T.C.

MMAR SNAN GZEL SANATLAR NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS
TARH ANABLM DALI
ORTAA TARH PROGRAMI





KF'NN


GAZNME- RM


Adl Farsa Eseri ve Trke'ye Tercme ve Tahlili






(Yksek Lisans Tezi)






Hazrlayan:
M. Ebrahim M. ESMAL
(20036140)


DANIMAN:
Prof. Dr. Abdlkadir ZCAN




STANBUL-2005





I
NDEKLER

Sayfa No.
NSZ..........III
KISALTMALAR....V
ZET.VI
SUMMARY.VII
BLM 1: TAHLL........1
1.1.-Eseri.........2
1.2.-Kif'nin Hayat......4
1.3.-Eserin Ad....5
1.4.-Telif Tarihi.......5
1.5.-Telif Sebebi..............5
1.6.-Kaynaklar6
1.7.-Muhtevs.....6
BLM 2: TERCME...............8
2.1.-Gazanme-i Rm 9
2.2.-Neb Aleyhisselma Nat...10
2.3.-Sultanu'l-Azam ve Hakanu'l-Muazzam Sultan Mehmed Gz'nin Medhi..10
2.4.-Allah- Telya Mnct..12
2.5.-Kitab Telif Sebebi.12
2.6.-Sultan Mehmed Gz'nin Hallede Hilafeth ve Ebbede
Devleth Doumu.07.14
2.7.-Sultan Murad Han'n Sultan Mehmed Gz'yi Tahta kartmas...16
2.8.-Habercinin, Kfirlerin Bur Kalesi, amlu ve Bervadini Ald
Haberini Getirmesi.19
2.9.-Sultan Mehmed Hnn Babasn armas ve Byk Bir Ordu ile
Gazya Gndermesi...............................................19
2.10.-nc Gn Savalarn Devam ve Kfir Ordusunun Yenilgisi..22
2.11.-Venedik Kralnn; Kraln lm Haberini Duymas ve Gemiye
Binip Kamas..24




II

2.12.-Habercinin Gelmesi ve Hocack Kfirlerinin Geldii ve Mslmanlar
Harab Ettii Haberini Getirmesi..25
2.13.-Sultan Mehmed Gz ve Sultan Murad Han'n Hocack Hisar
Savana Gitmesi.25
2.14.-Sultan Mehmed Han'n lk Defa Hocack Hisar'da Harb Etmesi27
2.15.-Sultan Mehmed'in Haberi Gizli Tutmas ve Kal'ay Aldktan Sonra
Kral'a Kar Savaa Gitmesi28
2.16.-Sultan Mehmed'in II. Kral ve Yanko ve Emirleri ve Kafirlerle
Harp Etmesi.........29
2.17.-Sultan Mehmed Gzinin Kendi Ordusuyla Sultan Murad Han'
Savaa Gndermesi...32
2.18.-Sultan'n, Kral ve Yanko Savana Gitmesi ve Varnada Karlamas...33
2.19.-Sultan Murad ve Kral'n nc Birliklerinin lk Defa Harb Etmesi..35
2.20.-Sultan Murad'n Yanko ve Kral ile Harbi.36
2.21.-Varnada kinci Gn Sava..39
2.22.-Kesintisiz Devam Eden kinci Gn Sava...39
2.23.-Han Mehmedin Gece-Gndz Muttaslan Kfirlerle Harb Etmesi ve
nc Gn Zafer Bulmas..41
2.24.-Sultan Dme Devleth in Sultan Murad'n Dn Yapmas...43
3.-SONU...44
4.-EKLER: Teze Kaynak Olan Eserin Farsa Orijinal Metni.45
5.-KAYNAKLAR...91
6.-ZGEM92











III
NSZ

Gerek manada Osmanl tarih yazclnn efsne tarzndan karak ilm
almalar hlini almas II. Murad Han'n saltanat devrinde balar. Tevrih-i l-i
Osman ad verilen eserlerde olaylar, yl yl ve sistematik bir ekilde kaydedilmeye
balanmtr. Gerekten Franz Babinger'in yapm olduu tespit dorultusunda
1421-1451 yllar arasndaki olaylar, Tarih Takvimler'de ve kroniklerde yl ylna
takip edilebilmektedir.

Dikkat edilecek olursa, ilk Osmanl tarihileri Ahmed, Hamzav, D,
krullah ve dierlerinin Osmanl topraklarnda neet etmedikleri, daha sonra
Osmanl sarayna intisap ettikleri grlmektedir. Bu dnemde balayp Fatih Sultan
Mehmed Han zamannda daha da gelien tarih yazcl tarz olarak
Gazavtnmeler'in mstesna bir yeri vardr. Anadolu'da Seluklu sultanlarnn ve
Trkmen beylerinin saraylarnda Tarih-hnlar ve menakbnmeler okuyan halk
irleri bulundurma gelenei Osmanllarda da devam etmitir. Gazavtnme
formundaki tarihi eserlerin genellikle sultann gururunu okamak ve edeb zevkini
tatmin etmek iin yksek sesle okunmak zere yazldklar grlmektedir. Zamanla,
sarayn ve yksek snfn ilgilenmeye balamasyla, yksek bir edeb slupla ve
ekseri Farsa olarak, fevkalde ince bir zevk rn Gazavtnme trleri ortaya
kmtr. ehnme umm adyla nitelenen bu edeb trn, II. Mehmed dneminde
gelime kaydettii anlalmaktadr.

O dnemde birok ranl irin, Osmanl bakentine akn ettii, hem
Osmanl yazarlar, hem de ranl irlerle, sultann himayesi ve lutfunu elde etmek
iin kyasya bir rekabet ierisinde olduklar bilinmektedir. Bu cmleden olarak
Kif, Hamid, Mul ve ehd rnek gsterilebilir.

Bu almada, yukarda bahsi geen sre ierisinde Kif tarafndan
yazlm ve zerinde hibir alma yaplmam olan manzm Gaznme-i Rm,
tarafmdan tercme edilerek tahlle allacaktr. almamda, manzm eseri
tercme ederken, her kelimenin manasn kaybetmemesine, cmleleri mmkn




IV
mertebede orijinal manalar ile Trke'ye evirmeye gayret edilmitir. Takdir edilir
ki, iirin bir dilden dier bir dile evirilmesi ok zor ve uzun bir alma
gerektirmektedir. Eserde, bu durumdan hsl olan eksiklikler varsa aratrclarn beni
mazur grmelerini arz ederim. Ayrca, altm eserde, tarih drme teknii de
kullanlmtr. Eserin orijinalliini muhafaza iin, tarih drmek iin kullanlm
beyitleri de Farsa olarak braktm.

almada, nce Kif'nin hayat hakknda mmkn mertebe bilgi verilmeye
allmtr. Ardndan, eserin ad, te'lif tarihi ve sebebi, kaynaklar, tesirleri,
muhtevas, nshalar, tarihilii ve slbu ve kaynak deeri hakknda srasyla
bilgiler aktarlp bir sonuca varlacaktr. Bilgilerin karlatrlabilmesi iin, orijinal
metin de almann sonuna eklenmitir. almalarmda her trl yardmlarn
esirgemeyen, danman hocam sayn Prof. Dr. Abdlkadir ZCAN'a desteklerinden
dolay teekkr etmeyi bir bor bilirim.


M. Ebrahim M. ESMAL STANBUL - 2005














V

KISALTMALAR

A.g.e. ad geen eser
a.g.k. ad geen kitap
a.g.m. ad geen makale
bkz. Baknz
c. cilt
haz. hazrlayan
st. stanbul
s. sayfa
TDV. Trkiye Diyanet Vakf
ts. Tarihsiz
TTK. Trk Tarih Kurumu
niv. niversitesi
vd. ve devam
vdg. ve dierleri
Yay. Yayn












VI

ZET

Klasik dnem Osmanl tarih yazclnda nemli yer tutan Gazavtnme
veya Gazanme'ler, ekseri tarihiler tarafndan istifade edilmitir. ehnme genel
adyla nitelenen bu tr II. Mehmed dneminde gelime kaydederek saray tarihilii
eklini almtr.

Bu alma, 1456 civarnda ranl bir air olan Kif tarafndan kaleme
alnm ve II. Murad ile II. Mehmed'in savalarn ven ve tebcl eden Gazanme-i
Rm adl Farsa manzum eseri zerinedir. Eser, Trkeye nesir olarak tercme edilip
yazarn hayat, eseri, telif tarihi ve sebebi ile kaynaklarna dair bilgiler verilecektir.
Karlatrma yaplabilmesi iin Farsa metnin orjinali de almann sonuna
eklenmitir.

Eser, 1444 Varna ve 1448 Kosova savalar hakknda bilgiler aktarmann yan
sra, dnemin Osmanl ateli silahlar hakknda da nemli lde bilgi vermektedir.
almadaki bir dier nemli husus da, rneine Byk Seluklu Devletinde
rastlanlan bir nevi kollektif eflik sisteminin "baba-oul birlikte ynetimi" eklinde
Osmanllarda da cereyan ettiidir. II. Mehmed Osmanl tahtnda padiah olarak
bulunurken, genie salahiyeti ve "Sultan" lakabyla II. Murad'n faaliyetlerini
grmekteyiz.










VII

SUMMARY


Gazavtnme and Gazanmes, which constituted a very significant place in
the historiography of the Ottoman classical age, have been widely utilized especially
by the historians. This literary art, called ehnme in general, improved considerably
during the reign of Mehmed II and, thus, took the form of historiography of the
palace.

This study constitutes a translation and analysis of Gazanme-i Rm, a poetry
work in Persian mainly praising and glorifying the wars of Mehmed II the Conqueror
(Mehmet the II) and Murad II, written in (around) 1456 by Kif, an Iranian poet. I
translated the study into Turkish as prose and provided information on the author's
life, this work, the date and the reason of its compilation, and the sources of the
author. In order to allow for comparison, a copy of the original text in Persian is
added to the end of this study.

The work provides valuable information regarding the Varna Battle in 1444
and the Kosovo Battle in 1448 as well as the Ottoman firearms of the time. Another
important point in the study is that we can infer from it that a kind of collective
leadership system, which had been witnessed in the Seljuki State, took place in the
Ottomans as well. While Mehmet II occupied the Ottoman throne, we see the
activities of Murat II with the title of sultan and a wide range of authority.











1












BLM 1: TAHLL






















2
1.1.-Eseri

Gazavtnme veya Gazanme'ler, klasik dnem Osmanl tarih yazclnda
nemli yer tutmaktadrlar. Osmanl tarih yazclarnn bazlar, eserlerinde, ou defa
Gazanme'lerden istifade etmilerdir. Ahmed'nin Trke Dsitn' bunlarn ilk
rnei olarak kabul edilir. ehnme umm adyla nitelenen bu edeb trn II.
Mehmed dneminde gelime kaydettii anlalyor. Konuyla alakal olarak Latf'nin
Tezkire'sinde u bilgiler yer almaktadr. " irlerden otuz kii, O'nun maa ve
ulfesiyle geinirmi. Bunlarn bir ksm tarihlerini nazm eder, bir ksm da kta ve
kasideleriyle O'nu verlermi."
1
Kif'nin de bu zmreye dhil olabileceini
syleyebiliriz.

ehnme yazclnn, XV. Yzyln ortalarnda, saray tarihiliinin ilk tr
olarak tesis edildii biliniyor. Zamann sultannn kahramanlklarn edeb dzen
ierisinde medh ve tebcl etmek vazifesinin yan sra, Osmanl Hanednnn umm
tarihini yazdklar da bilinmektedir. Bylece, kendi zamanlaryla alkal olarak,
birinci elden bilgilere dayanan orijinal eserler retilmekteydi. Dier taraftan,
menkbnme geleneine bal olarak da, Gazavtnme'ler de yazlmaya devam
etmitir.

ehnme tr, takip eden yzyllarda da, hattatlk, minyatr ve sslemede
sanat deeri yksek olan pek ok eserle varln devam ettirmitir.

Bu alma, 1456 civrnda ranl bir ir olan Kif'nin telif ettii, Fatih'in
gazlarn medh ve tebcl eden Gaznme-i Rm'u zerinedir
2
. almaya esas
aldm nsha stanbul niversitesi Ndir Eserler Ktphanesi Farsa El Yazmalar
Blm'nde F-1388 numara ile kaytldr. Hemen belirtmeliyim ki, bu nsha
yanllkla Tevrih-i l-i Osman olarak kaytldr. Halil nalck Bey'in "Sultana

1
Mustafa SEN (Haz.), Latif Tezkiresi, s. 71.
2
Kif, 1444 Varna ve 1448 Kosova Savalarnda II. Murad' kumandan olarak grmekte ve asl
padihn II. Mehmed olduunu kabul etmektedir.




3
ithaf edilen bu eser, tarih bir kaynak olarak, olduka fazla orijinal bilgi ihtiv eder"
3

diye bahsettii nsha ile ayn mdr, baka nshalar da var mdr bilemiyorum.
Kanaatimce eserin yegne nshas budur.

Eserde, kaar sayfa olduklar anlalamamakla beraber, olaylarn akna
baklarak, iki ayr yerde kopukluk olduu tespit edilmitir. Birincisi [29b] vara ile
[30a] arasnda olup bir dieri ise [37b] vara ile [38a] arasndadr. Fakat, nsha
zerindeki sayfa numaralar sray dzgn olarak takip etmektedir. Bu durum,
nshann sayfa numaralarnn sonradan tertip edildii kanaatini oluturmaktadr.
Eserin sonunda, sonradan ilave edildii anlalan biri Arapa, Bahadr han mahlasl
Sultan Ahmed adna yazlm bir dua ile, Muhammed aleyhisselam metheden bir
Farsa iir yer almaktadr. Arapa dua metninin yan sayfasnda bir temellk mhr,
Farsa iirin yannda ise "Sahibhu ve malikhu Musa" yazs gze arpmaktadr.
Agh Srr Levend'in Gazavt-nmeler zerine yapm olduu almada
4
Kif ve
eserine deinilmemitir.
















3
- Halil NALCIK, "Osmanl Tarihiliinin Douu" , St'ten stanbul'a, s. 111.; Abdlkadir
ZCAN, "Fatih Devri Tarih Yazcl ve Literatr" , Erciyes niv. Sosyal Bilimler Enstits
Dergisi, s.58.
4
-Agh Srr LEVEND; Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-nmesi.




4


1.2.-Kif'nin Hayat


Hangi ehirde doduu ve asl adnn ne olduu bilinmemekle beraber, ran
asll olduunu sarahatle sylemek mmkndr. Eserinin eitli yerlerinde sadece
mahlasn verir. Eserinden yola karak elde edilen bilgilere gre, Firdevs'ye ok
benzer bir slup sahibi oluu ve Farsa'y ok maharetle kullanm olmas bu bilgiyi
dorular niteliktedir.

Muhtemelen nce Arap lkelerine gitmi, kendi anlattna gre oradaki
inklbdan dolay da ok skntl bir yolculuk sonrasnda stanbul'a gelmitir. Buraya
yerletikten sonra halk ierisinde nkteler, iirler syleyerek bir nevi meddhlk
yapmtr. Kendi ifadesiyle, "en iyi nktednlar bile geerek" herkeste hayranlk
uyandrm, halk arasnda mehur olmutur. Fakat, memleketinde bana musallat
olan geim sknts, burada da peini brakmam, skntl gnler geiren ir,
tesadf eseri Ahmed Eb'l-fazl bin Veliyddin ile tanmtr. Bu ahsn, Sultan II.
Murad ve Fatih devirlerinde kazaskerlik yapm olan Bursal Veliyddin olu
Ahmed Paa olduundan phe yoktur.
5
. Kif, Ahmed Paa'nn tavsiyesi zerine
Vezir Mehmed Paa'ya gider. Onun vastasyla Padih ile tanma frsatn
bulmutur. Bylelikle Padih'n lutfuna mazhar olmu, geim skntsndan
kurtulduu gibi, epey de varlk sahibi olmutur. Yazdklarndan anlaldna gre,
uzun sre Padih'n yannda kalm, sarayda grev yapmtr. Vefat tarihi hakknda
bir bilgi yoktur.








5
-Gnay KUT; "Ahmed Paa, Bursal", slam Ansiklopedisi, s. 112.




5

1.3.-Eserin Ad


Eserin kapana Gazanme-i Rm ve Tevrih-i l-i Osman ibareleri
olmasna ramen eserin ierisinde Gazanme-i Rm eklinde zikredilir. Nitekim
Veliyddin olu Ahmed Paa'nn azndan da bu ekilde bahsedilmektedir
6
.


1.4.-Telf Tarihi

Bursal Ahmed Paa'nn, kendisini bizzat Padih'a takdm etmeyip de, Vezir
Mehmed'e gitmesini tavsiye etmesi ilgintir. nk, Ahmed Paa, II. Mehmed'in
glgesi gibi hep sarayda olup sz dinlenen birisiydi. Bu durum, belki de, Kif'nin
Padih ile tanmasnn Ahmed Paa'nn tevkfinden sonra gerekletii eklinde
aklanabilir. Ayrca, Varna savana katlm ve olaylar bizzat grm-yaam bir
ztn mellife baz bilgiler nakletmesi, telif tarihi hakknda baz ipular vermektedir.
almalarmdan, Halil nalck'n "Osmanl Tarihiliinin Douu"
7
adl
almasnda tespit ettii gibi, Kif, eserini 1456 civrnda yazm olabilecei
sonucu kmaktadr.


1.5.-Telif Sebebi

Kif, geim skntsndan ailesi ve lkesini terkle stanbul'a geldiini
sylemektedir. Muhtemelen, Padih'n ilim ehline verdii nemi ve varl duymu
olacak ki, bu mit ile yola karak irlii, nktednl ve yazclktaki maharetini
Padiha arzla kendini kantlam ve saraya dahil edilmitir. Ayrca, iir yazmaya ok

6
-KF, Gazanme-i Rm, st. niv. Nadir Eserler Ktphanesi No: F 1388, s. 6.
7
-Bkz. (3), NALCIK, s. 111.




6
hevesli biri olduunu da eserinde bahsetmitir. Gazanme-i Rm'u muhtemelen
Bursal Veliyddin-olu Ahmed Paa'nn tevikiyle yazm olmaldr.
8

1.6.-Kaynaklar

Mellif kaynaklarnn adn vermez, sadece "elde ettiim bilgiler"
eklinde
9
onlara iaret eder. Bu arada szl nakilleri de deerlendirir
10
. Eserinden
anlaldna gre, anlatmak istedii bir olay, o olay gren, yaayan ya da duyan
birisinden nakleder
11
. Bu arada emseddin adnda bilgili birinden nakillerde
bulunur
12
..Bazen naklettii olayn kimden aldn ahs ismi belirterek, sklkla da
"bilgili bir zat" ekliyle yetinir. Yazl kaynaklarndan bahsetmez.


1.7.-Muhtevs

Allah'a uzun bir hamd sen ile Reslne gzel bir nat ve dnemin
padih Fatih Sultan Mehmed'e vgyle balayan eser, Allah'a mnact ile devam
eder ve II. Mehmed'in doumu hakknda bilgiler verir. Bu arada ehzdenin Yldrm
Bayezid'e benzediini ve mneccimin gelecei hakknda iyi eyler sylediini
nakleder. Ksaca eitiminden de bahsettikten sonra yine gvenilir birinden nakil ile
ilk clsundan sz eder. Ardndan Varna sava iin babas Sultan Murad'
armasn, savan safhalarn yine birinden nakleder. Bu arada Firdevs'den baz
alntlar yapar. Daha sonra babasyla kt seferlerden, bu arada 1448 Kosova
savandan sz eder. fadelerden II. Mehmed'in srekli Padih olduu veya Byk
Seluklu Devletinde rneine rastlanlan kollektif ortakla benzer, baba-oul
birlikte padihlk yapt anlalmaktadr.

1444 Varna ve 1448 Kosova savalar anlatlrken takdim-tehir yaplm
ve s. 25'ten itibaren Varna savana tekrar dnlmtr. Yine, Hzr adnda birinden

8
- Bkz. (6), KF, s. 6.
9
Bkz. (6), KF, s. 10.
10
A.g.e., s. 11.
11
Yazar eserinin kaynaklar hakknda "her kapdan hikaye aratrmam ve her kapdan hikayeler
anlatmam iin hayat bana kalem ve kat verdi" eklinde bilgi vermektedir. A.g.e., s. 6.
12
Ag.e., s. 30.




7
ve mehul bir dierinden nakillerde bulunmu, Karaca Bey'in kahramanlklarndan
sz etmitir. Anadolu beylerbeyi olan Karaca Bey ve Day Karaca Bey'i birbirinden
ayrt etmeksizin kahramanlklarndan sz etmitir. Gazanme-i Rm niden Sultan
Mehmed'in dnyle son bulmutur. Eserde son sz ve feraat kaydnn
bulunmamas yarm kalm olduunu veya devam edilmi, fakat sonraki ksmlarnn
bize ulamam olduu kanaatini vermektedir.

Eserde, Varna sava ve Kosova savalarnda her iki tarafn sava taktikleri
ve kullandklar malzeme ile ilgili nemli bilgilerin yan sra, Osmanllarn ateli
silahlar hakknda detayl bilgiler yer almaktadr. Anonim Gazavtname-i Sultan
Murad b. Mehemmed Han ile ieriinin karlatrlmasndan u sonular elde
edilmitir:

-Her iki eserin mellifleri yekdierinden her hangi bir alnt veya nakilde
bulunmam,
-Ad geen Anonim gazavt-nme'de olaylar teferruatl ve btn ince ayrntlaryla
anlatlrken bu nshada olaylar genie yer almaz.
-Gazanme-i Rm'da Varna ve Kosova savalarna deinilirken, Anonim Gazavt-
nme buna ilaveten Karamanoullar seferlerine de deinir.














8










BLM 2: TERCME



















9


2.1.-Gazanme-i Rm



[1b] Bir olan ve insana akl baheden Allahn adyla ki, lutfuyla insann ufkunu
aydnlatandr. O Allah ki, zhir ve btnmzda iman nruyla bir mum yakarak bizi
aydnlatyor. O Allah ki, srlarla dolu temiz cnlar birer avu topraa bahetmitir. O
Allah ki, kint her sabah sevgiyle aydnlatmaktadr. Kudretiyle yaratm olduu yer
zerinde, insanlara syi bahetmitir. O Allah ki, phesiz lutfuyla Ademi hayt
lemine gndermitir. O Allah ki, altn tc bahederek ok eyden deerli olan
Hilfeti inananlara bahetmitir. Sleyman, adalet ve din lkesinde, tc ve
yzn Ondan bulmutur. O Allah ki sihir ve bellarn defi iin Msya ilim ve
as gnderdi. [2a] O Allah ki, yardma ihtiyc olmadan Meryem olu sya Huss
cn bahetmitir. O Allah ki, dinini yaymak zere Ahmed Peygamberi gndermitir.
yetler, deliller ve ilm amel ile cehlet ve sapknlk kannunu yok etmitir. O
Allah ki, her mmini savata, Yahd ve Frenge galip getirir.

Kerm olan Allahn hkmyle imnn yolu salam, kfrn yolu kapaldr.
Hristiyan ve Yahdi Kavimleri hakknda Cenb- Haktan kesin yetler nzil oldu.
O Allah ki, gece karanlnn ardndan aydnlk sabah getirir. Gaybn srlarn
Ondan baka bilen yoktur, efkatli ve ayplar rtendir. Btn mahluklarn rzk ve
geimini O salar. Btn canllar cihnda Onun rzkndan nmetlenir. Chile yle
bir nmet yetitirir ki, o hle bilgenin akl asl eremez. Gayb bilen yaratcnn
kudretinden, dnyada hayt var olmutur. Daha ne diyeyim bir olan Allahn
hamdinde ki, rahmdir, muht deildir.[2b] Cihnn, cnndan kard u haykr
hep duyarm: Kadir ve hep var olan Subhn. Allaha hamdimden sonra Resulnn
natna geiyorum.








10

2.2.-Neb Aleyhisselma Nat

Din ehline slm seddi balayan, Allaha tapan kavmin birinci h ki, cihn
Onunla vuslat kokusunu bulmutur. Muhammed aleyhisselam ki, din bann
gldestesiydi. Yakn, Ondan buldu yz eit ss. Gzellikler Ondan olduu iin,
sen de o ahtan iste nefis temizliklerini. Gnl ve Hakk grp tanyan gz, kyas
zre Allah Ona vermitir. Kitab- Mbn ve peygamberlik vahyi, dini yaysn diye
Ona it edilmitir.

Ne diyeyim Allah Nebisinin vasfnda ki,
O nc oldu btn Enbiylara.

Byklerin katnda Ondan baka h yoktur. Ve ot da Cennet-i alya
kurulmutur. Th, Ysin, H-mm ve T-snde methedilen, Ondan baka pk-din
peygamber yakn gzyle Allah grmemitir. [3a] Getii her yer Onun
gemesiyle zynet buldu. Kerrbiyn da geerek yle bir yere vard ki, O pk-din;
yakn gzyle Hakk grd. Bakt her yerde Hakkn nrunu grd. O pk-dinin
ashb ve evldna, hakkyla, binlerce fern olsun. Drt halifesi ve tebsna
cennetten selm olsun.

Ey Kif! Edeple onun eiini p. Allahn hamdi ve Resulnn natndan
sonra din Padihnn medhine balyorum.


2.3.-Sultanu'l-Azam ve Hakanu'l-Muazzam Sultan Mehmed Gz'nin Medhi

Gnein dnyay aydnlatt gibi topluluklar aydnlatan ve meclis sahibi,
cihn-dr yani cihn sahibi, Rm iklmi ehinh Mehemmed. Cihn Ondan imr
bulmutur. [3b] ecddnn deti zere, dnyay sslemitir. Zulm ve kfr imna
tebdl etmitir. Adleti ile Rm taraflar ve her diyr cennet gibi olmutur. Onun
syesinde cihn yle bir asyi ve emniyete kavumu ki, arslan ile geyik srda




11
olmutur. Dnyaya kerem ve ihsn kaps aarak her tarafta yeni imarethneler
yaptrmtr. Keremiyle serdii sofradan btn dnya faydalanmtr.

Sefere azmettiinde kfirler memleketi alt-st olurdu. Gaz gnnde
atllarndan dnyann havas deiirdi. skender bu dnyadan g ettiinde, cihn bu
dil Padiha emanet etmitir. Nml Padih nereye gittiyse, fetih ve zafer
Onunla dost idiler. Cihndaki Padihlar hep Onun nnde eilmilerdir. Bo
deildir o nml. Nebnin dnini salamlatrmtr. Sava gnlerinde yaydan
frlatt ok, hep hedefe isabet ederdi.[4a] Ondan sonra o ehriyr, Freng kffrndan
ehirler ve kalalar alrd. Alrd Revn, giderdi Engrse. Yakard ehl-i Mecsun
kitaplarn. Batl kfirlerden har alr, dou sdtna t ve taht verirdi.
Yakaladklarnn kalplerini Mcevherlerle ssler gibi, imna getirirdi. Nerede
bulduysa put ve hlar yakar, krard. Hlarn yerine, zerinde her zaman bulunmak
zere minberler kurard. Oralarda yksek sesle Kurn okunurdu. Artk dnyay
adletiyle ssler, nesli mbrek olan Sleymn sfatl. mna getirir btn dnyay.
slam Onunla bulur Ahmedin nizmn. Ondan sonra, dnyay alarak Mecs
detinin kkn kazr. skender sfatl keremli Padih, Cemin (Cemid) tahtna
cls eder. Sarayda hn yanna gece gndz, nbetle iki gzel gelir. Gece ay gibi,
gndzleri ise gne gibidirler. Hicpsz olarak Padihn yannda otururlard. [4b]
Padihn imesi iin iki altndan kadeh getiriler. ecekten etrafndakilere de
epeyce ulatrrlar.

Y Rabb! Onu inmn ve ihsnndan dnyada ve hirette istediini ver. Y
Rabbi! Doru yolda gidenlerin hrmetine bu mbrek Padihn mrn, biri yz,
yz yzbin yl kl.

Gel ey Kif! Sevbna,
Allahna yle hitbeyle.








12
2.4.-Allah- Telya Mnct

Sensin her eyi yapan. Btn isteklerin mercii de sensin. Her cnlnn esrrn
bilen, bir avu topraktan gren ve bilen insanlar yarattn. Bahettiin nrla her gnl
seni grr. Ztndaki sfatlarnla, iyi ve kt srlar bilensin. [5a] Cihnn
zamrindeki srlar bilen sensin. Cihndakilerin elinden tutan da sensin. Lutfunla
bana merhamet eyle y Rabbi. synlarmdan dolay senden zr dileyen bir gnlm
var. Geri, gnhkr ve utanlym, sen lutfunla affeyle. Cihnn zrne muht
deilsin, hangi zrle geleyim huzruna? Resulun kavliyle, dergh- izzetinde
hangi tat klaym ki, kabl gele? Yolculuk azbndan emin olmak iin din
yolunda hangi hizmeti yapmalym? Byklerin katna ancak, ltfnle bir yol
gsterirsen varabilirim. Y Rabb! d olan gnllerin htrna, sevdiklerinin htrna
Kifye merhamet eyle. Ltfnn dnda bir snam yok. hsn sahibisin, bu
mihnetlinin cnna merhamet eyle.


2.5.-Kitabn Telif Sebebi

Yl, aylarn en by dolunca Hamel ayna dn yapt. Bu sebeple
dny, Cennet deti gibi sslendi. [5b] Her dikenin yannda bir gl at, her tepeden
bir iek ba gsterdi. Karncalar yerden o kadar kt ki, adet da gibi oldu.
Yeryz yeilliklerle, det yeil elbise giyinmi gibi oldu. Deste deste krmz ve
sar gllerle sslenen dnya, cenneti andrd. Her tarafta, her bahede blbller
tmeye balad. Bahelerdeki blbller sanki gle yle sesleniyordu: Ey gnl
elen! Sende vef ve sevgi kokusu var. Fakat, her ikisinin de bekas yok. Eer bin yl
hayt bahesinde kalabilseydin ne kadar gzel olurdu.

O zamanlar ok maddi skntdaydm. Aile, yaknlarm ve vatanmdan
ayrlmtm. Arap memleketindeki inklbdan dolay bin trl zdrba katlanarak
Rma gelmitim. Kostantnyyeye yerletim. ehirde, hss mmn nezdinde
mehr olmutum. Burada, Resulullah methedip, Padih vmeye baladm. [6a]




13
Her mecliste blbl gibi konumaya baladm. En iyi nktednlar bile geerek
herkeste hayrnlk uyandrdm.

Gyet fakir ve iflastan mihnetin elinde esir iken bir dost buldum ki, bellar
kilidime anahtar oldu. Dost edindiim ahsn ad Ahmed Ebul-Fazl bin
Veliyyddin idi. Zamannn tannm, ilim ve hnerde herkesin ba tc
konumunda birisiydi. Ad geen bana bir gn: Ey Kif! li cenb olan Sultnn
yanna gitmelisin. Senin gibi gnl ehillerin yeri Onun yandr. ncelikle grleri
itibrl, ok bilge vezirin yanna gitmeni neririm. Ad Mehmeddir. Bu vezir
Padih ile tanman salar, gnln btn gamlardan kurtarr. Padihn huzruna
vardnda hrmette ksr etme. lim ve hnerini gstererek man haznesinin
kapsn cn ve bala amaya al. 6b] Yce Sultann emriyle Gaznme-i Rm
nazm edersin.

Btn bunlar dostumdan duyunca, kendi kendime: Galiba bana Hzr yol
gsteriyor. diye dndm.

Ad geen dostumun yardmyla harekete getim. Bundan sonra btn ilerim
iyiye gitti. Cihn Padihnn yanna giderek kendimi takdm ettim; hikyemi
anlattm. T datan Padih bana epey varlk verdi, t ve nasihatleriyle beni
eitti. Hal-i hazrda herhangi bir eksikliim olmad gibi, gnlm rahat ve bahtm da
aktr.

Mevcut ilmimle iirler yazmaya hevesim var. Elhamdlillah, Padihn
beni eitmesiyle tabm imn hazinesiyle doldu. Hayat bana, zamanmda cereyn
eden hdiseleri anlatmak iin kat ve kalem verdi; her kapdan hikaye aratrmam ve
her kapdan hikayeler anlatmam iin.

7a] Rm ve Rus gzlerinin hikayesini anlatmak istiyorum. Ne uzun, ne de ok
ksa olmamak zere batan sona iir eklinde anlatacam. lk olarak, Rm tahtna
oturmu olan Padihn balangcndan bahsedeceim. Elde etmi olduum bilgilerle,




14
eski olan haberleri yeniden aktarm olacam. Padihtan nm, benden ise szler
cihnda yadigr kalsn diye, Cihn Padihnn yardmyla bu hikyeyi aktaracam.

Gel ey Kaif! Cnmz d eyle,
Batan bu hikyeyi bd eyle.



2.6.-Sultan Mehmed Gz'nin Hallede Hilafeth ve Ebbede Devleth
Doumu

Bilgileri bakmndan ok muteber olan birisi yle nakletti: Rm
memleketinde, Kayserin tahtna oturmu olan Padih, zamannn skenderi gibiydi.
Cihn sahibi Padih, hkm altnda olan yerlere adlet datrd.7b] Kadm zaman
padihlarndan Cemd ve Feridn gibi iyi grl ve kerem sahibiydi. Varl
cihnn murdyd ve cihn ona Sultan Murad diye seslenirdi. Padihlar ve
ehzdelerin pek ou Onun hizmetindeydi.

Bir gn, dnya grm bilge bir zt huzruna geldi. Sultann elini ptkten
sonra, diz kerek : Sultanm! Allah sana fetih ve zafer bahesinden bir gonca ihsn
etti. Gzellikte emsli grlmemi bir oul bahetti. Onu gren herkes, ceddi Sultan
Bayezide benzediini syler.

Bu habere ok sevinen Sultan Murad, 8a] her taraftan ilm-i ncm
konusunda bilgisi olan mneccimleri ard. Mneccimlerden, yeni domu
ehzdenin geleceinden haber vermelerini istedi. Mneccimlikte ok bilgili ve
alannda ok muteber olan bir zt u yorumu yapt: Sonu hayrldr inaallah!
Gne Hamel Ayndadr. Merih ise, istenilen mevkide yer alm. Mteri Yldz da
Terzde yerlemi durumda. Kovada ise Zhre var. Zuhal da makl bir burca
gitmi, Ay gibi Sevrin hizsnda durmaktadr. Btn bu haller, mevld hakknda u
durumu izah ediyor: Bu pk-din ehzde, in ile Bahter hudduna kadar batan sona




15
cihn alacaktr. 8b] Ad, kadm zaman Padihlarndan Cem gibi byklerle
anlacak, ecdd gibi bilge olacaktr.
13


Duyduklarna ok sevinen Sultan Murad, etrafndakilere altn paralar datt.
ocuunun pek ok zelliklere sahip olacan anlaynca, her bakmdan tm olsun
diye Mehemmed (Mehmed) ismini verdi.

Tevrih ilminde kmil bilgiye ship bir zt, ehzdenin mevld tarihi
hakknda yle syledi:

,- ~- ^~ ;-;- _-,'--

14
,- ~ ,- ~~ '-- -=-

nl sultan, ehzdenin bakcya teslim edilmesini istedi. Ya olarak kk
fakat, ileride byk insanlar olacak olan ocuklara bakan, akll bir bakcya verildi.
Gnllerin bahesi gibi olan bu bakc, ehzdeye kendi cismindeki rhu gibi iyi
bakt. Faydal gdlarla besledi.

Bylece bir buuk yl getikten sonra Allahn verdii dil ile konumaya
balad. ehzde, kelimeleri ok irn konuurdu.

9a] Beinci ylna adm attnda ok zek birisi olmutu. Artk iyiyi ktden ayrt
edebiliyordu. Sultan Murad, kk Padihn retmene gnderdi. Bu retici ok
bilge birisi ve zamannn nde gelen eiticilerindendi. Kk yataki Sultan, std
ne yazdysa hepsini tm okudu. yle ki Arapada, hoca bir kelime sylemeyi
bitirmeden, cmleyi tm sylerdi. Eline kalem alp yaz yazma zaman geldiinde,
hocasnn rettiinden yz kat daha gzel yazard. Sls, Reyhn, Talk ve Nesih
hatlarn gayet iyi rendi. 9b] Tabii yaps ile ilim yolunda epey mesfe katetti.
Ne zaman bir iir grdnde veya duyduunda, daha gzel bir iir ile
cevaplandrrd. iir konusunda o kadar iyiydi ki, bir air ile karlatnda hemen

13
Saltanatn II. Mehmede devrinde mneccimlerin etkili olduu anlalmaktadr.
14
Doum tarihi Ebced hesabyla 1432 kmaktadr.




16
maereye balard. On yana vardnda, tp, ncm ve Men ilimlerinde
limlerle sohbet edecek kadar ilerlemiti.

Akln aydnland zaman olan bul na geldiinde ise; kl, yay ve
topuz kullanmakta epey mahret sahibi olmutu. ehzde o kadar glyd ki,
dnyay yrngesinden kaldrp tekrr yerine frlatacak zannederdin. Kement
atmakta da, isynclarn boynuna halka atacak derecede iyiydi. Frlatt ok ve siper
det ta paralard. Att ok, gece karanlnda dahi, yzn deliinden geerdi.
nenin bezden getii gibi de zrhtan geerdi. 10a] Kl tuttuu elinin kuvvetinden
dolay halk Ona Cihngr demitir. Kfirlerle sava annda, elinin kuvvetiyle
vurduu grz, det Elburz Dann ban ve beynini paralard. Elenmek
istediinde, evgen oynard. Devlet ilerini de adalet ile idre ederdi.

Yllarn her bakmdan olgunlamaya ve kemle erimeye verdi. Pek ok
fazleti kesbettikten sonra babasnn yanna gitti. Sultan Murad, olunu devleti idre
edebilecek fazletlere ship birisi olarak grnce ok sevindi. Yannda oturarak
vgler yadrd.

Buraya kadar yazdktan sonra, asl tarihi anlatmaya geeceim.


2.7.-Sultan Murad Han'n Sultan Mehmed Gz'yi Tahta kartmas

imdiki anlatacaklarm, cihn grm bilgili bir zt tarafndan bana
nakledildi. Burada, dnyada Sultann bandan nelerin getiinden bahsedilecektir.

10b] Zamann Sultan Murad, her hangi bir sknts olmakszn Padihlk tahtnda
oturuyordu. Bir gn, Sultann csslarndan biri saraya geldi. Sultann nnde eilip,
dua ve saygdan sonra yle haber verdi: Engrsten (Macaristan) sayszca kfir
ordusu Mminlerin memleketlerine saldrd. Say bakmndan o kadar ok ki, hibir
le, vadiye ve dalara smaz. Dnyann bin trl ferydn karmak zere
gelmiler. Ktlkte d ve Semd gibidirler. Bu orduya, Allahn adn asl




17
anmayan iki kfir nclk etmektedir. Birinin ad Yanko
15
olup kfirlerin badr.
Ktlkte Dakyans gibi olan dierinin ad ise Kraldr
16
. Ordghnn merkezinde
lanetli Ad gibidir. 11a] Mminlerin vilyetlerini almak iin sayszca ordu
getirmitir. Elbette, bu durumun tedbrini en iyi bilen sensin Sultanm!

Durumdan haberdr olan sultan, derhal devlet ileri gelenlerini toplad. Gelen
dman nasl defedebilecei konusunda fikirler ald. Birisinin, Mehemmedin
gelen dmana glip gelecei fikrini Sutlan Murad kabul grd. O zt yle
diyordu: Glip ve malb olacaklar hesapladm. Bu kfirlere Mehemmed Beyden
bakasnn glip gelemeyeceini anladm. Ebced hesbyla taraflarn isimlerini
hesapladm. Misl olarak Kral ismi yedi fazlayd. Yankonunki de fazlayd. Umarm
bana gelecekler de fazladr. Mehemmed Beyin adndan iki kald ki, glip
geleceini gsterir. 11b] Genelde geerli olan yle bir ey vardr; aznlk
ounlua glip gelir. zellikle de saldran taraf ounluktaysa. Eer her iki taraf da
eit ise, her iki tarafn glip gelmesi muhtemeldir. Bu ehzdeden gayrisi kfirlere
glip gelmez.

Bunlar duyan Sultan Murad, meclisi toplad. Mecliste, olu Mehemmedin
elinden tutarak tahta kartt. Cihna, kendisine itaat edilmesi konusunda arda
bulundu. Arap memleketlerinden Engrse kadar hkm altnda bulunan blgelere
haber sald. ehirler ve haznelerin anahtarlar Sultan Mehemmede teslim edildi.
Vezirler de cihn hnn, cihn shibi oluunu grdler. ok kabiliyetli olan
vezirler; birincisi Zaanos, ikincisi Halil, ncs Ali ve drdncs de Keml
idi.
17
Vezirler, Allahn izni ile 12a] yeni sultan namaza gtrp, dua ettiler.
Padiha hizmet iin Allaha secde ettiler. hls ile kendi kendilerine dndler ki:
Padih, azndan st kokusu gelecek kadar kktr. Fakat, akll olup Padihn
karsnda itaatkr olmak lzm. Ardndan yine dndler ki; Padih bahtl
birisi ve baht yver giden birisi de cihna hkmedebilir. Devletli olanla oturup
kalknca, biz de devletli oluruz. Onunla btn ilerimiz kann zere olur. Kendi

15
Srp Despotu. Hunyadi Janos olarak da bilinir. Kaynak; H. NALCIK-M. OUZ, Gazavt- Sultn
Murab b. Mehemmed Hn, s. 86-87.
16
I. Ladislas veya Wladislaw, Sigismond'un kardeidir. Kaynak; a.g.k., s. 85.
17
Dier kaynaklarda Kemal adnda bir sadrazamdan bahsedilmemitir.




18
aklna uyup hareket edenin sonu helk olur. Ktyle oturup kalkann sonu hazn
olur. Sonra, devletin btn ileri gelenleri sdk ve imn ile Padiha tam itaat arz
ettiler.

12b] Hazineden herkese balarda bulunuldu. Padih; atlar, altn ve dier
eitli mcevherlerden bata bulundu. ok sayda altn ilemeli ipekten kaftanlar
datld ki, akl hayrn kalrd gzelliklerine. Ardndan nml Padih ehir ve
hisrlar ssleme emri verdi. ehri yle bir sslediler ki, gzelliine dnya hayran
kald. Dkkanlar, kap ve sokaklar tantanal bir ekilde sslenmi oldu.

Dnyann eitli yerlerinden ne kadar lim varsa, herhangi konuda bilgisi
varsa kendi etrafna toplad. Alimlerin kadr ve kymetini bilirdi. 13a] Sonra Sultan
Murad, oturduu yerden kalkarak yeni sultana izzet ve ihsnda bulundu, Ona
iecek ikrm etti. O mecliste hazrlanan nimetlerden herkes yararland. enk ile ud
alnd. yle elenildi ki, yllar boyu herkes hatrlard o gn. Bu sevinli gnler
bugnden yevm-i mahere kadar srsn. Ud ve enkin sesinden, adet diller ll
oldu, akllar durdu. Herkes ok sevinliydi. 13b] Ardndan scak yemekler sofras
serildi. Herkese yemek ikrm edildi. Yediler, itiler, nimetlerden faydalandlar.
Sonra, sofrada kalanlar da alp gtrdler. Trk-Krd herkes nimetlerden ald,
faydaland. Herkes kendi ksmetindeki kadar faydaland. Yedi gn boyunca dn
havas devm etti. Bundan sonra Padih, haznenin kapsn ap herkese kumatan
mcevhere kadar bol bol datt. Yoksullar arayp sorup, hibir kalemle hesab
tutulamayacak kadar altn ve para datt. Kutlamalar boyunca gece ve gndz
durum byleydi. Zevk ve huzr vard.

14a]Sultan Murad, enliklerin bitmesinin ardndan yklerini Edirneye
gtrp, madendeki bir mcevher gibi orada kald;.

Syle Kaifi! Rm ve Rus Padih,
Neler eyledi Engrs Ordusuna.






19
2.8.-Habercinin, Kfirlerin Bur Kalesi, amlu
18
ve Bervadini
19
Ald
Haberini Getirmesi

Dnyayi dolaan gne, in ve Htay taraflarndan kt. Dnya zerindeki
bitkiler de gnei takip etti; Cemidin tahtna oturur gibi ortaya kt. Gnein
clusuyla geceden hi eser kalmad, yok olup gitti. te, byle bir gnde, Padih da
Kayserin tahtna oturdu. Onun zamannda Rm memleketinde gven ve asayi ok
gzeldi. Savata karsna kanlar ve kanununa kar gelenler dnda kimseye
ktlk etmedi.14b] merhamet sahibi idi. Her zaman iyi geinirdi.

Padih ve tebasnn, kutlamalar devam ettii bir srada huzra bir haberci
geldi. Gereken tazimden sonra: err kavim olan Freng kfirlerinden bir gruh,
eytna uyarak yolunu kaybetmi, Engrsten yola karak Birvad, Bisterehisar
(veya Betrehisar) ele geirip, amluya gelmilerdir. Mslmanlardan epeyi
katletmilerdir. Bir ou da esir dmtr. Blge ve halk alt-st olmutur. Dedi.

Bu srada, bir dier haberci de Geliboludan geldi. 15a] Padiha dualar
ettikten sonra: Batllarn ayak pcs kfirler, iki yz para gemi ile deniz yolunu
kapattlar diyerek blge durumunu anlatm, yaplacaklarn en iyisini Padihn
yapacandan emin olduunu sylemitir.

2.9.-Sultan Mehmed Hnn Babasn armas ve Byk Bir Ordu ile Gazya
Gndermesi

Padih bu haberi duyunca atei bana vurdu. ok sinirlendi ve dedi ki:
Arslan av yerinden uzak olunca tilki girermi oraya, arslan kesilirmi mazlmlara.
Allah bana mr ihsn ederse kfirler yurduna urar, memleketlerini yle bir hle
getiririm ki, gren oralarn asl imr bulmadn zannetsin. Memleketlerini
balarna ykarm. 15b]Rstem gibi o blgenin ehir ve kasabalarna hcmla ta

18
amlu olarak kaydedilen yerin ad umnu olsa gerek.
19
Birvad ve Bervadin olarak zikredilen yerin ad Pravadi olarak da kullanlmaktadr. Kaynak;
Abdlkadir ZCAN vd.,Osmanl Ansiklopedisi.




20
stnde ta brakmayacam. Venedik ve Bat diyrnn esirlerini in blgesine
kadar gndereceim.

Vezirini arp kendisine bir ktip bulmasn istedi. Fermanlar yazlp Yunan
blgesine gnderildi. Padihn, karadan ve denizden Engrse Macaristan sefer
hazrlnda olduu bildirildi. Sava iin btn hazrlklar yapld, ordu topland.

Sultan Mehmed Han babasna, kfirlerin ok sayda ordu ile Engrsten
slm memleketine saldrdn, mminlere elem geldiini anlatan bir mektup
gnderdi.

16a] Doudan gne doup sabah olunca, cihna yeni bir fetih grnd. Zaman,
din Padihnn baht iin cihn imnla nrlandrd. Engrs h, fkeyle ks
aldrd. Sava aletlerinin sesinden dnyann fign kt. Sonra, kalpgh ve
cenahlarn dzene sokup lt ve uzzadan medet umdular.

Sultan Murad, hazrlklarn tamamlandn grnce ksler alarak savan
balamasn istedi. Savalar, Padihn baht iin saf tutup sava iin izin istediler.
Padih ellerini ve gnln ap Kur'n- Mecid'den bir yet okuyup dua etti.
Ardndan: Fetih ve zafer ifti, cmlenizle yr olsun dedi.

16b] Pehlivanlar, Padihtan izin aldktan sonra sava meydanna kotular. Yanko,
mert yiitlerin meydna ktn grnce, kendi tarafndan da savamak zere bir
kiinin meydna kmasn istedi. Yankonun da ok gl savalar vard.
Bunlardan bazlar ok nlyd.

Kraln ordusundan zrhla kapl bir sava meydna kt. Belli ki, bir gruhun
bayd. Arslan gibi sava meydnna ilerledi.

Padih tarafndan ise Mehmed meydna kt. Zrhn giyip silhlarn
kuand.




21
17a] Grz, kement, yay ve klla kuanmt. Bir arslan gibi meydna karak
kfire kahr ile bakt. Kfir, derhal ar bir grz ile hcum etti. Mehmed, bu saldry
siperiyle geitirdi. Her iki serdr, tekrar birbirine saldrd. Mehmed, melna
yetiince klla bana bir darbe indirdi. Kl sinesine kadar indi. Ayn klla
dmann merkezine doru atld. Dmann belini kran darbeyi gren slam
ordusu17b] kl ekerek hcma getiler. Her iki taraf birbirinden o kadar ok
ldrdler ki, kafalar ayak altnda ve ayaklar kafa altnda kald.

Savata Padihn nezdinde bulunan malumt sahibi bir zt durumu yle
anlatt: Varna taraflar batan sona laleler gibi kana boyanmt. Cephelerin birini
ayakta tutan Karaca
20
, gzel hylu ve gl birisiydi. Halm, selm ve tatl dilli olan
bu zt, gllyle n almt. Sal sollu her saldrnda batl kfirlerden bir
gruhu eksiltiyordu. Karaca bir ara kendisini dmann kalbine att savaarak
Yankonun ok yaknna kadar ilerledi. Yankoyu ldrmek iin peinden at
koturdu.18a] Bu srada sa taraftan bir dman atls sessizce ona yaklat.
Karaca'nn atn ldrerek yere indirdi. Karaca, yaya olarak savap ok sayda
dman cehenneme yollad. Sonunda bir kfirin uzaktan frlatt okla ehit oldu.
21


Byledir dnyann adeti, kimseye vefa gstermez. nsan zm dallar gibi
bytr sonra bir rzgrla yerlere serer. Dnya sofrasna alma, menzil uzak yol ise
uzundur.

Ktlerin kara yz ve baht gibi gece karanl knce her iki taraf da
dinlenmeye ekildi. Bununla birlikte, her iki taraftan ufak arpmalar sabaha kadar
srd. Baz tfek patlamalar sabaha kadar mtemadiyen duyuldu. 18b]




20
Anadolu Beylerbeyi Karaca Bey olarak da kullanlmaktadr.
21
Karaca Bey'in Varna'da ehit dmesinden sonra, sancak beyi olan zgr olu sa Bey Beylerbeyi
olarak yerine gemitir. Kaynak; nalck-OUZ, Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn, s.
97.




22
2.10.-nc Gn Savalarn Devam ve Kfir Ordusunun Yenilgisi
22


Sabah aynas yz gsterince, sevgi arayan dnya sevindi. Gne yz
gsterince, sevgi nrlar grnd. Nml davulcular da sava daha da sttlar.
Haykr ve naralar ge ykseliyordu. slam ordusu tekrar dzene koyulup, cihn
yaradan Allahtan fetihler istendi. Keykubd ve Sm gibi olan Rm gz-savalar
kol kuvvetlerini altrarak savaa baladlar. Dnyay yaratan Allah'n yardmyla
batl kfirlerden epeyini ldrdler. yle ki, vd ve l llerle doldu.

Kral ve Yanko'ya bal kavim, kuzeyden ve gneyden tekrar yolu kapatp
mmin savalara ok sayda zayit verdiler; yukardan ve aadan
Mslmanlarn sa ve sol kanatlarn krmay baardlar.

ehinh, etrafna ordu ndegelenleri topland bir hlde kalpghta
duruyordu. 19a] Kfir ordusundan Kral'n bizzat kendisi sava meydnna at
koturdu. Kfirlik znnr ile belini skca balam, zerine altn ilemeli bir
Haftn
23
giymiti. ift kl sana ve soluna balam, yaynn yan sra eyerine
balanm bir de ar topuzu vard. nenin kuma deldii gibi zrhlar delen yze
yakn oku da tirkeine atm vaziyetteydi. Cehlet kadehinden arap ierek kendine
kbetten bir de kap amt. Tc ile epeyi sarho, aklsz ve habersiz bir hlde
savaa kotu. Bindii at, rzgarla yaracak hzda ve savata da fl kadar kuvvetliydi.

Kral, eceli de ona yolda olduu hlde slm ordusunun yaknna geldi. Ne
ho demi pk-dn Firdevs
24
ki, cn bahedenden kendisine ferin olsun: "Hayat
kararm kimse hep o dorultuda hareket eder." Kral, elinde bir kl sarho bir
vaiyette meydana gelince, 19b] Sultan Murad'a yle seslendi: "Ordu ba benim
meydnma ksn. Sadece ikimiz bir birimize kar savaalm. Eer Murad'a kar
muzaffer olursam, dnyada muradma ermi olurum. Eer de o glip gelirse,
skender'in mlkn ona brakrm."

22
Btn kaynaklarn aksine Varna Sava'nn bir gn deil, gn srd anlatlmaktadr.
23
Sava srasnda giyilen bir tr zrh.
24
ehnme yazar.




23
Kfirlerin sava iin bel balayan Sultan Murad, bunlar duyar duymaz atn
meydana srecekti ki, Hzr'n lyas adn verdii biri sava zrhn giymi bir
vaziyette meydana kp dolat. Heybetiyle dmann kalbini sarsyordu. Sonra,
arslann bir akaln yanna yaklamas gibi Krala yaklat. ok keskin olan klcn
karp 20a] cihn ondan temizlemek zere Kral'a atld. ok da dilver olan Kral,
zerine gelenin maharetini grnce siper ekerek bu saldry atlatt. Lanetli Kral,
topuzu eline ald. Fakat bu hamlesi mzrakla reddedildi. ki merdne mert savaa
devam edip keskin kl ve baltalarla yzlerce defa hamle ettiler. Ancak, biri
dierine kar zafere ulaamadlar. O zaman, cihn grm Sultan Murad gnl elini
duaya ap:"Ey kaint sahibi Hayy-i Kadm! leme kar Gafr ve Rahimsin. Bu
mmine ltuf ve yardmnla fetih ve zafer baheyle" dedi. Sultan bunu syledikten
sonra gayptan yle bir ses geldi:"Nasrunminallahi ve fethun karb, fe enzele al -
nekum, y garb."

Gen Hzr
25
aslan penesinde, kfirin pes etmeyeceini grnce, 20b] Kral'a
doru nden atn srd, kemerinden yakalad gibi bir zorlamayla atndan koparp
havaya kaldrd. Oradan da yere akp atndan indi. Koyun keser gibi ban kesen
ordu komutan, kesik ba : " Dmanlarnn sonu byle ola!." Diyerek Padihn
aya altna att. Padih da ona ok varlk verdi. Padihn emriyle kesik ba bir
mzran ucuna taklmak suretiyle sava meydannda dolatrld.

Padih, ordunun sadan ve soldan kl ekerek dmana doru
saldrmasyla balayp gece iki gndz sren sava boyunca atnn srtndan hi
inmedi. nc gn leden ikindi vaktine kadar dman ordusundan hadsiz
hesapsz adam ldrlmt. Bu srada, ordu kran kumandanlarn n hamlesiyle
kfirler batan sona krlp tamamen dald.

Allah'n yardmyla 21a] epeyce ganimet elde edilip herkes zengin oldu.
Bylece, ordunun gcne de g katlm oldu. Kendisine selam ve salavat olsun;

25
Ordu komutan olarak da kendisinden bahsedilen (20b), ahabeddin Paa'nn yaknlarndan olan
Uzun-kar olu Hzr Bey olarak da kullanlmaktadr. Kaynak; NALCIK-OUZ, Gazavt- Sultn
Murab b. Mehemmed Hn, s. 98.




24
Server-i kaintn hicretinden sonra bu fetih "Hurrem" (hicri 850)
26
oldu. Cihn her
lahza huzr buldu.

'-- _-,= -~ _-- ,- _-
_- , ~-'- _-,= '|=

Oradan, temiz soylu ehinh'n
27
yanna sevinli olarak yola koyuldu. Din
ehinh bu haberi duyunca, babasnn yanna doru hareket etti. zzet ve ikrmla
ehre gtrd. Dnya ehli ona ferinler syledi. Siyavu ve Keykavus gibi birlikte
oturup erbetler itiler.

Ya Rabb! Din-perest Padih hep byle sevinli olsun.

2.11.-Venedik Kralnn; Kraln lm Haberini Duymas ve Gemiye Binip
Kamas

Venedik Kral, slam fethinin tekrarland haberini duydu. Lanetli Kral'n
hzl bir ekilde ldn ve ordusunun asl var olmam gibi yok edildii haberini
duyan Yanko, her eyini brakp kat. slam ordusu, kllar ve baltalarla epeyini
yakalad, ounu da ldrd. Kfir byklerinden kimse kalmad gibi, ok sayda
ganimet ele geirildi. O ehir ve kasabalarn ou ele geirilip dier memleketlerin
yolu fetih iin alm oldu.

Ele geirilen blgelerde sa'nn adetinde kimse kalmad; Muhammed
aleyhisselam'n dinine geip o vilyet tamamen Mslman oldu. Yanko, Gelibolu
Sava iin gemilerden indirdii askerlerinden ok azn tekrar gemiye bindirebildi.
Yelken ap cehennem ehlinin Sakar'a gidii gibi katlar.

Eer varsa ehriyr'n dmanlar, hayatlar boyunca hep bu kbette olalar.!

26
Burada 1446 olarak verilen Varna Savann cereyan tarihi, dier kaynaklara gre 1444'te vuku
bulmutur.
27
Eserde II. Mehmed'den hep ehinh unvanyla bahsedilmektedir.




25
2.12.-Habercinin Gelmesi ve Hocack Kfirlerinin Geldii ve Mslmanlar
Harab Ettii Haberini Getirmesi.
28


Dnya aylarnn en yals olan Ht (Balk) Hamel ayna clus etti. Tarih,
Yunus gibi Ht'un iinden kt. Arap: "Ke'l-berre Mevt" (;- ,--) dedi. 22a]
balkdan balk kap Musa geimi iin obanl seince, tekrar havalar mutedil
oldu, iekler topraktan ba gsterdi; gl, lale, zambak ve boyotu tekrar toprak ve
amurdan kverdi. Dnya, cihn sahibi ve can bahedenin yardmyla cennet gibi
oldu. Bu sefergller, det dile gelerek blble:" eimme terennm be-ku'l
Habb" ( _~- -,- ~ ~--=- ) diyordu. Btn aalar yeil elbiseler giyinip, yeillikler
iir sylenen yerler oldu ve blbller de nedm. Cihn, cennetten bir ba gibi oldu.

O zaman bahtl Sultan skender'in yerine tahta oturmutu. Baba, dier
byklerle beraber Padih'n hizmetindeydi. Btn akll kumandanlar ehinh'n
szn dinlerdi.
29


Hl byleyken, anszn kapdan bir haberci gelip Padih'n nnde eildi,
ehriyra du ve senlardan ettikten sonra 22b]:" Hocack Hisar diye mehur olan
yere, Freng memleketinden bir ordu gelip ehl-i slam ile savap mminlerden pek
ounu ehit ettiler. Yaplacaklarn en iyisini elbette Padih bilir." Dedi.


2.13.-Sultan Mehmed Gz ve Sultan Murad Han'n Hocack Hisar Savana
Gitmesi

Hsrev, haberciden duyduklarna ok hiddetlendi. Tab epey snp
gadapland. Sonra Sultan Murad'a yle dedi:" Pehlivanlarn ba! Her taraftan
orduyu ar. Kfirlere doru savaa kacam. Freng beldelerinin hepsini alp g

28
Burada takdim-tehir yaplmtr.
29
Dier kaynaklarn aksine, II. Mehmed'in babasn bizzat kendi isteiyle ard ve bakumandan
tayin ettii anlalmaktadr.




26
ve hile ile n salacam. Ehl-i Freng iklmini yle bir hle getireceim ki, kimse ta
stnde ta bulamasn."

Sultan Murad, Cihn h'ndan bu szleri duyunca yzlerce ferin syledi.
Sonra yle dedi:" Elhamdulillah ala klli hl ki, 23a] Allah bana her bakmdan
ekmeliyyet sahibi bir evld verdi." Ondan sonra, Rm iklminin siph-dr her
blgeye mektuplar yollad, her memleketten bir ordu talep etti. Gelen ordulara da
epey hazine ve altn datt. Padih'a :" Senin tcna cihnn ihtiyac var. Bu byk
orduyla kfirlerin gazsna git. Byk hakanlar gibi gittiin yerlerden zaferle dn.
Bundan sonra, mrm yettiince senin hizmetine bel baladm. Bu gazya da birlikte
gidip kfirlerin nn keselim. Bat diyrn yle bir hle getireyim ki, gelecekte hep
bundan sz edilsin."

Soylu ehinh oradan sevinle ayrld. Emrlerden birini memlekete brakp,
sefer iin alem at. Kfirlerle gaz iin gtrd byk ordu, hzl bir ekilde
hareketle nihayet 23b] zaman ehlinin dilinde Hocack Hisar eklinde mehur olan
mevkie ulat.

Bir tarafnda da, dier tarafnda nehir olacak ekilde yaplan ehir,
nimetlerle dolu ve ok zengin idi. Ayrca, ok yksek ve dayankl sr ve hisrlarla
korunuyordu. stihkm bakmndan benzeri daha grlmemi ve Hayber ondan ufak
bir parayd. Her iki kulenin yerden irtif yz admdan da fazlayd. Sayca ne kadar
kulesinin olduunu syleyemem ama, hendeinin dibini, ok derin olmasndan
dolay bugne kadar kimse grememitir. Hendein geniliine gelince, ikiyz
naldan belki de yz nal kadar fazlayd.

Sel gibi akp gelen ordu hemen kapya dayanp kuatmaya baland. h, da
tarafna otan kurup dmana tantanasn gsteriyordu.

Ertesi gn din Padih'nn bayra hverden (doudan) dounca 24a] mavi
kubbeden dnya dolaan komutan(Gne) grnd. Padih, iin ustalarna sayszca




27
grlt tfei (Rad Tfek) dkmelerini
30
, byle bir kapy grltsz ve tasz bir
savala alnamayacan syledi. O zaman, Grlt tfei iinde usta olanlar, Kardir
ile kuruna bakr kartrdlar. Bu karmdan da Grlt tfei (top) dktler. O
anda, dnya grm Sultan Murad, soylu Padih'n yanna geldi. Padih'tan sava
iin kslerin alnmas emrini vermesini istedi.


2.14.-Sultan Mehmed Han'n lk Defa Hocack Hisar'da Harb Etmesi

Saadetli sabah doudan doup felee ykseldi. Dnyaya nrlu bayran ap
koyu karanl cihndan dlad. Gnein tesiriyle gkyzndeki yldzlar yok olup
gitti. Onun nruyla kara ve deniz baka bir feyz buldu.

O an Rm ve Rus ehinh, gaz iin derhal ks aldrd .24b] Naralar ve
barlmalar ge ykseliyordu. Grltden adeta dnya paralanyordu. Kslerin
vzndan sanki bu khne mlek devriliyordu.

ehinh'n ordusu kalkp sava aletleriyle sslendiler. Zrhlarn giyinip
balarna demirden klh taktlar. nl ordunun kahramanlar her taraftan srlara
doru yrdler. Hemen savaa balanp her taraftan Grlt tfeklerinin talar
srlar dvmeye balad. Talarn isbetiyle srlarn baz ksmlar yerle bir oldu.

eride bir kfir vard ki, bu kavmin bayd. Kfirleri cesaretlendirmekle
meguld: "Bugn iyi savamazsanz, yarn ok ve talarla lrsnz. Mslmanlar,
bu itibarsz kavmin kkn tek bir savala kazr diyordu. Bunlar duyan kfirler,
onun byklne hrmeten, 25a] Mana bakmndan en ksa hliyle yle dediler:
"Bize ve bizim topluluumuza ment ve uzza yardm etsin!


30
Nshada hep Ra'd-tfek olarak zikredilen silah, Farsa szlklerde bir nev havan topu olarak
belirtilmektedir. Ra'd kelimesinin karl ise grltdr. Eserde, kimi zaman mancnk iin de ayn
ibarenin kullanld anlalmaktadr. Osmanllarda Topuluk hakknda bilgi iin bkz.: Yusuf
HALAOLU, Osmanllarda Devlet Tekilat ve Sosyal Yap, s. 53-54.




28
irkin bir heyl gibi, kara gece yzn gsterince yldzlarda hile ile
gnein yerini almaya altlar. ehinhn ordusu da dadan aa indi.
Kahramanlar ve ordu kumandanlar dinlenmeye ekildiler. Uyku ve dinlenmeyle,
dnyann btn asyii geri geldi.

Seher vakti herkes uyannca, sava iin tekrar hisarn dibine doru kouldu.
Savan balamasyla beraber srlara da ta yamaya balad. Kfirler, savala
birlikte sonlarnn yaklatn grnce birden kanlar kaynamaya, comaya balad.
25b] Bu hareketlenmeyle Mslmanlarn zerine epey ta ve ok frlatld.
Mminlerin ou kfirler tarafndan ehit edildi. Mminler tarafndan da, gavur ve
Yahd kavmine ait ok sayda kelle, asl olmamasna yok edildi. Bu savala epey
bir zaman geti. Fakat, yek dierlerine muzaffer olamadlar. Tam bu srada snrdan
gnderilmi bir haberci geldi. Gen Padihn elini pp ona: "Rm ve Rs Hsrevi!
Gl ve yeni bir ordu Engrs'ten geldi. Yz trl ktlk iin Tuna suyunu
getiler. Biri Lekbn dieri Uskurus ki, Despot ve Alman nin ve inancndalar.
Dier ahlar da Kral ve Yanko olup gavur Paiye ile birlikteler. Bilgilendiiniz gibi,
durum bundan ibaret din hmz." 26a]


2.15.-Sultan Mehmed'in Haberi Gizli Tutmas ve Kal'ay Aldktan Sonra Kral'a
Kar Savaa Gitmesi

Rm kliminin sahibi, ho olmayan haberleri duyunca, nce dinin mertlerine
yle hitabetti: "Bu haberi kimseye sylemeyiniz. Bu durumu kimse bilmemeli. nce
bu kapy savala amalyz. Freng ve Yahud'un farkn sylemeliyim. Bu kal'adan
epey varlk alp orduma altn datmalym. Sonra hzl bir ekilde buradan geerek
Alman ve Legban ve gavur ile Yahud'a gideriz. Ar topuz, kl ve oklarla bu
kavimden st ien ocuk dahi brakmayacaz."

Ertesi gn ufkun taze gelini yzndeki tutuu refedince, doudan daha bir
parlak olarak kt. Hsrev, Rm ve Ruslara, her taraftan davul ve ksler almalarn,
kahramanlarn sava iin kuanmalarn, artk bu almaz kapy amalarn syledi.




29
Annda savaa hazr bulunan cesrlar 26b] sava meydanna gittiler. Zeki yiitler ve
iin adamlar, sadan ve soldan Grlt tfekleriyle saldrdlar. Pehlivanlar her
taraftan gelerek kulelere merdiven dayadlar. Kala etrafndan ok ve baltalarla
kfirleri batanbaa krdlar. Ok talar, Mhre Tfei ve klla Freng kavminden
ounu ldrdler. Pk, can baheden ve cihn sahibi Allah'n yardmyla kapdaki
kfirleri helk ettiler.

h'n yiitleri kapy alp derhal yoldaki topraklar gibi yaptlar. Yiitler o
hengmede, her taraftan kadn ve erkek esirler aldlar. O kavmin, kumandan asker,
gl-gsz, byk-kk epeyini ldrdler. Ondan sonra iin ehillerinden bir
Emir, ah'n yanna geldi. Cihn h'ndan kalay istedi. stei duyan Padih, epey
Trk ve Krd ile kalay o yal yiide verdi. Ona 27a]: "Serhad ve snr tut ve
merdne ol. Blgenin emni ve evin bekisi ol" dedi. Sonra iyi hasletler sahibi
ehinh, Kral ile alakal ile ilgilenmeye balad.


Syle Kif! Byk Padih,
Legban ve Alman'a neler eyledi.


2.16.-Sultan Mehmed'in II. Kral ve Yanko ve Emirleri ve Kafirlerle Harp
Etmesi

Seher vakti, altn nrlu Cemid, kuyunun dibinden kan Yusuf gibi ge
ykseldi, dnyaya nr datt. Allah telnn yardmyla drdnc arktan cemlini
gsterip inan hazinesini Padih'a bahetti.

Kt dnceli Baiye, durumu Kral'a izhtan sonra yle devam etti:
"Orduyu hzl bir ekilde Kosova'ya gtrp orada beklemeliyiz. Padih orada
bizimle savarsa helk olacaktr. Orduyu Kosova'ya gtrmeliyiz."






30
27b] Kral, her bakmdan kemle ermi olan yal yardmcsndan bunlar
duyunca:"Neresi daha iyi olacaksa ordu oraya gesin" der. Baiye, Mslmanlara
zarar vermek iin orduyu Kosova'ya doru sevk etti. Bu grh, gittii her yerde
Mslmanlara cihn daraltt, canlarndan bezdirdi.

Frenk memleketi tarafndan sayca epeyi ok olan ordunun Kosova'ya geldii
haberi Cihn h'na ulat. Akll Padih, meclisi toplayp ileri gelenleri ve cihn
bu durum hakknda bilgilendirdi.

Hareketi bildiren davullar alnp ordu hzl bir ekilde Kosova'ya doru
ilerledi. Henz az-ok ilerlenmi iken iki ordu kar karya geldi. ki ordu
demeyeyim; kl, ok ve baltalardan olumu iki deniz. Bu tarafta sanki maherde
kyamet ehli harolunmutu. 28a] br tarafta ise, bir birine karm karncalar ve
ekirgeler gibi yeccler vard. Her iki ordu da saflarn tanzm ettiler ve
ordughlarn kurdular. slam yiitleri ve Freng ehli sava iin kuanp kalpgh ve
cenhlarn dzene soktular. yle ki, ova keskin klllarla dolmutu.

Despot'un yardmclarndan ok mehur bir sava vard. Vcdu zrhlarn
iinde adet kaybolmutu. Hiddetli ve ateli birisi olup, sava iin gereken letleri
alm, kendisini lme hazrlamt. Humn ve sfendiyr gibi sava mertleri
meydana kt. Aydan dier aya yetiecek kadar toz kararak meydanda dolat. O
anda, Padih'n kalpghndan flten gibi bir svr karlamaya meydana atld.
Arslann yreini paralayacak kadar gl ve cesur idi. Rzgarla yaran bir ata
binmi, 28b] kl ve yayla donanmt. Her iki ordu bu iki kahramann savan
seyrediyordu. Mmin, aniden atakla onu atndan indirmek istedi. Fakat, kfir buna
izin vermedi. Sabahtan le vaktine kadar sren ekimenin sonunda, takdr-i ilh
ile, ecel ie koyuldu. Kfir, var gcyle yle bir topuz indirdi ki, mmin gencin
kafas paraland. Pk rhu cennetteki hr ve glmnlara doru gitti.

Bundan sonra iki ordu hzla birbirlerine doru ilerleyip, tereddtszce
ldrmeye baladlar. yle bir sava oldu ki, tilkiler arslan kesildi. Her iki taraftan da




31
o kadar ok l vard ki, btn l ve vdi kanla boyanmt. Kl, ok ve mzraklarn
sesi yedi kat ge ykseliyordu.

29a] Ancak, dmann oku birlikleri uzaktan frlattklar oklarla mminleri
kryordu. Nitekim, Mslman ordusunun sa kolu krld, bulunduklar mevki
kaybedildi. Mminlerden epeyi sa cenhta ldrld.

Sa kolu kran dman ordusu kendi merkezlerine dndler. Sultan Murad'a
bal kuvvetlerin iinde ok cesur biri vard. Sultan'n kapsnda makam sahibiydi. O
pl-tenin ad Karaca idi. Hss u mmn nezdinde ok mehr biriydi. Karaca
31
,
hizmetinde bulunan birliiyle kfirlerin yolunu kesti; cenhtan Behram- bn gibi
karak dmann zerine atld. Hangi tarafa ilerlediyse epey kafay vcuttan ayrd.
Yiitleri de, o arada kfirlerden bin den fazla ldrdler. 29b] Kfirlerin malub
olduu bu savata, baz ordu balar alnp gtrld. Karaca, klc ve yayyla epey
saldrdan sonra kalpgha dnd.

Gece olup dnyaya dnen ay gkyzne knca, her taraf Abbas gibi
giyindi. Utarid Yldz dnyann aydnl zerine karanl rtt. O anda Cihn
Padih, akll Red'a
32
ta ve grlt tfekleriyle sava srdrmesini syledi.

Padih'n emriyle Red, Grlt tfeinin bana gitti. Sf kibrit ile barudu
grltnn iine dkt. Buna ta ve tahta karm da ilve etti. Atei yukardan
aaya indiren acayip bir fitil de zerine koydu. Fitile ate yaklatrlnca cihn
sahibi yce Allah'n emriyle kibrit ve hm baruttan dnyay karartan dumanla birlikte
yksek bir grlt kt.

30a]
33
"Gaz niyetiyle batya doru gitmek istiyorum. Byklnle lutfedip,
doru cevap olarak ne sylersin?"

31
Daha sonra Rumeli Beylerbeyi olan Day Karaca Paa olarak da kullanlmaktadr. Kaynak;
NALCIK-OUZ, Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn, s. 99.
32
Grltc-topu, grlt tfeini veya havan topunu kullanan ahsa deniliyordu.




32
Bu kssay duyan Sultan Murad, hemen altn tcn bana koydu. Tahtndan
n ve evketle kalkarak Din ah'nn yanna gitmek iin sefere hazrland. Toplad
ok byk bir ordu ile de harekete geti.

Tal Sultan Murad, Gelibolu Suyu'nu geerken, kfirler gemilerle sa ve
soldan yolu kapattlar. Bundan sonra Sultan da ve l aarak Gksu Nehri'ni
gemak durumunda kald. Sonunda Padih'n yanna ulap hizmetine girdi.
Yzlerce ltuf ve izzetle her lahza h namaza gtryordu.

Bilgili ve yal pr, byklkle aha (Sultan Mehmed Han'a) u szleri syledi:
"lemdeki hlar, kl ve baltayla dnyay batan baa aldlar. En iyisi
beklemeksizin kfirlerle klla konumak lazm."

30b] Ne kadar ho szler syledi, yal ve sekin adam evldna: "Dmanlarn,
etrafnda ba gsterince, onunla klcn konusun. Dmann sorularna en iyi cevap
kltr. Cihn mlk bir gelin gibidir. Ey oul! Onu klla yanna alr, klla
yannda tutabilirsin."

Babasndan bu hadisi duyan Hsrev, cevben unlar syledi: "slm'n
dman olan grh ne evikten, ne de demirden yaplmlardr. yi i yapan oku ve
mzrakllarm var. Klla kfirlerin kkn kazrm."

O zaman Sultan Murad, durumu vezirlerine anlatp orduyu hazrlamalarn ve
mevcdu h'a arz etmelerini syledi.

2.17.-Sultan Mehmed Gzinin Kendi Ordusuyla Sultan Murad Han' Savaa
Gndermesi

Herkesce emseddin diye bilinen ince grl ve akll birisi yle nakletti:
"Nml ehinh, yzbinden fazla bir orduyla harekete geti. Bu saynn yzbini

33
Burada sayfa eksiklii var. Her ne kadar nshadaki sayfa numaralar doru sray takip etmekteyse
de, konu akndan ifadenin dk olduu anlalmaktadr. Anlalan, sayfa numaralar daha sonra
ilave edilmitir.




33
emrler olup hepsi bilgili insanlard .31a] Krkbini de Sultan Murad'n Hassa
genleriydi. Aknclarn says da yz bin olup hepsi naml ve savayd. Savata
ok maharetli olan Garipler de elli bin olup, sava iin zrh ve dier arlklarla
donanmt. Bir elinde mzrak ve yay, dier elinde ise kl ve topuz tutarlard. Hepsi
sava iin tirkelerini okla doldurmutu. Bu grhun saldrd dmanlarn gnl ve
d kopard. Gezi iin dadan geince, adeta da grnmez olurdu."

Byle muzaffer bir ordu ok hzl bir ekilde ehinh'a sunuldu. h, byle
hazr bir orduyu grnce Sultan Murad'a binlerce vg yadrd. Sultan Murad da,
gen ve bahtl Padih'a binlerce fern syledi.

Ertesi gn doudan alan gne batda gizlenince, nbeti devralan ay nruyla
dnyay ssledi. 31b] Ordu uykudan uyanp sava hazrlklarna balad. Varl
dnyaya lazm olan cihan sahibi, gnlnn paras oluyla vedalat. Sultan Murad,
ordusuyla gazya giderken ehinh Edirne'ye gelip tahtna oturdu.

Dier taraftan, snr bekisinin gndermi olduu haberci, gen ehinh'a
baz haberler getirdi. Haberci, Padih'a: "Zafer, dmanlarna kar dima seninle
olsun. Saadet, gece ve gndz yannda bulunsun. Rm ve Rus Hsrevi! Yanko ve
Engrs ordusu dima Sava peinde olan kralla birlikte Tuna nehrini geerek
Varnaya ulat. Mmilerden epeyini yakalayp balarken birounu da ehit ettiler,
krdlar. Durum byle. Yaplacaklarn en iyisini h bilir" dedi. 32a]


2.18.-Sultan'n, Kral ve Yanko Savana Gitmesi ve Varnada Karlamas

Soylu birisi hikayeyi yle nakletti: "Snrdan gnderilen haberci, Padih'n
yanna gelince yukarda bahsi geen hikyeyi anlatt. Kfirlerin, blgede yaayan
mminlere zulm ve adaletsizlik yapmasndan Padih'n haberi oldu.

Sultan Murad, hikyeyi duyunca derin bir ah ekerek titredi. Ate gibi kzd,
kan beynine srad. O zaman Rm ve Ruslara yle dedi: Engrs'e gitme yolu




34
bize grnd. Bir olan ve hep var olan Allahn yardmyla kfirlerin yolunu
keseceim. Yanko ve kavminin kkn kazyp, lanetli Krallarn atete yakacam.
Kfir vilyetlerini batan baa klla alt st edeceim. Anlalan, Ensrsn banda
havalar ykselmi. Demir topuzumla dveceim.32b] Geleneksiz ve grsz olan
kfirlerin kliminde, szn ksas, bd yer brakmayacam."

Akll ve grl vezirler, ehinhn szn dinleyip: "En gzeli,
Padihmzn sylediidirdediler.

Dier gn, ufkun tze gelini dnya zerindeki karanl defedince, dnya
yeniden aydnland. Aydn ehinh, isbetli grnyle hareket davullar aldrd.
Hayy ve Cell olan Allahn yardmyla cesrlarn ordusu h ile beraber Varna
taraflarna yrdler.

Sultan Murad, Varna taraflarna ulalnca bir dilek tuttu. Allaha tevecch
ederek: "Ey gnei ve ay karan! Kullara fetih ve zafer baheden sensin. Eer,
Kayserin tahtna oturan iyi kalpli hn baht ve devleti yver gidip cihn
mlklarna balk ederse, 33a] bahtnn hrmetine, sayca ok olan dman bu
savata krlsn dedi.

Aydn grl ve tedbirli Padih- Cihn-taleb", blgenin krnda yer tuttu.
Otann kubbesini de annda gne ve ay gibi ge ykseltti. Sayca ok olan ordusu
da etrafnda yerini ald. Dman grhunun kanna pusu kurar gibi, dan eteinde
oturarak rahat ettiler. O anda ran memleketinden ehinhnn yardmna bir ordu
geldi. Her biri zrhlarla kuanm, boylar semya ykselmi, savata Rstem ve
Sohrap gibi n salm, kl ve ar topuzlarla epey ordu krm kimselerdi.
Feridunun soyundan olan ve cihnn kendisini Mehmed
34
diye
isimlendirdii bir gen bu kavime ncyd. Gzel grl, iyi hylu ve tatl
szlyd. Savata, gaz akyla ad ve nmsunu boynunda tard. Dmann
kalbine saplayaca yz ubuk oku tirkee atmt.33b] yle bir yay vard ki,

34
Nibolu Beylerinden Firz-olu Mehmed olarak da kullanlmaktadr. Kaynak; NALCIK-OUZ,
Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn, s. 107.




35
ektiinde her kesinden ses kard. Rzgarla yaran bir ata binmiti. At o kadar
hzlyd ki, kou annda kard toz aya kadar ykselirdi. Dier kahramanlar da,
onun ihsnyla, emirlerini balarna ta etmilerdi.

Ba dik yiit, ahn yanna varnca ayana kapand. ah da onu namaza
gtrd. Dua ve senadan sonra Rm Padih'na: Btn cihnn tahtn ssleyen
padih! Cemin mlkne Padihlk sana olsun ki, Kayserin yerinde skender
gibisin dedi. htiml Padih, genci, altndan yaplm krsye oturttu. Padih,
ordu arasna yeni gelen zmreye Garibn- Leker diyordu.

Syle Kif! Durum nasl oldu?
h ve Kraln karakollar
35
arasnda.


2.19.-Sultan Murad ve Kral'n nc Birliklerinin lk Defa Harb Etmesi

Savata bizzat Padihn yannda bulunan, cihn grm ve iin mertlerinden
bir pr 34a] vard. Hzr
36
adnda ve yeil hatl ve lyas grlyd. Hakikaten de
lyas ve Hzr gibi yol gstericim oldu. Bu zt, Padih'n Kral'a ve Yankoya neler
eylediini batan sona yle anlatt: Kfirler yaklat an, ordunun kard tozdan
deta dnya karard. Kfirin ve Padih'n nc kuvvetleri karlanca her iki
taraftan, epey kfir ve Mslman kl ve baltalarla ldrld. Kfir ve Yahud ordu
bakan mminlere el uzatnca, mminlerin ordusundan bir kii keskin klc ve
siperiyle ilerledi. Orduyu ayakta tutan bu zta Karaca deniliyordu
37
. Fakat, bu
savata bat gavurlarndan bir svari onun karna kt ki, sert yapl ve zrhlarla
kapl olup kl, mzrak, ok ve sng ile mminlerin ordusundan epeyi ldrmt.
Zamann pehlivnn dnyadan silmek iin zehirli klc kard.

35
Eserde, nc birliklerinden karakol olarak bahsedilmektedir.
36
Daha nce ad geen Uzun-kar olu Hzr Bey olmaldr. Filibe'nin 20.km. Kuzeyinde Uzun-Kara
yer ad ihtimal onun adndan gelir. Kaynak;. A.g.k., s. 98.
37
Karaca Bey, Varna savanda Anadolu Beylerbeyi idi. Kaynak; . Hakk UZUNARILI, Osmanl
Tarihi, s. 435 vd.




36
34b] Nml nder Karaca, onunla savaa balad. Siperiyle saldry geitirdikten
sonra kfirin kemerinden yakalad. Hayy ve Vedd olan Allah'n yardmyla gavuru
eyerden kapt. Eyerden kaldrd gibi yle bir yere arpt ki, adeta beyni alnndan
fkrd. Ban kesip mzraa takt. Sonra savaa azmedip tekrar meydana kt.
Kl, mzrak ve ar topuzla kfirlerin nde gelenlerinden epeyini ldrd.

Dier korkusuz yiitler de sayszca kfir ldrdler. O savata Padih'n
ordusundan da epeyi mmin lmt. Sava, akam vakitlerine kadar bylece srp
gitti. Fakat, kfirlerle mminlerin sava bitmedi. Gece bastrnca davulcularn nbet
almasyla ordu karargha topland.

Sava alan her tarafyla kesik ve kopuk ba, el, ayak ve vcdlarla doluydu.
Gece ve gndz birbirinden ayrlnca Mslman ve kfirlerde yekdierlerinden
ayrldlar. Her iki taraf da dinlenmeye ekildi 35a]. Cesur ve yrekli komutanlar
Padih'a sava raporunu verdiler. Din Padih' raporu dinledikten sonra hepsine
ferinler yadrd. Ondan sonra orackta dinlenmeye koyuldular.

Anlat Kif rneklerle tekrar,
Dnya grm h ve Kral'n savandan.


2.20.-Sultan Murad'n Yanko ve Kral ile Harbi

Dier gn dounun hkmdr, cihngrin klc gibi parlayarak dnyay
aydnlatt. Zulmet dzenini dnya zerinden uzaklatrp her taraf nurlandrd.
Yusuf'un parlak ehresi gibi gkyzne ykseldi. Gecenin Zelihas ise perde
arkasna ekildi. Dnyaya gndzn turuncusu gzkrken gecenin turuncusu ise
yok olmaya balad.

Rm ve Rus Padih' gaz azmiyle ks aldrd. Sava alannda saflar
dzene sokarak bir bakma da dmana ordusunu arz ediyordu. Yiitler sava iin
kuanp bellerini skca baladlar.




37
35b] Sultan, dmann kalbine vurabilmesi iin sa kanad Bedirhan'a
38
emanet etti.
Sol kanad ise, sava meydannda mert bir yiit olduu iin Davud'a
39
brakt.
ehinh ise bizzat ordunun kalbinde yer ald. En n safda ise elleri kll Garibler
vard. Ordu bylece dzene sokulup Allah'tan huzr istendi.

Dier taraftan, Kral kuzey ve gneyden olmak zere ordusunu dzenledi. Sa
kanad ordunun ba olduu iin Yanko'ya teslim ederken, sol kanad da dier bir
kfire, ki zamannn en iyilerindendi, teslim etti. Kendisi de slm ashb Padih'nn
yapt gibi ordunun kalpghnda durdu. O zaman nml ve namuslu yiitler sava
ksleri aldrd. Zurnalara flenince, sesi bu khne mlein iinde nlad. Maherin
sabahnda safrin (surun) sesi gibi her taraftan feryat ve haykrlar ykseldi.
Padih'n merkezinden, ordunun gz ve nru olan bir svari ileriye kt. 36a] Bu
zt, yksek makaml byklerin soyundan gelmekte olup ad Davud idi. Ate gibi
ge duman ve tozlar ykselterek meydana kp tur att. Srtnda yay, eyerine de
ar grz balyd. Dmanlarn belini balamak iin kemendi eyerin arkasna
balamt. Okla dolu tirkei de srtndayd. Elmasn gzn kamatracak bir de
klc alarak sava iin meydanda hazr duruyordu.

Kraln ordusundan da kfirlerin adeti zere giyinmi yay, ok, kl ve aslann
cierini delen mzrayla bir atl ilerledi. Atyla daa oturmu bir da gibiydi.

Davud'a yaklanca klcn ekti.36b] Pehlivan, derhal topuzla saldry
uzaklatrd. Ardndan bir kl darbesiyle de onu yaralad. Lanetli gavur Davud'dan
kl darbesi almasna ramen sava iin geri geldi. Kl, siper ve oklarla krkdan
fazla yek dierine saldrdlar. Davud, ok ve mzraklarn bir ie yaramadn grnce
ar topuzu ele alp gavura yle bir vurdu ki, gavur cehennem ashabna cann teslim
etti. Ondan sonra ordular birbiri zerine dklp Mslmanlarla kfirler birbirine
girdiler. Mslman ve kfirler bu savata yekdierinden hadsiz hesapsz ldrdler.


38
Dier kaynaklarda sa kolu idare edenin Turahan olduu zikredilir. Kaynak; NALCIK-OUZ,
Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn, s. 96 vd.
39
Dier eserlerde orta kolda yer alan kumandanlar arasnda gsterilen Pritina sancak beyi Davud
Paa olarak da kullanlmaktadr. Kaynak; A.g.k., s.97.




38
Ama kffr kavmi el abukluuyla Mslmanlarn sa ve sol cenhlarn
krdlar.
40
Gece gelip hilal ve kamer grnd. Gne tekrar batda kayboldu. Cihn,
en iyi renklere brnp adeta kaplann srtna benzer bir renge boyand. Hemen
ardndan da gne gibi, hilalde kaybolup dnya batan baa yz karalar gibi oldu. O
anda Engrs ehinh kslerin sesini felee ykseltti.37a] Yiitlerine hazr ol
emri verip etrafta mealeler yaktrd. Sanki, cihan gazab ateiyle yaktlar. Kfirler,
grlt tfekleriyle sadan ve soldan saysz mmin ldrdler
41
.

Sultan Murad durumu grnce yiitlerine yle seslendi: Sava iin herkes
toplansn. Kfirlere ok yakn bir mevkide toplanp mealeler yakn, atein n
ge ykseltin. Atabildiiniz kadar grlt tfei mhresiyle kfirlerin gzn ve
ban ezin.

Padih'n szleriyle harekete geen ordu, kfirlere iyice yaklaarak grlt
tfeklerinin zararndan tamamen korundu. Ordu tamamyla kfirlere yaklanca
gnller de rahat etti. Ondan sonra cesur h, bilgili grlt tfekisine: imdi
sadan ve soldan atlar yaparak batl kfirlerin figann kart dedi.37b] ahn
grltcs (Rad) bu szleri duyar duymaz yaylar gerdirdi. Barut ve sf kibrit
karmndan ki, hn u mnlar harab ederdi, her birine o kadar dkt ki, dadan birer
kaya gibi oldu. Sonra iine bir fitil ekledi. Yakuttan parlayc istedi. Sf Yakut da
annda ulatrld.Ate fitille temas edince coup parlad. Anszn, ateli ve tatan bir
ok yaydan frlad. Havadan Frenglere doru yol ald. Annda ordunun ortasna dp
aa kavimden bazlarn helk etti. Ordunun iinde yuvarlanarak da epeyini yerlere
serdi. Dmann kalbini yle krd ki, demirden da toprak oldu sanrdn. Bylece,
grlt tfeklerden epeyi her taraftan yamur gibi yayordu. Batl kfirlerin
malup olduu savata sabaha kadar ok sayda kfir helk ve yok olmutu.




40
Bu noktada anonim Gazavtnme'de de ayn bilgiler aktarlmaktadr. Karlatrmak iin, kaynak;
NALCIK-OUZ, Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn, s. 95-107.
41
Gazanme'de, Varna savann gn srdnn yan sra, geceleri de savan devam ettii
anlalmaktadr.




39
2.21.-Varnada kinci Gn Sava

38a] Topun kalbinden frlayan byk ta, Freng in kalbine saplanncaya kadar
ilerledi. Freng kavminin ordusunu orak gibi biip epeyini eksiltti. Bylece saysz
grlt tfei sava alanna at yapt. Uzaktan atlan Grlt tfei glleleriyle
putperestlerden ok sayda ldrld. grlt tfekleriyle kfirlerin ou annda
helk oldu. Sabaha kadar bu ekilde srp giden savata, her iki ordu da epey kayba
urad.

2.22.-Kesintisiz Devam Eden kinci Gn Sava

Ertesi gn, in mlknn Hsrevi doudan ykseldi. Mavi gkte tahtna
oturup halkn zerine sevgi yadrmaya balad. Cihn batan baa feyizli nruyla
aydnlatt. O zaman, iman ehlinin ba ve ordu bakan ehinh, kslerin vzn
ge ykseltti. Gne, adeta yzn buruturdu. Dnyay ssleyen Pehlivan yiitler
dan eteklerinde dzen aldlar
42
.38b] Ayn zamanda, Freng ehlinin davulcular da
sava azmini daha da starak almaya baladlar. Borulardan figan kmaya
balaynca da, dnya galeyana geldi.

Alman ve Legbanlar gibi ordu bakanlar, byk kk saflar dzenlemeye
baladlar. Kl ve mzraklar ellerinde hazr hale geldiler. Kraln yannda, flten gibi
bir ahs vard. Toplulukta Onun gibisi yoktu ve Ceren
43
adyla anlrd. Halka
halka zrhla rtnm, o zamana kadar kimsenin gremedii kadar byk ve flin
gcne sahip bir ata binmiti. Bana, eitli mcevherlerle ssl bir mifer takmt.
Yerin tozunu felee ykselterek sa taraftan meydana ktktan sonra, av arslan gibi
kkreyerek karsna sava talep etti.

Cihn grm padih, demirden bir dan baka bir dan zerine oturduu
gibi, kl, ok ve baltayla eyere oturmu Cereni grnce 39a] yiitlerine yle hitap

42
Ordunun yer ald konum ile alakal olarak dier kaynaklarla ayn bilgi aktarlmaktadr.
43
irin veya irne olarak da kullanlmaktadr. Kaynak; NALCIK OUZ, Gazavt- Sultn
Murab b. Mehemmed Hn, s. 108.




40
etti: in ehli bir yiit bu yaramazn karsna ksn. Putperest kfire hcumla eli
bal ve canl olarak huzruma getirsin. Bu topluluk ierisinde ba dik olsun.

Dini ve itikadna bal, Rm iklimi byklerinin soyundan olan ve kendi
memleketinde ba dik olup herkese Hamza
44
adyla anlan ve Hamza gibi de
pehlivan olan biri Padih'a gelip Cerenin meydanna kmak iin izin talep etti.
Padih'n emriyle de o devin meydanna kt. in yapm zrhtan bir aba zerinde
olan Hamza, banda bir mifer, hzl bir ata binmiti. Hzl bir ekilde meydan
batan sona dolarken Nebye senlar syleyip Hakk vyordu. 39b] Sonra,
insann koca bir heylya yaklamas gibi Cerene yneldi. O'nu dnyadan
temizlemek iin klcyla ie yaramaza hcum etti. Lanetli gavur O'nun
delikanlln, abukluunu ve kahramanca saldrdn grnce siper ekerek
olacaklardan kurtuldu. Ardndan mzrayla karlk verdi. Sava esnasnda mzra
da krld. Sava meydannda iki Pehlivan mcadele ederken iki ordu da onlar
seyrediyordu. Sonra mmin adalet sahibine senlar syledi. Sanki yle diyordu
cihna murad verene: Byklerin ve kklerin muradn sen veriyorsun. Bana,
kfire kar yle bir nusret bahet ki, Hsrevimin karsna yzmn akyla kaym.
Bu szn daha bitirmeden duas kabul oldu. Eyerin arkasndan ald kemendi
ap, 40a] lanetlinin boynuna att. Kemendi ekmek suretiyle onu attan yere indirdi.
Sonra, attan inip iki elini skca balad. Din ehinh'nn yanna getirip binlerce
fern ald.

Hdisenin ardndan her iki taraf tekrar rzgardaki yapraklar gibi birbirine
girdi. Demirciler gibi ar topuzlarla o kadar vurutular ki, vcutlar eller ve balar
yerdeki toprak gibi inendi. O savata kllar ekilip o kadar insan ldrld ki,
yeryz llerle rtld.

O savata bir ahs Yankoya ulat. Ona: Savamaya cesaretin varsa
kama, biraz dur. diye seslendi. Yanko, yan bandaki bu k grnce kama

44
Vize Sancak Beyi olan Hamza Bey olarak da kullanlmaktadr. Kaynak; NALCIK OUZ,
Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn.




41
azmiyle atn koturdu. Flten peini brakmayp elinde kl at koturdu. Boynuna
yle bir kl darbesi indirdi ki, annda ba vcdundan koptu.

40b] Kfirler, Hamzadan byle bir sava grnce sadan ve soldan hcma
getiler. Haner kullanmakta maharetli bir batl, Hamza'y haner darbesiyle at
zerinden indirdi. O gen, kaza okuyla anszn din ehitlerinin akna can verdi.
Ardndan sava daha da kzt. Eller ve kafalar, ar topuzlarn darbesine marz
kald.

Gece bastrp yldzlar tekrar ayan oldu. Tekrar yldzlar gkyzn ssleyip
gndzn ehresin rttler. O gece, horozlarn sesi gibi zurna ve kslerin sesi etraf
nlatt. Kimi zaman frlatlan ok ve mzraklardan dolay aslan tilki kesiliyordu.

Bu sava marekesinde her taraftan halefler ve selefler birbirinden beter
vuruyordu. O kadar gen ve ihtiyar lmt ki, kan akarsular gibi her tarafta revan
idi. Gece basknnda da O pk ve temiz kavimden ok sayda nml mertler helk
olmutu.


2.23.-Han Mehmedin Gece-Gndz Muttaslan Kfirlerle Harb Etmesi ve
nc Gn Zafer Bulmas

41a] Dier gn doulu Hsrev gibi gne ykselip etraf aydnlatnca gece
dayanamayp yerini aydnlk sabaha brakt. ehinh, pehlivan yiitlerden epeyini
kanlar iinde l olarak ve cihn kana boyanm olarak grd.

h'n yannda tefti ileriyle grevli olan Karaca
45
duruyordu. ehinh O'na:
Bu durumdan kurtulmann bir srr varsa syle. Buralar almak, kendimizi lme
atmak m iyi, yoksa, kamann aresini aramak m iyi? Mminler perian oldu.


45
Day Karaca olarak da kullanlmaktadr. Kaynak; NALCIK OUZ, Gazavt- Sultn Murab b.
Mehemmed Hn.




42
Karaca, Padih'n srrn duyunca: Onurlu Hsrevim! Tarih, nm deil, r
ve nmus brakanlar asla affetmez. Dnyadayken n kazananlara, korumak iin
klcn zerine gitmek, kama rsvlndan daha evldr. Eer Padih buradan
hareket edecek olursa cmle ordu kaar. Cehennem ehli bu memleketi ele geirip
batan sona atee verir. 41b] Kfirler, btn bu ordudan ne nm brakr, ne de nin.
Kfir kavimden korkmaktansa, hk ile yeksn olmamz daha iyi olur.

Hsrev, vezirden bu szleri duyunca O'na: "Allah akna! Bir anlk
teredddm iin ayaklarm bala. Bala ki, btn ordum rabetle savaa hazrlansn.
Nm ve nmsumla lmek, dmann bana kar zaferinden evldr dedi.

Bu szleri duyan vezir, Padiha: Ik veren gr budur! dedi. O fakir,
atndan inerek ehinh'n ayan balad.

Ordu durumu grnce, artk savata ya lm ya da katl olduunu anladlar.
Kllarn ekerek kfirlere doru hcm ettiler. Oduncunun slak oduna balta
vurmas gibi kl savurdular. Ordu cesurlar ve yiitlerin kanndan yeryz lle gibi
oldu, dnya karard. h ve leker hep birlikte savatlar. Bu sava, dev ile pernin
sava gibi oldu. 42a] O kadar ok sava ldrld ki, llerin okluundan,
saflarn ilerlemesi zor oluyordu. Sava annda bir pehlivan trkeinden yayna bir ok
salarak, Sm- Nerimn gibi gerdikten sonra dman alemdrn vurdu. Alemdrla
birlikte alemi de yere serildi.

Kfirler, Kraln etir ve tunun indirildiini grnce, perin bir vaziyyette
kamaya baladlar. O savata Alman ve ( -,~ ) ok sayda adamyla yok oldu.
Mslmanlar o savata hadsiz hesapsz kfir ldrdler; Kfirleri Tuna suyuna kadar
sildiler.
46
Dnyay dolduracak kadar da esir alnmt. Kimsenin hayline smayacak
kadar mlk ve ml almlard. Din-perest Padih daha sonra yama emri de verdi.
Her gnl derya ve da kadar zengin oldu. 42b] Hsrev, cesrlara kfirlerin
kafalarn getirmelerini emretti. Gidip her biri kafa kesip Tal Hsrevin yanna

46
Sava sonras Osmanl ordusunun Hallar takibettii anlalmaktadr.




43
getirdiler. Padih, kafalardan minre yaplmasn emretti. Cihn h'nn emrettii
yerine getirildi. Eski kavlden rivyet eden rv yle anlatt: "Olaylarn temeli atld
n kfirlerin ve Yahud kavminin kafalarndan yaplan minreleri saydm, yetmiten
az deildi. Cihn h, cihn halknn ibret almas iin byle yapmt. Kraln
Kosova'ya ordu sevketmesinden ve Varna savandan yaklak iki sene gemi
olmasna ramen sava gnnde Hsrevin klcnn etkisinden, Freng memleketi hl
bd deil.
47


Ondan sonra nl ve evketli ehinh, babasyla birlikte kendi tahtna geldi.
d tabyla bir defada btn orduyu kabul etti.

Gel ey Kif! Dinle mjdeyi,
Dn ve sevin gnleri geldi.



2.24.-Sultan Dme Devleth in Sultan Murad'n Dn Yapmas


43a] Dnen ark- felek tekrar Balk ayndan Hamel ayna doru geince ve
havalar souk ve scaktan mutedil olup, bostanlarda sar ve krmz gller ald.
Bahar, ardndan esen ho kokulu rzgrlarla geldi. O anda gece knalar yakld
48
...






47
Varna zaferinden sonra II. Murad'a ait Farsa bir Fetihnme Adnan Erzi tarafndan yaynlanmtr.
Bkz.: Adnan ERZ, "Fetihnme", Belleten, s. 595-647
48
Eserin bitirildiine dair her hangi bir iaret yok. Mellif, eserini ya tamamlayamam yada
mstensih tarafndan eksik istinsh edilmitir.




44
3.-SONU

II. Murad ve II. Mehmed dnemine k tutacak olan bu alma, 1444 Varna
ve 1448 Kosova savalar hakknda nemli bilgiler ihtiva etmektedir. Kif,
manzum eserini yazarken, istifade etmi olduu yazl kaynaklardan bahsetmez.
O'nun kaynaklarn genellikle olaylarn ahidi ahslar oluturmaktadr. Bunlardan
kimi zaman isim zikrederken, ou defa "bilgili bir zt" eklinde bahsetmektedir.

Eserde, muasr kaynaklarn Varna savann bir gn srd eklindeki
bilgilere muhalif olarak, gn kesintisiz devam ettii bilgileri yer almaktadr. Bu
durum, asl savatan nce cereyan etmi olan kk arpmalar ve nc kuvvetlerin
savalarnn yazar tarafndan toplu bir halde ilenmi olabilecei eklinde
aklanabilir. Kif, anonim Gazavtnme'de geen isimler konusunda, Varna
savanda sol kolu idare ettii zikredilen Bedirhan hari, mutabktr. Savan cereyan
ettii yer ismi verilmezken, ordunun konumu hakknda teferruatl bilgiler
aktarlmaktadr. Bir dier nemli husus da Osmanl ordusunun ateli silahlar
kullanmas hakkndaki bilgilerdir.

Eserde, Osmanl tahtnda "Padih" unvanyla II. Mehmed bulunurken, geni
salahiyeti ve "Sultan" lakabyla II. Murad grmekteyiz. Eserdeki ifadelerden, II.
Mehmed'in ilk clusundan sonra tahttan inmedii anlalmaktadr. Ayrca, Varna'da
genellikle top atlaryla srdrlen gece savalarndan da bahsedilmektedir. Sava
sonras Osmanl kuvvetlerinin hallar Tuna'ya kadar takip ettii de eserin deindii
noktalardan biridir. Olaylarn cereyan tarihi hakknda bilgi verilmezken, tarih
drme yntemiyle Varna zaferinin tarihi yanllkla 1446 olarak gsterilmitir.
Hamas bir anlatm tarzyla olaylar teferruatyla anlatlmaktadr. Kif eserini,
Bursal Veliyddin olu Ahmed Paa'nn tavsiyesi ve Firdevs'nin slubuyla 1456
civarnda kaleme almtr. Fatih'in evlenmesiyle ve bittiine dair her hangi bir
iaretin bulunmay, yazarn eserini bitirememi olabilecei veya eksik nsha olup
son ksmlarnn bize ulamam olabilecei kanaatini oluturmaktadr.




45









BLM 4: EKLER
TEZE KAYNAK OLAN ESERN FARSA METN




46




47





48





49





50





51





52





53





54





55





56





57





58





59





60





61





62





63





64





65





66





67





68





69





70





71





72





73





74





75





76





77





78





79





80





81





82





83





84





85





86





87





88





89





90





91
4.-KAYNAKLAR


ERZ, Adnan (..), "Fetihnm", Belleten, XIV/56, Ankara.

HALAOLU, Yusuf (1998), Osmanllarda Devlet Tekilt ve Soysal Yap,
TTK. Yay., Ankara.

NALCIK, H.- OUZ, M. (1978), Gazavt- Sultn Murab b. Mehemmed Hn,
T.T.K yay, Ankara.

NALCIK, Halil (2000), "Osmanl Tarihiliinin Douu", St'ten stanbul'a,
mge Yay., Ankara.

KYMEN, Mehmet Altay (1989), Seluklu Devri Trk Tarihi, T.T.K. yay.,
Ankara.

KUT, Gnay (1989), "Ahmed Paa, Bursal", slam Ansiklopedisi, c. II, TDV. yay.,
stanbul.

SEN, Mustafa (Haz.) (1990), Latif Tezkiresi, Aka Yay., Ankara.

LEVEND, Agh Srr (2000), Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-
nmesi, T.T.K. yay., Ankara.

ZCAN, Abdlkadir- vd. (1996), Osmanl Ansiklopedisi, c. I, z Yay., stanbul.

ZCAN, Abdlkadir (2003), "Fatih Devri Tarih Yazcl ve Literatr", Erciyes
niv. Sosyal Bilimler Enstits Dergisi (2003/1), Say XIV, Kayseri.

UZUNARILI, . Hakk (1982), Osmanl Tarihi, T.T.K. yay., c. I, Ankara.












92


5.-ZGEM

Mohammad Ebrahim M. ESMAL

1975 ylnda Afganistan'n Czcn ili, Aka ilesinde dodu. Mezar- erif
ehrinde Bakhtar Lisesinden mezun olduktan sonra 1991-1995 yllar arasnda
askerlik grevini tamamlad. 2003 ylnda Kayseri, Erciyes niv. Fen-Edebiyat
Fakltesi Tarih Blmnden mezun oldu. Ayn yl, Mimar Sinan niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits, Tarih Blmnde Yksek Lisans eitimine balad. Halen
(Haziran 2005) ad geen Enstitde lisansst eitimini srdrmektedir.