Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi Y.2009, C.14, S.1 s.221-237.

Suleyman Demirel University The Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences Y.2009, Vol.14, No.1 pp.221-237.

OK DZLEML AVRUPA B RL NDE EVRE POL T KASI ENTEGRASYONU ZER NE B R DEERLEND RME: SEKTREL KOORD NASYON VE BLGESELL K AN ANALYSIS OF ENVIRONMENTAL POLICY INTEGRATION IN MULTI-LEVELLED EU: SECTORAL COORDINATION AND REGIONALISM

Yrd.Do.Dr.Fikret MAZI ZET ABde evre politikalar 1970lerden bu yana ekonomik temeller zerine kurulmutur. Ortak Geleceimiz isimli raporla birlikte srdrlebilirlie odaklanan AB evre politikalar 1990lardan bu yana AB genileme politikalarnn da etkisiyle ok dzlemli ve ok aktrl bir karaktere brnmtr. ABnin 2006da balatm olduu PE (evre politikas entegrasyonu)ve ok Dzlemli Ynetiim projesi evresel politikalarn hem kendi iinde hem de sosyal, ekonomik alanlar gibi dier sektrel alanlarla birlemesini ve bu yolla da srdrlebilir kalknmay baarmay hedeflemektedir. Oysa ABnin idari ve politik yaps bu entegrasyona kart bir zemin oluturmaktadr; nk ABnin ok aktrl, dzlemli ve merkezli yaps isel entegrasyona izin verse bile sektrler aras koordinasyonu imknsz klmaktadr. Buna ek olarak ABnin yerelleme ve blgeselleme abalar ulusal hkmetlerle iletiimini koparmakta ve dolaysyla da politik hiyeraride kopukluk olumaktadr. ABSTRACT Environmental policies in the EU has been founded upon economical concerns since the 1970s.These policies focused on sustainability with the report Our Common Future have acquired a multi-level, multi-actor and poly-centric character since the 1990s. The so called EPI (environmental policy integration) and Multi-level Governance Project launched by the EU in 2006 calls for the integration of environmental policies with other sectoral policy areas such as social and economical, and therefore aims to achieve sustainable development. However, the administrative and political setting of the EU poses an anti-ground to this integration. Even if its multi-actored, multi-levelled and centered structure allows for internal integration, inter

Adyaman niversitesi, BF, Kamu Ynetimi Blm

MAZI

2009

sectoral integration seems impossible. Besides, the efforts of the EU towards localization and regionalization have torn its bridges with national governments and therefore the political hierarchy is disrupted. evre politikas entegrasyonu, ok dzlemli ynetiim, srdrlebilirlik, sektrel koordinasyon Environmental policy integration, multi-level governance, sustainability, sectoral coordination 1.G R evresel politikalarn dier sektrel politikalarla uyumlu hale getirilmesi ve birletirilmesi, ABnin srdrlebilir kalknma projesini gerekletirmedeki n kouludur. PEnin (evre politikas entegrasyonu) yapsal olarak eitli bileenlere sahip olmas ve ABnin de ynetiimsel olarak ok dzlemli bir btn olmas, sektrel farkllklar ve emir komuta sistemi zerine kurulu ynetiim aralar PEnin baarlmasn zorlatrmaktadr. Bu nedenle de PE, ABnin yatay ve dikey ok dzlemli yapsndan dolay, uygulama anlanndaki baars dk olacak bir proje olarak karmza kmaktadr. PEnin kresel balamdaki anlamnn gayet ak olmasna ve grnrde kabul edilir bir politika olmasna ramen, sektrel balamdaki anlam belirsiz ve hatta tartmaldr. alma boyunca PEnin ok dzlemli ABde neden tam anlamyla hayata geirilmediine dair k noktasn oluturacak sektrel koordinasyon ve dikey entegrasyon probleminin deerlendirilmesi bize problemin i yz hakknda nemli bilgiler verecektir. PE politik bir hedef olarak zor olmakla kalmayp kavramsal belirsizlik de gstermektedir. evre ve srdrlebilir kalknmaya ilikin teorik literatrde PE kimi zaman isel kimi zaman dsal bir entegrasyon olarak grlmektedir. Yine ayn ekilde, PE kimi zaman ynetsel, kimi zaman da politik bir problem olarak alglanmaktadr. almamzda ise PE, hem ABnin yatay, dikey, organizasyonel ve kurumsal ok dzlemliliinden dolay hem de ABnin blgeselleme abalarna bal olarak ebekesel zmlere ynelmesi ve bu sebeple de ulus devletin arka planda kalmas yznden etkin biimde baarlamam bir proje olarak irdelenecektir. almann ilk blmnde PEnin ABdeki tarihsel geliimi zerinde durulacak ve PEnin srdrlebilir kalknma sylemi erevesindeki evrimi aklanacaktr. PEnin srdrlebilirlik yanndan yola karak ABnin entegrasyon politikalarnn ekonomik ya da politik tabanl olduu savunulacaktr. kinci blmde ise PEnin ok aktrl ve ok merkezli doasndan dolay ynetiim kavramyla rtt ve tpk kresel ynetiimde olduu gibi bir mzakere sistemi zerinden artikle olduu aklanacaktr. Bir sonraki blmde de PE ok dzlemlilik kapsamnda ele alnacak ve ok merkezliliin ve oul ynetiim dzeylerinin bulunduu ABde entegrasyonun koordineli olarak yrtlemeyecei zerinde odaklanlacaktr. 222

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

ok dzlemli ynetiimin iki trnden bahsedilirken ABdeki mevcut ok dzlemliliin PE ile rtmedii ve ynetsel yeniliklerin yaplmas gerektii ifade edilecektir. Blgesel politikalar benimseyen ABde sektrler aras koordinasyon salanamadka PE sadece teorik balamda yaayan bir hedef olacak ve srdrlebilirlik noktasnda nemli katklar salamayacaktr. almann en son blmnde ise kurumsal ve organizasyonel okluluu barndran PEnin yatay, dikey, isel ve dsal bileenlerinden szedilecek ve PEnin baarl bir proje olmas ncelikle sektrel ya da dikey entegrasyonun baarlmasna dayandrlacaktr. 2. PE VE AB: PEN N GEL M VE TAR HES ABde evre politikas entegrasyonunun (PE) tarihesi hakknda kapsaml bir literatr olmasna ramen, AB apnda PE iin fiili stratejilerin gelitirilmesi birka yl ncesine dayanmaktadr ve bu stratejilerden henz net sonular elde edilebilmi deildir. zellikle Lizbon rekabetilik hedefi gibi baka AB hedefleri dolaysyla PE gereken ilgiyi son zamanlara kadar grememitir. Kimi desteki politikalarla ve politik srelerle PEnin tevik edilmesi mevcut ynetiim yaplarna ve bugnk ortam hazrlayan tarihsel gelimelere baldr. almada evvela, ABde PEnin tarihsel geliimi ele alnacak ve PE ve ok dzlemli ynetiim arasndaki ilikiye deinilecektir. ABnin evre politikas 1970lerde esas olarak ekonomik kayglar stne kurulmutu ve bu alandaki sorumluluk sadece evre politikaclarna aitmi gibi grlyordu. Ama ne var ki evresel kurum ve kurulularn modern evre sorunlaryla baa kamamas politik entegrasyonun gerekliliini vurguluyordu. Dier bir deyile daha nceki uygulamalarn baarszlnn kabul edilmesi daha btncl bir yaklama duyulan ihtiyac ortaya koyuyordu. evreyi sadece evre komisyonlarnn ve evre genel ynetimlerinin sorumluluu olarak gren ABde evre dzenlemeleri emirkomuta ilkesine dayanyordu. Sregelen ite bu baarszlk ve sektrler aras uyumsuzluk evre politikasnn ncelikle yatay biimde entegre edilmesini gerektiriyordu. Bu, ok dzlemli politik bir zemine sahip olan ABnin PE konusunda baarl olabilmesinin ilk admyd. ok dzlemli bu politik yapnn ortaya karm olduu koordine zorluu kresel evre ynetiiminin belli bir sistematik zerinden yrtlmesini engellemekle birlikte, bu konudan sorumlu kurum ve kurulular arasnda otonom arpmalarna ve politik tutarszlklara da yol amaktayd.1 1987de Ortak Geleceimiz isimli raporun yaynlanmasyla evre politikas entegrasyonu kresel evre ynetiimindeki ba aktrler ve zellikle de AB iin nemli bir kavram haline gelmiti. Bu raporla birlikte
1

Steinar ANDRESEN, The Role of the UN in Global Environmental Governance: Potential for Increased Effectiveness?, International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, Special Issue, 7(4), 2007, s.330.

223

MAZI

2009

srdrlebilir kalknma; evresel, sosyal ve ekonomik boyutlar da ieren bir sylem haline dnt. Zaten srdrlebilir kalknmann en nemli yan birletirici bir prensip olarak grlmesiydi.2 Uluslararas hukuku Fiztmaurice de srdrlebilir kalknmay, evresel kayglar ekonomik ve dier trde kalknmalarla birletiren ve evresel koruma prensipleri oluturulurken evresel etmenler haricinde baka etmenleri de hesaba katan bir kavram olarak deerlendirmektedir.3 1973te hazrlanan ilk Eylem Plannn belirttii zere evrenin etkin biimde korunabilmesi iin kresel dzeyde hem teknik planlama hem de karar alma srelerinde evresel sonular dikkate alnmalyd. 1990larda daha byk evrelerce tannan PE 1997 Lksemburg Anlamas ile birlikte AB devlet ve hkmet bakanlarnn ncelii haline gelmiti. PE yeni milenyum banda Avrupal evre politikaclarnn baarmak durumunda olduklar kritik bir hedefti; nk tek ynl bir biimde evrenin durumunu iyiletirmeye ynelik politikalar ve bu politikalar ortadan kaldran yeni dzenlemeler dngs sektrel politikalarn deimesini zorunlu klmt. Bir prensip olarak PE uluslararas dzlemde bir paradigma deiimi dhilinde ve isel bir performans baarszlna tepki olarak ortaya kmtr.4 Bir yandan da PE ile yakndan alakal olan srdrlebilir kalknmann 1987 Ortak Geleceimiz isimli raporla evresel korumann nemini vurgulamas PEnin ekillenme srecini hzlandrmtr. Rapora gre kaynak tketiminin, yatrmn ve teknolojik gelimenin gidiatnn hem imdiki hem de gelecek kuaklarn gereksinimlerini gzetmesi ok nemliydi. AB 5. Eylem Plan da bu raporun ana fikrine uygun biimde, politika entegrasyonunun ekonomik aktivitelerin evreye zarar vermeden gtrlmesi iin bir ara olduunu belirtiyordu Bylece, PE ve srdrlebilir kalknma arasndaki gl sylemsel iliki PEnin politik zemindeki kabuln arttryordu. ve d pazarlarn birletirilmesi istei de PEyi bir politika olarak ne karan nedenlerden bir tanesiydi. Ortak Geleceimiz isimli rapordan sonra ortaya kan eylem planlarnn temelini oluturduunu syleyebileceimiz PE, 1986 Avrupa Tek Senedi ile meru bir kimlik kazanm5 ve evresel kayglarn ATnin politikalarna entegre edilmesi gerektiini belirten 1992 Maastricht Antlamas ile daha gl bir pozisyona kavumu oluyordu. Ama entegrasyon srecinin ye lkelerce mi yoksa Komisyonca m yrtlecei pek ak deildi. 1997 Amsterdam Antlamasyla birlikte entegrasyon ve srdrlebilir kalknma arasnda ak
2

Dominic MCGOLDRICK, Sustainable development and human rights: An integrated approach, International and Comparative Law Quarterly 45 (4), 1996, s.818 Malgosia FITZMAURICE, International protection of the environment, Recueil des Cours 293, 2001, s. 47. Andrea LENSCHOW, Environmental policy integration: greening sectoral policies in Europe, London, Earthscan, 2002, s.4. Bkz, Avrupa Tek Senedi, Madde 130R. http://www.unizar.es/euroconstitucion/ library/historic%20documents/SEA/Single%20European%20Act.pdf>, (12.03.2009).

224

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

bir iliki kuruluyordu. Bylece entegrasyon prensibi daha nemli bir statye kavumu oluyordu. Amsterdam Antlamasnda bu prensibin meru zemini kesinlemi olsa bile, uygulama anlamnda bu meruiyet pek de anlaml deildi.6 1992de Rio evre ve Kalknma Bildirgesiyle resmi stat kazanan evre politikas entegrasyonu7 Uluslararas Hukuk Topluluu sayesinde daha byk etkinlik kazanmtr ve Topluluun srdrlebilir kalknmaya ilikin Yeni Delhi Uluslararas Hukuk Prensipleri Bildirgesinde entegrasyon prensibi; sosyal, ekonomik, finansal ve evresel faktrler ve srdrlebilir kalknma erevesinde insan haklar yasalar arasndaki bamll ifade edilmitir. Dahas kresel, blgesel, ulusal ve yerel olmak zere btn ynetiim dzeylerinde ve toplumun her kesiminde srdrlebilir kalknmann temel bileeni olan entegrasyon prensibi uygulanmaldr. Devletlerin de mevcut kurumlar ya da uygun kurumlarn oluturulmas yoluyla ekonomik, sosyal ve evresel problemleri zmlemesi gereklidir. Ama ne var ki hem yatay ve dikey hem de isel ve dsal bakmdan ok katl bir hiyerariye sahip olan AB iin PE ok ussal bir hedef deildir. ABde evre politikas entegrasyonuna ilikin olarak balatlan EPIGOV projesi PEnin kapsamn biraz daraltmakta ve PEyi evresel kayglarn dier politika alanlarna eklemlenmesi olarak tanmlamaktadr. Bu dier politika alanlar da ekonomik ve sosyal kalknma, tarm, ticaret, enerji, alt yap ve ulam olarak adlandrlmaktadr8. Bu sebeple EPIGOV projesi, entegrasyonu evre politikasnn dna tayarak ve evresel politikann kendi iindeki entegrasyonunu bir kenara brakarak temelde dsal entegrasyon zerinde durmaktadr. Oysaki AB dzeyinde ve ulusal dzeyde uygulanabilir gzken bu proje, evre ynetiimi balamnda kurumsal ve organizasyonel dankln sz konusu olduu kresel dzeyde kimi problemlerle karlamaktadr. Bu yzden PE kurumsal ve organizasyonel, i ve d ya da yatay ve dikey entegrasyon boyutlaryla irdelenmeli ve PEnin AB dahilinde hem ye lkeler hem de Birlik dzeyinde ne gibi ynetsel problemlerle karlat belirlenmelidir. 3. PE: OK DZLEML L K VE KRESEL YNET M Kresel ynetiim kavramna ilikin olduka zengin bir literatr bulunmaktadr ve ayrca, bu konu sadece ulusal armlara sahip olmann
6

European EcoForum, Background Paper for the Round Table on Environmental Policy Integration at the 5th Environment for Europe Ministerial Conference, Kyiv, May 21-23, 2003. Bildirgenin drdnc maddesi yledir: Srdrlebilir kalknmay baarmak iin, evresel koruma kalknma srecinin ayrlmaz bir paras olmaldr ve bu sreten ayr deerlendirilemez. http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?DocumentID=78&ArticleID =1163, (12.03.2009). EPIGOV projesi AB tarafndan kresel ve ulusal dzeyde yrtlen bu ynyle de ok dzlemli ynetiim zerine odaklanm, 2006-2008 yllarn kapsayan ve evresel politikalarn dier alanlarla btnletirilmesini hedefleyen bir projedir. http://www.ecologic.de/projekte/epigov/, (18.02.2009).

225

MAZI

2009

tesine gemitir9. Ulusal dzeyde ynetiim kavram, kurumsal gleri araclyla otoritesini uygulayan ulus devlet erevesinde deerlendirilmektedir. Ulus devletin sahip olduu veya iinde barndrd kurumsal bu alt yaplar dolaysyla da ynetiim zel dernek ve kurulular, dier resmi ve gayri resmi sreleri de ieren oklu bir btne iaret etmektedir10. Kresel bir hkmetin olmayn gz nne aldmzda, ynetiim kavramnn lkeleraras ilikilerin srekliliinin salanmasnda ne kadar nem kazandn grebiliriz. Ancak, ynetiimle ilgili kresel, uluslararas, ulusst ve ulusal ynetiim gibi kullanlan kavramlar ou kez birbirinin yerine bazen yanl biimde kullanlmaktadr. Hangi terimlerin seilecei ise dnya politikasnda kurallarn zorunlu kld ve bilimsel olaslklarn olanak tand srece hangi aktrlerin ya da ne tr ilikilerin kritik nem tadna baldr. Aslnda, uluslararas ynetiim teriminin kullanlmas, dnya politikasndaki ynetiimin karlkl mzakereler ve g dengelerine gre ekillendirilmesi gerektiini ifade eder. Kresel ynetiim ise, uluslararas ynetiimden daha modern bir kavramdr ve uluslararas ynetiimde sz geen mzakere srelerinden ve g dengelerinden bamsz yaplanmaktadr. Konuyla ilgilenen bilim adamlarnn ynetiim kavramn kullandklarnda vermek istedikleri anlama ilikin daha net bir resim oluturmak adna, literatrdeki belirgin ayrmlar snflandrmak ie yarayabilir. Bu ayrmlarn en nemlilerinden bir tanesi, kresel ynetiimin ampirik bir kavram m yoksa normatif (politik liderlik, genel politika erevesi) bir hedef mi olduudur. Bir dieri ise bugn ynetiim olarak adlandrdmz eyin bu btn tetikleyen etkileimlerden mi yoksa uluslararas abalardan m olutuudur.11 PEnin politik sektrlerin ve hukuksal mekanizmalarn bir araya getirilmesi anlam tadn gz nnde bulundurursak, PEnin ynetiim kavramyla ne kadar rttn grebiliriz. Bu ynyle de kresel ynetiim kavramnn anlalmas, ok dzlemli ABde PEnin anlalmas ve ABye ait politik sektrlerin ve hukuksal mekanizmalarn bir araya geldiklerinde ilerliklerinin belirlenebilmesinde yardmc olabilecektir. 4. OK DZLEML YNET M ok dzlemli ynetiim ulusal devletlerdeki aktrlerden daha kapsaml bir kavramdr ve oklu kurumsal dzlemler arasndaki belli bir trde ve kavramsal olan ilikileri ifade etmektedir. Marks ve Hooghea gre ok dzlemli ynetiim ulusst, ulusal, blgesel ve yerel dzeydeki eitli hkmetler arasnda sregelen bir mzakere sistemidir. Peters ve Pierre de ok dzlemli ynetiimin yasal erevelerden ziyade bir mzakere sistemine
9

10

11

Klaus DINGWERTH, Philipp PATTBERG, Global governance as a perspective on world politics. Global Governance, 12(2), 2006, s. 189. James N. ROSENAU, Ernst-Otto CZEMPIEL, Governance Without Government: Order and Change in World Politics, Cambridge: Cambridge University Pres, 1992, s.4. DINGWERTH, PATTBERG, a.g.e., s.190.

226

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

bal olarak ilediini savunmaktadr.12 Bu sistem belli bir kurumsallama ve karar alma yetkisinin belli aktrlere paylatrlmas sonucu doar. Dier bir deyile, ok dzlemli ynetiim belli bir otoritenin merkezi bir devlete yukar, aa ve yanlara doru datlmasn ifade eder. Bylece otorite oul aktrlerce paylalm olur.13 ok dzlemli ynetiimin devlet d otoriteleri de ierdiini sylemek mmkndr. Kohler-Koch ve Rittbergere gre ok dzlemlilik farkl blge ya da alanlarda hareket eden aktrler arasndaki bamll ifade eder. Yani ok dzlemli ynetiim sadece ulusal devletler ya da aktrler arasnda otoritenin paylatrlmasn deil, devlet d unsurlarn da sz konusu srece katld ve her bir tarafn ya da katlmcnn birbirine bal olduu bir btn ifade etmektedir. oklu ynetiimin belli bal zellii vardr. Bunlardan ilki belli bir hkmetin farkl kademelerinde hareket eden aktr ve kurumlara verilen karar alma yetkisinin daha ortak hale getirilmesidir. Dier zellik ise daha kapsamldr ve ynetiimin kendi iindeki ve ynetimler aras bamll ifade eder. Bir dier zellik ise, ynetiimle ilgili konulara dhil olan farkl dzlemlerin ve aktrlerin gitgide daha karmak bir hal almas ve ynetiim dzlemlerinin ayrt edilmesini zorlamasdr. lk iki ayrmla ilgili olarak dikey ve yatay ok dzlemli ynetiim snflandrmas yaplmaktadr. Dikey ok dzlemli ynetiim politik gcn ulus devletten balamak kaydyla dier ynetiim dzlemlerine aktarlmasn ifade eder. Ama yine de ynlendirici gcn byk bir ksm ulus devlettedir14. Son zamanlarda ok dzlemli ynetiim syleminde politik otoritenin dalmnn daha az hiyerarik ve daha ok ebekesel olduu dnlmeye balanmtr.15 AB, PEnin dikey boyutuyla ilgili ciddi problemler yaad iin son zamanlarda ebekesel zmlere daha fazla ynelmitir.16 Bu arada unu da belirtmek gerekir ki, AB evre reglasyonlarnn ulus devletlerdeki yansmalar farkl farkl olmutur. Ancak, uluslararas taahhtler, etkileimler ve yerel aktrlerin varl dikey boyutlu bir ok dzlemlilie iaret etmektedir. Hooghe ve Marksn belirttii zere ok dzlemli ve ok aktrl bir ynetiim sistemine ilikin farkl tanmlar olabilir. Ama ortak olan bir zellik
12

13

14

15 16

Guy B PETERS, Jon PIERRE, Multi-level Governance and Democracy: A faustian Bargin', Multi-level Governance, Ian Bache and Matthew Flinders (ed.). Oxford, Oxford. University Pres, 2004, s.81. Gary MARKS, Liesbet HOOGHE, Contrasting Visions of Multi-level Governance, Ian Bache and Matthew Flinders (ed.), Multi-level Governance, Oxford: Oxford University Pres, 2004, s.16. Katarina ECKERBERG Mark, JOAS, (2004): Multi-level Environmental Governance: a concept under stress?, Local Environment 9(5), 2004, s.407. Bu durum yeni ynetiim modelleri olarak adlandrlmaktadr. Andrew JORDAN, The multi-level politics of European environmental governance: A review article Public Administration 77(3), 1999, s.662-671; Susan BAKER, The dynamics of European Union biodiversity policy: Interactive, functional and institutional logics, Environmental Politics 12(3), 2003, s.23-41; John. A. HOORNBEEK, Policymaking institutions and water policy outputs in the European Union and the United States: a comparative analysis , Journal of European Public Policy 11(3), 2004, s. 461-496.

227

MAZI

2009

vardr ki o da, merkezi bir otoritenin alt ve st kademelere, yanlara doru ve kamu birimlerine ya da zel birimlere datlmasdr.17 Dier bir zellik de farkl aktr ebekelerinin varldr. ok dzlemli ynetiimle ilgili tartmalar AB iindeki birok gelimeyle yakndan ilgilidir. Bunlardan ilki Brkseldeki toplantda lke iinde eitli alanlarda eliliklerin kendini gstermesi ve Blgesel Komitelerin kurulmasdr. kinci bir gelime ise bu eliliklerin ve sz konusu komitenin AB politikalarnn gelitirilmesinde birincil derecede nem kazanmalardr. Zamanla, eitli otoriteler ve Komisyon arasndaki balarn glenmesi AB hkmet politikalarnn belirlenip hayata geirilmesinde nispi bir etkinlik kazanmtr. Bu evrimi Gary Marks karar alma srecinin ye lkelerden iki ekilde baka otoritelere geii olarak tanmlar. Bu otoritelerden ilki ulusalt dieri de ulusst otoritelerdir. Bu balamda da ulus devletin blgesel hareketlilii ve anayasal dnmyle ilgili mevcut tartmalar oklu ynetiim balamnda bir kez daha ele alnmtr.18 Btn bunlardan yola karak oklu ynetiimin AB entegrasyon ve blgeselleme sreleriyle e zamanl olarak olutuunu belirtebiliriz. Bu entegrasyon ve blgeselleme sreci Hooghea gre yetkilerin ve glerin ulus devletten alt ve st kademelere doru yaylmasdr.19 Yzylda ise ok dzlemli ynetiim, hiyerarilerin nispeten azald ve ebekesel yaplarn nem kazand bir sylem halini almtr. Bu durum yeni ynetiim modelleri olarak da adlandrlmaktadr. Esnek dzenlemelerin ortaya k ve kamusal ve zel ynetiim erevesinde yeni dzenlemelerin yaplmas, gnll anlamalar, yeni yaklamlar dorultusunda oluan direktifler, ebeke ve acentelere yeni yetkilerin verilmesi, aktrlerin meru yetkinliine gre deil oklu ynetiim srecine salayacaklar katkya gre kabul grmeleri, ok dzlemli ve ok merkezli ynetiimin belirleyici zellii haline gelmitir.20 Bu dnm bir anlamda ABdeki aamal kurumsal oluumun ve ok ar ileyen bir politik sreci esnekletirme abasnn bir yansmasdr. 4.1. ok Dzlemli Ynetiim: I. ve II. Tip ok dzlemli ynetiimin ele alnd srelerin eitliliinden yola klarak ok dzlemli ynetiim iki gruba ayrlmtr. Bunlardan ilki farkl dzlemlerde yer alan genel amal hkmetlerdir ve bu hkmetler kendi aralarnda belli yetkilerin dalmn salarlar. Bu yaklam devlet merkezli bir politikay anmsatmaktadr. I. tipe ilikin daha az yaygn olan bir dier sre ise, blgesel ve yerel kamu aktrlerinin birok politika alannda daha
17

18

19

20

Liesbet HOOGHE, Gary MARKS, Types of Multi-Level Governance, European Integration online Papers (EIOP) 5(11), 2001, s.3. Michael KEATING, Thirty Years of Territorial Politics, West European Politics, 31(1), 2008, s.68. Liesbet HOOGHE, Cohesion Policy and European Integration: Building MultiLevelGovernance, Oxford: Oxford University Pres, 1996, s.13. Charles SABEL, Jonathan ZEITLIN, Learning from Difference: The New Architecture of Experimentalist Governance in the European Union, European Governance Papers (EUROGOV), http://www.connex-network.org/eurogov/pdf/egp-connex-C-07-02.pdf ( 20.03.2009).

228

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

st dzlemlerle ibirlii ierisinde olmasn ifade etmesidir. AB politika yapmnda blgesel ve yerel hkmetler ok nemlidir. Bu hkmetlerin yokluunda AB politikalarnn uygulanmas ve sivil halktan geri dnm alnmas da mmkn deildir. Zaten, halka yakn olma ilkesi AB anlamalarnn ve bu anlama maddelerinin bel kemiini oluturmaktadr. II. Tip ok dzlemli ynetiim ise belli amalara ynelik, ortak yelikleri bulunan ve ksa vadeli ihtiyalara zm bulan hkmetleri ifade etmektedir. Bu tip bir ynetiimde kr ve zarar hkmetin kendi ierisinde dengelenir. Bu ynyle de bu tr hkmetler birok dzlemde etkinlie sahip olabilirler. Bu durumu AB balamnda ele aldmz zaman, II. Tr ok dzlemli ynetiimde karar alma ve uygulama ebekelerinin ABnin ikincil yasamalarnda net olarak ifade edilmeyen grevleri stlendikleri sylenebilir. Yapsal fonlarn kullanlmasna ilikin ortaklk anlamalar ve Ak Koordinasyon Metodu dhilinde ortaya kan fakl uygulamalar bu noktada rnek olarak sunulabilir. 21 4.2. I. Tip ve II. Tip ok Dzlemli Ynetiim: Bir Karlatrma ok dzlemli ynetiim tartmalarnda hangi tip ynetiimin k noktas olmas gerektii henz belli deildir. zetlemek gerekirse I. tip AByi dier federal sistemlere benzetmektedir. Zaten AB bu blgesellikle ok dzlemli ynetiimin I. tipine daha fazla benzemektedir.22 Bu balamda blgeler ise oklu ynetiimin anayasal ya da yar anayasal bileenleri olarak deerlendirilebilir. Bu durumda da yetkilerin farkl dzlemler arasnda nasl datlaca sorusu nem kazanmaktadr. Oysa, II. tip ok dzlemli ynetiimde AB hem kendi iindeki hem de kresel dzeydeki daha kapsaml olan ynetiim problemleri erevesinde alglanmaktadr.23 Bu tip ok dzlemli ynetiimde farkl politika alanlarnda (kent planlama, vergilendirme, kltr, turizm vb.) karar alma ve uygulama mekanizmalar ya da kresel ve ulusalt dzeylerde belli grevleri yrten ynetimler arasnda karlatrma yapma olana doar. II. tip ok dzlemli ynetiim tecrbelerin paylalmasn ve farkl kurumsal ortamlarda ynetiimin karlatrmal bir analizinin yaplmasn salayabilir. Buna karn I. tip ynetiimde blgesel ve yerel yaplar byk deiiklikler gsterir ve bu blgesel ya da yerel dzlemlerin eitli ye lkelerde sahip olmas gereken rol hakknda bir uzlama bulunmamaktadr. I. tiple ile ilgili dier bir sorun ise farkl katmanlar arasndaki grev dalmlarnn ve etkileimlerin belirlenmi snrlarnn olmaydr. Bu durumda akla gelen soru, AB balamnda yeni bir trde oklu ynetiimden bahsedilirken II. tipe mi
21

22

23

Kimilerine gre esnek yasalar demokratik meruiyet bakmndan gereksinimleri azaltsa da, sivil toplumun oklu ynetiim srecine daha fazla katlm olmas ve effafln daha kolay salanabilmesi AB politika yapmnn katlmc doasn glendirebilir (Bkz. Gbikpi ve Grote, 2002; Borrs ve Conzelmann, 2007). Ingmar von HOMEYER, Doris KNOBLAUCH, Environmental Policy Integration and Multi-Level Governance A State-of-the-Art Report, EPIGOV Paper, No. 31, Ecologic Institute for International and European Environmental Policy: Berlin, 2008, s.4. Knud E. JORGENSEN, Ben ROSAMOND, Europe: Regional Laboratory for a Global Polity?, CSGR Working Paper, No. 71/01, Warwick: Centre for the Study of Globalization and Regionalization, 2001.

229

MAZI

2009

odaklanlmas gerektiidir. Yapsal politikalarn artk nemini kaybettiini ve zellikle de evre gibi belli blgelerle snrl olmayan politika alanlarn gz nnde bulundurduumuzda II. tip ok dzlemli ynetiim daha yerli bir politik yaklam olacaktr. Ama ne yazk ki, ABdeki oklu ynetiim sistemi grnrde II. tipe benzerken, fiili anlamda I. tipe daha ok uymakta ve bu yzden de PE gibi snr tanmayan bir politika alan ynetiimsel problemlerle karmza kmaktadr. Oysa ki, ok dzlemli ynetiimin ilk kez ortaya kt ABnin yapsal politikas 2. tiple daha ok uyumaktadr. Bunu aklamak gerekirse, hem akademik dnyann hem de politika yapm anlamndaki sekin gruplarn blgelere gre Avrupann olas oluumuna ve ulusalt aktrlerin glendirilmesine kar duyduklar heyecan byk lde gzlemcilerin, ABde ulusalt aktrlerin rollerini deerlendirmedeki tutumlarndan kaynaklanmaktadr. I. tip ok dzlemli ynetiim bak asna gre ABde daha geni bir yer tutan ynetiim fenomeninin bir paras olan yapsal fonlar uygulama alanlar bir ekilde kapatlyordu. Dorusu, Avrupa Komisyonu yapsal fonlarn kullanlmasna yerel aktrleri dhil ederken federalist davranmak gibi bir amac yoktu. nk, politik ve meknsal olarak uzak olan ye lkelerle uramaktansa blgesel ve yerel aktrlerin politik srelere dhil edilmesi, blgesel gelime iin fikirlerin ve politikalarn kabul grmesinde i ynetim mekanizmalar ve yatrm odakl politikalar daha etkiliydi.24 Ne var ki, blgesel ya da yerel aktrlerin belirlenmi ve sreli grevleri vardr ve bu aktrler 1993ten bu yana sregelen yapsal fonlarn uygulanmasna ilikin dzenlemelere dhil edilen dier sosyal ortaklarla eit etkinlie sahiptir. Hatta yapsal fonlar iin oluturulmu ebekelerin corafi ve ilevsel bakmdan snrlar zamanla deikenlik gstermekte ve genelde yerel ynetimlerin idari snrlaryla rtmemektedir. Blgesel hkmetler ya da merkezi olmayan yneticiler yapsal fonlarn kullanlmasnda zaman zaman nemli bir etkinlie sahip olsalar da, belli bir ynetiim dzlemini ifade etmekten te minimum bir mdahale hakkna sahiptirler ve daha resmilemi blgesel yaplarn olumasnda nemli bir paya sahip deillerdir. zetlemek gerekirse 2. tip ok dzlemli ynetiim ABnin entegrasyon bazl btn politikalar iin daha uygulanabilir bir seenektir. Marks ve Hooghea gre 2. tip ok dzlemli ynetiim hkmetlerinin semenleri ayn corafi ve ilevsel alan paylar ve ortak gereksinimler karar alma srecini ekillendirir.25 Bu bize corafi bamlln ilevsel bamllk yarataca anlamna da gelmektedir. Daha basit bir deyile, ok dzlemlilik kavram ortak problemi olan farkl aktrleri birletirebilir. Bu durumda ok dzlemlilik politik olarak birbirine baml ve dier alanlarda zerk olan aktrler arasnda balayc bir anlamadr; ama bu aktrlerden hibirisi kendine zg bir yetkiye ya da sabit bir politik otoriteye
24 25

KEATING, a.g.e., s.72. MARKS, HOOGHE, a.g.e., s.240.

230

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

sahip deildir.26 Paylatklar fiziksel alan bamllk, ait olma ve gven gibi duygular telkin etmesi ebekeler aras etkileimi kolaylamaktadr. Bu ynyle de II. tip ok dzlemli ynetiimde ortak mekn kavram byk nem tamaktadr. nk karar alma srecinin kurumsallamas ve uygulama kapasitesi byk bir lde paylalan ortak bir mekn kapsamnda gelimektedir. 5. PE: , DI, YATAY VE D KEY B LEENLER 5.1. Kurumsal ve Organizasyonel Entegrasyon PEye ilikin birok almada ok dzlemliliin zerinde vurgu yaplsa da, ok dzlemliliin kurumsal boyutunun ortaya kard zorluklar zerine pek fazla durulmamtr. Ynetiim kavramnn kurumsal ve organizasyonel boyutlarnn ayrt edilmesi ok nemlidir. Kurumlarn temelinde, katlmclarn belli grevler ykleyen ve bu grevlerin etkileimini organize eden belli kurallar ve karar alma prosedrleri vardr27 Organizasyonlar ise belli politikalar takip eden ve bir lider eliinde ynetilen; kresel ve yerel dzeylerde oluturulmu birliklerdir. Bu organizasyonlarn PEnin ok dzlemli yapsnda alt dzlem bileenlerinden olduu hesaba katlrsa, kurumsal ve organizasyonel entegrasyon tannarak PEnin baarlabilmesindeki idari zayflklar daha net grlebilir. Hkmetler aras organizasyonlar ksmda incelemek mmkndr: (a) organizasyonun ynetilmesinde kullanlan prensip ve kurallar dizini; (b) kurumlara bal ye lkeler; (c) belli bir brokratik ileyi ve bir ynetici/lider. Hkmetler aras bu brokrasilerin etkileri bilisel, kural koyucu ve ynlendirici olarak belirlenebilir. Bilisel etki, uluslararas brokrasilerin politika oluturma aamasnda bilimsel bilginin retilmesi, sentezlenmesi ve datlmas yoluyla mzakere taraflarna bilginin iletilmesi ya da gndem oluturma yoluyla bilgisel zemini glendirmesini ifade etmektedir. Kural koyucu etki ise uluslararas brokrasilerin; hkmetler aras norm belirleme ve devam eden mzakerelerin desteklenmesi yoluyla; ya da ulus alt dzeyde kural belirlenmesinin ynetilmesi eklinde uluslararas ve ulusal kurallarn gelitirilmesine katkda bulunmasdr. nc etki olan idari ya da ynetici etki ise yrtlecek olan projelerin finanse ve dizayn edilmesine ve bundan sonra da gerekletirilmesine yneliktir.

26

27

Philippe C. SCHMITTER, Democracy in Europe and Europes Democratization, Journal of Democracy 14(4), 2003, s.72. IHDP, International Human Dimensions Programme on Global Environmental Change, Institutional Dimensions of Global Environmental Change. Science Plan IHDP Report 9. Bonn: IHDP, 1999, Beth A SIMMONS, Lisa L. MARTIN International organizations and institutions, In Handbook of International Relations, Walter Carlsnaes, Thomas Risse, and Beth A. Simmon (ed.) s, London, 2002, s.192.

231

MAZI

2009

ABnin evre politikas, entegrasyonunun kurumsal ve organizasyonel boyutunda olduka baarldr. Yalnz, ok aktrl bir siyasi yap dolaysyla belirli bir brokratik ileyiin henz baarlamam olmas PEnin kurumsal ve organizasyonel entegrasyondan yoksun olacan ve dolaysyla da daha bu aamada byle bir vizyonun ABne uymayacan gstermektedir. 5.2. ve D Entegrasyon Akla kavuturulmas gereken dier bir konu da PEnin isel mi yoksa dsal bir entegrasyon mu olduudur. Yani, yantlanmas gereken soru PEnin salt bir evresel entegrasyonu mu yoksa dier politika sektrlerinin de dhil olduu bir sreci mi ima ettiidir.28 Baz politikalarn niteliini ayrt etmek ok zorlatndan PEnin de isel ya da dsallnn belirlenmesi zorlamaktadr. rnein sera gazlarn azaltma politikalar sanayi lkelerinde salt bir evresel politika olarak alglanrken gelimemi lkelerde bir tr ekonomik politika olarak grlmektedir. Yine de, almada evre politikalarnn kendi iindeki entegrasyonundan te, dsal ya da dikey kurumsal entegrasyon zerine durulacaktr. nk PEnin kesin bir baarya ulaamam olmasnn nedeni burada yatmaktadr. 5.3. Yatay Entegrasyon: PEnin ok Dzlemli Doas PE literatrnde sektrler aras entegrasyon temel zorluk olarak tanmlanmaktadr. Hatta evresel entegrasyonun yatay boyutu PEnin temel bileeniymi gibi alglanmaktadr. Dier bir deyile evre politikas entegrasyonu evresel kayglarn sanayi, ulam ve tarm sektrleriyle birlemesine dayanmaktadr. Literatrdeki almalarn ou PEnin yatay ynn benzer ekillerde tarif etmi ve sektrler aras entegrasyona bir ekilde deinilmitir. Oysa ok dzlemli ynetiim tartmalarnda yatay entegrasyon, sektrler aras politika entegrasyonundan daha da kapsaml olarak gcn sektrler aras dalmn ifade etmektedir. Her iki yaklam da belli llerde benzerlik gstermekte ama sektrler aras g dalm pek ele alnmamaktadr. Ulus devlet ve hkmetin alt kademelerinin yasal yaptrma sahip olmas ve bunlar dndaki yaplardaki meruiyet problemleri, almalarn salt sektrler aras entegrasyona ynelmi olmasn aklayabilir. Yani, evreyi iine entegre edebileceimiz bir tr hkmet yapsna gereksinim vardr. Burdan yola karak ok dzlemli ynetiim ve PEnin zde bir doaya sahip olduu ileri srlebilir.

28

Aslnda PE isel ve dsal yerine yatay ve dikey eklinde bir snflandrmayla da aklanabilir. Dsal entegrasyonla rten dikey entegrasyon mevcut ya da kurulum aamasnda olan kurumlarn ve acentelerin birbirleriyle kresel, blgesel, ulusal ve ulus alt dzeyde etkileimleri zerine odaklanr.

232

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

5.4. PE ve Dikey Entegrasyon: Merkezi Kontrol ve Sektrel Koordinasyon Dikey entegrasyon, belli bir hkmet sektrnn srekli izledii hedefler btnne evresel politikalar eklemlemesidir.29 Bu yaklam hkmet merkezlidir ve belli bir bakanln ya da merkezi hkmetin oluturduu politikalara uyumu ifade eder. Zaten literatrde de ister AB apnda olsun30 isterse ulusal dzeyde olsun dikey entegrasyon hkmetin ya da merkezi otoritenin kendi iindeki entegrasyonunu ifade eder. Sektrel politika oluumuna neyin entegre edilecei konusunda iki tr gr bulunmaktadr. Bir grup sadece evrenin sektrel politika yapmna entegre edilmesi gerektiini savunurken dierleri de srdrlebilirlik politikasnn sektrel politika yapmna entegre edilmesini savunmaktadr. Bu farkl iki gr PEnin nasl kavramsallatrld hakknda bize ngr salamaktadr. Aslnda PE daha ziyade, belli bir hkmetin sektrler aras politika entegrasyonunu ifade emektedir. Srdrlebilir kalknma stratejileri ise belli yetki mekanizmalar arasndaki sosyal, evresel ve ekonomik hedeflerin dengelenmesiyle ilgilidir. 5.5. PE: ye lkeler ve ok Dzlemli Ynetiim ok dzlemli ynetiim erevesinde PE literatr genelde AB, dier ye lkeler ve dier ulusalt ynetiim katmanlar arasndaki koordinasyonu ve bu koordinasyon kapsamndaki direktiflerin uygulanabilirliini ele almaktadr. AB, PE konusunda baarl olmak iin daha ok ebeke odakl zmlere ynelmitir.31 nk belirlenen politikalarn hayata geirilemeyii PEnin daha byk oranlarda salanmasna hiyerarik engeller karmtr. ok dzlemli ABde gl dikey balar mevcut deildir ve ok dzlemli bir ynetiim gcn ve sorumluluun sz konusu yapya dhil aktrler arasnda paylalmasn gerektirmektedir. PEyi ekillendiren ve ulusst bir birlik olan ABde yukardan aaya otorite dalm ok nemli bir yer tutmaktadr. ye lkelere ok gl bir dikey bask uygulamayan ABnin bir bakma ye lkelerden direkt olarak etkilendii de sylenebilir. Oysa her ne kadar ulus devletler ve ye lkeler AB evre direktiflerine kar koyma hakkna sahip olsalar da, ABnin ok dzlemli doas bunu engellemektedir. Bylece ulus devlet geri planda kalm olmaktadr. Ulusal dzlemde aktivasyon gsteren sivil toplum rgtleri ulusst birliklere eriime sahip olabilmekte ve politik difzyonu ve entegrasyonu kolaylatrabilmektedirler. Geleneksel devlet otoritesinin geri planda kald rneklerden bir tanesi klim Korumas Program Kapsamndaki kentlerdir Bu program yerel
29

30

31

William M. LAFFERTY, Eivind HOVDEN, Environmental policy integration: Towards an analytical framework, Environmental Politics 12(3), 2003, s.12. Julia HERTIN, Frans BERKHOUT, Ecological Modernisation and EU Environemntal Policy Integration, Journal of Environmental Policy and Planning, 5 (1), 2001, s.41. Adriaan SCHOUT,Andrew JORDAN,Coordinated European governance: Selforganizing or centrally steered?, Public Administration 83(1), 2005, s. 205.

233

MAZI

2009

hkmetlerin gcn arttrm ve normalde ulus devlete ait olmas gereken gc yerel hkmetlere transfer etmitir.32 Aslnda, geleneksel hkmet otoritesinin tamamen ikinci planda kaldn ne srmek de doru deildir. Yerel hkmetlere transfer olan bir g dengesi deiimi deil, dzlemler arasndaki etkileimin bir sonucudur. Bu durumda u soru arlk kazanmaktadr: ok dzlemli bir ynetiim ortamnda PE ne anlama gelmektedir. evre neyin iine entegre edilmektedir? u ana kadar ele aldmz ekliyle PE belli bir dzlemdeki entegrasyona karlk gelmektedir. ok dzlemli bir hkmet henz bulunmamaktadr. ok dzlemli ynetiim ve bunun PE zerine olan etkisi hakknda net sonulara varmak pek mmkn gzkmemektedir. Ama, ok dzlemlilik perspektifleri hem dikey entegrasyon hem de AB apndaki entegrasyon bakmndan AB direktiflerine uygulanrsa PEnin baarsnn ok fazla olmad grlebilir. Avrupa Komisyonunun organizasyonel yapsndan kaynaklanan ve gl dikey blmlerin olduka sektrellemi politika yapmn desteklemesiyle oluan bir baarszl sz konusudur. Bu blnmln altnda yatan temel neden ok dzlemli olma dncesidir.33 Dahas, ye lke liderlerinin politik isteklilii ve ncelikleri PEnin ok dzlemli karakterini gz ard etmektedir. Sonu olarak ok dzlemli ve ok aktrl bir yapya sahip olan AB iin, zaten ok dzlemli bir doaya sahip olan PE problemli bir politik hedef olmutur. ok dzlemli ynetiim ve PE arasnda nemli bir zdelik bulunmaktadr. PEden bahsederken oklu dzlemlerden ve aktrlerden szetmek kanlmazdr. Buna ramen, PEnin ne kadar baarl olaca ve ok dzlemlilik arasndaki iliki ak deildir. 6. DEERLEND RME ABde evresel politika yapmna ve evre politikas entegrasyon tarihine baktmzda kayda deer bir aba ve byk bir politik destein varl olduka aktr. Bu durumda PE ile ilgili problemin politik ya da yasal taahhtlerin eksiklii olduu sylenemez. PEnin beklenen baarya eriememi olmasnn nedeni, ABnin merkeziliini yitirmesi; ulusal hkmetleri atlayarak yerel ebekelere ynelmeyi tercih etmesi ve yerel ebeke aktrlerinin veya liderlerinin de evreyi dier politika alanlaryla rttrememeleridir. PE ve srdrlebilir kalknmann byk oranda rten hedefler olduunu daha nce belirtmitik. Bilindii zere srdrlebilirlik bir anlamda farkl politika alanlarndaki atmalarn uzlatrlmasndan ibarettir ve bu sre olduka uzun dnemlidir. Entegrasyon srecinin ilk aamasnda
32

33

Michele M. BETSILL, Harriet BULKELEY, Cities and the multilevel governance of global climate change. Global Governance 12(2), 206, s. 147-48. Albert WEALE, , Geoffrey PRIDHAM vd., Environmental Governance in Europe, Oxford, Oxford University Pres, 2000, s.458.

234

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

Avrupa Komisyonunun tek bana evresel deerlendirmeler yapmamas gereklidir. Bunun yerine sektrel konseylerdeki otoriteler bir araya gelmeli ve deerlendirmeler aamal olarak yaplmaldr. Komisyon, ye lke yetkilileri ve dier sektrel yetkililerin bir arada almas PEyi olanakl klabilir. Bu da koordine birimlerinde alacak yetkin kiilerin, politik dngnn her aamasnda bilgi akn salayacak mekanizmalarn ve oluan problemlere ksa zamanda zm sunabilecek birimlerin varlna baldr. Daha fazla irdelediimizde ise PEnin baarlabilmesi iin ABdeki mevcut ynetimsel problemlerin almas gerektiini syleyebiliriz. Bu ynetsel problemler politika yapmyla fazla ilgili deildir ki; AB bu anlamda zaten olduka baarldr. Asl problem PEyi uygulama aamasnda yeni dzlemlerde yatay ve dikey entegrasyonun ya da ibirliinin eksikliidir. Bu eksikliin kapanmas, Komisyona bal bakanlklarn btn politika yapma srelerinde oluturulan politikalarn evresel yanlarn ve sonularn hesaba katmalarn gerektirmektedir. Halbuki ABde ve ye lke hkmetlerindeki sektrel politikaclarn evvela kendi alanlaryla ilgili kayglar bulunmaktadr ve ou zaman evresel sorumluluu ilgili bakanlklara atfetmektedirler. Buradan yola karak dier sektrel bakanlklarn evresel sorunlara yakn bir bak as gelitirmesini beklemek pek yerinde deildir. Bunun yerine evresel komisyonlar ve bakanlklar dier politika alanlarnca tehis edilen problemleri ve bu problemler iin gelebilecek zm nerilerini takip etmelidir. Zaten PEnin baarlabilmesi hem yatay olarak btn evresel otoritelerin hem de dikey olarak dier sektrel otoritelerin ezamanl biimde bir politik bask oluturmasna baldr. KAYNAKA 1. STEINAR, Andresen., The Role of the UN in Global Environmental Governance: Potential for Increased Effectiveness? International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, Special Issue, 7(4): 317-468, 2007. BAKER, Susan., The dynamics of European Union biodiversity policy: Interactive, functional and institutional logics, Environmental Politics 12(3): 23-41, 2003. BETSILL, Michele M. and BULKELEY, Harriet., Cities and the multilevel governance of global climate change. Global Governance 12(2): 141-159, 2006. DINGWERTH, Klaus and PATTBERG Philipp, Global governance as a perspective on world politics. Global Governance, 12(2), pp. 185203, 2006. ECKERBERG Katarina and JOAS Mark, Multi-level Environmental Governance: a concept under stress?, Local Environment 9(5): 405412, 2004.

2.

3.

4.

5.

235

MAZI

2009

6.

EUROPEAN ECOFORUM, Background Paper for the Round Table on Environmental Policy Integration at the 5th Environment for Europe Ministerial Conference. Kyiv, May 21-23, 2003. FITZMAURICE, Malgosia, International protection environment, Recueil des Cours 293, 9-488, 2001. of the

7. 8.

GBIKPI, Bernard and GROTE J. R,. From Democratic Government to Participatory Governance, Jrgen R. Grote and Bernard Gbikpi (eds.): Participatory Governance: Political and Social Implications; Opladen: Leske + Budrich, 17-34. 2002 HERTIN, Julia, and BERKHOUT Frans, Ecological Modernisation and EU Environemntal Policy Integration, Journal of Environmental Policy and Planning, 5 (1):39-56. 2001.

9.

10. HOMEYER, Ingmar von): EPIGOV Common Framework, EPIGOV Paper No. 1, Ecologic Institute for International and European Environmental Policy: Berlin, 2006. 11. HOMEYER, Ingmar von and KNOBLAUCH Doris , Environmental Policy Integration and Multi-Level Governance A State-of-the-Art Report, EPIGOV Paper No. 31, Ecologic Institute for International and European Environmental Policy: Berlin, 2008. 12. HOOGHE, Liesbet, Cohesion Policy and European Integration:Building Multi-Level Governance, Oxford: Oxford University Press, 1996. 13. HOOGHE, Liesbet and MARKS, Garry, Types of Multi-Level Governance, European Integration online Papers (EIOP) 5(11), 2001. 14. HOORNBEEK, John A., Policy-making institutions and water policy outputs in the European Union and the United States: a comparative analysis Journal of European Public Policy 11(3): 461-496, 2004. 15. IHDP, International Human Dimensions Programme on Global Environmental Change, Institutional Dimensions of Global Environmental Change. Science Plan, IHDP Report 9, Bonn: IHDP, 1999. 16. JORDAN, Andrew, Introduction: the construction of a multilevel environmental governance system, Environment and Planning CGovernment and Policy 17(1): 1-17, 1999. 17. JORDAN, Andrew, The multi-level politics of European environmental governance: A review article. Public Administration 77(3): 662-671, 1999. 18. JORGENSEN, Knud E. and ROSAMOND Ben, Europe: Regional Laboratory for a Global Polity?, CSGR Working Paper, No. 71/01, Warwick: Centre for the Study of Globalization and Regionalization, 2001.

236

C.14, S.1

ok Dzlemli Avrupa Birliinde evre Politikas Entegrasyonu

19. KEATING, Michael, Thirty Years of Territorial Politics, West European Politics, 31(1): 60-81. 2008 20. LAFFERTY, William M. and HOVDEN, Eivind, Environmental policy integration: Towards an analytical framework, Environmental Politics 12(3): 1-22, 2003 21. LENSCHOW, Andrea, Environmental policy integration: greening sectoral policies in Europe, London, Earthscan, 2002. 22. MARKS, Gary and HOOGHE Liesbet, Contrasting Visions of Multilevel Governance, in: Ian Bache and Matthew Flinders (ed.): Multi-level Governance, Oxford: Oxford University Press. 15-30, 2004. 23. MCGOLDRICK, Dominic, Sustainable development and human rights: An integrated approach, International and Comparative Law Quarterly 45 (4): 796-818. 1996. 24. PETERS, B. Guy and PIERRE, Jon, Multi-level Governance and Democracy:A faustian Bargin'. Multi-level Governance, I. Bache and M. Flinders. Oxford, Oxford. University Pres, 2004. 25. ROSENAU, James N., Ernst-Otto CZEMPIEL, Governance Without Government: Order and Change in World Politics, Cambridge: Cambridge University Pres, 1992. 26. SABEL, Charles and ZEITLIN Jonathan, Learning from Difference: The New Architecture of Experimentalist Governance in the European Union, European Governance Papers (EUROGOV), http://www.connex-network.org/eurogov/pdf/egp-connex-C-07-02.pdf (20.03.2009). 27. SCHMITTER, Philippe C., Democracy in Europe and Europes Democratization, Journal of Democracy 14 (4):71-85. 2003. 28. SCHOUT, Adriaan and JORDAN, Andrew, Coordinated European governance: Selforganizing or centrally steered? Public Administration, 83(1): 201-220, 2005. 29. SIMMONS, Beth A., and MARTIN Lisa L., International organizations and institutions. In Handbook of International Relations, edited by Walter Carlsnaes, Thomas Risse, and Beth A. Simmons, 192-211. London: Sage, 2002. 30. WEALE, Albert, PRIDHAM, Geoffrey et al., Environmental Governance in Europe. Oxford, Oxford University Pres, 2000. 31. YOUNG, Oran R., KING Leslie A. and SCHROEDER Heike, Institutions and Environmental Change: Principal Findings, Applications, and Research Frontiers. Cambridge, MA: MIT Pres, 2009.

237