FATMA ÖZTÜRK

75. YIL CUMHURİYET

İLKÖĞRETİM OKULU
AKYAKA / KARS

afrazem@mynet.com

www.konakli.somee.com 1
www.konakli.somee.com 2
 İÇİNDEKİLER
• Dünya’nın Şekli
• Dünya’nın Şekli İle İlgili Görüşler
• Dünyamızın Gözlenebilir Katmanları
• Dünyamızın Gözlenemeyen Katmanları
• Karaları Oluşturan Maddeler
• Toprağın Oluşumu
• Erozyon
• Hava, Toprak ve Suyun Yaşamımızdaki
Önemi www.konakli.somee.com 3
 DÜNYA’NIN ŞEKLİ

Üzerinde yaşadığımız gök cismine

dünya denir.
Yuvarlak olan Dünya’mızın şekli
küreye benzer. Dünya’mız Yerküre
olarak da isimlendirilir.

www.konakli.somee.com 4
 Dünya’nın Şekli İle İlgili Görüşler
Dünya’mızın şekli ile ilgili geçmişte bir çok görüş öne sürülmüş.
Bunlardan bazıları :
Eski Yunanlılar Dünya’nın yuvarlak bir tepsiye benzediğini
savunmuşlardır.
Babilliler ve Eski Mısırlılar Dünya’nın bir kutu şeklinde olduğunu
savunmuşlardır.
Bu görüşler günümüzde çürütülmüştür. Geçmişte de bazı
bilim adamları Dünya’nın yuvarlak olduğunu ileri sürmüş ve bunları
kanıtlamaya çalışmışlardır.

www.konakli.somee.com 5
 Geçmişte Dünya’nın yuvarlak olduğunu
ileri süren bilim adamları:
• Uluğ Bey : Türkmenistan da yaşamış burada
bir gözlem evi kurmuş ve bir çok yıldızın
yerini belirlemiştir.
• Fernando Magellan : Bir yerden yolculuğa
başlayan bir kişinin hep aynı yöne gitmesi
halinde aynı yere ulaşacağını söyleyen
Magellan, İspanya’dan yola çıkmış yolculuk
sırasında hayatını kaybetmiştir. Ancak yola
çıktığı gemilerden iki tanesi İspanya’ya geri
dönerek amacına www.konakli.somee.com
ulaşmıştır. 6
Galileo Galilei : Avrupalı
bir bilgindir. Dünya’nın
yuvarlak olduğunu ve
kendi çevresinde
döndüğünü kanıtlamıştır.
Ancak Galileo’ya
inanılmamış ve
düşüncesinden dolayı
yargılanmıştır.
Pisagor: Dünya’nın büyük
olasılıkla yuvarlak
olduğunu ilan eden ilk
kişiydi. Ancak Pisagor’un Galile Engizisyon mahkemesinde
bunu nasıl keşfettiği yargılanırken
bilinmemektedir.
www.konakli.somee.com 7
 Dünyamızın Gözlenebilir
Katmanları
• HAVA KÜRE (ATMOSFER)
Etrafımızı saran,
renksiz, kokusuz, tatsız,
yaşamımızı devam
ettirebilmek için ihtiyaç
duyduğumuz gaz karışımı
atmosferdir.

***Dünya’yı saran atmosfer

olmasaydı neler olurdu?
www.konakli.somee.com 8
 • SU KÜRE (HİDROSFER)
Okyanuslar, denizler,
akarsular, göller ve yer
altı suları su küreyi
oluşturur. Yeryüzünün
%29’unu karalar %71’ini
de sular kaplar. Ancak
su miktarı fazla olmasına
rağmen içilebilecek su
miktarı %1’den fazla
değildir.

www.konakli.somee.com 9
TAŞ KÜRE (LİTOSFER)
Üzerinde
yaşadığımız taşlardan
(kayaçlardan),
topraktan oluşan,
bitkilerin ve çeşitli
canlıların yaşam alanı
olan yer taş küredir.

www.konakli.somee.com 10
 Dünyamızın Gözlenemeyen
Katmanları
Ateş Küre (Magma ya da Manto):
e
ür r) Ateş küre, taş küre ile çekirdek
(M At
agm eşk k
ş
ay
ad
ür
e T a to sfe arasındaki katmandır.Sıcaklığı
aM ( Li
an
t
2000 0C’nin üzerindedir. Bu
o)
katmanda sıcaklık fazla olduğu
için kayaçlar katı halde
bulunmaz, akışkan haldedir.
Ağ ekir
(Ç
ır de

Ağır Küre (Çekirdek) : Dünya’nın en

kü k)
re

içteki katmanıdır. Sıcaklığın ve

kalınlığın en fazla olduğu
katmandır. Bu nedenle çok
ağırdır, sıcaklığının ise 5000 0C
civarında olduğu düşünülüyor.
www.konakli.somee.com 11
 Karaları Oluşturan Maddeler
Karalar bir çok canlıya yaşam alanı oluşturur.
KAYAÇ : Dünya’mızın en iç katmanındaki
magma bir etki nedeniyle yeryüzüne çıkar.
Soğuyarak büyük ve sert olan kayaçları
oluşturur. Kayaçlar karaları oluşturan temel
parçalardır.
Kayaçların ufalanmasıyla kayalar,
kayaların ufalanmasıyla taşlar, taşların
ufalanmasıyla çakıllar, çakılların
ufalanmasıyla kum böylece de toprak oluşur.
Karaları oluşturan kayaçların her biri farklı
özelliklere sahiptir.

www.konakli.somee.com 12
MİNERAL : Her kayacın farklı özellikte
olmasını sağlayan, küçük parçalara
mineral denir.Minerallere demir,
alüminyum, kömür, elmas örnek olarak
verilebilir.
MADEN : Doğada az bulunan mineraller
daha değerlidir. Ekonomik değeri olan
mineral ve kayaçlara maden denir. Altın,
elmas, kömür madenlere örnektir.

www.konakli.somee.com 13
 Toprağın Oluşumu

Dış etmenler İç etmenler

*Sıcaklık değişimi *Yanardağlar
*Rüzgar *Kıvrılma
*Su *Depremler
*Kırılma

Toprağın oluşumunu iç ve dış etmenler etkiler. 5 cm

kalınlığında bir toprak tabakasının oluşabilmesi için 600 ile
2000 yıl arasında zaman geçmesi gerekmektedir.
***Peri Bacalarının oluşumunda rüzgar ve sel sularının
aşındırması etkilidir. www.konakli.somee.com 14
 Erozyon
• Toprağın bulunduğu yerden; yağışlar, sel suları, rüzgar, çığ vb.
etkenlerle taşınması olayıdır. Erozyon sebebi ile toprağın verimi
azalmakta, besin maddeleri yok olmakta, sular kirlenmekte,
ürünlerde verim ve kalite düşmektedir. Ülkemizde erozyon sonucu
her yıl 500 milyon ton verimli toprağımız kaybolmaktadır. 1922
yılında kurulan TEMA vakfı erozyonla mücadele ve ağaçlandırmanın
önemi ile ilgili toplumu bilinçlendirmeye çalışmaktadır.

www.konakli.somee.com 15
 Hava, Toprak ve Suyun Yaşamımızdaki
Önemi
Dünya, kara, su ve havadan oluşan yapısı ile
canlılar için gerekli olan temel kaynakları
barındırır. Ancak bunlar sınırsız değildir ve bu
kaynaklarımızı dikkatli kullanmazsak bir çok canlı
türü yok olacaktır.
Bilinçsizce çevreye atılan
maddeler çevreyi
kirletir.

*** Çevre kirliliğini önlemek

için neler yapılmalıdır?
www.konakli.somee.com 16
www.konakli.somee.com 17
 Hava Kirliliğini Nasıl Önleriz?

• Bacaya takılan özel

süzgeçler
• Havayı kirletmeyen
yakıt kullanımı (doğal
gaz gibi)
• Toplu taşıma
araçlarını tercih
edilmesi
• Enerji kaynağı olarak
rüzgar ve güneş
enerjisinin seçilmesi.
www.konakli.somee.com 18
Su Kirliliğini Nasıl Önleriz?

• Fabrika ve
evlerimizden çıkan
pis suların arıtma
tesislerinde
arıtılarak
temizlenmesi,
yeniden kullanılabilir
hale getirilmesi

www.konakli.somee.com 19
 Toprak Kirliliğini Nasıl Önleriz?
• Suni gübre ve tarım ilaçlarının kullanımı yerine
doğal gübre kullanılmalı
• Kullanılmış olan kağıt, cam, plastiğin geri
dönüşüm için kullanılması.

www.konakli.somee.com 20
 DEĞERLENDİRME
1. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın gözlemlenebilen
katmanlarından değildir?
a.Su küre b.Çekirdek c.Taş küre d.Atmosfer
2. Aşağıdakilerden hangisi maden değildir?
a.Altın b.Demir c.Çakıl d.Elmas
3. Aşağıdakilerden hangisi yanlış bir bilgidir?
a.Kayaçlar yerkabuğunu oluşturan temel maddelerdir.
b. Dünya’mız küre şeklindedir.
c. En sıcak katman çekirdektir.
d. Erozyonu önlemek mümkün değildir?
www.konakli.somee.com 21
DOĞRU
www.konakli.somee.com 22
YANLIŞ
www.konakli.somee.com 23