TRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS 498
Kasm 1997 (TS 498:1987 + T1:1997 dahil)

ICS 91.040
2. bask

YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER Design loads for buildings

TRK STANDARDLARI ENSTTS Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.040

TRK STANDARDI ATIF YAPILAN STANDARD REFERNECE

TS 498/Kasm 1997

TS ISO 9194/Kasm 1997

Yaplarn Projelendirilme Esaslar - Tayc Olan ve Olmayan Elemanlar, Depolanm Malzemeler - Younluk Bases for Design of Structures - Actions Due To The Self - Weight of Structures, Non - Structural Elements and Strored Materials - Density

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

n sz
Bu standard, Trk Standardlar Enstitsnn naat Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 17 Kasm 1987 tarihli toplantsnda kabul edilmitir. 18 Kasm 1997 tarihli Teknik Kurul toplantsnda da tadil edilmi ve metin iine yedirilerek yaymna karar verilmitir. Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir. Tadil edilerek yaplan deiiklikler metin ierisinde dikey izgi ile gsterilmitir.

ICS 91.040

TRK STANDARDI YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER

TS 498/Kasm 1997

0 - KONU, TARF, KAPSAM 0.1 - KONU Bu standard, yap elemanlarnn boyutlandrlmasnda alnacak yklerin hesap deerine dairdir. 0.2 - TARFLER 0.2.1 - Hareketli Yk Hareketli yk, zati yklerin dndaki, insan, mobilya, yk tamayan hafif blme duvarlar, depolama malzemesi, makina, ara, gere, vin, rzgar, kar gibi yklerdir. 0.2.2 - Zati Yk Zati yk, kiri, kolon, deme, at gibi tayc elemanlarn ve bunlarn sva, kaplama vs. gibi tamamlayc ksmlarnn arlklardr. 0.2.3 - Kayma Direnci As() Kayma direnci as, kesme ve normal gerilme deerlerinin grafik olarak ordinat ve apsis eksenine tanmas (t-s diyagram) sonucunda izilen takribi dorunun yatayla yapt adr. 0.2.4 - Tabii ev As Tabii ev as, engelsiz ve zorlamasz birikmi kohezyonsuz bir zemin ynnda, yn yzeyinin yatay dzlemle yapt adr. 0.2.5 - Birim Hacim Arlk () Birim hacim arlk, bir cismin ktlesinin, o cismin grnen hacmine (kat ksm + btn boluklar) orandr. 0.2.6 - Kohezyon (c) Kohezyon, Madde 0.2.3'de belirtilen dorunun ordinat eksenini kestii noktann deeridir. 0.2.7 - Duvar Srtnme As () Duvar srtnme as, duvara etki eden aktif veya pasif toprak basnc bilekesinin (Pa), (Pp) duvar yzeyinin normali ile yapt adr. 0.2.8 - Aktif Toprak Basnc (Pa) Aktif toprak basnc, topran dayanma yapsna uyarak yeterli alma hareketi yapabildii durumda, zat arl ve varsa st yk sebebiyle oluturduu ve dayanma yapsna uygulad en kk deerli yanal toprak basncdr. 0.2.9 - Pasif Toprak Basnc (Pp) Pasif toprak basnc, topran dayanma yapsna uyarak yeterli kapanma hareketine mecbur brakld durumda, zati arl ve varsa st yk sebebiyle oluturduu ve dayanma yapsna uygulad en byk deerli yanal toprak basncdr. 0.3 - KAPSAM Bu standard, konutlar, brolar, resmi daireler, okullar, hastaneler, spor tesisleri, elence yerleri, garajlar vb. yaplardaki tayc elemanlarn (kagir, beton, betonarme, ahap, elik vb.) boyutlandrlmasnda alnacak yklerin hesap deerini kapsar. Kprler, su yaplar, nemli dinamik etkilere maruz her eit endstri yaplar ve yksek gerilim iletme hatlar vb. maruz olduklar ykler bakmndan zelik gsteren yaplarn yklerini kapsamaz. NOT - Betonarme, elik gibi deiik yaplarda etkisi farkl olan scaklk deiimi, rtre, deprem vb. etkiler sz geen yaplarn standardndan ve ilgili mevzuattan alnacaktr.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

1 - YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER 1.1 - SINA, TCAR VE ZRA DEPOLAMA MALZEMELER Sna, ticar ve zira depolama malzemelerinde alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A e/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 1.2 - YAPI MALZEMES VE YAPI ELEMANLARI Yap malzemesi ve yap elemanlarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 EK A ve/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 1.3 - BETON VE HAR Beton ve harta alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 1.4 - DEME PLKLARI Deme plaklarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 1.5 - DUVAR PLKLARI Duvar plaklarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 1.6 - DEME VE DUVAR KAPLAMALARI Deme ve duvar kaplamalarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 1.7 - ATI RTLER at rtlerinde alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr. 2 - KOHEZYONSUZ ZEMNLERN HESAP DEERLER 2.1 - izelge 1'de verilen hesap deerleri hem yerinde meydana gelmi hem de tama zeminler iin geerlidir. Geerli yerleim skl deeri her iki hal iin de yapay bir sktrma sonucu yaratlm olabilir. Gzenekli danelerden oluan ; bims akl, tf kumu vb.ler iin bu izelge kullanlamaz. 2.2 - Zemin ylma skl hakknda bir inceleme yaplmam ve tecrb bilgi de yoksa, gevek zemin yn kabul edilmelidir. 2.3 - izelge 1'deki 1-9 sra nolu deerler yuvarlak ve yuvarlaa yakn dane ekilleri iin geerlidir. Eer keli ekildeki daneler ounlukta olursa izelgedeki kayma direnci as deerleri 2,5 artrlmaldr. 2.4 - Suyun kaldrmasna veya dier kaldrma kuvvetlerine kar yaplan tahkiklerde izelge 1'de verilen birim hacim arlk deerleri tabi su muhtevasndaki zeminler iin 2,0 kN/m3, suya doygun veya batk zeminler iin 1,0 kN/m3 azaltlmaldr.

ICS 91.040 ZELGE 1 - Kohezyonsuz Zemin zellikleri Hesap Deerleri Sra No Zemin tr Sembol

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

Sklk Tabi n kN/m3 17,0 18,0 19,0 17,0 18,0 19,0 18,0 19,0 20,0 18,0 20,0 22,0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

iyi derecelenmi kum, az siltli kum, kum-akl iyi derecelenmi az kumlu akl, yass akl ve ta Kt derecelenmi kum, kum-akl ve akl Kt derecelenmi kum, kum-akl, az siltli akl

Cu 6 olan SW, SM GW 6 < Cu 15 olan SP, SM, GP Cu 15 olan SP,SM,GP veya GM

Gevek Orta Sk Sk Gevek Orta Sk Sk Gevek Orta Sk Sk Gevek Orta Sk Sk

Birim Hacim Arlk Doygun Batk d / 3 3 3 t/m (kN/m ) t/m (kN/m3) 19,0 9,0 20,0 10,0 21,0 11,0 19,0 9,0 20,0 10,0 21,0 11,0 20,0 21,0 22,0 20,0 22,0 24,0 10,0 11,0 12,0 10,0 12,0 14,0

Kayma Direnci As Derece 30 32,5 35 32,5 35 37,5 30 32,5 35 30 32,5 35

Cu =

D 60 Uniformluk katsays D 10

Gevek 0,15<Dr0,3 Ortask 0,30<Dr0,50 Sk 0,50<Dr0,75 Sklk Oran emax e0 emin Dr =

emax - e 0 emax - e min

D10 : Elek analizinde elekten geen malzemenin % 10'unun tekabl ettii dane bykl D60 : Elek analizinde elekten geen malzemenin % 60'nn tekabl ettii dane bykl

= En byk boluk oran = Tabii boluk oran = En kk boluk oran 3

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

3 - KOHEZYONLU ZEMNLERN HESAP DEERLER 3.1 - izelge 2'de verilen hesap deerleri yerinde meydana gelmi rselenmemi ve konsolide olmu zeminler iin geerlidir. izelgede verilen birim hacim arlk ve kayma direnci as deeri, yma zeminde de geerli olabilmesi iin zemin sklnn proktor sklnn en az % 95'i olmaldr. Buna gre izelgedeki kohezyon iin verilen deerler yma kohezyonlu zeminler iin c=0, cu=0 deerleriyle deitirilmelidir. 3.2 - Suyun kaldrmasna veya dier kaldrma kuvvetlerine kar yaplan tahkiklerde izelge 8'de verilen birim hacim arlk deerleri, yeralt su seviyesi stnde kalan zeminler iin 2,0 kN/m3, batk zeminler iin 1,0 kN/m3 azaltlmaldr.

UDK 624.042-351.78

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 2 - Kohezyonlu Zemin ve Organik Zeminlerin Hesap Deerleri Birim Hacim Arlk Su st Sra No. 1 Zemin Tr Yksek Plastisiteli norganik kohezyonlu zeminler (wL>%50) Orta Plastisiteli norganik kohezyonlu zeminler (%50>wL % 35) Dk Plastisiteli inorganik kohezylonlu zeminler (wL<%35) Organik kil, organik silt Sembol Kvam kN/m3 Batk kN/m3 Efektif Kayma Direnci As ' Derece Kohezyon c' kN/m2 cu N/m2

CH MH

Yumuak Kat Ortasert

18,0 19,0 20,0

8,0 9,0 10,0

17,5 17,5 17,5

0 10 25

50 35 75

CL ML

Yumuak Kat Ortasert

19,0 19,5 20,5

9,0 9,5 10,5

22,5 22,5 22,5

0 5 10

5 25 60

OL CL ML

Yumuak Kat Ortasert

20,0 20,5 21,5

10,0 10,5 11,0

27,5 27,5 27,5

0 2 5

0 15 40

OH OL

Yumuak Kat

14,0 17,0

4,0 7,0

15 15 Yumuak Kat Ortasert

0 0

10 20

: 0,50 < K 0,75 : 0,75 < K 1,00 : K > 1,00

Bal kvam deeri (K)=(wL-wn)/(wL-wp) wL = Akmada katlamaya geme snrndaki su muhtevas (Likit Limit) = Tabii su muhtevas wn wp = Katdan orta sertlie geme snrndaki su muhtevas (Plastik Limit)

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

4 - HESAP DEERLERNN KULLANILMADAK SINIRLAMALARI 4.1 - Kohezyonu gznne alabilmek iin zeminin hamur kvamnda (elde skldnda parmaklar arasndan kmas durumu) olmamas ve bir donma periyodu sonrasnda ilk halinin deimemesi gerekir. 4.2 - Kohezyonlu ve kohezyonsuz zemin trlerinin tabakalar halinde olmas durumunda, eer kati bir deney sonucu yoksa en gayri msait deerdeki tabaka esas alnr. 4.3 - Kohezyonlu zemin tabakalarnda boluk suyu basncnn meydana gelip gelmedii kontrolu yaplr. Boluk suyu basncn meydana gelmesi iin zemin gerilme durumlarnn deimesi gerekir. Mesela, zemin zerine ilave bir yk getirilmesi veya zemin tabakalarnn arlnn arttrlmas bu gerilmeleri ortaya karr. Zeminin konsolide olmas ile boluk suyu basnc tekrar der. Bu durumda ve eer herhangi bir deney sonucu da elde yok ise hesaplamalar hem konsolide olmam haldeki balang mukavemeti deerleri (u, cu) hem de konsolide olmu son mukavemet deerleri (',c') ile yaplr. 5 - DUVAR-SRTNME AISI () Duvar przll, dolgu ksmnn duvar zerinden olan eimi, dolgu zeminin tr, kvam, dolgu zemin ile duvar arasndaki hareket imkanna baldr. 5.1 - Aktif toprak basncnn hesaplanmasnda duvar-srtnme as (), przl duvarlarda 2/3 , przsz saylabilecek az przl duvarlarda 1/3 alnr. Genel olarak elik, beton ve ahap yzeyler przl kabul edilir. 5.2 - Duvar arkasndaki dolgunun ok plastik ve kayma kuvvetlerini iletemeyen bir dolgu olmas halinde duvar srtnme acs sfr alnr. 5.3 - Konsolide olmam kohezyonlu bir zeminin yanal basn hesabnda duvar srtnmesi yerine Ca (Adezyon) = (1/2). Cu deerli bir adezyon hesaba alnabilir. 6 - YAMALARDA VE EVLERDE YER ALAN TOPRAK TKSNE MARUZ YAPI ELEMANLARININ GENL Yamalarda ve evlerde yer alan ve toprak basncna maruz kalan narin yaplarda toprak itki yknn hesaplanmas iin, eer kesin tahkik istenmez ise, aada verilen yap elemanlar genilii esas alnr. 6.1 - 1,00 m'ye kadar genilikteki yap elemanlarnda, yap eleman geniliinin 3 kat genilik 6.2 - 1,00 m-3,00 m aras genilikteki yap elemanlarnda 3,00 m genilik 6.3 - 3,00 m'den fazla genilikteki yap elemanlarnda yap eleman geniliinin tamam hesap genilii olarak alnr. 7 - KAR YK HESAP DEER:(Pk) Kar yk hesap deeri (Pk) iin alnacak yk, kar ya art artlarna gre deikenlik gsterir. Kar yk (Pko), hareketli yk snfna girer. Bunun bal olduu etkenler corafi ve meteorolojik artlardr. (Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr). 30'ye kadar eimli atlarda kar yk hesap deeri (Pk), kar yk (Pko) deerine eit kabul edilir ve at alannn plandaki dzgn yayl yk olarak dikkate alnr. Yatayla as kadar eim yapan ve kar kaymasnn engellenmedii atlarda kar yk hesap deeri olarak Pk = m.Pk0 m=1-

- 30 o
40 o

(m deeri izelge 3den alnr.) (geerlilik snr 0m1)

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 3 - at Eimine () Bal Olarak Azaltma Deeri (m) 0-30 30 40 50 60 70 - 90 0 1,00 0,75 0,50 0,25 1 0,97 0,72 0,47 0,22 2 0,95 0,70 0,45 0,20 3 0,92 0,67 0,42 0,17 4 1,0 0,90 0,65 0,40 0,15 0,87 0,62 0,37 0,12 0,85 0,60 0,35 0,10 0,82 0,57 0,32 0,07 0,80 0,55 0,30 0,05 0,77 0,52 0,27 0,02 5 6 7 8 9

8 - KAR YK (Pko) Kar yk (Pko) deeri, Ek-II'de verilen kar ya yksekliine gre dzenlenmi haritadaki blgelerin numaras ile izelge 4'den alnr. 8.1 - Tipik olmayan zel yapml atlarda kar yk hesap deeri (Pk), yaplacak kar yk dalm deneyi sonucunda belirlenmelidir. Bu aklamalarn dnda kalacak zellikli blgeler iin o yerdeki kar yama sresi ve ykseklie bal olarak izelge 4'de verilen deerler, varsa meteorolojik lmelerden de faydalanarak artrlmaldr. ZELGE 4 - Zati Karyk (Pko) Deerleri kN/m2 (*) 1 Yap yerinin denizden ykseklii m 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 > 1000 2 3 BLGELER I II III IV 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 0,80 0,75 0,75 0,75 0,80 0,75 0,75 0,75 0,85 0,75 0,75 0,80 0,90 0,75 0,75 0,85 0,95 0,80 0,85 1,25 1,40 0,80 0,95 1,30 1,50 0,80 1,05 1,35 1,60 1000 mye tekabl eden deerler, 1500 mye kadar %10, 1500 mden yukar yksekliklerde %15 artrlr. 4 5

4 5

* Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr. 9 - KAR YK VE RZGR YKNN AYNI ANDA DNLMES DURUMU 9.1 - 45'ye kadar eimli atlarda kar yk (Pk) ve rzgr yknn (W) ayn anda etkimesi halinde hesap kolayl olarak ve yeterli yaklamla a) Pk + =
W veya 2

b) W =

Pk 2

dr. Burada en gayr msait durum alnr. 9.2 - 45'den fazla eimli atlarda ise, ayn anda etkiyen kar ve rzgarn etkisinin Madde 9.1'e gre hesaplanabilmesi iin, kar birikintileri meydana gelen tipteki atlar (mesela at tipi deiik olan fabrika atlarnda vb.) veya youn kar yal blgeler olmas gereklidir.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

10 - BUZ YK Genel olarak geerli bir deer buz yk iin verilememektedir. nk buz oluumu ok deikene (rzgar yn, ykseklik, nem, hava scakl, yap malzemesi cinsi vs. gibi) bal olarak ortaya kmaktadr. zellikle dalk blgelerde, nemli rzgarlarn estii blgelerde veya byk su birikintileri civarnda meydana geldii gibi, sahile yakn yerlerde ve nehir kenarlarnda da ortaya kabilmektedir. Mutlaka buz yk deeri hesaba katlmas gerekiyorsa ve bunun iin elde yeterli veri yoksa, buzlanma tehlikesine maruz kalacak blgelerde deniz seviyesinden 400 m ve daha yksekteki yerler iin buzlanmaya maruz kalacak yap elemanlarnn btn yzeylerinin 3 cm kalnlkta buz ile kapl olduu kabul edilir. Buz birim hacim arl 7 kN/m3 alnr. 11 - RZGR YK Hesaplama iin aada verilen aklamalar btn yaplar iin geerli olmakla beraber kendi artnameleri veya standardlar olan, mesela kpr, vinler, yksek bacalar (fabrika bacas vs.gibi), radyo vs. yayn kuleleri ve yksek gerilim hatlar gibi yaplar iin geerli deildir. 11.1 - Rzgr ykn her ynde en byk deerinde tesir eder ekilde gznne almaldr. Rzgar dorultusu genellikle yatay kabul edilir. 11.2 - RZGR YK HESAP DEER (W) 11.2.1 - Rzgr yk hesab yapnn geometrisine baldr (ekil-1). Basn, emme ve srtnme etkileri birletirilerek hesaba alnr. Bir yapnn btnnde rzgr yk bilekesinin bykl; W = Cf.q.A kN*

forml ile bulunur. Burada; Cf=Aerodinamik yk katsays q = Emme (hz basnc) kN/m2 A = Etkilenen yzey alan, m2 Narin elik konstrksiyonda buzlanma sonucu artacak rzgara maruz (ekspoze) yzeyler dolays ile rzgar yklerinde oluacak artn projelendirmede dikkate alnmas gereklidir. 11.2.2 - Aerodinamik Yk Katsays (Cf) Yk katsaysnn (Cf) belirlenmesi yap geometrisine ve rzgarn esi ynne baldr. Rzgar kanal deneyinden bu katsay elde edilir. 11.2.3 - Rzgar Basnc (w) Yap st yzeyine tesir eden rzgar basnc w = Cp.q kN/m2

forml ile bulunur. Burada; q = Rzgar basnc kN/m2 Cp = Emme katsays Cp, dikkate alnan yzey iin eitli esi ynne bal olarak belirlenir. Rzgar basnc etki yzeyine dik olarak etki eder. *Ksm ksm deiken olan emme ve/veya deiken olabilen yap genilii b, iin yaklak olarak
W = Cf .

.(q . A ) alnr.
i i i=1

Burada: qi = Emme, ksm (i)'de Ai = Alan, ksm (i)'de Mnferit tayc yap elemanlar iin (mesela mertek, ak, cephe eleman vs. gibi) rzgar basnc deeri 8

ICS 91.040 katsays 1/4 artrlr. 11.3 - EMME (Hz basnc)(q)

q =

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

v 2
2g

kN/m2

dir. ok yaklak olarak hava birim hacim arln = 1,25 kg/m3 alrsak hz (v) de m/s cinsinden yerine konursa
q = v2 1600

kN/m2

bulunur. ZELGE 5 - Ykseklie Bal Olarak Rzgar Hz ve Emme Zeminden Ykseklik m 0-8 9 - 20 21 - 100 > 100 Rzgar Hz v m/s 28 36 42 46 Emme q (kN/m2) 0,5 0,8 1,1 1,3

Mahalli topografik artlar nedeniyle deiik rzgar hzlar oluabilir ve bu izelge 5 deerinden sapabilir. Byle yksekte ve sarp bir yamataki yapda rzgar etkisi iddetli olaca dncesiyle emme q = 1,1 kN/m2 alnmaldr.

Rzgr Yn +0,8 q

a)

b)

c)

EKL 1 - Planda Kare Kesitli ve Eik atl Kapal Yaplarda Rzgar Yknn Ana Tayc Sistem Dorultusunda Datm

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 6 - C Katsays ve Rzgr Yknn Yapnn Etkilenen Yzeyinin Birim Alanna Gre Dalm (Basn + Emme) Yap Cinsi 1) Dzlemsel yzeyler ile snrlandrlm yap elemanlar (Madde 2 istisna) 1.1)Kapal Yap Elemanlar 1.1.1)Rzgar ynne dikey yzeylerde a)Genel olarak b)Kule tipi yaplarda(*) 1.1.2)Rzgar ynne as yapan eimli yzeylerde a)Genel olarak b)Kule tipi yaplarda 1.2)Kapal Olmayan Yap Elemanlarnda (**) 1.1.1 ve 1.1.2 deki verilen deerler geerlidir. Yalnz gayri msait durumu vermesi halinde bu ykler iin ikinci bir hesap daha yaplmaldr. Bu hesapta rzgr yk at i ksm yzeyine dik olarak alnr. 1.3)Zemin zerinde serbest duran duvarlar -Genel olarak ykseklii, ortalama geniliin 5 kat olan duvarlar 2)Tayc sistemler ve tayc dolu duvarlar 2.1)Tayc bir duvar, ardarda srekli olan tayc duvarlardan en ndeki ve dier duvarlarn etkilenecek ksm iin a)Rzgar ynne dikey yzeylerde b)Rzgar ynne as yapan eimli yzeylerde Katsay C q = 0,5 kN/m2 Rzgr Yk W = c.q q = 0,8 q = 1,10 kN/m2 kN/m2

q = 1,30 kN/m2

1,2 1,6

0,60 0,80

0,96 1,28

1,32 1,76

1,56 2,08

1,2 Sin 1,6 Sin 1,2

0,60 Sin 0,80 Sin 0,60

0,96 Sin 1,26 Sin 0,96

1,32 Sin 1,32 Sin 1,32

1,56 Sin 1,56 Sin 1,56

1,6

0,80

1,28

1,76

2,00

1,6 1,6Sin

0,80 0,80 Sin

1,28 1,28 Sin

1,76 1,76 Sin

2,08 2,08 Sin

10

ICS 91.040 ZELGE 6nn devam Yap Cinsi Katsay C

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

q = 0,5 kN/m2 2.2)Ardarda olan tayc duvarlarda en ndeki duvar tarafndan yzeyi kapatlan ikinci tay c duvar ve dierlerinn rzgar ynnde rzgara maruz kalmalar halinde a)tayc sistemlerdeki aralklarn sistem geniliinden kk olmas ve tayc dolu duvarlarn tayc yksekliinden kk olmas halinde b)Tayc aralklar byk ise I)Rzgar ynne dikey yzeylerde II)Rzgar ynne as yapan eimli (*)

Rzgryk W = c.q q = 0,8 q = 1,10 kN/m2 kN/m2

q = 1,30 kN/m2

1,2 1,2 Sin

0,60 0,60 Sin

0,96 0,96 Sin

1,32 1,32 Sin

1,56 1,56 Sin

Bir yapnn kule tipinde yap olduunun kabul iin cephelerin ykseklii ortalama yap geniliinin en az 5 kat olmaldr. (**) Kapal olmayan yap eleman demek, bir cephesinden veya btn cephelerinden ak olan veya alabilir ekilde olan, veyahut bir veya birok yerinden en az 1/3 orannda aklklar olan yap demektir.

11

ICS 91.040 12 - DEY HAREKETL YKLER

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

12.1 - DZGN YAYILI HAREKETL YKLER (at, Deme, Merdiven in) ZELGE 7 - Dzgn Yayl Dey Hareketli Yk Hesap Deerleri Kullanma ekli ATILAR Demeler Yatay veya 1/20ye kadar eimli at aras odalar Zaman zaman Konut, teras oda ve koridorlar, kullanlan atlar brolar, konutlardaki 50 m2ye kadar olan dkkanlar, hastane odalar ATILAR Demeler Yatay veya 1/20ye kadar eimli Konut toleranslarnn Hastanelerin mutfaklar, kullanlmas ve muayene odalar, poliklinik ieklik (bahe odalar, snflar, yatakhaneler, yaplmas) anfiler Camiler Tiyatro ve sinemalar, Spor dans ve sergi salonlar, Tribnler (oturma yeri sabit olan) Toplant ve bekleme salonlar Maazalar, Lokantalar Ktphaneler Arivler Hafif arlkl atlyeler Byk mutfaklar, kantinler Mezbahalar Frnlar, Bykba hayvan ahrlar Balkonlar 10 m2ye kadar Bro, hastane okul, tiyatro sinema ktphane depo vb. genel yap koridorlar Tribnler (oturma yeri sabit olmayan) Garajlar (Toplam arl 2,5 tona kadar olan aralar iin) MERDVENLER (Sahanlk ve merdiven girii dahil) Hesap Deeri kN/m2 1,5 2

1 2

MERDVENLER (Sahanlk ve merdiven girii dahil) Konut Merdivenleri

Hesap Deeri kN/m2 3,5

Umuma ak yaplarda bro hastane okul, tiyatro, ktphane kitaplk vb.

5 6

7,5 5

NOT - Merdiven basamaklar iin verilen hareketli yk deerlerinin hesaplarda geerli olabilmesi iin, ykn dzgn yayl ekle dnmesini salayan bir konstruksiyon yaplm olmaldr. Mesela, her basaman rht ile balants salanmal veya sahanlklar birletiren kirie oturmal veyahut merdiven boluu duvarlarna ankastre edilmelidir. 13 - HAREKETL YK AZALTMASI En az tam kattan fazla yk tayan kolon, ba kirii, perde duvar, temel duvar ve bunun gibi yap elemanlarnn hesaplanmasnda ve buna edeer zemin basnc belirlenmesinde gerekli olan her kat hareketli yknn toplanarak sonucun aada belirtilen kaideler iinde azaltlmas mmkndr. Ar sanayi atelyeleri, imalthaneler ve depolarda byle bir yk azaltmasna msaade edilmez. Belirtilen kattan en fazla yklenenindeki hareketli yk hesaba tam olarak alnr. Buna karlk, belirtilen yap ksmndan dier katlara kademeli olarak azalan bir ekilde hareketli ykn intikal ettirilmesine msaade 12

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

edilir. Bu miktar toplam hareketli ykn belli bir ksm kadardr. Bu miktarlar % eksiltme deeri veya ona bal olarak azaltma deeri () olarak izelge 8'de verilmitir. % eksiltme deeri: a)Konutlarda, bro ve ihanlarnda %20 den %80'e kadar b)Hafif alma yaplan iyeri, atlye imalathane ve maazalarda bu miktar %10'dan %40'a kadar olabilir. Byle bir yap biriminde hareketli ykteki azaltma deeri (); a)maddesinde belirtilen yaplarda %40, b) maddesinde belirtilen yaplarda %20'yi amamaldr. Her kattan gelen hareketli yklerin ayn olmas halinde izelge 8'deki % eksiltme ve toplam hareketli yke gre azaltma deeri () (hesapla ngrlen hareketli ykn toplam hareketli yke oran) olarak verilmitir. ZELGE 8 - En Az Tam Kattan Fazla Yk Tayan Yap Elemanlar in % Eksiltme Deeri ve Azaltma Deeri, (Her tam katta ayn hareketli yk olmas halinde) Kat says 1 %eksiltme deeri 2 Azaltma deeri () 3 %eksiltme deeri 4 Azaltma deeri () 1 0 1 2 0 1 3 0 1 a) Konut vs. 4 5 6 20 40 60 0,95 0,88 0,8 7 80 0,71 8 80 0,65 9 90 0,6 10 40 0,6 11 40 0,6 12 40 0,6

0 1

0 1

b) Atlye, iyeri, imalathane vs. 0 10 20 30 40 1 0,98 0,94 0,9 0,86

40 0,83

40 0,8

20 0,8

20 0,8

20 0,8

13

ICS 91.040

TRK STANDARDI EK 1 L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

TS 498/Kasm 1997

L/LE ADANA Bahe Ceyhan Dzii Feke Kadirli Karaisal Karata Kozan Maara Osmaniye Pozant Saimbeyli Yumurtalk ADAPAZARI Sakarya Akyaz Geyve Hendek Karasu Pamukova Sapanca ADIYAMAN Besni elikhan Gerger Glba Rahtaa Samsat AFYON Bolvadin ay Dazkr Dinar Emirda hsaniye Sandkl Sincanl uhut Sultanda ARI (Karakse) Diyadin Doubayazt Eleskirt Hamur Patnos Talay Tutak

BLGE NO. I III I III III III III I III III III II III I III III III III III III III II IV III III IV II II III III II II II III III II II II II IV II II IV IV IV IV IV

L/LE AMASYA Gynek Gmhacky Merzifon Sulovaar Taova ANKARA Altnda Aya Bala Beypazar amldere ankaya ubuk Delice Elmada Etimesgut Gdl Haymana Kalecik Keskin Krkkale Kzlchamam Nallhan Polatl Yenimahalle ANTALYA Akseki Alanya Elmal Finike Gazipaa Gndomu bradi Ka Korkuteli Kumluca Manavgat Serik ANTAKYA (Hatay) Altnz Arsuz Belen Drtyol Erzin Hassa skenderun Krkhan

BLGE NO. III II II II II III II I III I IV III II III II IV I III II III I II III II II I I III I III I I III III I III I I I I I I I I III III I I

L/LE Reyhanl Samanda Yaylada ARTVN Ardanu Arhavi Borka Hopa Sarp avat Yusufeli AYDIN Bozdoan ine Germencik Karacasu Koarl Kuadas Kuyucak Nazilli Ske Sultanhisar Yenipazar BALIKESR Ayvalk Balya Bandrma Bigadi Burhaniye Dursunbey Edremit Erdek Gnen Havran vrindi Kepsun Manyas Savatepe Sndrg Susurluk

BLGE NO. I I I IV III IV IV IV IV IV III I I I I II I I I I I I I I I I I I I III I I I I I III I I III III

14

ICS 91.040

TRK STANDARDI L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

TS 498/Kasm 1997

L/LE BLECK Bozyk Glpazar Osmaneli Pazaryeri St BNGL Gen Karlova Kii Solhan BTLS Adilcevaz Ahlat Hizan Kotum Mutki Tatvan BOLU Akakoca Dzce Gerede Gynk Kbrsk Menyen Mudurnu Seben Yla BURDUR Alasun Bucak Glhisar Tefenni Yeilova BURSA Armutlu Gemlik negl znik Karacabey Keles Mudanya M.Kemalpaa Orhaneli Orhangazi Yalova Yeniehir ANAKKALE Ayvack Bayrami

BLGE NO. III III III III III III IV II IV IV IV IV IV IV IV IV II IV III III III IV III IV IV III IV III II II II II II II IV III III IV III III IV III III IV III III III I I I

L/LE Biga an Eceabat Ezine Gelibolu Lapseki Yenice ANKIRI erke Eldivan Eskipazar Ilgaz Kurunlu Orta Ovack abanz Yaprakl ORUM Alaca Bayat skilip Karg Mecitz Ortaky Osmanck Sungurlu DENZL Acpayam Babada Buldan al ameli ardak ivril Gney Kale Sarayky Tavas DYARBAKIR Bismil ermik inar ng Dicle Eil Ergani Hani Hazro Kulp

BLGE NO. III I III I III III I III III III IV III III III IV III III II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II II III II III III III III II II II

L/LE Lice Silvan EDRNE Enez Hava psala Kean Lalapaa Meri Uzunkpr ELAZI An Bakil Karakoan Keban Maden Palu Sivrice ERZNCAN ayrl Il Kemah Kemaliye Refahiye Tercan ERZURUM Akale at spir Hns Horasan Karayaz Narman Olur Oltu Pasinler enkaya Tekman Tortum ESKEHR ifteler Mahmudiye Mihalk Sarkaya Seyitgazi Sivrihisar GAZANTEP Araban Barak

BLGE NO. II II III III III III III III III III III IV III III IV III III III III III III III IV III III III III III III IV III IV III III III III III III III II II II II II II II III IV III

15

ICS 91.040

TRK STANDARDI L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

TS 498/Kasm 1997

L/LE obanbeyi Fevzipaa Islahiye Kilis Nizip Ouzeli Yavuzeli GRESUN Alucra Bulancak Dereli Esbiye Eynesil Grele Keap ebinkarahisar Tirebolu GMHANE Bayburt Kelkit iran Torul HAKKAR (lemerik) Beytebap Bacirge ukurca emdinli irelan Uludere Yksekova ISPARTA Atabey Eridir Gelendost Keiborlu Senirkent Stler arkikaraaa Uluborlu Yalva STANBUL Bakrky Beikta Beykoz Beyolu atalca Eminn Eyp Gaziosmanpaa

BLGE NO. II III III II III III III IV IV III IV IV IV IV IV IV IV III III III III IV IV IV IV IV IV IV IV IV II II II II II II II III II II II II II II II II II II II

L/LE Kadky Kartal Saryer Silivri ile ili skdar Yalova Zeytinburnu ZMR Aliaa Bayndr Bergama Bornova Buca eme Dikili Foa Karaburun Karyaka Kemalpaa Knk Kozak Menemen demi Seferihisar Seluk Tire Torbal Urla ZMT (Kocaeli) Gebze Glck Hereke Kandra Karamrsel Kaynarca KARS Aralk Ardahan Arpaay ldr Digar Gle Hanak Idr Kazman Posof Sarkam

BLGE NO. II II II II II II II II II I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I II II II II III II III IV II IV IV IV IV IV IV II II IV IV

L/LE Selim Susuz Tuzluca KASTAMONU Abana Ara Azdavay Bozkurt atalzeytin Cide Daday Devrekani nebolu Takpr Tosya KAYSER Bnyan Develi Felahiye Haclar ncesu Pnarba Sarolan Sarz Talas Tomarza Viranehir Yahyal Yeilhisar KIRKLAREL Babaeski Demirky Kofcaz Lleburgaz Midye Pehlivanky Pnarhisar KIREHR iekda Kaman Kozakl Mucur KONYA Akehir Beyehir Bozkr Cihanbeyli umra Doanhisar Ereli

BLGE NO. IV IV II III III III III III III III III III III III III I I III I III I III III III III III III III III II II III III II II II III I I I III I II II II II I II II II

16

ICS 91.040

TRK STANDARDI L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

TS 498/Kasm 1997

L/LE Ermenek Hadm Ilgn Kadnhan Karaman Karapnar Kulu Sarayn Seydiehir Yunak Zvark KTAHYA Altnta Daard Domani Dumlupnar Emet Gediz Simav Tavanl MALATYA An Akada Arapkir Arguvan Darende Doanehir Hekimhan Ptrge Yeilyurt MANSA Akhisar Alaehir Demirci Glmarmara Grdes Krkaa Kula Salihli Sargl Saruhanl Selendi Soma Turgutlu K.MARA Afin Andirin Elbistan Gksun Pazarck Trkolu

BLGE NO. II II II II II I I II II II I III II III III II III III III III III IV III IV IV III III III III III I I I III I III I II I II I II I I III III III III III III III

L/LE MARDN Cizre Derbesiye Derik Gerc Hasankeyf dil Kzltepe Mazda Midyat Nusaybin merli Savur Silopi MULA Bodrum Dalaman Data Fethiye Gllk Kyceiz Marmaris Milas Ula Yataan MU Bulank Malazgirt Varto NEVEHR Avanos Derinkuyu Glehir Hacbekta rgp NDE Aksaray Bor amard Ortaky Ulukla ORDU Akku Aybast Fatsa Glky Korgan Kumru Mesudiye Perembe Ulubey

BLGE NO. II I I I II II I I I IV I IV II I I I I I I I I I I I I III IV IV IV I I I I I I II I II II II II III III III III III III III III III III

L/LE nye RZE Ardeen amlhemin ayeli Fndkl kizdere Pazar SAMSUN Alaam Bafra aramba Havza Kavak Ladik Terme Vezirkpr SRT Batman Baykan Beiri Eruh Kozluk Kurtalan Pervari Sason rnak irvan SNOP Ayanck Boyabat Duraan Gerze Trkeli SVAS Divrii Gemerek Grn Hafik mranl Kangal Koyulhisar Suehri arkla Yldzeli Zara TEKRDA Alpullu orlu Ganos Hayrabolu

BLGE NO. III IV IV IV IV IV III IV III III III III II III III III III II II II II IV II II IV II IV II III III III III III III III IV III III III III IV III III III III III II II II II III

17

ICS 91.040

TRK STANDARDI L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

TS 498/Kasm 1997

L/LE Malkara Muratl Mrefte Saray arky TOKAT Almus Artova Erbaa Niksar Readiye Turhal Zile TRABZON Akaaabat Arakl Arsin aykara Maka Of Srmene Tonya Vakfkebir Yomra TUNCEL emigezek Hozat Kalan Mazgirt Nazimiye Ovack Pertek Plmr .URFA Akakale Birecik Bozova Ceylanpnar Hilvan Siverek Sr Viranehir UAK Banaz Eme Karahall Sivasl Ulubey

BLGE NO. III II II II II III III III III III III III III IV IV IV IV III IV IV IV IV IV IV IV IV IV IV IV IV IV IV IV I I I I I II II I I II II II II II II

L/LE VAN Bakale atak Geva Grpnar Muradiye zalp YOZGAT Akdamadeni Boazky Boazlyan ayralan ekerek Sarkaya Sorgun efaatli Yerky ZONGULDAK Amasra Bartn aycuma Devrek Eflani Ereli Karabk Kilimli Kozlu Kurucaile Safranbolu Ulus

BLGE NO. IV IV IV IV IV II II III III I III III III III III III III III III III III III IV III III III III III IV III

18

ICS 91.040

TRK STANDARDI EK 2

TS 498/Kasm 1997

19

ICS 91.040

TRK STANDARDI SEMBOLLER

TS 498/Kasm 1997

' u u n ' c c' cu Pa Pp

: Kayma direnci as : Efektif kayma direnci as : Drenajsz kayma direnci as : Birin hacim arl : Doygun birim hacim arl : Tabi birim hacim arl : Batk birim hacim arl : Kohezyon : Efektif gerilmeye gre tariflenen kohozyon : Drenajsz koullarda llen kohezyon : Duvar srtnme as : Aktif toprak basnc : Pasif toprak basnc