SES

Text

Text Concept

Bu dersimizde sesin nasıl oluştuğunu,

çevremize nasıl yayıldığını,
doğal ve yapay ses kaynaklarını ve
sesin işitmedeki önemini öğreneceğiz.
 Sesleri tanıyalım

Şimdi sesleri dikkatlice dinlemenizi

2
3
ve duyduğumuz seslerin kim veya nelere
ait olduğunu söylemenizi istiyorum.
 SES NEDİR ?
Sesleri
İsterseniz tanımada
şimdi de sesinoldukça başarılıydınız.
nasıl oluştuğunu öğrenelim
Tebrik ederim. Text

Text SES
Titreşen bir cismin başlattığı titreşimler dizisine SES denir.
Sesin oluşması için mutlaka bir titreşim gereklidir.
Örneğin; havanın titreşmesi ile gök gürültüsü, ses
tellerinin titreşmesi ile sözcükler oluşur.
Kısaca; ses bir titreşimdir diyebiliriz.
 SES NEDİR?

SES
Titreşimdir
Enerjidir

Yayılır
Ortam değiştirir

Yansıma yapar
 Her sesin bir kaynağı vardır.
Çünkü duyduğumuz bir
sesin geldiği kaynağı
biliyorsak sesin neye ya da
Her ses Sununun
kime ait olduğunu biliriz.
belli bir başında
Her sesin kendine özgü
kaynaktan dinlediğiniz
özellikleri vardır. Ses çıkaran
çıkar. Bu Text canlı ve
her madde veya cisme ses
kaynak canlı cansız
kaynağı denir.
ve ya cansız varlıkları ait
Kaynaklarına göre
bir varlık sesleri
Sesi iki grupta inceleyebiliriz.
olabilir. rahatlıkla
tanıyabildik.

1 2

Doğal Sesler Yapay Sesler

 Doğal Sesler
Doğadaki varlıkların çıkardıkları sesler doğal sesleri
oluşturur. Doğal seslerden bazıları şunlardır;

İnsan sesi

Hayvan sesi

Yağmur ve dalga sesi

Yıldırım, şimşek sesi

Rüzgar ve fırtına sesi

 Yapay Sesler

İnsan eliyle yapılan araçlardan çıkan sesler yapay sesleri

oluşturur. Yapay seslere örnek olarak;

1 Elektrikli aletlerin seslerini

2 Motorlu taşıt seslerini

3 Müzik aletlerinin seslerini

4 Ambulans ve itfaiye sirenlerini

5 İş makinelerinin seslerini
sayabiliriz
 Sesin Oluşumu

İnsanlar Nasıl Ses Çıkarır? Gırtlağımızda bulunan ses telleri

akciğerden gelen hava ile titreşerek
ses meydana getirirler.
1. Resimde ses tellerinin normal İnsanların ses telleri farklı kalınlık ve
solunum sırasındaki durumunu uzunlukta oldukları için sesleri de
görmektesiniz. farklıdır.
( Bu durumda ses telleri tamamen
açıktır.)
1. Resim

2. Resimde ses tellerinin normal

tınıda ses çıkartırken aldığı
pozisyon görülmektedir
(Ses telleri orta hatta birbirlerine
temas eder ve titreşir.)
2. Resim

3. Resimde ise ses tellerinin

ince ses çıkartırken aldığı
pozisyon.
(Ses telleri orta hatta bir araya gelir,
3. Resim
incelir ve uzarlar.)
 İşitme ve Ses
Nasıl Duyarız?

İşitme organımız kulaktır. Bütün sesler havada

titreşime neden olur. Kulağımız bu ses titreşimlerini
( dalgalarını) toplayacak ve beyne iletecek biçimde
yapılmıştır. İşitme olayı şu şekilde gerçekleşir.

1. Kulak kepçesi havadaki ses dalgalarını toplar

2. Dalgalar kulak yolundan kulak zarına iletilir.

3. Kulak zarına ulaşan titreşim kulak zarından

sırasıyla, örs, çekiç ve üzengi kemiklerine aktarılır.
4. Kemik köprülerdeki titreşim oval pencereyi, oval
penceredeki titreşim ise iç kulaktaki ( salyangozdaki )
sıvıyı titreştirir.
5. Kulak sıvısındaki titreşimler duyu sinirleri yoluyla
beynin işitme merkezine iletir.
6. Beyin işitme merkezi aldığı duyuları ses olarak
algılamamızı sağlar.
Kulağımızın yapısı
 Her sesi duyabilir miyiz?

Hayır, insan kulağı her sesi duyamaz. Bir saniyedeki titreşim sayısı 20
ile 20.000 arasındaki sesleri duyabiliriz. Duyabildiğimiz en hafif sesin
şiddetine “ İşitme Eşiği ” denir. Sesin şiddeti desibel (dB) denilen
birimle ölçülür. Bazı seslerin şiddeti şöyledir.

Ses Kaynağı TEXT

Konuşma sesi 30-60 dB
Otomobil motoru 70-80 dB
Elektrikli süpürge 80-90 dB
Kalabalık trafik 80-100 dB
İş makineleri 90-100 dB
Metro treni 100-110 dB
 Ses Nasıl Yayılır?
Bir enerji olan ses bulunduğu yerde dalgalar halinde yayılır.
Dalgalar kaynaktan uzaklaştıkça zayıflar. Bu açıdan bakınca
ses dalgalarının yayılması su dalgalarının yayılmasına
benzemektedir.
Sesin şiddeti kaynaktan uzaklaştıkça
azalır. Bu nedenle kaynağına uzak
olduğumuz sesleri duyamayız ya da az
duyarız. Davulun sesi uzaktan hoş gelir
atasözünü hatırlayınız.

Davulu yakından dinleyenler ses şiddeti fazla olduğundan

Yo

rahatsız olurlar. Oysa uzaktan davul ve zurna dinlemek

u
rT

gerçekten hoştur. Çünkü uzaklara ulaşıncaya kadar sesin

şiddeti azalmaktadır. Şiddetli sesler uzaktan da duyulabilir oysa
ext

şiddetsiz sesler çok uzaklara yayılamaz.

Sesin yayılması için katı, sıvı veya gazdan oluşan bir ortam
gerekir. Ses boşlukta ( havasız ortamda) yayılmaz. Yani iki insan
uzayda birbirleriyle konuşsalar bile birbirlerini işitemezler. Çünkü
ses titreşimleri hava olmadığı için iletilemez.
 Yankı Nedir?
Sesin yayılma hızı katılarda en fazla gazlarda ise en yavaştır. Ses havada bir
saniyede 340 metre yol alır. Bu sesin saatte 1225 km yol aldığı anlamına
gelmektedir. Günümüzde sesten daha hızlı uçan jet motorlu uçaklar yapılmıştır.

Ses titreşimleri havada yayılırken sert bir yüzeye rastladıklarında aynı hızla geri
dönerler. Bu olaya Sesin Yansıması veya Yankı denilmektedir.

Yankıyı duvara atılan bir lastik topun duvara çarptıktan sonra topu atan kişiye
geri dönmesine benzetebiliriz. Özellikle dağ yamaçlarında yüksek sesle
bağırırsak sesimiz dik ve sert yamaçlara çarparak bize geri döner ve kısa bir
Yo

süre sonra kendi sesimizi duyarız. Bu olay sesin yansımasından kaynaklanır.

u
rT

Bu arada yeri gelmişken sesin bir enerji olduğunu tekrar hatırlayalım. Evet
ext

çocuklar ses bir enerjidir yani harekete neden olabilmektedir. Ses yayılırken
havayı titreştirmektedir. Bu titreşim havada yayılırken yüksek karlı dağlardaki
kar yığınlarını harekete geçirmekte ve çığ felaketine neden olabilmektedir.
 Yansımanın Yararları

Sesin yansımasından şu 1. Derinliklerin hesaplanmasında,

alanlarda yararlanılmaktadır. 2. Yer altı ve su altı araştırmalarında,
3. Uzaklıkların ölçümünde,
Yandaki resimde deniz derinliğini ölçen bir gemi
görmektesiniz. Ses su altında saniyede ortalama
1400 m yol almaktadır. Gemiden deniz dibine doğru
yüksek şiddette gönderilen ses deniz dibine çarparak
geri dönmektedir. Sesin dibe inişi ve dönüşü
arasındaki süre bize denizin derinliğini
1 Sn iniş süresi 1 Sn çıkış süresi
hesaplamamız için yeterlidir.
Sesin yansımasından yararlanan insanlardan başka canlılar da vardır. 1400 m
Örneğin; gemiden gönderilen sesin
Örneğin;balinalar, yunusbalıkları, yarasalar ve bazı böcekler de sesin
gönderildikten 2 saniye
yansımasını sonra mesafe ölçümü ve av tahmini yapmaktadırlar. Yarasalar
kullanarak
döndüğünü varsayalım.
gözleri Bu durumda
görmedikleri halde çıkardıkları titreşim sayısı yüksek seslerin mağara
duvarlarına çarpıp geri dönme sürelerine bakarak önlerindeki engele
Ses geçen 2 saniyede
çarpmadan son derece hızlı biçimde uçarlar. Aynı şeklide avlarını da son
2*1400 =2800 m yol almıştır. Bu süre hem iniş
derece hassas ve gelişmiş kulakları sayesinde duyar ve yakalarlar.
hem de geri dönüş süresi olduğundan toplam
alınan yolu ikiye bölerek deniz derinliğinin 1400 m
1400 m
olduğunu hesaplayabiliriz.
 Ses de çevremizi Kirletir
GÜRÜLTÜ

Bir şarkıcının söylediği şarkı hoşumuza giderken bir iş makinesinin

çıkardığı ses bizi rahatsız eder. Şiddetli ve düzensiz olarak yayılan
seslere gürültü denir. Gürültü de çevreyi kirleten ve olumsuz etkileyen
unsurlardan biridir. Ses kirliliğinin yoğun olduğu yerlerin başında;
• Fabrikalar
• Düğün salonları
• Diskotek, bar gibi eğlence mekanları ve
• İş makinelerinin çalıştıkları ortamlar gelmektedir.

Ses kirliliğini insan sağlığına oldukça olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu

etkilerden bazıları şunlardır:
* İşitme kaybı
* Verim düşüklüğü
* Erken ve aşırı yorgunluk
* Ruh sağlığının bozulması( aşırı sinirlilik)
* Kulak uğultusu, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi rahatsızlıklar
 Ses yalıtımı
İstenilmeyen seslerin belli ortamlara yayılmasının
önlenmesine ses yalıtımı denilmektedir.

Ses yalıtımı yapmak için sesi oluşturan titreşimlerin

dağılmasını önleyecek maddelerden yararlanılır.
Concept
Strafor, yün, keçe, pamuk, sünger,halı, kilim ve lastik
gibi maddeler ses dalgalarını emer.
Böylece ses çevreye yayılmaz.

Ses yalıtımı, hastane, tiyatro, radyo ve televizyon yayın odaları,

konser salonları, okul ve huzurevleri gibi yerlerde çok önemlidir.
Ses yalıtımı için alınabilecek önlemler arasında

Duvar ve zeminleri halı, kilim gibi malzemelerle kaplamak

Duvarların ve kat betonların arasına yalıtım malzemeleri koymak,
Text Pencerelerde 2-3 katlı camlar kullanmak ( Isıcam )
Taşıtların egzozlarına susturucular takmak
Dersimiz sona ermiştir.

Katıldığınız için teşekkür ederim

ATATÜRK YATILI İLKÖĞRETİM

BÖLGE OKULU
MECİTÖZÜ / ÇORUM