BLMSEL ARATIRMA YNTEMLER M. Cneyt BRKK NDEKLER I. SOSYAL BLMLERDE ARATIRMA YNTEM VE TEKNKLERNE GENEL BAKI ...........................

1Bilimsel Aratrma ...................................................................................................... ....................................... 1Sosyal Bilimleri Metodolojik zellikleri ...........................................................................................................4Bilims el Dnme ve Metot Problemleri ...........................................................................................................5II. BLMSEL ARATIRMA YNTEMLERNDE TEMEL KAVRAM, LKE VE YAKLAIMLAR .............7A. BLGNNN KAYNAI VE PROBLEM ZMENN PRATK DAYANAKLARI ................................ 7B. BLMSEL YNTEM VE ARATIRMA ................................................................................................... 14III. ARATIRMA SRE VE TEKNKLER .................................................................................................... 15A. PROBLEMN TANIMI .......................................................................................................... ......................15B. ARATIRMANIN AMACI, NEM, VARSAYIMLARI VE SINIRLILIKLARI .................................... 22C. ARATIRMADA KULLANILAN TEMEL KAVRAMLARIN TANIMLANMASI ............................... 23D. YNTEM ........................................................................................................ ............................................. 27E. ARATIRMA MODEL ...................................................................................................................... ........ 31F. EVREN VE RNEKLEM ............................................................................................................................ 39G. VERLERNN TOPLANMASI ................................................................................................................... 39H. VERLERN LENMES ZM VE YORUMLANMASI ................................................................ 39I. BULGULAR VE YORUM ............................................................................................................................ 39J. ZET, YARGI VE NERLER ................................................................................................................... 39 I.SOSYAL BLMLERDE ARATIRMA YNTEM VE TEKNKLERNE GENEL BAKI Bilimsel Aratrma; Geleneksel olarak bilimler iki grupta toplanmaktadr. Fizik, kimya, biyoloji gibi sahalarnoluturduu guruba tabii bilimler , sosyoloji, psikoloji, ekonomi, siyasal bilimler gibidier sahalarnkine de sosyal bilimler ad verilmektedir. Bu ayrm, on sekizinci yzyldaNewton mekaniinin bilimin temeli olarak kabul edilmesine dayanmaktadr. 1-Sebep-sonu ilikileri anlamn ierenpozitif sosyal bilimlerde, bu dnemden itibaren Newton modelinden etkilenen pozitif sosyal aratrmalar istihdam edilmektedir. Tabii bilimlerdeolduu gibi, sosyal bilimlerde de toplumun ve kurumlarnn sistematik bilgisi deneyselolarak sebep sonu

ilikileri erevesinde snanabilmektedir.Genel olarak pozitif sosyal bilimler, ortaya yeni bilgiler koyan, yaratc olan disiplinleranlamnda kullanlmaktadr. Matematik bilimler tmdengelime dayal tekrarlanmaktaolan bilgiler retirken, pozitif bilimler tmevarm metoduyla yeni bilgiler retmektedir. 2-B t n b i l i m l e r i n o r t a k z e l l i i , o l g u l a r n g z l e m i y l e g e n e l l i k l e r e u l a m a k t r . B u genellemelere tek bir gzlemin mantk karmyla ulalamaz.Sosyal bilimler metodolojisinde, tabii bilimlerden farkl olarak, baka metodolojikunsurlar da sz konusudur. zellikle yirminci yzyln balarndan itibaren bilimin hzlg e l i i m i y l e b i r l i k t e ortaya kan yeni paradigmalarda, artk pozitivizmin yan sra Rlativizm de kabul edilmektedir. nceleme alan insan davranlar olduu iin, iradi biretki sz konusu olmakta ve sosyal olaylardaki aklamalar mutlak determinizmin vetek sebepli izahlarn dna karmaktadr. Sosyal deimenin kanunlarn arayan, sosyaloluumlarn prensiplerini inceleyen bir sosyoloji metodolojisi, baz problemler hlsryor olmakla birlikte, zaman ierisinde oluturulmutur. Zaten realitenin tam olarakkavranabilmesi mmkn deildir; realite ancak belirli zamanlara ve bak alarna zgolarak ksmen kavranabilmektedir. 3-te yandan, sosyolojinin ilk ortaya kt dnemlerde insan davranlarnn veya sosyalo l a y l a r n l l e b i l i r l i i k o n u s u n d a t a r t m a l a r y a p l m t r . S o s y a l b i l i m l e r metodolojisindeki temel problem insan davranlarnn llmesi meselesidir. Gnmzsosyal bilimlerinde, dier bilim dallarnda kullanlan metotlar kullanlmaktadr. Bunlarg e n e l o l a r a k gzlem, istatistik lmleme, veri toplama ve insan ekolojisininincelenmesidir. Bu metotlarn hepsinde de e s a s p r o b l e m deikenlerin kontroledilmesidir. nk insann dndaki varlklarn davranlarn gzlemlemek, laboratuarartlarnda kontrol etmek ve geleceklerini tahmin etmek daha kolaydr. Bir gurubuni i n d e k i v e y a ferdi olarak insan davran, dierleri gibi kolaylkla ne t a h m i n edilebilmekte ne de kontrol edilebilmektedir. Bu bakmdan, sosyal bilimlerde, dierb i l i m l e r d e o l d u u n d a n o k d a h a f a z l a s a y d a v e m u l a k d e i k e n l e r o l d u u n u sylemek yanl deildir. Sz konusu artlar altnda sosyal dnyann kanunlarn ya da sosyal hayatn kurallarn kefedebilmek ve ortaya kan problemleri giderebilmek iinnasl bir yol takip edilecei sorunu aadaki blmlerde ele alnmaktadr.S o s y a l b i l i m l e r m e t o d o l o j i s i g e n e l o l a r a k t e m e l s o r u y a v e r i l e n c e v a p t a n kaynaklanmaktadr. Bunlar, sosyal bilimlerin ne tr bir gerek veya bilgi salad, nasls a l a d v e k a r l a t problemleri veya eksikleri nasl giderdiidir. 4-Kullanlanmetotlar bu sorulara giderek daha iyi cevaplar verilmesiyle olumaktadr. Bu erevedesosyal bilimcinin temel amac, teorik modeller gelitirerek ve deneyerek eitli sosyalfenomenleri aklamak iin sosyal dnyada aratrma yapmaktr. Gzlemledii alansosyal hayat, incelenen konu ise insann tutum ve davranlardr. Bulgularn eitlimetotlar kullanarak, mesela tiyatro yazar perspektifiyle

5-tm sosyal olaylar canl birsahnede yaanyormu gibi anlatarak, bilimsel kamuoyuna aktarmaktadr. Bilimselinceleme, dier bilim dallarnda olduu gibi sosyal bilimsel aratrmada da sistematikolarak yrtlmektedir. Sistematik olarak yrtlmesi, sebep sonu ilikilerinin tespitedilebilmesi anlamna gelmektedir. 6-D i e r b i l i m a d a m l a r g i b i s o s y a l b i l i m c i l e r d e almalarna kendileri iin nemli olan sorular hedefleyerek balamakta ve aratrmasorularna cevap bulmalarn salayacak bir aratrma projesi dzenlemektedirler. Tpkk i m y a c l a r n k e n d i d i s i p l i n l e r i n e z g d e n e y d z e n e k l e r i k u r m a l a r v e y a s o s y a l psikologlarn yine kendi disiplinlerine zg renim deneylerini farelerle yapmalar gibi,sosyologlarn da kendilerine gre nemli olan sorulara verilen cevaplar kefetmek iinzel yntemleri vardr. Mesela bir sosyal bilim olarak sosyoloji, organize ve metodiktirve amac bilgiyi zenginletirmektir. Bilimsel bir almada ana hatlaryla olaylarng z l e n m e s i i l e b u n l a r a r a s n d a k i i l i k i l e r i n b e l i r l e n m e s i e k l i n d e i k i a y r f a a l i y e t yrtlmektedir. 7-Sosyologun almas esasen, dier insanlarla arasnda her ynylebir iletiim kurmaktr. almasnn ilk aamasnda fertlerle iletiim kurarak onlarntutum ve davranlarn tespit etmekte, ikinci aamada ise bulgularn yine bir tri l e t i i m k u r a r a k b i l i m s e l hayata, entelektel evreye veya dier ilgili k i i l e r e sunmaktadr. Bilgiyle aratrmac arasndaki iletiim szl veya yazl olmaktadr. Amab i r p r o b l e m i n n e m i n i , a c i l i y e t i n i v e z m n k a m u o y u n a d u y u r m a k t r . S o s y a l bilimlerdeki aratrma sreci genel olarak be safhada tamamlanmaktadr: 8