic th k m khng t b thu nhp cao hn ca ngi lut s. L thuyt li th so snh v li th tuyt i u gi nh rng cc ngun ti nguyn u c s dng trn vn, theo cch c hiu qu. Thc tin khi cc quc gia c nhiu ngun ti nguyn, h s tm cch hn ch nhp khu s dng ti nguyn cn tim nng cho d chng khng c s dng c hiu qu. - Mc tiu ca cc quc gia c th khng c gii hn vo tnh hiu qu. Vi ngun ti nguyn ang c, cc quc gia c th theo ui cc mc ch khc nhau ngoi mc ch hiu qu v sn lng lm ra. H khng mun chuyn mn ho sn xut sn phm no , do h c th c bt li khi k thut thay i hay khi c dao ng gi. - Chi ph vn chuyn: Chi ph vn chuyn hng ho t ni ny n ni khc khng c cp ti trong l thuyt li th tuyt i v li th so snh. S chuyn mn ho tit kim c lng ti nguyn cn thit lm ra sn phm. Vic di chuyn hng ho trn th gii cng cn phi c ti nguyn. Nu chi ph chuyn ch hng ho tn nhiu ti nguyn hn lng ti nguyn tit kim c do chuyn mn ho th li th ca ngoi thng s khng c. - Tnh linh ng ca ti nguyn Cc l thuyt tuyt i v so snh gi nh rng ti nguyn c th dch chuyn t do t hng ho ny sang hng ho khc trong mt nc, nhng chng li khng c t do di chuyn trn th gii. C hai gi thit ny u khng c gi tr
26

hon ton. V d: Mt cng nhn ngnh dt ca Vit Nam khng th d dng chuyn ti lm vic trong ngnh v tr khng gian California. Ni ng hn, ngi cng nhn ny kh c th lm c mt cng vic l lm nh vy. Ngc li vi cc l thuyt ny, cng c nhng ngun ti nguyn c di chuyn trn khp th gii, d khng nhiu bng di chuyn trong mt nc. Nh trong nhng nm gn y c mt s lng ln cng nhn Vit Nam c thu mn vng ng u, Nga, Trung ng v Hn Quc ... - Dch v L thuyt li th so snh v tuyt i ni n hng ho hn l dch v. Nhng dch v ang c gia tng trong t trng thng mi th gii. iu ny khng ging cc l thuyt thng mi c xa, v ti nguyn cng phi c s dng trong sn xut hng ho cng nh trong dch v. V d, Hoa k trao i rng ri hng ho v dch v vi cc nc khc. Nhng dch v m Hoa k bn rng ri ra nc ngoi l gio dc (cc sinh vin nc ngoi theo hc ti Hoa k), h thng th tn dng ...Tuy vy, Hoa k li l nc nhp khu cc dch v hng hi. Hoa K c th xut khu nhng hng ho v dch v c kh nng cnh tranh th ngun lc trong vic xut khu cc sn phm ny phi c chuyn cho ngnh hng hi. Cc li ch khc t ngoi thng Cc l thuyt da vo li th so snh cho thy cc li ch t ngoi thng tng nu khai thc c s chnh lch gi v sn phm gia cc nc mt thi im hoc mt thi k no . Nhng r rng c cc li ch khc t ngoi thng m khng lin quan g n s chnh lch gi c v do khng c cc l thuyt v li th so snh xc nh. Cc ngun li ch khc t ngoi thng l: a dng ho sn phm (nhm phn tn ri ro) t c hiu qu kinh t nh quy m (li ch hiu qu t vic tng qui m). Li ch thc y cnh tranh (gim ngun li th trng ca cc cng ty trong nc) Hp l ho sn xut, phn phi (loi b cc cng ty km hiu qu)
27

 Tng tc phong ph v sn phm c li cho ngi tiu dng v sn xut. Ngoi thng v c bit l ngoi thng gn vi u t trc tip ca nc ngoi lm gim mc ri ro lin quan n iu kin sn xut v ri ro lin quan n th trng. Chng no cc th trng cn cha c hi nhp hon ton (v d ton cu ho khng hon ho), vic trao i bng hng ho, dch v v cc yu t sn xut s gip lm gim nhng ri ro . i vi cc hng ho d bit, thng mi quc t cho php ph hp hn gia nhu cu v mc cung cc sn phm . Nhng mt yu t cu thnh li ch khc l gi c gim nh vo cnh tranh nhiu hn. Minh ho bng th li ch ca ngoi thng

t y1 a

y2 o x
1

Ngoi thng dn ti s tng ln ca nhng loi hng ho c th tiu dng c trong nn kinh t bng hai cch: 1. Cho php khi lng hng tiu dng khc vi s hng sn xut ra. 2. Cho php mt s thay i c li ph hp trong cc c im ca sn xut. th biu din li ch ca thng mi chia lm hai giai on. 1. Sn xut c nh: ng en m l gii hn kh nng sn xut ca nn kinh t. Nu khng c ngoi thng, nn kinh t phi tiu dng ht s lng hng sn xut ra. Khi y ng gii hn kh nng sn xut cng l ng gii hn kh nng tiu dng.
28

Gi s rng nn kinh t sn xut v tiu dng ti thi im a mt lng hng x ca sn phm X, mt lng hng y ca sn phm Y, nh m t trn biu . Li gi s rng thi im sn xut a, hng Y c th i ly hng X qua con ng ngoi thng. Kh nng tiu th by gi c biu din bng ng tt i qua im a. dc ca ng tt ch ra lng hng Y i ly mt n v hng X trn th trng quc t. Mc d l sn xut c nh a, mc tiu dng c th bt k im no trn ng tt. V d, im tiu dng c th l b. iu ny t c bng cch xut khu y1 - y2 sn phm Y v nhp khu x2 - x1 n v sn phm X. Do im b (v tt c nhng im khch trn ng tt pha bn phi ca im a) nm bn ngoi ca ng gii hn kh nng sn xut, cho nn y c li ch thng mi tim tng. Ngi tiu dng khng cn b gii hn bi kh nng sn xut ca nc mnh na. Li ch thng mi y c th hin ch do i mt s sn phm ca Y ly mt lng hng ho ca X. V nh vy, ngi dn s tiu dng nhiu sn phn X hn lng hng sn xut trong nc. 2. Sn xut thay i: C mt c hi khc m rng kh nng tiu dng ca t nc. Qua ngoi thng, lng hng ho sn xut ra c th thay i mt cch c li da trn c s gi c trn th trng th gii. t nc c th sn xut nhng loi hng ho c gi tr trn th trng quc t.

t,

n g

g i i

h n

k h

n n g

s n

x u t

f
y1 y2

a b
t t,

o x x1 x2 iu ny c th biu din bng vic thay i im sn xut t a sang d v bng cch tng mc chuyn mn ho sn xut sn phm Y ca t nc. i vi bt k im no trn
29

ng biu din kh nng tiu dng ban u tt, c im tng ng trn th trng t, t, cho php tiu dng nhiu hn c hai loi sn phm, ngha l so snh im b v f. Cng cn lu rng, ngoi tr im d khng c ngoi thng, kh nng tiu dng lun lun nm trn ng gii hn kh nng sn xut bt k im no. Li ch ca vic chuyn i t tnh trng khng c ngoi thng (a), sang tnh trng ngoi thng (b) hoc (f) l nhng li ch ca ngoi thng i vi t nc. Khi vic sn xut sn phm Y tng ln v sn phm X gim xung, t nc c th chuyn ti nhng im nh f bng cch sn xut nhiu hng ho Y, l loi hng m t nc c li th so snh v i ly sn phm b sung ca X thng qua ngoi thng. 8. Ngoi thng trong mt nn kinh t m quy m nh Trn y, chng ta xem xt nhng li ch ngoi thng gia cc quc gia hay hai quc gia gi nh t nhiu c chung quy m. Tuy vy, i vi nhiu chnh sch, chng ta cn m hnh thc t hn. Nhng iu kin chp nhn gi Nhiu nc, bao gm c nc ta l nhng din vin qu nh b trn thng trng quc t, c th nh hng ti gi c ca nhng loi hng ho m nc xut hoc nhp khu. Gi c quc t xe hi Mt-xe-t ca c, my ghi m ca Nht Bn hoc my tnh IBM ca M s khng b nh hng nu ngi tiu dng Vit Nam mua t hoc nhiu hn cc loi sn phm . Cng tng t nh vy, gi c ca cc hng ho xut khu ca Vit Nam b chn p bi s tn ti ca nhng sn phm tng t c sn xut ni khc trn th gii. Cc nh sn xut Vit Nam khng th chi phi gi c mt cch ng k bng cch t chi s cung cp no cho th trng bn ngoi. Nh vy, hu nh nh xut nhp khu Vit Nam i gn ti tnh trng ca ngi phi chp nhn gi ca c th trng xut v nhp khu. Nhng iu kin m tt c nhng nn kinh t nh v hu ht nhng nn kinh t c va phi i mt trn th trng, c hnh thnh trong m hnh ca nn kinh t m quy m
30

nh, l mt nn kinh t chp nhn gi cho c hng xut khu v nhp khu. Vic xem xt Vit Nam nh mt nn kinh t m quy m nh l mt s n gin ho. Cc hng ho sn xut ra thng thng khc bit v c bn di iu kin ca cnh tranh c quyn hoc c quyn nhm. Tuy nhin, nh mt din vin nh trn th trng th gii v ch l mt trong nhiu nh sn xut loi hng ho khc nhau. Kh nng thay i gi m vn duy tr s bn hng l rt hn ch do s tn ti ca nhng loi hng cnh trang tng t c sn xut cc nc khc. Xut khu v nhp khu cc nn kinh t quy m nh By gi, chng ta c th s dng vic phn tch cung v cu ch ra s lng hng xut khu v nhp kh c xc nh nh th no mt nn kinh t m quy m nh. Trc ht, ta chia tt c hng ho lm hai loi: - Nhng hng ho v dch v mu dch l loi hng ho v dch v i vo nn thng mi quc t. i vi mt nn kinh t quy m nh, gi c ca loi hng ho ny c xc nh khi chng c a vo th trng quc t. - Nhng hng ho v dch v phi mu dch l loi hng ho v dch v c sn xut v bn trong nc nhng khng i vo lung thng mi quc t. Gi ca n c xc nh trn th trng trong nc bng kh nng cung v cu trong nc v chng khng b nh hng bi iu kin th trng ca cng loi sn phm nc khc. Xut khu Biu 1 ch ra ng cung v cu trong nc i vi mt loi hng ho in hnh. i vi mt nn kinh t m quy m nh, gi c trn th trng th gii c xc nh trc v t nc c th mua hoc bn mi th m nc mun gi . Ch rng ngoi thng lm nng gi cc hng xut khu ln trn mc ca tnh trng t cung t cp. Cng cn lu rng s cn bng s khng c na khi m lng hng cu cn bng vi lng hng cung trong nc, thay vo , gi cn bng s l gi quc t, v lng hng cung vt qu lng hng cu gi s c xut khu.

31

S
E P w E a Pa
1

D D
1

q a

Biu 1: Xut khu trong mt nn kinh t quy m nh Hng xut khu ca mt nn kinh t m quy m nh l s khc nhau gia hng cung v cu trong nc tnh theo gi quc t. Cc ng DO v SO l ng cu v cung trong nc i vi mt hng ho xut khu in hnh. S cn bng t cung t cp s l im Ea khi m lng hng a c sn xut v tiu th trong nc vi gi Pa. Nu c ngoi thng xy ra mc gi Pw, s cn bng tiu dng s EO, vi lng tiu dng q1 trong khi cn bng sn xut EP. S chnh lch gia lng hng sn xut v tiu dng trong nc q2-q1, s c xut khu. Nu nhu cu trong nc chuyn sang D1, s cn bng tiu dng chuyn sang E1 vi tiu dng trong nc q3. Vi mc sn xut khng i trong nc EP, lng hng xut khu s tng ln q2-q3. Nhp khu Biu 2 trnh by ng cung v cu trong nc i vi mt loi hng ho nhp khu in hnh. Nu vic nhp khu xy ra, gi trn th gii phi thp hn gi ca tnh trng t cung t cp.
P

Ea Pa Pw EP E0 E1

32 0 q2 qa q1 q3 Q

Biu 2: Nhp khu trong mt nn kinh t m quy m nh Cng ch mt ln na, s cn bng khng phi l ch lng hng cung v cu trong nc bng nhau; gi c xc nh bi gi th gii l lng hng cu vt qu lng hng cung trong nc c p ng bng nhp khu. biu 2, ng DO v SO l ng cu v ng cung trong nc i vi mt loi hng nhp khu in hnh. S cn bng ti Ea, khi m lng hng qa c sn xut trong nc v tiu dng trong nc mc gi pa. Ni khc i, ti Ea (pa, qa) cn bng cung cu vi tnh trng t cung t cp. Nu c ngoi thng (c vic nhp khu hng ny), c th xy ra mc gi pw, mc cn bng tiu dng s EO vi q1 hng tiu th. Khi gi pw mc cn bng sn xut EP vi lng hng q2 c sn xut ra. Mc sn xut thp hn mc tiu th trong nc, lng hng q1-q2 s c nhp khu. Nu mc cu trong nc chuyn sang D1, mc cn bng tiu th chuyn sang E1 vi lng hng q3, vi mc sn xut trong nc khng i, hng nhp khu tng ln q3-q2. i vi mt nn kinh t m, s cn bng trn mt th trng xc nh l khng i i vi s khc nhau v cung v cu trong nc. Nu mt bng gi quc t, lng hng cu vt qu lng hng cung trong nc, loi hng s c nhp khu; nu lng hng cung vt qu lng hng cu trong nc mc gi ny hng s c xut khu. Hiu qa ca s thay i cung v cu trong nc. Gi s rng th hiu ca ngi tiu dng trong nc c s thay i. mt gi v gi tr xc nh no ca nhng yu t
33

khc c nh hng ti lng hng cu, ngi tiu dng quyt nh tiu th t i loi hng xut khu v nhiu ln loi hng nhp khu. Quyt nh ny c ch ra biu 1 khi m i vi hng xut khu chuyn sang tri v biu 2 khi m nhu cu i vi hng nhp khu chuyn sang phi. mt bng gi quc t, nhng thay i dn ti s tng ln ca lng hng c xut khu (biu 1) v ca lng hng c nhp khu (biu 2). Do gi thit rng m hnh kinh t m chng ta nghin cu l nh so vi ton th gii, nhng thay i v cu ca t nc khng gy nh hng r rt i vi mt bng gi quc t. Kt qu ch c s thay i v lng hng xut khu v nhp khu. Gi nh gi c th gii khng i, ngha l nc c th mua hoc bn bt k lng hng ho no m nc mun th trng th gii. Hiu qu ca nhng thay i v cu trong nc cng c th c nghin cu. V d, s tng lng trong nc s lm tng chi ph sn xut ca c hai loi hng xut khu v nhp kh. iu s lm gim lng hng cung trong nc mi mc gi, ngha l ng cung i ln. Ngi c c th kim tra thy gi thit ny, s dn n s tng ln ca lng hng nhp khu v s gim xung ca lng hng xut khu. ng thi, chng ta cng thy rng s tng ln v hng nhp khu v s gim i v xut khu s dn n s iu chnh t gi hi oi, v do vy s gi li s cn bng trc y gia nhp khu v xut khu. Kt qu chnh yu rt ra c y l: Trong nn kinh t m quy m nh, nu mi yu t khc cn bng, th s thay i v cung v cu s dn ti s thay i v s hng xut khu v nhp khu hn l thay i v gi trong nc. 9. Ti sao cc doanh nghip kinh doanh Cc l thuyt ngoi thng u da vo hon cnh chung ca quc gia phn tch, nhng cc quyt nh bun bn u c lp ra t cc cng ty. - Cc ng lc xut khu bao gm: + s dng kh nng d tha;
34

+Gim chi ph sn xut trn mt n v; + Li ch nhiu hn; + Phn tn cc ri ro - Cc ng lc nhp khu bao gm: + Ngun cung cp r; + C thm nhiu mt hng, sn phm; + Gim ri ro do khng c ngun cung cp. Hu ht cc l thuyt thng mi u tip cn hon cnh chung ca mt nc. H thng bt u mt cu hi nh ti sao nc Anh hay Vit Nam li nn bun bn. Li th m mt quc gia c c nh ngoi thng l r rng. Nhng ngoi thng khng bt u khi cc doanh nghip khng nhn thy c c hi xut khu v nhp khu. Do cc doanh nghip hn ch v ngun ti nguyn, nn h phi cn trng khi quyt nh s dng ti nguyn ny trong nc hay ni no trn th gii. Ch khi no doanh nghip thy rng s dng ngun ti nguyn nc ngoi c li ch ln hn th h mi chuyn sang khai thc nc ngoi. Do , phi hiu ti sao kinh doanh xy ra th ta phi hiu c li th thng mi ca kinh doanh c nhn. ng lc xut khu ca doanh nghip + S dng kh nng d tha Cc doanh nghip thng tnh n kh nng sn xut trc mt v lu di.V th h thng tnh ton kh nng sn xut p ng nhu cu ni a. Nhng kh nng sn xut vt qu nhu cu ni a v iu thng xy ra. Vic chuyn ti nguyn hay kh nng sn xut sang quy trnh sn xut hng ho khc c nhu cu trong nc l kh khn. V vy, doanh nghip tm kim li ch t th trng ngoi nc nhm tn dng kh nng sn xut d tha. Hn na, nhng nc nh c khuynh hng thng mi nhiu hn nhng nc ln. L do l k thut sn xut di hi doanh nghip phi sn xut vi quy

35

m ln nu h mun c hiu qu ln hn nhu cu th trng ni a. Gim chi ph Mt doanh nghip c th gim c 20% - 30% chi ph mi ln sn lng ca n c tng gp hai ln. Chng hn, chng ta gim c 20% chi ph. Nu chi ph ban u l 100 ng/n v, th n v th 2 s c chi ph l 80, v th 3 l 64... S gim gi c th thc hin c l do: 1) Trang tri chi ph c nh nh c sn lng ln hn; 2) Gia tng hiu qu nh kinh nghim sn xut vi s lng ln; 3) Vn chuyn v mua nguyn liu vi s lng ln. Nh gim c chi ph m hng ho ca doanh nghip c sc cnh tranh. Mt cch doanh nghip c th gia tng sn lng ca mnh l n cn khng nh trn th trng ton cu hn l th trng ni a. Li ch nhiu hn Doanh nghip c th bn sn phm c th trng ni a v th trng ngoi nc. Nhng h c th c li ch nhiu hn nc ngoi. S d li nhun thu c th trng ngoi nc nhiu hn v mi trng cnh tranh nc ngoi, giai on chu k sng ca sn phm nc ngoi khc trn th trng ni a. Mt sn phm ang giai on chn mui trong nc lm cho gi c gim xung, trong khi giai on pht trin nc ngoi, vic gim gi l khng cn thit. Mt l do khc c th lm cho li nhun ln hn l do c s khc nhau v chnh sch ca Chnh ph trong nc v nc ngoi v thu kho hay s iu chnh gi. Phn tn cc ri ro Bng cch m rng th trng ra nc ngoi, nh sn xut c th ti thiu ho cc bin ng v nhu cu, c c c hi ny do chu k kinh doanh thay i t nc ny qua nc khc, v v cc sn phm c th nm trong nhng giai on khc nhau trong chu k sng ca chng cc nc khc nhau. Do m rng th trng nh sn xut c thm nhiu khch hng v do h c th gim c nguy c b mt bt k mt khch hng ring r no hay mt t khch hng.

36

C hi nhp khu
Vic kinh doanh c th n t pha nh xut khu hay nhp khu. Cng vic kinh doanh c thc y c th t pha nh nhp khu v h ang tm kim ngun cung cp r hay cc b phn c cht lng hn s dng cho quy trnh sn xut ca h. Hoc doanh nghip ang tm kim mt hng mi t nc ngoi b sung cho mt hng ang c ca h, nhm tng doanh s bn. Nh c ngun cung cp nguyn liu ph hp v r s gip doanh nghip c kh nng cnh tranh mnh m trn th trng xut khu.

Bng cch m rng cc nh phn phi ngoi nc, doanh nghip s trnh c nguy c phi ph thuc vo bt k nh cung cp no. C th tm tt nhng vn a ra Chng 2 nh sau: 1. Ngoi thng tc ng n tng kh nng tiu dng ca mt nc v gin tip sn xut ra nhng sn phm c hiu qu hn t sn xut. 2. Cc l thuyt v ngoi thung c ch v n gp phn gii thch hng ho no c th c sn xut c sc cnh tranh mt ni no - ni m doanh nghip c th sn xut hiu qu mt sn phm. 3. L thuyt trng thng cho rng mt quc gia nn n lc t c cn cn thng mi thng d (xut nhiu hn nhp) c c nhiu vng. L thuyt trng thng mi ch tm kim cn cn thng mi thun li. Mc ch ca n l t c mc tiu chnh tr hay x hi. 4. Adam Smith a ra l thuyt li th tuyt i. L thuyt ny cho rng ngi tiu dng s c li hn nhiu nu h c th mua nhng sn phm lm ra nc ngoi vi gi r hn nhiu so vi sn phm ni a. Theo l thuyt li th tuyt i, mt quc gia c th sn xut hng ho hiu qu hn nh li th t nhin (nh kh hu, nguyn liu th) hoc nh li th do n lc (v d k thut, tay ngh). 5. L thuyt li th so snh cho rng ton b sn lng c th c gia tng nh ngoi thng ngay c khi mt nc c li th tuyt i v tt c cc sn phm, ngha l li ch ca ngoi th-

37

ng ph thuc vo li th so snh ch khng phi li th tuyt i. 6. Mt s gi thit ca l thuyt so snh v l thuyt tuyt i b cc nh vch ra chnh sch nghi ng. l tn ti vic lm y , hiu qu v sn lng l mc tiu ch yu, khng c chi ph chuyn ch gia cc nc, ti nguyn c th di chuyn d dng trong nc v ti nguyn khng di chuyn trn th gii. 7. L thuyt v s u i yu t cho rng mi tng quan trong mt nc v t ai, lao ng v vn s quyt nh chi ph gia cc yu t ny. Chnh nhng yu t ny s quyt nh loi hng ho no c th c sn xut hiu qu nht ti mi nc. 8. Cho d cc l thuyt kinh doanh u cp n chi ph v li nhun ca quc gia, nhng doanh nghip thng l ngi ra cc quyt nh kinh doanh. Cc doanh nghip tm kim c hi thng mi nhm s dng kh nng d tha, gim chi ph sn xut hay phn tn ri ro. Tuy nhin, doanh nghip c th khng tham gia hot ng ngoi thng v khng tm kim c c hi hay lm th no tn dng c c hi, hoc h cho l hot ng th trng ngoi nc qu nhiu ri ro.

Chng 3 Chc nng, nhim v ca ngoi thng

1. Chc nng ca ngoi thng Chc nng ca mt ngnh kinh t l mt phm tr khch quan, c hnh thnh trn c s pht trin ca lc lng sn
38

xut v trnh phn cng lao ng x hi. Cn phn bit chc nng vi nhim v. Nu nh chc nng ca ngoi thng mang tnh khch quan, th nhim v ca n li c xc nh trn c s chc nng v ph thuc vo iu kin kinh t x hi ca tng giai on. Nhim v l s quy nh c th cng vic phi lm trong tng thi k nht nh. N thay i t thuc vo s thay i nhng iu kin thc hin chc nng. Nhim v khng ch c th ho chc nng, m cn bao gm c nhng ni dung ngoi chc nng. Ngoi thng thc hin chc nng lu thng hng ho gia trong nc vi nc ngoi.
Tuy vy, y cn phn bit chc nng ca lu thng hng ho vi nc ngoi vi t cch l mt khu ca qu trnh ti sn xut x hi, vi chc nng ca ngoi thng vi t cch l mt linh vc kinh t.

L mt khu ca qu trnh ti sn xut x hi, ngoi thng c th c cc chc nng sau: Th nht: To vn cho qu trnh m rng vn u t trong nc. Th hai: Chuyn ho gi tr s dng lm thay i c cu vt cht ca tng sn phm x hi v thu nhp quc dn c sn xut trong nc v thch ng chng vi nhu cu ca tiu dng v tch lu. Th ba: Gp phn nng cao hiu qu ca nn kinh t bng vic to mi trng thun li cho sn xut, kinh doanh. L mt lnh vc kinh t m nhn khu lu thng hng ho gia trong nc vi nc ngoi, chc nng c bn ca ngoi thng l: T chc ch yu qu trnh lu thng hng ho vi bn ngoi, thng qua mua bn ni lin mt cch hu c theo k hoch gia th trng trong nc vi th trng nc ngoi, tho mn nhu cu ca sn xut v ca nhn dn v hng ho theo s lng, cht lng, mt hng, a im v thi gian ph hp vi chi ph t nht. Trong khi thc hin chc nng lu thng hng ho vi bn ngoi, ngoi thng phi ch trng c gi tr v gi tr s dng hng ho. Vic tho mn nhu cu ca sn xut v tiu dng ca dn c ch c thc hin bng gi tr s dng hng ho. Do vy mi quan tm hng u ca ngoi thng chnh l vic a
39

n cho sn xut v tiu dng trong nc nhng gi tr s dng ph hp vi s lng v c cu nhu cu ca sn xut v tiu dng. Tuy vy, trc khi c thc hin vi t cch l gi tr s dng th hng ho c thc hin vi t cch l gi tr. Vic thay i hnh thi gi tr hng ho thng qua mua bn khng nhng l phng tin v iu kin thc hin gi tr s dng hng ho, m cn to kh nng ti sn xut m rng cc gi tr s dng, nh vo tng nhanh tc chu chuyn hng ho, rt ngn thi gian lu thng, gp phn tng tc ca ton b qu trnh ti sn xut x hi. thc hin chc nng quan trng trn ngoi thng cn c s qun l ca Nh nc. Nh nc qun l hot ng ngoi thng theo mt c ch thch hp cho tng thi k pht trin. Trong c ch qun l kinh t theo m hnh k hoch ho tp trung, qun l Nh nc v ngoi thng hon ton khc qun l ngoi thng trong c ch th trng c s qun l ca Nh nc trong vic mua bn hng ho, dch v. 2. Nhim v ca ngoi thng 2.1. Nhng cn c xc nh nhim v ca ngoi thng a. Chc nng ca ngoi thng Chc nng lu thng i ngoi quyt nh tnh cht c th ca ngoi thng so vi cc ngnh kinh t quc dn khc. l mt lnh vc hot ng m i tng phc v l th trng ni a v i tng hot ng l th trng ngoi nc. Nhim v ca ngoi thng phi xoay quanh vic phc v cho yu cu pht trin kinh t trong nc. b. c im kinh t - x hi c bn ca nc ta ang tc ng mnh m n hot ng ca ngoi thng. Th nht, nc ta ang trong qu trnh t mt nn sn xut nh ph bin i ln ch ngha x hi. c im ny mt mt ni ln kh khn ca ta trong vic tham gia vo phn cng lao ng quc t, nh hng n cung, cu v hng ho, mt khc ni ln tnh cp thit, tt yu ca m rng ngoi thng v tham gia th trng th gii to tin cho pht trin sn xut hng ho nc ta. Th hai, nn kinh t nc ta l mt nn kinh t c nhiu thnh phn tham gia nh quc doanh, t nhn v hp tc gia
40

cc thnh phn . S hot ng ca cc thnh phn kinh t trong qu trnh sn xut, lu thng hng ho ng nhin din ra s cnh tranh v c s hp tc trn th trng trong v ngoi nc. iu ny i hi phi c hnh thc t chc qun l v chnh sch ph hp vi s pht trin ca cc mi quan h . c. Bi cnh quc t Bi cnh quc t trong nhng nm 90 c nhng thay i ln v tc ng su sc n nc ta. T nm 1991, ngun vay bn ngoi gim mnh. S u i c c do quan h vi cc nc XHCN trc y chm dt. N nc ngoi phi tr hng nm tng ln. Bn cnh nhng thch , kh khn, Vit Nam pht trin kinh t, pht trin kinh t i ngoi trong nhng iu kin v thi c thun li. Nc ta c quan h bun bn vi trn 160 quc gia v khu vc. Vit Nam thc hin ng m ca v hi nhp vi bn ngoi ng vo thi k m th gii chuyn t i u sang i thoi. S pht trin ca kinh t th gii t ti mc bin gii cc quc gia ch cn mang ngha v mt hnh chnh. S giao lu kinh t lin kt cc quc gia c ch khc nhau thnh mt th trng thng nht. Trn ngha m xem xt th bi cnh quc t trn ng tin vo th k 21 ca Vit Nam cha ng nhiu thun li hn kh khn, thi c ln hn thch . d. Mt cn c khc xc nh nhim v ngoi thng l nhng nhim v, mc tiu pht trin kinh t trong thi k k hoch. Trong nhng nm cui cng ca th k 20, t nc ta phi gii quyt nhng nhim v ht sc ln v phc tp l n nh v pht trin kinh t - x hi, n nh i sng nhn dn, a t nc ra khi tnh trng mt nc ngho v km pht trin, cng c vng chc quc phng v an ninh, to mi trng thun li cho t nc pht trin nhanh hn vo u th k 21. 2.2. Xut pht t nhng im trnh by trn y, hot ng ngoi thng hin nay phi thc hin nhng nhim v ch yu sau y: a. Nng cao hiu qu kinh doanh, thc y qu trnh cng nghip ho t nc.
41

Trong nn kinh t th trng, nh kinh nghim ca nhiu nc v ca nc ta trong nhng nm qua ch r: Nhim v quan trng v bao qut ca ngoi thng l thng qua hot ng xut, nhp khu gp phn vo vic nng cao hiu qu kinh doanh, thc y qu trnh cng nghip ho. Vn c bn y l khi tham gia vo trao i hng ho trn th trng th gii, nn kinh t nc ta phi chp nhn nhng nguyn tc ca cnh tranh trn th trng, v iu i hi hot ng ngoi thng phi tnh ton k l li, gim chi ph v nng cao cht lng sn phm, ngha l phi c hiu qu. ng thi, kinh doanh c hiu qu cn thay i c ch qun l kinh t trong nc, tho g nhng rng buc, cn tr hot ng ngoi thng ni ring, hot ng kinh doanh trong c ch th trng ni chung. Thc tin nc ta cho thy nh m ca kinh t m hnh thnh nhiu c ch qun l ngoi thng mi ph hp hn vi nn kinh t th trng nh va qua. i vi s nghip cng nghip ho, ngoi thng c nhim v tm kim nhng u vo mi cho cng nghip v tiu th nhng sn phm ca cng nghip lm ra.

Trong qu trnh m ca nn kinh t vi th gii bn ngoi, ngoi thng cn c s dng nh mt cng c thc y qu trnh lin kt kinh t trong nc v gia trong nc vi nc ngoi. Qu trnh ny khng ch n gin l gn lin kinh t trong nc vi nn kinh t th gii tranh th nhng li th do ngoi thng v phn cng lao ng quc t mang li, m quan trng hn l dng ngoi thng thc y cc qu trnh pht trin kinh t trong ni b nn kinh t quc dn, pht trin nn kinh t th trng thng nht trong nc qua cc hot ng xut nhp khu, chuyn giao cng ngh, vn, know-how, marketing ... t cc cng ty nc ngoi vo nc ta. Qua hot ng lin doanh, u t vn hnh thnh cc khu cng nghip, thnh ph ln, khu ch bin xut khu, cng t do bun bn ... m hnh thnh nn cc mi quan h gn b trn th trng trong nc v th trng trong nc vi th trng nc ngoi. b. Gp phn gii quyt nhng vn kinh t - x hi quan trng ca t nc: Vn, vic lm, cng ngh, s dng ti nguyn c hiu qu. Trong nhng ngh quyt v pht trin kinh t ca ng CSVN nhn mnh: Mt nhim v quan trng ca hot ng ngoi thng ni ring v kinh t i ngoi ni chung l thng qua hot ng ngoi thng to vn v k thut nc ngoi cn thit cho s nghip pht trin kinh t ca t nc, s dng tt hn ngun lao ng v ti nguyn ca t nc, tng gi tr
42

ngy cng v tng thu nhp quc dn, tm cch to cho nc mnh mt li th so snh trong phn cng lao ng quc t. Xem xt mi tng quan gia cc yu t trn y, chng ta thy phn ln cc nc km pht trin, vic to vn v s dng c hiu qu ngun vn tr thnh mi quan tm v u tin hng u trong thi k u cng nghip ho ni chung v trong chnh sch kinh t i ngoi ni ring. Trong bi cnh kinh t th gii hin nay, khng mt quc gia ang pht trin no li t hy vng vo vic thc hin cng nghip ho ch bng vn ca bn thn. Nhng gia vn trong nc v vn ngoi nc c mi quan h v tm quan trng nh th no trong qa trnh cng nghip ho v pht trin ca t nc? Qua nghin cu kinh nghim ca cc nc ang pht trin thuc khu vc chu - Thi Bnh Dng, cho ta thy nhng nn kinh t tng trng nhanh nh i Loan, Hn Quc trong thi k u cng nghip ho, vn nc ngoi thng chim t 30 n 40% tng gi tr u t. Sau , nh tch lu trong nc tng ln, t l vn nc ngoi gim xung cn 10 n 20%, tuy vn rt ln v s lng tuyt i. Cn nhng nn kinh t c t l vn nc ngoi thp (n , Trung Quc khong 10% tng gi tr u t), t l tng trng thp hn hn so vi nhng nn kinh t c t l vn nc ngoi cao. i vi vic tch lu t ngun vn trong nc, nhiu nh kinh t cho rng: Tit kim tr thnh ngun tch lu ln nht. V vy, chnh sch li sut tit kim v vic phn b, s dng ngun tit kim tr thnh cng c ngy cng c cc nc coi trng c bit. Hin nay, Vit Nam mi huy ng c hn 25% GDP cho vic tch lu ti sn. Trong khi cc nc cng nghip mi, t l tch lu ln ti 30 - 35% GNP. Qu trnh cng nghip ho nc ta khng nhng i hi cc khon vn b sung cho s hin c, m cn i hi nhiu khon u t mi v ln m kh nng trong nc khng p ng. Tuy nhin, cn xc nh nhng mc tiu hp l, thc t, khng qu tham vng, trc ht cn gim bt s thiu ht, tin ti cn bng v c s d trong cn cn ngoi thng v cn cn thanh ton, tng tch lu cho nn kinh t, tr n nc ngoi, c mt phn d tr.
43

Mt th hai, nhng quan trng hn v vn l hiu qu s dng ca n. C th ni, to vn v s dng vn c hiu qu tr thnh yu t c tc ng mnh nht ti qu trnh tng trng kinh t cc nc km pht trin nh nc ta trong giai on u cng nghip ho. nc ta, tnh trng khng c vic lm hoc lm khng y chim 20% lc lng lao ng. Gii quyt vic lm cho dn chng l mt nhim v ht sc kh khn. Kinh nghim thi k va qua ch ra rng s pht trin ca nng nghip, cng nghip v dch v trong nc, nu khng c ngoi thng h tr c lc th khng thu ht thm c bao nhiu lao ng. Mc din tch t ai canh tc theo u ngi ca ta vo loi thp nht th gii. Kh nng u t thm canh khng nhiu, cc chng trnh khai khn cc vng t mi khng phi d dng thc hin, hoc gy ra nn ph rng, hu hoi mi trng. Trong cng nghip v dch v cng khng my kh quan. Do kh nng u t thp v sc mua km nn s pht trin ca cng nghip v dch v trong nc chm chp, khng to c bao nhiu vic lm. a lao ng tham gia vo phn cng lao ng quc t, l li thot ln nht gii quyt vn tht nghip nc ta hin nay. Trong iu kin nn kinh t cn lc hu, c cu kinh t mang nng tnh cht nng nghip v khai khong, t trng hng cng nghip cha ln, th xut khu ti nguyn thin nhin l kh trnh khi, nhng xut khu hng di dng nguyn liu kh v mc ch bin thp nh hin nay l lng ph v chng lm cn kit ngun d tr. Chnh v vy, cn hn ch xut khu ti nguyn th v s ch, khuyn khch xut khu c mc ch bin cao hoc ch to thnh sn phm tiu dng. khng ch l cch lm nng cao hiu qu s dng ti nguyn thin nhin, m cn kt hp c ti nguyn thin nhin vi ngun lao ng di do sn c v gp phn nng cao trnh cng ngh thng qua pht trin cng nghip ch to v ch bin. Ngoi vic khuyn khch ngi lao ng v lm vic ti cc x nghip, cng ty c vn nc ngoi, nhiu nc cn khuyn khch a lao ng v ti nguyn thin nhin vo pht trin ngoi thng thng qua chnh sch khuyn khch nng cao t l ni dung a phng ca sn phm.

44

S thnh cng trong tin trnh cng nghip ho nhiu nc ang pht trin cho chng ta mt nhn xt: khong hai thp k u, cng nghip nh v trung bnh dng nhiu lao ng, mang li hiu qu cao hn. Bi hc v s ch ca nhng quc gia bt u bng m hnh coi cng nghip nng l then cht, chng minh thm cho quan im trn l ph hp. i vi nc ta, pht trin cng ngh l mc tiu quan trng ca ngoi thng. y va l mc tiu trc mt va l mc tiu lu di ca qu trnh cng nghip ho. i vi mt nc chm pht trin nh nc ta, trong thi gian u, chng ta c th tng nhanh thu nhp, t mc tng trng cao nh khai thc ngun ti nguyn thin nhin sn c v ngun lao ng di do, nhng nhn lu di, ci quyt nh s thnh cng ca qu trnh cng nghip ho chnh l cng ngh. Trong iu kin hin nay, nn cng nghip trong nc cn yu, trnh thp, chng ta khng c cch no tt hn l cn thc hin mt qu trnh chuyn giao cng ngh t ngoi vo, qua con ng ngoi thng tranh th cng ngh mi ca nc ngoi, p dng vo hon cnh c th nc ta. Ci tin cng ngh nhp khu, tin ti kt hp ng dng, ci tin v sng to to ra nhng cng ngh c cht lng cao v mi ring ca nc ta. Tt nhin, y l mt qu trnh lu di, vt v i hi c s tham gia ca nhiu ngnh, nhiu cp, nhng ngoi thng phi ng vai tr tin phong, ngnh mi nhn trong pht trin cng ngh. Mi quan h gia lao ng v cng ngh cng l mt vn quan trng. Hin nay, lao ng ca ta c cc doanh nghip nc ngoi nh gi vo loi kh v dn ta lm vic cn c v h thng gio dc ca ta pht trin tng i kh, t l bit ch v tt nghip ph thng tng i cao. Nhng trong cng tc o to, chng ta cn nng v l thuyt, t gn vi thc t sn xut, kinh doanh, t hiu bit v quan h kinh t quc t v trnh ngoi ng thp. Trong bi cnh cnh tranh quc t hin nay, s pht trin mnh ca sn xut, kinh doanh, da trn c s cng ngh cao, khng ch i hi gi lao ng r, m cn i hi lao ng c trnh vn ho v chuyn mn cao. y l mt s thch thc, i hi cng tc gio dc ca ta phi chuyn mnh theo hng thc t, nhm p ng nhng nhu cu ngy cng cao ca th trng th gii v cht lng v s lng lao ng. Kinh nghim nhiu nc ang pht trin ch ra rng: i vi nhng nn kinh t nng nghip lc hu,
45

trong khong 1-2 chc nm u cng nghip ho, vic tng u t thu ht mt lc lng ln lao ng r c li hn u t cho pht trin cng ngh mi, nhng n thi k tip , khi gi lao ng tng nhiu v kh nng u t theo chiu rng gim xung, th cng ngh mi vi nng sut cao hn l yu t quyt nh. Nhn bit xu hng ny c mt ngha quan trng trong vic nh ra nhng chnh sch thc t lin quan n lao ng v cng ngh. Nu qu coi trng cng ngh, ginh u tin qu cao cho u t pht trin cng ngh mi ngay trong giai on u, chng ta s khng tranh th c tim nng v hiu qu ca ngun lao ng di do, gi r. Nhng nu qu ch li ch trc mt, tp trung cao cho vic khai thc ngun lao ng r, t u t pht trin cng ngh mi, s lm cho t nc pht trin chm li. thc hin nhng mc tiu nhim v trn, trong ngoi thng cn c nhng chnh sch, bin php ng n ph hp vi mi giai on pht trin v vi tng lnh vc hot ng. Nhng bin php, chnh sch s c ln lt trnh by ti cc chng mc ca cun sch ny. c. m bo s thng nht gia kinh t v chnh tr trong hot ng ngoi thng. m bo s thng nht gia kinh t v chnh tr l mt nguyn tc ch yu trong vic t chc v qun l c hiu qu hot ng kinh t i ngoi ni chung v ngoi thng ni ring ca Nh nc. Th gii v nn kinh t th gii l mt th thng nht. Cc quc gia giu v ngho cng u ang phi da vo nhau m pht trin. Khng mt quc gia no ng ngoi th gii . Vit Nam cng vy. Chng ta mun lm bn vi tt c cc nc trong cng ng tht gii, phn u v ho bnh, c lp v pht trin(1). Lm bn y khng phi ch l v chnh tr, cng chung cc quan im t tng, m cn l bn hp tc lm n cng c li. Xu hng hp tc kinh doanh lu di l xu hng pht trin ni tri trong nhng nm gn y gia cc quc gia. Nhng quc gia thnh t v mt pht trin kinh t chu , Chu u trong nhng nm qua u l nhng quc gia coi nhim v chnh tr ca h l pht trin kinh t, a t nc h i ln. H
46

coi trng s hp tc lm n. Kinh t ca h pht trin, quan h gia h tt p hn. H c nhiu ting ni chung trn nhiu lnh vc chnh tr. Kinh t quc t, thng mi quc t cng nh kinh t mi nc pht trin, vn ng theo nhng xu hng chung ging nhau, c nhiu li ch ging nhau. Nhng th gii ngy nay cng y mu thun v tim tng nhng nhn t bt n, th hn nhau. Li ch c bn v lu di ca nc ta i hi chng ta phi m rng quan h thn thin vi cc nc. V n lt n, s pht trin kinh t, sc mnh kinh t l vn ct li ca s vn ng v chnh tr, an ninh quc gia. C th ni pht trin kinh t, n nh v ci thin i sng nhn dn l iu kin quan trng nht ca n nh chnh tr. Thc t cho ta bi hc n nh chnh tr l mt iu kin bun bn, hp tc u t. V vy, trong cc quan h ngoi thng, Nh nc cng nh cc doanh nghip khng ch quan tm n cc kt qu kinh t m c cc kt qu chnh tr. Chnh tr bao gm nhiu mt ca cc quan h x hi. Trong cc quan h y, chnh sch kinh t i ni v kinh t i ngoi l quan trng hn c. Cc chnh sch y quy nh phng hng ca cc quan h ngoi thng. Tnh Chnh tr trong hot ng ngoi thng, l s tnh ton mt cch ton din cc yu t hnh thnh v xu hng pht trin nn kinh t nc ta, tnh hnh chnh tr trong nc v quc t, s tin b khoa hc k thut, tnh hnh kinh t v th trng hng ho th gii, cc chnh sch kinh t v chnh sch thng mi ca cc bn hng. Nh vy, chnh tr trong ngoi thng khng phi l mt ci g tru tng, m l nhng vn rt c th. M cm vn i vi Cu ba l vn chnh tr. iu nh hng trc tip n quan h bun bn gia hai quc gia. Vn xut khu go v nhp khu phn bn khng ch l vn kinh t m cn l vn chnh tr trng i i vi hng triu nng dn Vit Nam. Tnh chnh tr trong hot ng ngoi thng cn c ngha l tun theo s qun l thng nht ca Nh nc v cc hot ng ny. S thng nht trong qun l i vi hot ng ngoi thng c th hin cc mt sau:
47

- Nh nc (Chnh ph Trung ng) l ngi duy nht c ban hnh cc chnh sch v gii thch cc chnh sch ngoi thng. Cc chnh sch ny bt ngun t cc b lut c Quc hi thng qua hoc bt ngun t cc Hip nh m Chnh ph Vit Nam k kt vi cc nc ngoi hay cc t chc quc t. - Chnh ph thng qua cc c quan chc nng ca mnh, kim sot hot ng ngoi thng ca cc doanh nghip hot ng trong lnh vc ny nhm m bo cc hot ng ca h ph hp vi cc mc tiu ra. - S thng nht trong hot ng ngoi thng cn c th hin ch cc a phng, cc ngnh v cc doanh nghip phi phi hp vi nhau trong vic hon thnh cc mc tiu chung vch ra. Vic ban hnh cc lut l, cc chnh sch chung l iu kin ti cn thit cho hnh ng thng nht ca cc c quan Nh nc v doanh nghip.
Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI CSVN, NXB S tht, H ni, 1991, trang 147.
(1)

Tnh Chnh tr v s thng nht gia kinh t v chnh tr trong ngoi thng cn c th hin ch chnh sch v cc hot ng ngoi thng trong thc tin phi vn ng cng chiu vi chnh sch i ngoi ca Nh nc Vit Nam. S vn ng cng chiu ca hai hot ng ngoi thng v chnh tr i ngoi (ngoi giao) s to nn sc mnh cho c hai, a nc ta tham gia tch cc v c li vo nn kinh t th gii. Chng ta cng c th nu thm mt vi nhim v na nh phi lun lun i mi v hon thin c ch qun l ngoi thng nhm nng cao hiu qu hot ng ngoi thng, hoc nhim v ngoi thng phc v cho an ninh, quc phng ... Nhng nhng nhim v trnh by l nhng nhim v chnh yu nht. Ton b nhim v ca ngoi thng trn y u nhm gp phn tch cc nht vo vic thc hin nhng nhim v pht trin kinh t - x hi ca t nc hin nay. ng nhin thc hin nhng nhim v cn phi c nhng bin php, chnh sch cng nh cch t chc v qun l hot ng ngoi
48

thng ph hp. Nhng vn ny s ln lt c nghin cu cc chng sau.

Chng 4 Mi quan h gia ngoi thng v cc lnh vc quan trng ca nn kinh t

Ngoi thng c quan h qua li rt mt thit vi cc lnh vc ca nn kinh t quc dn. y, chng ta ch nghin cu quan h gia ngoi thng vi cc lnh vc quan trng nht: 1. Ngoi thng v sn xut Ngoi thng ra i l kt qu ca sn xut pht trin, ng thi ngoi thng li l mt tin cho s pht trin ca sn xut. Sn xut c pht trin th x hi mi giu c. Nhng mun sn xut pht trin cn gii quyt cc nhn t cn thit cho qu trnh . l vic to iu kin m bo cc yu t cho u vo, u ra ca sn xut, to lp th trng cho sn xut pht trin. Trong iu kin kinh t km pht trin nh nc ta, nn kinh t mt cn i nghim trng, vic bun bn vi nc ngoi a n nhng s thay i c cu sn phm x hi c li cho qu trnh pht trin. C th xem v d c tnh cht khi qut sau: S thay i c cu ca sn phm x hi do tc ng ca xut nhp khu (theo n v quy c) Sn Xu Nhp xut t khu tron kh g nu c I. Nng nghip, lm nghip 150 600 100
49

Khu vc sn xut x hi

C cu cui cng ca sn phm x hi 1000

v thu sn - Nng nghip - Lm nghip - Thu sn II. Cng nghip v xy dng - Cng nghip - Xy dng III. Dch v - Giao thng vn ti, bu in - Thng mi - Ti chnh, tn dng, ngn hng v bo him - Qun l Nh nc, khoa hc, y t, gio dc - Nh , khch sn, du lch, sa cha

0 130 0 100 100 120 0 100 0 200 160 0 100 500 100 400 500 430 0

460 50 90 300 250 50 400 50 200 40 10 100

50 20 30 600 450 150 600 100 350 50 50 50

890 70 40 1500 1200 300 1800 150 650 110 440 450

Tng s

130 1300 0

4300

V d ny chng t thng qua xut nhp khu, bng vic xut i nhng sn phm di dng nguyn liu, sn phm tiu dng cng nghip nh, nng nghip v nhp v ch yu my mc, thit b v nguyn liu cho sn xut, c cu sn phm x hi thay i theo hng thun li cho qu trnh pht trin sn xut tip theo ca nn kinh t. pht trin, c cu kinh t nc ta cn phi tip tc i mi, chuyn dch c cu theo hng cng nghip ho. Trong qu trnh , ngoi thng khng ch to ra th trng bn ngoi rng ln mua v bn nhng g m sn xut trong nc cn, m cn thng qua xut nhp khu m rng th trng trong nc. Mt nc nu ng ca s lm cho mt khi lng ln t ai hoc b hoang, hoc s dng khng c hiu qu. Trong th k th 19, M l nc c nhiu t ai ng thi c ngun lao ng v vn di do. Phn ln khi lng t ny b hoang. Chnh nhu cu ca Anh v bng v la m lm cho Bc M c th s dng t ai ny sn xut v tin n gii hn sn xut ca mnh bng cch y mnh xut
50

khu bng v la m, ng thi nhp khu cc hng ho cng ngh phm m nc ny sn xut khng hiu qu bng Anh. S pht trin ca thng mi lm cho t ai lao ng ca nc ta c s dng trit hn sn xut cc sn phm nhit i nh go, cao su, c ph, ch, du da ... xut khu. Nh ngoi thng m cc nc thot khi tnh trng cc tim nng khng c khai thc nh Adam Smith nu. Khi nim xut khu dn n s pht trin bao gm yu t thc y nht nh i vi mt s ngnh cng nghip vn khng c c hi pht trin no khc. V d, khi pht trin cng nghip ch bin lng thc, thc phm xut khu s to ra nhu cu cho s pht trin ngnh cng nghip sn xut thit b ch bin. Vic cung cp c s h tng - ng b, ng st, cu cng, nng lng, thng tin lin lc - cho ngnh cng nghip xut khu c th lm gim chi ph v cn m c hi pht trin cho cc ngnh cng nghip khc. S pht trin ca xut nhp khu c quan h n thu tc l phn thu nhp khng nh ca Chnh ph t vic xut khu, nhp khu (di dng thu hay li nhun) c dng ti tr cho s pht trin cc ngnh khc. 2. Ngoi thng vi tiu dng Tiu dng l mt mc ch ca sn xut. Tiu dng vi t cch l mt yu t ca qu trnh ti sn xut x hi, va chu s tc ng quyt nh ca sn xut, nhng ng thi cng c nh hng mnh m n sn xut, v khng c sn xut th khng c tiu dng, nhng khng c tiu dng th cng chng c sn xut. Xt v phng din kinh t, th chng nhng ch c tiu dng th sn phm mi thc s tr thnh sn phm m chnh tiu dng to ra nhu cu v mt sn phm mi do n l ng c t tng, ng c thc y bn trong sn xut (1). Tiu dng chnh l qu trnh ti sn xut sc lao ng, yu t quan trng nht ca lc lng sn xut. Khng m bo tho mn nhng yu cu n mt mc cn thit th khng th ti sn xut y v s lng v cht lng lao ng cho qu trnh sn xut mi. Do , vic tho mn tiu dng khng nhng l mc ch ca sn xut m cn l yu cu ca ti sn xut, yu t chnh ca lc lng sn xut. ng nhin, tiu dng
51

c nhng yu cu c th trong mi thi k lch s ph thuc vo iu kin kinh t x hi nht nh. Ngoi thng c quan h vi tiu dng c nhn trn cc mt: Mt l, ngoi thng nhp khu nhng t liu sn xut cn thit phc v cho vic sn xut hng ho tiu dng trong nC. Mc, gp phn ph phn chnh tr kinh t hc, NXB S tht, 1971, trang 282.
(1)

c. Hai l, ngoi thng trc tip nhp khu hng ho tiu dng m trong nc cha sn xut c hoc sn xut cha . y l mt hot ng quan trng ca ngoi thng phc v cho tiu dng, tho mn nhu cu tiu dng a dng ca nhn dn, nhng hon ton khng th b ng i vi i hi ca tiu dng, m phi tc ng mnh m n tiu dng c bit l c cu tiu dng x hi, lm cho n thch ng vi tnh trng c th ca c cu sn xut. Th ba, cc mi quan h cn c th pht trin mt cch gin tip thng qua nhu cu v cc hng tiu dng tng ng vi thu nhp hin c. Mi lin h thng qua tiu dng thng ny sinh khi phn ln lc lng lao ng c tr lng cao hn mc trc , to thm nhu cu i vi cc mt hng tiu dng i chng nh thc phm ch bin, qun o, giy dp, c, radi v.v... T thc y pht trin cng nghip sn xut hng tiu dng ti ch. Do m rng quan h bun bn vi nc ngoi lm cho tnh trng tiu dng ca x hi trong my nm gn y c nhiu bin i quan trng. S thay i t ra nhng yu cu cao hn c v s lng v cht lng, kiu, mt, thm m ca hng tiu dng. iu mt mt thc p vic sn xut trong nc mun pht trin phi p ng i hi ngy cng cao ca ngi tiu dng, nu khng s khng cnh tranh c vi hng ngoi. Mt khc ngoi thng c th v cn phi ng vai tr quan trng trong vic hng ngi tiu dng vo nhng i hi hp l i vi th trng, ph hp vi chnh sch tiu dng c th trong mt giai on nht nh. Phi bng nhiu bin php trong quan trng l bin php gi c iu tit nhng i hi vt qa kh nng ca nn kinh t.
52

 phc v v cc tc ng tch cc n tiu dng c nhn, cn gii quyt cc vn sau: 1) Cn c vo kh nng sn xut hng tiu dng v c cu tiu dng x hi trong tng giai on nht nh, xc nh mt t l v c cu nhp khu hp l hng tiu dng ph hp vi nhu cu c kh nng thanh ton ca nhn dn. 2) Qua vic tip cn vi th trng quc t, vi nn vn minh ca nhn loi, ngoi thng ch ng ng gp vo vic ci to tp qun tiu dng lc hu, hnh thnh phng thc tiu dng mi ph hp vi li sng vn minh, hin i. 3) Cng vi thng nghip trong nc, t chc vic cung ng hng tiu dng bng con ng ngn nht khng thng qua tng nc trung gian, tng chi ph lu thng khng hp l. 4) Vn c bit quan trng l nhp khu t chc sn xut hng tiu dng nhm p ng nhu cu xut khu v tiu dng ca nhn dn. Cn hng vic sn xut hng tiu dng trong nc t tiu chun cht lng quc t, tho mn c ngi tiu dng trong nc v ngoi nc.
3. Ngoi thng vi vic thu ht vn u t nc ngoi v u t ra nc ngoi.

Nhng lun im trc y v thng mi thng cho rng cc yu t sn xut hu nh khng chi phi trn phm vi quc t. Nhng ngy nay trn thc t c nhiu ro cn c a ra lm hn ch vic bun bn sn phm hon chnh. Vic di chuyn cc yu t sn xut ra nc ngoi c thc hin kh b bin v l mt s la chn khc ngoi bun bn truyn thng s dng ngun lc c hiu qu hn. Thu ht vn u t hay u t ra nc ngoi thng (nhng khng phi lc no cng vy) lin h n vic di chuyn vn t nc ny qua nc khc. Thu ht vn u t (ph bin nht l qua u t trc tip) c coi l b phn cu thnh quan trng trong vic hnh thnh tng lng vn kinh doanh cn thit ca cc doanh nghip. Nhng tip nhn vn u t khng phi l mc ch t thn cn t ca cc doanh nghip. Vn phi c a vo kinh doanh to ra li nhun. y kinh doanh vn v kinh doanh ngoi thng l mt th thng nht, h tr v lm tin cho nhau t doanh li cao.

53

Thu ht u t nc ngoi c th dn n hn ch hay thc y ngoi thng. Mt khon u t nc ngoi nu khng c hng vo m mang v pht trin sn xut sn phm xut khu th kh nng nhp khu s b thu hp. Xut khu l iu kin quan trng m rng quy m u t v th trng nhp khu. Vit Nam, khu vc cc doanh nghip c vn u t nc ngoi c vai tr ng k trong vic m rng xut khu ca Vit Nam. Nm 2000 kim ngch xut khu ca cc doanh nghip c vn u t nc ngoi t 6.580 triu USD, chim 47% tng tr gi xut khu hng ho ca Vit Nam. Con s tng ng ca nm 1998 mi c 2.000 triu USD v 21,4%. Con s ny c ngha ln trong vic m rng nhp khu phc v cho pht trin kinh t v cng nghip ho t nc. Vit Nam cng ban hnh Lut u t cho php cc doanh nghip Vit Nam u t ra nc ngoi. Trong qu trnh hi nhp kinh t khu vc v quc t, Vit Nam v s c nhiu cng ty xuyn quc gia. Cc cng ty Vit Nam s chuyn vn ra nc ngoi kinh doanh thng qua hnh thc u t trc tip. Vic di chuyn cc yu t sn xut thng qua u t trc tip thng kch thch hot ng thng mi v nhu cu i vi: - Thit b cho cc cng trnh, cc chi nhnh; - Cc sn phm b sung; - Cc b phn ri; Mc d u t trong nhiu trng hp dn n gia tng ti nhp khu, nhng cc cng ty vn gia tng xut khu quy m ln hn sang cc c s nc ngoi ca h. L do ca hin tng ny l cc n v hot ng trong nc c th a vt t v cc b phn ri n c s ca h nc ngoi s dng trong vic sn xut hay lp rp sn phm hon chnh. Cc chi nhnh nc ngoi hay cc cng ty lin kt cng c th mua ti sn c nh hoc cung cp t cc cng ty trong nc v s tin tng ca h cht lng, thi gian giao hng hay v t c s ng nht ti a ca sn phm. C s nc ngoi c th cn ng vai tr i l bn hng cho vic xut khu nhng sn phm khc ca cng ty m. Vic u t trc tip ra nc ngoi cn to iu kin cc cng ty c thm c nhng ngun lc ngoi quc (chng hn nh nguyn vt liu, nng lc sn xut, kin thc).
54

Nh vy, l do ca vic chuyn vn ra nc ngoi kinh doanh khng c g khc so vi ng c m cc cng ty theo ui trong mu dch quc t. l m rng th trng bng cch bn hng nc ngoi v t c vic cung cp cc ngun lc. Thc hin hai mc tiu u a n tng lng hng bun bn, m rng bun bn gia Vit Nam vi nc i tc.

Chng 5 Chin lc pht trin ngoi thng

1 Cc m hnh chin lc pht trin Khi nim: Khi nim chin lc c s dng u tin trong lnh vc qun s, sau sang lnh vc chnh tr. T nhng nm 19501960, khi nim chin lc c s dng sang lnh vc kinh t-x hi. Chin lc thng c hiu l ng hng v cch gii quyt nhim v t ra mang tnh ton cc, tng th v trong thi gian di; i cng vi khi nim chin lc l chin thut, c hiu l hng v cch gii quyt nhim v mang tnh tng mt, tng thi im, tng khu vc nhm thc hin chin lc t ra. Chin lc pht trin kinh t - x hi ch yu l tm quc gia, c hiu nh l mt bn lun c c c s khoa hc xc nh mc tiu v ng hng pht trin c bn ca t nc trong khong thi gian 10 nm hoc di hn, l cn c hoch nh cc chnh sch v k hoch pht trin. Chin lc xc nh tm nhn ca mt qu trnh pht trin mong mun v s nht qun v con ng v cc gii php c bn thc hin. Chin lc l c s cho xy dng quy hoch v cc k hoch pht trin trung hn v ngn hn. Trong quy trnh k hoch ho, chin lc c coi nh mt nh hng ca k hoch di hn. Cc m hnh chin lc
(1)

Khng c m hnh chin lc pht trin kinh t - x hi v theo l chin lc pht trin ngoi thng p dng cho mi

55

quc gia. Hn na trong tng giai on pht trin nht nh cc quc gia c mt chin lc pht trin thch hp. Tnh a dng v s khc nhau ca m hnh chin lc do nhiu yu t nh hng trong ch yu l: Ch chnh tr - x hi v con ng pht trin c la chn c nh hng quyt nh n ni dung ca chin lc. Hon cnh lch s v trnh pht trin tng giai on ca t nc, gn vi cc yu cu thc hin cc nhim v t ra trong giai on . Gn vi nhng iu kin v bi cnh nu trn l nhng mc tiu chnh cn t ti ca chin lc. Cc m hnh chin lc pht trin rt a dng: Cn c vo ngun lc, c th xy dng m hnh chin lc da vo ngun lc bn trong (ni lc). Chin lc da vo ngun lc bn ngoi (ngoi lc); chin lc kt hp ni lc v ngoi lc. Cn c vo m hnh c cu kinh t, c th xy dng m hnh chin lc nh: chin lc la chn cc ngnh then cht; chin lc pht trin ngnh mang li hiu qu nhanh nht , nhiu nht; chin lc thay th nhp khu; chin lc hng v xut khu; chin lc pht trin tng hp v cn i (pht trin ton din); chin lc hn hp.. Ngoi ra cn c vo chc nng c th phn chia thnh ba ni dung chnh ca mt chin lc l chin lc tng trng, chin lc qun l v chin lc con ngi.

56

(1) C s khoa hc ca mt s vn trong chin lc pht trin kinh t x hi Vit Nam n 2010 v tm nhn 2020 (NXBCTQG, H ni 2001, trang 17

57

2. Da trn hnh ngun lc trong Khung 1.5: Cc m c s chin lc pht trinnc Chin lc ny ca nhiu mnh v ti nguyn thin Tng kt kinh nghimda vo thnc trong qu trnh cng nhin nghiptrong t chc pht trin cng nghip ca Lin Hp Quc ho, nc: khong sn, nng nghip, thu hi sn, ngh rng., khai a v ch bin cc ti nguyn (UNIDO) thcra cc m hnh chin lc sau.ny cho c th trng trong nc v ngoi nc. Thng thy p dng chin lc ny c cc nc 1. Tng trng nhanhdu m ln vng Trung Cn ng. c im ch c ti nguyn Mt yu ca chin lc ny s tc tng trng nhanh s tp chin lc d trn c l: trung vo vic phn b cc ngun u t v nhn lc vo cc y mnh thm d v khai thc m, c bit l cc m du ngnh m t bit l cc ngnh cng nghip, cc hot ng la v kh thin nhin. kinh t v cc d n c mc hon vn cao nht. Mun t c phi hng mnh vo xut khu l ch iu nyCh trng sn xut nng sn hng ho. yu. Nht Bn, i loan, Hn Quc, Singapore thc hin m hnh thng cc c s iu tra chi tit v ngh c v xy dng h chin lc ny. nh bt v nui c. Chin lc ny i hi: iu tra chi tit v ngh rng, p dng cc h thng qun l Hiu qu cao, yu cu ny trnghi cn phi ln v thch k ltin tin v rng v i rng qui m phn tch hp. ng v chi ph v li ch thng mi cho cc ngnh, cc lnh u tin u t cho ch bin ti nguyn trong nc. vc; p dng cc phng php qun l mi nht; nhanh chng Tng cng hp tc quc t c thit b hin i, hi nng cp, thay i thit b mt cch c bn; hon ton qui m ln, cc tranh trong nc vi v cc ngun ti chnh, cng nh th trnhp, cnh b quyt sn xut ngoi nc. ng th gii cho cc mt hng ch bin. Phi thu ht c nhiu u t trc tip v cng ngh nc nh hng xut cc nc ang ngnh cng nghip da trn ngoi, t bit i vi khu cho ccpht trin. ngun lc ti nguyn. Phi to ra mt th trng trong v ngoi nc mt cch ch ng. C yu cu cao v trnh chuyn mn lnh ngh i vi cng nghip ch bin ngun ti nguyn, t bit l ti Phi nhp khu kh nhiu, c bit cc linh kin, thit b nguyn khong sn. Hnh thnh cc d n c bn ln, c v cc sn phm trung gian (cng nhm mc tiu xut khu). bit trong cng nghip khong sn (vn u t ln, qui m sn Phi nhn c b quyt cng ngh ca nc ngoi. xut ln, thi gian di)

Nhanh Phi to rara kt cu hlng in rt ln. chng to ngun nng tng hin i (bao gm c kt cu h tng k thut v kt cu h tng x hi) h tr. c bit lu n mc cao nht v bo v mi trng sinh Chin lc ny c nhng hn ch: thi. t c tng lc nynhanh phimt hn ch nhn lc trong Chin trng c nhng gim ti a ln: cc ngnh sn xut, c bit sn xut cng nghip, chu s Khng phi nc no cng c ngun ti nguyn ln pht d tha mt s lng ln lao ng khng c vic lm. trin da hn vo ngun ti nguyn trong nc. Nc c ngun B tr sn xut, c bit pht trin cc x nghip cng nghip v cc khu cng nghip ch c th tp trung vo cc vng c kt cu h tng pht trin, s lm tng s khc bit v chnh lch gia cc vng.

To s chnh lch ln v thu nhp gia cc b phn dn c, 58 chnh lch gia cc ngnh, cc lnh vc.

3. Nhm vo cc nhu cu c bn Mt chin lc pht trin nhm vo tho mn cc nhu cu c bn ca quc gia, s c thc hin trn c s hng cc ngun lc vo sn xut v cung ng cho th trng trong nc v nhng nhu c hng lng thc, thc phm c bn, hng may mc thng thng, hng tiu dng, vt liu xy dng, cc sn phm cng nghip nng cho nhu cu trong nc nh st thp, xi mng, ho cht, phn bn.v.v. V c bn y l chin lc thay th nhp khu, cc quc gia nh n , Malaysia, Indonesia, Mianmap dng chin lc ny vo nhng nm 50 v 60 ca th k trc. c im hoc iu kin tin quyt thc hin m hnh chin lc ny l: Rt ch trng n cng nghip da trn nn tng nng nghip. u tin phn b cc ngun u t cho nhng nhm sn phm c lin h mt thit vi nng nghip. Qu trnh u t thng nhn mnh n nhng h thng sn xut v phn phi c hiu qu i vi vic p ng nhu cu c bn trong nc. Cc chnh sch v m phi cho php to ra nhu cu cao trong qung i nhn dn. Trong chnh sch ngoi thng trc ht phi hng vo vic h tr sn xut trong nc, nhm vo cc nhu cu trong nc. Cng nghip va v nh, c bit cng nghip nng thn c vai tr quan trng. Chin lc ny c nhc im: Hiu qu khng cao, tnh cnh tranh km. Pht trin mnh cng nghip tho mn nhu cu ni a (thay th nhp khu) cng phi nhp khu nguyn liu, my mc thit b. Ch da vo th trng ni a, ni chung l khng ln kch thch sn xut mnh m trong nc. 4. Tp trung vo to vic lm (ton dng lao ng) Mt chin lc tp trung vo to ti a vic lm trong sn xut thng khng nhn mnh n hiu qa v hp tc quc t, m ch yu tp trung vo cc qu trnh sn xut dng nhiu lao ng. Chin lc ny thng thy p dng cc nc ng dn nh n , Indonesia, Trung Quc trc thp k 70 59 ca th k XX.

c im ca chin lc ny l: Cc ngnh cng nghip qui m nh ng vai tr ch yu Hp tc quc t mc thp, tr mc ch thnh lp mt s c s sn xut ln lin doanh vi cc cng ty nc ngoi. Cc nh hng xut khu c la chn, vi cc qui trnh sn xut s dng nhiu lao ng v cc dy chuyn lp rp vi cc linh kin v vt liu nhp khu, nh lp rp in t, may mc. Cc ngnh sn xut, c bit l cng nghip ch yu dng cng ngh thp hoc cng ngh thch hp, tr cc nh my lp rp hng xut khu. Cng nghip va v nh nng thn c pht trin. Hn ch c bn ca chin lc ny l: Cng ngh thp, sn xut km hiu qu, ch cnh tranh c nhng sn phm c hm lng lao ng cao. Kh nng hp tc quc t thp. Qua phn tch tnh a dng ca chin lc v tng kt ca UNIDO v nhng u im, nhng i hi v nhc im c bn ca cc m hnh chin lc, cho ta thy r rng l mt quc gia khng th theo ui mt m hnh chin lc ring bit no, bi v tng loi hnh chin lc nu trn ch p ng tng mt trong tng giai on, khng p ng c mc tiu pht trin tng th ton din. Trong hon cnh Vit Nam khng th ch tp trung t tng trng nhanh m li to nn s phn ho x hi v chnh lch qu ln v mc sng; khng ch p ng nhu cu trong nc, hoc ton dng lao ng trong iu kin nn kinh t km hiu qu, khng c kh nng hi nhp vi th gii v cui cng cng khng p ng c nhu cu ca bn thn nn kinh t; ngun ti nguyn ca quc gia trong bi cnh sn xut hin i khng ln ch da vo m pht trin c. Trong thc tin mt chin lc hp qui lut pht trin phi l chin lc hn hp, kt hp cc loi hnh trn, trn c s xem xt nhiu chnh sch v m hnh pht trin khc nhau, t ti s pht trin p ng c ba yu cu: pht trin nhanh, hiu qu v bn vng.
2. Chin lc pht trin kinh t - x hi v pht trin ngoi thng Vit Nam thi k 2001-2010 v tm nhn 2020

2.1. Chin lc pht trin kinh t - x hi nm 2001 -2010

60

i hi ng ln th IX xc nh ng li kinh t ca Vit Nam l y mnh cng nghip ho, hin i ho, xy dng nn kinh t c lp t ch, a nc ta tr thnh mt nc cng nghip, u tin pht trin lc lng sn xut, ng thi xy dng quan h sn xut ph hp theo nh hng x hi ch ngha; pht huy cao ni lc, ng thi tranh th ngun lc bn ngoi v ch ng hi nhp quc t pht trin nhanh c hiu qu v bn vng; tng trng kinh t i lin vi pht trin vn ho, tng bc ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn, thc hin tin b v cng bng x hi, bo v v ci thin mi trng; kt hp pht trin kinh t - x hi vi tng cng quc phng - an ninh (1) Cn c ng li kinh t trn y, i hi ng ln th IX xc nh chin lc pht trin kinh t - x hi thi k 20012010.

61

(1) Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX Nh xut bn, CTQG, H.2001, trang 24

62

Khung 2.5 Mc tiu chin lc pht trin kinh t - x hi 2001 - 2010 v quan im pht trin (1) Mc tiu chin lc Nhng im ct li chin lc chin 2001 2010 l: Mc tiu tng qut ca trong bn10 nmlc pht-trin kinh t x hi Vit Nam thi k 2001-2010 cho ta thy y l chin lc a nc ta ra khi tnh trng km pht trin; nng cao trnh hn hp (kt hp) cc m hnh chin lc pht trin r rt i by. sng vt cht, vn ho, tinh thn ca nhn dn; to nn tng n nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. Ngun lc con ngi, nng lc khoa hc v cng ngh, kt cu h tng, tim lc kinh t, quc phng an ninh c tng cng; th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha c hnh thnh v c bn; v th ca nc ta trn trng quc t c nng cao.
1.

Mc tiu c th ca chin lc l:
-

a GDP nm 2010 ln t nht gp i nm 2000. Nng cao r rt hiu qu v sc cnh tranh ca sn phm doanh nghip v nn kinh t, p ng tt hn nhu cu tiu dng thit yu, mt phn ng k nhu cu sn xut v y mnh xut khu. n nh kinh t v m; cn cn thanh ton quc t lnh mnh v tng d tr ngoi t; bi chi ngn sch, lm pht, n nc ngoi c kim sot trong gii hn an ton v tc ng tch cc n tng trng. Tch lu ni b nn kinh t t trn 30% GDP. Nhp tng xut khu gp trn 2 ln nhp tng GDP. T trng trong GDP ca nng nghip 16 -17%, cng nghip 40 - 41%, dch v 42 43%. T l lao ng nng nghip cn khong 50%. V cc mc tiu thuc cc lnh vc khc nh: ch s pht trin con ngi (HDI) ca nc ta; khoa hc, cng ngh, kt cu h tng; vai tr ca cc thnh phn kinh t c ch r trong (2)

2. Quan im pht trin - Pht trin nhanh, hiu qu v bn vng, tng trng kinh t i i vi vic thc hin tin b, cng bng x hi v bo v mi trng. - Coi pht trin kinh t l nhim v trung tm xy dng ng b nn tng cho mt nc cng nghip l yu cu cp thit. - y mnh cng cuc i mi to ng lc gii phng v pht huy mi ngun lc. - Gn vic xy dng nn kinh t c lp t ch vi ch ng hi nhp kinh t quc t. - Kt hp cht ch pht trin kinh t - x hi vi quc phng an 63 ninh

Chin lc pht trin kinh t - x hi Vit Nam nm 2001 2010 c c im: Pht trin nhanh, nhng gn vi n nh x hi, m bo bo v mi trng t nhin v sinh thi (tng trng nhanh, hiu qu v bn vng) ng thi vi tng trng nhanh xut khu, y mnh sn xut tho mn nhu cu trong nc, khng sn xut sn phm tiu dng trong nc vi bt c gi no m phi c s la chn trn c s th mnh v ngun nhn lc, ti nguyn trong nc, sn xut vi gi r. Trong iu kin hi nhp, sn phm sn xut tho mn nhu cu trong nc hoc thay th nhp khu cng ng thi phi cnh tranh vi hng nhp kh. Tn dng trit ngun lc trong nc, song ng thi s dng ti a ngun lc bn ngoi v vn v cng ngh. 2.2. Chin lc pht trin ngoi thng 2.21. Cc loi hnh chin lc ngoi thng: Trong qu trnh hi nhp kinh t quc t tu thuc vo vic la chn chin lc pht trin cho tng thi k, cc quc gia u p dng mt chin lc pht trin ngoi thng thch hp vi thi k chin lc . Tng kt thc tin pht trin ngoi thng ca cc nc, c bit l cc nc ang pht trin sau chin tranh th gii ln th hai, ngi ta thy c ba loi hnh chin lc pht trin ngoi thng. Mt l chin lc xut khu sn phm th Hai l Chin lc thay th hng nhp khu (chin lc hng ni) Ba l Chin lc hng ngoi (sn xut hng v xut khu) Chin lc xut khu sn phm th da ch yu vo vic s dng rng ri cc ngun ti nguyn sn c v cc iu kin thun li trong nc v cc sn phm nng nghip v khai khong. Chin lc ny c thc hin trong iu kin trnh sn xut cn thp, c bit l trnh ca ngnh cng nghip v kh nng tch lu vn ca nn kinh t cn b hn ch.
64

Chin lc xut khu sn phm th to iu kin pht trin kinh t theo chiu rng, xut hin nhu cu thu ht vn u t nc ngoi. S pht trin cc th trng sn phm s khai s dn n tng ngun vn u t nc ngoi v tch lu trong nc, ng thi gii quyt cng n vic lm v tng i ng cng nhn lnh ngh, dn n tng qui m sn xut ca nn kinh t. Chin lc xut khu sn phm th cng to ra s thay i c cu kinh t, gp phn to ngun vn ban u cho cng nghip ho. Tuy nhin s pht trin da vo xut khu sn phm th cng gp nhiu tr ngi. Trc ht l do cung - cu sn phm th khng n nh - Cung sn phm th khng n nh do ngun gc cc sn phm ny ch yu t ngnh nng nghip v khai khong, kt qu sn xut chu nh hng rt ln ca kh hu, thi tit. Khi thi tit thun li th cung tng nhanh, ngc li th sn lng gim.
-

Cu sn phm th bin ng do hai nguyn nhn c bn: Th nht, do xu hng tiu dng lng thc, thc phm c bn tng chm hn mc thu nhp. cc nc cng nghip pht trin, mc tng nhu cu lng thc, thc phm ch xp x 1/2 mc thu nhp. Th hai, do tc ng ca s pht trin khoa hc cng ngh: S thay i cng ngh trong cng nghip ch bin lm cho lng tiu hao nguyn nhin vt liu c xu hng gim; mt khc s pht trin ca khoa hc cng ngh cho ra i nhiu loi nguyn vt liu nhn to lm cho nhu cu v sn phm th c xu hng gim.

Tr ngi th hai l gi c sn phm th c xu hng gim so vi hng cng ngh. Cc nc xut khu sn phm th c ngoi t nhp khu hng cng ngh. Nhng xu hng ca th gii hin
x nay l h s trao i hng ho ( I n = P 100% ) cng bt li cho nm c xut khu sn phm th.

Cung cu sn phm th khng n nh v gi c bin ng khng c li cho sn phm th xut khu nn thu nhp t xut khu sn phm th khng n nh. Cc quc gia tm cch khc phc nhng tr ngi trn bng cch lp cc t chc m
65

cc thnh vin tham gia c kh nng khng ch c i b phn lng cung v mt loi sn phm th trn th trng quc t. V d: T chc quc t v c ph (ICO), t chc ca cc nc xut khu du m (OPEC). Chin lc xut khu sn phm th l mt chin lc hon ton da vo ti nguyn, kinh t t nhin c mt s nc ang pht trin thc hin thi k u sau chin tranh th gii th hai. Chin lc sn xut thay th nhp khu c hu ht cc nc cng nghip pht trin hin nay theo ui trong th k XIX. Trong cc nc ang pht trin, chin lc thay th hng nhp khu c th nghim u tin cc nc M La tinh. Mt s nc chu nh n v Th Nh K cng thc hin chin lc ny trn con ng cng nghip ho t trc Chin tranh Th gii ln th hai. hu ht cc nc chu v chu Phi, mong mun nhanh chng xy dng mt nn kinh t c lp v l l do chnh khin cc nc i vo con ng pht trin thay th hng nhp khu. Trong nhng nm 60 thay th nhp khu tr thnh chin lc pht trin kinh t ch o. Phng php lun ca chin lc thay th nhp khu l: Trc ht c gng t sn xut p ng i b phn nhu cu v hng ho v dch v cho th trng ni a. m bo cho cc nh sn xut trong nc c th lm ch c k thut sn xut hoc cc nh u t nc ngoi cung cp cng ngh, vn v qun l hng vo vic cung cp cho th trng ni a l chnh. Cui cng lp cc hng ro bo h h tr cho sn xut trong nc c li. khuyn khch cc nh u t trong nhng ngnh cng nghip l mc tiu pht trin. Cc bin php thc hin thay th nhp khu thng l thu quan bo h, hn ngch nhp khu v t gi cao qu mc. p dng chin lc thay th nhp khu em li s m mang nht nh cc c s sn xut, gii quyt cng n vic lm. Qu trnh th ho bt u. Bc u hnh thnh cc ch doanh nghip c u c kinh doanh. Nhng kinh nghim lch s cho thy: Nu dng li qu lu giai on chin lc sn xut thay th nhp khu s vp phi nhng tr ngi rt ln: a) Chin lc sn xut hng ni a thay th hng nhp khu thc cht nhm vo tho mn nhu cu trong nc l chnh, ch trng nhiu n t l t cp ca th trng ni a. Vi
66

chin lc nh vy, ngoi thng khng c coi trng, coi nh nh hng tch cc ca kinh t th gii i vi s pht trin kinh t trong nc. V iu tt s hn ch vic khai thc tim nng ca t nc trong vic pht trin ngoi thng v cc quan h kinh t i ngoi khc. b) Kinh t ca cc nc ang pht trin trong giai on u cng nghip ho l nn kinh t thiu thn th, tng cu vt qu tng cung thng thng qua nhp khu cn bng. Xu hng ny khng th khc phc c trong thi gian ngn. Nu hn ch qu mc nhp khu, thc hin chnh sch bo h khng thch hp s lm gim tc pht trin kinh t. c) Cn cn thng mi ngy cng thiu ht. Nn thiu ngoi t l tr ngi cho vic m ca vi bn ngoi v pht trin kinh t. Thc hin sn xut thay th nhp khu tuy c tit kim c ngoi t khi hn ch nhp khu thnh phm, nhng li i hi nhp khu nhiu nguyn liu v bn thnh phm hn tng cng cung ng cho sn xut trong nc. ng thi, sn xut thay th nhp khu cn hn ch vic pht trin cc ngnh sn xut hng xut khu v sn phm thu ngoi t, do khng phi l k sch lu di b vo ch thiu ht trong cn cn thng mi. d) Thc hin chin lc sn xut thay th nhp khu ni chung c bo h bng thu quan, tng cng cc bin php hnh chnh v phi hp hnh chnh. iu lm cho cc doanh nghip khng nng ng, thiu c hi tm kim u th cnh tranh quc t. Do , gi thnh cao, cht lng thp, nh hng n tim nng pht trin ca ton b nn kinh t quc dn. Bc tranh trn y c cc nh kinh t cng nh nhiu ngi lm chnh sch cc nc ang pht trin lu ti v tm con ng pht trin khc thay th. Tuy nhin, khng phi chin lc sn xut thay th nhp khu l nguyn nhn v tnh hnh ng tht vng v cng nghip nhiu nc. ng hn l nhng mt cn i trong chnh sch thay th nhp khu c nh hng sang cc chnh sch i cng vi n v thc y n. Mt hnh thc thay th nhp khu t gio iu hn c h tr

67

bi nhng chnh sch gi c n ho hng vo th trng hn c th s l phng thc pht trin thnh cng. Chin lc sn xut hng v xut khu l chin lc "m ca" hng ra th trng bn ngoi. Chin lc ny c p dng rng ri nhiu nc M La tinh, t nhng nm 50 v nhng nc ng Bc v ng Nam t nhng nm 60. Phng php lun ca chin lc ny l s phn tch v vic s dng cc "li th so snh", hay nhng nhn t sn xut thuc tim nng ca mt nc nh th no trong s phn cng lao ng quc t, mang li ch ti u cho mt quc gia. Theo cch tip cn , chin lc "hng v xut khu" l gii php "m ca" nn kinh t quc dn thu ht vn v k thut vo khai thc tim nng lao ng v ti nguyn ca t nc. Chin lc ny nhn mnh vo 3 nhn t c bn sau: - Thay cho vic kim sot nhp khu tit kim ngoi t v kim sot ti chnh l khuyn khch m rng nhanh chng kh nng xut khu. - Hn ch bo h cng nghip a phng m thc cht l nui dng tnh li v thay th vo l nng v h tr cho cc ngnh sn xut hng xut khu. - m bo mi trng u t cho cc nh t bn nc ngoi thng qua mt h thng cc chnh sch khuyn khch v kinh t t do thu ht n mc ti a vn u t ca cc cng ty nc ngoi. Mc tiu c bn ca chin lc ny l da vo m mang u t trong nc v u t trc tip nc ngoi cng nh h tr ca t bn nc ngoi to ra kh nng cnh tranh cao ca hng xut khu. Nh p dng chin lc ny, nn kinh t nhiu nc ang pht trin trong vi ba thp k qua t c mt tc tng trng cao, mt s ngnh cng nghip (ch yu l cc ngnh ch bin xut khu) t trnh k thut tin tin, c kh nng cnh tranh trn th trng th gii. Ngoi thng tr thnh "u tu" ca nn kinh t. Tuy nhin, p dng chin lc ny cng bc l nhng nhc im:

68

- Do tp trung ht kh nng cho xut khu v cc ngnh c lin quan nn dn n tnh trng mt cn i trm trng gia cc ngnh xut khu v khng xut khu. - Do t ch ti cc ngnh cng nghip thit yu nht, nn mc d tc tng trng nhanh nhng nn kinh t gn cht vo th trng bn ngoi v d b tc ng bi nhng s bin i thng trm ca th trng cc nc ln. Nhn thc im c im yu ny, mt s nc ang tm ti, la chn mt chin lc ph hp vi giai on pht trin ca mnh. Nhiu nc ang pht trin lc u chn "sn xut thay th nhp khu", ri n giai on no chuyn sang "sn xut hng v xut khu". Trong mt giai on nht nh, c nc trong cng thi gian thc hin dung ho c hai chin lc ny. Kh c th rt ra c nhng quy tc chung t nhng kinh nghim ca cc chin lc thng mi trn y. iu quan trng nht l xy dng chin lc trn nhng yu t c th pht huy c. D kt qu thu c l s pha trn chin lc thay th nhp khu hay sn xut hng v xut khu cng khng quan trng, nu chin lc a c t nc thc hin c hiu qu cc mc tiu pht trin ca mnh. 2.22. Chin lc pht trin ngoi thng Vit Nam thi k 2001 - 2010. Thc hin chnh sch "m ca" v hi nhp kinh t quc t em li nhng kt qu rt quan trng trong lnh vc ngoi thng. Trong 10 nm gn y (1990 -2000) kim ngch xut khu tng gp 5,6 ln; nhp tng trng bnh qun 18,4%/nm, nhanh hn tc tng trng GDP khong 2,6 ln (GDP tng bnh qun 7,6%/nm). C cu xut khu c ci thin theo hng tng cc mt hng ch bin, gim t trng cc sn phm th, to c mt s mt hng c khi lng ln v th trng tng i n nh. Thng mi dch v nht l du lch c nhiu tin b. Nhp khu v c bn phc v c hiu qu pht trin sn xut v i mi cng ngh, thc y nng cao cht lng v sc cnh tranh ca hng ho, p ng nhu cu thit yu ca i sng. Th trng xut, nhp khu c m rng theo hng a dng ho th trng v a phng ho quan h kinh t.

69

Tuy nhin hot ng ngoi thng cn b nhiu hn ch: 1)Qui m xut khu cn qu nh b. 2) Sn xut cha bm st tn hiu ca th trng th gii; kh nng cnh tranh ca nhiu hng ho cn thp; t trng sn phm c hm lng cng ngh v tr tu cao cn rt nh. Xut khu dch v cn thp. 3) Nhp khu cha ci thin c tnh trng lc hu v cng ngh mt s ngnh; t tip cn c vi cng ngh ngun. 4) S hiu bit v th trng ngoi nc cn b hn ch. Trn bnh din quc t, khoa hc v cng ngh pht trin nh v bo v ang tr thnh lc lng sn xut trc tip, a th gii vo thi k pht trin mi; thi k kinh t tri thc v x hi thng tin. Cc ngnh dch v v cc ngnh kinh t giu hm lng cht xm pht trin mnh. Thng mi quc t s c m rng. Xu hng ton cu ho khu vc ho vi cc mt tch cc v tiu cc ca n s tip tc din bin thng qua s hp tc - u tranh phc tp gia cc i tc. Cc mu thun c bn trn th gii biu hin di nhiu hnh thc khc nhau vn tn ti v pht trin, c mt su sc hn. Th gii ang ng trc nhiu vn ton cu m khng mt quc gia ring l no c th t gii quyt nu khng c s hp tc a phng. Trong nn kinh t th gii, cc nc cng nghip pht trin vn gi v tr p o. Cuc u tranh duy tr nh hng v phn chia th trng s din ra gay gt gia M, Ty u v Nht bn. Nga, Trung quc v chng mc no l n s c v tr ngy cng ln trong nn kinh t v thng mi th gii. Chu - Thi Bnh Dng sau khng hong ti chnh kinh t, tip tc l mt th trng rng ln v cng Chu u hnh thnh khng gian kinh t - u (EURASIA). Cn c vo ng li kinh t, chin lc pht trin kinh t - x hi nm 2001-2010, xu hng pht trin nn kinh t v th trng th gii thp nin th k XXI, cng nh t thc tin ca cc nc v ca bn thn i hi ng ln th IX ra nhng nh hng ln cho hot ng ngoi thng cho thi k nm 20012010 nh sau: * Tip tc m rng quan h kinh t i ngoi theo hng a phng ho, a dng ho ; ch ng hi nhp kinh t quc t theo l trnh ph hp vi iu kin ca nc ta v m bo thc
70

hin nhng cam kt trong quan h song phng v a phng nh AFTA, APEC, Hip nh thng mi Vit - M, tin ti ra nhp WTO.. * Nh nc c chnh sch khuyn khch mnh m mi thnh phn kinh t tham gia sn xut, kinh doanh xut nhp khu hng ho v dch v. Nng cao nng lc cnh tranh, pht trin mnh nhng sn phm hng ho v dch v c kh nng cnh tranh trn th trng quc t; gim mnh xut khu sn phm th v s ch, tng nhanh t trng sn phm ch bin v t l ni a ho trong sn phm; nng dn t trng sn phm c hm lng tr tu, hm lng cng ngh cao. Xy dng cc qu h tr xut khu, nht l i vi hng nng sn. Khuyn khch s dng thit b, hng ho sn xut trong nc. Tng nhanh kim ngch xut khu, tin ti cn bng xut nhp. Thc hin chnh sch bo h c la chn, c thi hn i vi sn phm sn xut trong nc. * y mnh cc lnh vc dch v thu ngoi t: du lch, xut khu lao ng, vn ti, bu chnh- vin thng, ti chnh - tin t, dch v k thut, t vn, thu ht kiu hi. * Ch ng v tch cc thm nhp th trng quc t, ch trng th trng cc trung tm kinh t th gii, duy tr v m rng th phn trn cc th trng quen thuc, tranh th mi c hi m th trng mi. * y mnh hot ng tip th, xc tin thng mi, thng tin th trng bng nhiu phng tin v t chc thch hp, k c cc c quan i din ngoi giao nc ngoi. Khuyn khch cc t chc, c nhn trong v ngoi nc tham gia cc hot ng mi gii, khai thc th trng quc t. im ng lu nht l trong chin lc pht trin ngoi thng ca ta l: - Coi xut nhp khu cng cc quan h kinh t i ngoi khc khng ch l nhn t h tr cho s pht trin kinh t quc dn m cn c xem l ng lc pht trin kinh t ca t nc. Pht trin ngoi thng l tng cng kh nng t pht trin khng ngng ca nn kinh t quc dn ch khng ch l tng thu nhp thun tu, mc d khng coi nh vic tng thu nhp. - i vi nc ta, mt nc trnh pht trin cn thp, thiu vn v k thut, nhng li c "li th" v ti nguyn thin nhin v
71

lao ng, vic thc hin chin lc hng mnh v xut khu, bo h c chn lc, c thi hn i vi sn phm sn xut trong nc. - Coi trng vic xut khu c hm lng ch bin, sn phm c hm lng tr tu v cng ngh cao; ch trng xut khu dch v. Ch trng ny to cho xut khu tng tc v t hiu qu. Thc hin chin lc ny l gii php "m ca" nn kinh t thu ht cc ngun lc bn ngoi vo khai thc tim nng lao ng v ti nguyn t nc.

72

Khung 3.5
Mc tiu c th ca chin lc xut, nhp khu thi k 2001-2010.

Qui m v tc tng trng: - GDP nm 2010 tng gp 2 ln so vi nm 2000, bnh qun tng khong 7,2%/nm - Tc tng trng xut khu gp 2 ln tc tng trng GDP, tc khong 14%/nm. V xut khu - Xut khu hng ho: Tc tng bnh qun 2001-2010: 15%/nm Gi tr nm 2010 t 54,6 t USD tc gp 4 ln nm 2000. T trng xut khu so vi GDP: 71,1% cho ton thi k 20012010 (thi k 1991-2000: 29,5%) - Xut khu dch v: Tc tng trng bnh qun nm 2001-2010:15%/nm Gi tr nm 2010 t 8,1 t USD, tc tng gp 4 ln nm 2000. T trng so vi GDP tnh chung cho c thi k 2001-2010 l 10,3%. - Tng kim ngch xut khu hng ho, dch v: Gi tr t 62,68 t USD vo nm 2010 (tng 4 ln so vi nm 2000) T trng xut khu hng ho v dch v so vi GDP tnh chung cho c thi k 2001-2010: khong 80%. V nhp khu - Nhp khu hng ho Tc tng trng bnh qun (2001-2010) 14%/nm Gi tr nhp khu nm 2010: 53,7 t USD (nm 2000 14,5 t USD) - Nhp khu dch v: Tc tng bnh qun (2001-2010): 11%/nm Gi tr nhp khu nm 2010: 3,4 t USD (nm 2000: 1,2 t USD) 73

- Tng kim ngch nhp khu hng ho v dch v:

 Tng tr gi nhp khu hng ho, dch v vo nm 2010 l 57,1 t USD (nm 2000: 15,7 t USD) Cn cn xut nhp khu: 2001-2005: nhp siu v hng ho gim dn, mi nm bnh qun nhp siu 900 triu USD, c thi k l 4,73 t USD. 2006-2010: nhp siu tip tc gim, n nm 2008 cn bng xut - nhp hng ho v bt u xut siu, v s xut siu khong 1 t USD vo nm 2010. Nu tnh c xut khu dch v, th ti nm 2002 cn bng xut - nhp v bt u xut siu, nm 2010 xut siu 5,5 t USD. 3.Cc quan im c bn ch o hot ng ngoi thng Vic xc lp mt h thng quan im r rng, nht qun v ngoi thng theo ng li i mi l rt cn thit lm c s cho vic hoch nh v thi hnh thng nht cc chnh sch pht trin ngoi thng. 3.1 M rng hot ng ngoi thng thc hin mc tiu "dn giu nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh" phi trn nn tng: gi vng c lp ch quyn v an ninh quc gia, bo m s pht trin ca t nc theo nh hng x hi ch ngha, m rng quan h kinh t trn c s bnh ng, cng c li, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau. y l quan im c bn ch o hot ng kinh t vi mc nc ngoi cn c qun trit su sc v thc hin nht qun trong qu trnh hi nhp kinh t vi khu vc v quc t, cng nh pht trin ngoi thng nhm tranh th ti a cc c hi v gim thiu cc tc ng tiu cc t bn ngoi i vi nn kinh t quc dn. Ton cu ho kinh t quc t ang l xu th tt yu, thm nhp tt c cc quc gia v trong mi quc gia ang g ca tt c cc lnh vc, cc a phng, cc doanh nghip. i vi nc ta, nn kinh t vn ang trong tnh trng mt nn kinh t chm pht trin, do vy thc hin chin lc m ca vi bn ngoi, pht trin ngoi thng l iu kin khng th thiu thc y kinh t tng trng cao v bn vng. Nhng s tng trng y phi c coi l phng tin thc hin tng
74

bc mc tiu ca vic xy dng CNXH nc ta: dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh v mc tiu chin lc pht trin kinh t - x hi trong tng thi k. Trong bi cnh quc t hin nay, hi nhp kinh t quc t l tt yu, song bn cnh mt tch cc ca hi nhp, n cn l c hi cc th lc th ch vi nc ta thc hin m mu "din bin ho bnh", can thip vo cng vic ni b ca nc ta. Thc tin nc ta trong vi thp k qua cho thy cc th lc th ch bn ngoi vn ang gn vin tr kinh t, u t chuyn giao cng ngh, thng mivi "t hu ho", "nhn quyn, dn ch" hng cng cuc i mi ca nc ta i theo qu o ca CNTB. V vy, qu trnh hi nhp, m ca pht trin ngoi thng phi gi vng c lp ch quyn, nh hng XHCN, bnh ng cng c li, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau. M rng ngoi thng trn c s gi vng c lp ch quyn, nh hng XHCN, bnh ng cng c li khng can thip vo cng vic ni b ca nhau i hi phi thc hin mt s vn c tnh nguyn tc sau y: Th nht, nhm pht huy nhng li th ca t nc trong qu trnh hp tc, nu cao tinh thn c lp t ch, v phng din lnh o, ch o ng v Nh nc phi m trch xy dng ng li, xc nh chin lc r rng c th v c k hoch ch ng tham gia hi nhp thng qua cc hnh thc quan h kinh t c th, trong c ngoi thng. Ni khc i l vic thc hin quyn quyt nh ti cao ca quc gia v ng li, chnh sch pht trin kinh t i ngoi trong qu trnh hi nhp, khng chu s p t v v quyn li t bt k pha no. V phng din t chc thc hin ng li, chin lc, mc tiu ca vic pht trin ngoi thng phi tr thnh ci ch ch o cng vic hng ngy ca tng cp, tng a phng, tng doanh nghip. Mi ngnh, mi doanh nghip ch ng xem xt, nhn bit xu hng din bin ca nn kinh t th gii, ca th trng th gii, nhn nhn nhng g l thi c, li th c th v cn tranh th, nhng g l thch thc cn i ph, l tiu cc cn phng, sao cho vic bun bn c thun li, mang v nhiu li lc cho t nc, cho n v. Chng ta khng thc thi vic bun bn tri vi li ch quc gia, dn tc, cng khng b li cun trc bt c sc p
75

no, nhng cng khng b l nhng vn hi, li ch do thng mi quc t mang li. Cn nhn thc rng: sc mnh kinh t ca mt nc l nn tng cho gi vng c lp, ch quyn v an ninh quc gia. Hot ng ngoi thng cng nh mi hot ng kinh t i ngoi khc phi xut pht t li ch quc gia, dn tc. Nhng trong quan h kinh t quc t, mi quan h gia cc bn i tc c thc hin theo nguyn tc bnh ng cng c li. V vy, li ch quc gia, dn tc phi gn vi li ch ca cc bn i tc, v phi bnh ng, khng c phn bit i x. Trong iu kin nn kinh t cn km pht trin, tham gia hi nhp kinh t khu vc v quc t, tham gia phn cng lao ng quc t v m rng ngoi thng cn ht sc ch ng khai thc pht huy nhng li th sn c v to ra nhng li th mi to ch ng trn th trng th gii, hnh thnh v m rng qui m cc mi quan h cng c li vi cc nc i tc v bn hng. Nu khng ch ng khai thc, pht huy cao mi tim nng khi dy s nng ng, sng to ca ngun lc trong nc s lm cho t nc khng tn dng c thi c, lm mt pht trin. Nguy hi hn, cc yu t tiu cc bn ngoi s c c hi xm nhp tc ng xu n nn kinh t. Hai l, cao cnh gic vi nhng m mu "din bin ho bnh", chng ph ca cc th lc th ch trn mt trn kinh t. Chng ta ch trng m rng quan h bun bn vi tt c cc nc, khng phn bit ch chnh tr - x hi khc nhau. Nc ta mong mun hc tp kinh nghim ca nc ngoi trong qu trnh pht trin kinh t vo vic xy dng ch ngha x hi nc ta. Tuy nhin, vic vn dng nhng kinh nghim ny khng th l mt chiu my mc m qung lm theo ch dn ca cc th lc th ch bn ngoi lm sai lch mc tiu pht trin ca t nc. ng thi, cn phng t tng k th vi tt c nhng kinh nghim qun l tin tin, nhng thnh tu khoa hc - k thut ca CNTB, t hn ch cc quan h kinh t, quan h thng mi. 5.3.2. Khc phc tnh cht khp kn ca nn kinh t, ch ng hi nhp kinh t quc t, thc hin a dng ho, a phng ho quan h thng mi.

76

Ngy nay, m ca nn kinh t v hi nhp l xu th khch quan i vi bt k quc gia no trong qu trnh pht trin i ln. Nn kinh t ng kn l mt nn kinh t khng th pht trin nhanh, bn vng. Ch ng hi nhp kinh t khu vc v quc t l t gic nhn thc tnh khch quan ca xu th hi nhp kinh t quc t tch cc t gic chun b iu kin, la chn hnh thc v bc i ph hp vi nn kinh t nc ta trong qu trnh hi nhp, m bo cho qu trnh hi nhp khng gy ra nhng xo trn t bin, gi vng s pht trin lnh mnh, bn vng ca nn kinh t. Chng ta khng hi nhp khi nhng iu kin a ra tri vi li ch quc gia dn tc, ng thi cng khng do d, b l thi c thun li. hi nhp kinh t quc t c hiu qu i hi chng ta phi ch ng thc hin nhng iu chnh, thay i trong h thng php lut, chnh sch cho thch ng vi thc tin v thng l quc t, ng thi thc hin chuyn dch c cu kinh t trong qu trnh hi nhp sao cho c th khai thc tt nht li th so snh ca nc ta nhm nng cao sc cnh tranh ca nn kinh t. iu cng c ngha l cn c h thng chnh sch, lut php vn, hng ho v lao ng c c nhng iu kin thun li trong vic di chuyn t trong nc ra nc ngoi v ngc li. Mun hi nhp, m ca kinh t hng ra bn ngoi cn cn khai thng th trng trong nc. Kin quyt xo b tnh trng chia ct th trng theo lnh th, a phng v theo thnh phn kinh t. Thc hin thng mi ho tt c cc yu t tham gia qu trnh sn xut, kinh doanh hng ho. Cc hng ho phi c mua bn theo qui lut ca th trng. Hi nhp nn kinh t th gii c thc hin qua nhiu "knh" vi nhng hnh thc nht nh. Vic a dng v a phng quan h thng mi v quan h kinh t i ngoi khc cho php nc ta pht huy c nhiu li th ca t nc trong phn cng lao ng quc t, thc y sn xut, y mnh xut khu; ng thi khai thc c nhiu ngun lc t nhiu nh cung cp nc ngoi phc v cho s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc. a phng quan h thng mi c ngha l m rng quan h bun bn v quan h kinh t khc vi tt c cc nc, vi cc
77

khu vc v cc bn hng khng phn bit ch chnh tr - x hi khc nhau. Thc hin a phng ho, a dng ho quan h thng mi s gip chng ta khng b l thuc hon ton vo mt vi quc gia, mt vi cng ty nc ngoi. iu ny s gip cho nn kinh t nc ta pht trin n nh. Mc d ngoi thng l mt knh quan trng thc hin hi nhp. Nhng ngoi thng ch c th pht trin trn c s m rng v gn kt vi cc hnh thc quan h kinh t - thng mi khc nh u t, ti chnh tn dng, ngn hng, giao thng vn ti, bo him, vn ho, gio dc v.v a phng ho, a dng ho quan h thng mi v quan h kinh t khc khng c ngha l chng ta pht trin tt c cc hnh thc quan h kinh t - thng mi vi tt c cc nc. Trong tng giai on c th, vi tng quc gia v bn hng c th vn cn c nh hng u tin bn hng ch yu. 5.3.3. M rng s tham gia ca cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t vo hot ng ngoi thng di s qun l thng nht ca Nh nc. ng v Nh nc ta xc nh rt r, nn kinh t nc ta khng i theo c ch th trng t do, m theo c ch th trng do Nh nc thng nht qun l, theo nh hng XHCN. Ch th trc tip tham gia sn xut v trao i sn phm, hng ho trn th trng trong v ngoi nc l cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t. Pht trin kinh t hng ho nhiu thnh phn l ch trng chin lc lu di trong thi k qu ln ch ngha x hi nc ta. Trong nn kinh t nhiu thnh phn nc ta, ch s hu t liu sn xut bao gm hai loi hnh c bn: s hu ton dn, s hu t nhn. T cc loi s hu , hnh thnh nhiu hnh thc t chc kinh t a dng trong ngy cng pht trin cc t chc kinh doanh da trn s hn hp nhiu loi s hu. Quan im mi nhm pht huy th mnh ca cc thnh phn kinh t, va cnh tranh, va hp tc b sung cho nhau trong nn kinh t quc dn thng nht. ng thi, hnh thnh v c bn th trng di s qun l thng nht ca Nh nc. m bo s qun l thng nht ca Nh nc trong hot ng ngoi thng i hi cc doanh nghip, cc ch th khi tham gia hot ng ny phi i ng ng li, quan im
78

ca ng. l tip tc thc hin ng li i ngoi vi tinh thn Vit Nam mun l bn ca tt c cc nc; hp tc v pht trin nhiu mt vi cc nc, cc t chc quc t v khu vc trn nguyn tc tn trng c lp, ch quyn, ton vn lnh th ca nhau, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng v cng c li. C ng vng trn quan im , cc doanh nghip tham gia hot ng ngoi thng v cc quan h kinh t i ngoi khc mi hng hot ng ca mnh i ng hng, tin bc vng chc trc tc ng hng ngy, hng gi ca nhiu nhn t phc tp, k c s tin cng bng nhiu th on tinh vi v thm c ca cc th lc th ch. m bo s qun l thng nht ca Nh nc, trc ht phi lm cho h thng lut php trong lnh vc ngoi thng v quan h kinh t i ngoi khc ca nc ta c i mi thc s, trn c s c th ho ng li v chin lc pht trin kinh t - x hi ca nc ta, thch ng vi thng l v hp tc quc t. l mt hnh lang php l v cng quan trng trong vic to lp mt mi trng an ton, an ninh v kinh t nhm tng cng cnh tranh pht trin. Song qun l mt nn kinh t v ngoi thng pht trin theo c ch th trng iu quan trng l phi lm cho cng c lut php i vo cuc sng, ng thi phi thc hin y chc nng kim sot qu trnh pht trin ngoi thng khng b ri lon. 5.3.4. Coi trng hiu qu kinh t - x hi trong hot ng ngoi thng. Hiu qu kinh t l mi quan tm hng u ca kinh t hc. Hiu qu kinh t l mt tiu chun quan trng nh gi kt qu hot ng ngoi thng. Kinh t v x hi l hai vn c quan h cht ch vi nhau. Nu m rng bun bn vi nc ngoi m lm cho t nc ngho i, tht nghip gia tng, khong cch giu ngho trong x hi ngy cng ln v cng bng x hi khng c thc hin, th vic m rng bun bn cng khng h c ngha g. V vy, hiu qu kinh t trong hot ng ngoi thng khng ch c ngha l li nhun bng tin tng ln. Tuy rng kinh doanh c li nhun l l do tn ti ca bt k doanh nghip no. Hiu qu kinh t cng vi hiu qu x hi ca hot ng ngoi thng phi th hin mc ng gp vo vic thc
79

hin nhng mc tiu ca ng li v chin lc pht trin kinh t - x hi ca nc ta trong tng thi k. V d nh: Tc tng trng ca nn kinh t quc dn, nng cao thu nhp quc dn tnh theo u ngi. Phn phi hp l thu nhp quc dn, to thm nhiu vic lm mi. S dng tt nht mi kh nng, tim nng sn xut trong nc. Bo v v ci thin mi trng gp phn m bo s pht trin bn vng ca t nc.

Nng cao v th kinh t, chnh tr ca nc ta trn th trng. Cn cn thanh ton lnh mnh. v..v Trong qu trnh kinh doanh, cc doanh nghip u c gng s dng ngun lc ca mnh sao cho c c li nhun cao nht. Thng thng, h t ch n li ch cng cng. H ch chm lo m bo an ton cho thnh qu kinh doanh ca mnh. V vy, Nh nc cn c lut php v chnh sch hng dn, khuyn khch cc doanh nghip quan tm n hiu qu x hi trong kinh doanh. Nh nc cn c chnh sch h tr m bo li ch ca cc doanh nghip khi h phc v li ch x hi, lm sao cho trong khi theo ui li nhun, cc doanh nghip khng lm tn hi m cn phc v v bo v li ch ca x hi. Chng 6 S lc v ngoi thng Vit Nam trc cch mng thng 8 - 1945 1. Di ch phong kin
Thi phong kin, nn kinh t Vit Nam l mt nn kinh t nng nghip t cp, t tc, li thng xuyn b xo trn bi nn ngoi xm nn khng sao c kh nng chuyn mnh ln mt s phn cng lao ng x hi cao hn trong nng nghip v thc y th cng nghip pht trin mt cch mnh m.

Sn xut hng ho gin n v mt th trng trong nc cht hp, chia ct l c im ni bt ca kinh t Vit Nam thi k ny. Hng nhiu th k, tnh hnh kinh t trong nc
80

trng thi khng c nhiu sn phm cn c tiu th. Vo th k th XVII, XVIII v u th k XIX, cc nh bun phng Ty n ta mua hng, v hng khng c sn nn h phi t tin cho nhng ngi th th cng Vit Nam sn xut. L d nhin khng phi bao gi cng c tnh trng c t tin trc mi lm hng. Nhng iu ny cng cho ta thy l nhng sn phm ca Vit Nam khng phi do nn cng nghip thnh vng m ch l nhng sn phm th cng sn xut ra t nhiu quyt nh ch ngi mua hng t hng nhiu t. Nhng chng ta bit, ch yu kinh t Vit Nam khi l kinh t t nhin, cho nn nhng th m thng nhn nc ngoi a chung cn l nhng sn vt t nhin ly trn rng, di bin v bn. Thc cht ngoi thng thng thi k ny khng c c s kinh t bn trong thc y. Ngoi thng hu nh c tnh cht b ng, tuy rng, thnh thong cng c mt chuyn thuyn do vua cha phi i sang Trung Quc, sang Xim (Thi Lan), M Lai, Indonesia. Nhng chuyn i nh vy, cng khng do nn kinh t bn thn thi thc, i hi phi mang hng sn xut d tha ca mnh i bn nc ngoi, hoc i mua nguyn liu v ch bin, b sung cho nn sn xut trong nc tng tin hn. Nhng chuyn i c mi mt mc ch l tm kim cho vua cha nhng th hng dng vo vic thng tr v sinh hot xa hoa ca h. Ngoi thng di thi phong kin din ra gia mt s nc mun bn sn phm cng nghip ca mnh cho Vit Nam v mua hng th cng nghip cng sn vt thin nhin.
Hng mua vo chia lm ba loi: mt tho mn tiu dng xa hoa ca vua quan phong kin nh la l, gm vc, san h, h phch v.v Mt loi khc gi gn x tc nh v kh, v nhng nguyn liu lm ra v kh (st, ng, dim trng, dim vng). Cui cng l hng tiu dng hng ngy trong gia nh nh gng lc, kim ch, thuc men.

Hng bn ra gm nng lm hi sn qu him do thin nhin sn c c khai thc em bn. V lm sn c sa nhn, tho qu, nm hng, trm hng, ng voi Hng th cng nghip c t la, m ngh bng vng, bc, nhng g sn son thip vng, gm, s. Vic mua bn hu nh do bn vua quan c quyn kim li cho bn thn. H tin hnh ngoi thng mt cch tu tin, c on. Nhng th l mua bn thng khng thnh vn bn, m lm theo lnh ca vua cha. iu gy kh khn rt nhiu cho cc nh bun nc ngoi. Ngoi ra v trng hp quan li khng thi hnh mnh lnh ca vua cha, hoc li dng tnh
81

hnh khng c vn bn tu quy nh th l theo thch. Ni chung trong my th k phong kin, mi khi tu bun nc ngoi n phi qua mt s th tc d thay i tu ni, tu lc, nhng vn c nhng nt c bn chung l: khai bo, l vt v ng thu. Cng c mt hnh thc din ra tri vi mun ca vua quan. l khng phi lc no ngi sn xut cng tun theo lnh v th l do vua, quan a ra. Ngi c hng khng mun bn qua trung gian. Thng nhn nc ngoi cng mun mua trc tip ca ngi c hng. V vy, c quyn mua bn ca phong kin cng ch thc hin c trong mt phm vi no . Quan h bun bn ca Vit Nam thi phong kin ch yu l vi Trung Quc, Nht Bn, H Lan, B o Nha v.v 1. Ngoi thng Vit Nam di thi Php thuc Di s thng tr ca thc dn Php, Vit Nam l mt thuc a khai thc - thuc a km pht trin nht trong cc thuc a Chu . Trc chin tranh th gii ln th hai, lc m Vit Nam t mc pht trin cao nht di thi Php thuc, nn kinh t nc ta vn l mt nn kinh t nng nghip lc hu, k thut canh tc c truyn. Cng nghip tp trung vo khai thc ti nguyn thin nhin, ch yu l ngnh khai khong (than, km, thic, xi mng). Cng nghip ch bin nh b, tp trung vo nhng ngnh s dng nhiu lao ng v nguyn liu ti ch, hoc nhng ngnh s dng nhiu lao ng v nguyn liu ti ch, hoc nhng ngnh u t t vn, thu nhiu li nhun, thu hi vn nhanh (dt, ru thuc l, thuc da, dim, ng.) Vi nn kinh t nh vy, ngoi thng km pht trin c v quy m, mt hng v th trng. Xut khu ch yu ca nc ta trong thi k ny l nng sn v khong sn vi ba mt hng ch yu l go, cao su v than . Trong 50 nm, t 1890 n 1939, ba nc ng Dng, trong ch yu l Vit Nam, xut khu 57.788.000 tn go, trung bnh mi nm 1,15 triu tn (chim 20% tng sn lng go sn xut), 397 ngn tn cao su (gn nh ton b lng sn xut), 28 triu tn than (trn 65% sn lng than sn xut). Hai mt hng
82

go v cao su chim 70 - 80% kim ngch xut khu. Hng tiu th cng chim t trng khng ng k trong kim ngch xut khu. Nhp khu ch yu l hng tiu dng v mt s nguyn liu nh xng du, bng, vi. Nhp my mc thit b cng c, nhng chim t l thp, t 1,4% (nm 1915) n 8,8% (nm cao nht - 1931) trong tng kim ngch nhp khu. Bng 1. Xut khu v nhp khu ca Vit Nam thi k 1934-1939 n v : Triu ng ng Dng Nm 1934 1935 1936 1937 1938 1939 Xut khu 106 134 171 259 290 350 Nhp khu 91 90 98 156 195 239 Xut siu 15 44 73 103 95 111

Ngun: Tm tt thng k ng Dng 1913 - 1939

V cn cn ngoi thng, trong thi gian 50 nm (1980 - 1939), ch c 9 nm cc nc ng Dng nhp siu, cn 41 nm xut siu. i vi mt nc thuc a, xut siu khng phi l bng chng ca s phn vinh v tng trng kinh t nh cc nc c lp, v khi lng xut siu phn nh mc tc ot, bc lt ca thc dn Php.

bo v c quyn, c li trong lnh vc ngoi thng, Php thc hin ng Dng mt hng ro thu quan rt cht ch, c li cho chng. Ngy 11/11/1892, Php ban hnh lut v ng ho thu quan. Vi ch ng ho thu quan Vit Nam v Php nm trong mt hng ro thu quan chung. Hng ca Php nhp khu vo Vit Nam c min thu nhp khu, cn hng ca cc nc khc th b hng ro thu quan ngn tr, vi thu sut cao. Mt khc, hng ca Vit Nam (thc t do t bn Php nm) nhp vo Php c t do v khng phi np thu. Chnh sch m bo li ch trong xut nhp khu Vit Nam ca thc dn Php nhng li hon ton bt li cho nhn dn ta.
83

Nm 1939, chin tranh th gii ln th hai bng n. Thng 6 nm 1940, Php thua trn, u hng c. Thng 10 nm 1940, qun Nht b ln ng Dng. i ph li, cc nc ng minh phong to nc Php v cc thuc a ca Php, khin cho hot ng bun bn gia Php v cc thuc a b gin on. Chnh sch ng ho thu quan c nh cm quyn Php thay bng ch thu quan t tr. Ch ny c thi hnh t 01/01/1941 vi ni dung sau: 1. Hng ca nc Php nhp khu vo cc nc ng Dng v ca cc nc ng Dng nhp vo Php khng c min thu, tr nhng mt hng chnh ph Php quy nh trong mt danh mc c th. 2. Thu xut nhp khu p dng ng Dng do cc nc ng Dng quy nh nhng phi c Chnh ph Php chun y. So vi chnh sch ng ho thu quan, chnh sch thu quan t tr c li vi cc thuc a. Hng ro thu quan c ni lng, thu sut ti a c bi b, thu sut ti thiu c p dng i vi hng nhp khu t nc ngoi, tr trng hp hng nhp khu t Nht Bn c hng thu sut c bit, thp hn thu sut ti thiu.

Chng 7 Ngoi thng Vit Nam sau cch mng thng 8 -1 945
1. Ngoi thng Vit Nam thi k 1945 - 1954. Trong hon cnh chin tranh, ngoi thng nhm mc tiu va u tranh chng m mu bao vy v phong ta ca cc quc Php va duy tr v m rng giao lu kinh t vi bn ngoi.
84

i vi vng tm b ch kim sot thi k ny chnh ph ta p dng chnh sch: bao vy kinh t vng ch kim sot (1947 - 1950); y mnh giao lu kinh t gia vng t do v vng ch tm kim sot (1951 - 1954) Chnh sch bao vy kinh t vng ch kim sot, tc l ng ca vng t do i vi vng tm chin c nhiu mt khng c li. V th, hi ngh Trung ng ng Lao ng Vit Nam ln th nht (thng 3 -1951) nhn mnh: Mc ch u tranh kinh t, ti chnh vi ch ct lm cho ch thiu thn, mnh no , hi cho ch, li cho mnh. Do , khng phi ta t mt hng ro ngn hn gia ta vi ch m chng ta vn m mang bun bn vi ch nhng ch cho vng ch nhng th hng khng hi cho ta v a ra (vng t do) nhng th hng cn cho khng chin v cn cho i sng nhn dn. u tranh kinh t vi ch phi trn nguyn tc c lp, t ch, tranh th trao i c li bo v kinh t vng t do. Ph hp vi nguyn tc trn, chnh sch xut nhp khu vi vng tm b ch kim sot gm nhng ni dung sau: - y mnh xut khu pht trin sn xut vng t do, nng cao i sng nhn dn c ngoi t (tin ng Dng) nhp khu (t vng tm b ch kim sot) hng ho cn thit. - Tranh th nhp khu hng ho cn thit, cm nhp khu hoc hn ch nhp khu nhng hng ho c kh nng cnh tranh vi cc sn phm ca vng t do. - u tranh gi c trong trao i hng ho gia hai vng nhm gp phn n nh gi c vng t do. - u tranh tin t (gia tin Vit Nam v tin ng Dng) nhm m rng phm vi lu hnh tin Vit Nam, gi vng gi tr tin Vit Nam so vi tin ng Dng. - Lm tht bi m mu ca ch, li dng vic giao lu kinh t gia hai vng lng on kinh t vng t do. Nhng ch trng mi ph hp vi iu kin chin tranh v p ng li ch ca nhn dn hai vng, c nhn dn hng ng rng ri. Kt qu vic thc hin ch trng trn l tr gi

85

hng ho xut nhp khu tng vt. Nu ly nm 1948 = 100, th 1951 - Xut khu vo vng tm chim - Nhp khu t vng tm chim 94 41 1952 663 268 1953 1433 770 195 4 1762 947

Cui nm 1950, ta gii phng cc tnh Cao Bng, Lng Sn ph c vng vy ca ch bin gii pha Bc. Hng ng li ku gi ca Chnh ph Vit Nam, Trung Quc, Lin X v cc nc ng u, quan h chnh thc v kinh t v thng mi gia nc ta vi nc ngoi v mt Nh nc c thit lp. Nm 1952, Chnh ph ta k Hip nh thng mi vi Chnh ph Cng ho nhn dn Trung Hoa, v nm 1953, Chnh ph ta k vi Chnh ph Trung Quc Ngh nh th v mu dch tiu ngch bin gii, quy nh vic trao i hng ho gia nhn dn cc tnh bin gii Vit -Trung. Thi k ny, Vit Nam xut khu sang Trung Quc nng, lm, th sn: ch, sn, g, hoa hi, qu, sa nhn, tru b... Nhp khu t Trung Quc my mc, dng c, st thp, ho cht, vi si, hng tiu dng, dc phm... Gi tr hng ho trao i vi nc ngoi nm 1954 so vi nm 1952 tng gp 4 ln. Ngoi vic quan h thng mi, Trung Quc cn vin tr cho Vit Nam mt s vt t hng ho, khng phi hon li. Vic pht trin v m rng cc quan h kinh t v thng mi vi nc ngoi c ngha quan trng i vi kinh t vng t do v n cc din u tranh trn mt trn kinh t. M rng quan h kinh t vi bn ngoi gip nc ta tng nhanh c tim lc kinh t v tim lc quc phng, c thm vt t hng ho p ng nhu cu, khng chin v dn sinh, n nh th trng, gi c. Tuy vy, khi lng bun bn vi bn ngoi rt hn ch do hon cnh chin tranh v s bao vy phong to ca k ch. Trong lnh vc thng mi, thi k 1945 - 1954 l thi k y kh khn, nhng kinh nghim qu bu rt ra c l trong
86

bt k tnh hung no, nht l trong tnh hung ch cm vn bao vy kinh t ta, ta li cng phi tranh th c hi m ca nn kinh t ra th gii bn ngoi bng mi cch v mi hng, k c vic trao i hng ho vi vng ch tm chim trn c s y mnh xut khu nhp khu v tch lu ngoi t. 2. Ngoi thng thi k 1955 - 1975 Thi k 1955 - 1975 l thi k ci to v xy dng kinh t, pht trin vn ho theo CNXH min Bc, va phi tin hnh cuc chin tranh chng M cu nc. Hai nhim v chin lc trn gn b cht ch vi nhau, khng chin chng M cu nc l nhim v hng u, nhng xy dng v pht trin kinh t - x hi min Bc li l nhn t quyt nh s thng li ca cch mng trn c nc. Trong thi k ny s pht trin ngoi thng c th chia lm hai giai on: Giai on 1: m rng v pht trin ngoi thng phc v cng cuc khi phc kinh t min Bc, xy dng hu phng vng mnh m bo cho cuc u tranh gii phng min Nam, thng nht T quc (1955 - 1965). Sau ho bnh lp li, chng ta thc hin phng chm khng ngng cng c v pht trin quan h kinh t v thng mi vi cc nc x hi ch ngha, ng thi m rng quan h vi cc nc ngoi XHCN. T nm 1955, Chnh ph ta k vi Lin X, Trung Quc v cc nc XHCN khc cc hip nh v vin tr hng ho v k thut nhm gip nhn dn ta khc phc hu qu ca chin tranh, m u s hp tc ton din gia ta vi cc nc XHCN anh em. i vi cc nc ngoi h thng XHCN, Chnh ph ta k Hip nh thng mi vi Chnh ph Php (cui nm 1955), n (1956), Innxia (1957) v nhng nm sau vi Cng ho Rp thng nht, Campuchia, irc. Song song vi vic thit lp quan h kinh t thng mi, v mt Nh nc ta cng t quan h bun bn vi mt s th trng trong khu vc chu - Thi Bnh Dng. T nm 1955, cc t chc kinh t Vit Nam t quan h bun bn vi cc cng ty Nht Bn, Hng Kng, Xingapo, Xrilanca, CHLB c, Italia, B, H Lan, Anh, Thu S,
87

Thu in v.v... n nm 1964, min Bc c quan h thng mi vi 40 nc (nm 1955 mi c 10 nc). c im c bn ca hot ng ngoi thng trong giai on ny l: - Xut khu tng chm v ch dng li con s 70 80 triu rp/nm. Nm 1965, tng kim ngch xut khu so vi nm 1960 tng gp 1,7 ln (nhp khu tng 2 ln, cn xut khu ch tng gp gn 1,3 ln (xem bng s 1). - Trong kim ngch nhp khu, t trng vin tr khng hon li tip tc gim, t 1,3% kim ngch nhp khu nm 1960, gim xung cn 0,7 nm 1964. Xut khu thi gian ny mi ch m bo c hn mt na nhp khu, cn li nh vo cp tn dng t cc nc XHCN (xem bng s 3). - C cu hng xut khu nh hng trnh pht trin kinh t lc hu v s khng n nh ca nn kinh t. Xut khu hng cng nghip nng (khong sn, g...) nm 1965 l 37,5% so vi 46% nm 1961. Tng t thi gian trn, hng cng nghip nh l 32,4% v 36%; hng nng sn 30% v 17,6%. - phc v cho cng cuc khi phc v xy dng kinh t, vic nhp khu t liu sn xut c lu v tng dn. Nhm hng ny trong tng kim ngch nhp khu nm 1965 l 76,5% so vi 44,9% nm 1955; tng t nhm hng tiu dng gim dn t 54,6% trong tng kim ngch nhp khu nm 1955 xung cn 23,5% nm 1965. - Bun bn ca ta ch yu l vi cc nc XHCN, cc nc ny chim t 85 n 90% tng kim ngch bun bn ca ta vi nc ngoi. nh gi hot ng ngoi thng trong 10 nm 1955 - 1964, Hi ngh BCH TW ng ln th X (Kho III), v thng nghip v gi c khng nh: Trong 10 nm qua, nn ngoi thng ca ta khng ngng pht trin v c nhiu chuyn bin quan trng. Ngay sau ho bnh lp li, chng ta xo b ch c quyn ngoi thng ca quc, thc hin ch Nh nc thng nht qun l ngoi thng, tip nhn s vin tr ca cc nc x hi ch ngha anh em v bc u t quan h bun bn
88

vi mt s nc, gp phn tch cc vo vic khi phc kinh t v cung cp hng tiu dng cho nhn dn. Bc vo thi k k hoch 5 nm ln th nht (1961 - 1965), cng tc ngoi thng c tng cng thm mt bc, phc v nhim v ch yu bc u xy dng c s vt cht k thut ca CNXH v pht trin xut khu. Kim ngch xut khu mi nm mi tng. Da vo vic khai thc ti nguyn, nn nng nghip nhit i v sc lao ng ca nhn dn ta, ngnh ngoi thng xut khu c nhng nng sn, sn phm cng nghip (nht l khong sn) v hng th cng nghip, gp phn khi phc v pht trin mt s ngnh, gii quyt cng n vic lm cho hng chc vn ngi lao ng. Kim ngch nhp khu tng kh nhanh, theo hng ni trn, nhp t liu sn xut (thit b ton b, thit b l, my mc, nguyn liu...), m bo yu cu xy dng v sn xut trong nc v mt s hng thit yu tiu dng cho nhn dn. Chng ta tng cng hp tc kinh t v trao i hng ho vi cc nc XHCN, ng thi m rng bun bn vi nhiu nc dn tc ch ngha v mt s nc TBCN, gp phn thc hin c kt qu chnh sch i ngoi ca ng v Nh nc ta. Hot ng ngoi thng v hp tc kinh t vi nc ngoi ang trn pht trin th quc M tin hnh cuc chin tranh ph hoi min Bc v m rng phm vi chin tranh ra c nc (cui nm 1964). Giai on 2: u tranh ph v m mu bao vy v phong to ca k ch nhm tranh th s vin tr quc t, duy tr cc hot ng xut nhp khu phc v cuc khng chin chng M cu nc (1966 1975). Trong tnh hnh mi, kinh t min Bc chuyn t ho bnh sang chin tranh, ngoi thng v quan h kinh t vi nc ngoi cng chuyn theo hng mi nhm p ng yu cu mi l: Tch cc chi vin cho tin tuyn, thc hin khu hiu Tt c nh thng gic M xm lc !, ng thi m bo cc nhu cu c bn ca i sng nhn dn, tranh th ti mc cao nht s vin tr quc t, tng cng tim lc kinh t, to iu kin cho vic xy dng kinh t ca c nc sau chin tranh.
89

 p ng yu cu trn, phng hng nhim v ca ngoi thng v quan h kinh t vi nc ngoi trong giai on ny khc v c bn so vi giai on trc. Nhim v kinh t i ngoi trc ht v ch yu l tranh th ti a s vin tr quc t phc v cho cng cuc khng chin chng M, kp thi a hng nhp khu v nc nhm tng cng tim lc kinh t, tim lc quc phng, duy tr v pht trin sn xut trong nc theo phng chm va sn xut va chin u, bo m cc nhu cu c bn ca nhn dn min Bc, ng thi tch cc chi vin cho tin tuyn Cuc u tranh trn mt trn kinh t chng m mu bao vy phong to ca ch din ra ht sc quyt lit, gn vi cuc chin u trn mt trn qun s. Trong chin tranh ph hoi min Bc, lc lng khng qun v hi qun ca quc M nh ph cc a bn v c s sn xut hng xut khu, cc a bn tp kt hng xut khu v nhp khu, cc tuyn ng giao thng trong nc v vi nc ngoi, bao vy phong to cc cng, ch yu cng Hi Phng, uy hip tu ca cc nc ra cng ca ta, nhm hn ch cc hot ng nhp khu v xut khu, ngn cn ta tip nhn s vin tr quc t v duy tr s giao lu kinh t vi nc ngoi. Tuy c rt nhiu kh khn, nhng quc M khng thnh cng trong m mu bao vy, phong to kinh t min Bc nc ta. Trong giai on ny, hot ng kinh t i ngoi v ngoi thng ch yu tp trung vo vic tip nhn vin tr quc t t cc nc XHCN v b bn trn th gii di hnh thc vin tr khng hon li, vin tr nhn o, cp tn dng vi iu kin u i. Hot ng bun bn, trao i hng ho vi nc ngoi b thu hp ng k. Trong iu kin chin tranh, s nc c quan h kinh t, thng mi vi nc ta gim nhiu, t 40 nc nm 1964, gim xung cn 27 nc nm 1974. Quan h bun bn c duy tr ch yu l vi cc nc XHCN. T nhng nm 1964 n nm 1975, xut khu sang cc nc XHCN chim 70% tng kim ngch xut khu, nm cao nht 90,5%, nhp khu trn 80% tng kim ngch nhp khu, nm cao nht 99,5%.
90

Nhp khu tng nhanh nhng xut khu gim nhiu. Trong khi nhp khu tng t 237,9 triu Rp v la M nm 1965 ln 784,4 triu Rp v la M nm 1975, xut khu li gim lin tc xung n 40,7 triu Rp v la M nm 1972 sau dn n nhp siu rt ln. Hng nhp khu trong thi k 1965 - 1975 ch yu l thit b ton b, my mc, phng tin vn ti, nguyn liu v hng tiu dng thit yu cho quc phng, sn xut v dn sinh. Trong giai on 1965 1975, nhm hng tiu dng v nguyn nhin vt liu chim t trng cao nht (xem bng s 2). Nhp tng ca hai nhm hng nhp khu ny cng tng nhanh nht. Nu ly tng tr gi nhp khu v cc nhm hng nm 1965 l 100, th nm 1975: tng gi tr nhp khu l 330; thit b ton b: 264; my v phng tin vn ti: 372; dng c v ph tng: 260; nguyn nhin liu: 350; hng tiu dng: 377. S xut khu, nhp khu thi k 1960-1975

8 0 0 7 0 0 6 0 0 5 0 0 4 0 0 3 0 0 2 0 0 1 0 0

h k p u h

n h s p u i

x u k th u
1 9 6 5 1 9 7 0 1 9 7 5

1 9 6 0

Tng gi tr xut nhp khu

91

Bng s 1.7 n v: triu rp Nm Tng tr gi xut nhp khu Chia ra Xut khu Nhp khu Tng s 57,9 86,6 116,4 129,9 134,6 142,3 137,4 237,3 370,9 418,5 465,5 512,2 425,7 458,5 362,5 484,5 694,9 784,4 58,3 120,3 194,9 32,3 91,7 102,0 132,2 Cn cn Trong thng mi mu dch -11,9 -26,1 -44,8 -57,4 -54,1 -58,2 -40,3 -146,3 -303,1 -372,9 -422,7 -469,6 -378,0 -397,1 -321,8 -417,1 -584,2 -654,9

1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975

104,5 147,1 188,0 202,4 215,1 226,4 234,5 328,3 438,7 464,1 508,3 554,8 473,4 519,9 403,2 551,2 805,6 914,1

46,0 60,5 71,6 72,5 80,5 84,1 97,1 91,0 67,8 45,6 42,8 42,6 47,7 61,4 40,7 67,4 110,7 129,5

Ngun: Tng cc thng k - Nin gim thng k nm 1976

92

C cu xut nhp khu Bng s 2.7 n v: %

Nm Hng cng nghi p Xut khu Hng CN nh tiu th cng nghip Hng nng lm thu sn Thit b ton b My mc phng tin vn ti 8,2 9,9 19,7 19,8 17,2 19,3 17,8 12,8 14,0 20,0 15,5 11,2 Nhp khu T liu sn xut Dng c ph tng Nguy n nhin vt liu Hng tiu dng

196165 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975

25,8 62,7 23,3 14,0 24,0 22,0 20,0 47,9 41,4 10,7 16,5 15,9 17,3 38,9 57,6 75,1 75,1 46,6 27,5 16,9 16,4 14,5 14,9 8,0 8,5 14,5 10,7 9,1 17,7 19,2

7,4 8,7 8,1 10,1 11,5 12,4 10,9 6,9 6,6 9,0 7,2 6,9

37,6 33,7 29,8 22,7 21,8 20,2 22,3 28,6 27,7 30,5 31,9 35,7

21,0 23,7 20,4 27,4 33,0 32,2 31,7 37,2 41,0 31,4 27,7 27,7

Ngun: Tnh theo s liu Nin gim thng k nm 1982 (Tng cc thng k) Nhp khu phn theo ngun thanh ton Bng s 3.7 n v: Triu rp - la Nm Mu dch Vay n Vin tr

93

Kim ngch nhp khu 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 116,4 129,9 134,6 142,3 137,4 237,3 370,9 418,5 465,5 512,2 425,7 458,5 362,5 484,5 694,9 784,4

Kim ngch

T trng

Kim ngch

T trng

Kim ngch

T trng

84,6 73,7 88,5 90,7 102,0 132,2 171,8 171,3 91,7 39,8 32,4 32,3 34,8 58,3 120,3 194,9

72,7 49,4 65,8 64,0 74,2 55,7 46,3 28,0 19,7 7,8 7,6 7,0 9,6 12,0 17,3 24,9

16,4 59,8 42,1 49,6 34,4 38,5 40,7 119,5 153,7 220,5 227,1 181,6 79,0 185,5 217,1 170,4

14,1 45,7 31,2 34,6 25,5 16,2 11,0 28,0 33,0 49,2 53,3 39,6 21,8 38,3 31,2 21,7

15,4 6,4 4,0 2,0 1,0 66,0 158,4 181,7 220,1 252,0 166,2 244,6 248,7 240,7 357,5 419,1

13,2 4,9 3,0 1,4 0,7 28,1 42,7 43,4 47,3 43,0 39,1 53,4 68,6 49,7 51,5 53,4

Ngun: 45 nm kinh t Vit Nam (1945 - 1900), NXB KHXH, H Ni, 1990, tr 203, 209 Vin tr khng hon li v tn dng chim t trng ln trong cc ngun thanh ton hng nhp. Vin tr t 1 triu Rp/la chim 0,7% tr gi hng nhp khu nm 1964, tng ln 419,1 triu Rp/la, chim hn mt na kim ngch nhp khu nm 1975. Vay n vn thng xuyn chim trn 20% kim ngch nhp khu (xem bng s 3). Sau chin tranh, Lin X v nhiu nc XHCN xo cho ta cc khon n t nm 1955 n 1975 (khong 5,5 t Rp v la). iu th hin s gip to ln v qu bu ca Lin x v cc nc b bn i vi cuc khng chin chng M cu nc ca nhn dn ta.
94

Thi k ny, trong hon cnh chin tranh v ho bnh xen k, min Bc, nh s gip ca Lin X, Trung Quc v cc nc XHCN khc, trin khai xy dng mt s cng trnh theo hng cng nghip ho. Tim lc kinh t c tng cng ng k. Tuy vy, nhn li cng cuc xy dng v pht trin kinh t min Bc bn cnh nhng thnh cng trong vic pht trin nng nghip, xy dng mt s c s cng nghip nh, mt s c s cng nghip nng va sc, chng ta sai lm trong vic b tr c cu kinh t, u tin cng nghip nng, ham lm nhiu cng trnh ln v cng ngh khng tin tin gy ra lng ph ln trong vic s dng ngun vn t bn ngoi m ta huy ng c. min Nam, nh vin tr nc ngoi v phc v cho chin tranh, h thng giao thng ng b, cng bin v sn bay kh pht trin. Mt s c s cng nghip nh v cng nghip thc phm, ho cht c k thut tng i hin i. Tuy nhin cc c s cng nghip ny b l thuc vo nguyn liu nhp khu. Sau khi chin tranh kt thc vo nm 1975, nn kinh t nc ta vn l mt nn kinh t lc hu, l thuc nhiu vo ngun nguyn, nhin liu, ph tng v thit b ca bn ngoi. Khng c nhp khu th h thng cng nghip ca c nc b t lit hon ton. iu t ra cho ngoi thng nhng nhim v mi rt nng n. 3. Ngoi thng Vit Nam t 1976 n nm 2000 Thi k ny c th chia thnh hai giai on: 3.1. Giai on t 1975 - 1985
Trong bi cnh t nc thng nht, hot ng ngoi thng c nhng thun li mi, ng thi c nhng kh khn mi. t nc c thng nht, chng ta c iu kin v kh nng khai thc c hiu qu tim nng ca t nc (t ai, rng, bin, kh hu, ti nguyn thin nhin, phong cnh, ngun lao ng v yu t con ngi, v tr ca Vit Nam v.v...) y mnh xut khu, pht trin du lch, cc dch v thu ngoi t, pht trin ngoi thng m rng hp tc kinh t, khoa hc k thut vi nc ngoi, thu ht vn v k thut nc ngoi. Nhng bn cnh nhng thun li mi, chng ta cng ng trc nhng kh khn gay gt bt ngun t trnh pht trin kinh t ca c nc cn thp, c s vt cht v k thut cn thp km, kinh t hng ho cha pht trin, cha c tch lu t ni b nn kinh t, nn kinh t cn b l thuc nng n vo bn 95

ngoi. Mt khc, chin tranh ko di li nhng hu qu kinh t nng n lm cho t nc pht trin chm li nhiu nm v gy ra nhng vt thng x hi m phi qua nhiu nm mi hn gn c.

Trc tnh hnh , ta phi pht trin v m rng cc hot ng kinh t i ngoi, trong c ngoi thng a t nc tin ln. Bo co chnh tr ti i hi ng Cng sn Vit Nam ln th IV (nm 1976) nhn mnh tnh tt yu khch quan v tm quan trng ca hot ng kinh t i ngoi, c im l ngoi thng i vi nn kinh t nc ta t sn xut nh ln sn xut ln XHCN. Cng tc xut khu v nhp khu v vy l mt b phn rt quan trng trong ton b hot ng kinh t ca nc ta (1). Ph hp vi ng hng , nm 1977, nc ta tham gia Ngn hng u t Quc t v Ngn hng Hp tc Quc t thuc Hi ng Tng tr Kinh t (HTTKT). Thng 7-1978, ti kho hp ln th 32 ca HTTKT, nc ta gia nhp HTTKT vi t cch l thnh vin chnh thc. Sau khi gia nhp HTTKT, Chnh ph Vit Nam k Hip c Hu ngh v Hip c hp tc Kinh t di hn vi Lin X (111978) v nhiu nc XHCN khc. Ngy 18-4-1977, Chnh ph Vit Nam ban hnh iu l v u t ca nc ngoi vo Vit Nam, nhm thu ht u t ca nc ngoi, khng phn bit ch chnh tr, trn nguyn tc m bo c lp ch quyn ca Vit Nam v cc bn cng c li. Nhng t cui nm 1978, u nm 1979 n cui nm 1980, tnh hnh tr nn phc tp. Trong nhng nm ny, trong khi Lin X v cc nc cng ng XHCN, n v mt s nc b bn khc tn tnh hp tc h tr Vit Nam khc phc kh khn th mt s nc phng Ty thc hin chnh sch cm vn v phn bit i x viVit Nam, ngng vin tr v u t, k c vic ngng thc hin cc khon tn dng cam kt vi Chnh ph ta. H cn tc ng ti cc t chc kinh t ti chnh, tn dng quc t ngng cc quan h vi Vit Nam nh Qu tin t Quc t v Ngn hng Th gii. Hon cnh quc t khng thun li gy ra cho nc ta khng t kh khn, nhng kinh t i ngoi ni chung v xut nhp khu ni ring vn c tip tc pht trin.

96

(1)Vn kin i hi ng Cng sn Vit Nam ln th IV, NXB S tht, H ni, nm 1977.

Di y l kt qu hot ng xut, nhp khu giai on 1976 1985 Xut nhp khu ca Vit Nam giai on 1976 - 1985 Bng s 4.7 n v: Triu rp - USD Nm 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 Tng s Tng kim ngch XNK 1.226.8 1.540.9 1.630.0 1.846.6 1.652.8 1.783.4 1.998.8 2.143.2 2.394.6 2.555.9 18.773.0 Xut khu 222.7 322.5 326.8 320.5 338.6 401.2 526.6 616.5 649.6 698.5 4.423.5 Nhp khu 1.004.1 1.218.4 1.303.2 1.526.1 1.314.2 1.382.2 1.472.2 1.526.7 1.745.0 1.857.4 Cn cn thng mi Tr gi -881.4 -815.9 -976.4 -1.205.6 -975.6 -981.0 -945.6 -910.2 -1.095.4 -1.158.9 T l % 22.2% 28.3% 25.1% 21.0% 25.8% 29.0% 35.8% 40.4% 37.2% 37.6% 30.8%

14.349.5 -9.926.0

Qua bng thng k trn chng ta thy: - Kim ngch xut khu tng dn qua cc nm. T l tng trng bnh qun trong 10 nm (1976 1985) ca xut khu tng cao hn t l tng ca tng kim ngch bun bn hai chiu v ca nhp khu. Trong khi t l tng trng bnh qun trong 10 nm ca xut khu l 13,5%/nm, th ca XNK cng li l 8,4%/nm, v ca nhp khu ch c 7%/nm.
97

- Tr gi xut khu tuy c tng. Nhng trong 10 nm (1976 1985) xut khu cng ch m bo c 30,8% tng s tin nhp khu. - Cn cn thng mi quc t lun nhp siu v nhp siu c xu hng tng. Hu ht cc loi hng thit yu phc v sn xut v i sng u phi nhp khu ton b hay mt phn do sn xut trong nc khng m bo. Ngoi st thp, xng du, my mc, thit b cn nhp khu c hng tiu dng. K c nhng loi hng ho l ra sn xut trong nc c th p ng c nh la go, vi mc. Trong nhng nm 1976 1985 nhp khu 60 triu mt vi cc loi v gn 1,5 triu tn lng thc quy go. Xut khu tuy Hng xut khu ch xut hng ho km 1985 l nng, lm, v th cng nghip. c tng nhng tr gi xut khu qu thp. yu da vo thu gom sn phm t nn sn pht trin. 63% tr gi xut khu ca nm thu sn; 28,9% l hng cng nghip nh

Nguyn tc Nh nc c quyn v ngoi thng v cc quan h kinh t i ngoi khc c coi l nn tng hnh thnh c ch qun l v t chc hot ng ngoi thng trong giai on ny. Nguyn tc trn c Hin php nm 1980 ghi nhn ti iu 21. Ni dung c bn ca m hnh qun l theo nguyn tc Nh nc c quyn ngoi thng l: - Hot ng ngoi thng u c k hoch ho vi mt h thng ch tiu php lnh cht ch v c ch huy tp trung t Trung ng. - Cc hot ng ngoi thng u c giao cho cc t chc quc doanh c Nh nc thnh lp v qun l. - Cc quan h thng mi, kinh t gia nc ta v cc nc XHCN khc u mang tnh cht Nh nc v c thc hin trn c s cc hip nh v Ngh nh th m Chnh ph ta k vi chnh ph cc nc XHCN. Cc iu c quc t quy nh c th danh mc v kim ngch XNK, cc nguyn tc xc nh gi, phng thc thanh ton, ni dung hp tc v kinh t v khoa hc k thut, ni dung vin tr v.v...
98

- Cc t chc kinh doanh ngoi thng v cc t chc kinh t ca Nh nc c thc hin cc cam kt ca chnh ph Vit Nam vi nc ngoi. - Hch ton kinh t giai on ny ch mang tnh hnh thc. Thng qua ch thu b chnh lch ngoi thng, cc khon c coi l li phi np vo Ngn sch Nh nc, cc khon c coi l l th c Ngn sch Nh nc cp b. - V mt qun l khng c s phn bit rnh mch gia qun l Nh nc v qun l kinh doanh. C ch qun l tp trung, bao cp nh hng tiu cc n hot ng ngoi thng, c bit l xut khu v pht trin hng xut khu. Nhm khc phc tnh trng tr tr ca nn kinh t, Hi ngh Ban chp hnh Trung ng ng ln th 6 (Kho IV) ra mt s bin php ci bin c ch qun l hot ng ngoi thng, c bit l qun l xut khu. Tuy nhin c quyn ngoi thng vn l nguyn tc ch o mi hot ng ngoi thng trong giai on ny. Cn c vo Ngh quyt Hi ngh Trung ng ng ln th 6, Hi ng B trng (nay l Chnh ph) ra Ngh nh s 40/CP, ngy 7-2-1980 ban hnh Bn quy nh v chnh sch v bin php pht trin sn xut hng xut khu. Ngh nh ny m u qu trnh sa i c ch qun l ngoi thng. Ni dung c bn ca Bn quy nh ny gm nhng im ch yu sau: - Sa i cng tc k hoch ho xut khu, theo hng thu hp cc ch tiu php lnh i vi xut khu; cho php xut khu nhng sn phm ngoi k hoch. T quy nh ny hnh thnh xut khu theo k hoch v hng xut khu ngoi k hoch. - M rng quyn hot ng ngoi thng cho cc a phng thng qua cc t chc ngoi thng a phng. T quy nh ny hnh thnh hng xut khu Trung ng v hng xut khu a phng vi hai quy ch khc nhau. - M rng quyn xut khu trc tip cho cc Lin hip x nghip. Cc x nghip sn xut hng xut khu trc thuc cc B qun l sn xut. T quy nh ny hnh thnh nn B qun l Nh nc v ngoi thng (B Ngoi thng), B ch qun ca
99

cc t chc kinh doanh c quyn hot ng ngoi thng (B qun l ngnh). - Dnh cho cc a phng mt t l ngoi t thu c t hng xut khu a phng nhp khu vt t phc v cho sn xut hng xut khu a phng v cho kinh t a phng. T quy nh ny hnh thnh ch t cn i ngoi t i vi cc a phng. Nhng bin php nu trn c lm gim i phn no tnh tp trung cao ca cng tc qun l ngoi thng, nhng nhn chung nhng sa i v c bn vn nm trong khun kh Nh nc c quyn ngoi thng. 3.2. Ngoi thng Vit Nam giai on 1986 n nm 2000. Cng cuc i mi, m ca nn kinh t c ng Cng sn Vit Nam khi xng t Hi ngh Trung ng ln th 6 (kho IV) hp cui nm 1986. T n nay t nc ta tht s c nhng bin i su sc. Hot ng ngoi thng c nhng bc tin vt bc. Nh thc hin chnh sch m ca, a phng ho, a dng ho quan h kinh t i ngoi n nay nc ta c quan h bun bn vi hn 100 nc v lnh th thuc cc chu lc trn th gii. Vit Nam k Hip nh hp tc thng mi vi EU; nc ta bnh thng ho quan h vi Hoa k (12-071995); Vit Nam ra nhp ASEAN (18-07-1995). Nc ta cng tham gia nhiu t chc kinh t quc t. l nhng iu kin thun li nc ta y nhanh tc pht trin kinh t, m rng bun bn v hp tc kinh t vi cc nc v cc t chc kinh t khu vc.

Di y l kt qu hot ng ngoi thng nc ta giai on 1986-2000.

Bng s 5.7 Tr gi xut nhp khu 1986-2000.

n v: Triu USD Nm Tng kim ngch XNK Xut khu Nhp khu Cn cn thng mi Tr gi T l (%)
100

XK NK

1986 1987 1988 1989 1990 Cng 86-90 1991 1992 1993 1994 1995 Cng 91-95 1996 1997 1998 1999 2000

2.944,2 3.309,3 3.795,1 4.511,8 5.156,4 19.716,8 4.425,2 5.121,4 6.909,2 9.880,1 13.604,3 39.940,2 18.400,0 20.777,0 20.888,0 23.162,0 29.500,0

789,1 854,2 1.038, 4 1.946, 0 2.404, 0 7.031, 7 2.087, 1 2.580, 7 2.985, 2 4.054, 3 5.448, 9 17.156 ,2 7.256, 0 9.185, 0 9.361, 0 11.540 ,0 14.300 ,0

2.155,1 2.455,1 2.756,7 2.565,8 2.752,4

-1366,0 -1600,9 -1718,3 -619,8 -348,4

33,6% 34,8% 37,6% 75,8% 87,3% 55,4% 89,3% 101,5% 76,0% 69,6% 66,8% 75,3% 65,1% 79,2% 81,2% 99,3% 94,0%

12.685, -5.653,4 1 -251,0 2.338,1 +40,0 2.540,7 -978,8 3.924,0 -1.771,5 5.825,8 -2.706,5 8.155,4 -5.627,8 22.784, -3.888,0 0 -2.407,0 11.140, 0 -2.166,0 -82,0 11.592, 0 -900,0 11.527, 0 11.622, 0 15.200, 0

Cng 962000

112.727,0

51.642 ,0

61.085
101

9.443

84,5

Ngun: Nin gim thng k 1995; 1999. NXB, Thng k; H; 2000

Bng s 6.7 Nhp tng trng GDP v xut khu nhp khu v bn l trong nc n v: %
1991 GDP Xut khu 5,96 199 2 8,6 5 199 3 8,0 7 15, 7 1,9 31, 3 3,9 54, 4 24, 9 199 4 8,8 4 35, 8 4,0 39, 0 4,4 48, 5 30, 4 199 5 9,5 4 34, 4 3,6 29, 6 3,1 40, 0 33, 2 199 6 9,3 4 33, 2 3,5 20, 4 2,2 36, 6 34, 8 199 7 8,1 5 26, 6 3,3 11, 0 1,3 4,0 20, 8 199 8 5,8 1,9 0,3 14, 3 2,5 199 9 4,8 23, 3 4,8 5,1 1,1 200 0 6,7 23, 9 3,6 13, 2 2,0 30, 8 5,9 Bnh qun 7,2 19,50 2,71 20,47 6,5 18,6 17,9

-13,2 23, 7 2,8 53, 3 6,1

So vi GDP -2,2 (ln) Bn l TN 72,5

So vi GDP 12,2 (ln) Nhp khu Nhp %.

-15,0 8,7

-0,6 0,8 18, 8 0,7

siu 10,7

Ngun: Nin gim thng k 1999; NXB Thng k; H; 2000 Nhn li hot ng xut nhp khu t nm 1986 n nm 2000, c bit 10 nm tr li y (1990-2000) chng ta c mt s nhn xt sau. a.V tc tng trng. Trong sut thi k 1986-2000, tc tng xut khu lun cao hn tc tng ca GDP, v ca tng kim ngch xut nhp khu v kim ngch nhp khu. Trong ton thi k, kim ngch xut khu tng 18 ln, trong khi tng kim ngch xut
102

nhp khu v kim ngch khu ch tng tng ng l 10 ln v 7 ln. Nu tnh trong vng 10 nm (1990 - 2000), xut khu nm 2000 tng gp 5,95 ln nm 1990, hay bnh qun hng nm tng 19,5%. Cng trong thi gian 10 nm nay GDP tng gp 2 ln, tc nhp tng bnh qun hng nm 7,2%, ngha l xut khu tng nhanh gp 2,7 ln tc tng trng GDP. Cn kim ngch nhp khu nm 2000 so vi 1990 tng gp 5,5 ln, hay tng bnh qun hng nm l 18,6%. Tuy nhin, t l tng trng ca xut khu c xu hng chm li trong 5 nm cui ca thp nin 90: Tng trng xut khu bnh qun trong 5 nm u (1991-1995) 27,1%/nm; 5 nm sau (1996 - 2000) gim xung cn 18,4%; hay gim 8,7 im. ng thi t l tng ca nhp khu cn gim mnh hn: Trong 5 nm u (1991-1995) tng bnh qun 36,6%/nm; cn 5 nm sau (1996-2000) gim xung cn 8%/nm, tc l gim ti 28,6 im. b.V cn cn thng mi Nhp siu vn ko di v trong sut thi k 1991-2000, nhp siu chim gn 18% tng kim ngch nhp khu. Tuy nhin, nhp siu ln n nh im l nm 1996 v sau gim dn n nm 2000 ch cn gn 6% tng kim ngch nhp khu (xem bng 6.7). c.V c cu nhp khu (xem bng s 6.7) C cu nhp khu c s bin ng gia hai nhm hng t liu sn xut v vt phm tiu dng. Nhp khu hng tiu dng c xu hng gim trong 10 nm qua. Trong nhm hng t liu sn xut, nhm my mc, thit b, ng c v ph tng tng nhanh trong my nm gn y. Nguyn vt liu vn chim t l cao nht trong tng gi tr nhp khu, chim t 60 n 70% tng kim ngch nhp khu. Hin trng c cu nhp khu ca nc ta trong hn mi nm qua th hin s ph thuc nng n ca nn kinh t nc ta vo ngun nguyn liu v bn thnh phm nhp khu t nc ngoi. Sn xut cng nghip cn mang nng tnh cht ca mt nn sn xut gia cng lp rp t nhng ngnh phc tp nh in t, t, xe my, st thp, n cc ngnh khng qu phc tp nh dt may, giy dp. Vic tp trung qu nhiu s tin xut khu cn t i cho vic nhp khu ngun nguyn liu, khin cho t nc khng cn kh nng
103

nhp khu my mc, thit b trang b li cho nn sn xut da trn cng ngh c k, lc hu. Bng 7.7 Nhp khu phn theo nhm hng n v:% Nm Nhm hng I.T liu sn xut 198 6 86,6 1990 1995 85,1 27,3 57,8 14,9 1,7 2,5 1,5 9,2 100 83,5 25,7 57,8 16,5 1,4 3,5 0,9 10,8 100 1998 91,5 30,5 61,0 8,5 0,5 2,4 2,8 3,3 100

1.1.Thit b ton b, my mc, 34,8 dng c 51,9 1.2.Nguyn vt liu 13,4 II.Vt phm tiu dng 2.1.Lng thc 2.2.Thc phm 2.3.Hng y t 2.4.Hng tiu dng khc Tng s 100 3,4 1,6 1,5 6,8

Ngun: Nin gim thng k. NXB Thng k, H ni, 2000 d.V c cu hng xut khu: Xem bng s 8.7 C cu xut khu trong hn 15 nm qua c s thay i kh mnh nhm hng cng nghip nng v khong sn. S thay i ny l do Vit Nam tng dn xut khu du th. Nm 1989, Vit Nam bt u xut du th vi s lng l 1,5 triu tn; nm 2000 xut khu mt hng ny tng ln 15,5 triu tn. Nhm nng, lm thu sn xut khu c xu hng gim dn trong c cu xut khu. Nm 1986 nhm cc hng nng sn, lm, thu sn chim hn 63% trong tng gi tr xut khu; nm 1990,1995 v 1998 gim xung cn 48, 46 v 35,6%. Xut khu hng cng nghip c xu hng tng u trong mi nm gn y (xem bng 8.7).
104

Bng 8.7 Xut khu phn theo nhm hng n v: % N m Nhm hng 1.Hng CN khong sn 3.Hng NSCB nng nng v 8,0 28,8 40,4 9,1 13,4 0,3 sn v 25,7 26,4 32,6 5,3 9,9 0,1 25,3 28,4 32,0 2,8 11,4 0 27,8 36,6 24,3 2,0 9,3 1986 1990 1995 1998

2.Hng CN nh v TTCN

4.Hng lm sn 5.Hng thu sn 6.Hng khc Tng s

100

100

100

100

Ngun: Nin gim thng k, NXB Thng k, H ni, 2000, tr.275 Nhn chung c cu xut khu ca nc ta hin nay cn rt lc hu. Sau 15 nm i mi, t trng hng th, hng s ch xut khu vn chim trn 60% tng kim ngch xut khu. iu ny c ngha l phn ln ngun ti nguyn chng ta khai thc c hoc l em xut khu ngay, hoc ch qua s ch ri xut khu. Tnh trng ny khng nhng lm cho hiu qu xut khu thp, m cn khng tn dng c lc lng lao ng di do trong nc vn ang thiu vic lm gay gt. V th trng xut, nhp khu. Th trng bun bn ca Vit Nam trong hn 15 nm qua c s thay i rt c bn (xem bng 9.7). Cc nc thuc chu tng dn trong xut khu, nhp khu ca Vit Nam. Trong khi Chu u, c bit l ng u v cc nc thuc Lin X (c) gim mnh vo nhng nm 80 v na u 1990, th Chu M, Chu i Dng c xu hng tng ln. Bng s 9.7 Th trng xut khu, nhp khu n v: %
105

1986 XK Tng s 1.Chu 2. Chu u 3. Chu M 4. Chu Phi 100 NK 100

1990 XK 100 NK 100

1995 XK 100 NK 100

1998 XK 100 NK 10 0

22,5 10,6 43,3 56,6 79,0 50,5 1,8 0,3 0,7 0,2 0,3

37,1 72,5 77,4 58,4 78, 0 58,2 18,0 13,3 27,9 14, 2 0,4 0,1 0,3 4,3 1,0 2,1 1,3 7,0 0,6 5,4 3,4 2,6

5.Chu c, 0,50 0,5 Chu i dng 6. Cc t 0,10 1,4 chc LHQ 7. Cc t chc quc t khc 0,5

0,8 -

8. Tr gi 18,5 7,6 khng phn t chc

4,9

3,1

3,4

5,2

0,5

1,6

Ngun: Nin gim thng k 1999, NXB Thng k, H, 2000 S thay i th trng xut khu v nhp khu trong nhng nm qua l do s i mi trong ng li pht trin kinh t v chnh sch kinh t i ngoi ca ng v Nh nc ta. e. Qun l Nh nc hot ng ngoi thng c s thay i sau nm 1986: - Chuyn cc hot ng ngoi thng t c ch tp trung, bao cp sang hch ton kinh doanh. Xo b t gi kt ton ni b. Xo b bao cp v b l cho kinh doanh xut nhp khu. - M rng quyn kinh doanh xut nhp khu trc tip cho cc c s sn xut thuc cc thnh phn kinh t. S c quyn kinh doanh xut nhp khu nh trc y khng cn.
106

S tng cng qun l thng nht ca Nh nc i vi mi hot ng ngoi thng bng lut php v chnh sch. Hnh thnh h thng bin php, chnh sch khuyn khch xut khu. Qun l nhp khu ch yu thng qua chnh sch thu; gim thiu cc bin php qun l phi thu quan nh hn ngch, giy php xut, nhp khu. v..v. Nhng thay i trong qun l v chnh sch ngoi thng nhng nm qua gp phn tch cc vo s pht trin bun bn ca nc ta vi nc ngoi, c bit l vi khu vc th trng cc nc pht trin.

107

Chng 8 C ch qun l xut nhp khu

I. Mt s vn c bn v c ch qun l xut nhp khu 1.1 Khi nim c ch qun l xut nhp khu C ch l mt khi nim dng ch s tng tc gia cc yu t kt thnh h thng m nh h thng c th hot ng.
Theo quan im ng ng vi mi nn kinh t c mt c ch kinh t vn hnh ph hp. C ch kinh t l tng th cc yu t c mi lin h tc ng qua li ln nhau to thnh ng lc dn dt nn kinh t nhm ti mc tiu nh. Thc cht ca c ch kinh t l quy lut vn hnh gia cc quy lut kinh t.

Nn kinh t ch huy vn hnh theo c ch k hoch ho tp trung. Nn kinh t th trng vn hnh theo c ch th trng; nn kinh t hn hp vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc. ng vi mi c ch kinh t nht nh c mt c ch qun l kinh t ph hp. C ch qun l kinh t l khi nim dng ch phng thc m qua Nh nc tc ng vo nn kinh t nh hng nn kinh t t vn ng nhm ti cc mc tiu nh. C ch qun l kinh t l phng thc tc ng ca Nh nc vo cc quy lut vn ng ca cc quy lut kinh t trong nn kinh t, v vy c ch qun l kinh t cn thit t iu chnh khng ngng theo quy lut vn hnh ca cc quy lut kinh t. Ngoi thng (xut nhp khu) l mt ngnh kinh t mi nhn ca nn kinh t quc dn, m nhn chc nng lu thng hng ho dch v gia trong nc v ngoi nc, l mt b phn cu thnh ca nn kinh t. Hot ng ny cng cn phi c qun l theo mt c ch nht nh, mang tnh c th. l c ch qun l xut nhp khu.

108

C ch qun l xut nhp khu c th c hiu l cc phng thc m qua Nh nc tc ng c nh hng theo nhng iu kin nht nh m cc i tng (ch th v khch th) tham gia hot ng xut nhp khu nhm m bo cho s t vn ng ca hot ng xut nhp khu hng n cc mc tiu kinh t - x hi nh ca Nh nc. C ch qun l kinh t v c ch qun l xut nhp khu c xy dng v ban hnh trn c s nhn thc v vn dng cc quy lut khch quan ca nn kinh t th trng. Vit Nam hin nay ng v Nh nc ta ch trng xy dng nn kinh t th trng theo nh hng XHCN c s qun l ca Nh nc. Do , c ch qun l xut nhp khu phi tun th theo cc quy lut ca kinh t th trng c s qun l thng nht ca Nh nc. C ch qun l xut nhp khu ny ra i l i hi khch quan. Vic xy dng, iu chnh, hon thin c ch qun l xut nhp khu va mang tnh khoa hc va mang tnh ngh thut. N i hi va phi tun theo cc quy lut kinh t khch quan, va i hi ti nng, ngh thut nm bt ng cc quy lut kinh t ang hot ng v tc ng tch cc ca cc quy lut kinh t trong nhng iu kin kinh t-x hi trong nc v quc t c th. Nh vy c ch qun l xut nhp khu c th v cn thay i cho ph hp vi quy lut kinh t khch quan, ngha l cc cng c, chnh sch v ni dung ca c ch qun l xut nhp khu c th thay i. Nhng nhng thay i nh trn khng c xa ri mc tiu ca n. 1.2. S cn thit khch quan ca qun l Nh nc i vi hot ng xut nhp khu. Qun l nn kinh t quc dn v xut nhp khu ni ring l mt yu cu c tnh khch quan. - S tc ng ca cc quy lut kinh t trong nn kinh t th trng phm vi quc gia cng nh quc t mang tnh cht trc tip. S tc ng lm cho nn kinh t ca mi quc gia cng nh kinh t ton cu hot ng nng ng, kch thch cc nn kinh t pht trin, hot ng sn xut kinh doanh c hiu qu. Tuy nhin, s tc ng cng c nhiu mt tri nh: do chy theo li nhun nn xut khu, nhp khu khng to ra c cu sn phm ti u cho x hi; khng ch n bo v mi trng, an ninh x hi; cng do chy theo li nhun nn cc nh sn xut kinh doanh lm bt c vic g d l bun gian, bn ln, u c tch tr kim c nhiu li lc. bo v
109

li ch giai cp m Nh nc l ngi i din, Nh nc phi can thip vo th trng iu chnh, iu tit hng s tc ng ca th trng vo phc v li ch ca nhn dn. - Trong qu trnh hi nhp kinh t quc t, khu vc sn xut ngy cng mang tnh quc t ho, trnh x hi ho sn xut ngy cng cao. cho qu trnh ny din ra mt cch ch ng va tranh th c li ch do hi nhp mang li, va khng lm tn hi n li ch dn tc, tt yu i hi phi c s qun l tp trung ca Nh nc theo mt c ch ph hp, trong Nh nc vi vai tr ca mt nhc trng. - Mi doanh nghip, mi nh qun tr doanh nghip hot ng kinh doanh xut nhp khu trong mt khun kh hn hp, hng ti mc tiu kinh t c th, do tm nhn xa trng rng nh hng cho s pht trin v trnh mi ri ro, hoc do kh nng t to lp nhng iu kin, mi trng kinh doanh b hn ch. V vy, doanh nghip rt cn s h tr ca Nh nc thc hin chin lc kinh doanh ca mnh. - Vic mua bn hng ho - dch v trn th trng th gii lin quan n rt nhiu yu t: kinh t, chnh tr, lut php. trnh c nhng bt li trong kinh doanh, n nh bun bn lu di v hn ch tc ng xu ca cc cuc khng hong kinh t.i hi phi c s qun l ca Nh nc. 1.3 Chc nng ca qun l Nh nc i vi hot ng xut nhp khu
Xut pht t mc tiu chung ca qun l Nh nc i vi nn kinh t l m bo chu k ti sn xut kinh doanh trong nn kinh t hot ng v pht trin n nh; tc tng trng cao, bn vng v m bo tnh cng bng x hi.

Chc nng ca qun l Nh nc i vi xut nhp khu phi l s nht qun cao ca hai nhm chc nng lm iu kin tin ca n: - Chc nng qun l Nh nc v kinh t v, - Chc nng ca hot ng xut nhp khu Chc nng qun l Nh nc v kinh t th hin bn chc nng c bn : 1. Chc nng nh hng 2. Chc nng to iu kin, mi trng thun li v iu tit 3. Chc nng iu ho phi hp hot ng gia cc ngnh, cc lnh vc, gia cc doanh nghip.
110

4. Chc nng kim tra, kim sot.

Chc nng c bn ca hot ng xut nhp khu l m rng lu thng hng ho gia trong nc vi nc ngoi. Chc nng c bn c th hin qua ba chc nng c th sau: 1. Xt di gc xut nhp khu l mt khu ca qu trnh ti sn xut m rng: Hot ng xut nhp khu l chuyn ho hnh thi vt cht v gi tr ca hng ho gia trong nc v ngoi nc. Thc hin chc nng ny b sung cc yu t u vo cho sn xut mt khi chng khan him, ng thi to u ra n nh cho sn xut. Thng qua chc nng ny, cc nh sn xut gii quyt c bi ton hiu qu tng theo qui m, c iu kin tng nng sut lao ng t mc cao nht. Thc hin chuyn dch c cu kinh t theo hng hin i ho, c tnh cnh tranh cao. 2. Xt di gc xut nhp khu l lnh vc mi nhn ca nn kinh t m, chc nng ca hot ng xut nhp khu l gn kt th trng trong nc vi th trng ngoi nc nhm nng cao trnh pht trin lc lng sn xut v nng cao nng sut lao ng. 3. Xt di gc xut nhp khu l mt b phn cu thnh ca nn thng mi ton cu, chc nng ca hot ng xut nhp khu l thng qua thng mi quc t pht huy cao li th so snh ca t nc v li th trong phn cng lao ng quc t, nh tp trung v tn dng cc ngun lc trong nc nng cao sc cnh tranh v hiu qu ca xut nhp khu. Nh vy, chc nng c th ca c ch qun l xut nhp khu l t chc gn kt ng b v c nh hng gia chc nng ca ch th iu chnh (1) vi chc nng ca i tng c iu chnh (2). Thng qua cc cng c qun l Nh nc v kinh t, hnh chnh v cc n by khuyn khch vt cht. 1.4. Nguyn tc c bn vn hnh c ch qun l xut nhp khu Nguyn tc vn hnh c ch xut nhp khu v c bn l s nht qun ho cc nguyn tc qun l kinh t ca Nh nc ni chung v nguyn tc qun l xut nhp khu ni ring, c th: a. C ch qun l xut nhp khu phi m bo hot ng xut nhp khu v t chc sn xut kinh doanh pht trin ph hp vi yu cu ca cc quy lut, c bit l cc quy lut kinh t, cc quy lut ca th trng. Hot ng sn xut, lu thng hng ho bao gm hot ng xut nhp khu u phi tun theo nhng quy lut khch quan ca sn xut v lu thng hng ho. Cn hot ng qun l ca Nh nc i vi hot ng 111

xut nhp khu thng qua vic ban hnh mt c ch qun l xut nhp khu li l hot ng do ch ch quan chi phi l chnh. V vy, i hi c ch qun l xut nhp khu ra phi ph hp vi s tc ng ca cc quy lut khch quan. V ch c nh vy, hot ng xut nhp khu mi c th pht trin vng chc. thc hin nguyn tc ny i hi i ng lao ng trong h thng ch th qun l Nh nc phi c trnh nhn bit v kh nng vn dng cc quy lut trong vic xy dng c ch, chnh sch xut nhp khu ph hp vi cc yu cu ca quy lut kinh t. b. C ch qun l xut nhp khu phi m bo thc hin tt nguyn tc tp trung dn ch trong qun l. C ch phi m bo cho Nh nc vi t cch l ngi ch huy, phi m bo mi hot ng xut nhp khu vi nc ngoi theo ng nh hng ca Nh nc. ng thi, vi t cch l ngi iu tit v iu chnh hot ng thng mi vi nc ngoi, Nh nc cn tn trng v m bo pht huy cao nht tnh nng ng, tnh ch ng trong sn xut, kinh doanh ca cc ch doanh nghip ph hp vi iu kin ca nn kinh t th trng v th trng quc t. Thc hin nguyn tc ny i hi Nh nc thc hin tt chc nng qun l Nh nc v kinh t, khng can thip su vo sn xut kinh doanh ca doanh nghip. c. C ch qun l xut nhp khu phi thc hin mc tiu hiu qu kinh t-x hi, ly lm mc ch cui cng ca hot ng qun l. Hiu qu kinh t-x hi ca hot ng xut nhp khu cng l thc o kt qu ca c ch v chnh sch xut nhp khu. Thc hin nguyn tc ny i hi cc nh qun l cng nh doanh nghip phi c quan im ng n v hiu qu kinh t x hi. ng thi phi c tri thc nht nh v tnh ton hiu qu v c phng php lun xt hi qu kinh t.

(1)B my t chc qun l Nh nc hot ng XNK t Trung ng n a phng. (2) Cc doanh nghip XNK thuc cc lnh vc, vng lnh th vi qui m khc nhau
d. C ch qun l xut nhp khu phi kt hp hi ho gia cc li ch: li ch dn tc v li ch ca cc i tc, bn hng. C ch qun l xut nhp khu trc ht phi m bo li ch ca t nc (bao gm li ch ca Nh nc, ca doanh nghip v c nhn ngi lao ng). ng thi, phi thc hin v u tranh nguyn tc bnh ng cng c li trong quan h bun bn vi cc i tc.

112

V li ch ca t nc, phi coi trng v bo v li ch kinh t-x hi, coi hiu qu kinh t-x hi l mc tiu, l tiu chun ca s tng trng kinh t. ng thi khng c coi nh li ch ca doanh nghip v c nhn ngi lao ng, phi coi li ch c nhn l ng lc trc tip thc y sn xut, kinh doanh v nng cao hiu qu kinh doanh xut nhp khu. 1.5 Ni dung ca c ch qun l xut nhp khu C ch qun l xut nhp khu bao gm 3 thnh t c bn:

1. Ch th iu chnh: cc c quan lut php, hnh php t trung ng n a phng (S 1.8) S 1.8 C cu ch th iu chnh c ch qun l xut nhp khu

113 Quc hi

Ch tch nc
C cu b my qun l chuyn ngnh C cu b my qun l theo chnh ph cp c cu qun l trc tip

Cn b ngnh

B thng mi

UBND Tnh thnh ph

Cc s, cc lin quan
2. 3.

S thng mi

UBND Qun,

i tng iu chnh: Cc doanh nghip sn xut, kinh doanh xut nhp khu v hng ho-dch v xut nhp khu H thng cc cng c iu chnh trc tip v gin tip (S 2.8)

S 2.8 C cu cng c iu chnh xut nhp khu

Chnh sch xNK

114

Mc tiu

Chnh sch bo h mu dch vi mc tiu hn ch nhp khu c mc v c tnh chn lc

Chnh sch t do ho mu dch vi mc tiu khuyn khch xut khu vi u i c mc v c chn lc

Thu quan

Phi thu
Nh bn nh bn

Thu quan (min gim hon thu)

Phi thu

9 Ghi ch: S 2.8 1. 2. 3. 4. 5. Mc thu sut

10

11

12

13

14

15

16

17

18

S lng mt hng chu thu Cch tnh thu Thi hn np thu Hn ch nh lng: 9. Cm hn nhp khu 10. Giy php 11. t cc, k qu

115

6.

Ti chnh tin t tn dng: 12. Qun l ngoi hi 13. S dng h thng thu ni a 14. S dng c ch lm pht

7.

K thut

15.iu kin m bo mi sinh mi trng 16. iu kin v c s giao dch thanh ton 17. iu c quc t 18. Hip nh thng mi

8.

Th ch php l

1.6. Nhng iu kin thc hin c ch qun l xut nhp khu Xy dng nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha c s qun l ca Nh nc l mt iu rt mi m. i mi c ch xut nhp khu l i hi nht qun vi i mi c ch kinh t v i mi c ch qun l nn kinh t nc ta. Vic i mi ny c qui nh bi hng lot iu kin mang tnh m bo cho vic thc hin c hiu qu c ch . Gi vng n nh chnh tr x hi y l iu kin trc tin, quan trng nht cho vic thc hin nhng i mi c ch v chnh sch qun l xut nhp khu. Chnh tr l biu hin tp trung ca kinh t. C n nh chnh tr trong nc mi to c mi trng thun li cho cc doanh nghip b vn vo sn xut kinh doanh. Bng kim nghim thc t ngi ta cho rng mt trong nhng ri ro ln nht i vi cc doanh nghip l s bt n v chnh tr. S bt n v chnh tr ko theo s thay i v ng li chnh sch kinh t v m. iu rt bt li cho kinh doanh, v lm cc doanh nghip lo ngi khi h b vn ra. S n nh v chnh tr ca t nc ta trong nhng nm qua l mt iu kin tin quyt cho qa trnh i mi kinh t, i mi c ch qun l kinh t v c ch qun l xut nhp khu. C s nht qun gia c ch qun l kinh t chung, c ch qun l xut nhp khu v c ch qun l ngnh c lin quan. S nht qun ny nhm to tnh ng b trong qun l theo mc tiu chung nh. C ch v chnh sch chung khng gy tr ngi, trit tiu tc dng tch cc ca c ch v chnh sch xut nhp khu v ngc li. Tt c c ch, chnh sch u phi vn hnh theo cng mt hng, to thun li cho tng trng nhanh xut khu phc v cng nghip ho, hin i ho t nc.

116

Hon thin h thng lut php quc gia to thun li cho kinh doanh v ph hp vi lut php v thng l quc t, tham gia cc cng vic quc t c lin quan n thng mi, u t v nghim tc trong vic thc thi lut php ban hnh. Kin ton h thng t chc kinh doanh, b my qun l Nh nc, cc nh ch trong lnh vc thng mi v xut nhp khu. Thc hin c ch qun l xut nhp khu thc cht l vic t chc phi hp nghim ngt, ng b, nht qun gia cc ch th qun l (Nh nc v cc c quan c thm quyn ca Nh nc) v i tng c qun l (cc doanh nghip, cc hip hi kinh doanh .). Nu ch th qun l v i tng qun l khng tun th cc nguyn tc phi hp chung s dn ti hu qu lm v mt c ch, trt t c thit lp nh gin giao hng ri vo tnh trng khng c nhc trng. Khu t chc ny c nh gi rt cao (theo kinh nghim ca Nht bn, Singapore, Hn quc, i loan.) nhiu khi mang li li ch ln hn cc ngun lc khc. Xy dng i ng, o to i ng cn b chuyn trch qun l xut nhp khu. Con ngi l ht nhn trong cc ch th iu chnh, ng thi cng l i tng c iu chnh. Ngy nay con ngi c tr tu, c ti t chc v qun l ng vai tr quyt nh s thng th trong cnh tranh ca mi doanh nghip, mi sn phm. V vy, c c i ng cc nh qun l ti ba, cc doanh nhn c u c kinh doanh l iu kin rt c bn cho vic thc hin nhng mc tiu ca c ch qun l xut nhp khu.

II. nh hng tip tc i mi hon thin c ch qun l, chnh sch xut nhp khu trong qu trnh hi nhp. to iu kin thc hin thnh cng chin lc pht trin kinh t-x hi thi k 2001-2010 v ch ng hi nhp quc t vic hon thin. ng thi tip tc i mi, b sung c ch chnh sch xut nhp khu cho ph hp vi iu kin thc t theo hng sau:

117

2.1. R sot li h thng lut iu chnh cc qui nh khng cn ph hp hoc cha c r, lm sao phm vi iu chnh lut ca Vit Nam ph hp vi cc qui nh ca WTO vi cc nguyn tc c bn trong thng mi quc t nh Ti Hu Quc (MFN) v i x quc gia (NT). Ban hnh cc vn bn lut mi iu chnh cc quan h kinh t mi pht sinh nh: Lut cnh tranh v chng c quyn, lut chng ph gi v chng tr cp, lut phng v khn cp, lut chng bn ph gi ni b. iu chnh hoc ban hnh mi cc vn bn lut lin quan n cc nghip v, lnh vc bun bn hng ho-dch v mi pht sinh. 2.2. Xy dng h thng tiu chun hng ho - dch v xut nhp khu cho ph hp vi i hi ca th trng, nng cao kh nng cnh tranh ca hng ho -dch v. 2.3. Trong hot ng kinh doanh xut nhp khu, kin tr chnh sch nhiu thnh phn, trong kinh t quc doanh ng vai tr ch o. M rng u mi kinh doanh, xo b c quyn, khuyn khch thnh phn kinh t ngoi quc doanh tham gia trc tip xut nhp khu, m bo s bnh ng trong vic tip cn cc yu t u vo (vn, tn dng, t ai, lao ng) cng nh trong vic nhn h tr u t, kinh doanh t pha Nh nc. 2.4. Tip tc ci cch hnh chnh trong lnh vc thng mi theo hng: xo b cc th tc phin h, n nh mi trng php l to tm l tin tng cho cc doanh nghip b vn kinh doanh lu di, phn u lm cho chnh sch thu, c bit l thu xut nhp khu c nh hng nht qun khng gy kh khn cho cc doanh nghip trong vic tnh ton hiu qu kinh doanh, gim dn tin ti ngng p dng cc lnh cm, lnh ngng nhp khu tm thi, c gng thu ho cc bin php phi thu quan. 2.5. Tip cn cc phng thc kinh doanh mi ti th trng Vit Nam (th trng k hn v th trng giao ngay) tip cn v pht trin thng mi in t, trong c vic to dng khung php l cho hnh thc thng mi ny. 2.6. iu hnh li sut, t gi hi oi mt cch linh hot va bo m s n nh kinh t-x hi, va c li cho xut khu, hn ch nhp khu.

118

2.7 Ch ng thay i cn bn phng thc qun l nhp khu: M rng s dng cc cng c phi thu hp l nh cc hng ro tiu chun k thut, v sinh, mi trng., hn ngch thu quan, thu tuyt i, thu ma v, thu chng ph gi, chng tr cp. Ci cch biu thu v ci cch cng tc thu thu, b ch tnh thu theo gi ti thiu. 2.8 Tch cc sp xp li cc doanh nghip, cc ngnh hng kinh doanh, c bit l doanh nghip Nh nc nng cao hiu qu kinh doanh, cng b r rng l trnh d b hng ro bo h, khc phc nhng bt hp l trong chnh sch bo h, cn i li i tng bo h theo hng trc ht ch trng bo h nng sn. 2.9 Coi trng o to cn b qun l, o to cc nh qun tr doanh nghip gii sc thc hin thng li v c hiu qu mc tiu chin lc xut nhp khu t ra.

Chng 9 Chnh sch v cc cng c qun l, iu hnh nhp khu

I. Vai tr ca nhp khu Nhp khu l mt hot ng quan trng ca Ngoi thng. Nhp khu tc ng mt cch trc tip v quyt nh n sn xut v i sng trong nc. Nhp khu b sung cc hng ho m trong nc khng sn xut c, hoc sn xut khng p ng nhu cu. Nhp khu cn thay th, ngha l nhp khu v nhng hng ho
119

m sn xut trong nc s khng c li bng nhp khu. Hai mt nhp khu b sung v nhp khu thay th nu c thc hin tt s tc ng tch cc n s pht trin cn i nn kinh t quc dn, trong , cn i trc tip ba yu t ca sn xut: cng c lao ng, i tng lao ng v lao ng. Vi cch tc ng ngoi thng c coi nh mt phng php sn xut gin tip. Trong iu kin nn kinh t nc ta hin nay, vai tr quan trng ca nhp khu c th hin cc kha cnh sau y: - To iu kin thc y nhanh qu trnh chuyn dch c cu kinh t theo hng cng nghip ho t nc. - B sung kp thi nhng mt cn i ca nn kinh t m bo pht trin kinh t cn i v n nh. Nhp khu gp phn ci thin v nng cao mc sng ca nhn dn. y, nhp khu va tho mn nhu cu trc tip ca nhn dn v hng tiu dng, va m bo u vo cho sn xut, to vic lm n nh cho ngi lao ng.
-

- Nhp khu c vai tr tch cc n thc y xut khu. S tc ng ny th hin ch nhp khu to u vo cho sn xut hng xut khu, to mi trng thun li cho vic xut khu hng Vit Nam ra nc ngoi, c bit l nc nhp khu. II. Nhng nguyn tc v chnh sch nhp khu 2.1 Nhng nguyn tc nhp khu trnh by di y c hiu nh l nhng quy tc thc hin trong hot ng nhp khu sao cho ph hp vi li ch ca x h cng nh ca cc doanh nghip. a) S dng vn nhp khu tit kim em li hiu qu kinh t cao
Trong iu kin chuyn sang c ch th trng vic mua bn vi cc nc t nay u tnh theo thi gi quc t v thanh ton vi nhau bng ngoi t t do chuyn i, khng cn nhiu c hi cho cc khon vay nhp siu, khng cn rng buc theo ngh nh th nh trc y. Do vy, tt c cc hp ng nhp khu u phi da trn li ch v hiu qu quyt nh. ng thi, nhu cu nhp khu cng nghip ho v pht trin kinh t rt ln. Vn nhp khu li eo hp. Nhng khng phi vn ngoi t dnh cho nhp khu t mi t vn phi tit kim. Tit kim v hiu qu l vn rt c bn

120

ca mt quc gia, cng nh ca mi doanh nghip. Thc hin nguyn tc ny c ngha l i hi cc c quan qun l, cng nh mi doanh nghip phi: - Xc nh mt hng nhp khu ph hp vi k hoch pht trin kinh t-x hi, khoa hc k thut ca t nc. - S dng vn tit kim, dnh ngoi t nhp vt t cho sn xut v i sng, khuyn khch sn xut trong nc thay th hng nhp khu. - Nghin cu th trng nhp khu c hng ho thch hp vi gi c c li, nhanh chng pht huy tc dng y mnh sn xut v nng cao i sng nhn dn. b) Nhp khu thit b k thut tin tin hin i Vic nhp khu thit b my mc v nhn chuyn giao cng ngh, k c thit b theo con ng u t phi nm vng phng chm n u, i thng vo tip thu cng ngh hin i. Nhp phi ht sc chn lc, ht sc trnh nhp nhng loi cng ngh lc hu cc nc ang tm cch thi ra. Nht thit khng mc tiu r m nhp cc thit b c v, cha dng c bao lu, cha sinh li nhun, phi thay th. y khng ch l bi hc ta rt ra c qua mt s nm gn y, m cn l kinh nghim ca hu ht cc nc ang pht trin. c) Bo v v thc y sn xut trong nc pht trin, tng nhanh xut khu. Th gii lu nay v gn y vn y p nhng kho tn tr hng ho v nhng nguyn nhin liu. Trong hon cnh , vic nhp khu d hn l t sn xut trong nc. Trong iu kin sn xut hin ti ca Vit Nam, gi hng nhp khu thng r hn, phm cht tt hn. Nhng nu li vo nhp khu s khng m mang c sn xut, thm ch bp cht sn xut trong nc. V vy, cn tnh ton v tranh th cc li th ca nc ta trong tng thi k m mang sn xut va p ng nhu cu tiu dng ni i v s lng v cht lng va to ra c ngun hng xut khu m rng th trng nc ngoi. Tuy nhin, khng nn bo h sn xut ni i vi bt c gi no. C th nu thm mt vi nguyn tc na, nhng c th coi y l nhng nguyn tc c bn nht ca chnh sch nhp khu. 2.2. Chnh sch nhp khu trong chin lc pht trin kinh t-x hi. Thc hin mc tiu chin lc pht trin kinh t-x hi ca nc ta n nm 2010, tm nhn 2020, chnh sch nhp khu ca Nh nc ta trong nhng nm ti l:

121

iii.

u tin nhp khu my mc thit b cng ngh mi phc v cho vic thc hin nhng mc tiu ca cng nghip ho, hin i ho t nc, cho tng trng xut khu. Tit kim ngoi t, ch nhp khu vt t phc v cho sn xut hng xut khu v sn xut hng tiu dng gim thiu nhu cu nhp khu. Bo h chnh ng sn xut ni a

Cc cng c qun l, iu hnh nhp khu Cng c qun l iu hnh nhp khu ca cc nc rt khc nhau. C nhng nc nh thu cao i vi hng nhp khu. C nhng nc li qun l nhp khu qua qun l ngoi t, qua cc bin php phi thu quan. Mc ch ca cc cng c qun l nhp khu l cn tr xut khu ca cc nc khc vo lnh th nc mnh. V vy cc nh nhp khu v xut khu phi bit c nhng quy nh c th v c im chnh sch qun l nhp khu ca Nh nc mnh v nc m h bn hng. y l vn c ngha rt quan trng i vi nh nhp khu, xut khu. Nhng cng c qun l nhp khu rt nhiu, phc tp v a dng. Nhng tu trung li c hai nhm cng c (bin php) l thu quan v phi thu quan. 3.1. Thu nhp khu: Hng ho b nh thu nhp khu, theo lut thu do Quc hi nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam thng qua ngy 26-12-1991 l nhng hng ho c php nhp khu qua ca khu, bin gii Vit Nam, k c hng t khu ch xut a vo th trng trong nc. 3.11. Biu thu nhp khu: Cu to biu thu nhp khu hin hnh ca Vit Nam bao gm 97 chng (tr chng 77 d phng). Mi chng c chia thnh 5 ct. Ct 1: L ct m hiu ca nhm hng Ct 2: L ct m hiu ca phn nhm hng Ct 3: L ct m hiu ca mt hng Ct 4: L ct m t tn nhm hng, phn nhm hng hoc mt hng Ct 5: L ct quy nh mc thu nhp khu Khung 1.9 V d Biu thu nhp khu ca Vit Nam

122

(Theo quyt nh s 67/1991 Q-BTC ngy 24-06-1991 ca B trng B Ti chnh)

M s P h N h m n N h m M t nhm mt hng

T/ s M F N ( % ) 0 0 0 1

T/s CEPT (%)

0 2

0 3

0 4

0 5

0 6

02 01 03 02 03 07 61 03 87 03 87 03 87 04 1 2 4 1 2 2 2 3 2 3 2 1 90 20 10 00 00 00

Tht tru, b ti hoc p lnh C hi Thi Bnh Dng Mc sng ti hoc p lnh B comple bng si bng Xe cu thng

20

2 0

1 5 1 0 1 0 2 0 0

1 5 1 0 1 0 2 0 0

1 5 5

1 0 5

1 0 5

0 5 5

30

1 0

30

1 0

50

3 5

2 0 0

1 5 0

1 0 0

Xe t ch khng qu 8 ngi c li xe Xe vn ti hng ho

10 0 10 0 2 0 1 5 1 0 5

Danh mc mt hng chu thu ca Biu thu nhp khu c xy dng trn c s Danh mc ca H thng iu ho m t v m ho hng ho ca T chc Hi quan th gii (vit tt l danh mc HS), n cp phn nhm hng (m ho 6 ch s); cp mt hng (m ho 8 ch s). 3.12. Phng php nh thu 123

C rt nhiu cch nh thu khc nhau. Tu theo mt hng nhp khu v chnh sch ca Nh nc i vi tng mt hng nhp khu m Nh nc (c quan thu) p dng cc phng php nh thu nhp khu ph hp. Thu tnh theo gi: L loi thu nh mt t l phn trm (%) nht nh trn gi hng nhp khu. Vic p dng cch tnh thu theo gi lm cho s tin thu thu c bin ng theo s thay i cu gi hng nhp khu. Trong trng hp gi hng nhp khu thp th thu thu c thp v s bo h ca thu c th khng r. Hn na, thu thu theo t l gi hng nhp khu i hi c quan thu phi xc nh c chun xc gi nhp khu thu thu. y thng l kh khn i vi c quan thu. Thu tuyt i: l loi thu quy nh mc thu theo gi tr tuyt i tnh trn n v hng ho nhp khu (s lng, trng lng, dung tch). Do , gi hng nhp khu cao, thp khng nh hng n quy m thu thu c. Cch tnh thu n gin. Tuy nhin, khi gi c nhp khu bin ng s ny sinh s khng cng bng gia cc i tng chu thu. Vit Nam, d kin t nm 2002 cc mt hng nhp khu sau y s p dng thu tuyt i: Rau qu trong nc sn xut; tht cc loi trong nc sn xut; trng gia cm; mui bin; gch ceramic v granite; knh xy dng; hng tiu dng qua s dng; ng c t trong. Thu theo ma l loi thu p dng mc thu khc nhau tu thuc vo ma nhp khu. Vo ma thu hoch th hng nhp khu b nh thu cao. Nhng vo cc ma v khc li nh thu thp hn d gp phn p ng nhu cu cu ngi tiu dng. Nhiu nc p dng loi thu ny i vi cc loi tri cy sn xut trong nc t , khng trng c quanh nm v rt kh cnh tranh vi cc loi tri cy nhp khu r t nc ngoi. Hn ngch thu

124

Hn ngch thu l ch thu p dng mc thu sut khng (%) hoc thp khi hng ho nhp khu trong gii hn s lng hn ngch nhp khu quy nh, nhng khi nhp khu vt qu hn ngch th phi chu mc thu cao hn i vi phn vt .

t h

H n n g h c h t h u l n 2

c h

t h

l n l

1 n g n h p k h u

Hnh 1-9 Vit Nam, t nm 2002 s p dng hn ngch thu i vi cc mt hng sau: sa v sn phm sa; ng ht, ng rang; go cc loi; u tng; du thc vt tinh ch; thuc l; bng nguyn liu. Ngoi loi cc loi thu trn, nhiu nc cn p dng cc phng php tnh thu nhp khc nh: Thu la chn: Thu la chn l loi thu quy nh c hai cch tnh theo gi v theo lng, c th chn mt trong hai cch tnh theo s tin thu cao hay thp. Thu hn hp Thu hn hp l loi thu va p dng tnh theo s lng va p dng tnh theo gi trn s hng nhp khu. Thu tnh theo gi tiu chun Thu tnh theo gi tiu chun (c nc gi l thu gi chnh lch) l loi thu nh vo hng nhp khu khi c s chnh lch gia gi nhp khu v gi tiu chun do Nh nc quy nh. Vic p dng loi thu sut ny nhm i ph vi trng hp gi nhp khu thp hn gi tiu chun.

125

Mi cch tnh thu u c u im v nhc im. Tu thuc vo mc ch thu thu v tnh cht ca hng ho gii quyt hng phng php thu thch hp, nhng ph bin nht vn l p dng cch tnh thu theo gi. 3.13. Mc thu Mc thu c xy dng trn c s chnh sch thng mi v ch qun l nhp khu ca Nh nc. Mc thu c th p dng chung cho tt c cc i tc, theo tng mt hng, nhng cng c th p dng mc thu khc nhau i vi tng nhm nc, hoc tng nc. C th ch c mt mc thu cho mt nhm mt hng nhng thng thng Biu thu nhp khu (hay cn gi l Biu thu quan) c nhiu mc thu. Lut thu xut khu, nhp khu ca Vit Nam hin hnh (sa i, b xung 5-7-1993 v 20-05-1998) quy nh p dng ba loi thu sut i vi hng nhp khu tu thuc vo cc i tc khc nhau. l: Thu sut thng thng: p dng i vi hng ho nhp khu c xut x t nc khng c tho thun v i x Ti Hu Quc (MFN) trong quan h vi Vit Nam. Thu sut thng thng c p dng thng nht cao hn 50% so vi thu sut u i. Thu sut u i: c p dng cho hng ho nhp khu c xut x t nc hoc khi nc c tho thun i x Ti Hu Quc trong quan h thng mi vi Vit Nam. Thu sut u i c bit dng p dng cho hng ho nhp khu c xut x t nc hoc khi nc m Vit Nam v h c tho thun c bit v thu nhp khu theo th ch khu vc thng mi t do, lin minh quan thu hoc to thun li cho giao lu thng mi bin gii. 3.14. Mc ch v tc dng ca thu nhp khu Mc ch ca vic nh thu nhp khu l : * Gp phn vo vic pht trin v bo h sn xut * Hng dn tiu dng trong nc * Gp phn to ngun thu cho ngn sch * Gp phn thc y t do ho thng mi i/ Thu tc ng n pht trin sn xut v bo h sn xut ni a Thu nhp khu c xu hng lm tng gi trn th trng ni a, do c tc dng bo h sn xut v thng c coi l mt chnh sch bo v ngnh cng nghip non tr. Tc dng lm tng gi trong nc nh vy gi l bo h danh ngha ca thu quan, v c minh ho bng s 2-IX. n gin cho phn tch, chng ta phi gi thit l tng quan cung cu ca sn phm a ra phn tch c xc nh v bt bin. V pha cu, th hiu, gi bn cc sn phm khc, li tc ca ngi tiu th ht thy u c nh. V 126

pha cung, s thay i k thut, nhng yu t ngoi sinh, hay nhng thay i khc nh hng n chi ph sn xut cng khng xy ra. c bit chng ta tm thi gi nh khng c thu quan nh vo nguyn liu sn xut sn phm .

P S
p3 p2 a p1 m b c

m d n

D
q1 q3 q4 q2

Hnh 2-9 Gi thit s cung cu th gii c chi ph sn xut c nh, ngha l nh cung cp nc ngoi sn sng bn theo gi bt bin vi bt k s cu thc no ca ngi tiu th trong nc. Trong hnh 2-9, S v D l cc ng cung v cu trong nc, Op1 l gi bn bt bin ca nh cung cp ngoi quc. V nh vy, mc gi qun bnh khi c t do bun bn l Op1. Do cho t do bun bn, nc ngoi bn vi gi Op1, th nh sn xut trong nc khng th tnh gi bn cao hn gi . Nh sn xut trong nc phi nh lng sn xut ra chi ph sn xut cn bin bng vi chi ph sn xut c nh ca ngoi quc, l sn lng mc Oq1. V s cu trong nc l Oq2, nn phi nhp khu l q1 q2 Nu khng c t do nhp khu gi bn qun bnh trong nc s l Op3. Nu by gi nh thu vi mc thu l t0 (p1p2) gi cung lc ny s l Op2, mc d gi bn ca nc ngoi khng i v chi ph sn xut c nh.

127

Vi gi Op2 (khi c thu quan), nh sn xut trong nc c th sn xut mt mc chi ph cn bin cao hn, sn lng tng ln Oq3, thay th mt phn cho s nhp khu (trc khi c thu). Ngi ta thng gi y l hiu qu thay th nhp khu ca thu quan. Ph tn sn xut n v cao hn do s gia tng s sn xut trong nc c phn nh trong hnh ch nht p1 p2 mn. y chnh l nhng mt mt do thu quan em li, c phn nh trong hai khi nim tc ng: tc ng bo h v tc ng chuyn nhng. Tc ng bo h: Gi l bo h v vi gi bn cao hn s to c hi kinh doanh cho cc nh sn xut trong nc km hiu qu. Thm mi n v sn xut ra l tng thm mt mc km hiu qu. Tng ph tn v sn xut thm q1 q3 c do bng tam gic b. Tc ng chuyn nhng: Gi bn cao hn (do c thu nhp khu) c tnh cho mi n v ca ton b s lng cung ng trong khi tc ng bo h ch ng vi phn cung ng gia tng. Do phn thu hoch thm ca cc nh sn xut c hiu qu c o bi t gic a l phn thng d so vi chi ph sn xut. y chnh l phn chuyn nhng hay ti phn phi li tc t gii tiu th sang gii sn xut. Tm li, mt mc thu quan nh vo hng nhp khu s cnh tranh vi hng ho trong nc s lm cho gi c trong nc tng ln. Gi c tng ln lm gim nhu cu tiu dng, tng sn xut trong nc v gim nhp khu. Do vy, c th ni thu quan l mt cng c hu hiu pht trin v bo h sn xut trong nc. Tuy nhin, nhng lun c bo v cho mt chnh sch bo h ch thch hp trong ngn hn v trn phng din phi kinh t, hay ch nn p dng trong mt s trng hp c th m thi. Bi v bo h lm gim v c th mt hn nhng li lc do phn cng lao ng quc t mang li. Bo h thu quan khc vi bo h thc. Bo h thu quan cho ta bit s bo h gi tr danh ngha l nh th no nu khng c hn ch v s lng, khng c bun lu v nhng nhn t khc c th lm cho thu nhp khu tr nn mo m (tha hoc thiu). Trong trng hp bo h ca thu quan, tnh t l bo h theo cng thc sau:

Btq =

Pw .(1 + t ) 1 Pw

(1)

128

V d: bo h ngnh sn xut xe p, Chnh ph nh thu nhp khu xe p thng l 50% theo tr gi nhp khu. Mt chic xe p n nhp khu tr gi l 600.000, s c bn th trng ni a t nht l 900.000 T l bo h cho sn xut xe p =

600 .000 (1 + 0,5) 1 = 0,5hay 50 % 600 .000

By gi chng ta nghin cu cch tnh t l bo h ca thu quan trong tnh hung c mt c cu thu phc tp hn. a. Tc ng ca biu gi tnh thu Thng thng, thu nhp khu nh theo gi tr hng ghi trong ho n. Tuy nhin phng vic ghi gi thp hn gi trong ho n, mt s Chnh ph i khi ch trng nh thu cn c vo gi c ghi trong biu gi tnh thu ca mnh (Pg). Biu gi tnh thu l mt bng gi quc t chnh thc do cc vin chc xy dng cho nhng sn phm nhp khu. Trong trng hp ny t l bo h ca thu quan c tnh nh sau:

Btq =

Pw + t Pg Pg 1 = t Pw Pw

(2)

V d: Gi thit rng gi do Chnh ph quy nh cho xe p n nhp khu l 700.000, trong khi gi khai bo (trong ho n) l 600.000. Cng gi nh Chnh ph vn nh thu 50% vo xe p nhp

khu. Kt qu l bo h ca thu quan tng t 50% ln 58%

700 .000 0,5 . 600 .000

b) Tc ng ca thu ni a Nhn chung th gin thu khng phn bit i x i vi hng sn xut trong nc v hng nhp khu. iu to nn s ngang bng trong bn l gia hng ho sn xut trong nc v hng nhp khu c th hin bng s ngang bng gia gi c ni a ca sn phm nhp khu v gi c bn trong ca sn phm trong nc. Tuy nhin, s phn bit i x bng thu ni a cng l mt cng c khc v bo h ca Chnh ph cho sn xut. Trn thc t, khi t sut thu gin thu nh vo hng nhp khu cao hn l i vi mt sn

129

phm ni a, th s bo h i vi sn xut ni a s tng ln. Khi t l bo h ca thu quan di tc ng ca thu ni a s l:

Btq =

(1 + t ) (1 + t im ) 1 (1 + t id )

(3)

Trong : Tid, tim = Thu gin thu (cc sn phm ni a (d) v nhp khu (m)

- t = t sut theo gi tr hng ho ca ton b cc thu nhp khu. V d: i vi t nhp khu, ngoi vic phi chu thu nhp khu l 60%, cn phi np thm thu tiu th c bit vi thu sut l 100%. Nhng vi cc t sn xut trong nc, khng phi np thu tiu th c bit m ch phi np 10% khi bn hng. Trong trng hp ny bo h ca thu quan s l:

Btq =

(1 + 0,6 ) (1 + 1,0) 1 = 1,9 = 190 % (1 + 0,1)

Tri li, c t nhp khu v t sn xut trong nc khi bn hng u phi np nh nhau loi thu tiu th c bit vi thu sut l 100%. Bo h thu quan trong trng hp ny l:

Btq =

(1 + 0,6) (1 + 1,0) 1 = 0,6 = 60% (1 + 1,0)

Tnh hnh s khc i, khng c li cho nh sn xut trong nc, nu sn xut t trong nc phi chu thu tiu th c bit l 120%, ch khng phi 100%.

Btq =

(1 + 0,6) (1 + 1,0) 1 = 0,45 = 45% (1 + 1,2)

Nh vy, kh nng c 3 trng hp tim>tid Phn bit i x khng c li i vi hng nhp khu 130

tim=tid

Khng c phn bit i x gia hng sn xut trong nc v hng nhp khu

tim<tid Bo h thc ca thu quan:

i x c li cho hng nhp khu

Trn thc t khi ta thu mt mc thu i vi hng nhp khu, khng nht thit xy ra vic tng gi c tng ng trn th trng ni a i vi hng ho . V vy, t l bo h danh ngha thng khng trng hp vi bo h thc. Bo h thc c hiu l chnh lch tnh bng phn trm (%) m ngi sn xut ni a nhn c (Pd) v gi quc t (Pw). Bo h thc chu tc ng ca tt c cc nhn t nh: hng ro thu quan, phi thu quan, bun lu v.v Bo h thc c tnh theo cng thc:

Btt =

Pd 1 Pw

(4)

V d: Mt chic t du lch (di 8 ch ngi) tr gi nhp khu l 370 triu VND. Thu nhp khu v thu tiu th c bit nh vo chic t nhp khu ny l 60% v 100%. Vy chic t ny phi c bn trn th trng ni a khng thp hn 1184 triu VND. Mc bo h danh ngha ca thu quan trong trng hp ny l 220%.

Btt =

1.184 1 = 2,2 370

hay 220%

Nhng do tc ng ca chnh sch hn ch nhp khu ca bun lu. nn trn th trng ni a khi th c bn vi gi cao hn, khi th thp hn nhiu gi nhp khu cng vi cc loi thu trn. Gi d thi im u nm chic t loi ny c bn ph bin trn th trng ch c 1110 triuVND n cui nm gi li tng ln n 1.210 triu VND. Mc bo h thc trong trng hp u l 200% sau l 227%
1.110 1 = 2,0hay 200 % ; 370 1210 1 = 2,27 hay 227 % . 370

cn trong trng hp

S bin ng gi trn th trng ni khng tng ng vi tin thu (hoc t l thu) phn nh trong gi c hng ho gy nn hin tng gi l thu thiu v thu tha nh v d trn y. c) Thu nh vo thnh phn nhp khu chnh lch so vi thu nh vo cc u vo nhp khu. T sut bo h hiu qu thc s (effective rate of protection).

131

Trong tnh hung khng c mo m v thu (c thu tha hay thiu) nu thu nhp khu cng cao th s bo h sn xut ni a cng ln. iu ny chng ta c th thy r mt phn qua cc v d trn y. Nhng chng ta bit rng mt iu quan trng i vi cc nh sn xut khng phi ch l gi bn hng ca mnh trn th trng m cn l gi mua nhng u vo cho sn xut. Gi mua y cng b nhng bin php bo h tc ng n. T l bo h hiu qu thc t cho php tnh n cc tc ng phi hp ca nhng bin php bo h i vi cc u ra v cc u vo. Ngi ta nh ngha t l bo h hiu qu thc l s bin i phn trm ca gi tr gia tng vo gi ni a so vi gi tr y c tnh theo gi quc t. y gi tr gia tng ni a xy ra ch yu l do chnh sch ngoi thng, c th hn l chnh sch thu quan ca Nh nc. lng tnh s bo h hiu qu thc, cn phi so snh hai mc chnh lch: Th nht l chnh lch gia gi chu thu quan ca u vo v u ra trong nc, hay gi tr gia tng o bng gi c trong nc. Th hai, cng chnh lch nhng o bng gi th gii, gi l gi tr gia tng bng gi c th gii. Mc chnh lch th nht vt mc chnh lch th hai gi l t sut bo h hiu qu thc s (vit tt l Bet) Gi tr gia tng theo gi trong nc Bet Ta gi: Vd l gi tr gia tng theo gi trong nc khi c cc chnh sch ngoi thng (chnh sch thu quan). Vn l gi tr gia tng theo gi quc t, th:
Bet = Vd Vn Vn

Gi tr gia tng theo gi th gii

= Gi tr gia tng theo gi th gii

(5)

132

 y: + Vd = Pd - Cd v: Pd = Pw (1 + to) Cd = Cw (1 + ti) + Vn = P w - C w Trong : Pd = gi ni a ca sn phm nhp khu Cd = gi ni a ca cc u vo nhp khu to, , ti thu sut nh vo thnh phm nhp khu, v vo cc u vo nhp khu. Pw Gi quc t ca thnh phm nhp khu Cw Gi quc t ca cc u vo sn phm nhp khu Cng thc (5) c th c thay bng cch tnh th 2
Bet = t n ti i V

Trong : tn: Thu sut nh trn thnh phm ti: thu sut nh vo u vo nhp khu i: t l tr gi u vo trn tr gi thnh phm (theo gi quc t) V: t l tr gi gia tng trong khi ch bin. minh ho c ch bo h hiu qu thc s, chng ta gi nh c c chic xe p n vi gi 600.000 (gi nhp khu) cn 200.000 vt t u vo nh thp v cc ph liu cho vic sn xut ra chic xe p trn. Ch thu quan thng nht nh vo xe p nhp khu l 50%. + khuyn khch sn xut xe p trong nc Chnh ph cho php ngnh sn xut xe p nhp khu thp v ph liu c hng mc thu u i 1% trn gi nhp. p dng cch tnh ca cng thc (5) ta c: Pd = 600.000 (1+0,5) = 900.000 Cd = 200.000 (1+0,01) = 202.000
133

Vy Vd = 900.000 - 202.000 = 698.000 Vn = 600.000 - 200.000 = 400.000 V

Bet = 698 .000 400 .000 = 0,745 hay 74 ,5% 700 .000

Hoc cch tnh th hai:

50% 1x 0,33% = 74,5% 0,66% + Nu khng mun bo h ngnh sn xut xe p Chnh ph nh thu nhp khu thng nht l 50% Bet =
vo c u vo v u ra nhp khu th:

Bet =

600 .000 400 .000 = 0,50 hay 50 % 400 .000

T nhng v d trn, nu Vd> 0 chng ta c th phn loi Bet nh sau:

Bo h tiu cc Bo h tch cc

Vd > Vn Vd > Vn

-1 < Bet <0 Bet > 0

Nh vy, bo h hiu qu tht s cng cao th kh nng sn xut hng c hiu qu cng cao v do vy nn nn cng nghip cng c cng c trong nc. S kin bo h tht s c th khc bit vi bo h thu quan danh ngha mang li nhiu hm l th. S bo v thc s m mt ngnh cng nghip c hng c th gia tng ch v c s gim thu nh trn cc u vo m ngnh cng nghip c s dng. Vic gim thu cho cc u vo li d thc hin hn tng thu u vo. V c v nh khuyn khch t do mu dch hn. Cc quc gia c th gia tng bo v i vi cc nh sn xut trong nc thng qua c quyn thu quan nh vy. Cc ngnh cng nghip hng v xut khu thng khng th hng li trn th trng quc t nu thu quan bo v li nh c vo nhng u vo nhp khu m ngnh cng nghip s dng. V vy, nh thu thp hoc khng thu thu cc u vo nhp khu c th va l bin php bo h hu hiu sn xut ni a, va l gii php khuyn khch xut khu. ii/ Thu quan gp phn hng dn tiu dng trong nc.
134

 xem xt tc ng ca thu nhp khu i vi gii tiu dng ni a nh th no, trc ht chng ta gi thit rng thu nhp ca mi ngi tiu dng l c nh, v ngi tiu dng c th la chn mua mt trong hai hng ho A v B.

P
G i n i gh s nnt cr h t h u c

a
G i i h n n g s ns c a t h h u u

E 1

b
Hnh 3-9

Khi cha c thu nhp khu, ngi tiu dng va mua sn phm A v B theo mt t l no . H phn chia phn thu nhp ca mnh mua, gi s ti im E (vi lng hng OA v OB). Gi s Nh nc nh thu nhp khu i vi mt mc thu no theo gi ca sn phm A, khi ng gii hn ngn sch s thu hp li. Ngi tiu dng s hn ch vic mua sn phm A v s mua nhiu sn phm B. V cn i li ngn sch, ngi tiu dng s phn chia phn thu nhp c nh ca mnh ti im E1 (vi lng hng OA v OB). Nh vy, ta c th thy thu nhp khu trong trng hp ny tc ng n hnh vi ca ngi tiu dng trn hai kha cnh. Trc khi nh thu vo sn phm A, ngi tiu dng c th t liu phn phi thu nhp ca mnh sao cho mua c c hai sn phm A v B nhiu nht; Sau khi nh thu vo sn phm A th ngi tiu dng c xu hng phn b thu nhp ca mnh nghing v mua c sn phm B nhiu hn. chnh l tc ng ca thu nhp khu ti vic hng dn tiu dng trong nc. iii/ Thu nhp khu gp phn to ngun thu cho ngn sch.

135

Trn mi n v nhp khu, Nh nc thu c mt s thu nht nh, trn hnh 2-IX. Trong s thu thu c trn s lng nhp khu q3 q4 chnh l din tch hnh ch nht C, c chiu di l s nhp cung v chiu rng l mc thu nhp khu. Trong mt nc m h thng cha pht trin, thu xut nhp khu gn nh c xem l mt ngun thu chnh v d thc hnh thu. Nhiu nc chu pht trin nh vo thng mi quc t v iu ng ngc nhin l thu nhp khu chim mt t l cao trong tng ngun thu ca Chnh ph. V d: n 28,5%, Philipin:24%; Thi lan:23%, Malaixia:17%, i loan:14%. Trong khi cc nc giu c t l rt thp M: 1,4%, Canada:1,7%, Anh: 0,07%, Php : 0,03%, CHLB c: 0%. Vit Nam, do m rng hot ng ngoi thng, nn ngun thu t thu xut nhp khu cng tng ln qua cc nm v ng gp phn ng k vo ngun thu ca ngn sch. Thu xut nhp khu, ch yu l thu nhp khu Vit Nam, trong nhng nm 90 chim t 25% n 28% tng s thu thu ca ngn sch Nh nc. iv: Thu quan gp phn thc y t do ho thng mi Cc quc gia khng k quy m v trnh pht trin ang tm mi cch tham gia vo th trng th gii v khu vc nhm th hng nhng li ch do hp tc v phn cng lao ng quc t mang li. Mt trong nhng c gng ca cc quc gia theo hng ny l tm cch gim dn tin ti xo b cc ro cn thng mi. Cc quc gia t c nhng kt qu nht nh theo hng ny. Trong vng 7 vng m phn (1948-1994), cc thnh vin GATT t c tho thun gim thu cho 89.900 hng ho. Vn gim thu quan v cc ro cn thng mi v loi tr phn bit i x vn l mc tiu c bn ca WTO (GATT-1994). Theo hip nh Urugoay (kt qu vng m phn th 8 ca GATT), t nm 1994 n nm 2005, mc thu quan trung bnh s gim 40%. Vi mc gim nh vy, mc thu hng ho ni chung cc nc cng nghip pht trin cn khong khng qu 5%, tr hng dt v may mc, mc trung bnh khong 10-30%. Ch yu l i vi hng nhp t cc nc ang pht trin, mc thu quan trung bnh cc nc ng ch cn t 5-15%, Nam : 10-60%; M La tinh, Trung ng, Chu phi: 10-25%.

136

 to cho t do thng mi, cc nc tham gia WTO cng cam kt thu ho cc bin php khng mang hnh thc thu v khng a thm cc hnh thc bo h mi ngoi khun kh ca GATT. Mi chnh sch kinh t s r rng lm cho thng mi quc t khng cn cn tr cc doanh nghip phi lo lng. Theo Tng Th k GATT th 95% s hng ho trong mu dch quc t s c iu tit ch yu bng cng c thu quan. Cc nc thnh vin WTO cng tho thun rng mi loi thu v khon thu ni a s khng p dng trc tip hay gin tip i vi cc sn phm nhp khu cao hn nhng khon thu v thu ni a nh vo sn phm trong nc tng ng. Vit Nam gia nhp ASEAN (28-07-1995) v Din n Hp tc Kinh t Chu - Thi Bnh Dng (APEC) nm 1997. Vit Nam ang m phn ra nhp WTO. Trong khun kh ASEAN, Vit Nam k kt Ngh nh th (15-12-1995) ra nhp Hip nh v Chng trnh u i thu quan c hiu lc chung (CEPT) cho khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA) v cam kt thc hin nhng ni dung ca CEPT. Ni dung cc cam kt l: p dng trn c s c i c li, u i Ti Hu Quc (MFN) v u i quc gia (NT) cho cc nc thnh vin ASEAN. Cung cp cc thng tin ph hp v chnh sch thng mi theo yu cu. Chun b mt danh mc ct gim thu quan v bt u thc hin vic ct gim thu c hiu lc t ngy 01-01-1996 v hon thnh thu sut 0-5% vo ngy 01-01-2006. Chuyn cc sn phm tm thi cha ct gim vo danh mc ct gim theo 5 bc bng nhau bt u t 1-1-1999 v kt thc vo ngy 1-1-2003 v chun b mt danh mc cc sn phm chuyn vo tng nm. Chuyn dn cc sn phm nng nghip c loi tr tm thi vo danh mc ct gim bt u t ngy 01-01-2000 v kt thc vo ngy 01-01-2006, v chun b mt danh mc cc sn phm chuyn vo tng nm. Thc hin cc cam kt v thu quan trn y, Chnh ph Vit Nam a ra lch trnh ct gim tng th thc hin CEPT/AFTA. Trong biu thu nhp khu ca Vit Nam hin c 6400 dng thu, lch trnh ct gim thu c chia ra: + i vi 4270 dng thu a vo danh mc ct gim ngay t ngy 01-01-1996 n 12-2000 s tip tc ct gim theo lch trnh. + i vi 1940 dng thu thuc danh mc loi tr tm thi, thc hin ct gim nh sau:

137

Nm 2001, ct gim 720 dng thu, ch yu l cc loi thu sut hin hnh trong khong 20-40%. Nm 2002, ct gim 510 dng thu, ch yu l cc loi thu sut hin hnh trn 40%.

- Nm 2003, ct gim 710 dng thu, ch yu l cc loi c thu sut hin hnh trn 60%. Mc thu ca 6210 dng thu nhp khu trn y, tc 97% cc dng thu nhp khu p dng cho cc nc ASEAN s gim xung ti 20% vo nm 2003. Ring i vi 190 dng thu thuc danh mc loi tr hon ton v danh mc nhy cm s nghin cu a ra lch trnh ct gim sau nm 2003. Thi hn cui cng vo nm 2006 thu nhp khu ca Vit Nam th ASEAN s ch cn 0-5%. Cc thnh vin APEC thng qua chng trnh hnh ng ca APEC nhm thit lp cng ng kinh t Chu Thi Bnh Dng v mt nn thng mi t do, a phng ho trong khu vc, da trn nhng nguyn tc ca GATT/ WTO. Vit Nam cng cam kt tham gia vo chng trnh ny. V c th ni nhng cam kt m Vit Nam thc thi trong APEC l mt bc i trc ca tin trnh ra nhp WTO. V lnh vc thu quan, Vit Nam cam kt thc hin chng trnh thng mi m v t do trong khu vc bng cch gim dn thu quan; m bo h thng, ch thu quan ca nc mnh lun lun c cng b r rng. Hng nm Vit Nam phi thng bo cc kt qu gim thu ca Vit Nam thc hin t do ho thng mi vo nm 2002. Vic thc hin cc cam kt v thu quan trn y vi cc t chc hp tc kinh t khu vc s l mt thch thc i vi nn kinh t v khu vc. Nhng vic gim dn thu quan to thun li cho thng mi v u t quc t, qua to iu kin khuyn khch vic chuyn giao k thut i mi cng ngh cho nn sn xut trong nc; tranh th u i v thu m rng th trng cho xut khu v thu ht u t. 3.2. Cc bin php qun l nhp khu thng qua cc hng ro phi thu quan 3.21. Khi nim: Hng ro phi thu quan c ngha l cc bin php khc vi thu quan, trn thc t ngn cm hoc hn ch vic nhp khu hoc xut khu cc sn phm gia hai hay nhiu quc gia. 3.22. Cc ro cn phi thu quan lin quan n nhp khu 3.22.1. Cc bin php hn ch nh lng: Cc bin php hn ch nh lng c ngha l cc cm on hoc hn ch thng mi vi mt hay quc gia khc, d thc hin bng hn ngch, giy php hoc cc bin php c tnh cht tng t, k c cc bin php v cc yu cu hnh chnh hn ch thng mi. 138

a. Cm nhp khu: Vit Nam hng cm nhp khu nhm mc ch m bo an ninh quc gia, trt t an ton x hi. Ngoi ra Vit Nam cn cm nhp khu mt s hng nhm bo h sn xut trong nc. Hng cm nhp khu c Chnh ph cng b hng nm, c gi tr cho nm hoc cho mt s nm Khung 2.9 Hng cm nhp khu p dng cho thi k 2001-2005 gm (Xem Quyt nh s 46/2001/Q-TTg ngy 4 thng 4 nm 2001 ca Th tng Chnh ph) 1. 2. 3. 4. 5. V kh, n dc, vt liu n Cc loi ma tu Cc ho cht c Sn phm vn ho i tru, phn ng, chi tr em c nh hng xu n gio dc nhn cch v trt t, an ton x hi. Pho cc loi (tr pho hiu)

6.Thuc l iu, x g v cc loi thuc l thnh phm khc 7. Hng tiu dng qua s dng, bao gm cc nhm hng: Hng dt may, giy dp, qun o; Hng in t Hng in lnh Hng in gia dng Hng trang tr ni tht Hng gia dng bng gm, snh s, thu tinh, kim loi, nha cao su cht do v cht liu khc. 8. Phng tin vn ti tay li nghch tr cc loi phng tin chuyn dng. 9. Vt t, phng tin qua s dng My, khung, sm, lp ph tng ng c ca t, my ko, xe hai bnh, ba bnh, gn my.

ng c t trong qua s dng c cng sut t 30W tr xung. Xe p, xe hai bnh, ba bnh gn my qua s dng. t cu thng qua s dng. t vn chuyn hnh khch t 16 ch ngi tr xung qua s dng. t vn chuyn hnh khch trn 16 ch ngi, loi qua s dng qu 5 nm, tnh t nm nhp khu. t vn chuyn hng ho c trng ti di 5 tn, loi qua s dng qu 5 nm, tnh t nm nhp khu. 10. Sn phm, vt liu c cha aming thuc nhm amphibole 11. Cc loi my m chuyn dng v cc chng trnh phn mm mt m s dng trong phm vi

bo v b mt Nh nc.

139

b. Hn ngch nhp khu Hn ngch nhp khu l quy nh ca Nh nc v s lng hoc gi tr mt mt hng no c nhp khu ni chung hoc t mt th trng no , trong mt thi gian nht nh (thng l 1 nm). Hn ngch nhp khu thng l mt hnh thc hn ch v s lng v thuc h thng giy php khng t ng. Khi hn ngch nhp khu c quy nh cho mt loi sn phm c bit no th Nh nc a ra mt nh ngch (tng nh ngch) nhp khu mt hng trong mt khong thi gian nht nh khng k ngun gc hng ho t u n. Khi hn ngch quy nh cho c mt hng v th trng th hng ho ch c nhp khu t nc (th trng) nh vi s lng bao nhiu, trong thi gian bao lu. Thng hn ngch nhp khu c p dng bng cch cp giy php nhp khu cho mt s cng ty. V d ta, cc mt hng c lin quan n cc cn i ln ca nn kinh t quc dn u c quy nh hn ngch nhp khu nh xng du, phn bn, xi mng, ng, thp xy dng. Ch c mt s doanh nghip mi c php nhp khu nhng mt hng trn. Mi doanh nghip c php phn b mt s lng ti a cc mt hng trn trong mt nm. Khung 3.9 Hn ngch nhp khu Vit Nam p dng

Mt hng

Mc hn ch s lng p dng nm 1997

Mc hn ch s lng p dng t 1999

t ch khch di

3.000 chic 140

Cm nhp (p dng vi t di 16 ch ngi t

12 ch Xe ti, xe khch loi khc Xe hai bnh gn my nguyn chic v linh kin lp rp xe 2 bnh gn my 350.000 chic 30.000 chic

nm 2000) Giy php nhp khu

Cm nhp khu Cc doanh nghip trong nc c u t sn xut, lp rp xe 2 bnh gn my dng IKD, c nhp khu linh kin IKD, theo nng lc sn xut ph hp vi giy php kinh doanh cp

Thp xy dng Phi thp Xi mng

500.000 tn 900.000 tn 500.000-700.000 tn

Giy php nhp khu Giy php nhp khu Ch p dng giy php nhp khu i vi xi mng en.

Chinken Giy in cht lng cao, giy carton, duplex ng

1.100.000 tn 20.000 tn

Giy php nhp khu Giy php nhp khu

10.000 tn ng RE cm nhp cc loi ng khc

Giy php nhp khu

Nh nc p dng bin php qun l nhp khu bng hn ngch ch yu l nhm: Bo h sn xut trong nc S dng c hiu qu qu ngoi t

- Thc hin cc cam kt ca Chnh ph ta vi nc ngoi Chng ta bit rng vic bo h sn xut ni a c th t c bng bin php nh thu, cng c th t c bng nh hn ngch nhp khu. Ngoi vic bo h sn xut, hn ngch cn c cp cho cc doanh nghip nhm m bo thc hin cc cam kt m Chnh ph ta k kt vi nc ngoi. Nhng cam kt ny thng mang c ngha chnh tr v kinh t. ng thi, trong khun kh qu ngoi t cho php nhp khu, vic quy nh hn ngch nhm m bo s dng c hiu qu qu ngoi t c c.

141

 Vit Nam, danh mc, s lng (hoc gi tr) cc mt hng nhp khu qun l bng hn ngch cho tng thi k (hng nm) do Chnh ph ph duyt trn c s ngh ca B K hoch v u t, B Thng mi. Danh mc hn ngch c cng b cng khai. Vic phn b hn ngch cho ai cng c cng b cng khai. B Thng mi l c quan qun l Nh nc duy nht c thm quyn phn b hn ngch trc tip cho cc doanh nghip, B Thng mi cng l c quan c trch nhim kim tra thc hin phn b hn ngch cp. Vit Nam, theo quy nh ca B Thng mi (s 195/TMDLXNK ngy 09/04/1992) th vic mua bn hn ngch b nghim cm. Ngi c cp hn ngch nhp khu l cc doanh nghip c Nh nc cho php kinh doanh xut nhp khu, bao gm c cc doanh nghip c vn u t nc ngoi. Mt doanh nghip khi xut khu phi bit mt hng ca mnh c nm trong hn ngch nhp khu ca nc bn hng khng, dng no ? S lng (hoc tr gi) hn ngch quy nh cho mt hng nc nhp khu l bao nhiu? Th thc xin hn ngch v kh nng c th xin c bao nhiu? S thay i trong nhng quy nh cp hn ngch ca nc nhp khu ra sao?y l mt trong nhng vn c ngha chin lc tiu th sn phm ca nh xut khu. V tc ng ca hn ngch, chng ta khng c hiu lm hn ngch mc no hn ch nhp khu m khng lm tng gi trong nc. Hn ngch ging nh thu nhp khu lun lun nng gi hng nhp khu trn th trng ni a. Tc ng ny ca hn ngch cho php cc nh sn xut km hiu qu, sn xut ra mt sn lng cao hn so vi trong iu kin thng mi t do. Hn ngch cng dn ti s lng ph ca ci x hi vi nhng l do ging nh i vi thu nhp khu. i vi Chnh ph v cc doanh nghip trong nc vic cp hn ngch c li l xc nh trc c khi lng (hoc gi tr) nhp khu. Cn thu quan, lng nhp khu ph thuc vo mc linh hot ca cung, cu, l iu thng khng bit trc mt cch chc chn. Nhng tc ng ca hn ngch nhp khu khc tc ng ca thu quan t nht v hai mt quan trng: Th nht, Chnh ph khng c thu nhp t hn ngch. Khi mt hn ngch c dng hn ch nhp khu thay cho thu quan, th lng tin thu ng ra Chnh ph thu c s ri vo bt k ngi no c giy php nhp khu theo hn ngch. Nhng ngi c giy php ny nhp khu hng ho v sau bn li vi 142

gi cao hn ti th trng trong nc. Li nhun m ngi c giy php nhp khu thu c gi l tin thu hn ngch. Ai s nhn c tin thu hn ngch ? C th l cc cng ty thng mi trong nc, hoc c th l Chnh ph ca nc xut khu. Khi chnh ph ca nc xut khu c c quyn bn hng ti th trng trong nc, vn l iu thng xy ra th vic chuyn giao tin thu hn ngch ra nc ngoi lm cho s mt mt (chi ph) ca mt hn ngch thc t s cao hn loi thu quan tng ng. Th hai, hn ngch c th bin mt doanh nghip trong nc tr thnh k c quyn. V do h c th p t gi c c quyn thu c li nhun ti a. ginh li mt phn tin thu hn ngch, Chnh ph nhiu nc thng p dng u gi cc giy php nhp khu theo hn ngch, hoc quy nh hn ngch kt hp vi s dng thu quan (gi l hn ngch thu quan).

P
4.000: Gi quc t 6.000 4.800 4.000
(1) 1,5 (2) 0,5 (3) 0,6 (5) 0,4 (4) 0,5

4.800: Gi quc t + thu nhp khu. 6.000: Gi ni a

Q
0,5 1,0 1,5 2.0
Triu tn

Hnh 4-9 Gi thit bo h ngnh sn xut ng trong nc, thay v p dng hn ngch nhp khu Chnh ph s dng bin php hn ngch kt hp vi s dng thu quan. Trc khi trao i cc s liu a ra phn tch, chng ta lu :

143

Mt l hn ngch nhp khu c s dng phi hp vi thu quan. Hiu qu ca chnh sch ny l lm cho tin thu hn ngch s t hn so vi trng hp khng c thu quan. Ni cch khc, n cho php Chnh ph ginh li c mt phn ca nhng tin thu . Hai l, quyn c nhp khu v bn hng trn th trng ni a thuc v cc doanh nghip trong nc. V th tin thu hn ngch khng c thu quan ginh li s ri vo tay cc doanh nghip c hn ngch . Biu sau y cho thy tc ng ca hn ngch v ng. Trong v d ca chng ta, nh gi ca B thng mi cho rng gi ng th gii mc trung bnh l 4000/1kg, nn phi c hn ngch nhp khu nng gi ng ln mc gi bo h l 6.000/1kg. Nh vy, chnh lch gia gi ti th trng Vit Nam v th trng th gii l 2.000/1kg (6.000 - 4.000). Chnh ph p dng mc thu sut 20% theo gi nhp khu ginh li mt phn tin thu hn ngch, nn quyn c nhp khu c gi tr 1.200/1kg. Trong ch mu dch t do, lng ng nhp khu c th l 1,5 triu tn (2,0 triu tn - 0,5 triu tn), nhng khi c hn ngch th s lng nhp khu ch cn 0,5 triu tn (1,5 triu tn - 1,0 triu tn). Hn ch s lng i vi nhp khu lm tng gi trong nc v pht sinh tin thu cho nhng ngi nhn c hn ngch. Tc ng i vi phc li ca hn ngch c th hin bi din tch nm min (1,2,3,4,5). Do hn ngch lm tng gi, ngi tiu dng s mt i thng d tiu dng l 1+2+3+4+5. Tr gi s b mt l 3,5 t ng. Cc nh sn xut ni a c li t gi cao hn, tiu biu cho mi li ca h c o bng din tch 1, gi tr ca khon li ny l 1,5 t ng. Chnh ph cng s c thu nhp t thu quan, c o bng din tch 5; n bng s lng nhp khu nhn vi mc thu quan v tr gi l 0,4 t ng. Tn tht rng i vi nn kinh t s l din tch cc hnh (1+2+3+4+5) - (1+5) = (2+3+4) = 1,6 t ng. Trong tn tht ny, cc din tch 2 v 4 l do s mo m (mt mt) trong sn xut v tiu dng, tr gi 1 t ng. Din tch 3 th hin khon tin thu hn ngch, m ngi c phn b hn ngch thu c tng ng vi 0,6 t ng. Hn ngch kt hp vi s dng thu quan l mt cch qun l i vi nhp khu ng M. Tuy nhin, M vic cp hn ngch ng li dnh cho Chnh ph nc ngoi. V vy tin thu hn ngch khng c thu quan ginh li s ri vo ti nhng ngi kinh doanh nc ngoi. 144

Qua phn tch trn chng ta thy vic quy nh hn ngch hon ton khng c li cho gii tiu th bi v hn ngch lm tng gi ni a; x hi phi b ra khon chi ph cho vic bo h sn xut km hiu qu. Cc hn ngch hn ch nhp khu khc - Hn ngch thu quan (Tariff quotas) Hn ngch thu quan l ct gim thu quan i vi mt s lng hng nhp khu nht nh. Hng nhp khu vt qu nh mc ny phi np thu cao hn. - Hn ngch thu quan m ca thi trng ti thiu (minimum access tariff quotas) Hn ngch thu quan m ca th trng ti thiu l mt c ch dnh mc ti thiu m ca th trng i vi nhng hng nng sn m cc bin php phi thu quan c chuyn thnh thu quan. Cc cuc m phn vng Urugoay a cng thc m theo mc m ca th trng c la chn trn c s t s: nhp khu/ tiu th trong giai on c s 1986-1988. mc m trong giai on c s thp hn 3% mc tiu th th mc m ca th trng s phi c nng ln ngay 3% v m rng ln thnh 5% vo cui giai on thc hin cc cam kt li vng Urugoay v nng nghip. - Hn ngch thu quan theo mc m ca hin hnh (current access tariff quotas) Hn ngch thu quan theo mc m ca hin hnh m t cc c hi m ca th trng cho hng nng sn khi cc bin php phi thu quan c chuyn thnh phi thu quan. y l mt hnh thc hn ngch c tho lun ti vng m phn Urugoay, theo mc m ca th trng i vi mt sn phm no c xc nh qua vic so snh mc nhp khu trong thi k c s vi mc tiu th. Mc m ca th trng hin nay c thng qua nhm m bo nhp khu t nht 5% tiu th ni a c p dng trong thi k c s 1986 - 1988. Hn ngch cn tr t do lu thng hng ho trn th trng. V vy, iu Xi ca Hip nh chung v thu quan v thng mi 1994 (GATT/1994) v loi b cc hn ch nh lng quy nh cc bn k kt khng c duy tr hoc to ra cc iu cm hoc hn ch no khc tr thu quan, cc khon thu khc, d mang hnh thc hn ngch, giy php xut khu hoc nhp khu v cc bin php khc b cm, tr mt s trng hp c quy nh cht ch. c) Giy php nhp khu hng ho Giy php nhp khu hng ho l mt bin php qun l nhp khu. Nhng giy php nhp khu khc vi hn ngch l c p dng rng ri hn. 145

Giy php nhp khu hng ho c hai loi thng gp: 1. 2. Giy php t ng: Ngi nhp khu xin php nhp khu th cp ngay khng cn i hi g c.

Giy php khng t ng: Loi giy php ny mun xin nhp khu phi c hn ngch nhp khu v hoc b rng buc bi cc hn ch khc v nhp khu. Cc doanh nghip ch c php k hp ng nhp khu cc mt hng thuc loi ny khi c giy php nhp khu ca B Thng mi hoc B chuyn ngnh. Ngi nhp khu phi am hiu nhng quy nh ca Nh nc v vic cp giy php v nhng ph tn c lin quan n vic xin giy php hot ng kinh doanh c thun li, c hiu qu. Vit Nam, giy php nhp khu tng l hng (chuyn hng) c bi b t 15/12/1995. Tuy nhin, giy php nhp khu vn l bin php qun l nhp khu quan trng. Ngy 04/04/2001, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 46/2001/Q-TTg, quy nh c ch qun l hng ho xut nhp khu thi k 2001-2005. Theo , nhiu hng ho chu s qun l, thng qua hnh thc cp giy php, ca B Thng mi v cc B chuyn ngnh. Danh mc hng ho nhp theo giy php ca B Thng mi 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Hng cn kim sot nhp khu theo quy nh ca iu c Quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia, do B Thng mi cng b cho tng thi k (p dng cho n ht nm 2005). Xi mng portland, en v trng p dng n ngy 31 thng 12 nm 2002. Knh trng phng c dy t 1,5mm n 12mm; knh mu tr t 5mm-12mm; knh mu xanh en t 3mm-6mm p dng n ngy 31 thng 12 nm 2001. Mt s loi thp trn, thp gc, thp hnh; mt s loi ng thp hn; mt s loi thp l, thp m p dng n ngy 31 thng 12 nm 2001. Mt s loi du thc vt tinh ch dng lng p dng n ngy 31 thng 12 nm 2001. ng tinh luyn, ng th p dng cho ton b thi k 2001-2005. Xe hai bnh, ba bnh gn my nguyn chic mi 100% v b linh kin lp rp khng c ng k t l ni a ho; my v khung xe hai bnh, ba bnh gn my cc loi, tr loi i theo b linh kin ng k t l ni a ho p dng n ngy 31 thng 12 nm 2002. Phng tin vn chuyn hnh khch t 9 ch ngi ch xung, loi mi (bao gm c loi va ch hnh khch, va ch hng, c khoang ch hng v khoang ch hnh khch chung trong mt carbin p dng n ngy 31 thng 12 nm 2002.

8.

Danh mc hng ho thuc din qun l ca cc b chuyn ngnh

146

1.

Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca B Nng nghip v Pht trin nng thn

Hng ho nhp khu 1 2 3 Thuc th y v nguyn liu sn xut thuc th y Ch phm sinh hc dng trong th y Thuc bo v thc vt v nguyn liu sn xut thuc bo v thc vt 4 5 6 7 Ging cy trng, ging vt nui, cn trng cc loi Thc n chn nui v nguyn liu sn xut thc n chn nui Phn bn, loi mi s dng ti Vit Nam Ngun gen ca cy trng, vt nui; vi sinh vt phc v nghin cu, trao i khoa hc, k thut

Hnh thc qun l Giy php kho nghim Giy php kho nghim Giy php kho nghim

Giy php kho nghim Giy php kho nghim Giy php kho nghim Giy php nhp khu

Ni dung ca giy php kho nghim v thi hn kho nghim c thc hin theo hng dn ca B Nng nghip v Pht trin nng thn. Cn c kt qu kho nghim, B Nng nghip v Pht trin nng thn quyt nh cho php hay khng cho php hng ho c s dng ti Vit Nam. Khi c B Nng nghip v Pht trin nng thn cho php s dng ti Vit Nam, hng ho c nhp khu theo nhu cu, khng b hn ch v s lng, tr gi, khng phi xin giy php nhp khu. 2. Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca B Thu sn 1. Qun l chuyn ngnh ca B Thu sn c thc hin di hnh thc ban hnh cc danh mc hng ho sau y: 2. Danh mc cc loi thu sn cm xut khu Danh mc cc loi thu sn xut khu c iu kin Danh mc ging thu sn c nhp khu thng thng Danh mc thc n nui trng thu sn v nguyn liu sn xut thc n nui trng thu sn c nhp khu thng thng. Danh mc thuc, ho cht, nguyn liu sn xut thuc v ho cht s dng trong nui trng thu sn c nhp khu thng thng.

Cc loi ging, thc n, nguyn liu sn xut thc n, thuc, ho cht v nguyn liu sn xut thuc, ho cht cha c tn trong danh mc nhp khu thng thng ch c nhp khu vo Vit Nam khi c giy php nhp khu kho nghim do B Thu sn cp. Sau thi gian kho nghim, B Thu sn quyt nh b sung hay khng b sung mt hng c lin quan vo danh mc nhp khu thng thng, hng ho c nhp khu theo nhu cu, khng b hn ch v s lng, tr gi v khng phi xin php nhp khu. 3. Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca Ngn hng Nh nc

147

Hng ho nhp khu 1 t chuyn dng ch tin

Hnh thc qun l Ch nh doanh nghip c php nhp khu

My a nng m, phn loi, ng b v hu tin

Ch nh doanh nghip c php nhp khu

Ca kho tin

Ch nh doanh nghip c php nhp khu

Giy in tin

Ch nh doanh nghip c php nhp khu

Mc in tin

Ch nh doanh nghip c php nhp khu

My p phi chng gi v phi chng gi s dng cho tin, ngn phiu thanh ton v cc loi n ch, giy t c gi khc thuc ngnh Ngn hng pht hnh v qun l

Ch nh doanh nghip c php nhp khu

My in tin (theo tiu ch k thut do Ngn hng Nh nc cng b)

Ch nh doanh nghip c php nhp khu Ch nh doanh nghip c php nhp khu

My c, dp tin kim loi (theo tiu ch k thut do Ngn hng Nh nc cng b)

Nguyn tc qun l: Ngn hng Nh nc ch nh doanh nghip c php nhp khu cc loi hng ho quy nh ti danh mc ny v chu trch nhim qun l s dng ng mc ch.

4. Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca tng cc bu in

Hng ho nhp khu 1 2 Tem bu chnh, n phm tem v cc mt hng tem bu chnh . Thit b pht, thu-pht sng v tuyn in c bng tn s nm trong khong t 9KHz n 400GHz, cng sut t 60mW tr ln. 3 Thit b ra a, thit b tr gip bng sng v tuyn v thit b iu khin xa bng sng v tuyn Giy php nhp khu Hnh thc qun l Giy php nhp khu Giy php nhp khu

148

Tng i dung lng ln v nh, thit b truy nhp mng s dng giao din V 5.1 v V5.2

Chng nhn hp chun

5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5

Tng i PABX Thit b truyn dn Cp si quang Cp thng tin kim loi Thit b in thoi khng dy Thit b u cui kt ni vo mng PSTN, ISDN

Chng nhn hp chun Chng nhn hp chun Chng nhn hp chun Chng nhn hp chun Chng nhn hp chun Chng nhn hp chun

My telex

Chng nhn hp chun

My fax

Chng nhn hp chun

My nhn tin

Chng nhn hp chun

My in thoi di ng

Chng nhn hp chun

My in thoi thy hnh tc thp

Chng nhn hp chun

Giy chng nhn hp chun quy nh ti danh mc ny c gi tr ti thiu l 2 nm. Trong thi gian giy chng nhn hp chun cn hiu lc, hng ho c nhp khu theo cc quy nh ca giy chng nhn hp chun, khng b hn ch v s lng hoc tr gi. 5. Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca B vn ho - thng tin Hng ho nhp khu 1 2 Cc loi n phm (sch, bo, tap ch, tranh, nh, lch.) Tc phm in nh v sn phm nghe nhn khc, ghi trn mi cht liu 3 H thng ch bn v sp ch chuyn dng ngnh in (my qut, my khc phn mu, my trng hin phim v bn in, thit b to mu) 4 My in offset, my in flexo, my in ng ng, my in gia nhit, Giy php nhp khu Giy php nhp khu Hnh thc qun l Ph duyt ni dung Ph duyt ni dung

149

my in tampon v my in laser mu i vi sn phm nghe-nhn khng phi tc phm in nh, B Vn ho-Thng tin u quyn cho cc S Vn ho - Thng tin ph duyt ni dung. Ngi nhp khu c quyn ngh ph duyt ni dung ti S Vn ho-Thng tin no thun tin.

Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca B y t

Hng ho nhp khu 1 Cht gy nghin, cht hng tm thn, tin cht (bao gm c thuc thnh phm) 2 Thuc thnh phm phng v cha bnh cho ngi c s ng k 3 Thuc thnh phm phng v cha bnh cho ngi cha c s ng k 4 Nguyn liu sn xut thuc, dc liu, t dc, v nang thuc, bao b tip xc trc tip vi thuc 5 6 7 M phm nh hng trc tip n sc kho con ngi Vc xin, sinh phm min dch Thit b y t c kh nng gy nh hng trc tip n sc kho con ngi 8 Ho cht, ch phm dit cn trng, dit khun dng trong lnh vc gia dng v y t. Nguyn tc qun l: 1. Xc nhn n hng nhp khu phi c hiu lc trong thi gian ti thiu l 24 thng k t ngy n hng c xc nhn. Khng ph duyt v khng s dng bt c bin php no khc hn ch s lng hoc tr gi ca hng ho khi xc nhn n hng. 2. Hng ho thuc din iu chnh ca giy php kho nghim phi tun th ni dung kho nghim v thi hn kho nghim theo hng dn ca B Y t. Cn c kt qu kho nghim, B Y t quyt nh cho php hay khng cho php s dng ti Vit Nam. Khi c B Y t cho php s dng ti Vit Nam, hng ho c nhp khu theo nhu cu, khng b hn ch v s lng, tr gi, khng phi xin giy php nhp khu hoc xc nhn n hng nhp khu. ng k lu hnh Giy php nhp khu Cm nhp khu hoc cp giy php nhp khu ng k lu hnh Giy php kho nghim Hnh thc qun l Cm nhp khu hoc cp giy php nhp khu Xc nhn n hng nhp khu Giy php nhp khu

150

3. Hng ho thuc din iu chnh ca bin php ng k lu hnh, khi c s ng k, c nhp khu theo nhu cu, khng b hn ch v s lng, tr gi, khng phi xin giy php nhp khu hoc xc nhn n hng nhp khu.

Danh mc hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca b nng nghip

Hng ho nhp khu 1 Ho cht c hi v sn phm c ho cht c hi 2 3 4 5 6 7 Natri hydroxyt (dng lng) Acid clohydric Acidsulfuaric k thut Acid sulfuaric tinh khit Acid phosphoric k thut Phn n t hydroxyt nhm Hnh thc qun l Ban hnh danh mc cm nhp khu v danh mc nhp khu c iu kin Quy nh tiu chun Quy nh tiu chun Quy nh tiu chun Quy nh tiu chun Quy nh tiu chun Quy nh tiu chun

Nguyn tc qun l: Tr cc mt hng cm nu ti im 1 phn hng ho nhp khu, i vi cc mt hng cn li B Cng nghip ch quy nh iu kin c nhp khu hoc tiu chun k thut cn p ng khi nhp khu, khng cp giy php, giy xc nhn v khng ph duyt s lng hoc tr gi nhp khu.

3.22.2. Cc bin php qun l v gi Gi tnh thu hi quan Theo quy nh hin hnh, trong trng hp c hp ng mua bn ngoi thng v cc chng t hp l theo quy nh ti iu 50 ca Lut Thng mi (ngy 10-05-1997) th gi tnh thu c xc nh theo hp ng. Tuy nhin, hin ti Nh nc vn cn p dng bng gi ti thiu i vi cc mt hng Nh nc qun l gi xc nh gi tnh thu hng nhp khu. B Ti chnh quy nh c th v Bng gi ti thiu ny. S nhm mt hng do Nh nc qun l gi tnh thu gim t 34 (nm 1996) xung 21 (nm 1997) v 15 nhm (1998) v nay (nm 2001) ch cn 7.

151

Ngoi ra, do kh khn trong vic xc nh chnh xc gi thc t tnh thu, nn ngoi cc nhm hng Nh nc qun l trong Bng gi ti thiu, Tng cc Hi quan cng ban hnh quy nh v bng gi tnh thu ti thiu bao gm nhng mt hng nm ngoi cc nhm mt hng trn. Mc ch ca vic quy nh gi tnh thu nh trn l trnh gian ln thng mi v gin tip tng cng bo h sn xut trong nc. Ph thu (para-tariff measure) Ph thu l phn thu thm ngoi thu nhp khu. V vy, ph thu l phn thu quan c tc dng bnh n gi c, to ngun thu cho ngn sch v bo h sn xut trong nc. Danh mc cc mt hng chu ph thu khng c nh. Ph thu thng p dng vi mt s mt hng khi c bin ng gia gi th gii v gi trong nc. Nhng mt s mt hng gi th gii kh n nh vn p dng ph thu.

Khung 4.9 Cc s mt hng nhp khu chu ph thu

Mt hng

T l ph thu (%)

Mc ch

Thi gian bt u thi hnh

Thi gian bi b

Thp ng Thp tm Nha PVC Nha PVC Xng t Diesel Phn bn ure Phn NPK Rut phch nc nng v

10 4 5 10 20 25 3 4

Bnh n gi Bnh n gi Bnh n gi Thu ngn sch Thu ngn sch Thu ngn sch Thu ngn sch Thu ngn sch

1-10-1997 10-5-1994 10-8-1998 18-4-1999 10-11-1998 10-11-1998 18-7-1998 18-7-1998 20-5-1999 20-5-1999 1-5-2000

152

phch nc nng thng dng t 2,5l tr xung Qut bn, qut cy, qut trn, qut treo tng, qut gi di 100W

30 v 40

Thu ngn sch

1-4-2000

20

Thu ngn sch

1-4-2000

3.22.3. Quyn kinh doanh ca cc doanh nghip Quyn kinh doanh nhp khu Trc y theo Ngh nh s 37/CP ngy 19-04-1994 cu Chnh ph th vic cp php kinh doanh nhp khu cho cc doanh nghip, c quy nh nh sau: 1. 2. Doanh nghip c thnh lp theo ng php lut v cam kt tun th cc quy nh ca php lut.

i vi cc doanh nghip chuyn doanh xut nhp khu, phi hot ng theo ng ngnh hng ng k v c s vn lu ng ti thiu tng ng 200.000USD, c i ng cn b am hiu kinh doanh xut nhp khu. Theo quy nh hin hnh (Ngh nh s 57/1998/N-CP, ngy 31-07-1998) quyn kinh doanh xut nhp khu c m rng ng k. iu 3 Ngh nh ny quy nh: thng nhn l doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t c thnh lp theo quy nh ca php lut c php xut khu, nhp khu hng ho theo ngnh ngh ng k trong giy chng nhn ng k kinh doanh. Ring i vi doanh nghip c vn u t nc ngoi quyn kinh doanh xut, nhp khu cn b hn ch. Cc doanh nghip ny ch c php nhp khu thit b, my mc, vt t, nguyn liu, phng tin vn ti thc hin d n u t phc v sn xut theo quy nh trong giy php u t.

u mi nhp khu Trong c ch qun l nhp khu ca Vit Nam, c mt s mt hng Nh nc quy nh ch c nhp khu thng qua mt s doanh nghip nht nh c Nh nc cho php (u mi nhp khu). Mc ch ca vic quy nh u mi nhp khu l gp phn m bo cung cu, n nh x hi, sc kho ca cng ng v bo h sn xut trong nc. 153

Hin ti c 5 mt hng l xng du, phn bn, xi mng, chinken, ru v dc phm ch c nhp khu qua cc u mi. 3.22.4 Cc ro cn k thut y l nhm gii php gin tip ngn cn gim st hng ho nhp khu t nc ngoi vo trong nc. Cc ro cn ny kh nhiu v phc tp. Cc quy nh k thut, tiu chun Nm 1990. Vit Nam ban hnh php lnh v tiu chun hng ho. n nay c hn 500 tiu chun hng ho khc nhau c ban hnh, trong khong 150 tiu chun bt buc thi hnh. Cc tiu chun bt buc l nhng tiu chun lin quan n lnh vc an ton, v sinh, bo v sc khe, bo v mi trng. Vit Nam, Tng cc Tiu chun o lng v Cht lng thuc B Khoa hc Cng ngh v Mi trng l c quan qun l Nh nc v cc quy nh k thut, tiu chun v th tc xc nh s ph hp. Mt s vn bn lin quan n vn quy nh k thut v th tc xc nh s ph hp c ban hnh. Tuy nhin, cng tc kim tra cht lng hng ho nhp khu cha thc hin c tt, cha ngn cn c hng ho km cht lng thm nhp vo th trng trong nc. C th thy Vit Nam cha s dng hng ro k thut, tiu chun nh mt cng c cn tr nhp khu, bo h sn xut ni a pht trin. Kim dch ng, thc vt Ngy 27-11-1993 Vit Nam ban hnh Quy ch kim dch ng, thc vt. Theo , mi phng tin vn ti, vt phm ngun gc thc vt v tc nhn sinh hc c th gy hi cho sinh thi khi thm nhp vo Vit Nam u phi qua kim dch. Tuy c nhng quy nh c th, cht ch ph hp vi thng l quc t, nhng cho n nay bin php ny cha c s dng tt bo v sc kho con ngi, bo v ng thc vt v to ra hng ro bo v sn xut trong nc. Cc yu cu v nhn mc hng ho y l mt ro cn thng mi c s dng kh ph bin trn th gii, c bit l ti cc nc pht trin. Bin php ny c quy nh cht ch bng h thng vn bn php lut, l cng c bo h rt hu hiu. Vit Nam, trc nm 1999 hu nh cha c quy nh chi tit v nhn, mc hng ho nh mt cng c bo h sn xut. V vy, ngy 30-08-1999, Quy ch ghi nhn mc hng ho c ban hnh da theo 154

Quyt nh s 178/1999/Q-TTg, ngy 30-8-1999 ca Th tng Chnh ph. V thi gian c hiu lc ca Quy ch ny bt u t 1-3-2000. Theo qui nh ca Qui ch trn th hng ho nhp khu vo Vit Nam phi tun th qui nh v ghi nhn nh sau: ghi trn phn nhn nguyn gc cc thng tin thuc ni dung bt buc: tn hng ho; tn a ch ca thng nhn chu trch nhim v hng ho; nh lng ca hng ho; thnh phn cu to; ch tiu cht lng ch yu; ngy sn xut; thi hn s dng; thi hn bo qun; hng dn bo qun; hng dn s dng; xut x hng ho. Ni dung thng tin trn y c ghi bng ting Vit, hoc lm nhn ph ghi nhng thng tin thuc ni dung bt buc trn bng ting Vit nh km nhn nguyn gc ca hng ho trc khi a ra bn th trng Vit Nam. 3.22.5. Cc bin php lin quan n u t nc ngoi. Thu ht vn u t nc ngoi c vai tr rt quan trng n pht trin nn kinh t Vit Nam. Tuy nhin, cc d n u t nc ngoi phi p ng c mt s yu cu nh t l ni a ho; yu cu t l xut khu bt buc, yu cu phi gn vi pht trin ngun nguyn liu trong nc, t cn i ngoi t. Yu cu v t l ni a ho y l mt chnh sch ca Vit Nam i vi mt s ngnh cng nghip c vai tr c bit quan trng i vi nn kinh t trong qu trnh cng nghip ho, hin i ho t nc. Cc d n sn xut lp rp sn phm hon chnh thuc ngnh c kh-in-in t v d n sn xut lp rp ph tng ca cc sn phm hon chnh ny c hng thu xut nhp khu u i theo t l ni a ho. Cc t l u tin ny do B Ti chnh qui nh i vi bn thnh phm, chi tit, cm chi tit, b phn v nguyn liu nhp khu sn xut sn phm hoc ph tng. Sn xut lp rp t: Cc d n xin cp giy php sn xut, lp rp t ti Vit Nam phi ghi r chng trnh sn xut linh kin v ph tng ti Vit Nam. Chng trnh ny phi m bo chm nht l t nm th nm k t khi bt u sn xut, phi s dng linh kin ph tng sn xut ti Vit Nam vi t l t nht l 5% tr gi xe v s tng theo tng nm n nm th 10 t t nht 30% gi tr xe. Sn xut, lp rp xe my v ph tng. Theo qui nh hin hnh t nm th hai k t khi bt u sn xut cc d n sn xut lp rp xe my ti Vit Nam phi thc hin ch to chi tit ti Vit Nam mc 510% gi tr xe my, v tng dn m bo sau 5-6 nm k t nm bt u sn xut t t nht 60% gi tr xe my. Sn xut, lp rp sn phm in t dn dng: Cc d n sn xut, lp rp sn phm in t dn dng ch chp thun dng IKD vi gi tr linh kin, ph tng sn xut ti Vit Nam trong hai nm u chim t nht 20% gi tr sn phm v tng dn trong cc nm tip theo. Yu cu t l xut khu bt buc

155

 thc hin chin lc y mnh xut khu ti Vit Nam ban hnh danh mc 24 sn phm cng nghip c cc d n u t nc ngoi phi m bo xut khu t nht 80% (xem Quyt nh s 229/1998-QBKH ngy 29/04/1998 k t ngy 29/04/1998 k t ngy 29-04-1998 ca B K hoch v u t). y l cc sn phm m sn xut trong nc tng i p ng nhu cu v s lng v cht lng. Yu cu phi gn vi pht trin ngun nguyn liu trong nc. nng cao hiu qu vic s dng vn u t nc ngoi v pht huy tc dng ca vn u t vi vic pht trin mt s ngnh nh chn nui b sa, trng cc loi cy cung cp nguyn liu cho mt s ngnh cng nghip ch bin, Nh nc qui nh cc d n phi gn vi pht trin ngun nguyn liu trong nc. l cc d n u t vo ch bin sa, du thc vt, ng ma, g, sn xut giy, nc tri cy gii kht, thuc da. 3.22.6. Qun l iu tit nhp khu thng qua cc hot ng dch v Nhiu ngnh dch v lin quan n hot ng thng mi thng c Nh nc s dng nh mt cng c cn tr nhp khu. Dch v phn phi Phn phi l hot ng quan trng ca mi doanh nghip sn xut, kinh doanh hng ho. Vit Nam hin cn duy tr cc hn ch v quyn phn phi ca cc doanh nghip nc ngoi. Quyn phn phi bao gm cc quyn tip th v bn sn phm trn th trng ni a. Hin ti cc doanh nghip c vn u t nc ngoi ch c php nhp khu nguyn liu, vt t phc v cho sn xut, khng c php nhp khu trc tip bn hng trn th trng Vit Nam. Nh vy, hn ch quyn phn phi c tc dng nh mt ro cn phi thu quan i vi hng nhp khu. Dch v ti chnh, ngn hng. Hn ch trong giao dch thanh ton: Qui nh khng cho php m th tn dng (L/C) tr chm i vi nhp khu hng tiu dng. Yu cu m bo thanh ton (t cc 80% gi tr th tn dng khi nhp khu hng tiu dng). Hn ch s dng ngoi t: Yu cu cc doanh nghip c vn u t nc ngoi t m bo v nhu cu ngoi t cho hot ng kinh doanh ca mnh, tr cc d n thuc danh mc khuyn khch c Chnh ph h tr ngoi t nh: kt cu h tng, sn xut thay th nhp khu mt s sn phm thit yu, mua nguyn liu sn xut hng xut khu (3 nm u k t khi sn xut hng xut khu). 156

i vi cc doanh nghip Vit Nam yu cu phi m bo kt hi lng ngoi t thu v ca mnh (hin ti qui nh kt hi n 40%). Qun l vay ngoi t: Yu cu cc tho thun vay ngoi t ca cc doanh nghip Nh nc phi c ngn hng chp thun trc khi k (k c cc th tn dng trn mt nm). Cc dch v khc nh gim nh hng ho, dch v vn ti, dch v khai bo v tnh thu cng c tc ng khng nh n to thun li hay cn tr nhp khu. 3.22.7. Cc bin php qun l hnh chnh Cc ro cn v th tc hnh chnh sau c tc dng cn tr nht nh i vi lu chuyn hng ho nhp khu nhm bo h sn xut ni a. t cc nhp khu: bin php ny yu cu cc doanh nghip mun nhp khu nhng mt hng Nh nc khng khuyn khch nhp phi t cc mt khon tin nht nh m khng c hng li. Hng i hng: Mt s mt hng mun nhp khu phi gn xut khu hng ho sn xut ch yu t ngun nguyn liu trong nc. Bin php ny va hn ch nhp khu va khuyn khch xut khu. Bin php ny c thc hin trong nhiu nm vi mt s bn hng, nht l vi Lo. Th tc hi quan: thng thng hay phin h cng to thun li hay cn tr rt ln cho doanh nghip trong nhp khu hng ho. Mua sm ca Chnh ph: chim mt t l ng k trong nhp khu. Nc ta c qui nh v u thu quc t trong mua sm ca Chnh ph. y cng l cch qun l kh ph bin m nhiu nc p dng. Qui tc xut x: Qui tc xut x c nhiu nc s dng nh mt cng c bo h sn xut v thc hin chnh sch thng mi. Hin nay Vit Nam mi ch qui nh v xut x u i vi cc nc thnh vin AFTA/ASEAN (Quyt nh s 416/TM-B nm 1996 ca B Thng mi) v EU (Thng t s 33/TC-TCT ca B Ti chnh qui nh danh mc hng ho v thu xut nhp khu thc hin chng trnh gim thu hng nhp xut x t EU). Hin ti, Vit Nam cha c qui nh v qui tc xut x khng u i. 3.22.8 Cc bin php bo v thng mi tm thi Trong quan h thng mi quc t, thng xy ra nhng hin tng cnh tranh khng lnh mnh hoc p dng chnh sch phn bit i x. Theo GATT/1994 nu b y vo tnh trng trn th cc quc gia c php p dng cc bin php i khng. Trong lut thu xut nhp khu, nhp khu b sung nm 1998 qui nh: hng ho nhp khu vo Vit Nam ngoi vic phi chu thu nhp khu theo Lut cn phi chu thu chng ph gi, hoc thu chng tr cp hoc thu chng phn bit i x. Ba loi thu mi b sung vo lut thu nhp khu nm 1998 c coi l nhng bin php bo v thng mi tm thi.

157

Thu chng ph gi: p dng trong trng hp hng nhp khu vo Vit Nam m gi bn ca nc xut khu qu thp so vi gi bn thng thng do c bn ph gi, gy kh khn cho s pht trin ngnh sn xut tng t ca nc ta. Mc thu ny c tnh theo mc chnh lch cao nht gia gi thng thng v gi nhp khu ca hng ho . Thu chng tr cp p dng cho hng ho nhp khu vo Vit Nam vi gi bn ca hng ho qu thp so vi thng thng do c c tr cp ca nc xut khu, gy kh khn cho s pht trin ca ngnh sn xut tng t ca Vit Nam. Mc thu ny c da trn c s chnh lch gia mc tr cp v ph np n xin tr cp. Thu chng phn bit i x: p dng cho hng ho nhp khu vo Vit Nam c xut x t nc m c s phn bit i x v thu nhp khu hoc c nhng bin php phn bit i x khc i vi hng ho ca Vit Nam. m bo tnh php l v tnh linh hot i vi loi thu ny, mc thu nhp khu thng gi l mc thu tr a do U ban Thng v Quc hi quy nh. Mc thu tr a p dng c tnh tm thi nhm p li hnh vi cnh tranh khng lnh mnh trong thng mi quc t. Hin nay, tuy c qui nh trong lut th 3 loi thu trn, nhng Vit Nam vn dng vn bn php lut v cc hnh vi trn y. Vit Nam cng cha p dng cc loi thu ny trong thc t. 3.22.9 nh hng vic s dng cc cng c qun l, iu hnh nhp khu Chng ta lit k v phn tch tc ng ca cc cng c qun l, iu hnh nhp khu i vi vic pht trin sn xut v bo h sn xut ni a. khi qut li, chng ta th nu nhng u im v nhc im ca bin php thu quan v phi thu quan qua thc tin thc hin Vit Nam v cc nc. Thu quan: s bo h c tin hnh bi thu quan c tha nhn l c ba u im ln: R rng n nh, d d on D m phn ct gim mc bo h

158

Nhng nhc im d thy ca thu quan l khng to c hng ro cn nhanh chng. Trc tnh th c tnh cp bch nh hng nhp khu tng nhanh gy tn hi hoc e do s tn ti ca mt ngnh sn xut ni a, th cc bin php qun l phi thu quan t ra hu hiu hn, c th ngay lp tc chn ng dng hng ho nhp khu trn vo trong nc. Cc bin php phi thu quan: ngoi thu quan ra, tt c cc bin php khc, d l theo qui nh php l hay tn ti trn thc t tc ng n phng hng nhp khu u thuc vo cc ro cn phi thu quan. Mi mt bin php phi thu quan c th c mt hoc nhiu thuc tnh nh p dng ti bin gii hay ni a, ph hp hoc khng ph hp vi thng l quc t, nhm bo h hay khng bo h. Cc bin php phi thu quan c u im l: Rt phong ph v hnh thc p ng c nhiu mc tiu

Nhiu ro cn phi thu quan cha b cam kt ct gim hay loi b Tuy nhin, cc ro cn phi thu quan c nhc im l: Khng r rng v kh d on Thc thi kh khn v tn km trong qun l

Nh nc khng hoc t thu c li ch ti chnh nh hng chung s dng cng c qun l iu hnh nhp khu Cc bin php thu quan v phi thu quan l nhng cng c chnh nhm qun l, iu hnh nhp khu bo h sn xut m cc quc gia u p dng. Mi cng c u c u im v nhc im nn chng thng c s dng b sung cho nhau qun l nhp khu nhm thc y v bo h sn xut trong nc. Mc d v l thuyt WTO v cc nh ch thng mi khu vc thng ch tha nhn thu quan l cng c bo h hp php duy nht, nhng trn thc t cc quc gia khng ngng s dng cc ro cn thng mi phi thu quan mi, va p ng mc ch bo h, va khng tri vi thng l quc t. Xu hng chung trong vic s dng thu quan qun l v iu hnh nhp khu l thu nh vo hng nhp khu phi c gim dn, vic nh thu phi m bo r rng, minh bch khng gy cn tr cho t do bun bn.

159

Xu hng chung ca vic p dng cc bin php phi thu quan bo h sn xut trong nc l chuyn t cc bin php mang tnh hn ch nh lng trc tip sang cc bin php tinh vi hn nh thu chng ph gi, thu i khng, tiu chun k thut, cc qui nh v nhn mc, cc tiu chun v mi trng.v.v Cn lu rng cc bin php hn ch nh lng tuy b WTO ngn cm. Nhng hn ch nh lng nh cm nhp khu hay hn ngch nhp khu vn cn c p dng trong nhng trng hp cn thit m bo v duy tr an ninh quc gia, gi gn o c vn ho, bo v mi trng hay trong mt vi trng hp ngoi l c bit. Bin php hn ngch vn c tha nhn v c nhiu nc p dng bo h ngnh dt may. (Theo Hip nh Dt may ca WTO th n nm 2005 cc nc thnh vin WTO mi loi b bin php ny). Ngoi ra mt bin php mang tnh cht hn ch nh lng khc cng c WTO tha nhn v p dng rng ri l hn ngch thu quan trong nng nghip. Vic s dng cc cng c qun l v iu hnh nhp khu c mang li hiu qu nh mong mun v c thch ng c vi cc nh ch thng mi v nguyn tc chung ca mi trng thng mi quc t hay khng ph thuc vo s chn lc v kt hp khn kho ca Chnh ph trong vic p dng cc bin php phi thu quan h tr cho bin php thu quan. Nu bit kt hp kho lo hai cng c ny sn xut trong nc s c bo h v pht trin sc cnh tranh ca hng ho trong nc s c nng cao v kinh t Vit Nam s tng bc hi nhp vi kinh t khu vc v quc t.

160

Chng 10 chnh sch, bin php khuyn khch sn xut v y mnh xut khu
Xut khu c tha nhn l mt hot ng rt c bn ca hot ng kinh t i ngoi, l phng tin thc y nn kinh t pht trin. Vic m rng xut khu tng thu nhp ngoi t cho t nc v cho nhu cu nhp khu phc v cho s pht trin kinh t l mt mc tiu quan trng nht ca chnh sch thng mi. Nh nc v ang thc hin cc bin php thc y cc ngnh kinh t hng theo xut khu, khuyn khch khu vc t nhn m rng xut khu gii quyt cng n vic lm v tng thu ngoi t cho t nc. Chng ny nhm vo vic nghin cu vai tr ca xut khu, mc tiu phng hng xut khu v nhng bin php chnh sch thc y xut khu. I.Vai tr ca xut khu i vi qu trnh pht trin kinh t. 1. Xut khu to ngun vn ch yu cho nhp khu phc v cng nghip ho t nc. Cng nghip ho t nc theo nhng bc i thch hp l con ng tt yu khc phc tnh trng ngho v chm pht trin ca nc ta. cng nghip ho t nc trong mt thi gian ngn, i hi phi c s vn rt ln nhp khu my mc, thit b, k thut, cng ngh tin tin. Ngun vn nhp khu c th c hnh thnh t cc ngun nh: - u t nc ngoi - Vay n, vin tr - Thu t hot ng du lch, dch v thu ngoi t
161

- Xut khu sc lao ng. Cc ngun vn nh u t nc ngoi, vay n v vin tr. tuy quan trng, nhng ri cng phi tr bng cch ny hay cch khc thi k sau ny. Ngun vn quan trng nht nhp khu, cng nghip ho t nc l xut khu. Xut khu quyt nh quy m v tc tng ca nhp khu. nc ta, thi k 1986-1990 ngun thu v xut khu m bo trn 55% nhu cu ngoi t cho nhp khu; tng t thi k 1991-1995 v 1996-2000 l 75,3% v 84,5%. Trong tng lai, ngun vn bn ngoi s tng ln. Nhng mi c hi u t v vay n ca nc ngoi v cc t chc quc t ch thun li khi cc ch u t v ngi cho vay thy c kh nng xut khu - ngun vn duy nht tr n - tr thnh hin thc. 1.2 Xut khu ng gp vo vic chuyn dch c cu kinh t, thc y sn xut pht trin. C cu sn xut v tiu dng trn th gii v ang thay i v cng mnh m. l thnh qu ca cuc cch mng khoa hoc, cng ngh hin i. S chuyn dch c cu kinh t trong qu trnh cng nghip ho ph hp vi xu hng pht trin ca kinh t th gii l tt yu i vi nc ta. C hai cch nhn nhn v tc ng ca xut khu i vi sn xut v chuyn dch c cu kinh t. Mt l, xut khu ch l vic tiu th nhng sn phm tha do sn xut vt qu nhu cu ni a. Trong trng hp nn kinh t cn lc hu v chm pht trin nh nc ta, sn xut v c bn cn cha tiu dng nu ch th ng ch s tha ra ca sn xut th xut khu s vn c nh b v tng trng chm chp. Sn xut v s thay i c cu kinh t s rt chm chp. Hai l, coi th trng v c bit th trng th gii l hng quan trng t chc sn xut. Quan im th hai chnh l xut pht t nhu cu ca th trng th gii t chc sn xut. iu c tc ng tch cc n chuyn dch c cu kinh t, thc y sn xut pht trin. S tc ng ny n sn xut th hin : - Xut khu to iu kin cho cc ngnh khc c c hi pht trin thun li. Chng hn, khi pht trin ngnh dt may xut khu s to c hi cho vic pht trin ngnh sn xut
162

nguyn liu nh bng hay thuc nhum. S pht trin ca ngnh cng nghip ch bin thc phm xut khu, du thc vt, ch c th s ko theo s pht trin ca ngnh cng nghip ch to thit b phc v cho n. - Xut khu to ra kh nng m rng th trng tiu th gp phn cho sn xut pht trin v n nh. - Xut khu to iu kin m rng kh nng cung cp u vo cho sn xut, nng cao nng lc sn xut trong nc. - Xut khu to ra nhng tin kinh t - k thut nhm ci to v nng cao nng lc sn xut trong nc. iu ny mun ni n xut khu l phng tin quan trng to ra vn v k thut, cng ngh t th gii bn ngoi vo Vit Nam, nhm hin i ho nn kinh t ca t nc, to ra mt nng lc sn xut mi. - Thng qua xut khu, hng ho ca ta s tham gia vo cuc cnh tranh trn th trng th gii v gi c, cht lng. Cuc cnh tranh ny i hi chng ta phi t chc li sn xut, hnh thnh c cu sn xut lun thch nghi c vi th trng. - Xut khu cn i hi cc doanh nghip phi lun i mi v hon thin cng vic qun tr sn xut kinh doanh, thc y sn xut m rng th trng. 1.3 Xut khu c tc ng tch cc n vic gii quyt cng n vic lm v ci thin i sng ca nhn dn. Tc ng ca xut khu n i sng bao gm rt nhiu mt. Trc ht sn xut hng xut khu l ni thu ht hng triu lao ng vo lm vic v c thu nhp khng thp. Xut khu cn to ra ngun vn nhp khu vt phm tiu dng thit yu phc v i sng v p ng ngy mt phong ph thm nhu cu tiu dng ca nhn dn. 1.4 Xut khu l c s m rng v thc y cc quan h kinh t i ngoi ca nc ta. Chng ta thy r xut khu v cc quan h kinh t i ngoi c tc ng qua li ph thuc ln nhau. C th hot ng xut khu c sm hn cc hot ng kinh t i ngoi khc v to iu kin thc y cc quan h ny pht trin. Chng hn, xut khu v cng ngh sn xut hng xut khu thc y
163

quan h tn dng, u t, m rng vn ti quc t.Mt khc, chnh cc quan h kinh t i ngoi chng ta va k li to tin cho m rng xut khu. Tm li, y mnh xut khu c coi l vn c ngha chin lc pht trin kinh t v thc hin cng nghip ho t nc. II. Mc tiu, nhim v chnh sch v phng hng xut khu 2.1 Hin trng xut khu ca Vit Nam Phn Ngoi thng Vit Nam qua cc thi k m t c im pht trin ngoi thng ni chung v xut khu ni ring. T s m t c im xut khu trong nhng nm gn y, chng ta c th d dng nhn thy hin trng xut khu ca ta nh sau: 1.Tuy tc xut khu tng nhanh trong vi nm gn y nhng quy m cn rt nh b, cha p ng c nhu cu nhp khu ca nn kinh t. 2. C cu xut khu thay i rt chm chp, xut khu i b phn l hng ho dng s ch. Kh nng cnh tranh ca hng ho xut khu ca ta rt yu. 3 4 3. Hng xut khu cn manh mn, mt hng xut khu ch lc cn qu t.

4. Kim ngch xut khu nh, nhng li c qu nhiu doanh nghip xut khu dn n cnh tranh khng lnh mnh gia cc doanh nghip trn th trng trong v ngoi nc. Hin trng trn y cn c khc phc. Chng ta s cp n bin php khc phc cc phn sau ca chng ny. 2.2 Mc tiu ca xut khu Mc tiu ca xut khu m chng ta mun ni n y l mc tiu ni chung ca hot ng xut khu. Mc tiu ny c th khng hon ton ging vi mc tiu ca mt doanh nghip, hay mc tiu c th ca mt thi k no . Mt doanh nghip c gng xut khu c th khng phi nhp khu, m thu ngoi t v hng li nhun do vic chuyn i t ngoi t thu c ra ng Vit Nam.

164

 mt thi im no , xut khu cng c th c dng tr n, mua v kh, chi cho cc hot ng ngoi giao. l nhng mc tiu, nhng mc tiu quan trng ch yu nht ca xut khu l nhp khu p ng nhu cu ca nn kinh t. Nhu cu ca nn kinh t rt a dng: phc v cho cng nghip ho t nc, cho tiu dng, cho xut khu v to thm cng n vic lm. Xut khu l nhp khu, do th trng xut khu phi gn vi th trng nhp khu. Phi xut pht t yu cu th trng nhp khu xc nh phng hng v t chc ngun hng thch hp. 2.3 Nhim v xut khu thc hin tt mc tiu trn, hot ng xut khu cn hng vo thc hin cc nhim v sau: 1. Phi ra sc khai thc c hiu qu mi ngun lc ca t nc (t ai, vn, nhn lc, ti nguyn thin nhin, c s vt cht) 2. Nng cao nng lc sn xut hng xut khu tng nhanh khi lng v kim ngch xut khu. 3. To ra nhng mt hng (nhm hng) xut khu ch lc p ng nhng i hi ca th trng th gii v ca khch hng v cht lng v s lng, c sc hp dn v kh nng cnh tranh cao. 2.4 Phng hng pht trin ngun hng xut khu trong thi gian ti 1. Cn c xc nh phng hng xut khu a. Cn c vo ngun lc bn trong: - Dn s v lao ng - Ti nguyn thin nhin, t ai nng nghip, rng bin, khong sn. - C s h tng - V tr a l - v.v...
165

b) Cn c vo yu cu v xu hng pht trin ca th trng. i vi chng ta, l nhu cu ca cc th trng nhp khu, cc th trng truyn thng, cc th trng gn. c) Cn c vo hiu qu kinh t tc li th tng i ca mt hng (nhm hng) xut khu. 2. Phng hng c cu xut khu Da vo cc cn c nu, chng ta d nh trc mt huy ng mi ngun lc c th c y mnh xut khu, to cng n vic lm, thu ngoi t. ng thi cn ch ng gia tng xut khu sn phm ch bin v ch to vi gi tr gia tng ngy cng cao, ch trng cc sn phm c hm lng cng ngh v tri thc cao, gim dn t trng hng th; mt hng mu m cn p ng nhu cu ca th trng; ch trng vic gia tng hot ng dch v xut khu (xem bng 1-10) 3. Phng hng hnh thnh cc vng sn xut hng xut khu + ng bng Nam b: sn xut v xut khu la, go, tht, thu sn, cy n qu. + ng Nam b: Cy cng nghip nh cao su, c ph, ht tiu, tht. + Duyn hi min Trung: Tht, lm sn, thu sn. + Ty nguyn: C ph, cao su, du, tm, lm sn. + Khu bn c: Tht, cy cng nghip ngn ngy (lc), cy cng nghip di ngy (c ph), khong sn (qung st, thic). + ng bng sng Hng: Tht, cy cng nghip ngn ngy, rau qu. + Min Trung du: Ch, lm sn, khong sn, tht + Thnh ph: Ch bin nng sn, sn xut cng nghip nh, cng nghip c kh. + Vng bin v thm lc a: Khai thc thu sn v du kh. 4. Ngnh hng xut khu then cht a) Nng nghip v ng nghip 1. Kinh t vn, thc phm ch bin v gia v
166

2. Hi sn 3. Lng thc 4. Ht c du v du n b) Lm nghip v n in 5. G v sn phm g 6. Cao su v sn phm cao su c) Hot ng cng nghip 7. May mc v t tm 8. Nhng sn phm in t, in v c kh 9. Da v cc sn phm da 10. Th cng nghip v cc hng th cng

III. Nhng bin php chnh sch y mnh v h tr xut khu

Trong qu trnh thc hin chin lc pht trin hng ngoi, y mnh xut khu tr thnh phng hng ch yu ca chnh sch ngoi thng. Bng 1-10 D kin c cu hng ho xut khu 2001-2010
2000 Tn hng 1.Khong sn T trng khong sn(%) Du th v sn phm du Than Cc loi qung 2. Nng lm thu sn chnh T trng NLTS chnh (%) Lc nhn Cao su v cao su ch bin C ph v c ph ch bin Ch Go Lng (Tn) Tr gi (Triu USD) 3.296 24,4 3.200 96 0 3.158 77.000 245.000 630.000 40.000 3.800.000 23,4 40 153 500 50 720 130.000 300.000 700.000 78.000 4.500.000 Lng (Tn) 2005 Tr gi (Triu USD 2.520 9,3 2.400 120 0 5.845 21,6 75 250 700 100 1.000 180.000 500.000 750.000 140.000 4.500.00 0 Lng (Tn) 2010 Tr gi (Triu USD 1.750 3,5 1.600 150 0 8.600 17,2 100 500 850 200 1.200

16.800.00 0 3.100.000

11.800.00 0 4.000.000

8.000.00 0 5.000.00 0

167

Rau qu v rau qu ch bin Thu sn v thu sn ch bin Nhn iu Ht tiu 3. Hng ch bin chnh T trng hng ch bin chnh (%) Th cng m ngh Dt may Giy dp Thc phm ch bin Sn phm g Ho phm tiu dng Sn phm nha Sn phm c kh -in Vt liu xy dng 4. Hng ch bin cao T trng hng ch bin cao (%) in t v linh kin my tnh Phn mm Tng cc mt hng trn T trng cc mt hng trn Hng khc T trng cc mt hng khc D kin tng kim ngch

180 1.200 23.000 50.000 115 200 4.240 31,4 280 1.950 1.650 100 200 30 10 10 10 750 5,6 750 0 11.444 85 2.056 15 13.500 40.000 50.000

800 2.500 200 220 11.500 42,6 800 5.000 4.000 200 600 200 200 300 200 2.500 9,3 2.000 500 22.365 83 4.635 17 27.000 80.000 60.000

1.600 3.500 400 250 20.600 41,2 1.500 7.500 7.000 700 1.200 600 600 1.000 500 7.000 14,0 6.000 1.000 37.950 76 12.050 24 50.000

Ngun: Bn tm tt chin lc pht trin xut nhp khu thi k 2001-2010 ca B Thng mi 3/10/2000. Th trng cho xut khu hng ho ca Vit Nam, cng nh nhiu nc khc lun lun kh khn. Vn th trng khng phi ch l vn ca mt nc ring l no, m m tr thnh vn trng yu ca nn kinh t th trng. V vy, vic hnh thnh mt h thng cc bin php y mnh xut khu tr thnh cng c quan trng nht chim lnh th trng nc ngoi. Mc ch ca cc bin php ny l nhm h tr m mang sn xut hng xut khu vi nhng chi ph thp, to iu kin cho ngi xut khu t do cnh tranh trn th trng nc ngoi. Cc bin php y mnh xut khu c th chia thnh ba nhm:
168

1. Nhm bin php lin quan n t chc ngun hng, ci bin c cu xut khu 2. Nhm bin php ti chnh 3. Nhm bin php th ch - t chc 3.1 Cc bin php to ngun hng v ci bin c cu xut khu 3.11 Xy dng cc mt hng xut khu ch lc mc d c chnh sch a dng ho mt hng xut khu, ngha l mt nc khng ch chuyn vo xut khu mt vi sn phm, nhng cc quc gia u c chnh sch xy dng nhng mt hng ch lc - nhng con ch bi - ca nn Ngoi thng. Trong nn ngoi thng ca mt nc, ngi ta thng chia thnh mt hng xut khu ch lc, hng xut khu quan trng v hng xut khu th yu. Hng ch lc l loi hng chim v tr quyt nh trong kim ngch xut khu do c th trng ngoi nc v iu kin sn xut trong nc thun li. Hng quan trng l hng khng chim t trng ln trong kim ngch xut khu, nhng i vi tng th trng, tng a phng li c v tr quan trng. Hng th yu gm nhiu loi, kim ngch ca chng thng nh. Vn xy dng cc mt hng xut khu ch lc c Nh nc ra t cui nhng nm 1960. Tuy nhin, ch mi gn y, khi chng ta tip xc mnh m vi th trng th gii, chng ta mi cm nhn vn mt cch nghim tc. Hng xut khu ch lc hnh thnh nh th no ? Trc ht n c hnh thnh qua qu trnh thm nhp vo th trng nc ngoi, qua nhng cuc c st cnh tranh mnh lit trn th trng th gii. V cuc hnh trnh i vo th trng th gii y ko theo vic t chc sn xut trong nc trn quy m ln vi cht lng ph hp vi i hi ca ngi tiu dng. Nu ng vng c th mt hng lin tc pht trin. Nh vy, mt mt hng ch lc ra i t nht cn c 3 yu t c bn:
169

1. C th trng tiu th tng i n nh v lun cnh tranh c trn th trng . 2. C ngun lc t chc sn xut v sn xut vi chi ph thp thu c li trong bun bn. 3. C khi lng kim ngch ln trong tng kim ngch xut khu ca t nc. V tr ca mt hng xut khu ch lc khng phi l vnh vin. Mt mt hng thi im ny c th c coi l hng xut khu ch lc, nhng thi im khc th khng. V d: Vo nhng nm 1960 th than c th coi l mt hng xut khu ch lc ca Vit Nam. Nhng nay, vo u nm 1990 th c th coi du th, go l mt hng xut khu ch lc ca nc ta. Vic xy dng cc mt hng xut khu ch lc c ngha ln i vi: - M rng quy m sn xut trong nc, trn c s ko theo vic chuyn dch c cu kinh t theo hng cng nghip ho, m rng v lm phong ph th trng ni a. - Tng nhanh kim ngch xut khu - To iu kin gi vng, n nh th trng xut khu v nhp khu - To c s vt cht m rng cc quan h hp tc kinh t, khoa hc k thut vi nc ngoi. hnh thnh c nhng mt hng xut khu ch lc Nh nc cn c nhng bin php, chnh sch u tin h tr trong vic nhanh chng c c nhng mt hng, nhm hng xut khu ch lc. Cc bin php v chnh sch u tin l thu ht vn u t trong v ngoi nc v cc chnh sch ti chnh cho vic xy dng cc mt hng xut khu ch lc. 3.12 Gia cng xut khu a). Khi nim gia cng: gia cng l s ci tin c bit cc thuc tnh ring ca cc i tng lao ng (vt liu) c tin hnh mt cch sng to v c thc nhm t c mt gi tr s dng mi no (1). l khi nim chung v gia cng. Cn gia cng xut khu l g ?
170

 l mt hot ng m mt bn - gi l bn t hng giao nguyn vt liu, c khi c my mc, thit b v chuyn gia cho bn kia gi l bn nhn gia cng - sn xut ra mt mt hng mi theo yu cu ca bn t hng. Sau khi sn xut xong, bn t hng nhn hng ho t bn nhn gia cng v tr tin cng cho bn lm hng gi l hot ng gia cng. Khi hot ng gia cng vt ra khi phm vi bin gii quc gia th gi l gia cng xut khu. Tm li, gia cng xut khu l a cc yu t sn xut (ch yu l nguyn liu) t nc ngoi v sn xut hng ho, nhng khng phi tiu dng trong nc m xut khu thu ngoi t chnh lch do tin cng em li. V vy, suy cho cng, gia cng xut khu l hnh thc xut khu lao ng, nhng l loi lao ng di dng c s dng (c th hin trong hng ho), ch khng phi di dng xut khu nhn cng ra nc ngoi.
(1) T in kinh t (CHDC c), NXB Kinh t, 1972, Trang 915

b) C hai loi quan h gia cng quc t Mt l, bn t gia cng cung cp nguyn liu hoc bn thnh phm (khng chu thu quan) cho ngi nhn gia cng ch bin sn phm v giao tr li cho bn gia cng. y cha c s chuyn giao quyn s hu i vi nguyn liu. Thc cht y l hnh thc lm thu cho bn t gia cng, bn nhn gia cng khng c quyn chi phi sn phm lm ra. Hai l, nguyn liu hoc bn thnh phm c xut i nhm gia cng ch bin v sau nhp thnh phm tr li. Trong quan h ny, quyn s hu i vi nguyn liu c chuyn giao. V vy, khi nhp tr li cc b phn gi tr thc t tng thm u phi chu thu quan. Thc cht y l hnh thc bn t gia cng giao nguyn vt liu, gip k thut cho bn nhn gia cng v bao tiu sn phm. c) Cc hnh thc gia cng xut khu + Gia cng sn phm cng nghip xut khu (bao gm c tiu th cng nghip). + Gia cng sn phm nng nghip xut khu (gm trng trt v chn nui). d) Li ch gia cng xut khu
171

+ Qua gia cng xut khu, khng nhng chng ta c iu kin gii quyt cng n vic lm cho nhn dn m cn gp phn tng thu nhp quc dn v c bit tng ngun thu ngoi t. + Thc y cc c s sn xut trong nc, nhanh chng thch ng vi i hi ca th trng th gii, gp phn ci tin cc quy trnh sn xut trong nc theo kp trnh quc t. + To iu kin thm nhp th trng cc nc trnh nhng bin php hn ch nhp khu do cc nc ra. + Khc phc kh khn do thiu nguyn liu sn xut cc mt hng xut khu, c bit l trong ngnh cng nghip nh, tranh th vn v k thut nc ngoi. e) tranh th c nhng li ch ca gia cng xut khu, chng ta cn lu mt s im sau: + V mt hng gia cng: Chng ta tp trung vo nhng mt hng tiu dng truyn thng, trc ht l nhng mt hng th cng m ngh, cng nghip nh, cng nh mt s ngnh lp rp hng cng nghip tiu dng. + V la chn khch hng gia cng: Tm n nhng khch hng c nhu cu gia cng ln, c tnh cht lu di v n nh. + Cn gii quyt mt s kh khn trong nc nh: u t thit b, my mc hin i cho cc c s gia cng - Khc phc thi lm n tu tin ca cc c s gia cng v quy cch, phm cht, v thi gian giao hng... 3.13. u t cho sn xut a) ngha Trong mt nn kinh t m sn xut nh cn l ph bin, tng nhanh ngun hng xut khu, chng ta khng th trng ch vo vic thu gom nhng ca ci t nhin, cng khng th ch da vo vic thu mua nhng sn phm tha nhng rt bp bnh ca nn sn xut nh, phn tn, hoc bng lng vi nng lc sn xut ca cc c s cng nghip hin c, phi qun trit mt nguyn l c bn trong thng mi l sn xut v trao i nhng sn phm m th trng cn, ch khng phi bn nhng g ta c. V vy, chng ta phi xy dng thm nhiu
172

cc c s sn xut mi to ra ngun hng xut khu di do, tp trung, c cht lng cao, t tiu chun quc t. Do , u t l bin php c ngha quyt nh gia tng xut khu. b) nh hng ca chnh sch u t - Dnh u tin u t cho cc ngnh sn xut hng xut khu, hn ch hoc khng u t cho cc ngnh thay th nhp khu m nng lc sn xut trong nc p ng nhu cu. Trong u t cn tp trung vo cc ngnh hng ch lc v d n nng cao cp ch bin, t nng cao kh nng cnh tranh ca hng ho. C chnh sch u tin, u i v thu, v li sut cho cc d n theo hng ny. - i vi nng sn, ch trng u t i mi ging cy trng, i mi cng ngh, t nng cao cht lng, hiu qu v sc cnh tranh, ph hp vi nhu cu trn th trng. - Quan tm c bit n u t trc tip cho hot ng xut khu nh bn cng, kho tng, cc trung tm thng mi nc ngoi, cc hot ng xc tin xut khu, ch trng u t o to ngun nhn lc, c bit l cn b qun l, qun tr doanh nghip. - To mi trng thun li thu ht mnh vn u t trc tip nc ngoi cho xut khu. Pht trin hp l cc khu ch xut khuyn khch cc doanh nghip nc ngoi gia tng xut khu. M rng th trng li ko cc doanh nghip nc ngoi u t nc ta, xut sang th trng c dung lng ln. c) Coi trng hiu qu ca vn u t u t vo sn xut hng ho xut khu c hiu qu cn phi lm r nhng vn sau y trc khi quyt nh u t: - S cn thit v mc cn thit phi u t. - Quy m u t. - Hiu qu u t. c sc thuyt phc v s cn thit v mc cn thit i vi khon vn u t ta cn xc nh c th bng cch tnh ton: - Nhu cu ca th trng hin ti.
173

- D bo nhu cu th trng trong tng lai. - Kh nng chim lnh th trng. - Kh nng cnh tranh trn th trng. Vic phn tch th trng nc ngoi gp rt nhiu kh khn do thiu thng tin. Vic thu thp thng tin khng n gin. Do vy, trc khi quyt nh mt d n u t cho sn xut hng xut khu, ta cn t chc cc cuc tham quan, tm hiu kho st th trng, t chc i thoi, m phn trc tip vi cc nh kinh doanh ngoi quc. Quy m ca u t ln nh ph thuc vo tnh cht ca tng loi sn phm, quy m ca th trng, kh nng vn c th huy ng. Trong hon cnh nc ta hin nay, vn u t cha nhiu ta cn lu ti cc c s sn xut i hi vn u t khng ln, hiu sut u t tng i cao, thi gian xy dng, m rng c s sn xut v thu hi vn tng i nhanh. m bo t c hiu qu kinh t cao cn: - u t ng b to ra sn phm hon chnh, v d trong nng nghip ch trng c khu sn xut, vn chuyn, ch bin, bo qun, bao b. Trong cng nghip cn ch trng c khu sn xut chnh v cc khu ph tr. - u t vo sn xut cc sn phm c dung lng th trng ln, n nh nhm thu c hiu qu kinh t theo quy m. - La chn cng sut thch hp cho d n. Hiu qu ca vn u t c xc nh bi cc ch tiu c bn sau: 1. T l gi tr gia tng tnh trn mt ng vn u t tc bng: T l = Gi tr gia tng Vn u t

Nu hng nm hot ng dng t l sau: T l (hng = nm) Gi tr gia tng hng nm Khu hao hng nm
174

2. To vic lm cho ngi lao ng: th hin hai kha cnh - S ch lm vic do d n to ra - Mc s dng lao ng Tng s vn Mc s dng lao u t ng = S lao ng s dng Ni chung t l ny cng nh cng tt. Tuy nhin, cc ngnh k thut cng cao cng hin i th t l ny cng ln. 3. Nng sut lao ng Nu ch da vo ch tiu mc s dng lao ng th mt d n c coi l tt c th l tng c s lng lao ng tuyn dng. Nhng iu quan trng l nng sut lao ng ra sao. V vy, cn xt n ch tiu nng sut lao ng. Nng sut ng = 4. Tng thu ngoi t Thu ngoi t do xut khu bng gi FOB mt sn phm nhn vi khi lng sn phm xut khu. Nhng xut khu, d n u t vn cn nhp khu my mc, thit b, nguyn liu lm pht sinh ngoi t cho nhp khu. V vy, cn xem xt d n ng gp nh th no cho vic tng thu ngoi t. Tng thu ngoi t = Thu t do khu ngoi xut Chi ph nhp khu lao Gi tr gia tng S lao ng s dng

Cc d n u t cho xut khu cn quan tm n cc ch tiu hiu qa ngoi t nh sau: Kim ngch xut khu ca d n Tng s vn u t
175

Kim ngch xut khu ca d n Tng s lao ng 5. Mc ng gp cho ngn sch Mc ng gp cho ngn sch ca d n u t cho xut khu gm cc khon: thu, thu t, thu cc ti sn c nh, dch v cng cng Ch tiu ny c tnh hng nm v tng cng. Ngoi ra cn tnh thm mc ng gp cho ngn sch ca mt ng vn b ra: Mc ng gp vo = ngn sch Tng vn u t

T l

Cn c th nu mt s ch tiu na xc nh hiu qu ca u t cho sn xut hng xut khu. Tuy nhin c th coi cc ch tiu trn l c bn nht. d) Ngun vn u t cho sn xut hng xut khu Vn u t sn xut hng xut khu ta hin nay gm: - Vn u t trong nc - Vn u t nc ngoi Tuy ngun vn u t nc ngoi l quan trng, nhng u t cho xut khu cn khai thc t cc ngun vn trong nc l ch yu v bao gm: - Vn Nh nc - Vn ca t nhn Cn coi trng vic thu ht vn ca t nhn vo vic u t cho xut khu. y l vic lu nay cha c ngi ta coi trng. Vic Nh nc ban hnh lut u t trong nc l c s php l cc thnh phn kinh t v an tm b vn ra u t, nht l u t vo sn xut ra hng xut khu. khuyn khch b vn u t ra lm hng xut khu, Nh nc cn c cc chnh sch u tin cho lnh vc ny nh: Cho php vay vn vi li sut u i thp, gim hoc min np thu li tc mt s nm. Sn phm lm ra nhng nm u cha c li hoc
176

li thp (so vi kinh doanh trong nc), Nh nc c th p dng chnh sch h tr c iu kin. 3.14 Khu ch xut hng xut khu a) Khi nim: C nhiu nh ngha khc nhau v khu ch xut. Mt nhm chuyn gia ca Ngn hng th gii cho rng: khu ch xut l mt lnh a cng nghip chuyn mn ho dnh ring sn xut phc v xut khu, tch khi ch thng mi v thu quan ca nc s ti, p dng ch thng mi t do. Mt s ngi khc quan nim khu ch xut rng hn: khu ch xut khng ch bao gm khu vc cng nghip chuyn mn ho sn xut hng xut khu m cn bao gm c nhng khu vc c Chnh ph mt nc cho php hng quy ch c bit nh: cng t do, khu thng mi t do, khu t do thu quan, khu cng nghip t do. Vit Nam, Ngh nh s 36 ngy 24-4-1997ca Th tng Chnh ph v Quy ch khu ch xut gii thch: khu ch xut l khu cng nghip tp trung cc doanh nghip ch xut chuyn sn xut hng xut khu, thc hin cc dch v phc v cho xut khu v hot ng xut khu, c ranh gii a l xc nh, khng c dn c sinh sng. Khu ch xut u tin hot ng trn th gii l khu ch xut c thnh lp ti sn bay quc t Sharnon (Ailen) vo nm 1956. Trong mt phn t th k tr li y, nhiu nc ang pht trin chuyn hng mnh m nn kinh t ca mnh theo hng m ca bng cch c bit ch m rng n nhn u t nc ngoi. Cc khu ch xut l mt bin php thu ht vn u t nc ngoi v c coi l mt bin php y mnh xut khu. Hin nay trn th gii c gn 850 khu ch xut, phn ln t ti Chu . Hin nay, nc ta c 6 khu ch xut c cp giy php hot ng ti cc a phng: Thnh ph H Ch Minh, H ni, Hi phng, nng, Cn th. Tuy nhin, ch c hai khu ch xut Tn thun v Linh trung (TP H Ch Minh) c coi l hot ng c kt qu. Cn cc khu ch xut khc hoc l b rt giy php (Hi phng), hoc xin chuyn sang hnh thc khu cng nghip (H ni) hay cha trin khai hot ng (Cn th). b) Ni dung hot ng ca khu ch xut
177

Hot ng ca khu ch xut l ni tp trung sn xut hng ho xut khu v dch v xut khu, do u t ch yu l ngi nc ngoi m nhn.. Vt t nguyn liu sn xut u mang t nc ngoi vo, m cng c th l ti nguyn ca nc ch nh bn cho ch u t sau khi qua cc th tc xut khu ca nc ch nh. C nhiu cch hnh thnh khu ch xut: - Nc ch nh cho thu nh xng, kho bi v din tch cng trnh sn c. Ngi u t nc ngoi s dng cc cng trnh lp t trang thit b sn xut ra hng ho xut khu v tr tin thu dch v. - Nh u t nc ngoi thu t ca nc s ti v t xy ct cng trnh v trang b ly c s sn xut lm ra hng ho xut khu. - Vit Nam, Nh nc ta khuyn khch vic thnh lp cng ty lin doanh gia bn nc ngoi v bn Vit Nam xy dng v kinh doanh kt cu h tng khu ch xut. Cc cng ty lin doanh ny c hng u i ca lut u t. Nh vy, ngi nc ngoi hot ng khu ch xut theo nguyn tc l phi t lo liu vn cung ng vt t nguyn liu sn xut v xut khu cc sn phm lm ra. phc v cho hot ng ca khu ch xut, nc ch nh phi cung ng cc c s h tng k thut thng qua cho thu hoc bn thnh phm nh cung cp in, nc, in thoi... T chc cc dch v nh sa cha, thit k, xy dng t chc cc trung tm giao dch thng mi, dch v ngn hng, tn dng, t chc hot ng qung co, t chc cung ng cc dch v khc nh tim n, khch sn, i li, du lch, gii tr cho ngi nc ngoi ti khu ch xut. Vi cc ni dung hot ng nh trn, khu ch xut l mt th c lp, l mt khu kinh t xut khu v l ni giao dch thng mi quc t. Trong khu ch xut mi sinh hot, mua bn u s dng ngoi t. V vy khu ch xut phi c tch bit vi ni a bng cc ranh gii thin nhin hoc nhn to. S giao lu gia khu ch xut vi ni a c kim sot cht ch. c)Li ch ca khu ch xut C nhiu kin tranh lun v li ch ca khu ch xut. Tuy nhin, nhn vo cc nc c t nhiu thnh cng trong vic lp
178

cc khu ch xut, ngi ta thy cc khu ch xut c th mang li cc li ch sau: - Thu ht c vn v cng ngh - Tng cng kh nng xut khu ti ch - Gp phn gii quyt vic lm cho ngi lao ng - Gp phn lm cho nn kinh t nc ch nh ho nhp vi nn kinh t th gii v ca cc nc trong khu vc. Thc tin hot ng ca khu ch xut Tn Thun c th cho ta mt v d v li ch ca khu ch xut. - n cui nm 1999 khu ch xut Tn Thun thu ht c 148 nh u t ca 10 quc gia v lnh th t Chu , Chu u, Chu M v Chu c n u t vi tng s vn l 584,5 triu USD. - C 98 x nghip ang hot ng, ton b sn phm ca chng xut khu i 44 nc trn th gii. Nm 1999 xut khu ca Tn Thun chim 16% tng kim ngch xut khu ca tt c cc x nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam - Cc x nghip trong khu ch xut s dng cc my mc, cng ngh v kinh nghim qun l tin tin vo sn xut hng xut khu. - Thu ht trn 25.000 lao ng Vit Nam vo lm vic v trong gn mt ngn lt ngi c i o to, nng cao tay ngh. c bit trong hai nm 1997-1998 khu ch xut Tn thun c tp ch Corporate Location (HongKong) bnh chn l khu ch xut ng th 3 trong 10 khu ch xut thnh cng nht khu vc Chu - Thi Bnh Dng. V nm 1999 cng tp ch ny xp Tn Thun l khu ch xut c cc iu kin tt nht Chu dnh cho cc nh u t v cng nhn. Nhng khng phi khu ch xut no cng t c kt qu nh Tn Thun. V vy, nhiu chuyn gia kinh t th gii cho rng cc nc ang pht trin khng nn xem khu ch xut l cu cnh ca nn kinh t. Tuy vy, nhng li ch trn c th l nhng mc tiu c th cn t c ca mt khu ch xut.

179

3.2 Cc bin php, chnh sch ti chnh nhm khuyn khch sn xut v thc y xut khu. Chnh ph c nhiu bin php, chnh sch ti chnh, tin t thc y xut khu ca cc doanh nghip. Cc bin php, chnh sch c th k ra l: 1. Nh nc bo lnh v cung cp tn dng 2. Tr cp xut khu 3. Chnh sch t gi hi oi 4. Thu xut khu v cc u i v thu 5. Cc bin php v th ch, xc tin xut khu 3.21 Nh nc bo lnh v cung cp tn dng xut khu Nh nc bo lnh tn dng xut khu chim lnh th trng nc ngoi, nhiu doanh nghip thc hin vic bn chu v tr chm, hoc di hnh thc tn dng hng ho vi li sut u i i vi ngi mua hng nc ngoi. Vic bn hng nh vy thng c nhng ri ro (ri ro do nguyn nhn kinh t hoc chnh tr) dn n s mt vn. Trong trng hp , khuyn khch cc doanh nghip mnh dn xut khu hng bng cch bn chu, Nh nc ng ra bo lnh, n b nu b mt vn. T l n b c th ln n 100% vn b mt, nhng thng t l n b c th ln n 60-70% khon tn dng cc nh xut khu phi quan tm n vic kim tra kh nng thanh ton ca cc nh nhp khu v quan tm n vic thu tin bn hng sau khi ht thi hn tn dng. Hin nay Vit Nam Qu h tr xut khu thc hin nhim v bo lnh tn dng xut khu cho cc doanh nghip. Nh nc ng ra bo lnh tn dng xut khu, ngoi vic thc y xut khu, cn nng c gi bn hng v gi bn chu bao gm c gi bn tr tin ngay v ph tn m bo li tc. y l mt hnh thc kh ph bin trong chnh sch ngoi thng ca nhiu nc m rng xut khu, chim lnh th trng. Nh nc thc hin cp tn dng xut khu

180

Nh nc trc tip cho nc ngoi vay tin vi li sut u i nc vay s dng s tin do mua hng ca nc cho vay. Ngun vn cho vay thng ly t Ngn sch Nh nc. Vic cho vay ny thng km theo cc iu kin kinh t v chnh tr c li cho nc cho vay. Hnh thc ny c tc dng - Gip cho doanh nghip y mnh c xut khu v c sn th trng. - Cc nc cho vay thng l nhng nc c tim lc kinh t. Hnh thc Nh nc cp tn dng cho nc ngoi trn kha cnh no gip cc nc ny gii quyt tnh trng d tha hng ho trong nc. Nh nc ta cha c vn cho nc ngoi vay vi khi lng ln. Tuy nhin, khi c iu kin, Chnh ph khng nn b qua hnh thc cp tn dng gn vi vic y mnh xut khu hng ho ca ta. Mt vn cn lu y l: nu tip nhn vay ca nc ngoi m phi mua hng ca h th cn phi cn nhc n vic bo h sn xut ni a, khng v mua hng bng ngun vn i vay dn ti ph hoi sn xut trong nc v nhng rng buc chnh tr bt li. Nh nc cp tn dng cho doanh nghip xut khu trong nc. Vn b ra cho vic sn xut v thc hin cc hp ng xut khu thng l rt ln. Ngi xut khu cn c c mt s vn c trc khi giao hng v sau khi giao hng thc hin mt s hp ng xut khu. Nhiu khi ngi xut khu cng cn c thm vn ko di cc khon tn dng ngn hn m h dnh cho ngi mua nc ngoi. c bit, khi bn hng theo phng thc bn chu thu tin hng xut khu sau th vic cp tn dng xut khu trc khi giao hng ht sc quan trng. Nhiu chng trnh pht trin xut khu khng th thiu c vic cp tn dng ca Chnh ph theo nhng iu kin u i. iu cng gim c cc chi ph xut khu. Cc ngn hng thng h tr cho cc chng trnh xut khu bng cch cung cp tn dng ngn hn trong giai on trc v sau khi giao hng. Tn dng trc khi giao hng

181

Loi tn dng ngn hng ny cn cho ngi xut khu m bo cho cc khon chi ph: - Mua nguyn vt liu - Sn xut hng xut khu - Sn xut bao b cho xut khu - Chi ph vn chuyn hng ra n cng, sn bay. xut khu - Tr tin cc, bo him, thu v.v Li sut tn dng xut khu l mt yu t nh hng ln n sc cnh tranh ca ngi xut khu. V vy, nhiu nc cp tn dng theo li sut u i thp hn li sut thng mi ngi xut khu c th bn c gi thp c sc cnh tranh th trng nc ngoi. Li sut cng thp th chi ph xut khu cng gim v kh nng cnh tranh ca ngi xut khu cng mnh.

Tn dng xut khu sau khi giao hng y l loi tn dng do ngn hng cp di hnh thc mua (chit khu) hi phiu xut khu hoc bng cch tm ng theo cc chng t hng ho. Loi hi phiu ny cng vi cc iu kin thanh ton do ngi xut khu v nhp khu tho thun l nhng c s quan trng ngn hng cp tn dng sau khi giao hng. Tn dng sau khi giao hng thng c vay tr cc khon tn dng trc khi giao hng. N cn c vay cho cc khon tin thu s c hon li trong tng lai cho ngi xut khu. Tn dng xut khu trc v sau khi giao hng theo mc li sut u i khng n gin ch l gip ngi xut khu thc hin c chng trnh xut khu ca mnh, m cn gip h gim chi ph v vn cho hng xut khu cng nh gim gi thnh xut khu. Ngoi ra tn dng xut khu cn lm cho ngi xut khu c kh nng bn c hng ca mnh theo iu kin di hn, hng ho c sc cnh tranh hn trc i th ca mnh. Tn dng trung hn vi li sut thp cn gip cho ngi xut khu bn c cc hng ho u t v my mc thit b hay cc hng ho khc do cc Hip nh Nh nc tho thun.
182

Vn t ra l lm sao m bo mi l hng xut khu u c th c cp tn dng c trc v sau khi giao hng. Ngi xut khu cn phi c c cc loi m bo v ti chnh ca pha ngn hng bng cc loi tri phiu, hoc s bo lnh ca ngn hng c ngha l cn c s bo lnh i vi hu ht cc dch v xut khu mt cch gin tip. iu cng cn ph thuc vo kh nng v uy tn ca ngi xut khu. 3.2.2 Tr cp xut khu Tr cp xut khu l nhng khon h tr ca Chnh ph (hoc mt c quan cng cng) cho cc khon thu hay gi c trc tip hoc gin tip c tc ng lm tng xut khu mt sn phm xut khu. Tr cp xut khu bao gm phm vi rt rng nh: Chnh ph trc tip cp vn, cho vay, gp c phn, m bo cho vay; Chnh ph b qua hay khng thu cc khon thu m doanh nghip phi np; Chnh ph cung cp hng ho hay dch v khng phi l h tng c s ni chung hoc mua hng vo; Chnh ph ng gp tin vo mt c ch ti tr, hay giao hoc lnh cho mt c quan t nhn thc thi mt hay nhiu cng vic trn y; h tr thu nhp hoc tr gi khi xut khu(1) Mc ch ca tr cp xut khu l gip ngi xut khu tng thu nhp nng cao kh nng cnh tranh ca hng ho, do y mnh c xut khu. C hai hnh thc tr cp xut khu: trc tip v gin tip.
(1) Xem thm Hip nh v tr cp v cc bin php i khng trong cun Kt qu vng m phn Urugoay v h thng thng mi a bin NXB Thng k -2000, tr301-302 v 347 - 348.

- Tr cp trc tip l nhng b p trc tip thit hi cho doanh nghip khi xut khu hng ho nh p dng thu sut u i i vi hng xut khu, min hoc gim thu i vi cc nh xut khu sn xut hng xut khu. Cho cc nh xut khu c hng cc gi u i cho cc u vo sn xut hng xut khu nh in, nc, vn ti, thng tin lin lc, tr gi xut khu. - Tr cp gin tip l Nh nc dng Ngn sch gii thiu, trin lm, qung co, to iu kin thun li cho cc giao dch

183

xut khu. Hoc Nh nc gip k thut v o to chuyn gia. Khi ngi xut khu nhn c mt khon tr cp d l gin tip hay trc tip cho sn phm xut khu, h khng phi hon tr li cho Nh nc. y l s khc nhau c bn ca tr cp xut khu vi tr cp tn dng xut khu. Trong hon cnh th trng khng hon ho, Chnh ph cc nc u mun sn phm ca cc doanh nghip nc mnh sc cnh tranh v ginh dt c th trng tiu th nc ngoi. V vy, i vi nhiu quc gia, tr cp xut khu c s dng nh l mt cng c y mnh xut khu. Ngoi ra, tr cp xut khu cn c tc dng nhiu mt nh: - Tr cp xut khu gp phn pht trin cng nghip ni a v thc y xut khu. - Tr cp xut khu gp phn iu chnh c cu ngnh, c cu vng kinh t. Tr cp xut khu kch thch lan truyn hiu ng tch cc v khc phc hiu ng tiu cc. - - Tr cp xut khu cn c s dng nh mt cng c mc c trong m phn quc t. Do tr cp xut khu c tnh hp l v mt kinh t nn iu XVI:1 ca GATT v Hip nh v tr cp v cc bin php i khng ca WTO cho php cc nc thnh vin duy tr cc hnh thc tr cp khng gy bp mo thng mi hoc gy tn hi ti li ch ca cc nc thnh vin khc. Ti iu 27 ca Hip nh trn tha nhn tr cp l mt cng c pht trin hp php v quan trng ca cc nc ang pht trin v quy nh dnh i ng c bit, v khc bit lin quan n tr cp cho cc nc thnh vin ang pht trin. Tuy nhin, tr cp xut khu c th mang li nhng hu qu kinh t, chnh tr khng nh mong mun. * Tr cp bp mo s cnh tranh t nhin trong mi trng thng mi t do. * Chi ph c hi ca tr cp rt ln v xt v di hn, tr cp c th cn tr s pht trin ca chnh ngnh c tr cp. * Tr cp khng hiu qu v mt ti chnh ngn sch
184

* Sc sut chn sai i tng tr cp kh cao * Tr cp c th dn n hng ng tr a Chng ta c th thy r hn ph tn v li ch ca tr cp qua biu sau

p 1 .0 0 0 p , 0 4 p 3 , 5 p w 3 ,0 1
2 3 4

D
1 2 3 4 5

. 0

0 x s

Gi s khi khng c thng mi, cn bng cung cu ca sn phm X ti im c gi l 3.500 v lng cu l 30.000 sn phm. Khi c tr cp xut khu l 500 cho mt n v sn phm nh xut khu bn bng gi quc t (tc l trong iu kin c mu dch t do). Khi gi tng ln 4.000/sn phm nh sn xut s sn xut 50.000 sn phm, thay v ch sn xut 30.000 sn phm nh trc c tr cp, trong tiu th l 20.000 sn phm v xut khu 30.000 sn phm. Gi ln do c tr cp lm cho nh sn xut tng thm sn xut xut khu kim li v lm gim tiu th trong nc hi cho ngi tiu dng. Trong trng hp v d ca chng ta, chi ph v li ch ca tr cp c th hin nh sau: * Nh sn xut c li nhun din tch hnh1+2+3, tng ng 20 triu ng.
185

* Ngi tiu dng trong nc b thit l din tch hnh1+2, tng ng 12,5 triu ng. * Chi ph bo h l din tch hnh 2+4 tng ng 7,5 triu ng. * Tr cp xut khu ca Chnh ph l din tch hnh 2+3+4 tng ng 15 triu ng. Nh vy li ch ca nh sn xut (trong trng hp v d ca chng ta l 20 triu ng) nh hn thit hi ca ngi tiu dng cng vi tr cp ca Chnh ph (27,5 triu ng). V vy, tr cp xut khu cn c iu kin v c thi hn. Mc tr cp khuyn khch xut khu cng gn vi chi ph v li ch ca n. Mc tr cp ph thuc vo: - Chnh sch ca Nh nc i vi tng mt hng. - Mc cnh tranh trn th trng Xu hng chung hin nay tr cp xut khu vn cn c s dng rng ri, nht l tr cp cho nhng sn phm nng nghip. Tr cp xut khu trc tip c xu hng b thu hp do s u tranh gia Chnh ph c quan h bun bn vi nhau. Ngc li, tr cp gin tip ngy cng tng ln v thng c che du. Vit Nam ngy 27-9-1999 (Quyt nh 195/1999/Q-TTg) Chnh ph thnh lp Qu h tr xut khu. Qu c lp ra khuyn khch v h tr xut khu di hnh thc: b li sut d tr hng ho xut khu, cp b l khi cn thit, thng tm kim th trng v m rng th trng xut khu. Qu h tr xut khu i vo hot ng, gp phn h tr cho cc doanh nghip y mnh xut khu. V d nm 1999 Chnh ph quyt nh tr cp cho Tng cng ty Chn nui Vit Nam 11.200 triu ng t ngun Qu h tr xut khu b p thit hi do xut khu tht ln ng lnh sang Nga trong nm 1998, bao gm c l hng li tiu th trong nc khng xut khu c do gi xut khu gim. V nng cao kh nng bn hng ca Tng cng ty Ma ng II, ngy 10-05-2000 Ngn hng cho Tng cng ty vay 200 t ng trong 8 thng xut khu 50.000 tn ng trng trong nm 2000. Qy h tr xut khu h tr 100% li
186

ngn hng cho vay trn trong 8 thng. Tuy nhin, mc h tr ny khng vt qu 13 t ng (1) Vic xt thng 2 ln trong nm kch thch cc doanh nghip tm kim m rng th trng nht l cc doanh nghip va v nh. S tin thng tuy khng nhiu nhng li ch m cc doanh nghip thu c khng nh. l hnh thc qung b cho doanh nghip, cho sn phm ca doanh nghip trn th trng.

(1) Thi bo Kinh t s 9, ngy 10-11-1999 v s 57, ngy 1205-2000

3.23. Chnh sch t gi hi oi - Khi nim t gi: T gi hi oi l gi c ti ngoi hi c mua v bn. V d: Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b t gi chnh thc ca ng Vit Nam vi mt s ngoi t p dng cho ngy 21-8-2001 nh sau; Mua vo (ng) 1 EURO 1 USA 1 DM 1 JPY 1 Baht 1 HKD 13.559,0 14.970,0 6.904,8 121,64 324,21 1.892,77 Bn ra (ng) 13.791,15 14.988,0 7.051,31 124,85 340,84 1.936,85

Phn tch cc vn lin quan n chnh sch xut khu khng th tch ri vic xem xt ch t gi m nc p dng. Ch t gi trong chnh sch tin t m cc quc gia s dng hnh thnh v pht trin t h thng t gi c nh n h thng t gi th ni

187

Trong h thng t gi c nh, nc c gng duy tr gi tr tin t ca mnh mc t c ng so vi ng tin ca nc khc ( la M chng hn). Gi tr ng tin ca nc khng i so vi la M. iu , c thc hin nh s can thip ca c quan qun l tin t ca Nh nc vo th trng tin t v i hi phi c mt lng d tr ngoi t ng k. V d, vo thng 11/ 1997, ng tin Vit Nam c n nh mc t gi l 11000ng/1 la M. V t gi th trng c th s bin i hng ngy phn nh s thay i v cung v cu trong hot ng xut nhp khu Vit Nam, trong s vn ng ca ng vn, nn Chnh ph phi chun b s dng d tr ngoi t quc gia mua hoc bn la M vi t gi 11.000 ng/1 la M nhm duy tr s n nh ca t gi. Di ch t gi th ni, cc c quan qun l ngoi t ca Nh nc mc cho th trng quyt nh t gi ng tin trong nc so vi ng tin nc khc. Gia hai cc ca qu trnh pht trin ca ch t gi (c nh v th ni), cn tn ti mt s kh nng la chn dung ho (s ).

T gi nh A B

c x T gi c nh c kh nng b iu chnh

T gi c nh trong mt thi k nht nh x T gi thay i c qun l

Khung t gi x x T gi th ni t do

Gn nht vi h thng t gi th ni l h thng khung t gi, trong t gi c php dao ng trong mt khung xc nh trc, gi nh t +800 ng n -1.000 ng/1 la. Nhng khi cc iu kin thay i c kh nng y t gi ra khi khung , th cc c quan qun l ngoi t Nh nc can thip vo bng cch mua vo hoc bn ra ng tin ni t gi t gi nm trong khung nh.
Tip theo l h thng t gi th ni c qun l. y, khng c mt mc t l c th c Nh nc cam kt gi n nh. Tuy vy, Nh nc lun can thip mt cch c cn nhc.

188

Hai h thng t gi khc c lin quan cht ch vi nhau u cha ng s pha trn gia ch c nh v th ni.

H thng t gi gi mc c nh trong mt thi gian nht nh bao gm gi n nh t gi ng tin trong nc so vi mt s ng tin ca nc khc, v nhng thay i v t gi c thc hin t t, tng bc theo thi gian nhm iu chnh s chnh lch nu c gia t l lm pht trong nc v t l lm pht chung trn th gii. Gn vi ch t gi c nh l h thng t gi c nh c kh nng b iu chnh. y Chnh ph cam kt gi n nh mc t gi ng tin trong nc so vi ng tin nc ngoi, nhng vn gi quyn thay i t gi khi hon cnh bn ngoi i hi phi lm nh vy. T gi hi oi v chnh sch t gi hi oi l nhn t quan trng thc hin chin lc hng ngoi, y mnh xut khu. Cn lu rng t gi hi oi chnh thc (HCT) khng phi l mt yu t duy nht nh hng n kh nng cnh tranh ca cc nh sn xut trong nc v cc mt hng c kh nng thng mi, i vi hng nhp khu v trn cc th trng xut khu. Vn i vi nh xut khu v nhng ngi cnh tranh vi hng nhp khu l c c hay khng mt t gi chnh thc, c iu chnh theo lm pht trong nc v lm pht xy ra ti cc nn kinh t ca cc bn hng ca h. Mt t gi hi oi chnh thc c iu chnh theo cc qu trnh lm pht c lin quan gi l t gi hi oi thc t (HTT). T gi ny cho php cc nh xut khu cnh tranh mt cch thnh cng. C th dng cng thc n gin sau y tnh t gi hi oi thc t

T gi = HTT

T gi HCT x Ch s gi c trong nc Ch s gi c nc ngoi

Mt nc c th c nhiu bn hng bun bn. Cho nn a ch s gi c nc ngoi vo tnh ton t gi HTT cn cn nhc k. c c hnh nh hon chnh hn v v tr cnh tranh
189

ca t nc, c th cn phi tnh ton cc t gi hi oi song phng i vi tng bn hng thng mi quan trng nht. Nu t gi HCT l c nh v ch s gi c trong nc tng ln nhiu hn so vi ch s gi c nc ngoi , th t gi HCT tng ln hoc ln gi. Khi t nc c coi l c t gi HCT c nh gi cao. V d: Nm 1991 t gi hi oi chnh l 1 USD = 9.274 ng. Ch s gi c quc t bin ng khng ng k, cn ch s gi trong nc tng 67,5%. Vy t gi hi oi thc t phi l:1USD i c 15.534 ng, ch khng phi ch c 9.274 ng. Thc t l ng tin ca ta mt gi do lm pht, nhng t gi hi oi chnh thc li khng c iu chnh theo qu trnh lm pht. Do vy, t gi chnh thc qu cao. - Nhng nh hng ca s thay i t gi HCT Kt qu ca mt t gi HCT qu cao l: + Hng nhp khu tr nn r hn so vi sn phm ni a m chng phi chu chi ph tng do lm pht. + Cc nh xut khu cc sn phm s ch, l ngi bn ra theo mc gi c quc t nm ngoi tm kim sot ca h s b thit. H phi chu chi ph cao hn do lm pht trong nc. Hng xut khu ca h tr nn km sinh li do ngoi t thu c phi bn li vi t gi HCT, khng c tng ln b li chi ph sn xut cao hn. + Cc nh xut khu cc sn phm - ch to c th tng gi c xut khu ca h b p li chi ph ni a cao hn, nhng kh nng chim lnh th trng s gim. H cng c th gi nguyn mc gi tnh theo ngoi hi nhng li nhun s thp, kh nng cnh tranh ca hng ho s thp. Kt qu chung ca mt t gi HCT qu cao l nhp khu tng ln v xut khu gim i. Nn kinh t phi gim mc d tr ngoi hi xung, hoc phi vay mn nc ngoi trang tri ti chnh cho thiu ht thng mi tng thm. i vi phn ln cc nc, c bit l cc nc ang pht trin, vic gim mc d tr ngoi hi v vay mn nc ngoi khng th chu ng c lu.

190

Cch x l i vi t gi chnh thc qu cao + Tng cng kim sot nhp khu iu m nhiu nc lm trong trng hp t gi HTT thay i l kim sot nhp khu v kim sot ngoi hi hn ch nhp khu. ng tic l bin php ny khng em li li ch g cho xut khu. Do vy, c xu hng l bt nn kinh t phi nhp khu t i khi ngun thu xut khu gim, thm ch cn y gi c ln cao do mc cung sn phm cho nn kinh t gim st. S thiu ngoi hi khng ch lm gim nhp khu, m cn lm gim mc sn xut (v cn thiu cc u vo nhp khu). Vic kim sot nhp khu, do thiu ngoi t, c th dn n vic bo h mt nn sn xut km hiu qu. iu ny thng xy ra trong cc nn kinh t nh, khng c nhiu cc nh sn xut v mt loi sn phm no c th to ra s cnh tranh ni b. Khi khng c s cnh tranh t pha hng nhp khu, cc nh sn xut s hnh ng nh cc nh c quyn: h tng gi c v tr thnh nhng nh sn xut km hiu qu vi chi ph cao. Vic kim sot nhp khu trong trng hp ny cng thng dn n nn tham nhng - hi l v cc ch en. Nu ngoi hi khan him s c nhu cu tri ln v n theo gi c chnh thc. Ngi mun mua ngoi hi s tng cng mua chuc cc quan chc ph trch kim sot nhm c c s phn phi. Nu h khng c kh nng nhn c khon ngoi hi ny theo knh chnh thc, th h s tr tin nhiu hn mua n trn ch en. Tnh hnh tng t cng xy ra i vi cc giy php nhp khu. Khng th ngn nga nhng vn ny nu thiu nhng tc nhn kch thch ln, ngay c khi cc Chnh ph bit qun l tt. Thm ch cn kh ngn nga chng nu tnh trng tham nhng khng c khc phc . Vy Chnh ph c th lm g trnh iu ny? Ta hy tr li cng thc tnh t gi HTT. Mt t nc khng th lm g c vi lm pht nc ngoi. Do vy ch c nhng cch sau duy tr t gi hi oi sao cho cc nh sn xut trong nc c li khi bn sn phm ca mnh ra th trng th gii, do y mnh c xut khu: - Duy tr t gi c th trng chp nhn.
191

- Gim t l lm pht trong nc xung nhiu v thi gian di phc hi t gi chnh thc st vi t gi thc t trn th trng. - Duy tr t gi hi oi c th trng chp nhn. y l vn ct li trong chnh sch t gi. Chng ta bit tm quan trng ca t gi hi oi i vi xut khu. Mt khi lm pht trong nc thng xuyn xy ra, th cn ph gi ng ni t khi phc li nhun cho nh xut khu. Tc ng ca ph gi t gi hi oi chnh thc nh ngha mt cch n gin, ng tin ca mt quc gia b ph gi hay chnh xc hn b gim gi, khi t gi chnh thc m Ngn hng Trung ng ca nc sn sng i ni t ly ngoi t (v d: la M) c tng ln. V d, vic ph gi ng bt Thi Lan t 25 bt xung 45 bt n mt la M hay vic gim gi VN t 11.000 ng tr xung 14.000 ng n mt la M. Vic ph gi t gi hi oi chnh thc lm gim t gi hi oi thc t ngay lp tc, nhng lm tng gi hng nhp khu tnh bng ni t. S tng gi ny ph thuc vo mc ph gi. Kt qu ca s tng gi ny lm chi ph sn xut tng v c xu hng y gi ln cao hn na. Tuy trc mt ph gi t gi hi oi c th khuyn khch c xut khu. Nhng trong thc t mt vng lun qun v ph gi hi oi - ng lng trong nc v gi c tng gi xut khu cao hn v cn cn thanh ton ti t hn - c th din ra. Tc ng ca lm pht v ph gi tin t i vi li nhun ca nh xut khu Hin nay: t gi l 14.000/1 la M. 1. Nh xut khu bn c (USD) 100.000 2. Tng ng vi mt s ni t (triu ng) 1.400 3. Chi ph cho xut khu (triu ng) 1.000 4. Li nhun ca xut khu (triu ng) 400
192

4 nm sau lm pht tch t trong nc l 40% (so vi nc bn hng) 1. Nh xut khu bn cng loi hng vn thu 100.000 2. Tng ng vi s ni t 1.400 3. Nhng chi ph ca nh sn xut cao hn 1.400 4. Nn xut khu khng c li na 0 4 nm sau nu ng tin c ph gi 40% tc 19.600 ng ly 1 la M. 1. Nh sn xut vn bn c 100.000 2. 1.960 3. 1.400 4. 560 5. Tr i lm pht 40% so vi nm u li nhun c khi phc l 400 triu ng. V phn phi thu nhp, ph gi hi oi s c li cho mt nhm ngi i km s thit thi ca nhng nhm khc. Nhn chung nhng ngi lao ng, cc nh sn xut kinh doanh nh, nhng ngi cung cp dch v... khng tham gia vo khu vc xut khu s b tn tht v ti chnh bi lm pht trong nc (thng xy ra sau khi ph gi). Ch nhng nh kinh doanh xut khu ln, cng nh nhng hot ng gn vi xut khu l c li. Nh vy, nu trong mt quc gia m cc hot ng xut khu tp trung vo nhng t nhn hay nc ngoi c thu nhp v xut khu cng nhiu, th kh nng ph gi c tc ng xu n phn chia thu nhp cng ln. V vy, do nhiu l do chnh sch thng mi, c bit l ph gi tin t khng th tch ri cc vn kinh t x hi trong nc.
193

40%

(1000x40%)

Tng Chi

ng vi ph

s ni khu nhun

t l l

xut Li

Cho nn phi cn nhc k s mt - c thc hin ph gi chnh thc thnh cng. Cc chnh sch h tr l cn thit ngn nga khng cho lm pht trit tiu ht li ch ca cc nh xut khu v nhng ngi cnh tranh vi hng xut khu. nh hng ca thu xut khu, thu nhp khu, hn ngch vi t gi hi oi chnh thc: Kh nng cnh tranh ca cc nh sn xut trong nc ti cc th trng nhp khu v xut khu cng chu nh hng trc tip bi thu nhp khu, thu xut khu v li th do hn ngch. Thu nhp khu v s hn ch s lng nhp khu lm tng gi c trong nc ca hng nhp khu, cho nn chng c nh hng tng t nh s ph gi i vi t gi chnh thc. Ni cch khc t gi HCT s tr nn cao hn, nu thu nhp khu v hn ngch nhp khu c p dng i vi hng nhp khu. Xt theo ngha ny, ta c th ni rng thu nhp khu v hn ngch nhp khu c xu th lm tng t gi HCT. Thu xut khu c xu th lm gim xut khu v do lm gim ngun thu ngoi hi ca t nc. iu ny buc Chnh ph hoc phi ph gi t gi hi oi chnh thc (vi tt c chnh sch c bit km theo nu mun cho vic ny thnh cng), hoc phi kim sot nhp khu vi tt c nhng tai hi m t. Cc loi thu hn ngch v tr cp thng mi c th c s dng thay cho vic ph gi. Tc dng kt hp ca t gi thu quan, tr cp v li th do hn ngch c th c tm lc trong mt khi nim rt b ch l t gi hi hoi thc s (1)

1/ Xem Malcolin Gillis..."Kinh t hc ca s pht trin tp 2" Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung ng, H,1990, trang 384.

T gi hi oi thc s iu chnh t gi chnh thc ni ln s tin ni t thc t phi tr cho mt ng ngoi t ( la M chng hn) hng nhp khu hay nhn c mt ng ngoi t qua xut khu bng cch tnh n mc thu trung bnh, tr cp v li th do hn ngch, cng thc tnh nh sau:

194

(1) T gi thc t nhp khu do c thu v tr cp thng mi = R0 (1 + tn - Sn + Qn); trong : R0 = t gi chnh thc tn = thu trung bnh nh vo hng nhp khu Sn = tr cp trung bnh cho nhp khu (nu c) Qn = li th do hn ngch trung bnh i vi hng nhp khu (nu c) (2) T gi thc t xut khu do c tr cp xut khu v thu (nu c) = R0 (1 - tx + Sx) tx = Thu trung bnh nh vo hng xut khu Sx = Tr cp trung bnh cho xut khu Nhng bt li ca phng n ph gi ny l ch n i hi phi qun l hnh chnh tn km, v ch kh c th p dng cc loi thu cho mi khon mua ngoi hi, v cc loi tr cp cho mi cch thu c ngoi hi. Cng vic qun l hnh chnh phc tp v thu kho v tr cp cng to ra nhng c hi cho s tham nhng hi l. Kinh nghim ca nhiu quc gia trong vic pht trin nhanh xut khu l ch v s kho lo ca Chnh ph trong vic iu chnh t gi chnh thc, thu quan v tr cp duy tr t gi thc t kch thch xut khu v lu di v ngn nga t gi nhp khu trt ln cao so vi t gi xut khu. 3.24 Thu xut khu v cc u i v thu Thu xut khu rt t c s dng mt cch rng ri, c bit l ti nc cng nghip pht trin. C cu thu xut khu cc nc ang pht trin rt khc nhau, c bit l cc nc Chu phi v cc nc ng Nam . Ti cc nc ny, thu khng ch nh vo nguyn liu th nh g (B Bin Ng), thic (Malaysia), ay (Pakistan)... m c vo cc sn phm lng thc (go - Thi Lan), c ph (Colombia), ch (Srilanca).. . Vit Nam, thu xut khu p dng vi rt t mt hng. Vic nh thu xut khu ta khng phi l nhm tng thu cho ngn sch m nhm vo mc tiu khc nh nng cao mc ch bin nguyn liu th ca cc nh xut khu. iu ny c th hin bng cch nh thu xut khu cao vo cc sn phm khng ch bin, v thp hn hoc khng nh thu
195

vo cc sn phm ch bin (xem khung 2.10). V nguyn tc, hnh thc nh thu nh vy c th tng thm gi tr gia tng i vi nguyn liu xut khu, t to thm cng n vic lm v thu nhp cho nn kinh t. Khung 2.10 Biu thu xut khu ( Trch Quyt nh 1802/1998/Q-BTC ngy 11-12-1998 ca B trng B Ti Chnh ) M s 08013010 140100 260200 260700 270900 270900 4400 Nhm mt hng Thu sut % 4 10 10 10 0 4

- Ht o ln ht (ht iu) cha ch bin - Song my cha ch bin - Qung mng gan v qung mng gan c lm giu - Qung thic v qung thic c lm giu - Du m, du ch bin t khong cht Bi-tum, dng th - Du th G v cc mt hng bng g * Bng g rng t nhin: - G trn - G x - Khung ca ra vo ... - Bao b, thng, hm, hp ... - Tranh g, tng g - Loi c khm, trm tr, sn mi ...

20 20 15 10 5 0 35 0 45

720400 740000 740400

- St ph liu, ph thi - ng v cc sn phm ng - ng ph liu v mnh vn

196

760000 760200

- Nhm v cc sn phm t nhm - Nhm ph liu v mnh vn

0 45

Khng phi ngu nhin m Chnh ph Vit Nam, cng nh Chnh ph cc quc gia khc gim s thu thu xut khu, thm ch gim n mc s gim i khi cn ln hn c gi tr gia tng m nn kinh t nhn c, c bit khi nguyn liu ch bin c hon ton min thu v khi xut khu chng nhng thu sut thu xut khu bng khng (0%) m ngi xut khu cn c hon li ton b thu gi tr gia tng np trc . Tuy nhin, vic nh thu xut khu khng c ngha l thu cng "c xut khu" ra ngoi cng vi nguyn liu. Mc d vy, nhiu nc ang pht trin iu chnh thu xut khu vi hy vng c th d dng chuyn gnh nng v mc thu cao nh vo ti nguyn xut khu sang vai ngi tiu th cc ti nguyn ny ti nc ngoi. Nhng trn c thc hin mc no ? C th ni, c gng xut khu thu sang ngi tiu th nc ngoi l rt kh khn, c bit l cc nc "nh" trn th trng th gii. Chng hn quc gia A, c sn lng khai thc du th l 16 triu tn tr gi trn 3.000 triu/nm. Tt c s du trn c xut khu. Do gp kh khn v ti chnh, Chnh ph quyt nh tng thu xut khu du th t 4% ln 10% tc l t khong 7 USD ln 19 USD thu xut khu / 1 tn du th vi iu kin l mc thu ny khng lm gim khi lng xut khu. Theo Malcolm Gillis(1), c 5 yu t c bn cho thy mt "nc nh" trn th trng c th mong i thnh cng trong vic c gng xut khu thu (nh vo ti nguyn) sang cc nc tiu th cc ngun ti nguyn . Theo th t tnh cht quan trng ca chng: 1. Sn phm xut khu ( y l du th) phi gi t trng ln trong th trng xut khu loi khong sn ny;
197

2. Kh nng co gin trong mc cung (du th) ca nc phi cao; 3. Kh nng co gin v mc cung ca cc nc xut khu (du th) khc phi thp; 4. Mc dao ng chung v cung cho tt c cc c s sn xut trn th trng (du th) phi cao; 5. Mc dao ng v gi cu (du th) trn th trng th gii thp; Vi nhng iu kin trn, c th tm ra t sut thu s c xut khu ra nc ngoi trong s 12USD (19USD - 7USD) tin thu tng nh vo du th, thng qua s dng phng trnh sau:

(1) Xem Malcolin Gillis Kinh t hc ca s pht trin, sch dn, trang 529

Tc =

Es Aest Es + Ed Aest + (1 A) e' sn

Trong : Tc: % thu sut s c xut khu ra nc ngoi di dng tng gi bn do c tng thu. A: T trng (du th) ca nc xut khu trn th trng (du th). 1- A: T trng ca cc nc sn xut (du th) khc trn th trng. Ed: Mc dao ng gi cu v sn phm (du th) trn th trng (du th), y dc coi l s dng. Es: Mc dao ng chung v cung (du th) trn th trng. est: Mc dao ng v cung sn phm (du th) ca nc xut khu. e'sn: Mc dao ng v cung (du th) ca cc nc sn xut (du th) khc.

198

Gi s trong hng tng thu xut khu du th ca quc gia A m chng ta nu trn, c cc s liu sau v mc dao ng v cung v cc t trng nh sau: Es = 1,5 Ed = 0,2 Est = 1,0 e'sn = 2,0 (Nhng mc dao ng ny thng c trng cho cc khong sn nh du th, than , thic...). Ta c:
Tc = 1,5 0,25 (1,0) =12,6% 1,5 + 0,2 0,25 (1,0) + 0,75 (2,0)

A = 25% 1-A = 75%

Nh vy, trong trng hp ny nc A ch chuyn c 12,6% s thu sang nhng nc tiu dng sn phm (du th) xut khu ca h trong thi gian ngn hn. Phn thu khng chuyn c (87,4%) s c ai phi chu. Ngi c th l: ` 1. Ngi ch s hu m. 2. Nhng c ng trong cng ty khai thc m. 3. Nhng cng nhn trong ngnh cng nghip khai thc m . Trong trng hp nhng i tng trn khng phi l cng nhn ca nc ch nh, th phn thu khng chuyn c sang nhng ngi tiu dng nc ngoi cng s lm gim thu nhp ca h. V y cng l mt cch chuyn gnh nng ca thu. Trong trng hp khai thc ti nguyn nm trong tay cc c ng nc ngoi, th phn ln thu xut khu c l nh vo vic gim bt cc khon thu ca cc c ng nc ngoi hay cc cng ty nc ngoi. Ngc li khai thc ti nguyn nm trong tay cc cng ty trong nc v s dng lao ng trong nc l chnh khai thc ti nguyn xut khu th gng nng v thu li chnh l cc i tng trong nc. T nhng phn tch trn cho ta thy vic nh thu cao hoc l tng thu xut khu cn phi c cn nhc k lng trc ht l li ch kinh t ca chnh bn thn vic nh thu vo hng xut khu.
199

Ngoi chnh sch v thu i vi xut khu, Vit Nam cng nh nhiu nc ang pht trin khc c chnh sch u tin v thu i vi cc u vo nhp khu sn xut hng xut khu. Hu ht cc nguyn liu v bn thnh phm phc v cho xut khu u khng nh thu nhp khu hoc nh thu rt thp. ng thi khuyn khch xut khu, Nh nc quy nh vic min gim v hon li thu cho cc doanh nghip xut khu sn xut hng xut khu. Theo lut thu c Quc hi nc CHXHCN Vit Nam thng qua ngy 26/12/1991 v Lut b sung sa i ngy 5/7/1993, v ngh nh s 54/CP ngy 28/8/1993 hng dn thi hnh lut thu xut khu, thu nhp khu th cc hng ho sau y c min, gim v hon li thu: + Hng xut khu c min thu: - Hng xut khu tr n nc ngoi ca Chnh ph. - Hng xut khu, nhp khu c xt min thu khuyn khch xut khu. - Hng l vt t, nguyn liu nhp khu gia cng cho nc ngoi v xut khu theo cc hp ng gia cng cho nc ngoi. - Hng xut khu ca cc x nghip c vn u t ca nc ngoi v ca bn nc ngoi hp tc kinh doanh. - Hng c xt hon thu - Hng k khai v np thu nhng thc t khng xut khu na, hoc thc t xut khu t hn. - Hng l vt t, nguyn liu nhp khu sn xut hng xut khu c hon thu tng ng vi t l xut khu thnh phm. - Hng nhp khu ti xut, tm xut ti nhp d Hi ch trin lm. Theo Lut thu Gi tr gia tng (GTGT) c thng qua ti K hp th 11 kho IX th khi xut khu, hng ho khng phi np thu GTGT (thu sut 0%), bao gm c hng ho chu thu tiu th c bit xut khu; phn mm my tnh xut
200

khu, sa cha my mc, thit b, phng tin vn ti cho nc ngoi v dch v xut khu lao ng. Cc loi thu gin thu khc cng u dnh nhng u tin nht nh cho xut khu. 3.25 Cc bin php v th ch v xc tin xut khu Cc bin php v th ch Cc bin php v th ch l cc bin php m qua Chnh ph to ra mi trng php l thun li cho xut khu hng ho v dch v. Chng ta bit rng mun hot ng c hiu qu, nn kinh t m hng ti khuyn khch xut khu phi duy tr gi c tng i ca cc yu t sn xut trong nc (vn, t ai, lao ng) mc phn nh c mc khan him ca chng. Nguyn tc c bn l xut khu nhng mt hng no s dng nhiu nht loi nhn t sn c trong nn kinh t. m bo cho cc doanh nghip d l Nh nc hay t nhn quyt nh u t hay sn xut ph hp vi nguyn tc th gi c tng i h tr cho lao ng, vn v t ai khng c qu chnh lch vi gi c hnh thnh bi nhng lc lng cnh tranh trn th trng, trn c s cung v cu ca cc ngun ti nguyn . Tuy nhin, cc Chnh ph quyt tm y mnh xut khu khng nn ph thuc vo gi c th trng thc hin nhim v mang tnh chin lc . Bin php thnh cng l Chnh ph phi can thip, nh khi thc hin chnh sch thay th nhp khu. Nhng Chnh ph can thip khng phi bng cch hn ch xut khu m bng cch gip cc nh xut khu non tr tm kim th trng v thc y cc nh sn xut trong nc d dng hng ra th trng th gii. l: - To ra mi trng php l trong nc bng vic th ch ho tt c cc chnh sch, bin php khuyn khch h tr xut khu. - m phn, k kt cc hip nh thng mi song phng v a phng.. . trn c s bo v li ch cho ngi xut khu to thun li cho xut khu. - Gia nhp v k kt cc Hip c quc t to iu kin thc y t do bun bn. - v.v.. .
201

Thc hin xc tin xut khu - Xc tin xut khu l mt b phn ca xc tin thng mi. l cc hot ng c thit k tng xut khu ca mt quc gia hay mt cng ty. Cc hot ng ny bao gm: 1/ Vic tham gia vo cc hi ch thng mi, c cc phi on thng mi ra nc ngoi, tin hnh qung co.. . 2/ Thit lp chin lc pht trin nhn mnh n m rng xut khu thng qua cc chnh sch h tr xut khu nhm khai thc li th so snh ca t nc. c bit khi cc chnh sch trong nc khc to ra nhng lch lc bt li cho xut khu. Xc tin xut khu c vai tr quan trng trong vic ci thin kh nng cnh tranh v nng cao hiu qu hot ng kinh doanh xut khu ca doanh nghip, m bo thc hin mc tiu tng trng xut khu ca t nc. Xc tin xut khu thng c th hin v kt hp cht ch quy m quc gia v cc doanh nghip. * cp quc gia hot ng xc tin xut khu thng bao gm: - Xy dng chin lc, nh hng xut khu. - Ban hnh cc bin php, chnh sch h tr xut khu. - Lp cc Vin nghin cu cung cp thng tin cho cc nh xut khu. - o to cn b, chuyn gia gip cc nh xut khu. - Lp cc c quan Nh nc nc ngoi nghin cu ti ch tnh hnh th trng hng ho, thng nhn v chnh sch ca Chnh ph nc s ti. - v.v.. .. * cp donh nghip hot ng xc tin xut khu gm: - Tin hnh qung co bn hng ra nc ngoi. - Tham gia hi ch, trin lm nc ngoi. - C cc on cn b ra nc ngoi nghin cu th trng hng ho, thng nhn v chnh sch nhp khu ca nc mua hng.

202

- Lp vn phng i din nc ngoi hay cc trung tm thng mi quc t ln. IV.qun l v th tc xut khu Nc no cng coi trng vic xut khu. Cc Chnh ph c nhiu bin php chnh sch thc y xut khu. Tuy nhin, xut khu l mt cng vic phc tp, gp khng t kh khn trong cc lnh vc nh ti chnh, giy php, kim sot ngoi t v cc chnh sch ca Chnh ph. mt s nc, nhng th tc xut khu v cc loi chng t l nhng gnh nng i vi cc nh xut khu. N lm cho nhiu nh xut khu gp kh khn ln trong khi i vo kinh doanh xut khu. xut khu, ngi xut khu phi hiu bit cc mnh kho cnh tranh trn th trng quc t. H phi thng tho v cc th tc, giy t, nghip v, chnh sch ca Chnh ph, cc hp ng mua bn, cc iu kin mua bn, tp qun quc t, chnh sch hi quan.. y l cng vic i hi s hiu bit su rng cc iu kin v k thut kinh doanh trong phm vi quc gia v quc t. Nghip v kinh doanh xut khu c c th khc vi bun bn trong nc. Nn trc khi quyt nh tham gia xut khu, ngi xut khu phi tm hiu k cc vn nh: th trng xut khu, tn dng, t cch php nhn ca ngi mua, cc bin php kim sot xut khu ca Nh nc (Nh nc nhp khu v Nh nc mnh), hp ng xut khu, cc iu kin bun bn.. .. 4.1 V sao phi qun l xut khu ? Vic qun l xut khu c thc hin bng c ch giy php hi quan, hn ngch xut khu v bng cc quy ch qun l ngoi t. Khng phi lc no Nh nc cng khuyn khch xut khu m i khi v quyn li quc gia phi kim sot mt vi dng xut khu, nh sn phm c bit, nguyn liu do nhu cu trong nc cn thiu, hoc c ngha chin lc i vi t nc. Nhng nguyn nhn ch yu phi kim sot xut khu ca cc Nh nc thng l do : - Cm vn bun bn - Bo v ti nguyn - Bo v ng vt v cy trng - Bo v di sn vn ho, c
203

4.2 Cc cng c qun l xut khu Xut khu c khuyn khch v mi doanh nghip sn xut, kinh doanh xut khu c t do xut khu theo ngnh hng ng k. Tuy nhin, vn c mt s hng ho b cm v mt s hng ho khi xut khu vn cn giy php ca B Thng mi hay B qun l chuyn ngnh. 4.21 Cm xut khu Cc hng ho sau y b cm xut khu (p dng cho sut thi k 2001 - 2005) 1- V kh n dc, vt liu n (tr vt liu n cng nghip), trang thit b qun s. 2- c 3- Cc loi ma tu 4- Cc loi ho cht c 5- G trn, g x t g rng t nhin trong nc; ci, than lm t g hoc ci, c ngun gc t g rng t nhin trong nc. 6- ng vt hoang d v ng thc vt qu him t nhin. 7- Cc loi my m chuyn dng v cc chng trnh phn mm mt m s dng trong phm vi bo v b mt Nh nc . 4.22 Cc hng ho qun l bng giy php ca B thng mi (thi k 2001- 2005) 1- Hng dt may xut khu theo hn ngch m Vit Nam tho thun vi nc ngoi. 2- Hng cn kim sot xut khu theo quy nh ca iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia. 4.23 Hng ho thuc din qun l chuyn ngnh ca cc B (thi k 2001 - 2005) 1/ B Nng nghip v Pht trin Nng thn - Ging cy trng v ging vt nui qu him (cm hoc cp giy php) 2/ B Thu sn - Cc loi thu sn xut khu c iu kin 3/ B Vn ho - H thng ch bn v sp ch chuyn dng ngnh in
204

- My in offset, my in flexo, my in ng ng, my in gia nhit, my in tampon v my in laser mu. 4/ Tng Cc bu in - Tem bu chnh, n phm tem v cc mt hng tem bu chnh. 5/ B Cng nghip - Mt s chng loi khong sn hng ho (Quy nh tiu chun, cc iu kin xut khu). Nh nc quy nh th tc cp giy php n gin, tc l vic cp giy php khng gy ra tr ngi hoc chm tr cng vic kinh doanh ca ngi xut khu. Vit Nam, B Thng mi thit k mu giy php xut khu theo mu nn ca Lin hip quc vi ni dung c tiu chun ho theo quy nh quc t. Giy php xut khu ch cp cho cc t chc c quyn kinh doanh xut nhp khu trong phm vi hn ngch quy nh cho mt hng . i vi nhng mt hng khng qun l bng hn ngch th cc t chc kinh doanh xut nhp khu thc hin theo k hoch ng k ti B Thng mi khng hn ch s lng hoc gi tr. 4.24 Th tc hi quan - xut khu hng ho Hng xut khu phi lm th tc hi quan khi xut khu theo cc quy nh chnh thc v xut khu hng ho v c khi theo yu cu ca nc nhp khu. Vic lm th tc xut khu cho hng ho lin quan n cc bin php qun l nh: - Hn ch s lng (giy php xut khu) - Hn ch ngoi t (gim st ngoi hi) - Hn ch ti chnh (kim tra hi quan, thu quan) - Nhu cu thng k thng mi (bo co thng k) - Kim tra s lng, cht lng, kim tra v sinh, y t, hng nguy him. - Kim tra, p dng cc bin php u i thu quan (giy chng nhn xut x)

205

Cc chng t phc v cho vic kim tra hi quan - xut khu hng ho gm: - Giy php xut khu - T khai kim tra ngoi hi - T khai hng ho (khai hi quan) - Giy chng nhn kim tra hng ho - Giy chng nhn kim dch (thc, ng vt) - Giy chng nhn xut x - T khai hng nguy him - Ho n lnh s (nu yu cu) hoc ho n thng mi Khi lm th tc hi quan, thng thng phi kim tra t cch php nhn ca ngi xut khu, cng nh kim tra cc chng t c hp php v ng quy nh khng. Nhng quy nh v th tc hi quan l i tng hng u trong vic n gin ho cc th tc thng mi quc t. Thi gian lm th tc, cc yu cu i vi chng t l tiu chun quan trng nh gi cng tc n gin ho th tc thng mi. 4.25 Hn ngch xut khu
Cc hnh thc hn ch xut khu c p dng tu tng nc; hn ngch theo mt hng, hn ngch theo tng nc v trong thi gian nht nh (mt nm). Mt s nc ch cho php mt s t chc c quyn xut khu mt s mt hng nht nh. Hin nay, Vit Nam, ch hn ngch xut khu c quy nh theo quyt nh s 46/2001/Q-TTg ca Th tng Chnh ph v qun l xut nhp khu hng ho thi k 2001 - 2005. Hng nm, B Thng mi cng b danh mc cc mt hng qun l bng hn ngch sau khi thng nht vi B K hoch v u t, B Qun l sn xut v c Chnh ph duyt. Hin nay Nh nc ch qun l bng hn ngch mt hng Hng dt, may mc xut khu vo EU

B Thng mi phn b hn ngch xut khu cho cc B, ngnh, a phng. Nhng mt hng khng qun l bng hn ngch th c s xut khu ng k vi B Thng mi v c cp giy php khng hn ch. 4.26 Qun l ngoi t

206

a s cc nc ang pht trin u quy nh cho cc nh xut khu phi chuyn khon ngoi t thu c vo Ngn hng Thng mi c php kinh doanh ngoi t. Nhng cng c nhiu nc cho php dng s ngoi t thu c do xut khu nhp hng ho cn thit. Vit Nam, theo Quyt nh s 232/1998/QTTg, ngy 1-12-1998 ca Th tng Chnh ph th cc doanh nghip (k c doanh nghip nc ngoi) phi bn ngay ti thiu 80% s ngoi t thu c. ng thi quyt nh ny cng quy nh quyn c mua ngoi t (ti cc ngn hng khi c nhu cu thanh ton) ca cc t chc kt hi ngoi t. Ngi xut khu phi bit chc chn l ngi mua c quyn thanh ton hng ho bng ngoi t m ngn hng qun l cho php i vi hng xut khu ca mnh.Thng thng, cc ngn hng cng b cc loi ngoi t c th nhn khi xut khu, thng l cc loi ngoi t t do chuyn i. Mt bin php quan trng na l Nh nc cm gi loi ngoi t thu c do xut khu vo cc ngn hng nc ngoi. Nu ngi m ti khon nc ngoi th l hng cha c thanh ton v ngi xut khu vi phm ch qun l ngoi t ca Nh nc.

Chng 11 Hiu qu kinh t ca hot ng ngoi thng

I. Khi nim, phn loi hiu qu kinh t ca hot ng ngoi thng 1.Khi nim Trong iu kin nc ta hin nay, kinh t i ngoi ni chung v ngoi thng ni ring c vai tr ngy cng quan trng trong nn kinh t quc dn. V vy ng v Nh nc lun lun coi trng lnh vc ny v nhn mnh: Nhim v n nh v pht trin kinh t cng nh s nghip pht trin khoa hc k thut v cng nghip ho ca nc ta tin hnh nhanh hay chm, iu ph thuc mt phn vo vic m rng v nng cao hiu qu kinh t i ngoi (Vn kin i hi ng ln th VI). m bo khng ngng nng cao hiu qu kinh t l mi quan tm hng u ca bt k nn kinh t ni chung v ca
207

mi doanh nghip ni ring. Hiu qu kinh t ch yu c thm nh bi th trng, l tiu chun c bn xc nh phng hng hot ng ngoi thng. Tuy vy, hiu qu y l g? Nh th no l c hiu qu ? khng phi l vn c gii quyt trit . Tht kh m nh gi mc t c hiu qu kinh t ca hot ng ngoi thng hay ca doanh nghip xut nhp khu khi m bn thn phm tr ny cha c nh r bn cht v nhng biu hin cu n. V vy, hiu ng bn cht ca hiu qu kinh t ngoi thng cng nh mc tiu m bo hiu qu kinh t ca mi thi k, l vn c ngha thit thc khng nhng v l lun thng nht quan nim v bn cht ca hiu qu kinh t ngoi thng - m cn rt cn thit cho hot ng thc tin trong lnh vc ny. Hiu ng bn cht hiu qu kinh t ngoi thng l c s xc nh cc tiu chun v ch tiu nh gi hiu qu kinh t ngoi thng, xc nh yu cu i vi vic ra mc tiu v bin php nng cao hiu qu kinh t ngoi thng. Cho n nay cn c cch nhn nhn khc nhau v hiu qa kinh t ngoi thng. Quan nim ph bin cho rng, dng khi qut nht hiu qu kinh t ngoi thng l kt qa ca qu trnh sn xut trong nc, n c biu hin mi tng quan gia kt qu thu c v chi ph b ra. Trong thc tin cng c ngi cho rng hiu qu kinh t ngoi thng thc cht l li nhun v a dng gi tr s dng. Nhng quan nim trn y bc l mt s mt cha hp l. Mt l, ng nht hiu qu v kt qu. Hai l, khng phn nh r bn cht v tiu chun hiu qu kinh t ngoi thng vi cc ch tiu biu hin bn cht v tiu chun . Cn phn nh r s khc nhau v mi quan h gia kt qu v hiu qu. V hnh thc hiu qu kinh t l mt phm tr so snh th hin mi tng quan gia ci phi b ra v ci thu v c. Kt qu ch l yu t cn thit tnh ton v phn tch hiu qu. T bn thn mnh, kt qu cha th hin c n to ra mc v vi chi ph no. Mi hnh ng ca con ngi ni chung v trong sn xut, kinh doanh thng mi, dch v ni ring l phi phn u t c kt qu, nhng khng phi l kt qu bt k, m phi l kt
208

qu c mc tiu v c li ch c th no . Nhng kt qu c c mc no, vi gi no chnh l vn cn xem xt, v n l cht lng ca hot ng to ra kt qu. V vy, nh gi hot ng ngoi thng khng ch l nh gi kt qu, m cn l nh gi cht lng ca hot ng to ra kt qu . Vn khng phi ch l chng ta xut khu c bao nhiu t ng hng ho, m cn l vi chi ph bao nhiu c c kim ngch xut nhp khu nh vy. Mc ch hay bn cht ca hot ng kinh t l vi chi ph nht nh c th to ra c nhiu sn phm nht. Chnh mc ch ny sinh vn phi xem xt la chn cch no t c kt qu ln nht. Cho nn, lm ln gia kt qu v hiu qu l khng thy ht xut x ca phm tr, ca yu cu tit kim. T cch nhn nhn trn y cho ta thy cc ch tiu lng hng ho nhp xut khu, tng tr gi hng ho xut nhp khu thc hin l nhng ch tiu th hin kt qu ca hot ng bun bn, ch khng th coi l hiu qu kinh t ca hot ng ngoi thng c, n cha th hin kt qu c to ra vi chi ph no. Nh vy, hiu qu kinh t ngoi thng v mt hnh thc phi l mt i lng so snh. Vn t ra by gi l so snh gia ci g vi ci g? V mt l lun r l so snh gia chi ph v kt qu, ngha l: Kt qu u ra Hiu qu KTNT= Chi ph u vo Nhng nu ch dng li th cn rt tru tng v cha chnh xc. iu ct li l chi ph ci g, bao nhiu v kt qu c th hin nh th no?. Trn thc t ang tn ti nhiu loi chi ph: (chi ph sn xut c bit v chi ph lao ng x hi, chi ph trong nc v chi ph quc t) v nhiu hnh thc biu hin kt qu (lng hng ho xut nhp khu, kim ngch xut khu, nhp khu, tng thu nhp quc dn, li nhun.). Ngoi thng l mt hnh thc mt nc tham gia vo phn cng lao ng quc t. Khi sn xut cc hng ho xut khu, cc nc b ra nhng chi ph nht nh. Cc hng
209

ho xut khu ny khng tham gia vo lu thng trong nc m a ra ngoi bin gii quc gia. Cc nc thu c mt lng ngoi t nht nh do vic xut khu hng ho . Cc t l trao i c hnh thnh trn c s gi c quc t, khc vi gi c trong ni b mt nc. Sn phm nhp khu tham gia vo lu thng hng ho trong nc v tham gia vo qu trnh ti sn xut x hi, thc t khng c sn xut ra ti nc . Sn phm nhp khu dng nh l hnh thc thay i ca sn phm xut khu. Nhng v khi lng chng khng bng nhau. Cc t l trao i ca gi quc t nh hng n tng quan v khi lng . Kt qu vt cht m hot ng ngoi thng mang li c hnh thnh ra sao ? v giai on no ca qu trnh sn xut v lu thng ngoi thng?. Cu hi ny thng t ra ph thuc vo tnh cht cc chc nng ca t chc no tham gia vo sn xut, bn sn phm xut khu hay s dng sn phm nhp khu. Chng hn, kt qu xut khu ca mt doanh nghip - ngi sn xut b ngoi biu hin chnh lch gia chi ph (gi thnh sn phm) v gi c bn bun cho cc doanh nghip xut khu. Cn i vi doanh nghip ngoi thng kt qu l s chnh lch gia gi ngoai thng bng ngoi t c tnh ra gi trong nc vi gi mua ca ngi sn xut. i vi nhp khu kt qu l s chnh lch gia chi ph ngoi t nhp khu v gi tr ni a ca hng nhp khu (nh gi theo gi bn bun hay bn l). Kt qu ti chnh th hin bng tin l biu hin b ngoi ca kt qu vt cht ca lu thng hng ho i ngoi. V qua n by gi c, n phn phi li theo nhng t l nht nh gia nhng ngi sn xut, tiu th, cng nh gia cc t chc ngoi thng. Nhng nhng hnh thc biu hin kt qu c th khng gii p c cu hi kt qu vt cht xut hin u v giai on no ca sn xut kinh doanh. vch ra c nhng quyt nh c c s khoa hc v hon thin hot ng ngoi thng, a c mt phng n kinh doanh cng c li cho cc bn cn hiu r rng cc kt qu c bt ngun t u v cc yu t quyt nh quy m ca kt qu. Ni cch khc chng ta cn lm r c ch xut hin hiu qu kinh t ngoi thng nh th no ?
210

 tr li cu hi ny, chng ta a ra mt s c tnh c l v n gin sau xem xt:

Nc A S lng n gi Tr gi Gi quc t 100 200 200 80 300 200 200 1000 1000 83.000 40 40.000 95 95 37.750 250 23.750 110 33.000 100 100 70 7.000 50 10.000 50 50 140 7.000 Nc B S lng n gi Tr gi

Hng a
Sn xut Tiu dng

Hng b
Sn xut Tiu dng

Hng c
Sn xut Tiu dng

Tng s

Ngun gc ca s trn bt ngun t l thuyt chi ph so snh ca D.Ricardo. L thuyt ca ng da trn c s l lun v gi tr ca lao ng. N vn c dng lm c s khoa hc cho vic phn tch cc yu t ca li ch ngoi thng. Trong s ny, mi nc u t mnh sn xut s lng ca 3 hng ho a, b v c, th chi ph ca nc A l 83.000 n v, nc B - 37750 n v. Nu c s trao i gia hai quc gia, c th xut hin phng n sau: nc A b sn xut hng b v s mua n nc B. Khi ny nc B cn phi tng sn xut hng b ln 300 n v s lng. c hng tiu dng nc A cn c 24.000 n v ngoi t nhp hng b (300 x 80). Nc A sn sng lm iu ny, sau khi tng sn xut ca mnh v bn cho nc B 50 n v hng ho a v 95 n v hng ho c. Trong trng hp ny, nc B c th tng sn xut hng b v nhp hng a v c. Bc tranh c th c biu hin nh sau v chi ph sn xut:

211

Nc A S lng Hng a Sn xut Tiu dng Hng b Sn xut Tiu dng Hng c Sn xut Tiu dng Tng s 300 n gi 50 Tr gi 12.50 0

Gi qu S lng c t 100

Nc B n gi Tr gi

250 200

50 80 400 100 200 250 95 28.00 0 70 28.00 0

110

1095 1000

40 43.80 0 56.30 0

Nh vy, khi trao i ngoi thng c hai nc s lng hng ho tiu dng vn nh c, nhng chi ph sn xut trong nc ni chung gim xung rt nhiu: Ti nc A l 26700 n v v ti nc B l 9500 n v, y, c hai quc gia u thu c hiu qu do bun bn vi nhau. y ch l v d n gin c tnh quy c, nhng cho ta thy r c ch xut hin hiu qu kinh t ca ngoi thng. Thc cht ca c ch l ch bt k nc no khi tham gia vo phn cng lao ng quc t, c th pht trin sn xut hng ho vi chi ph sn xut thp p ng nhu cu ca
212

bn thn v xut khu. ng thi nc c th nhp khu nhng sn phm m n cn m vic sn xut chng tn km hn. Kt qu l nh cc nghip v ngoi thng, cc chi ph chung sn xut ra mt khi lng hng ho nhm p ng nhu cu sn xut v tiu dng trong nc s thp hn khi ta t b tr sn xut ch yu bng sc lc ring. Ni cch khc chi ph sn xut trong nc l nn tng ca hiu qu kinh t ngoi thng. Trong thc t hiu qu trn y xut hin do c s khc nhau v iu kin a l - t nhin, v kinh t v trnh khoa hc, cng ngh v qun l v cc s khc nhau khc tn ti gia cc quc gia, cc vng kinh t. Chnh s khc nhau to c s cho trao i i ngoi. T v d c tnh khi qut trn, ta thy r tn ti hai yu t nh hng n trao i ngoi thng. Mt l, s khc nhau gia chi ph sn xut dn tc v chi ph sn xut quc t phn nh mc chi ph trung bnh ca cc nc khc nhau trn th gii. Ta thy trong v d trn, ti nc A chi ph sn xut trong nc ca hng a v c thp hn chi ph quc t. iu s c li l h tp trung sn xut cc hng ho cho nhu cu ca mnh v cho xut khu. Ti nc B chi ph ni a sn xut hng b thp hn chi ph quc t. V nc ny s chuyn mn ho sn xut hng ho . Hai l, hiu qu ngoi thng xut hin trn c s s khc nhau v chi ph sn xut trong nc ca cc hng ho khc nhau. Mt nc s xut khu mt hng ho m vic sn xut ra n tng i r v nhp khu mt hng ho m vic sn xut ra n s t hn. Kt lun quan trng rt ra t s phn tch trn l hiu qu kinh t ngoi thng c to ra trong lnh vc sn xut v c thc hin qua trao i ngoi thng. Tng quan (t l) i ngoi ca trao i ch to thm thun li hay ngc li to nn hiu qu. Trong nhng iu kin thun li, gi c quc t cho php tng tin thu xut khu v do to iu kin tng nhp khu, v nh m tit kim c lao ng x hi. Nhng g trnh by chng 2 cho ta thy thng qua ngoi thng c cu sn phm x hi km theo l c cu k thut v cng ngh sn xut thay i theo hng c li cho
213

qu trnh pht trin sn xut tip theo ca nn kinh t. pht trin, nc ta cn tip tc i mi, chuyn dch c cu theo hng cng nghip ho, hin i ho. Trong qu trnh , ngoi thng khng ch to ra th trng bn ngoi rng ln mua bn hng ho, m cn thng qua xut nhp khu m rng th trng trong nc. Nh vy, hiu qu kinh t ngoi thng khng tn ti mt cch bit lp vi sn xut. Nhng kt qu do ngoi thng mang li, tc ng nhiu mt ca n n nn kinh t cn c nh gi v o lng thng qua v trn c s cc ch tiu hiu qu kinh t lin quan n ton b qa trnh sn xut. Ch tiu l nng sut lao ng x hi, ngha l s tit kim lao ng x hi trn quy m nn kinh t ca mt nc. y chnh l tiu chun hiu qu kinh t ca hot ng ngoi thng. Xt v mt l lun, ni dung c bn ca hiu qu kinh t ngoi thng l gp phn thc y tng nhanh nng sut lao ng x hi, ngha l s tit kim lao ng x hi v tng thu nhp quc dn c th s dng, qua to thm ngun tch lu cho sn xut v nng cao mc sng trong nc. Tuy nhin, cn thy rng trn thc t kh xc nh hiu qu kinh t ngoi thng i vi nn kinh t quc dn ni chung, v tc ng ca n thng phi thng qua nhiu cng on ca sn xut, nhiu t chc thc hin khc nhau v chu nh hng khng t ca nhiu yu t sn xut v phi sn xut an cho nhau. Nhng yu cu ca cng tc qun l v hch ton li i hi phi xc nh c hiu qu kinh t ngoi thng i vi nn kinh t quc dn v ca tng doanh nghip. iu ny c lin quan n vic xc nh biu hin ca hiu qu v ch tiu hiu qu kinh t ngoi thng m chng ta s cp n sau y. 2. Phn loi hiu qu kinh t ngoi thng Trong cng tc qun l, phm tr hiu qu kinh t ngoi thng c biu hin nhng dng khc nhau, mi dng th hin nhng c trng, ngha c th ca hiu qu kinh t ngoi thng. Vic phn loi hiu qu kinh t ngoi thng theo nhng tiu thc khc nhau c tc dng thit thc cho cng tc qun l ngoi thng. N l c s xc nh cc ch tiu v mc

214

hiu qu v xc nh nhng bin php nng cao hiu qu kinh t ngoi thng. 2.1.Hiu qu kinh t c bit v hiu qu kinh t - x hi ca nn kinh t quc dn Hiu qu kinh t c bit l hiu qu kinh t thu c t hot ng ngoi thng ca tng doanh nghip, ca tng thng v, mt hng xut khu, nhp khu. Biu hin chung ca hiu qu c bit l doanh li m mi doanh nghip t c. Hiu qu kinh t - x hi m ngoi thng em li cho nn kinh t quc dn l s ng gp ca hot ng ngoi thng vo vic pht trin sn xut, i mi c cu kinh t, tng nng sut lao ng x hi, tch lu ngoi t, tng thu cho ngn sch, gii quyt vic lm, ci thin i sng nhn dn v.v Trong qun l kinh doanh ngoi thng khng nhng cn tnh ton v t c hiu qu trong hot ng ca tng ngi, tng doanh nghip, m cn phi tnh ton v quan trng hn, phi t c hiu qu kinh t - x hi i vi nn kinh t quc dn. Hiu qu kinh t - x hi l tiu chun quan trng nht ca s pht trin. Gia hiu qu kinh t c bit v hiu qu kinh t x hi c mi quan h nhn qu v tc ng qua li vi nhau. Hiu qu kinh t quc dn ch c th t c trn c s hot ng c hiu qu ca cc doanh nghip ngoi thng. Tuy vy, c th c nhng doanh nghip xut nhp khu khng m bo c hiu qu (b l) nhng nn kinh t vn thu c hiu qu. Tuy nhin, tnh hnh thua l ca doanh nghip no ch c th chp nhn c trong nhng thi im nht nh do nhng nguyn nhn khch quan mang li. Cc doanh nghip ngoi thng phi quan tm n hiu qu kinh t - x hi v chnh l tin v iu kin cho doanh nghip kinh doanh c hiu qu. Nhng doanh nghip quan tm n hiu qu kinh t - x hi chung ca nn kinh t quc dn. Nh nc cn c cc chnh sch m bo kt hp hi ho li ch ca x hi vi li ch ca doanh nghip v c nhn ngi lao ng. 2.2.Hiu qu ca chi ph b phn v chi ph tng hp Hot ng ca bt k doanh nghip no cng gn lin vi mi trng v th trng ca n. Doanh nghip phi cn c vo th trng gii quyt nhng vn then cht: sn xut ci g, sn xut th no, sn xut cho ai v vi chi ph bao nhiu.
215

Mi nh cung cp tin hnh hot ng sn xut kinh doanh ca mnh trong nhng iu kin c th v ngun ti nguyn, trnh trang b k thut, trnh t chc v qun l lao ng, qun l kinh doanh. H a ra th trng sn phm ca mnh vi mt chi ph c bit nht nh v ngi no cng mun tiu th c hng ho ca mnh vi gi cao nht. Tuy vy, khi a hng ho ca mnh ra bn trn th trng, h ch c th bn theo mt gi l gi c th trng nu sn phm ca h hon ton ging nhau v mt cht lng. S d nh vy l v th trng ch tha nhn mc trung bnh x hi cn thit v hao ph sn xut ra mt n v hng ho. Quy lut gi tr t tt c cc doanh nghip vi mc chi ph c bit khc nhau trn cng mt mt hng trao i, thng qua mt mc gi c th trng. Suy n cng, chi ph b ra l chi ph lao ng x hi. Nhng ti mi doanh nghip m chng ta cn nh gi hiu qu, th chi ph lao ng x hi li c th hin di cc dng chi ph c th: - Gi thnh sn xut - Chi ph ngoi sn xut Bn thn mi loi chi ph trn li c th c phn chia chi tit t m hn. nh gi hiu qu kinh t hot ng xut nhp khu khng th khng nh gi hiu qu tng hp ca cc loi chi ph trn y, nhng li cn thit phi nh gi hiu qu ca tng loi chi ph. l vic cn lm gip cho hot ng kinh doanh tm c hng gim chi ph c bit ca doanh nghip nhm tng hiu qu kinh t. Cn nhn mnh rng ngun gc (c ch xut hin) hiu qu kinh t ngoi thng l t kt qu v chi ph sn xut trong nc. Bn cht ca c ch l ch bt k nc no khi tham gia vo phn cng lao ng quc t, c th pht trin sn xut hng ho vi chi ph thp p ng nhu cu ca bn thn v xut khu. ng thi, nc c th nhp khu sn phm cn thit m vic t sn xut tn km hn. Kt qu l nh cc nghip v ngoi thng cc chi ph chung (chi ph sn xut) sn xut ra mt khi lng hng ho c s dng trong nc nhm p ng nhu cu sn xut v tiu dng c nhn,
216

s thp hn khi ta b tr sn xut ch yu bng sc lc ring. Ni cch khc, chi ph sn xut trong nc l nn tng ca hiu qu kinh t ngoi thng. Nh vy, hiu qu kinh t ngoi thng ni chung, c to thnh trn c s hiu qu ca cc loi chi ph cu thnh. Cc n v sn xut v kinh doanh ngoi thng l ni trc tip s dng cc yu t ca qu trnh sn xut to ra cc gi tr s dng khc nhau.V vy, bn thn cc n v sn xut v kinh doanh ngoi thng phi quan tm xc nh nhng bin php ng b thu c hiu qu ton din trn cc yu t ca qu trnh ti sn xut. 2.3.Hiu qu tuyt i v hiu qu so snh
Trong cng tc qun l hot ng sn xut kinh doanh, vic xc nh hiu qu nhm hai mc ch c bn:

Mt l, th hin v nh gi trnh s dng cc dng chi ph trong hot ng cc dng sn xut kinh doanh. Hai l, phn tch, lun chng v kinh t cc phng n khc nhau trong vic thc hin mt nhim v c th no , t , la chn ly mt phng n c li nht. Hiu qu tuyt i l lng hiu qu c tnh ton cho tng phng n c th bng cch xc nh mc li ch thu c vi lng chi ph b ra. Chng hn, tnh ton mc li nhun thu c t mt ng chi ph sn xut (gi thnh), hoc t mt ng vn b ra v.v Ngi ta xc nh hiu qu tuyt i khi phi b chi ph ra thc hin mt thng v no , bit c vi nhng chi ph b ra s thu c nhng li ch c th v mc tiu c th g, t i n quyt nh c nn b ra chi ph hay khng cho thng v . V vy, trong cng tc qun l kinh doanh, bt k cng vic g i hi phi b ra chi ph d vi mt lng ln hay nh cng u phi tnh ton hiu qu tuyt i. Hiu qu so snh c xc nh bng cch so snh cc ch tiu hiu qu tuyt i ca cc phng n vi nhau. Ni cch khc, hiu qu so snh chnh l mc chnh lch v hiu qu tuyt i ca cc phng n. Mc ch ch yu ca vic tnh ton ny l so snh mc hiu qu ca cc phng n (hoc cch lm khc nhau cng thc hin mt nhim v) t cho php l chn mt cch lm c hiu qu cao nht.

217

Trn thc t, thc hin mt nhim v no , ngi ta khng ch tm thy mt cch (mt phng n, mt con ng, mt gii php) m c th a ra nhiu cch lm khc nhau. Mi cch lm i hi lng u t vn, lng chi ph khc nhau, thi gian thc hin v thi gian thu hi vn u t cng khc nhau. V vy, mun t c hiu qu kinh t cao, ngi lm cng tc qun l v kinh doanh ngoi thng khng nn t tri mnh vo mt cch lm, m phi vn dng mi s hiu bit a ra nhiu phng n khc nhau, ri so snh hiu qu kinh t ca cc phng n chn ra mt phng n c li nht. Hiu qu tuyt i v hiu qu so snh trong ngoi thng c mi quan h cht ch vi nhau, song chng li c tnh c lp tng i. Trc ht, xc nh hiu qu tuyt i l c s xc nh hiu qu so snh. Ngha l, trn c s nhng ch tiu tuyt i ca tng phng n, ngi ta so snh mc hiu qu y ca cc phng n vi nhau. Mc chnh lch chnh l hiu qu so snh. Tuy vy, c nhng ch tiu hiu qu so snh c xc nh khng ph thuc vo vic xc nh hiu qu tuyt i. Chng hn, vic so snh gia mc chi ph ca cc phng n vi nhau chn ra phng n c chi ph thp, thc cht ch l s so snh mc chi ph ca cc phng n ch khng phi l vic so snh mc hi qu tuyt i ca cc phng n. II. H thng ch tiu nh gi hiu qu kinh t ngoi thng 2.1. Tiu chun hiu qu kinh t ngoi thng Hiu qu kinh t ca bt k hot ng kinh t no c biu hin mi tng quan gia kt qu sn xut v chi ph sn xut mi ch c trng mt lng ca hiu qu kinh t. Cng vi s biu hin v mt s lng, hiu qu kinh t ca bt k mt hot ng kinh t no cn c tnh cht lng. Tnh cht lng ca hiu qu chnh l tiu chun ca hiu qu. Tiu chun l cn c c bn v ch yu nhn r thc t khch quan, m bo nhn thc chnh xc s vt hoc hin tng nghin cu v phn bit ng sai. Tiu chun ca hiu qu kinh t cn phi th hin mt cch ng n v y nht bn cht ca hiu qu kinh t.

218

Hiu qu l mi quan tm trung tm ca kinh t hc. Hiu qu l tiu chun quan trng (c th l quan trng nht) nh gi kt qu hot ng ngoi thng. Hiu qu kinh t ngoi thng khng ch c ngha l mc li nhun bng tin. Tuy rng li nhun l l do tn ti ca mt doanh nghip xut nhp khu. Tiu chun ca hiu qu kinh t ngoi thng l tit kim lao ng x hi, hay ni cch khc i l tng nng sut lao ng x hi. Nng sut lao ng x hi c ngha kinh t v chnh tr rt ln. V.Lnin ch r: Tng nng sut lao ng x hi xt cho n cng l iu quan trng nht, cn bn nht m bo thng li cho ch x hi mi (1). Ch tch H Ch Minh nhn mnh: Mun pht trin sc sn xut th trc ht phi nng cao nng sut lao ng v Nng cao nng sut lao ng l ngun gc ca ci to ln nht (2). Khi nim nng sut lao ng x hi cn c hiu theo ngha tch cc ca n: C ngha l tng nng sut lao ng x hi khng ch n thun l vic tit kim chi ph x hi cn thit v lao ng sng v lao ng vt ho cho vic sn xut n v sn phm m tng nng sut lao ng x hi cn bao hm ngha pht trin sn xut. Trong nn sn xut x hi ch ngha, yu cu c bn c t ra khi xc nh hiu qu l phi tnh ti kt qu ca nn kinh t quc dn. Quan im ca vic xc nh hiu qu c xut pht t li ch ca x hi, ca tng doanh nghip v ngi lao ng. Do vy, khi xc nh hiu qu kinh t ngoi thng, cn phi tnh ton hiu qu ca tt c chi ph lao ng x hi khng phi ch tng khu ring bit ca sn xut, m trong tt c cc khu ca nn kinh t quc dn c lin quan. Khi tnh ton hiu qu kinh t ngoi thng khng ch tnh bi nhng kt qu, nhng li ch v mt kinh t, m cn phi tnh n c nhng kt qu v phng din chnh tr, x hi. Nh vy, khi xem xt hiu qu kinh t ngoi thng, khng ch cn phi nm vng tiu chun hiu qu m cn phi qun trit quan im ton din. Tiu chun hiu qu kinh t ngoi thng c biu hin gin tip thng qua mt h thng ch tiu. Nu tiu chun biu
219

hin mt cht lng ca hiu qu, th h thng ch tiu biu hin c trng s lng ca hiu qu kinh t ngoi thng. 2.2. H thng ch tiu hiu qu kinh t ngoi thng Cc ch tiu hiu qu kinh t l biu hin c trng v lng tiu chun hiu qu kinh t. Trong thc t, vic phn tch v nh gi hiu qu kinh t phi s dng mt h thng ch tiu v: Th nht, vic s dng h thng ch tiu l nhm phn nh c gi tr hng ho nhng mc v kha cnh khc nhau. Ni cch khc tnh hiu qu phi tnh c chi ph lao ng x hi cn thit sn xut ra hng ho . Th hai, bn thn mi ch tiu c nhng nhc im nht nh trong ni dung v phng php tnh ton. Vic s dng h thng ch tiu cho php thy c mi tng quan thu - chi mt cch ton din v y hn.
(1) V.I. Lenin sng kin v i NXB S Tht, H ni Trang 32 (2) H Ch Minh v cng nghip ho XHCN NXB S Tht, H ni, Trang 21

2.1.Ch tiu tng hp + Tng quan gia thu nhp quc dn sn xut v thu nhp quc dn c s dng l s so snh thu nhp quc dn c th s dng (tc l thu nhp quc dn sau khi iu chnh cc yu t kinh t i ngoi) i vi thu nhp quc dn c sn xut. HQnt = Np Trong NV: Thu nhp quc dn c s dng Np: Thu nhp quc dn c sn xut ra Ch tiu ny cho bit thu nhp quc dn ca mt nc c tng gim nh th no trong thi gian tnh ton khi c ngoi thng. Nu tng quan trn ln hn 1 th ngoi thng lm tng thu nhp quc dn, cn ngc li l lm gim. tng thm c hiu qu kinh t quc dn s dng cn:
220 N v

Xc nh hp l c cu xut khu, nhp khu trn c s tnh ton li th ca sn xut trong nc. S dng vn nc ngoi v hng nhp khu vo u t v chuyn dch c cu sn xut trong nc c hiu qu, to iu kin m rng th trng nc ngoi. To thm cng n vic lm nh m rng th trng xut khu v nhp khu cc yu t u vo cho sn xut. m bo cn cn thanh ton quc t lnh mnh, trong ch ti vic hch ton nghip v vay tr sao cho c hiu qu. Ngoi ra, ngi ta cn dng ch tiu iu kin thng mi nh gi hiu qu kinh t ngoi thng
Tc = Px1 Pn1 : Px 0 Pn 0

(1)

Vi:

Tc : iu kin thng mi (hay t l trao i) x,n: Ch s gi xut khu, nhp khu 1,0 : Thi k 1 v thi k gc

y l s so snh gia ch s gi xut khu vi ch s gi nhp khu. Ch s ny cho bit nn kinh t quc dn bn ra nc ngoi t hn, hoc ngc li l t t hn ci m n mua vo. Nu tng quan cao hn 1 th c s ci thin v cc quan h trao i, cn ngc li l s hu hoi cc quan h trao i. t c iu kin thng mi c li cn lu : Ci tin c cu v cht lng hng ho xut nhp khu theo hng tng nhanh cc mt hng nng sn ch bin v cng nghip ch bin. Tng cng cng tc nghin cu th trng, gi c, vn dng cc phng thc bun bn ph hp tranh th c iu kin th trng c li nht. 2.22. Cc ch tiu biu hin hiu qu c th ca cc hot ng xut nhp khu a. Ch tiu li nhun xut khu v nhp khu: y l ch tiu quan trng nht i vi cc doanh nghip xut nhp khu.
221

b. Ch tiu so snh gi xut nhp khu so vi gi quc t. Trong trao i ngoi thng, gi quc t l mc ngang gi chung. Cc doanh nghip phi ly gi quc t lm tiu chun so snh vi gi xut nhp khu c thc hin. Qua c th nh gi c hiu qu kinh t ca cc hot ng xut nhp khu v mt i ngoi. c. Ch tiu so snh doanh thu xut khu tnh ra ng Vit Nam theo t gi hin hnh ca Ngn hng Nh nc vi gi thnh xut khu trong nc ca tng mt hng, nhm hng, ca tng chuyn hng, hay ca tng thi k xut khu khc nhau. d. Ch tiu so snh doanh thu bn hng nhp khu trong nc vi chi ph nhp khu tnh ra ng Vit Nam theo t gi hin hnh ca Ngn hng Nh nc ca tng mt hng, tng nhm hng, tng chuyn hng nhp khu hay ca tng thi k nhp khu. e. Ch tiu so snh gi c nhp khu ca tng mt hng, nhm hng gia cc khu vc th trng v cc thng nhn khc nhau. Qua c th rt ra li th trao i i vi cc khu vc th trng v thng nhn khc nhau. f. Ch tiu hiu qu xut nhp khu kt hp tnh cho c nc hay tng dch v i hng ring l. Cc ch tiu trn th hin s tit kim lao ng x hi c thc hin trc tip qua trao i ngoi thng. Phm tr gi c o lng chi ph lao ng mang tnh quc gia v quc t trong vic sn xut ra hng ho xut khu, nhp khu c th hin qua cc ch tiu . V vy, khi tnh ton cc ch tiu trn, hai yu t gi tr tin t v phng thc thanh ton c ngha quan trng. V gi tri tin t - Cc loi gi bng ngoi t thc chi, thc thu trong xut khu, nhp khu thng tnh ra USD d so snh vi gi quc t. Trong trng hp c gi quc t tnh bng ngoi t khc, ngi ta thng chuyn i ra USD theo t gi hin hnh trn th trng tiu biu c la chn. - Cc loi gi ngoi t thc thu, thc chi trong xut nhp khu s c tnh ra ng Vit Nam theo t gi hin hnh ca

222

ngn hng c th so snh vi chi ph xut khu v doanh thu nhp khu trong nc. Phng thc thanh ton - Xut nhp khu tr tin ngay: trong mi quan h ny c th xut khu v nhp khu tch ring, cng c th xut khu v nhp khu kt hp. Khi tnh hiu qu xut khu, nhp khu khng phi tnh n cc yu t ca li sut tn dng. - Xut khu v nhp khu thanh ton sau: trong trng hp ny, yu t li sut tn dng c ngha quan trng khi tnh ton hiu qu ca xut khu, nhp khu. III. Phng php xc nh mt s ch tiu hiu qu kinh t hot ng ngoi thng Trong vic xc nh hiu qu kinh t ngoi thng, mt vn quan trng u tin l phi tnh ton c hiu qu v mt ti chnh ca hot ng ngoi thng. l hiu qu kinh t c biu hin thng qua ng tin. Mun xc nh c chnh xc hiu qu ti chnh ca hot ng kinh doanh xut nhp khu, i hi phi tnh ng v y gi thnh xut khu v nhp khu. Trong quan nim ca nhng ngi lm thng mi, gi thnh ca mt sn phm - hng ho l tng s cc chi ph to nn sn phm - hng ho ti thi im xc nh trn con ng lu chuyn t ni sn xut n ni tiu th. Vi quan nim nh th, gi thnh xut khu (CPxk) mt hng ho l tng s cc chi ph t ni sn xut n khi hng c xp ln phng tin vn ti ca khu gi i nc ngoi. Cn gi thnh nhp khu (CPnk) mt hng ho l tng s cc chi ph v hng ho khi hng i t ni sn xut cho n khi v n ca khu nc nhp khu v sn sng giao cho ngi tiu th trong nc nhp khu. Gi thnh xut nhp khu c vai tr rt quan trng trong vic xc nh hiu qu ti chnh cu hot ng kinh doanh ngoi thng ca mt doanh nghip. Nu gi thnh ny khng c tnh ton ng v th doanh nghip lun c o tng v kt qu kinh doanh. Ngha l bn cht l li hiu lm l li v, ngc li li li tng l l. Nhng o tng s dn n nhng quyt nh sai lm trong phng n kinh doanh ca doanh nghip.
223

V vy, mun tnh ton chnh xc hiu qu ti chnh ca hot ng xut nhp khu, iu kin cn thit l phi tnh nhng chi ph to nn CPxk v CPnk 3.1. Xc nh mt s ch tiu hiu qu ti chnh hot ng kinh doanh xut nhp khu Nu hot ng kinh doanh xut nhp khu bnh thng (khng km theo iu kin tn dng) tc trng hp khng dng hin gi, ta dng cc ch tiu sau y nh gi hiu qu ti chnh hot ng XNK. 1.1.nh gi cc t l sinh li 1.1.1.T sut ngoi t Nh trnh by hiu qu kinh t ngoi thng l mt i lng so snh gia kt qu u ra vi chi ph u vo Trong hot ng xut khu kt qu u ra th hin bng s ngoi t thu c do xut khu v chi ph u vo th tnh bng bn t. Ngc li, trong hot ng nhp khu, chi ph u vo l gi nhp khu y tnh bng ngoi t cn kt qu u ra li tnh bng bn t. V vy, t sut ngoi t c th hin bng hai n v tin t: Ngoi t v bn t
(i)

T sut ngoi t xut khu l i lng so snh gia khon thu ngoi t do xut khu (DTxk) em li vi s chi ph bn t phi chi ra (Cxk) c c s ngoi t . Nu t k hiu (Rxk) cho t sut ngoi t xut khu ta c: DTxk (bng ngoi t) Rxk = Cxk (bng bn t) (1)

V d 1: Cng ty XNK C trong nm 2000 tng doanh thu xut khu thu c l 8,95 triu USD. Tng chi ph u vo lin quan n mua bn s sn phm xut khu trn y l 104.740 triu ng (VND). Ta c th xc nh t sut ngoi t ca vic xut khu nh sau: 8,95 triu USD

224

Rxk = VND 104.740 triu VND

= 1 USD/11.702

iu ny c ngha l c c 1 USD khi xut khu, cng ty phi chi ra 11.702 VND (ii)T sut ngoi t nhp khu l i lng so snh gia khon thu (tnh bng bn t) do vic nhp khu em li (DTnk) vi s chi ph u vo (tnh bng ngoi t) phi b ra mua bn hng nhp khu (Cnk). Nu ta k hiu (Rnk) th hin t sut ngoi t nhp khu ta c: DTnk (bng bn t) Rnk = Cnk. (bng ngoi t) V d 2: Cng ty XNK C trn y dng mt phn s tin xut khu thu c nhp khu 3.300 tn phn u-r gi CIF (Hi phng) l 643.260 USD. Chi ph nhp khu lin quan n bn l hng trn ht 3180 triu USD. S phn bn trn cng ty em bn trn th trng ni a thu c 15.120 triu ng (T gi 1USD = 14.100 USD) Vy t sut ngoi t nhp khu trong trng hp ny l:
Rnk = 15 .120 tr .VND 15 .120 tr .VND = = 17 .403VND 868 .792 USD 3.180 trVND 643 .260 USD + 14 .100

(2)

iu ny c ngha l khi b ra 1USD cho vic kinh doanh phn bn cng ty thu v c 17.403 VND 1.1.2. Li nhun v t sut li nhun Li nhun v t sut li nhun l ch tiu tng hp th hin kt qu kinh doanh. V vy, khi ni v hiu qu kinh t ni chung, v hiu qu ti chnh ni ring ca mt hot ng xut nhp khu chng ta khng xem xt n li nhun v t sut li nhun. Li nhun c th hin di hai dng: s tuyt i v s tng i

225

a. dng s tuyt i, li nhun l hiu s gia khon doanh thu v chi ph b ra trong qu trnh sn xut, kinh doanh. V nguyn tc li nhun c tnh theo cng thc: P = D - CP (3) Trong P: Tng li nhun thu c D: Doanh thu tiu th sn phm (hoc thc hin dch v) CP: Chi ph phi b ra trong qu trnh sn xut, kinh doanh (gi thnh ca sn phm, thu cc loi) Hiu qu y c biu hin thng qua vic so snh kt qu (doanh thu) v cc chi ph b ra trong qu trnh kinh doanh gn vi doanh thu . Tuy nhin, khi s dng lng li nhun tuyt i ny phn tch, nh gi hiu qu kinh t ca mt thng v, hoc ca mt doanh nghip, cn lu khi lng li nhun tuyt i thu c khng ph thuc vo n lc ch quan ca mi doanh nghip m cn ph thuc vo nhiu yu t khch quan khc, gi c ca cc u vo, ca chnh sch thu v.v... b. dng tng i c th hin bng t sut li nhun. T sut li nhun c th tnh theo: gi thnh, vn sn xut hoc doanh thu. Ch tiu t sut li nhun tnh theo gi thnh phn nh mc li nhun thu c t mt n v chi ph cho hot ng xut khu, nhp khu (cn gi l hiu qu ca mt n v chi ph
Pz = P Z

(4)

Trong : Pz : t sut li nhun theo gi thnh Z: Gi thnh ca sn phm Ch tiu t sut li nhun tnh theo vn kinh doanh (hay cn gi l h s sinh li ca vn) Tng s tin li nhun c phn nh trn cc bo co thu nhp cho ta bit kt qu kinh doanh ca doanh nghip. Tuy nhin s li nhun ny cha th nh gi ng n cht lng kinh doanh ca n v. Cc n v kinh doanh c s vn u t ln th thng thng c s li nhun ln hn cc n v c vn
226

u t nh. V vy, khng th dng s tin li nhun ny nh gi cht lng hiu qu kinh doanh cc doanh nghip c quy m vn khc nhau. V d, mt doanh nghip XNK c tng s vn l 100 triu ng v s tin li thu c mi thng l 500 triu ng, th c th coi kt qu hot ng ny l kh quan. Nhng ti mt doanh nghip khc c tng s vn l 100 triu ng v s tin li thu c cng l 100 triu ng th kt qu hot ng kinh doanh XNK ca h li kh hn nhiu n v trc. Bi vy, ngoi vic nh gi cc t l sinh li nh t sut ngoi t, t sut li nhun, ta cn cn xem xt tng s li nhun vi s vn c s dng to ra s li nhun . - T sut li nhun tnh theo vn phn nh mc li nhun thu c t mt n v vn kinh doanh (hay hiu qu s dng vn kinh doanh )
Pv = P Vcd + Vld

(5)

Trong : Pv: T sut li nhun tnh theo vn Vcd: Gi tr cn li bnh qun ca ti sn c nh trong k Vld: S d vn lu ng bnh qun trong k T sut li nhun tnh theo doanh thu Phn nh mc li nhun thu c t mt n v doanh thu tiu th sn phm xut khu hay nhp khu
Pdt = P D

(6)

Trong : Pdt: T sut li nhun tnh theo doanh thu D: Doanh thu t tiu th sn phm Khi s dng ch tiu t sut li nhun tnh theo doanh thu, cn trnh quan nim gin n cho rng t sut li nhun cng cao hiu qu kinh t cng ln. iu quan trng l kinh doanh phi c li. T sut li nhun ch l mt trong nhng cn c nh gi hiu qu, ch khng phi l cn c duy nht a ra quyt nh kinh doanh. V d 3: Cn c vo s liu trong bng cn i ti sn (bng 1.11) v bn thu nhp hot ng xut nhp khu nm 2000
227

(bng 2.11) ca cng ty xut nhp khu C, ta c th tnh ton mt s ch tiu hiu qu hot ng xut nhp khu ca cng ty nm 2000 nh sau: 1.Ch tiu t sut li nhun theo gi thnh:
Pz =
1.

P Z

24 .320 trVND 116 .990 trVND

(5)

= 20,8%

Ch tiu t sut li nhun tnh theo vn.

Pv =

P Vcd + Vld

24 .320 tr .VND 1 [ ( 5.650 + 6.734 ) + ( 95 .317 + 138 .397 ) ] 2

P D

24 .320 tr .VND = 19 ,7% 123 .049 tr .VND

3. T sut li nhun tnh theo doanh thu:

Pdt =
=

(6)

24 .320 tr .VND = 17 ,2% 141 .310 tr .VND

Da vo cc kt qu tnh ton trn y, so snh n vi cc kt qu cng k ca cc nm trc phn tch, nh gi tm ra cc nguyn nhn tng, gim. Tm li gii p cho mc tiu nng cao hn na hiu qu kinh doanh ca doanh nghip l nhim v quan trng ca ngi qun tr doanh nghip.

Tng cng ty XNK C Bng cn i ti sn Ngy 31/12/2000 Bng s: 1.11 n v tnh: triu VN 31/12/1999 Ti sn Ti sn lu ng - Vn bng tin - u t ngn hn - Cc khon phi thu - ng tr trc - Hng tn kho -Chi s nghip Ti sn c nh Ti sn c nh hu hnh- Hao mn ti sn c nh Ngun vn N phi tr 5.650 8.249 2.599 100.967 6.734 9.241 2.507 145.131 14.350 530 62.500 13.138 732 117.021 100.967 95.317 17.937 31/12/2000 145.131 138.397 7.506

228

- N ngn hn - N di hn Vn ch s hu - Vn - qu * Vn kinh doanh * Qu pht trin kinh doanh * Li cha phn phi * Qu khen thng phc li * Vn u t XDCB

777.220

100.021

23.747 14.900 3.600 2.270 1.650 1.327

45.110 16.829 2.978 24.320 490 500

Cng ty XNK C Bng thu nhp hot ng xut khu, nhp khu Tnh n 31/12/2000 Bng 2.11 n v: triu VN Xut khu + Doanh thu - Tr gi bng ngoi t - Tr gi bng VND + Chi ph - Mua hng - Ph lu thng trong nc - Ph lu thng ngoi nc - Thu cc loi + Li thun t hot ng kinh doanh 126.190 8,95 126.190 (1) 104.740 90.864 10.096 2.520 1.260 21.450 Nhp khu 15.120 15.120 12.250 9.070 1.060 310 1.810 2.870 116.990 99.934 11.156 (2) 2.830 3.070 24.320 Tng cng 141.310

(1) T gi mua, bn trung bnh ca cc ngn hng thng mi trong nm bo co 14.100VND/1USD. (2) Trong : Tin lng, ph cp lng CBCNV: 2.670 Thi gian hon vn Cc tiu thc trnh by trn (gi thnh, t xut ngoi t) rt thch hp i vi nhng thng v gim n: Vic mua vo bn ra xy ra trong thi gian ngn. i vi nhng thng v c thi gian di (v d, mua nng sn vo thi v thu hoch bn ra trong c nm, nhp khu mt lc vi khi lng ln bn dn trong nhiu thng), doanh nghip cn phi tnh n thi gian hon vn. Thi gian hon vn hoc thi gian b vn l mt ch s hiu qu kinh t n gin v c s dng tng i ph bin trong nh gi cc hot ng (d n) kinh doanh. Thi gian hon vn hin c nhiu cch hiu khc nhau v do vic s dng chng cho nhng kt qa khc nhau. Thi gian hon vn l khong thi gian m vn u t b ra c th thu hi c, nh li nhun v khu hao c bn thu c hng nm. Thi gian hon vn c tnh theo cng thc:

Tv =

Vdt P + Kc

(7)

Trong : Tv: Thi gian hon vn (nm) Vdt: Tng lng vn u t cho kinh doanh P : Li nhun thu c trong nm

229

Kc: Mc khu hao c bn hng nm n gin tnh ton, trong cng thc trn y, ngi ta khng tnh n t l li, ngha l li sut i coi l 0%. Trong mi trng hp, s t c hiu qu kinh t cao khi thi hn hon vn ngn. T cng thc tnh thi gian hon vn trn, ta thy thi hn hon vn u t cho kinh doanh ph thuc vo: - Tng s vn u t phi b ra thc hin nhim v kinh doanh xut, nhp khu. - Lng li nhun c th thu c trong nm - T l khu hao c bn hng nm . ng thi vi thi hn hon vn, trong tnh ton hiu qu kinh t hot ng ngoi thng, ngi ta cn tnh h s hon vn u t. H s ny biu bin trong mt nm, mt n v vn u t s c bi hon bao nhiu (cng vi gi nh li sut bng 0%). Ch tiu h s hon vn u t c tnh nh sau:

E=
Trong

1 P + Kc = Tv Vdt

(8)

E: H s hon vn u t.

C th em so snh E vi h s hiu qu tiu chun E. Nu E > E th vic u t l c li

3.2. Hiu qu ti chnh ca hot ng ngoi thng trong iu kin c tn dng. y mnh xut khu, ngi xut khu thng bn chu hng ca mnh cho ngi mua v phi b vn ra u t, kinh doanh l iu thng xy ra trong hot ng xut nhp khu. V vy, nh gi hiu qu ti chnh ca hot ng xut nhp khu v u t vo lnh vc ny, ngi ta thng phi tnh ton gi tr ca cc ph tn v li ch thng qua ng tin m chng ta gi l chi ph v thu nhp. Nhng cc chi ph v thu nhp li thng xy ra cc thi im khc nhau. Do ta cn xem xt gi tr ca ng tin theo thi gian. ng nhin l thi gian mt nn kinh t tng i n nh khng c lm pht hoc t l lm pht thp, khng gy trt gi ng k. Li tc: Nu ta c mt s tin, chng hn b vo ngn hng, th thng sau, nm sau, ta c c mt khon tin tch lu ln hn s tin ban u. Ta ni ng tin thay i theo thi gian. Do vy, nh gi chnh xc gi tr ca ng tin ta phi xt ng thi c hai kha cnh: s lng v thi gian. Gi tr ca ng tin thay i theo thi gian c biu hin qua li tc. Li tc bng tng s vn tch lu theo thi gian tr i vn u t b ra ban u. Li sut: Li sut l li tc trong 1 n v thi gian chia cho vn gc, tnh theo phn trm. V mt l thuyt c th hiu li sut nh sau:
230

xc nh hiu qu ti chnh ca cc hp ng xut khu, nhp khu trong iu kin tn dng, u t ta cn hiu r mt s khi nim sau:

- i vi ngi cho vay: li sut chnh l li sut thu li, tc l t s tnh theo % ca gia s gi tr thu c do vic cho vay vn mang li so vi gi tr vn cho vay ban u. - i vi ngi sn xut kinh doanh xut nhp khu: nu h t b vn ra sn xut kinh doanh th li sut chnh l sut thu li tnh theo % ca gia s gi tr thu c do sn xut kinh doanh mang li so vi vn u t ban u. Nu doanh nghip li i vay vn kinh doanh th r rng sut thu li do sn xut kinh doanh mang li phi ln hn li sut vay vn mi c li. - i vi ngi tiu dng: Li sut c xem l mt nguyn nhn lm cho h gim bt s tiu th ngy hm nay dnh cho mt ngy no trong tng lai. T khi nim v li sut c th suy ra tnh cht tng ng ca cc khon tin cc thi im khc nhau: V mt gi tr tuyt i chng c th khng ging nhau v chng xut hin cc thi im khc nhau, nhng v mt gi tr kinh t th chng tng ng nhau. Chng hn: Vi li sut 20% mt nm, th 1 triu ng hm nay tng ng vi 1,20 triu ng ca 1 nm sau. Hoc c th ni 1,20 triu ng ca ngy ny, thng ny, nm ny c gi tr kinh t tng ng vi 1 triu ng ca ngy ny, thng ny nm trc nu ta chp nhn li sut l 20% mt nm. Gi tr tng ng rt c ngha trong vic nh gi, so snh cc phng n kinh doanh, u t v sau (c tn dng). Phi ni li, y ta khng xt n lm pht, hoc lm pht khng gy bin ng ng k. (i) nh gi hiu qu ti chnh cc hp ng mua, bn chu Cch tnh li + Trng hp li tc n: Khi li tc ch tnh theo s vn gc m khng tnh thm li tc tch lu pht sinh t cc thi on trc th ta gi l li tc n: Li tc n c tnh theo cng thc: I=P.i.t
231

(9)

Trong : I: Li tc n (n v tin t) P: S vn vay i: Li sut n (%) t: Thi on trc khi thanh ton V d 4: Mt doanh nghip nhp khu 100.000USD hng ho vi li sut 5% nm. S li hng nm doanh nghip phi tr ht cho ch n (tc khng gy ra hin tng li m li con) Thi hn vay 5 nm. Vy cui nm th 5 doanh nghip ny phi tr n bao nhiu tin ? - Tng s li doanh nghip phi tr trong 5 nm l: I = 100.000 x 0,05 x 5 = 25.000 USD y phi hiu rng khng phi ch ht 5 nm n v mi tr li mt ln, m hng nm phi tr 5.000 USD. S tin phi tr cui nm th 5 (c vn ln li ca nm th 5): 100.000 + 5.000 = 105.000 USD Tng s tin phi tr trong c 5 nm: 100.000 + 25.000 = 125.000 USD + Li tc n cng thng gp trong thc t khi khon vay ln hoc vay vn nc ngoi u t sn xut. Hng nm ngi vay phi tr li, ch gi li vn gc tr vo nm cui cng. + Trng hp li tc ghp: Trng hp ngi mua hng vay theo tng thi on cha sc tr li hoc mun dng s li ny p thm vo vn gc tng vn kinh doanh, hoc ch n (ngi bn hng) khng mun cho vay theo kiu li tc n, phi thu tin v l t th lc vic vay mn thng c tin hnh theo th thc li tc ghp. Trong trng hp ny tin li ca thi on trc s c cng vo vn gc tnh li cho thi on tip theo. Ta thng gi y l trng hp li m li con. V d : S vn vay ban u l P li sut l i% nm th: - Tng s vn v li cui nm u bng P + P x i = P (1 + i)
232

- Tng s vn v li sut nm th 2 bng:

P2 = P (1 + i)2 - Tng s vn v li cui nm t bng: Pt = P (1 + i)t Tnh li ghp cho v d 4 trn kia: - Cui nm th 5 phi tr c vn ln li: P5 = 100.000 (1 + 0,05)5 = 127.630 USD Cc khi nim trn cho ta thy gi tr ca ng tin thay i theo thi gian, di tc ng ca li sut. Mt khc, li tc ghp thng xy ra hn v cng tng qut hn li tc n, nn ta ch xt n trng hp li tc ghp. Do c khi nim tng ng v gi tr kinh t ca ng tin cc thi im khc nhau, nn ta c th chn thi im tnh ton trong tng lai hoc hin ti. Do xut hin vn tm gi tr tng lai hoc gi tr hin ti (gi tt l hin gi) ca cc khon chi ph, thu nhp. + Gi tr tng lai:
Khi nim li ghp trn y cho ta thy r cch tm gi tr tng lai ca mt s tin, c tnh theo cng thc

(10)

Pt = P (1 + i)t

(10)

Tr li v d ca cng ty xut nhp khu ti v d 4, nu tnh theo li tc ghp th gi tr thu v ca l hng cui nm th 5 s l: P5 = 10.000 (1 + 0,05)5 = 127.630 USD Cc doanh nghip xut nhp khu cn vn dng khi nim gi tr hin ti v gi tr tng lai ca ng tin tnh ton hiu qu ti chnh ca cc hp ng xut nhp khu trong iu kin bn chu. V d 5: Cng ty xut nhp khu X c doanh thu xut khu mt l hng tr gi 300.000 USD. L hng ny c thi gian thanh ton l 5 nm, vi li sut ghp (i%) l 5% nm. Chi ph sn xut v dch v thng mi xut khu ca l hng ny l 250.000 USD (Gi ni a quy i ra la M theo t gi thi im xut khu). H s hiu qu vn kinh t quc dn (Kv) l 10% nm.
233

Hiu qu xut khu trong iu kin bun bn bnh thng:

H xk = DTxk 300 .000 = = 1,2 C xk 250 .000

Hiu qu xut khu trong iu kin bn chu

H xk DTxk (1 + i ) = t C xk (1 + kv )
t
5

(11)

300 .000 (1 + 0,05 ) 382 .890 = = 0,95 5 402 .627 250 .000 (1 + 0,10 )

V d ny cho ta thy l hng trn xut khu theo iu kin bun bn bnh thng c li hn trong iu kin bn chu. m bo hiu qu ca xut khu trong iu kin bn chu tng ng vi bun bn bnh thng th gi tr tng lai ca l hng t nht phi l (483.125 USD (402.627 x 1,2) hoc phi nng li sut ghp bn chu (i%) l 10% nm. (ii) nh gi hiu qu ti chnh hot ng kinh doanh bng phng php hin gi. Nu bit gi tr tng lai Pt ta c th tnh c gi tr hin ti P cui nm t vi li sut i% nm nh sau:

P=

Pt (1 + i ) t

(12)

Cng thc (12) c suy ra trc tip t cng thc (10). Nhng y i c gi l li sut chit khu. Cc k hiu khc vn nh c. Tr li v d trn ta thy ngay:

P=

382 .890 = 300 .000 USD (1 + 0,05 ) 5

+ Gi tr hin ti (gi tt l hin gi) Vi l hng xut khu trn ca cng ty xut khu X trn y, ta cng c th ni 300.000 USD l gi tr hin ti ca 382.890 USD thi im 5 nm sau vi li sut 5% nm. Trong tnh ton so snh cc phng n kinh doanh, ngi ta thng hay dng gi tr hin ti (hin gi) hn l gi tr tng lai. Hin nay trong tnh ton thi gian hon vn ca cc phng n kinh doanh cha a v hin gi. Nhng nu khng a v hin gi, tc khng xt n chit khu th c th gy nn nhm ln khi so snh nh gi hiu qu ca cc phng n. V d 6: C hai phng n kinh doanh vi s vn ban u ca c A v B l 300 triu ng, cho thu nhp nh trong bng:

Qu th

Thu nhp (khng tnh chit khu) triu ng Phng n A Phng n B 100 200 80 20 400

1 2 3 4 Cng

200 100 50 50 400

234

Ta thy thi gian hon vn ca phng n A v phng n B l 2 qu. Tng s thu nhp sau 4 qu u bng 400 triu ng. Nhng hai phng n ny khng ging nhau, v thu nhp ca A qu u ln hn ca B. 3.3. Xc nh hiu qu kinh t - x hi ca hot ng kinh doanh ngoi thng. 3.31. S khc nhau gia xc nh hiu qu ti chnh v hiu qu kinh t - x hi. S khc nhau c th hin nh sau: V mt quan im: Hiu qu ti chnh mi ch xc nh tng vi m, cn hiu qu kinh t - x hi phi c xc nh tng v m. Hiu qu ti chnh mi ch xt trn gc ca doanh nghip, cn hiu qu kinh t - x hi phi xut pht t li ch ca ton x hi. Mc tiu chnh ca doanh nghip l ti a li nhun, th hin tnh ton hiu qu ti chnh, cn mc tiu ch yu ca x hi l ti a phc li xt trn phm vi nn kinh t. Trn thc t mt doanh nghip hoc mt hot ng kinh doanh ngoi thng c th cho ti a li nhun nhng khng mang li phc li x hi ng k, thm ch cn c th c hi. Do , mc d phi tnh ton hiu qu ti chnh, doanh nghip nht thit phi tnh ton hiu qu kinh t - x hi. V mt tnh ton: V c s khc nhau v quan im nn trong tnh ton cng c nhiu im khc nhau. Khi xc nh hiu qu kinh t - x hi khng tch ri khi vic xc nh hiu qu ti chnh m gia chng c mi lin h nht nh, v cc yu t u vo v u ra ni chung l ging nhau. V vy, vic tnh ton hiu qu ti chnh phi thc hin trc lm c s cho vic xc nh hiu qu kinh t - x hi. Tuy nhin, khi s dng cc kt qu ca vic tnh ton hiu qu ti chnh tnh ton hiu qu kinh t - x hi, ta cn lu s khc bit sau: a/ Quy m ca li nhun c lin quan n s khc bit v vic xc nh gi c v chi ph kinh doanh. Trong tnh ton hiu qu ti chnh, gi c c ly theo thi gi, theo chi ph lch s. Gi nh hng n cc khon thc thu, thc chi ca doanh nghip. Chng ta bit rng cc nh kinh t v cc nh k ton khng phi bao gi cng c mt quan im khi xem xt hiu qu kinh doanh. Trong khi cc nh k ton ch yu quan tm vi vic miu t nhng khon thu, chi thc t ca doanh nghip. H ghi chp hng ngy lung tin vo, tin ra ca doanh nghip, v do vy ch c th ghi chp n theo thi gi, theo chi ph lch s. Bi v, ngoi tr vic ghi chp thi gi, s dng bt k tiu chun no s lm cho vic nh gi tr thnh ch quan, lm cho cc bng k ton thu nhp kh hiu hn v khuyn khch s tu tin trong hch ton. Nhng khoa hc kinh t i hi ngun lc cn c s dng tt nht, c hiu qu nht. V th, cc nh kinh t quan tm n vi tr ca chi ph v li nhun nh l nhng yu t chi phi vic quyt nh vn cung ca doanh nghip, ca vic phn b ngun lc cho nhng hot ng kinh doanh c th c ch cho nn kinh t. tnh c li nhun kinh doanh - chi tiu quan trng nht ca hiu qu ti chnh, ngi ta s dng s liu do hch ton k ton cung cp. l nhng s liu v tng doanh thu v tng chi ph (c thu) m doanh nghip thc t b ra sn xut hay mua hng v tiu th (gi chung l chi ph kinh doanh) v kt qu thu c (gi l doanh thu) tc l:

Li nhun ti chnh

Tng doanh thu ti chnh

Tng chi ph ti chnh

V d 7: Cng ty xut nhp khu C ca nm 2000 c tng doanh thu l 141.310 triu VN. Cng ty chi ph cc khon sau y (n v 1 triu VND) (xem bng 2-X) - Mua hng - Chi ph bn hng - Thu cc loi Tng chi ph: - Li thun t hot ng kinh doanh: 99.934 13.986 3.070 116.990 24.320 triu VND

Vic tnh ton li nhun trong quan h vi chi ph ti chnh nh trn r rng cha th phn nh chnh xc thc cht li nhun, nhiu khi phng i li nhun ln bi v chi ph khng c tnh ton y . tnh ton hiu qu kinh t thc th ca cc hot ng ngoi thng, cng nh ca doanh nghip cn phi xem xt ch tiu li nhun trong quan h vi chi ph kinh t. Chi ph kinh t l mt khi nim mi c dng ph bin trong sch bo kinh t nc ta. N c dng xem xt hiu qu kinh t ca cc d n kinh t, d n kinh doanh. Chi ph kinh t l gi tr ca ton b cc ngun ti nguyn dng trong kinh doanh sn xut, cung ng, tiu th hng ho, dch v. Nh vy, chi ph kinh t rng hn chi ph kinh doanh.

235

Chi ph kinh t bao gm c chi ph kinh doanh, chi ph c hi ca cc ngun lc c dng trong sn xut kinh doanh. Trn c s chi ph kinh t li nhun kinh t c xc nh. Li nhun kinh t l phn thng d ca thu nhp tr i chi ph khi gi kinh t c s dng v sau khi tr i chi ph c hi ca vn. Ni cch khc li nhun kinh t l phn chnh lch gia tng doanh thu v tng chi ph kinh t.

Li nhun kinh t

Tng doanh thu

Tng chi ph kinh t

hay

Li nhun kinh t

Li nhun k ton

Chi ph c hi v cc chi ph chm khc

Trong iu kin kinh t th trng vi ngun lc hin c cc doanh nghip c rt nhiu phng n kinh doanh. Tuy nhin h ch c th chn mt phng n cng cc gii php v quyt nh m h cho l ti u. Nhng kt qu thu c t cc phng n, cc gii php khng c p dng to nn nhng khon chi ph gi l chi ph c hi v chi ph ny khng c phn nh trong cc ti liu ca hch ton k ton. Chi ph c hi l khon b mt mt do khng s dng ngun lc (nhn cng hoc vn) theo phng n s dng tt nht(1). Hay Chi ph c hi ca mt quyt nh l gi tr ca s la chn tt nht c th c (2). thy y l cch tnh ng v cc chi ph, nhng vn m cc nh kinh t mong mun nghin cu, chng ti a ra mt vi v d sau y v cch xc nh hiu qu trong quan h vi chi ph kinh t. V d, mt doanh nghip c s vn l 10 t ng. Gim c doanh nghip quyt nh u t vo mua thm my mc, thit b, nguyn vt liu, thu nhn cng sn xut mt s mt hng may mc, l nhng th th trng trong nc v ngoi nc ang khan him. Th nhng, v vic nhp thm my mc, thit b khng ng b vi my mc hin c nn cht lng sn phm lm ra cha cao. Sn phm lm ra tuy bn ht, nhng ch yu l trn th trng ni a (90% sn phm lm ra). Li nhun thu c khng cao. Theo s sch k ton, tng li nhun nm u thu c l 1,5 t ng, hai nm tip theo cng ch t 2,5 t ng v 3 t ng.

(1)David Begg Kinh t hc, tp I, NXB Gio dc, 1992, trang 143 (2)P.A Samueloon..Kinh t hc, Vin Quan h Quc t 1989, tp trang
Th nhng vi s vn , doanh nghip quyt nh mua mt dy chuyn sn xut mi v hin i nht, cng cc gii php o to cng nhn v qun l sn xut ng b. Sn phm lm ra c cht lng cao, c kh nng cnh tranh trn th trng quc t, li nhun thu c hon ton khc. Theo tnh ton ca cc nh qun l li nhun thu c trong 3 nm lin tip l (n v t ng): 2,1; 3,8 v 4,2. S tin ny chnh l chi ph c hi m doanh nghip b mt do u t vn vo phng n thc hin.

R rng so snh li nhun thu c vi chi ph c hi th doanh nghip khng phi c li m b l. Khon l ny bng li nhun ti chnh (theo tnh ton ca k ton) tr i chi ph c hi, tc l l 3,1 t ng. Mt v d khc: Mt cng ty t nhn c s vn l 800 triu ng. Bo co kt qu hot ng kinh doanh trong k (1 nm) ca cng ty nh sau:

n v: triu ng A. B. Doanh thu Tng chi ph Trong : - Gi vn hng ho tiu th - Tin cng tr cho nhn vin - Tin thu nh ca, tin nghi sinh hot... - Tin thu C. Li nhun (hiu qu ti chnh) 300 1.200 200 200 100 2.000 1.700

236

ch.

Trong bn bo co thu nhp trn y cha tnh n chi ph v vn v tin cng ca ngi

Tuy nhin, bt c ai lm vic ti doanh nghip ring ca h cn phi tnh n chi ph v thi gian lao ng ca h dnh cho doanh nghip . Gi s, ngi ch - nh qun l doanh nghip, trong nm nu lm vic cho mt hng khc, ng ta c th kim c s tin ti thiu l 40 triu VND. Trng hp th hai, phi tnh chi ph c hi l, lin quan n vn. Khi tnh li nhun theo phng php k ton, ngi ta khng k n nhng chi ph gn lin vi vic s dng vn ti chnh ca ring (tri ngc vi vn ti chnh phi vay mn). L ra vn ti chnh c th s dng ni khc, hoc gi vo ngn hng ly li hoc c th mua c phn ca mt cng ty khc. Chi ph c hi ca vn ti chnh c a vo chi ph kinh t ca doanh nghip, nhng khng c a vo s sch k ton ca n. V d, nh ch doanh nghip b vn ban u l 180 triu ng. S vn ny nu ch doanh nghip gi ti ngn hng ng ta c th thu c t nht 168 triu ng trong k kinh doanh ny (21%/nm) Vy li nhun kinh t ca cng ty l bao nhiu?

Bn thu nhp ca cng ty (Tnh theo chi ph kinh t) n v: triu ng 1. Doanh thu 2. Tng chi ph - Chi ph kinh doanh (theo k ton) - Chi ph thi gian ca ngi ch - Chi ph c hi v vn 3. Li nhun kinh t (hiu qa kinh t) 92 1.700 40 168 2.000 1.908

Theo tnh ton trn th li nhun thc (li nhun kinh t) ca cng ty l 92 triu, ch khng phi l 300 triu nh trn s sch k ton. Li nhun kinh t ca doanh nghip cn lin quan n cc nh kinh t v k ton x l khc nhau i vi tnh trng st gi. Ngi k ton kinh doanh cp ti s tin ln hay nh; nh kinh t tm cch thm d su hn, khi lng thc s bn di, hoc cch o lng s lng vt cht (nh ca, my mc, hng ho, gi lao ng...) Trong cc thi k lm pht hoc gim lm pht ln, khi lng tin ng Vit Nam v tm quan trng ca ti sn, hng ho... tht s khc nhau. Cc cch tnh thng thng ca k ton c th cho nhng kt qu khc thng. S mo m quan trng ny ny sinh t lm pht c quan h ti tin khu hao ti sn hoc, doanh nghip phi bn hng tn kho vi gi thp hn chi ph thay th. Gi c tng ln. Nu doanh nghip bn hng ch tr cho chi ph lao ng v cc chi ph khc, cng nh tr cho ci m ngi k ton gi l tin khu hao, chng ta c th cho rng x nghip ho vn. Nhng trn thc t, chng ta thy doanh nghip ang bn hng l vn hoc li khng nh s sch kt ton - v khi my mc, nh ca ca doanh nghip hao mn ht, doanh nghip khng c tin thay th chng vi gi cao hn. Nh vy, xc nh hiu qu kinh t hot ng kinh doanh ca doanh nghip cc nh kinh t s dng gi tr th trng hoc chi ph c hi ca hng ho o gi tr ca n. Gi th trng do gi tr ca mt mt hng gi tr s dng cao nht v tt nht ca n. Vi cch hiu nh vy, trong xc nh hiu qu kinh t ca doanh nghip ngoi thng th gi th trng v chi ph c hi l ging nhau. Hiu nh vy khng c g mu thun. Vn ct li y l vic xc nh hiu qu ti chnh hay doanh li, li nhun ca doanh nghip ngoi thng, trn s sch k ton do kh khn v vic tnh ton hng ngy lung tin vo, tin ra nn ch c th ghi chp n theo thi gi, theo chi ph lch s. S dng bt c tiu chun no, ngoi tr chi ph lch s, s lm cho cc bn k ton thu nhp tr nn kh hiu v khuyn khch cho s tu tin trong hch ton. Nhng khoa hc kinh t i hi ngun lc cn c s dng tt nht, c hiu qu nht. Do , cc doanh nghip ngoi thng phi xc nh c hiu qu kinh t hay li nhun kinh t trong qu trnh kinh doanh ca mnh. b) S khc bit th hai lin quan n quan im khc nhau ca cc nh kinh t v k ton v thu, tin lng tin cng, cc khon tr gi, b gi.

237

Tin lng v tin cng tr cho ngi lao ng l mt khon chi ca doanh nghip nhng li l mt li ch m hot ng kinh doanh ca doanh nghip mang li cho x hi. Nh vy, trong tnh ton hiu qu ti chnh chng ta coi tin lng v tin cng l chi ph th trong nh gi hiu qu kinh t - x hi ta phi coi tin lng v tin cng l mt khon thu nhp, mt nhn t thc y sn xut. Np ngn sch di cc dng thu phi np theo lut nh l mt khon chi ph i vi doanh nghip, lm gim li nhun kinh doanh, li nhun rng ca doanh nghip th n li l mt khon thu nhp i vi ngn sch quc gia, i vi nn kinh t quc dn. Vic min gim thu u i, khuyn khch xut, nhp khu li l mt s hi sinh ca x hi, mt khon chi ph m x hi phi gnh chu. Mt khc chng ta bit rng thu chim mt phn trong gi. Ngi tiu th phi tr cc khon thu cha ng trong gi c hng ho. Chnh ph l ngi thu cc khon thu ny ti u t hoc chi dng vo vic chung. V vy, xt trong ton th cng ng hai khon ny trit tiu nhau, n khng to ra hoc mt i mt gi tr no c. Tuy nhin, khi tnh thu nhp thun (li rng) trong tnh ton hiu qu ti chnh ta tr cc khon thu nh l cc khon chi th by gi trong nh gi hiu qu kinh t x hi ta phi cng cc khon ny li xc nh gi tr gia tng do hot ng kinh doanh ngoi thng mang li. Tr gi, b gi l hot ng bo tr ca Nh nc i vi mt s loi sn phm cn khuyn khch xut nhp khu. y l mt loi chi ph kinh t m x hi phi gnh chu i vi mt hot ng kinh doanh sn phm . Tr gi hay b gi lm tng li nhun kinh doanh, l mt khon thu nhp ca doanh nghip. Trong nh gi hiu qu kinh t - x hi ta phi tr i cc khon tr gi, b gi nu c. 3.32. Phng php xc nh hiu qu kinh t - x hi Nhn thy cch tnh hiu qu kinh t - x hi trn y rt phc tp, i hi phi c nhiu thng tin chnh xc v gi c. V vy, chng ta c th p dng phng php n gin hn v cng phn nh c tng i xc thc hiu qu kinh t - x hi ca hot ng kinh doanh ngoi thng. 3.32.1. Xc nh gi tr hng ho gia tng. Gi tr hng ho gia tng gi tt l gi tr gia tng ca mt hot ng kinh doanh gm: gi tr gia tng trc tip v gi tr gia tng gin tip. Gi tr gia tng trc tip tc l gi tr do chnh hot ng kinh doanh to nn. Gi tr gia tng gin tip l nhng gi tr gia tng thu c t cc hot ng kinh doanh khc hoc hot ng kinh t khc do nh hng lan truyn m hot ng kinh doanh ngoi thng ang xem xt sinh ra. Cch tnh gi tr gia tng da vo cc kt qu tnh ton hiu qu ti chnh v tin hnh mt s hiu chnh cn thit. C th: Gi tr gia tng trc tip = Li rng + Lng + Thu - Tr gi, b gi Gi tr gia tng c xc nh cho tng nm, hoc tng thi k. Chng hn, da vo bo co kt qu hot ng kinh doanh ca cng ty XNK C nm 2000 ta c th tnh hiu qu kinh t - x hi ca Cng ty ny trong nm 2000 thng qua ch tiu gi tr gia tng trc tip nh sau: - Thc li thun: - Thu thu nhp doanh nghip (32%) - Cc loi thu (thu XNK, VAT,...) - Lng cng nhn vin: 7.782 3.070 2.670 37.842 Nh vy, theo tnh ton ca cc nh kinh t, hiu qu kinh t - x hi m cng ty XNK C trong nm 2000 l 37.842 triu VND. Theo tnh ton ca cc nh k ton hiu qu ch l 24.320 triu VND. i vi ton b nn kinh t quc dn hiu qu kinh t x hi ca hot ng ngoi thng th hin s ng gp ca xut nhp khu vo tng tng sn phm trong nc (hoc thu nhp quc dn c s dng) GDP = C + G + I Y s dng = C + I + G + X - N (13) 24.320

238

Trong : Y = Tng sn phm trong nc s dng

C, G = chi tiu ca dn c v chnh ph I X,N = Tch lu ti sn = xut khu v nhp khu.

Theo ti liu ca tng cc thng k nm 1999 ta c bng s liu sau: n v: t ng Vit Nam (VN) Theo gi hin hnh

1991 GDP sn xut (Y) X-N GDP s dng Tch lu Tiu dng cui cng Sai s 76.7 07 3.92 5 80.4 65 11.5 06 68.9 59 -167

1995 228.8 92 20.81 9 249.3 64 62.13 1 187.2 33 347

1996 272.0 36 29.83 9 301.6 81 76.45 0 225.2 31 194

1997 313.6 23 25.52 6 339.6 08 88.75 4 250.8 54 -489

1998 361.0 16 26.37 1 388.3 19 104.8 75 283.4 44 -932

1999 399.9 42 8.887 410.7 07 109.0 17 301.6 90 1.878

Ngun: Nin gim thng k 1999 NXB thng k 2000 trang 29 Qua s liu trong nin gim thng k bng trn, ta thy hot ng ngoi thng t nm 1991 n nay u gp phn lm gia tng gi tr s dng tng sn phm trong nc. 3.32.2. Hiu qu kinh t ca vn: Trong phn tnh ton hiu qu ti chnh ca hot ng xut nhp khu chng ta xc nh cc t l sinh li ca vn. Cc t l sinh li ca vn y c xc nh trn s liu k ton v tng li nhun kinh doanh. y ta xem xt hiu qu kinh t ca vn bng vic xem xt gi tr gia tng ca hot ng kinh doanh XNK ca doanh nghip vi s vn b ra trong k kinh doanh hay u t. Gi tr gia tng Hv = Vn kinh doanh bnh qun trong nm V d 8: Cng ty xut nhp khu C nm 2000, c gi tr gia tng trong hot ng xut nhp khu l 37.842 triu VN. Vy hiu qu kinh t trn vn ca cng ty trong nm 2000 l: 37.842 tr. VND Hv= 123.049 tr. VND Ch tiu hiu qu kinh t ca vn th hin lng gi tr gia tng tnh trn mt ng vn. Ch tiu ny dng so snh hiu qu kinh t ca cc phng n hoc ca thi k kinh doanh, u t. 3.32.3.Tng thu v tit kim ngoi t = 30,7%

239

mnh.

y l mt ch tiu quan trng v nc ta ang thiu nhiu ngoi t, nht l ngoi t

* Tng thu ngoi t: i vi hot ng xut khu hoc mt phng n u t sn xut hng xut khu cn xc nh r mc tng thu ngoi t cho tng nm v tng s. Tng thu ngoi t = Thu ngoi t do xut khu Chi ph ngoi t cho nhp khu

V d: Cng ty TNHH Kim Phng nm 1994 xut khu c 40 triu USD: Nhng phi b ra ti 37 triu USD nhp khu nguyn liu, ph liu, my mc... cho vic sn xut c c tr gi xut khu trn. Gi tr thc thu v ngoi t ch l 3 triu USD, ngha l ch bng 7,5% so vi kim ngch xut khu (40 triu USD 37 triu USD = 3 triu USD) (1). * Tit kim ngoi t: i vi phng n kinh doanh sn xut thay th nhp khu hoc sn xut cho xut khu u cn tit kim ngoi t nhp khu. Vic tnh ton tit kim ngoi t c da trn gi thit sau: - Doanh nghip s dng sn phm trong nc thay cho nhp khu sn xut hng ho p ng nhu cu trong nc, hoc xut khu. - Sn phm no khng th sn xut trong nc c hay sn xut khng c hiu qu mi nhp khu. Do mc tit kim ngoi t c tnh nh sau: Tit kim ngoi t Trong : Chi ph ngoi t nu nhp khu bng gi CIF ca sn phm nhn vi s lng sn phm thay th nhp khu. Chi ph ngoi t nhp khu tnh theo thc t (hoc nhu cu) nhp khu ca phng n. V d: Ngnh may mc nc ta nm 1994 c doanh s xut khu l 550 triu USD. Tr gi nguyn liu d nh nhp khu sn xut cc sn phm may mc l 350 triu USD. Nhng tit kim ngoi t, cc doanh nghip ngnh may = Chi ph ngoi t nu nhp khu Chi ph ngoi t cn nhp khu

1) Xem bo Nhn dn ngy 24-2-1995

tng cng vic s dng nguyn liu, ph liu trong nc sn xut hng xut khu, nn ch nhp c 280 triu la cho vic sn xut ra s hng xut khu trn. Vy, s ngoi t tit kim c l: 350 280 = 70 triu USD Do lng ngoi t thc thu l 270 triu USD so vi 200 triu USD nh d nh. T gi hi oi thc t ca phng n nh gi mc tit kim hoc tng thu ngoi t chng ta cn cn quan tm n mt ch tiu na l t gi hi oi thc t ca phng n so vi t gi chnh thc ca ngn hng. Ta c th tnh t gi thc t ca phng n (theo ngha mt, hoc nhiu hot ng xut khu, nhp khu gp li) theo cng thc sau:

Rt =
Trong :

Hc Ht

(13)

Rt: T gi thc t ca phng n Hc: Hin gi chi ph ca phng n tnh bng ni t Ht: Hin gi tng thu ngoi t, tnh bng ngoi t so snh. V d 9: Tr li bn thu nhp hot ng ca cng ty xut nhp khu C nm 2000 tnh Rt. Tuy nhin, cn bit thm c th thu c 8,95 triu USD khi xut khu, Cng ty phi chi ra 0,82 triu USD mua vt t sn xut sn phm xut khu. Nh vy, tr gi tng thu ngoi t trong nm 2000 ca cng ty l 8,13 triu USD (8,95 0,82). Tng chi ph xut khu ht 104.740 triu VND. Li chit khu tin Vit l 7%/nm; tin la M l 5%/nm. Ta c t gi thc t ca hot ng xut khu nm 2000 ca cng ty xut nhp khu C l:

240

Rt =

104 .740 8,13 97 .888 tr .VND : = = 12 .642 VND (1 + 0,07 ) (1 + 0,5) 7,743 trUSD

T gi hi oi thc t ca phng n hoc k kinh doanh cng nh hn t gi mua, bn chnh thc ca ngn hng cng c ngha trong vic tit kim ngoi t. 3.32.4. Mc ng gp cho Ngn sch Nh nc Cc khon ng gp ca doanh nghip cho Ngn sch Nh nc gm: Thu, tin thu t, thu ti sn c nh, bo him... ch tiu ny tnh cho hng nm v tng thi k. Ngoi ra cn cn tnh thm mc ng gp cho Ngn sch so vi mt ng vn kinh doanh. Mc ng gp vo ngn sch T l = Tng vn bnh qun V d 10: Trong nm 2000 cng ty XNK C ng gp cho ngn sch nh sau (n v 1 triu VND) - Thu thu nhp doanh nghip: - Thu xut nhp khu, VAT v cc loi thu, l ph khc: Tng cng 7.782 tr. VND 3.070 tr. VND 10.852 tr. VND

Vy t l mc ng gp vo ngn sch so vi mt ng vn kinh doanh trong nm 2000 l:

10 .852 = 0,08 123 .049

hay 8%

iu ny c ngha l trong nm cng ty np 8 xu vo ngn sch Nh nc cho mi ng vn kinh doanh. Ngoi ra khi xc nh hiu qu kinh t x hi ca hot ng kinh doanh xut nhp khu, chng ta cn cn quan tm n mt s ch tiu khc nhau: - Thu ht s lao ng mi vo hot ng sn xut kinh doanh XNK. - Gp phn pht trin kinh t a phng v cc ngnh khc. - Tho mn nhu cu ca nhn dn. - nh hng ca phng n kinh doanh n mi trng - .v.v.. Vic nh lng cc ch tiu trn c kh khn so vi cc ch tiu khc. Tuy vy khi nh gi hiu qu kinh t - x hi hot ng xut nhp khu ca doanh nghip chng ta khng th b qua. 3.4. Phn tch, nh gi, la chn phng n kinh doanh Ngi lm cng tc qun l v kinh doanh ngoi thng khng nhng phi bit tnh ton hiu qu kinh t, m cn phi bit nh gi, la chn phng n kinh doanh. Thc cht ca vic nh gi, phn tch hiu qu kinh t l s so snh mc hiu qu ca cc phng n kinh doanh chn ly phng n tt nht. Phng n tt nht (ti u nht) phi l phng n phn nh y nhng i hi ca tiu chun hiu qu kinh t ngoi thng v m bo thc hin tt mc tiu ca doanh nghip. 3.41. Cc phng n kinh doanh a ra so snh phi p ng c cc iu kin sau y: 1. 2. 3. C phng php tnh ton v nhng cn c dng tnh ton cc ch tiu phi ging nhau. C nhng tiu chun, nh mc cn thit lm cn c so snh.

C khi lng sn phm hng ho, dch v bng nhau. S khc nhau v sn phm, dch v s ko theo s khc nhau v chi ph u vo v do khc nhau v kt qu u ra. Khi cc phng n a ra so snh khng p ng c cc iu kin trn, mun phn tch so snh phi c nhng iu chnh nht nh.

3.42. La chn phng n ti u. Mun la chn phng n ti u phi tnh ton, so snh v phn tch cc ch tiu c lng ho. Phng n c coi l ti u v mt lng l phng n c tt c cc ch tiu so snh tri hn so vi cc phng n khc.

241

Tuy nhin, trn thc t khng d g c mt phng n c c tt c hoc nhiu ch tiu tri hn. Khi , i hi ngi qun l phi tham chiu cc yu t khc cha nh lng c nh: - Thi gian thc hin d n - Xt hiu qu kinh t c tnh n cc a phng, cc ngnh, cc doanh nghip c lin quan. - Xt n hiu qu x hi ca phng n. - Xt n thc hin chnh sch thng mi ca Nh nc. - .v.v.. Sau khi cn nhc k cc yu t kinh t, x hi, chnh tr... trn y ngi qun l quyt nh la chn phng n tt nht v ch o thc hin. Phn tch ng v tm c cc nhn t tc ng n kt qu kinh doanh th hin trong cc phng n chn l nhim v quan trng ca cc nh qun l, kinh doanh ngoi thng.

IV. Nhng bin php ch yu nng cao hiu qu kinh t ngoi thng. 4.1. Nghin cu mi trng quc t ca doanh nghip Trc khi quyt nh t chc tiu th nc ngoi, doanh nghip cn phi tm hiu rt nhiu vn . Doanh nghip cn nm rt k nhng c im ca mi trng quc t hot ng kinh doanh ca doanh nghip. a) Nhng c im chung quan trng nht ca mi trng kinh doanh quc t ca doanh nghip: Sau chin tranh th gii th hai v c bit l nhng nm gn y mi trng quc t c nhng bin i ln lao. xut hin nhiu kh nng mi v nhiu vn mi. Trong s nhng bin i ng k nht c: 1. Vic quc t ho nn kinh t th gii din ra mt cch mnh m th hin qua s pht trin nhanh thng mi quc t v u t nc ngoi. 2. Cnh tranh trn th trng quc t mnh lit hn. 3. Hnh thnh h thng ti chnh quc t, m bo hon i tin t t do hn. 4. Vai tr c tnh quyt nh ca cc cng ty a quc gia trong nhiu lnh vc sn xut, u t v tiu th sn phm quan trng. 5. Vn cn nhiu hng ro cn tr thng mi c dng ln bo h th trng trong nc khi s cnh tranh ca nc ngoi.

242

6. Nhiu th trng mi c m ca nh th trng Trung Quc, cc nc SNG, cc nc ng Nam . b) Mi trng kinh t ca nc khch hng. Ngoi vic nm c nhng c im chung quan trng nht ca nn kinh t, thng mi, chnh tr quc t, doanh nghip khi vn hot ng ca mnh ra nc ngoi cn phi nghin cu nn kinh t ca nc m mnh quan tm. Tnh cht hp dn ca mt t nc vi t cch l mt th trng xut khu do hai c im quyt nh: Th nht, l c cu kinh t, th hai l tnh cht phn phi thu nhp trong nc. C cu kinh t ca mt nc quyt nh nhu cu ca n v hng ho, dch v, mc thu nhp v t l ngi c cng n vic lm. Nhng nhu cu trn y ph thuc vo quc gia l nc chm pht trin, nc ang pht trin hay nc cng nghip pht trin. Kh nng xut khu ca mt nc cng quyt nh nhu cu nhp khu ca h. c im th hai cn phi bit bn c hng l tnh cht phn phi thu nhp trong nc bn hng. S phn phi thu nhp chu nh hng khng ch ca nhng c im kinh t ca t nc, m c ca nhng c im ca h thng chnh tr. Tnh cht phn phi thu nhp lm cho mt quc gia no c c im thu nhp ca dn c nh sau: - C mt s t ngi giu, thu nhp cao cn li i a s c mc thu nhp rt thp. - C mc thu nhp phn nhiu l thp. - C mc thu nhp phn nhiu l trung bnh. Nhng c im trn v thu nhp dn c ca mt nc c nh hng trc tip n khi lng, cht lng v c cu hng mua. c) Mi trng chnh tr Lut php ca nc khch hng. Cc quc gia thng rt khc nhau v mi trng chnh tr Lut php. t c hiu qu kinh doanh ti u, khi thit lp quan h kinh doanh vi bn hng mt quc gia no , doanh nghip xut nhp khu cn ch ti cc nhn t sau: 1 1.Thi ca Chnh ph i vi vic mua hng ngoi
243

2 2.S n nh chnh tr 3.Nhng hn ch v ngoi t 3 4. B my Nh nc d) Mi trng vn ho Mi quc gia u c nhng phong tc, tp qun, nhng quy tc, nhng iu cm k ring ca mnh. hot ng kinh doanh khi tht bi, ngi bn phi nghin cu k xem nhng ngi mua nc ngoi chp nhn mt hng ny hay mt hng kia nh th no v h s dng chng ra sao. Khng hiu bit mi trng vn ho s lm gim c hi thnh t ca doanh nghip. Cc nc cn khc nhau c v nhng nguyn tc x s trong kinh doanh. Khi ra nc ngoi m phn cc nh kinh doanh Vit Nam phi bit nhng c im . Mi nc, thm ch mi vng trong mt nc c nhng truyn thng vn ho ring, s thch ring v nhng iu king k ring, m cc doanh nghip xut nhp khu cn bit, cn nghin cu cng vic kinh doanh ca mnh t c hiu qu cao nht. 4.2. nh gi thc trng tim nng ca doanh nghip nh gi trung thc thc trng pht trin kinh t k thut ca doanh nghip gip nh qun l doanh nghip nm c bc tranh ton cnh ca doanh nghip trong thi gian kinh doanh va qua. Khi nh gi thc trng ca doanh nghip cn lm r cc vn tim nng ca doanh nghip, tc tng trng, tc bin ng ca doanh li, uy tn ca doanh nghip... C nh vy mi nh gi c chnh xc thc trng kinh t ca doanh nghip. nh gi thc trng khng phi ch m t hin trng m l phn tch v tm ra nhng bi hc thnh cng v khng thnh cng a doanh nghip lin tc pht trin. 4.21. nh gi cc ngun tim nng ca doanh nghip: Tim nng l nhng kh nng tim tng m doanh nghip c sn hot ng kinh doanh. chnh l phn ngun lc cha c s dng v nhng l do khch quan v ch quan no ca bn thn doanh nghip v cc nhn t bn ngoi doanh nghip. Ni cch khc, l phn chnh lch gia khi
244

lng cng vic thc t t c vi nng lc sn xut, tiu th ca doanh nghip. Ngoi ra tim nng cn bao gm c nhng yu t, nhng iu kin m doanh nghip s c c trong tng lai. Tim nng trong kinh doanh ca doanh nghip bao gm ngun lc v lao ng, vt t, ti nguyn thin nhin, iu kin t nhin, v mt hng, cht lng sn phm, v tim lc khoa hc k thut v cc yu t qun l kinh doanh. Do tim nng kinh doanh ca doanh nghip c nhiu nhng khi nh gi cn quan tm n nhng tim nng ch yu sau: - Lao ng: ngun tim nng ny th hin trn hai mt s lng v cht lng. - Tim nng v t liu lao ng gm cng c, my mc, thit b, trnh cng ngh ca my mc, thit b. - Tim nng v ngun cung cp nguyn, nhin vt liu cho sn xut sn phm. - Tim nng v v tr a l. - Tim nng t nc ngoi c th khai thc c. - v.v... 4.22. nh gi tc tng trng v bin ng doanh li ca doanh nghip Sau khi nh gi cc ngun tim nng, cn i su nh gi tc tng trng ca doanh nghip. Mc ch ca vic nh gi ny l nm c tnh hnh v xu th pht trin kinh doanh ca doanh nghip trong thi gian qua (n nh, bp bnh, pht trin hay thu hp), t c nhng bin php hu hiu m rng kinh doanh, nng cao tc tng trng ca doanh nghip. Vic nh gi chnh xc tc tng trng ca doanh nghip cn phi thng qua mt s h thng ch tiu. T mi c gii php ng n nhm tng nhp pht trin nng cao hiu qu kinh doanh. - nh gi tc bin ng ca doanh li: Mc ch ca vic nh gi tc bin ng ca doanh li l gip cho ngi qun l doanh nghip bit c xu hng bin ng ca n, tm ra nhng nhn t dn n nhng bin

245

ng ra bin php khc phc nhm nng cao hiu qu kinh doanh. Ngoi cc vn trn, khi nh gi thc trng kinh t ca doanh nghip cn cn nh gi trn cc kha cnh sau: - S bin ng v lao ng - S bin ng v thu nhp, tnh hnh i sng cn b, nhn vin. - Kh nng cnh tranh ca hng ho trn th trng, nht l ca cc mt hng xut khu. - Kh nng thanh ton - v.v ... Trn c s nh gi ng thc trng kinh t ca doanh nghip, s bit c v tr ca doanh nghip ang nm trong giai on no ca chu k kinh doanh. T , c nhng bin php thch ng nh hng kinh doanh c hiu qu. i vi doanh nghip mi thnh lp kinh doanh xut nhp khu hoc sn xut hng xut khu, cn c cc d n kinh doanh c phn tch, tnh ton mt cch t m, chnh xc trc khi thc hin.
4.3. Khng vi v quyt nh vic kinh doanh th trng ngoi nc khi cha c thng tin.

Kinh doanh trn th trng nc ngoi y bt trc, phc tp, nhng nu bit kinh doanh th li nhun thu v khng nh. cc nc c nn kinh t th trng cc cng ty b cun ht vo bun bn quc t theo hai con ng: c ai yu cu t chc bn hng nc ngoi. C th l nng lc ca cng ty vt qu nhu cu ca th trng ni a v cng c th l cng ty thy l vic bn hng nc ngoi thun li hn. ta vic hnh thnh cc cng ty xut nhp khu trong mt thi gian di thng l do yu cu ca chnh quyn: Chnh quyn Trung ng v a phng. Ngoi mc ch kinh doanh kim li h cn giao cho cc cng ty ngoi thng nhng nhim v chnh tr khc. V vy, mt thi gian di mc tiu li nhn v hiu qu kinh doanh t c cc cng ty xut nhp khu ch . Bi v, kinh doanh c li th Nh nc thu, l Nh nc b. C ch qun l kinh t hin nay i hi cc doanh nghip phi kinh doanh c li nhun, mc d l cng ty Nh nc.
246

Tnh cnh tranh trn th trng ni a cng khng km trn th trng nc ngoi. V vy, trc khi vn ra hot ng th trng ngoi nc, trnh b, doanh nghip bt k l doanh nghip sn xut hay doanh nghip thng mi, u phi bit c nhng thng tin c bn sau: - Lut l v chnh sch ca nc bn hng, c bit ca nc i vi Vit Nam. - Tnh hnh tiu th, gi c v tnh cht cnh tranh i vi hng ho ta mun bn. - Phng thc thm nhp th trng c hiu qu nht. - Tm hiu kh nng kinh doanh ca bn i tc bit c ai l bn hng ng tin cy, mun cng ta lm n lu di, bit chm lo n li ch ca c hai bn. Kh nng ca bn i tc cn tm hiu trc ht l v: + Vn + K thut, cng ngh + Kinh nghim t chc, qun tr kinh doanh, Marketing + Uy tn v quan im kinh doanh ca h trn th trng + v.v... Kinh nghim thc t cho ta thy do thiu thng tin v th trng, v i tc nn khng t trng hp cc doanh nghip ca ta phi mua t, bn r, hoc b la dn n nhng thua thit khng nh. 4.4. Xc nh chin lc kinh doanh ca doanh nghip Sau khi c tng i y cc thng tin cn thit cho vic mua bn hng, doanh nghip cn xc nh mt chin lc kinh doanh sao cho c hiu qu. Chin lc bao gm nhng vn ct li sau: 4.41. Xc nh quy m v a bn kinh doanh quc t ca doanh nghip. - Doanh nghip quyt nh l cn c gng thc hin bao nhiu phn trm khi lng bn trn cc th trng nc ngoi. Phn ln cc doanh nghip vn ra th trng nc ngoi bt u t quy
247

m nh, sau mi nng dn quy m ln ln hn ty theo kt qu thu c. - Doanh nghip cn quyt nh l ch bn hng mt nc hay nhiu nc. Khng nn qu phn tn n lc ca mnh ra nhiu th trng khi kh nng cung ng ca doanh nghip cn nh b. Sc hp dn ca mt nc tu thuc vo hng ho cung ng, cc yu t a l, mc thu nhp, thnh phn c cu nhn khu v dn s, kh hu, chnh tr v nhng im khc. Doanh nghip khi bn hng ch c th bn c nhng nhm nc nht nh hay nhng khu vc nht nh trn th gii. Cc ng vin - bn hng c th phn loi theo mt s tiu chun nh: 1. Quy m th trng; 2. Tin trnh pht trin ca th trng; 3. Chi ph tin hnh kinh doanh; 4. Nhng u th cnh tranh; 5. Mc ri ro. Mc ch xp hng l xc nh xem th trng no m bo cho doanh nghip thu nhp lu bn cao nht trn vn u t. 4.42. Quyt nh phng php thm nhp th trng Sau khi quyt nh tin hnh tiu th sn phm mt nc no , doanh nghip phi la chn phng thc tt nht thm nhp th trng chn. Doanh nghip c th la chn cc phng php thm nhp th trng sau khi xut khu hng ho: 1. Qua nh xut khu trong nc; 2. Qua i l, cng ty con ca cc hng ngoi quc ti nc mnh; 3. Qua phng tiu th hay chi nhnh ti nc ngoi; 4. Qua nhn vin bn hng; 5 trc tip bn cho cc cng ty nhp khu ngoi quc... Doanh nghip c th lin doanh vi nc ngoi, hay u t trc tip vo nc ngoi kinh doanh. Cc cch thm nhp th trng ny i hi phi gnh chu nhiu trch nhim hn, v ri ro cng nhiu hn, nhng li ha hn li nhun cao hn. 4.43. Quyt nh c cu t chc ca doanh nghip Cn quyt nh c cu t chc ca doanh nghip sao cho hp l hot ng kinh doanh quc t c hiu qu. C cu t chc c th l: 1. Phng xut nhp khu thuc doanh nghip; 2. Lp chi nhnh hay cng ty con hot ng xut nhp khu; 3. Nu c th lp cng ty a quc gia hot ng kinh doanh quc t rng ln hn.
4.5. Cn mt chnh sch v c ch qun l ngoi thng to cho doanh nghip lm giu, kinh t tng trng nhanh. 248

4.51. Trong nn kinh t th trng nhim v c bn ca chnh sch ngoi thng l to mi iu kin thun li cho doanh nghip c t do kinh doanh trn th trng trong nc v ngoi nc nhm tng trng nn kinh t quc dn theo nh hng chin lc vch ra. Trong qu trnh pht trin kinh t ca mi nc, chnh sch ngoi thng ca h theo nhng xu hng v hnh thc khc nhau, ph thuc vo nhng iu kin kinh t, lch s c th. Cho n nay chnh sch ngoi thng ca cc nc u gm hai xu hng: bo h v t do bun bn. Tuy nhin, trong iu kin kinh t th gii hin nay, xu hng t do bun bn ang l xu hng ni bt. T do bun bn l xu hng tt yu ca mt nn kinh t m. 4.52. T do bun bn ngy nay khng ging vi t do bun bn m C.Mc m t trong thi k t bn t do cnh tranh. Kinh t th trng ngy nay l s thng nht ca cc quan h cnh tranh v s qun l bng nhng hnh thc v phng php khc nhau ca Nh nc. V ch c hot ng trong c ch nh th nn kinh t mi c hiu qu.
4.6. o to v xy dng i ng cc nh kinh doanh gii.

o to li i ng cn b hin c, ng thi o to mi mt i ng ng o cc nh kinh doanh ngoi thng gii l nhn t quyt nh trong vic nng cao hiu qu kinh t ngoi thng. tr thnh mt nh doanh nghip gii cn: - Am hiu su sc tnh hnh th trng trong v ngoi nc. - C kin thc v kinh doanh quc t, lut php, tp qun bun bn. - Gii ngoi ng. - Bit cch m phn, thng thuyt, c tinh thn hp tc. - C u c thc tin, bit tnh ton n khng ch li ch ca doanh nghip m cn c li ch chung ca nn kinh t. - ...
249

 c cc nh kinh doanh gii, cn hon thin v ch hn na n vic o to v o to cn b qun tr kinh doanh ti cc trng i hc kinh t trong v ngoi nc. Khuyn khch v coi trng sng kin trong kinh doanh ca cc doanh nghip. M rng s tip xc lm n vi cc nh doanh nghip nc ngoi. C chnh sch khuyn khch i vi cc doanh nhn lm n gii. Tm li c kh nhiu bin php cn thc hin nng cao hiu qu kinh t hot ng ngoi thng. Trc ht l cn hiu bit y , k lng mi trng quc t ca doanh nghip. S hiu bit bao gm cc mt nh: nhng c im chung nht ca mi trng kinh doanh quc t, mi trng kinh t, chnh tr, lut php ca nc - bn hng, mi trng vn ho... Th hai xc nh hng kinh doanh th trng nc ngoi doanh nghip cn t nh gi tim nng v ngun lc ca doanh nghip. Th ba, khng vi v quyt nh kinh doanh th trng ngoi nc khi khng c thng tin. Th t, doanh nghip phi xc nh r quy m, a bn kinh doanh trn th trng quc t. Thng thng l t quy m nh, phm vi th trng nh ri tu s thnh cng m m rng. Hiu qu kinh doanh ca doanh nghip cn ph thuc vo phng php bn hng v c cu t chc kinh doanh quc t ca doanh nghip. Th nm, c mt h thng chnh sch kinh t v m hng ti khuyn khch hot ng ngoi thng c hiu qa cao, pht huy mnh m li th so snh ca t nc. Th su, o to v o to li nhm c c i ng doanh nhn bit lm giu cho doanh nghip v t nc.

Sa bn in: Nguyn Vn An Eo i! Mt qu!

250