T.

C FIRAT NVERSTES LAHYAT FAKLTES LTAM PROGRAMI

ARAPA I

Ders Hocalar Prof. Dr. Mehmet SOYSALDI Do. Dr. Mehmet ERDEM

ARAPA I ANA KONULARI

1.NTE: MCERRED VE MEZD BABLAR 2.NTE: MASDARLAR 3.NTE: SM- ZAMAN VE MEKN 4.NTE: SM- TAFDL 5.NTE: SIFAT-I MEBBEHE 6.NTE: MBALAA SGALARI 7.NTE: FLLERDE TEKD 8.NTE: MEBNYYL-ASILLAR 9.NTE: MEBNYYL-ARIZLAR 10.NTE: MURAB VE KISIMLARI 11.NTE: MNADA 12.NTE: NDBE VE STASE 13.NTE: TAHZR VE RA 14.NTE: HTSAS VE TAL

NTE1: MCERRED VE MEZD BABLAR

1. Slasi Mcerred 1.1.Slasi Mezid 2. Rubai Mcerred 2.1.Rubai Mezid Altrmalar Deerlendirme Sorular Kaynaklar

Giri
Arapa dilbilgisi, sarf ve nahiv bilgisi olmak zere iki ksmda incelenir. Arapa dilbilgisi temelde bu iki ilme dayanr.

1.Nahiv: Arapa kelimeleri bir araya getirerek cmle oluturma, cmle eitleri, kelimelerin
cmle ierisindeki grevlerini ve o grevlere gre kelimelerin aldklar son harekeleri (irab) reten bilim daldr. rnek: Muhammed kitab okudu =

Yukardaki cmlede

= mazi fiil,

= fail,

= mefuln bihidir.

2. Sarf: Arapa kelimelerin birbirinden tretilme kaide ve kurallarn reten bilim daldr.
Yani kelimelerin kendi iindeki deiiklikleri inceler. Arapada kelimenin, bir ekilden dier ekle gemesine tasrif denilir. rnek: Git = , Gidiyor = , Gitti =

Yukardaki rnekte fiil, maziden muzariye, muzariden emre tasrif edilmitir. Bu dersimizde sarf ilminin temelini tekil eden fiil kalplarn reneceiz. Arapada fiiller en az veya drt asli harften meydana gelirler.

kalb esas alnarak fiilin asli ilk harfine faul-fiil, ikinci harfine aynul-fiil ve nc harfine lamul-fiil denir. Fiili meydana getiren asli harf saysna gre fiiller iki ksma ayrlr: 1.Slasi Mcerred ( 2.Rubai Mcerred ( ) ) ): Asli harf says olan fiillerdir. Slasi

1. Slasi Mcerred Bablar (

mcerred fiillerin orta hafinin (aynul-fiil) harekesine gre alt durumu vardr. Bunlarn her birine bab ad verilir. Slasi mcerred bablar semai olup herhangi bir kural yoktur. Hangi fiilin hangi kalpta olduunu ancak szlk yardmyla renmemiz mmkndr. Slasi mcerredin alt bab unlardr:

1. Bab 2. Bab 3. Bab 4. Bab 5. Bab 6. Bab

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ eklinde

Yukardaki bablar ezberlemekte mmkndr.

Aadaki tabloda slasi mcerred kalplarnn mazi, muzari, emir, masdar, ism-i fail ve ism-i meful ekimlerini toplu halde grebiliriz.
SLAS -SALM- MCERRED FL KALIBI

" " " " "

" " " " "

" " " " "

): Slasi mcerred fiillere bir, iki veya harf ilave

1.1.Slasi Mezid Balar (

edilmek suretiyle yeni bablar oluturulur. Bunlara slasi mezid denilir. Bunlar eittir. 1.1.1.Bir harf ziyade edilerek yaplan bablar ( ):

:
-----1. fal (

-1 -

) Bab: Slasi fiilin bana fethal bir hemze getirilerek yaplr.

Slasi bir fiil bu baba genelde u sebepler iin nakledilir: 1-Lazm fiili mteaddi (geili) yapmak iin: Slasi fiil bu baba aktarldnda lazm ise mteaddiye evirir. Fiil mteaddi ise teaddi ynn glendirir. Yani tek meful alyorsa iki meful almasn salar. rnek:

2-Sayrureti (dnmek, halden hale gemek) ifade etmek iin:

5

rnek: 3-Bir yere veya bir zamana girii ifade etmek iin: rnek:

----

4-Haynuneti (zaman gelmek) ifade etmek iin: rnek: 5-Kesreti (oklua delalet) ifade etmek iin: rnek: 7-Mbalaa (abartma) ifade etmek iin: rnek:

2. Tefil (

) Bab: Slasinin aynul-fiili (yani asli orta harfi) eddelenerek yaplr.

Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-Lazm fiili mteaddi (geili) yapmak iin: rnek: Salim sevindi.

Salim Selimi sevindirdi. 2-oklua delalet etmek iin: Her harfin ziyadelii manann ziyadeliine delalet eder. rnek: Bahede ok dolatm=

Kaplar kapattm= 3-Sayruret (dnmek, halden hale gemek) ifade etmek iin: rnek:
6

4-Bir cmleyi ksaca ifade etmek iin: rnek:

3. Mfaale ( edilerek yaplr.

) Bab: Slasi fiilin faul-fiili yani birinci harfinden sonra bir elif ilave

Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-ki kii arasnda mareket/itelik (beraberlik) ifade etmek iin: rnek: 2-Mteaddi (geili) yapmak iin: rnek: Allah sana afiyet versin= 3-okluk ifade etmek iin: rnek: Sevabn kat kata artrd= 4-Gayret ve sreklilik ifade etmek iin: rnek:

-1.1.2.ki harf ilave edilerek yaplan bablar ( ):

:
------------

-2 -3
7

-4 -5
1. ftial ( ) Bab: Slasi fiilin bana kesral bir hemze, faul-fiil ile aynul-fiil arasna fethal

bir ta getirilerek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-Mtavaat (dnllk) iin: rnek:

2-Mteaddi (geili) iin: rnek:

3-Mareket (beraberlik) iin: rnek:

4-Mbalaa (abartma) iin: rnek:

2. nfial (

) Bab: Slasi fiilin bana kesral hemze ve sakin nun ilave edilerek yaplr.

Slasi bir fiil bu baba u sebep iin nakledilir: 1-Mtavaat (dnllk) iin: Mtavaat; mteaddi bir fiilin tesirinin mefuln bihde meydana gelmesini ifade eder. Bu durumda mteaddi fiil lazm fiil haline dnr ve mteaddi fiilin meful bu fiilin faili olur. rnek:

---renci cam krd----3. Tefaul ( Cam krld.

) Bab: Slasi fiilin bana meftuh ta harfi getirilerek ve aynul-fiil

eddelenerek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-Mtavaat (dnllk) iin: rnek: =Yrtt =Yrtld

2-Tekellf (bir eyi zoraki yapmak ve itina gstermek) ifade iin: rnek: =Bytt =Byklendi

3-simden fiil elde etmek iin: rnek:

=Yastk

=Yastk edindi

4-Bir yere nisbeti ifade etmek iin: rnek:

=l

=le intisap etti

4. filal (

) Bab: Slasi fiilin bana kesral bir hemze getirilip, kelimeni son harfi de

meftuh yaplarak eddelenir. Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-Lazm fiilin mbalaasn ifade etmek iin: rnek: =Sulu kzard =Sulunun yz kpkrmz oldu.

2-Sfatlardan fiil elde ederek ve renk ifade etmek iin: rnek: =Yeil =Yeilleti

3-Ayp, kusur ve sakatlk ifade etmek iin: rnek: =Sar =Sarlat =Topal =Topal oldu

5. Teful (

) Bab: Slasi fiilin bana fethal bir ta, faul-fiili ile aynul-fiil arasna da bir

elif getirilerek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-Mareket (beraberlik) bildirmek iin: rnek: =Bekir selimle dvt

2-

Babnn Mutavaatn (dnllk) ifade etmek iin:

rnek:

=nd

=Kendi kendine nd

=Uzak tuttu

=Uzak durdu

-----------------

3-Yapmack bir davran ifade etmek iin: rnek: =Hasta oldu =Hastaym gibi grnd

=Alad

=Yalandan alad (alyormu gibi yapt) ):

1.1.3. harf eklenerek yaplan bablar (

----

-2
3

-4
1. stifal ( ederek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebepler iin nakledilir: 1-stek (talep) bildirmek iin: rnek: =Balad =Ba diledi ) Bab: Slasi fiilin bana kesral hemze sakin sin ve fathal ta harflerini ilave

=Acd

=Merhamet diledi

2-Mteaddi (geililik) iin: rnek:

=kt

=kard

=Ebu Bekir mer (r.a) yerine brakt

10

3-Tahavvl (bir halden bir hale dnmeyi) ifade iin: rnek: =amur talat

2. fl (

) Bab: Slasi fiilin bana kesral hemze, aynul-fiilin cinsinden bir harf ve

aynul-fiil ve lamul-fiil arasna bir vav harfini ilave ederek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebep iin nakledilir: 1-Mbalaa (arlk) ifade etmek iin: rnek: =Kamburlat =yice kamburlat

3. fivval (

) Bab: Slasi fiilin bana kesral hemze, aynul-fiil ve lamul-fiil arasna iki

vav harfini ilave ederek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebep iin nakledilir: 1-Lazm fiilin mbalaasn ifade etmek iin: rnek: =Deve yrd =Deve hzl yrd

4. fiylal (

) Bab: Slasi fiilin bana kesral hemze, aynul-fiil ve lamul-fiil arasna bir

elif ve sonuna da lamul-harf cinsinden bir harf ilave ederek yaplr. Slasi bir fiil bu baba u sebep iin nakledilir: 1-Daha fazla mbalaa ifade etmek iin daha ok renk ve kusur bildirmek iin kullanlr: rnek: =Krmz =Kpkrmz oldu

11

Aadaki tabloda slasi fiillere harf eklenerek elde edilen bablar ve bu bablarn mazi, muzari, emir, masdar, ism-i fail ve ism-i meful kalplar toplu halde grlmektedir.

SLAS MEZD FL KALIPLARI (HARF LAVE EDLEREK)

12

2. Rubai Mcerred Bablar (

bab vardr.

): Asli harf says drt olan fiillerdir. Bir adet

-1
1. Feleletn ( ) Bab: Rubai mcerred bir tek babtr. rnek:

=Gece karard,

=retmen kitab terceme etti.

RUBA MCERRED FL KALIBI

2.1.Rubai Mezid Bablar (

):

2.1.1.Rubai Mcerred zerine bir harf ziyade edilerek yaplan bab: ( ):

Rubai mcerred fiile bir harf veya iki harf ilave edilerek yaplan bablar ok az kullanlr ve genellikle bu bablar mbalaa ifade ederler.

: -1
1. Tefalln ( ) Bab: Rubai mcerred fiilin nne ta harfi ilave dilerek yaplr.

=sa ta yuvarlad ve ta da yuvarland. 2.1.2.Rubai Mcerred zerine iki harf ziyade edilerek yaplan bablar: ( ):

Rubai Mcerred zerine iki harf ziyade edilerek yaplan iki bab vardr. Bu bablar genellikle lazm fiilin mbalaas iin kullanlr.

13

-1 1. finlal ( ) Bab: Rubai mcerred fiilin bana bir hemze, aynul-fiil ve lamul-fiil

arasna bir nun harfi ilave edilerek yaplr. Genellikle bu bab rubai mcerred fiillere dnllk kazandrmak iin yaplr. rnek: =Kavmi topladm, =Kavim topland

2. filll (

) Bab: Rubai mcerred fiilin bana bir hemze, ikinci lamul-fiil cinsinden bir

harfi ilave ederek yaplr. Bu bab lazmdr ve mbalaa ifade etmek iin kullanlr. rnek: =Mutmain oldu, rahat buldu, =Adamn derisi kantdan kurudu.

RUBA MEZD FL KALIPLARI (HARF LAVE EDLEREK)

Her ne kadar ok az kullanlmasna ramen rubaiye mlhak olan (ilave edilen) drt vezin daha vardr, bunlar da burada zikretmek istiyoruz:

:
Yrynde hzland
14

-1

orap giydi

eytann fiiline benzedi

Miskinlere benzedi

**************************************************
ALITIRMALAR ( S.1- Aadaki mezid fiillerin bablarn yaznz. )

---------------------------------------------

S. - Aadaki ayetlerde geen mezid fiilleri kartnz ve bablarn yaznz. (Hair, 59/3)

-------------------------------------(Al-i mran, 3/151)

(Araf, 7/142)

(Araf, 7/136) S.3-Aadaki her baba uygun iki fiil yaznz.

-----------------------------------

15

S. -Aadaki her fiili uygun bir mezid baba aktararak faydal bir cmlede kullannz.

------------------------------------------------

S. -Aadaki fiilleri

babna aktarnz.

------------------------**************************************************

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Abdulalim brahim, en-Nahvul-Vazif, Darul-Mearif, Kahire, 1969. el-Carim, Mustafa Emin, Ali, en-Nahvul-Vadh, Darul-Mearif, Msr, 1975. el-Fadiyla, Abdulhadi, Muhtasarus-Sarf, Darul-Kalem, Beyrut, trs. e-ertuni, Reid, Mebadiul-Arabiyye, Kahraman Yay., stanbul, 1986. Gabbi, Ahmed, el-Kamil fin-Nahvi ves-Sarfi vel-rab, Darul-Ciyl, Beyrut, 1979. Galayini, Mustafa, Camiud-Durusul-Arabiyye, Beyrut, 1983. Hseyin erare, Ahmed Ebu Sad,Delilul-rab vel-mla, Darul-lmi lil-melayiin, Beyrut, 1982. bn Akil, Bahauddin Abdullah, erh bn Akil, Darut-Tras, Kahire, 1980. bn Hiam, Ebu Muhammed Abdillah Cemalddin el-Ensari (v. 761), Katrun-neda ve BellsSada, (Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid), Arslan Yaynlar, stanbul, trs. bn Hiam, Ebu Muhammed Abdullah Cemaluddin b.Yusuf b.Ahmed b. Abdillah, EvdahulMesalik, Daru hyait-Trasil-Arabi, Beyrut, 1980. - erhu uzuriz-Zeheb, Kahire, 1965. Kemal Ebu Muslih, el-Kamil fin-Nahvi ves-Sarfi, Beyrut, trs. Komisyon, e-Nahv ves-Sarf, Riyad, 1985. Komisyon, Uygulamal Arapa Nahiv Sarf ve Metinler, zmir, 1988.
16

elebi, Tarik Sad, en-Nahvul-Mefhum, Darul-Fikril-Muasr, Kahire, 2008. Yaar, Ahmet, Arapann Temel Kurallar, zmir, 1995. Ylmaz, Oktay, Arapa Dilbilgisi, Ravza Yaynlar, stanbul, 2009.

17