Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun DNYA KLASKLER DZS: 93 KISA OYUN Sicilya Turunlar Aptal Az iekli Adam Bu kitap

p Cumhuriyet Dnya Klasikleri Dizisi'nde evirmeninin izniyle yaynlanmtr. Yayna hazrlayan : Egemen Berkz Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti. Nisan 2000 LUIGI PIRANDELLO KISA OYUN Sicilya Turunlar Aptal Az iekli Adam talyancadan eviren: Egemen Berkz 75. yl cokusuyla... Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatm olan sanat yaptlarnn benimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn dnce eleri en zengin olandr. Bunun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yaratmas demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlk davamz iin etkili saymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi uluslarda dncenin en silinmez arac olan yaz ve onun mimarisi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl bu ynde zenginse o ulus, uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyorum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine devletin yardmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir eviri kitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkinliine yakn ilgi ve sevgi duymamak, hibir Trk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941. Milli Eitim Bakan Hasan li Ycel SUNU Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Ycel nclnde dilimize evrilmesinin, kukusuz nemli pay vardr. Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyetimizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk okuruna bir "Aydnlanma Kitapl'' kazandrmak istedik. Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan dnya klasiklerini okurlarmza sunmaya baladk. Byk ilgi gren bu etkinlii Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanmam -ancak Aydnlanma Devrimi yarda kalmasayd yaynlanacana kesinlikle inandmzdnya klasiklerini de katarak srdryoruz. Cumhuriyet LUIGI PIRANDELLO ZERNE 1867'de Agrigento'da dodu, 1936'da Roma'da ld; byk bir sanat, iyi ve onurlu bir adam n brakt arkasnda. lmnden iki yl nce Nobel Yazn dl'n almt. Btn dnyada baar ve n kazanmt ama, olduka ge ve skntlarla dolu g bir yaamdan sonra. Babas varlklyd. Palermo'da okuduktan sonra Bonn niversitesi'ni de bitirip Roma'ya yerlemiti. Yaznla urayordu yalnzca. Ama babasnn iinin bozulmas zerine retmenlik yapmaya balad. Evlenmiti de, iyi bir koca, iyi bir baba olmutu. Avrupa ve Amerika'nn btn tiyatrolarnn ona kaplarn at son yllarndaysa gezdi. Son gnne kadar alt. "Yaam denen hastaln en iyi Sayfa 1

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun ilac"yd onun iin almak. Verimli bir yazard. Sanata iirle girdikten sonra ksa ykye gemi, yaratc gcn gstererek gerek talyan, gerekse dnya yaznndaki ilk yerini, yepyeni bir teknik ve z getiren ykleriyle almt. Yzlerce yksnn yansra, anlat alanndaki yerini salamlatran romanlarn da unutmamak gerekir. Pirandello'nun yaptnn en nemli blmndeyse oyunlar yer alr. Oyunlar btn dnya sahnelerinde oynanm, n kazanm ve dnya tiyatrosu zerinde yadsnamaz bir etki yapmtr. Bu etkinin en nemli nedeni geleneksel tiyatro kurallarn temelinden ykmas, biimde yapt kkl yeniliin yansra deiik bir zgnl olan, salam bir z getirmesidir. Oyunlarnn her biri sanatnn ruhunu ve akln kurcalayan sorunlardan birini alp eksiksiz bir sahne dzeniyle rlm, ilenmi olarak gn na karr. En nemli zelliklerinden biri buysa; ikincisi de insancll, insana ynelmiliidir. Hemen tm dnya dillerine evrilen yaptlarndan; yklerini kendisinin "Novelle Per Un Anno" (Bir Yl in ykler) ad altnda 15 kitapta (her kitapta 24 yk) topladn belirttikten sonra; roman ve oyunlarnn yalnzca en nemlilerini saymakla yetinelim. Romanlar: "Il fu Mattia Pascal" (Glge Adam), "I vecchi e I giovani" (Yallar ve Genler), "Uno, nessuno e centomila" (Bir, Hikimse ve Yz Bin). Oyunlar: "Enrico IV" (IV. Henri), "Sei personaggi in cerca d'autore" (Alt Kii Yazarn Aryor), "La vita che ti diedi" (Sana Verdiim Yaam), "Pensaci, Giacomino!" (yi Dn Giacomino), "Vestire gli ignudi" (plaklar Giydirmek), "Non si sa come" (Nasl Bilinmez), "La signora Morli, una e due" (Bayan Morli, Bir ve ki), "Cos (se vi pare)" (Size yle Geliyorsa yledir), vb... Bu kitapta, yirminci yzyl tiyatrosunda ufuk am birka yazar arasnda saylan Pirandello'nun tek perdelik oyununu bir araya getirdik. Yazarn tiyatro alanndaki ustaln ve insancl yann bu ksa oyunlarda, byk oyunlarnda olduu kadar, belki de daha ak bir biimde greceksiniz. SCLYA TURUNLARI (1910) KLER Micuccio Bonavino, bandoda algc Marta Marnis, anne Sina Marnis, arkc Ferdinando, uak Dorina, hizmeti arllar teki uaklar. Bir Kuzey talya kentinde. Bugn.

Sahnede bir gei odas grlr. Eya azdr: Kk bir masa, birka iskemle. Sahnenin (oyuncuya gre) sol kesi bir perdeyle kapatlmtr. Sada ve solda yan klar. Dipte, byk caml kapnn ald karanlk bir oda ve bu oday parlak kl bir salona balayan bir kap. Kapnn camlarndan bu salonda ok zengin bir sofrann kurulu olduu grlmektedir. Gece, oda karanlk. Perdenin arkasnda biri horlar. Perde aldktan az sonra, sadaki kapdan, elinde fenerle Ferdinando girer. Gmlekledir, ama bir frak giydi mi sofrada hizmet edebilecek durumdadr. Arkasnda da, kyl olduu ilk bakta anlalan Micuccio Bonavino. Srtnda, yakasn kulaklarna kadar kaldrd abas, ayanda dizlerine kadar gelen izmeleri. Bir elinde eski psk bir torba, tekinde eski bir valiz ve yorgunluktan glkle tad bir alg kutusu vardr. Oda aydnlannca, perdenin arkasndan gelen horultu kesilir ve Dorina'nn sesi sorar. DORINA Kim o? FERDINANDO (Feneri masann stne koyarak.) Hey Dorina, kalk! Bak, Bay Bonvicino geldi. Sayfa 2

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun MICUCCIO (Burnunun ucundaki bir damlay drmek iin ban sallayarak dzeltir.) Bonvicino deil, Bonavino. FERDINANDO Doru, Bonavino. DORINA (Perdenin arkasndan, esneyerek.) Kimmi peki? FERDINANDO Bayann akrabas. (Micuccio'ya.) Bayan neyiniz oluyordu, kuzum? Yeeniniz mi acaba? MICUCCIO (aknca, duraksayarak.) Yok, pek akraba deil de... ey... Micuccio Bonavino'yum ben; o bilir. DORINA (Meraklanmtr, uykusunu pek alamam da olsa, perdenin arkasndan kar.) Bayann akrabas m? FERDINANDO (Telal.) Dur bakalm! Brak da anlayalm. (Micuccio'ya.) Memleketlisi misiniz yoksa? Marta "teyze"nin olup olmadn niin sordunuz, yleyse? (Dorina'ya.) Anlyor musun? Akrabas, yeeni sanmtm ben de. Sizi ieri alamam, dostum. MICUCCIO Beni ieri alamaz msnz? Ya zellikle onun iin geldimse? zellikle... FERDINANDO zellikle ne iin? MICUCCIO Onu grmek iin... FERDINANDO E, bu saatte grmeye gelinir mi, canm. Evde yok! MICUCCIO Tren bu saatte geliyorsa, benim suum ne? Daha hzl git diyemezdim ya trene? (Ellerini kavuturur, ho grlmesini diler gibi glmseyerek.) Tren bu! Ne zaman gelmesi gerekiyorsa o zaman geliyor. ki gndr yoldaym... DORINA (Tepeden trnaa szerek.) Belli zaten! MICUCCIO Belli ha? ok mu? Naslm? DORINA Berbat, dostum. Gcenmeyin. FERDINANDO Sizi ieri alamam. Yarn sabah gelin, evde bulursunuz. Bayan tiyatroda imdi. MICUCCIO Ne yarn sabah gelmesi! Nereye giderim ben imdi, geceyars, kimseyi de tanmam etmem. Evde yoksa, beklerim. Amma i ha! Ne olurmu burda beklesem? FERDINANDO Size diyorum ki, izinsiz... MICUCCIO Ne izni yahu? Siz beni tanmyorsunuz... FERDINANDO Tanmadm iin zaten. Sizin yznzden azar iitmek istemiyorum! MICUCCIO (Onu inandrmak ister gibi glmseyerek, parmayla hayr diye iaret eder.) Sakin olun. DORINA (Ferdinando'ya.) Bayan da bu akam tam onunla uraacak halde ya! (Micuccio'ya.) Gryor musunuz, dostum? (Dipteki kl salonu gsterir.) Byk enlik var bu akam! MICUCCIO Sahi mi? Ne enlii? DORINA Sayfa 3

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Bayann... (Esner.) ...onuruna. FERDINANDO Tanr bilir ya, sabahlarz bu gece! MICUCCIO yi, daha iyi! Eminim ki Teresina beni grr grmez... FERDINANDO (Dorina'ya.) Anlyor musun? Teresina diyor ona, o kadar. "arkc Teresina" burda m oturuyor diye sorduydu bana da. MICUCCIO Ne peki? arkc deil mi? Byle deniyorsa... Bana siz mi reteceksiniz? DORINA Onu yakndan tanyorsunuz, ha? MICUCCIO Yakndan m? Birlikte bydk, ikimiz! FERDINANDO Ne yapalm? DORINA Brak beklesin. MICUCCIO (Gcenik.) Elbette bekleyeceim... Ne demek? Buraya geldikten sonra... FERDINANDO Burada oturun bari. Ben ellerimi ykyorum. Sofray hazrlamak zorundaym. (Dipteki salona gider.) MICUCCIO Oh, ne l! Sanki ben... Belki de beni byle, yolculuun kiri pas iinde grd de... Bunu, tiyatrodan dnnde Teresina'ya syleseydim... (Bir eyden ikillenmi gibi evresine baknr.) zr dilerim ama, bu ev kimin acaba? DORINA (Micuccio'yu tepeden trnaa szp dalga geerek.) Burda oturduumuza gre, bizim herhalde. MICUCCIO yleyse! (Yeniden salona doru bakar.) Ev byk m? DORINA yle byle. MICUCCIO Oras salon olmal. DORINA lenler iin. Bu gece yemek var. MICUCCIO Ya! Ne sofra ama! Ne k! Prl prl! DORINA Gzel, deil mi? MICUCCIO (Honut bir tavrla ellerini ovuturur.) Demek doruymu! DORINA Neymi doru olan? MICUCCIO Ee... grlyor... durumlar iyi... DORINA Sina Marnis kim, biliyor musunuz siz? MICUCCIO Sina m? Ha, sahi! imdi byle diyorlar. Marta teyze yazmt. Teresina... elbet... Teresina: Sina... DORINA Durun bakalm... anladm galiba... siz... (Ferdinando'yu salondan arr.) Pss! Gel, Ferdinando... Kim olduunu biliyor musun? Annesinin her zaman mektup yazd... MICUCCIO Doru drst de yazamaz, zavallck... Sayfa 4

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun DORINA Evet, evet, Bonavino. Ama... Domenico! Adnz Domenico mu? MICUCCIO Domenico ya da Micuccio, ayn ey. Biz Micuccio deriz. DORINA Bu yaknlarda hastalanmtnz, deil mi? MICUCCIO Evet, korkun. lecektim. lecek! Baucumda mumlar. DORINA Bayan Marta size bir havale gndermiti. Evet, anmsyorum... Postaneye birlikte gitmitik. MICUCCIO Evet, bir havale. Geliimin bir nedeni de bu. Yanmda, para. DORINA Geri mi getirdiniz? MICUCCIO (Heyecanlanr.) nemli deil canm! Para... lafn etmeye demez! Gelmelerine ok var m daha, acaba? DORINA (Saate bakar.) Eh, epey var... Sonra, bu gece... dnn bir! FERDINANDO (Sofra takmlaryla, salondan soldaki ka doru giderken, barr.) Gzel! Bravo! Bis! bis! bis! MICUCCIO (Glmseyerek.) Ne ses ama, deil mi? FERDINANDO (Giderken.) Evet, yle... sesi de... MICUCCIO (Yine ellerini ovuturur.) vnebilirim! Benim eserim! DORINA Sesi mi? MICUCCIO Ben kefettim! DORINA Ya, sahi mi? (Ferdinando'ya.) Duydun mu, Ferdinando? O kefetmi - sesini. MICUCCIO algcym, ben. FERDINANDO Ya! algc m? Bravo! Ne alyorsunuz? Trompet mi? MICUCCIO (nce parmayla yadsr, sonra ciddi bir tavrla.) Yok. Ne trompeti! Flt. Bandoda alyorum. Bizim kasabann belediye bandosunda. DORINA Ad neydi... Durun, dilimin ucunda... MICUCCIO Palma Montechiaro elbette, ne olsun istiyorsunuz? DORINA Ya, yle, Palma, yle ya... FERDINANDO Demek sesini siz kefettiniz? DORINA Hadi, hadi, anlatn, nasl yaptnz bu ii! Dinle, Ferdinando. MICUCCIO (Omuz silker.) Nasl m yaptm? ark sylyordu... DORINA Ve siz hemen, bir algc olarak... ha? MICUCCIO Yo, hemen deil; tersine... FERDINANDO Zaman m gerekti bunun iin? Sayfa 5

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun MICUCCIO Durmadan ark sylerdi... kimileyin de inadna... DORINA Ya? FERDINANDO Niin, inadna? MICUCCIO Birok eyi dnmemek iin... FERDINANDO Ne gibi? MICUCCIO Dertler, glkler, zavallck; ee, o zamanlar! Babas lmt. Ben, evet, yardm ediyordum ama... Marta teyzeyle, annesiyle ikisine. Annem istemiyordu geri... ve... sonuta... DORINA Onu seviyordunuz, demek? MICUCCIO Ben? Teresina'y? Gldrmeyin adam! Annem onu brakmam istiyordu, nk hibir eysi yoktu zavallcn, babaszd... Oysa benim, iyi kt bandoda bir yerim vard... FERDINANDO Ama... yle ya da byle, nianlanm mydnz? MICUCCIO Ailem istemiyordu, o zamanlar! nadna ark syler dururdu Teresina da... DORINA Ya! Bak sen... Ya siz? MICUCCIO Tanr! Tanr'nn ilham, baka ey deil canm! Hi kimse dikkat etmemiti, ben de. Birden, bir sabah... FERDINANDO Talih ite! MICUCCIO Hi unutmam! Bir nisan sabahyd. Pencerede, damlara ark syleyip duruyordu... Tavanaras penceresinde! FERDINANDO Gryor musun? DORINA Sus! MICUCCIO Ne ktlk var bunda? Sabrn sonu esenlik demiler... DORINA yle! Sonra? ark sylyordu? MICUCCIO Daha nce, belki bin kez dinlemiimdir, ondan, o bizim memleket havasn... DORINA Hava m? MICUCCIO Evet, bir mzik paras! Hi zerinde durmamtm. Ama o sabah... Bir melek, evet, sanki bir melek ark sylyordu! Ne annesine, ne kendisine bir ey sylemeden, akama doru bando efini getirdim tavanarasna, kendisi dostumdur... ok iyi bir dosttur, onun iin: Saro Maloviti... ok iyidir, zavallck... Onu dinledi... ini bilir, iyi bir eftir... Herkes tanr Palma'da... "Bu ses" dedi, "bir melek sesi!" Dnn bir, ne kadar sevindim! Hemen bir piyano kiraladm, at katna karmas... hi anlatmaym! Notalar aldm, ve hemen, ef ders vermeye balad... Parayla deil ama, ara sra kk bir armaan filan yapyordum ite... Ben neydim ki? imdi neysem o: Yoksulun biri... Piyano pahalyd, notalar da elbet... sonra Teresina'nn iyi beslenmesi gerekiyordu... FERDINANDO E, yle! DORINA ark syleyecek gc olmas iin... MICUCCIO Et alyordum, her gn! Bununla vnebilirim! FERDINANDO Vay canna! DORINA Ve bylece? Sayfa 6

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun MICUCCIO renmeye balad. Hemen grld bu. Orada oturuyordu, gkyznde gibi... Btn kasabadan iitiliyordu, ne sesti... Halk... Byle, aada, sokakta, dinliyordu...Yanyordu, yanyor, lam cimi yok... ark sylemesi bitince, kollarmdan yakalyordu beni... Byle... (Ferdinando'yu yakalar.) Ve sarsyordu... Delirmi sanrdn... Artk biliyordu nk; ne olacan gryordu... ef de sylyordu sonra. Bana olan krann nasl gstereceini bilemiyordu. Marta teyze ise, tersine, zavallck... DORINA stemiyor muydu? MICUCCIO stemiyor deil; inanmyordu, hepsi bu. ylesine ekmi ki, zavallck, yaam boyunca, onca zamandr boyun edii durumunu deitirmeyi Teresina'nn aklndan geirmesini bile istemiyordu. Korkuyor olmalyd. Bana neye mal olduunu da biliyordu sonra... akrabalarmn da... Ama hepsiyle ilgimi kestim ben, babamla, annemle, hepsiyle. Dardan bir mzisyen gelmiti Palma'ya... konserler veriyordu... Ad aklma gelmiyor imdi, ama olduka tannm biri! Teresina'y dinledi ve onu bir kente, byk bir konservatuara gndermemenin bir gnah, byk bir gnah olacan syledi... te o zaman kzdm, hepsiyle bam kopardm attm, rahip olan bir daymn lrken bana brakt tarlay satp Teresina'y Napoli'ye, konservatuara yolladm. FERDINANDO Siz ha? MICUCCIO Ben, evet. DORINA (Ferdinando'ya.) Kendi parasyla, anlyor musun? MICUCCIO Drt yl okuttum onu. Drt. O zamandan beri hi grmedim. DORINA Hi mi? MICUCCIO Hi. nk... sonra tiyatrolarda ark sylemeye balad, anlyor musunuz? bir urada, bir burada... Umaya balad... Napoli'den Roma'ya, Roma'dan Milano'ya... sonra spanya... Rusya... sonra yine burada... FERDINANDO Frtna gibi! MICUCCIO E, biliyorum! Hepsi burada, valizimde, gazeteler... mektuplar da yanmda sonra... (Ceketinin gs cebinden bir deste mektup karr.) Onun ve annesinin mektuplar... te burada: Onun szleri bunlar, lmek zereyken bana para gnderdii zaman yazmt: "Sevgili Micuccio, sana yazacak zamanm yok. Annemin dediklerine katlyorum. Kendine bak, abuk iyile ve beni sev. - Teresina." FERDINANDO E... ok mu gndermiti? DORINA Bin liretti, deil mi? MICUCCIO yle, bin. FERDINANDO Balayn, sattnz tarlann deeri neydi? MICUCCIO Ne deeri olabilirdi ki? Az... Bir parack toprak... FERDINANDO (Dorina'ya gz krparak.) Ya... MICUCCIO Para da yanmda, burada. Hibir ey istemiyorum ben. Yaptm onun iin yaptm. Mesleinde ilerlemesi iin, iki yl beklemeye karar vermitik... Marta teyze de her zaman yazard mektuplarnda. Gerek u ki bu paray beklemiyordum. Ama gnderdiine gre, iyi kazanyor, mesleinde ilerlemi demektir... FERDINANDO Hem de! Hem de ne ilerlemek! MICUCCIO yleyse zaman geldi... DORINA Sayfa 7

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun ... evlenmenin mi? MICUCCIO Ben buradaym. FERDINANDO Sina Marnis'le evlenmek iin mi geldiniz? DORINA Sus! Ortada sz varsa! Hibir ey anlamyorsun... Elbet! Evlenmek iin... MICUCCIO Ben hibir ey sylemiyorum: Buradaym. Her eyi kasabada braktm: ailemi, bandoyu, her eyi. lp lp dirildiim bir srada gelen bin liret yznden ailemle tarttm. Kendisi saklamak isteyen annemin elinden glkle kopardm. Hayr, efendim, para hi nemli deil! Micuccio Bonavino iin para, hi! Ben nerede olsa, dnyann br ucunda da olsam yaarm, ekmeimi tatan karr, yaarm. Elimde sanatm var. Fltm yanmda... DORINA Sahi mi? Fltnz yannzda m? MICUCCIO Nasl olmaz! Bir bedende iki ruh gibiyiz biz! FERDINANDO Biri ark sylyor, br alyor. Anlyor musun? MICUCCIO Orkestrada alamam m sanki? FERDINANDO Elbet alarsnz! Niin olmasn? DORINA Herhalde ok gzel alyorsunuzdur! MICUCCIO yle byle... On yldr alyorum... FERDINANDO Bize bir eyler dinletebilir misiniz? (algy almaya gider.) DORINA Evet, evet. Bravo! Bir eyler dinletin artk! MICUCCIO Olmaz! Bu saatte olur mu canm? DORINA Bir iki para, hadi n'olur! Hadi! FERDINANDO Kk bir para... MICUCCIO Olmaz ama! Daha neler! FERDINANDO Yalvartmayn bizi! (Klf ap algy karr.) te algnz! DORINA Hadi, gayret! Tek bir para... MICUCCIO Ama olur mu?.. byle... tek bana... DORINA nemi yok! Bir deneyin hele! FERDINANDO Yoksa ben alacam ha! MICUCCIO Siz istedikten sonra, benim iin fark etmez... Teresina'nn o gn at katnda syledii ezgiyi alaym m size? FERDINANDO ve DORINA Evet, evet! Bravo! Onu! (Micuccio oturur ve byk bir ciddilikle almaya balar. Ferdinando ve Dorina glmemek iin kendilerini zor tutmaktadrlar. Baka bir frakl uak, a, a yama da dinlemeye gelir. ncekiler bunlara susup dinlemelerini iaret ederler. Micuccio'nun almasn bir zil sesi keser.) FERDINANDO te, bayan geldi! DORINA (teki uaa.) Hadi, kapy an! (Ayla yamana.) Sayfa 8

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Siz de, yallah! Gelir gelmez sofraya oturmak istediini sylemiti. (tekiler gider.) FERDINANDO Fram? Nereye koydum? DORINA Orada! (Perdenin arkasn gsterir ve koarak gider. Elinde algs, akn, Micuccio ayaa kalkar. Ferdinando gidip fran bulur ve telala giyer; sonra, Micuccio'nun da Dorina'nn arkasndan gitmeye davrandn grnce, kaba bir biimde durdurur.) FERDINANDO Siz burada kaln! nce bayana haber vermek zorundaym. (Ferdinando gider. Micuccio zgn, akn, iinde skntl bir nsezinin ezici arlyla kalakalr.) MARTA TEYZENN SES (erden.) eri, Dorina! Salona! Salona! (Ferdinando, Dorina, teki uak sadaki kapdan girer, sahneden geip dipteki salona ynelirler. iek dolu sepetler, elenkler vardr ellerinde. Micuccio ban uzatp salona bakar ve aralarnda anlalmaz bir biimde konuan frakl beyler grr. Dorina byk bir tela iinde sahneye dner, sadaki kapya ynelir.) MICUCCIO (Koluna dokunarak.) Gelenler kim? DORINA (Durmakszn.) arllar! (Gider. Micuccio yeniden bakar. Gr sislenir. aknl, cokusu o kadar byktr ki gzlerinin yala dolduunun farkna varmaz. Gzlerini yumar, sanki nlayan bir kahkahann yaratt kuku ve byk acya kar koymak iinmi gibi, bzlr: Sina Marnis'tir glen, br tarafta. Elinde iki yeni iek sepetiyle yine Dorina girer.) DORINA (Durmakszn, salona ynelerek.) Ne o? Alyor musunuz? MICUCCIO Ben? Yo!.. Btn bu kalabalk... (Sadaki kapdan banda apkas, srtnda, sanki onu ezen, zengin, grkemli bir yn mantoyla, zavall yal Marta teyze girer. Micuccio'yu grnce bir lk atmaktan g tutar kendini.) MARTA Nasl! Micuccio... Sen burada? MICUCCIO (Yzn aar ve sanki korkuyormu gibi, ona bakakalr.) Marta teyze... Oh Tanrm... Siz, byle? MARTA Ne... Nasl grdn beni? MICUCCIO Siz, apkayla? MARTA Ya, yle... (Ban sallar, bir elini kaldrr. Sonra, telala.) Nerden ktn byle? Haber vermeden! Ne oldu? MICUCCIO Gel... geldim... MARTA Tam da bu akam! Oh Tanrm, Tanrm... Bekle... Ne yapalm? Ne yapalm? Gryorsun kalabal, gryor musun olum? Teresina'y kutluyorlar... MICUCCIO Biliyorum. MARTA Onun gecesi, anlyor musun? Bekle, bekle biraz burda... MICUCCIO Eer... eer gitmem gerekiyorsa sizce... MARTA Yo: Biraz bekle, diyorum. (Salona gider.) Sayfa 9

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun MICUCCIO Ben nerden bileyim... bu memlekette... (Marta teyze dner, eldivenli eliyle beklemesini iaret eder ve salona girer. Bir an byk bir sessizlik olur ve sonra, Sina Marnis'in u ak, kibar szleri duyulur: "Bir dakika, beyler." Micuccio yine yzn elleriyle rter. Ama Sina gelmez. Tersine, apkasz, eldivensiz, mantosuz, aknl biraz gemi, Marta teyze dner az sonra.) MARTA te geldim... ite geldim... MICUCCIO Ya... Teresina? MARTA Haber verdim... syledim ona... imdi, imdi gelecek... bir dakika iin... ellerinden kaabilirse gelip grnecek... Bu arada, biz burada otururuz, ha?.. honut musun? MICUCCIO Benim iin... MARTA Ben seninle kalacam. MICUCCIO Yok ama... eer, eer istiyorsanz, siz de oraya gitmek zorundaysanz... MARTA Yo yo... Yemek yiyorlar imdi, anlyor musun? Hayranlar... Menajeri... Meslek, anlyor musun? Biz ikimiz burda kalacaz. Dorina arabuk bir sofra kuruverir bize, u masaya... ve... Biz de birlikte yeriz, ben ve sen, burada, ha? Ne dersin? kimiz babaa. Gzel gnleri anarz... (Soldaki kapdan bir masa rts ve sofra takmlaryla Dorina girer.) abuk, abuk, Dorina... Hadi buraya... Benim iin, bu sevgili oulcuum iin... Sevgili Micucciom! Seninle birlikte olduuma inanamyorum bir trl. DORINA te, oturadurun siz. MARTA (Oturarak.) Evet, evet... Burada, byle ayr, ikimiz yalnz... Orda, anlarsn... birok beyler... O, zavallck, ne yapsn! baka trl yapamaz ki! Meslek bu... Ne yaparsn! Gazeteleri grdn m? Byk eyler, olum! Byk eyler... Ya ben, biliyor musun? deniz stnde gibiyim...Seninle burada, bu akam byle babaa olduumuza bir trl inanasm gelmiyor. (Ellerini ovuturur, duygulu gzlerle bakarak glmser.) MICUCCIO (Dalgn, skkn bir sesle.) Geleceini sylemiti deil mi size? Hi olmazsa bir grmek istiyorum da... Hi olmazsa... MARTA Elbet gelecek! Bir dakikack bile serbest kalsa demedim mi sana? Ama, dn bir, onun da ne kadar houna giderdi, burada, bizimle olmak... Seninle, bunca zaman sonra... Ka yl geti? ok, ok... Ah, olum, dnm gibi geliyor bana, bazen de sonsuz uzakm gibi... Neler, neler grdm... gerek deilmi gibi geliyorlar bana. Syleseler inanamazdm, orada, Palma'dayken daha... Hani tavan arasna gelirdin sen... atnn altnda krlang yuvalar vard hani, anmsyor musun? Odann iinde uuurlard... Yzmze srtnrlerdi adeta... Ya benim o canm fesleen sakslarm, pencerede... Ya Annuzza kadn, komumuz Annuzza kadn ne oldu, nasl? MICUCCIO Eh... ("ld!" anlamna, kutsama iareti yapar iki parmayla.) MARTA ld m? E, tahmin de ediyordum... htiyarck, benden yalyd... Zavall Annuzza kadn... Bir di sarmsak isterdi, anmsyor musun? bu bahaneyle gelirdi... tam iki lokma bir ey yemek iin oturduumuzda, dn bir di sarmsak... ya... Zavallck! Ee, kimbilir daha kimler ld, ha, Palma'da? Ama! hi olmazsa orada, kendi mezarlmzda yatyorlar, atalarnn yannda... Bense... Kimbilir nerede kalacak kemiklerim... Yeter... hadi, hadi, brakalm bunlar! (Dorina ilk yemekle gelir ve tabana koymak iin Micuccio'ya yaklar.) Oh, aferin Dorina! (Micuccio, nce Dorina'ya, sonra Marta teyzeye bakar, akn ve utanm; yemek almak iin ellerini kaldrr, yolculuktan kir pas iinde olduklarn grr ve Sayfa 10

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun yeniden indirir, bir kat daha akn.) Buraya, buraya koy, Dorina! Bana brak, ona ben veririm... (Yemek koyar.) te... Nasl, iyi mi, ha? MICUCCIO Evet, evet... Teekkrler... MARTA (Kendine de yemek almtr.) te oldu... MICUCCIO (Gz krpp honutluunu belli eden bir el hareketi yaparak.) Mmm... Nefis... Nefis bir ey... MARTA Onur gecesi, anlyor musun? Hadi, yiyelim! Ama, nce... (stavroz karr.) Burada yapabilirim, senin nnde... (Micuccio da istavroz karr.) Aferin olum! Sen de... Aferin Micucciom, hep ayn, zavallck! nan, orda yemem gerektiinde, istavroz karamadan, boazmdan aa inmiyor, yediim... Ye, ye! MICUCCIO Oh, yle am ki! ki gndr bir ey yemedim, biliyor musunuz? MARTA Nasl! Yolda yemedin mi? MICUCCIO Yiyecek almtm yanma... Burada, valizde. Ama... MARTA Ama? MICUCCIO Syleyeyim mi? Utandm, Marta teyze. Gzme az grnd... Herkes de bana bakyordu sanki... MARTA Ah, aptal, ah! Oru tuttun, ha? Hadi, hadi, ye, zavall Micuccio. ok a olmalsn! ki gn ha... ... Hadi, isene... (arap koyar.) MICUCCIO Teekkrler... imdi iiyorum... (Arada bir, iki uaktan birinin yemek kaplaryla dipteki salona girip karken kapy her aralk braknda, bir kark szler ve kahkaha dalgas gelir. Micuccio, heyecanlanr, ban tabaktan kaldrr, Marta teyzenin ac eken, sevgi dolu gzlerine bakar; bir aklama okumak ister gibi bu gzlerde.) Glyorlar... MARTA Ya... , i... Nerde bizim iyi arabmz, Micuccio! Nasl zlyorum, bilsen! altmzda oturan Michel'nnkini hele... Michel'dan ne haber, Michel'dan? MICUCCIO Michel? yi, iyi... MARTA Ya kz Luzza? MICUCCIO Evlendi... ki ocuu var... MARTA Sahi mi? Bize oturmaya gelirdi, anmsyor musun? Hep neeliydi! Ah, Luzza... bak sen... Evlendi ha... Kimle evlendi? MICUCCIO Tot Licasi, vergi memuru, tanr msnz? MARTA A, sahi mi? yi... E, Mariangela kadn, nine oldu demek? Nine oldu? Ne mutlu ona! ki ocuk mu, demitin? MICUCCIO Ya, iki... (Salondan gelen yeni bir grlt dalgasyla heyecanlanr.) MARTA miyor musun? MICUCCIO Evet, imdi... MARTA Aldrma! Glyorlar ite, bilirsin; kalabalk olunca! Hayat byle, dostum, ne olsun istiyorsun? Meslek. Menajeri de burada... (Dorina elinde yemek kabyla gelir.) Sayfa 11

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun te, Dorina... Ver, Micuccio, taban ver... Bu da houna gidecek. (Bir para koyarak.) Sen syle... MICUCCIO Siz koyun, siz koyun! MARTA (Bir para daha koyarak.) te, tamam. (Kendine de alr. Dorina gider.) MICUCCIO Ne gzel renmisiniz! Beni artyorsunuz! MARTA Zorunlu olarak, olum! MICUCCIO Sizi o yn mantoyla, banzda apkayla grdm zaman... MARTA Zorunlu olarak! Aklma getirme bunlar imdi! MICUCCIO Biliyorum... Evet! Rolnz oynamak zorundasnz! Ama sizi bir grselerdi, bu klkta bir grselerdi, Palma'da, Marta teyze! MARTA (Yzn elleri arasna gizleyerek.) Oh Tanrm, aklma getirme diyorum! nan, nasl utanyorum, dndke! Kendime bakp "Ben byle ha?" diyorum kendi kendime; ve karnaval iin giyinmiim gibi geliyor... Ama, ne yaparsn? Zorunlu olarak! MICUCCIO Ama, demek... demek, diyorum ki, tmyle... Hedefe ulat artk? Grlyor! Byk eyler! yi, iyi para veriyorlar ona, deil mi? MARTA Ya, evet... yi... MICUCCIO Akamda ne kadar? MARTA Deiiyor. Mevsimine, tiyatrosuna gre, anlyor musun? Ama, biliyor musun, olum? ok, ok da pahalya mal oluyor bu yaam... Parann nasl gelip nasl gittiini anlamyorsun! ok, ok para gidiyor, bilsen! Gelip gidiyor... Giysiler, mcevherler... Her trl harcama... (Dipteki salondan ykselen yeni bir grlt zerine susar.) SESLER Nerede? Nerede? Bilmek istiyoruz! Nerede? SINA'NIN SES Bir dakika! Bir dakika diyorum size! MARTA te o! Onun sesi... Geliyor... (Sina, hrdayan ipekler, prl prl mcevherler iinde, ssl; gs, kollar, omuzlar plak, aceleyle gelir. Oda birdenbire iddetle aydnlanm gibidir.) MICUCCIO (Elini bardaa uzatmken, yz alev alev, az ak, gzleri kzarm, akn, dsel bir grnt karsndaym gibi, yle bakakalr; kekeler.) Teresina... SINA Micuccio? Nerdesin? Oh, ite burada... ler nasl? Naslsn? yi misin, imdi? Aferin, aferin... Hastalandn sen, ha? Bak, biraz sonra grrz yine... Annem de burada sonra, yannda... Anlatk, ha? Biraz sonra... (Yine kaar, gider. Alabildiine akn, kalakalr Micuccio. Salondaysa, Sina'nn dn lklarla karlanr.) MARTA (Uzun bir sessizlikten sonra, iine dt aknl bozmak iin, rkeke sorar.) Yemiyor musun artk? (Micuccio ona aptal aptal, anlamadan bakar.) Ye... (Taba gsterir.) MICUCCIO (ki parmayla, dumandan kararm, genilemi yakasn ekitirerek, uzun bir soluk almaya alr.) Yemek mi? (Parmaklarn, selam verir gibi, birka kez enesinin yannda oynatr; Sayfa 12

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun yiyemiyorum artk anlamna. Bir sre daha, biraz nce grdklerine dalm, sessiz kalr, sonra mrldanr.) Nasl olmu... Gerek... gerek deilmi gibi geliyor bana... Btn... btn... byle... (Aalamadan, ama akn, Sina'nn plakln iaret eder.) Bir d... Sesi... gzleri... O deil... Teresina deil artk... (Marta teyzenin dalgn dalgn ban salladnn ve onun da, bekler gibi, yemeyi braktnn farkna vararak.) Ne! Asla... Bir daha dnmek bile gereksiz... Her ey bitti... Kimbilir ne zamandan beri!.. Ne aptalmm, ne budalaymm ben... Memlekette sylemilerdi oysa... Ama ben... Kemiklerim krld, buraya geleceim diye... Otuz alt saat trende... bunun... bunun iin... Bunun iinmi meer, glmeleri, uan, tekinin... Dorina'nn... bunun iinmi! Bense... (ki elinin iaret parmaklarn defalarca birbirine yaklatrp ayrarak, hznle glmser, ban sallar.) Ama nerden bilebilirdim bunu? Bir de, dnerek, Teresina'nn sz verdiini... Ama belki... ya yle!.. Ama o da nerden bilebilirdi bir gn byle olacan? Ben orada, orada fltmle kalrken o byle ilerlerse... Ama ne! Dnmek bile gereksiz artk... (Kararl, Marta teyzeye bakmak iin dner.) Onun iin bir ey yaptmsa, ad bile anlmaz imdi, Marta teyze; bu geliimle, bundan yararlanmak istediim filan gelmesin sakn aklnza... (Gittike daha fazla heyecanlanarak ayaa kalkar.) Hatta, bekleyin! (Bir elini ceketinin gs cebine sokarak czdann karr.) Geliimin bir nedeni de buydu: bana yolladnz bu paray geri vermek. Gryorum ki Teresina bir... bir kralie olmu! Gryorum ki... neyse, yok bir ey! Dnmek bile gereksiz artk! Ama bu para, hayr! Bunu hak etmemitim... Ne ilgisi var! Bitti, konumayalm artk...: Ama para, olmaz! bana para, hayr! Yalnzca, hepsini getiremediim iin zgnm... MARTA (Titrer, hznl, gzleri yal.) Ne diyorsun, ne diyorsun sen, olum? MICUCCIO (Susmasn iaret ederek.) Ben harcamadm bunlar: Ailem harcad ben hastayken, haberim olmad. Hep, onun iin harcadm be kuruun lafn ediyorlar... anmsyor musunuz? Ne nemi var... Dnmeyelim artk bunu. Kalan burada. Ben de gidiyorum. MARTA Nasl olur! Byle abuk mu? Bekle, bekle, Teresina'ya syleyeyim, hi olmazsa. Seni bir daha grmek istediini unuttun mu? Haber vermeye gidiyorum... MICUCCIO (Onu durdurup oturtarak.) Hayr, yarar yok. Dinleyin! (Salondan, btn arllarn, karmakark, kahkahalar arasnda birlikte syledii cokun, kaba bir operet parasyla piyanonun sesi gelir.) Brakn, orada kalsn. Onun yeri oras, orada rahat ediyor... Ben, zavall... Grdm onu; bana yetti... Hatta siz de... siz de gidin oraya... Dinleyin, nasl glyorlar! stemiyorum ben, bana glnmesini istemiyorum... Gidiyorum... MARTA (Micuccio'nun bu ani kararn en kt anlamda, yani bir aalama, kskanlk davran olarak yorumlar ve gzyalar arasnda konuur.) Ama ben... beni dinlemiyor ki olum... MICUCCIO (Gzlerinde, birden, henz dmedii pheyi okuyarak, yz kararr ve haykrr.) Niin? MARTA (aalar, yzn elleriyle gizler, ama gzyalarnn birden boanmasn nleyemez; hkrklar arasnda boularak konuur.) Evet, evet, git olum, git... Sana gre deil artk, haklsn... Eer beni dinlemi olsaydnz... MICUCCIO (stne eilip szn keserek, bir elini zorla yznden ayrarak.) Demek... Ah, demek o, demek... artk bana layk deil demek? (Salonda piyano sesi ve koro srmektedir.) MARTA (zgn, alayarak, bayla evet iareti yapar ve sonra yle hznl bir davranla ellerini kaldrp dua etmeye balar ki Micuccio'nun fkesi hemen Sayfa 13

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun geer.) Ac, ac, bana ac, Micucciom, bana ac! MICUCCIO Yeter, yeter... Fark etmez, ben gidiyorum... Tersine, tersine... nasl olsa, imdi... (Tam bu anda, Sina salondan ieri gelir. Micuccio hemen Marta teyzeyi brakp ona dner; bir kolundan yakalayp ne doru eker.) Ah, bunun iin, demek... hep, hep byle? (rentiyle plakln iaret eder.) Gs... kollar... omuzlar... MARTA (Yeniden, yalvarc, rkyle.) Yalvarrm, Micuccio! MICUCCIO Hayr. Sakin olun. Bir ey yapmayacam. Gidiyorum. Ne aptalm, Marta teyze! Anlamamtm... - Alamayn, alamayn... - Ne yaparsn? Talih, talih bu... (Byle diyerek, valizini, torbasn alr ve kmaya davranr; ama torbada, memleketten Teresina'ya getirdii gzel turunlarn olduu aklna gelir.) Oh, unutuyordum: Bakn, Marta teyze... unlara bakn... (Torbann azn zer, bir kolunu siper ederek, gzel kokulu meyveleri masaya boaltr.) SINA (O yana atlarak.) Oh! Turunlar! Turunlar! MICUCCIO (Hemen durdurarak.) Sen dokunma onlara! Bakmamalsn bile, uzaktan bile bakmamalsn! (lerinden bir tane alp Marta teyzenin burnuna yaklatrr.) Duyun, memleketimizin kokusunu duyun... Bunlar ierdeki kibar beylerin kafalarna atsam? MARTA Hayr, ne olur yapma! MICUCCIO Korkmayn. Bakn, Marta teyze, yalnzca sizin iin bunlar! Ona getirmitim... (Sina'y gsterir.) Vergi dedim bir de... (Biraz nce czdanndan kard paray masann stnde grp alr, Sina'nn yakasndan ieri sokar, Sina hkrklara boulur.) Senin payna den bu, imdi! Buraya, buraya! te! byle! Yeter! - Alama! Hoa kal, Marta teyze! - Talihin ak olsun! (Bo torbay cebine sokar, valizini, algsn alr ve kp gider.) APTAL (1922) KLER Luca Fazio Leopoldo Paroni Gezgin Satc Rosa Lavecchia Birinci Yazar kinci Yazar nc Yazar Drdnc Yazar Beinci Yazar Sahne, Costanova'da yaynlanan "Vedetta Repubblicana" gazetesinin yneticisi Leopoldo Paroni'nin orta halli alma odasn gsterir. Gazetenin ynetim yeri de, Cumhuriyeti Parti le Bakan Paroni'nin evindedir. Paroni yalnz yaad ve her trl rahatl, bu arada (anlalyor) temizlii de biraz aa grdnden olacak, gerek eski, krk dkk eyalar, gerekse yer dzensizlik ve pislik iindedir. Yaz masasnn st, da gibi kt ynlaryla kapl; uraya buraya atlm iskemlelerin stne de kitaplar, evraklar ylm; her yan gazete; raflar karmakark, geliigzel sokuturulmu kitaplarla dolu. Bir yanda, eski psk mein bir kanepe; stnde kir iinde, yrtk prtk, yrtklarndan iirii sarkan bir yatak yast. Giri kaps oyuncunun solunda. Sayfa 14

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Dipte, gazetenin yaz ileri odasna alan caml bir kap. Sada, Paroni'nin yatp kalkt odalara alan baka bir kap. Akamdr. Perde aldnda karanlk olan alma odas dipteki salonun buzlu camlarndan szan kla biraz aydnlanmaktadr. Omuzlarnda koyu renkli bir yn atk, banda gnelii gzlerinin stne inmi bir yolculuk kasketi olan Luca Fazio, srtn yasta vermi, ayaklarn kanepeye uzatm, kmldamakszn oturmakta. Atknn altndaki bir deri bir kemik kalm ellerinin birinde top gibi drlm bir mendil. Yirmi alt yandadr. alma odas aydnlannca, sarkk seyrek bykl, yer yer sakal bitmi, sapsar, avurtlar kk, l yzne benzeyen bir yz grnr. Avcundaki drlm mendili arada srada azna bastrarak gsn yrtacakm gibi hrldayan ksrkle arpr. Ik szan caml kapdan, birka dakika, Paroni ile "Vedetta" yazarlarnn karmakark barlar duyulur. PARONI (erden.) Adama temelinden saldrmal diyorum size! KARIIK SESLER Evet, evet, bravo! Saldrmalyz! - ok iyi! - Temelinden! - Yok canm! - yle olmaz! BRNC YAZAR (tekilerden daha yksek sesle.) Yalnzca Cappadona'nn iine yarar bu! KARIIK SESLER Doru! Doru! - Kralclara yarar! - Kim diyor onu? - Yok canm! PARONI (Grleyerek.) Kimse inanmaz buna! Biz kendi yolumuzda yryoruz! Ona da ilkelerimiz adna saldryoruz! Yeter artk! Brakn da yazaym! (Bir sessizlik olur. Luca Fazio kprdamaz. Soldaki giri kaps bir para aralanr ve bir ses sorar: "Girebilir miyim?" Luca Fazio karlk vermez. Ses, az sonra, yeniden sorar: "Girebilir miyim?" ve duraksayarak ilerler. Krkn gemi, Piemonteli Gezgin Satc'dr bu.) GEZGN SATICI Kimse yok mu? LUCA (Kmldamadan, ksk bir sesle.) Oradalar. GEZGN SATICI (Sesi duyunca irkilir.) A! zr dilerim. Bay Paronisiniz, deil mi? LUCA (nceki gibi.) Orada! Orada! (Caml kapy gsterir.) GEZGN SATICI Girebilir miyim? LUCA (Sklm.) Bana ne soruyorsunuz! sterseniz girin. (Gezgin Satc dipteki kapya dorulur, fakat daha vurmadan, yaz odasndan yeni bir ses uultusu ve sanki buna yank yaparm gibi, yakndaki alandan gemekte olan gstericilerin uultular gelir. Gezgin Satc, sersemlemi, kalakalr.) KARIIK SESLER (Yaz odasndan.) te, ite, duyuyor musunuz? - Gsteri! - Gsteri! Alaklar! - Cappadonaclar! BRNC YAZAR "Yaasn Cappadona!" diye baryorlar. Ben dememi miydim? PARONI (Masaya bir yumruk vurarak haykrr.) Guido Mazzarini'yi ldrmeli diyorum ben de size! Cappadona'nn ne nemi var? (Alandan ykselen uultu, bir an iin, yaz ileri odasndakilerin haykrlarn rter. Koarak geen kalabalk gsterici topluluu "Yaasn Cappadona!", "Kahrolsun Genel Mfetti!" diye barmaktadr. Uultu uzaklanca yaz ileri odasndakilerin haykrlar duyulur: "Kpekler! Kpekler! der bunu Cappadona! Vatan hainleri!" ve birdenbire, ok fkelenen iki yazar, balarnda Sayfa 15

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun apkalar ve ellerinde bastonlaryla, caml kapy ap, gstericilerin arkasndan gitmek iin byk kapya doru atlrlar.) KNC YAZAR (Koarak, fkeden titreyerek.) Alaklar! Alaklar! (kar.) NC YAZAR (Gezgin Satc ile karlanca yzne haykrarak.) "Yaasn Cappadona!" diye barmaya cesaret ediyorlar! (kar.) PARONI'NIN SES Gidin, hepiniz gidin! Ben yaz yazmak iin burada kalyorum! (Caml kapdan, balarnda apkalaryla teki yazar kp karmakark bararak byk kapya doru atlrlar: "Alaklar! Kpekler! Satlmlar!" Birisi, Gezgin Satc'nn yzne haykrr yine: "Yaasn Cappadona! Anladnz m?" Hepsi kar.) GEZGN SATICI Hibir ey anlamyorum... (Luca Fazio'ya.) Balayn ama, ne oluyor? (Luca gl bir ksre yakalanp mendille azn tkar. Gezgin Satc, ac eken, bitkin, saklayamad tiksintiden dolay skntl Luca'ya bakmak iin eilir.) LUCA Ttn kokuyorlar, uursuzlar! Aln biraz, hava, hava! Soluk alaym hele! (Sonra, sakin.) Siz Costanoval deil misiniz? GEZGN SATICI Hayr, buradan geiyorum. LUCA Hepimiz geiyoruz, sevgili baym. GEZGN SATICI Sangone Kt Fabrikas'nn satclarndanm. Gazetenin kt gereksinimi konusunda Bay Paroni ile grmek istiyordum. LUCA imdi durumun pek elverili olduunu sanmyorum. GEZGN SATICI yle, duydum. Bir gsteri, galiba? LUCA (Gizli bir alayla.) Seimlerin zerinden sekiz ay getii halde milletvekili Guido Mazzarini'ye duyduklar fke bir trl azalmad. GEZGN SATICI Sosyalist mi? LUCA Bilmiyorum. Bana yle geliyor. Burada, Costanova'da herkes kar ona, ama br seim blgelerinden ald oylarla kazand. (aret parma ve baparmayla bir "paras var" iareti yapar ve ekler.) Byk adam. stne ektii fke de gemedi daha, grdnz gibi. nk Mazzarini, almak iin - aln, aln biraz, ne olur, hava alamyorum Costanova Belediyesi'ne bir genel mfetti gndertti. - Teekkrler. - Bir genel mfetti: byk ey bu. GEZGN SATICI Ama "Kahrolsun!" diye baryorlard. LUCA yle. Mfettii istemiyorlar. Costanova byk bir kasabadr, sevgili baym. Evren, btn varlyla onun evresinde dnyor, dnn bir. Pencereye yaklap gkyzne bakn. Yldzlar niin orada duruyor, biliyor musunuz? Costanova'y gzlemek iin. Costanova'dan yldzlara ne diyenler de var ama siz bakmayn onlara: hepsi Costanova gibi bir kentleri olsun diye canlarn bile verirler. Ya evrenin yazgs nereye baldr, biliyor musunuz? Costanova Belediye Meclisi'ne. Belediye Meclisi dalr dalmaz evren altst oldu. Paroni'nin yznden grebilirsiniz bunu. Bakn, bakn, oradan, o kapnn camlarnn arasndan bakverin bir. GEZGN SATICI (Kapya ynelir, sonra durur.) Grnmez ki, buzlu cam bunlar. LUCA Sayfa 16

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Ya, yle. Dnmemitim. GEZGN SATICI Siz gazetenin yaz kurulundan deil misiniz? LUCA Hayr, dostlarym. Daha dorusu, eskiden yleydim. Ben, lmek zereyim sevgili baym. Biliyor musunuz, biz hastalar epey varz Costanova'da? ki kardeim de yaz kurulundayd, lmeden nce. Ben geen gne kadar tp rencisiydim. Bu sabah dndm, evimde lmek iin. Siz gazete kd m satyorsunuz? GEZGN SATICI Evet, gazete kd da. Hem de ok uygun bir fiyatla. LUCA Gazeteler daha ok baslsn diye mi? GEZGN SATICI nann, kt fiyat sorunu, bugnk piyasa koullar iinde... LUCA (Szn keserek.) Size inanyorum. Sizin kimbilir ka yl kent kent gezip fabrikanzn ktlarn tarada yaynlanan haftalk kk gazetelere uygun fiyatlarla satacanz dnmek bile beni nasl avutuyor bir bilseniz?! Belki on yl sonra, imdi olduu gibi bir akam yine buraya geleceinizi, bu evdeki kanepeyi, elbet bensiz olarak, ve Costanova'y, belki sessiz olarak, greceinizi dnn... (Az nce gsterinin arkasndan koan yazarlarn , grltyle haykrarak byk kapdan girerler.) BRNC YAZAR Paroni! Paroni! KNC YAZAR Tanr'nn fkesi alann stne boanm! NC YAZAR Gel, gel, Leopoldo! (Caml kapdan, elinde isli bir gaz lambas olan, marur cumhuriyeti Leopoldo Paroni kar. Ellisinin stndedir. Aslan yelesine benzeyen gr salar, iri bir burun, dik byklar, sivri Mefisto sakal, krmz boyunba.) PARONI Ne var? Dv filan oldu mu? (Ktlar arasnda yer aarak lambay yaz masasna koyar.) KNC YAZAR Kyasya. BRNC YAZAR Kylerden gelmi sosyalist bir gruh! PARONI (abuk.) Cappadonaclara m saldryorlar? NC YAZAR Yok canm, bizimkilere, bizimkilere! BRNC YAZAR Gel, koalm. Sana gerek var. PARONI (Kendini kurtararak.) Durun. Polis ne gne duruyor, Tanr akna? Polis? BRNC YAZAR Polis mi? Bizimkilerin dayak yemesi genel mfettiin houna gitmez mi sanyorsun? Gel, gel! PARONI Gidelim, evet, gidelim! (Hemen davranan nc yazara.) Git, apkamla bastonumu al. - Conti ile Fabrizi nerede? KNC YAZAR Oradalar. Ellerinden geldiince kar koyuyorlar. BRNC YAZAR Kendilerini savunuyorlar! PARONI Cappadonaclar olsun polis armad m canm? BRNC YAZAR Bir tanesi yok ortada. Annda toz oldular. PARONI Peki, siz niye beni armaya byle nz birden geldiniz? kiniz orada kalp iinizden yalnzca birini gnderebilirdiniz! NC YAZAR Sayfa 17

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun (Yaz ileri odasndan dnerek.) Bastonu bulamyorum. PARONI Kede canm, asknn yannda. BRNC YAZAR Gidelim, gidelim artk! Ben benimkini sana veririm! PARONI Ya sen ne yapacaksn bastonsuz, kavga srasnda? (Tam bu srada rkm, soluk solua, bayan Rosa Lavecchia girer ieri. Ellisinin stnde, krmz sal, zayf, gzlkl, erkek gibi giyinmi, evde kalm bir kzdr bu.) ROSA (ok yorgun, soluu nerdeyse kesilmi.) Tanrm, aman Tanrm! PARONI ve TEKLER (Tela ve zntyle.) Ne var? Ne var? Ne oldu? ROSA Bilmiyor musunuz? PARONI Birini mi ldrdler? ROSA (Hibir eyden haberi olmadn gsteren bir bakla.) Yo. Nerede? BRNC YAZAR Nasl? Gsteri olduunu bilmiyor musun? ROSA (nceki gibi.) Gsteri mi? Hayr, haberim yok. - Zavall Pulino'nun evinden geliyorum. KNC YAZAR E, ne olmu? ROSA Kendini ldrm. BRNC YAZAR Kendini mi ldrm? PARONI Pulino mu? NC YAZAR Lulu Pulino kendini mi ldrm? ROSA ki saat nce. Evinin mutfanda, gaz lambasnn takld engelde asl buldular. BRNC YAZAR Asl m? ROSA Ne gsteri! Grmeye gittim. Gzleri ve dili darda, parmaklar bzlm, kapkara morarm... Odann ortasnda sallanp duruyordu o upuzun boyuyla... KNC YAZAR u ie bak sen, zavall Pulino! BRNC YAZAR Tkenmiti zaten, zavallck; son gnlerini yayordu. NC YAZAR Ama byle bir son! KNC YAZAR Ac ekmekten kurtuldu, hi olmazsa! BRNC YAZAR Artk ayakta duracak hali bile kalmamt... PARONI Ama, bana kalrsa, yaamaktan bkan bir insann byle bir ey yapmas aptallk BRNC YAZAR Ne yapmas? KNC YAZAR Kendini ldrmesi mi? NC YAZAR Niin aptallk olsun, canm? BRNC YAZAR Gnleri saylysa artk! KNC YAZAR Sayfa 18

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Onun yaamas da yaamak myd? PARONI yi ya! - Yol parasn da verirdim ben stelik! NC YAZAR Yol paras m? BRNC YAZAR Sen ne diyorsun yahu? KNC YAZAR br dnyaya m? PARONI Hayr: Roma'ya: Roma'ya yapaca bir yolculuun parasn derdim diyorum! - Biri yaamndan bkp da ona son vermek isteyince, son vermeden nce... Ah, bilseniz!.. Ne byk bir zevk olurdu benim iin... Hi olmazsa lmmle bir ie yaramak, diyorum! Balayn: Hastaym: Yarn leceim; memleketimin yz karas, varl hepimiz iin utan kayna olan bir adam var, Guido Mazzarini: yi ya, nce onu ldrrm, sonra da kendimi! te, yaplmas gereken! - Kim byle yapmazsa aptaln tekidir! NC YAZAR Dnmemitir bile, zavallck! PARONI Onun iki saat nceye kadar yaad gibi, hepimizi ezen, btn bir memleketin yz karas olan, hatta soluduumuz havay arlatran bu utan altnda yaanrsa, nasl olur da dnlemez? Eline ben verirdim tabancay! ldr onu nce, kendini sonra ldr, aptal! (Bu anda, byk kapdan, teki iki yazar sevinle girer.) DRDNC YAZAR Tamam! Bitti! BENC YAZAR Sopayla srldler, bir koyun srs gibi! BRNC YAZAR (Souk.) Polis mi ie kart? DRDNC YAZAR Evet, ama en sonunda... BENC YAZAR Bizimkiler oktan - grmeliydiniz bir - aslanlar gibiydiler - nlerine kattktan sonra herifleri! DRDNC YAZAR Derileri yzld sopa yemekten! (Sonra, kendisiyle arkadann cokusuna kimsenin katlmadn grerek.) Neyiniz var yahu? ROSA Zavall Pulino... BENC YAZAR Pulino'nun ne ilgisi var? BRNC YAZAR ki saat nce kendini asm! DRDNC YAZAR Ne? Lulu Pulino kendini asm ha? BENC YAZAR Zavall Lulu! Evet, sylyordu, bana da sylemiti acsna son vereceini... Can ekimeyecek hi olmazsa: ok iyi yapt! PARONI Daha iyisini yapmalyd! Aramzda bunu konuuyorduk biz de! Diyelim ki kendi iyilii iin kendini ldrmek zorundayd, Roma'ya gidip herkesin dman olan Guido Mazzarini'yi ldrerek, herkese, memleketine, bir iyilik yapamaz myd? Hibir eye mal olmazd ona, yolculuk bile, yol parasn da ben verirdim, ike eref sz size. Byle tam aptalcasna lm oldu! BRNC YAZAR Yeter, ge oldu artk! KNC YAZAR Evet, evet... Bu akamn haberleri de yarna kalsn! NC YAZAR Pazara kadar vaktimiz var nasl olsa. KNC YAZAR (Acdn gsteren bir i ekile.) Zavall Pulino'dan da sz ederiz! ROSA Sayfa 19

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun (Paroni'ye.) stersen, ben sz edebilirim ondan, Paroni, gzlerimle grdm. DRDNC YAZAR Geerken biz de urayp grebiliriz, canm. ROSA Belki hl asl bulursunuz onu! Kaldrmak iin galiba Borgo'dan dnmesi gereken Yarg bekleniyor. PARONI Yazk! Memleketimizin cn alm olsayd, pazar gnk saymz tmyle ona ayrabileceimizi dnmek yok mu! BRNC YAZAR (Kanepenin stndeki Luca'nn en sonunda farkna vararak.) O... Buraya bakn! Luca Fazio burada! (Hepsi dnp bakar.) PARONI Vay, Luca, sen ha? KNC YAZAR Ne? Azn amadan oturdun orada, ha? NC YAZAR Ne zaman geldin? LUCA (Yerinden bile kmldamadan, kuru.) Bu sabah. DRDNC YAZAR yi deilsin galiba. LUCA (Karlk vermekte gecikir, nce eliyle bir iaret yapar, sonra.) Hemen hemen Pulino gibi. PARONI (Gezgin Satc'y grerek.) Ya siz, balayn ama, kimsiniz? GEZGN SATICI Kt gereksinmeniz iin geldim, Bay Paroni. PARONI Ya... Sangone Kt Fabrikalar'nn gezgin satcssnz demek siz? Yarn urayn ltfen, imdi ge oldu. GEZGN SATICI Yalnzca, sabahleyin baym, akam olmadan yola kmak istiyorum nk. BRNC YAZAR Hadi gidelim. yi geceler, Leopoldo. (Ona karlk veren Paroni'yi tekiler de esenler.) DRDNC YAZAR (Luca Fazio'ya.) Sen gelmiyor musun? LUCA (Dnceli.) Hayr. Paroni'ye bir ey sylemem gerekiyor. PARONI (Kukulu.) Bana m? LUCA (nceki gibi.) ki dakika. (Birden akllarna gelen, "kendini aptalcasna ldren" Pulino'nun durumuyla onun umutsuz durumu arasndaki benzerlik, konuulanlardan sonra, hepsinin akn akn ona bakmasna neden olur.) PARONI imdi, herkesin yannda olmaz m? LUCA Hayr, yalnzca sana. PARONI (tekilere.) Siz gidin, yleyse. yi geceler, dostlarm. (Yeniden esenleirler.) GEZGN SATICI Saat ona doru gelirim. PARONI Daha erken gelin hatta, daha erken, isterseniz. Gle gle. Sayfa 20

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun (Paroni ve ayaklarn divandan yere indirip yle eilmi, nne bakarak oturmakta olan Luca Fazio'dan baka hepsi gider. Paroni isteksiz bir tavrla Luca'nn yanna yaklap bir elini omzuna koymak ister.) Demek, sevgili Luca, sevgili dostum, demek... LUCA (Hemen bir kolunu kaldrarak.) Yok, yaklama. PARONI Niin? LUCA ksrtyorsun. PARONI Gerekten hastasn sen, grnnden de belli ya... LUCA (Bayla evet diye iaret ederek.) Ancak seninle konuacak kadar gcm var: O kapy kapa iyice. (Bayla byk kapy gsterir.) PARONI (Dediini yaparak.) imdi. LUCA Srgsn de sr. PARONI (Glerek bu dediini de yapar.) Ne gerei var; kimse gelmez artk. stediin gibi konuabilirsin. kimizin arasnda kalr. LUCA u kapy da kapa. (Caml kapy gsterir.) PARONI (nceki gibi.) Niye canm? Yalnz yaadm biliyorsun. Kimse yok artk orada. Hatta gidip da sndreyim. (Gider.) LUCA Sonra kapa yine. yle pis bir sigara kokusu geliyor ki... (Paroni yaz ileri odasna girer, sndrr, sonra dner, kapy kapar. Bu arada Luca Fazio da ayaa kalkmtr.) PARONI Bu da tamam. E, syle bakalm imdi. LUCA Al, al... PARONI Niye canm, kendin iin mi sylyorsun, yoksa benim iin mi? LUCA Senin iin de. PARONI Ama ben korkmuyorum. LUCA Dur bakalm, acele etme korkmuyorum demekte. PARONI Syleyeceine gelelim imdi. Otur, otur... LUCA Hayr, ayakta kalacam. PARONI Roma'dan m geliyorsun? LUCA Roma'dan. u grdn durumda. Birka bin liretim vard. Hepsini yedim. Az bir ey kalmt, onunla da... (Bir elini ceketinin cebine sokup kocaman bir tabanca karr.) ...u tabancay satn aldm. PARONI (Adamn elindeki silah grnce sapsar kesilir ve igdyle ellerini havaya kaldrr.) O da ne? Dolu olmasn? (Luca'nn tabancay incelediini grerek.) Hey, Luca, dolu mu? LUCA Sayfa 21

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun (Souk.) Dolu. (Sonra, ona bakarak.) Korkmadn sylemitin. PARONI Yok, ama... Tanr saklasn... (Silah elinden almak iinmi gibi yaklamaya davranr.) LUCA Yaklama, dinle. Roma'da odama kapanmtm, yaamma son vermek iin. PARONI Ne delilik! LUCA Evet, delilik: Gerekten yapmak zereydim bu delilii. Hem de aptalcasna, evet, sen haklsn! PARONI (Ona bakar, sonra sevinten parlayan gzlerle.) Ah, yoksa sen, yoksa sen gerekten...? LUCA (Hemen.) Bekle, ne olduunu greceksin. PARONI (nceki gibi.) Pulino iin sylediklerimi duydun mu? LUCA Evet. Zaten onun iin buradaym. PARONI Sen yapar mydn? LUCA Hemen imdi. PARONI (Cokulu.) Ya, ok iyi! LUCA Dur da dinle beni. Tam tabancay akama dayamtm ki kapnn alndn iittim. PARONI Sen, Roma'da? LUCA Roma'da. Atm. Kim gelmi dersin? Guido Mazzarini. PARONI O? Senin evine? Ya sonra? LUCA Beni elimde tabancayla grp yzmden de ne yapmak istediimi anlaynca bana doru kotu, kollarmdan yakalad, sarsarak haykrd: "Nasl olur? Kendini byle ldryorsun ha? Aman Luca, dorusu senin bu kadar aptal olduunu bilmezdim! Yok, ille yapmak istiyorsan bunu... Yol paran ben veririm... Hemen Costanova'ya git ve nce Leopoldo Paroni'yi ldr, benim iin." PARONI (Bu garip ve korkutucu konumaya dalm, yrei arparak bir iddet davran bekler durumdayken, adeta elinin kolunun tutmaz olduunu duyumsar birden ve hznl, bo bir glmseyile azn aar. ) ...aka m ediyorsun? LUCA (Bir adm geri ekilir; bir yanann burnuna yakn bir yerinde belirir gibi olan bir titreyile, azn arptarak.) Hayr, aka etmiyorum. Mazzarini yol param verdi. PARONI Senin mi? Ne diyorsun? LUCA Ben de geldim ite. imdi, nce seni ldreceim, sonra da kendimi. (Tabancal kolunu kaldrp nian alr.) PARONI (rk iinde, elleriyle yzn rterek silahtan korunmaya alr ve barr.) Yapma, deli misin? Byle aka m olur? Delirdin mi sen? LUCA (Buyurgan, korkun.) Kmldama, ate ederim yoksa! PARONI Sayfa 22

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun (Ta gibi donup kalr.) Peki... Tamam... tamam... LUCA Deli ha? Senin gznde deliyim demek? imdi bana deli diyorsun ama, daha az nce, kendini asmadan nce Roma'ya gidip Mazzarini'yi ldrmedii iin zavall Pulino'ya aptal deyip duruyordun. PARONI (Kar kmay deneyerek.) Arada byk fark var ama. ok byk fark. Ben Mazzarini... Mazzarini deilim. LUCA Fark m? Sizin yaamnzla, btn bu soytarlklarnzla bir ilgisi kalmam olan Pulino gibi, benim gibi biri iin ne fark olsun istersin? Seni, bir bakasn ya da yoldan ilk geeni ldrmek bir bizim iin. PARONI Bala ama, hi de ayn ey deil. En yararsz, en budalacas olurdu o zaman sularn! LUCA Demek sen, bizim iin her eyin bittii son anda bile, senin ya da bir bakasnn kininin, arlatanca atmalarnzn arac olmamz istiyor, olmaynca da aptal diyorsun bize ha? yi ya: Bana da Pulino gibi aptal denmesini istemiyorum ben, bu yzden de seni ldreceim. (Yeniden silahn kaldrp nian alr.) PARONI (Tabancann namlusunun nnden kamak iin kvranp yalvararak.) Ac bana! Hayr, hayr... Ne yapyorsun? Yo! Niin ama? Hep dostun oldum senin... Ac... LUCA (Gzlerinde tetii ekme isteinin yakt delice bir parltyla.) Dur! Dur! Diz k! PARONI (Diz st derek.) te... te... Ac bana! Yapma! LUCA (Srtarak.) E, biri yaamndan bkarsa... Soytar! - Sakin ol, ldrmeyeceim seni. Kalk ayaa, uzak dur yalnzca... PARONI (Kalkarak.) Kt bir akayd bu yaptn, biliyor musun? Elinde silah olmasa biraz zor olurdu byle davranman. LUCA Elbette. Sen de korkuyorsun, bunu yapmamn bana hibir eye mal olmayacan biliyorsun nk. yi bir cumhuriyeti olarak da zgr dncelisin, ha? Tanr'ya da inanmazsn sen. Elbette. Pulino'ya aptal diyemezdin yoksa. PARONI Ama ben o sz... syledim, nk... memleketim adna nasl utanyorum, bilirsin... onun iin... LUCA Aferin, aferin... zgr dncelisin ama, yadsyamazsn bunu. Gazetende de yazp duruyorsun ayrca. PARONI (Geveleyerek.) zgr dnceli... Ama sen de, baka bir dnyada ceza ya da armaan beklemiyorsun, sanrm. LUCA Yo, hayr! Yirmi alt yllk deneyimlerimin arln te yana da tamak zorunda olduuma inanmak en dayanlmaz ey olurdu benim iin. PARONI Demek... gryorsun ki... LUCA (Hemen.) Yapabilirdim de bu ii. Seni bir hi gibi ldrebilirdim, benim iin de br dnya kaygs olmadna gre. Ama ldrmyorum. Ne de ldrmezsem bir aptal olacama inanyorum. Acyorum sana, maskaralklarna. Nasl uzak gryorum seni, bilsen! Kk, sevimli grnyorsun hatta gzme. Evet, zavall kk adam, kzl salarn, hele o boyunban yok mu? - Ama, biliyor musun? u yaptn maskaralk da belgesiz kalmamal herhalde. PARONI Sayfa 23

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun (Dt aknlk iinde iyi iitmez.) Ne diyorsun? LUCA Belge diyorum, belge. Hakk da vardr buna, benim gibi, yaamla lm arasndaki snra gelmi bir adamn. Kar da gelemezsin. Otur, otur uraya da yaz. (Tabancasyla yaz masasn gsterir.) PARONI Yazaym m? Ne yazaym? Ciddi mi sylyorsun? LUCA Ciddi, ciddi. Git, otur oraya da yaz. PARONI Ne yazmam istiyorsun ama? LUCA (nceki gibi, tabancay gsne evirerek.) Kalk, git otur oraya diyorum sana! PARONI (Silahtan duyduu korkuyla yaz masasna giderek.) Bitmedi mi daha canm? LUCA Otur ve kalemi eline al... Kalemi, abuk. PARONI (Dediini yaparak.) Ne yazacam peki? LUCA Syleyeceklerimi. imdi alttan alyorsun ama seni bilirim ben: Yarn, ben de Pulino gibi kendimi ldrnce, ibiin kabarr hemen, nne gelen yerde benim de bir aptal olduumu syler gezersin. PARONI Yok ama! u dndne bak hele! ocukluk canm bunlar! LUCA Seni tanrm. Pulino'nun cn almak istiyorum ben, kendim iin yapmyorum. Yaz! PARONI (Kk masann stne bakarak.) Ama nereye yazaym istiyorsun? LUCA uraya, u nndeki kt parasna yaz yeter... PARONI Ne ama? LUCA te. ki szck. Bir bildiricik. PARONI Kime? LUCA Hi kimseye. Sen yaz ite. Yalnzca bu koulla balarm yaamn. Ya yazarsn ya da ldrrm seni! PARONI Peki, yazyorum. Syle. LUCA (Yazdrr.) "Aada imzas bulunan ben Leopoldo Paroni, duyduum ac ve pimanln..." PARONI (Kar gelerek.) Hadi canm, niin piman oluyormuum bakalm? LUCA (Glmseyerek, aka edercesine silah akana dorultur.) Ya, pimanlk duymak da istemiyorsun demek? PARONI (Silaha bakmak iin bana oynatarak.) Anlayalm bakalm, neden piman olacakmm? LUCA (Yeniden yazdrmaya balar.) "Aada imzas bulunan ben Leopoldo Paroni, arkadalarmn ve dostlarmn nnde, kendini ldrmeden nce, Roma'ya..." PARONI Ha, buymu demek? LUCA Evet, bu: Yaz: "... Roma'ya gidip Mazzarini'yi ldrmedii iin Pulino'ya aptal dediimden dolay byk bir pimanlk ve ac duyuyorum." in dorusu bu ite. Sayfa 24

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Yol parasn verme ksmn da atlyorum hatta. Yazdn m? PARONI (Baeerek.) Yazdm. Sonra? LUCA (Yeniden yazdrmaya balayarak.) "Luca Fazio kendini ldrmeden nce..." PARONI Gerekten mi ldrmek istiyorsun kendini? LUCA O benim iim. Yaz: "... Kendini ldrmeden nce gelip beni buldu..." Tabancal olarak diye de ekleyelim mi? PARONI (Dayanamayarak.) Evet, evet, izin ver de o kadar olsun! LUCA - Yaz, yaz, tabancayla. Nasl olsa, izinsiz silah tamaktan ceza veremezler bana. Evet, yazdn m? Devam et: "... tabancal olarak, gelip beni buldu ve Mazzarini'nin ya da bir bakasnn kendisine, ayn biimde aptal dememesi iin beni bir kpek gibi ldrmesi gerektiini syledi." (Paroni'nin yazmay bitirmesini bekler, sonra sorar:) "Bir kpek gibi" diye de yazdn m? yi! Satr ba. "Bunu yapabilirdi, ama yapmad. Bunun nedeni, gsterdiim alaklk karsnda..." (Paroni ban kaldrnca, derhal, buyururcasna.) Hayr, yaz, yaz: "acma", sonra ekle: "irenme". - te, tamam. - "renmeyle kark bir acma duygusuna kapld." PARONI Bu artk... LUCA Gerein ta kendisi... Silahlym da onun iin, doal olarak. PARONI Hayr, dostum: seni honut etmeye alyorum imdi ben... LUCA yi, iyi, honut et bakalm. Yazdn m? PARONI Yazdm, yazdm. Bu kadar da yeter gibi geliyor bana. LUCA Hayr, bekle: Bitirelim! ki szck, yalnzca iki szck kald bitirmek iin. PARONI Daha ne bitirmesi canm? LUCA Evet, yle yaz: "Luca Fazio'ya gerek aptaln ben olduumu sylemem yetti." PARONI (Kd iterek.) Bala ama, bu kadar da fazla artk! LUCA (Kesin, hece hece syleyerek.) "... gerek aptaln ben olduumu sylemem yetti." Sen, dostum, tependeki bu silaha bakacana nndeki kda baksan, zsaygn daha iyi korursun, bana kalrsa. Pulino'nun cn almak istediimi sylemitim sana. mzala, imdi. PARONI Al sana imza. Baka bir ey? LUCA Ver buraya. PARONI (Kd uzatarak.) Al. yi ama, bunu ne yapacaksn imdi? Kendini gerekten yok etmek istiyorsan... LUCA (Yant vermez; Paroni'nin yazdklarn okuyup bitirir; sonra.) yi. Gzel. Ne mi yapacam? Hi! stmde bulurlar yarn. (Drde katlayp cebine sokar.) Sen de imdi, benim, senin az nce yaptndan birazck daha zor bir i yapmaya gittiimi dnerek avunabilirsin. Kapy a. (Paroni dediini yapar.) yi geceler. (Perde iner.) . Sayfa 25

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun AZI EKL ADAM (1923) KLER Az iekli Adam Sessiz Mteri Ek: Sona doru, belirtilen yerlerde, banda sarkk tyl eski bir apka olan, karalar giyinmi bir kadn glgesi, ke bandan iki kez grnecek.

Dipte bir caddenin aalar grnr, yapraklarn arasndan elektrik lambalarnn klar szmaktadr. ki yanda, caddeyle birleen bir sokan son evleri. Soldaki evlerin altnda yoksul bir sabah kahvesi; kahvenin nnde kaldrm stne atlm iskemle ve masalar vardr. Sadaki evlerin nnde yanan bir lamba. Geni yolla ke yapan soldaki son evin nnde de, yine yanan bir fener. Gece yarsn biraz gemi. Uzaktan, ara sra, bir mandolinin titreyen sesi duyulur. Perde aldnda, Az iekli Adam masalardan birine oturmu, yan masada bir kamla nane urubunu yudumlayan Sessiz Mteri'yi uzun uzun, sessizce inceler. AZI EKL ADAM A, unu demek istiyordum. Demek, sessiz bir adamsnz siz... Treni mi kardnz? SESSZ MTER Bir dakika yznden, biliyor musunuz! stasyona giriyorum ve trenin kalktn gryorum. AZI EKL ADAM Arkasndan koabilirdiniz! SESSZ MTER Doru! Glnecek bir ey biliyorum. Elim o paketlerle, paketiklerle dolu olmasayd, Tanrm, yeterdi! Bir eeinkinden oktu ykm! Ama kadnlar sipari... sipari... - bitmek tkenmek bilmez. Tam dakika uratm, inann, arabadan indikten sonra, btn o paketlerin ilmeklerini parmaklarma geirebilmek iin; parmak bana iki paket. AZI EKL ADAM Aman ne ho! Ben olsaydm ne yapardm, biliyor musunuz? Arabada brakrdm onlar. SESSZ MTER Ya karm? Ya kzlarm? Ya btn o arkadalar, ahbaplar? AZI EKL ADAM Bas bas barrlard! ok elenirdim dorusu! SESSZ MTER Tabii siz kadnlarn yazlkta ne biim eyler olduklarn bilmiyorsunuz. AZI EKL ADAM Nasl bilmem! Hem de ok iyi bilirim, onun iin... (Sessizlik.) Hibir eye gereksinmeleri olmayacan syler hepsi. SESSZ MTER - Hepsi bu mu? Hatta para biriktirmek iin gittiklerini bile ileri srebilirler. Sonra, bu yaknlarda bir kye varr varmaz, bu berbat, yoksul, pis kyde en gze batc biimde sslenme tuhaflna kaplrlar! E, kadnlar, sevgili baym! Ama zaten onlarn ii de bu... - "Kente kadar bir uzanabilseydin, sevgilim! una ok gereksinmem vard... una da... ve bir de sana sknt olmazsa... u "sknt olmazsa" sevgili baym... Sonra, orada olduuna gre, yolunun da stnde..." - Fakat saatte bu kadar ii yapmam nasl istersin, sevgilim! " ff... Neler diyorsun yine! Bir arabaya bindin mi..." in kts, yalnzca saat kalacamdan evin anahtarlarn da almamtm. AZI EKL ADAM Ooo, bu gzel ite! Ya sonra? SESSZ MTER O bir yn paketi istasyonda, emanete braktm ve gidip bir lokantada akam yemei yedim; sonra da can skntsndan tiyatroya gittim. Scaktan Sayfa 26

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun baylacaktm. kta, ne yapaym diye dndm. Saat on iki olmu bile, ilk trense saat drtte. saatlik uyku iin para vermeye demez dedim ve buraya geldim. Bu kahve sabaha kadar kapanmyor, deil mi? AZI EKL ADAM Kapanmaz, hayr baym. (Sessizlik.) Demek btn paketleri istasyonda emanete braktnz? SESSZ MTER Niye soruyorsunuz? Orada gvende deiller mi yoksa? Hepsi sk sk balyd... AZI EKL ADAM Yo, yo, bunu demek istemedim! (Sessizlik.) Ee, iyi balanm, dnebiliyorum: Gen satclarn o kendilerine zg, satlan mal sarma sanatlar... (Sessizlik.) Ne eller! Geni, ift kat, krmz, yumuack bir kt... Yalnzca grmesi bile bir zevk... Serin okayn duyumsamak iin yzn srecei gelir insann, ylesine dz... Kd tezgahn stne yayar ve gzelce katlanm, hafif kuma kibar bir kesinlikle kdn ortasna yerletiriverirler. Ellerinin srtyla, kdn bir ucunu alttan kaldrr, sonra teki ucunu stne getirirler; ve bir de az brakrlar burada, kvrak bir incelikle; sonra kd dier iki yandan, gen biiminde katlar, iki ucunu alta kvrr ve sicim kutusuna uzanrlar; balamaya yetecek kadar ekip alr ve ylesine abuk balarlar ki onlarn bu ustalna hayran olacak zaman bile bulamadan, paketi, parmanz geireceiniz ilmii de hazr olarak, size sunduklarn grrsnz. SESSZ MTER Ee, tezgahtar genleri epey incelediiniz belli. AZI EKL ADAM Ben mi? Gnlerimi byle geiririm, sevgili baym. Bir dkknn vitrini nnde bir saat kmldamadan durup ieriyi seyredebilirim. Kendimi unutuyorum. eymiim gibi geliyor bana... o kuma... Gerekten ordaki o ipekli kuma, o pskl, o krmz yahut mavi kurdele olmak isterdim... Hani tezgahtarlar metreyle ltkten sonra, - nasl yaparlar, grdnz m hi? - kda sarmadan nce sol ellerinin baparmayla sereparmana toplayverirler ya. (Sessizlik.) Koltuklarndaki, ellerindeki ya da ilmiklerinden parmaklarna taktklar paketle dkkndan kan erkek ya da kadn mterilere bakyor, grnmez oluncaya kadar izliyorum onlar, gzlerimle... dler kurarak. Uuu, neler kuruyorum, bir bilseniz! Nerdeee? (Sessizlik. Sonra, bouk bir sesle, kendi kendine konuur gibi.) Ama bana yaryor, bana yaryor bu. SESSZ MTER Size yaryor mu? Balayn ama, ne? AZI EKL ADAM Yaama byle - d kurarak yani - balanmak. Demir parmaklklara sarlan bir sarmak gibi. (Sessizlik.) Ah, bir an bile brakmamak d kurmay: Bakalarnn yaamlarna girmek hep byle, durmadan... Tandklarmn deil ama. Yo, yo. Yapamazdm bunu. Sklyorum, bulant veriyor bana. Yabanclarn yaamlarysa dlemimin zgrce alabilecei bir alan. Geliigzel deil ama, en kk belirtiyi deerlendirerek. Bilseniz ne ok alr dlemim, nasl alr! nerelere kadar girerim! Falann ya da filann evinin grr, girip iinde yaamaya balarm, o kokuyu duyuncaya kadar... Her evde bulunan o her evin kendine zg kokusunu, biliyor musunuz? - Kendi evimizdekinin farkna varmayz, yaammzn kokusudur o nk, anlatabiliyor muyum? Eh, gryorum ki evet diyorsunuz. SESSZ MTER Evet, nk... D kurmaktan byk bir keyif alyor olmalsnz. AZI EKL ADAM (Kukuyla, biraz dndkten sonra.) Keyif mi? Ben mi? SESSZ MTER yle... Sanyorum ki... AZI EKL ADAM Syleyin bana, hi iyi bir doktora gittiniz mi siz? SESSZ MTER Ben mi? Hayr. Niin? Hasta deilim ki. AZI EKL ADAM Sayfa 27

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun Telalanmayn. Byle bir doktorun bekleme odasn grdnz m diye soracaktm. Hani u hastalarn muayene sralarn bekledikleri. SESSZ MTER A, tabii. Kzlarmdan birini gtrmtm. Sinirleri bozuktu. AZI EKL ADAM yi. Onu bilmek istemiyorum. O odalar... (Sessizlik.) Dikkat ettiniz mi? Koyu renk, eski biim bir kanepe... Birbirine benzemeyen, kimileri minderli iskemleler... O zavall koltuklar... Geliigzel satn alnm, elden dme, mteriler iin oraya konuvermi eyalardr bunlar; hibiri evin deildir. Doktor beyin kenoisi iin, einin arkadalar iin baka bir salonu vardr... Zengin ve gzel. Bu derme atma, orta halli mobilyayla idare edilen bekleme odasnda, evden getirilecek birka iskemle ya da koltuk kimbilir nasl srtrd! Kznzla birlikte gittiiniz zaman, sranz beklerken oturduunuz iskemleye ya da koltua dikkat ettiniz mi? SESSZ MTER Ben mi? Hayr. Gerekten... AZI EKL ADAM Ya, sahi, hasta deildiniz... (Sessizlik.) Hastalar da dikkat etmezler. Hastalklaryla uramaktan... (Sessizlik.) Bazlar da, oturduklar koltuun kol dayananda anlamsz biimler izen parmaklarna dalp giderler. Dnr ve hibir ey grmezler. (Sessizlik.) Doktorun yanndan knca, bekleme odasndan geerken, az nce, henz bilmediiniz hastalnz renmek iin beklerken oturduunuz iskemleyi, stnde yine kendi bilinmeyen derdine dalm bir hastayla, ya da bo, byle bir hastay beklerken grmek ne etkileyicidir, deil mi? (Sessizlik.) Ne diyorduk? Haa, tamam... D kurmann keyfi. - Kimbilir niin, hastalarn sralarn bekledii doktor bekleme odalarndaki bir iskemleyi dndm hemen! SESSZ MTER yle... Gerekten... AZI EKL ADAM Bir iliki grmyor musunuz? Ben de. (Sessizlik.) Fakat, birbirinden ok uzak baz armlar her birimiz iin ylesine zellikler tar ve ylesine zel deneyim ve nedenler sonucu domulardr ki konuurken onlar kullanmaktan saknmasaydk birbirimizi anlayamazdk. Bu benzetmelerden daha sama bir ey olamaz! (Sessizlik.) Ama iliki u olabilir belki, bakn: - skemleler de, stlerinde oturup doktorun yanna girmeyi bekleyen hastann kim olduunu, derdinin ne olduunu, nereye gideceini, burdan ktktan sonra ne yapacan dlemekten keyif alabilirlerdi. - Ne keyfi, canm! Ben de yle: Keyif filan aldm yok! Bir sr hasta geliyor, onlarsa hep orada, oturulmak iin dururlar, zavall iskemleler! Eh, benimki de buna benzer bir ura ite. Kh u uratrr beni, kh bu. imdi de siz uratryorsunuz ite ve kardnz trenden, yazlkta sizi bekleyen ailenizden, sizde varolduunu dnebileceim dertlerden keyif filan almadm da kesin. SESSZ MTER Ah, ne ok, bilseniz! AZI EKL ADAM Tanrya kredin, yalnzca byle dertlerse. (Sessizlik.) Beterin beteri vardr, sevgili baym. (Sessizlik.) D kurarak bakalarnn yaamna balanmak zorundaym diyorum size, keyif filan almadan, en ufak ilgi duymadan... tersine... dertlerini sezmek, yaamn, sona ermesinin kimse iin gerekten nemli olmayacak kadar bo ve aptalca olduu yargsna varmak iin. (Hznl bir fkeyle.) yice gstermeliyiz bunu, kendimize, biliyor musunuz? Srekli deney ve rneklerle, amanszca. nk sevgili baym, nelerden yapldn bilmiyorum ama, var, var, urada boazmzda duyuyoruz bir yumruk gibi, hibir zaman honut edilmeyen, edilemeyen yaam, nk yaadmz biimiyle, kendine kar yle susuzdur ki, tadlmaya brakmaz. imizde canl kalan gemitedir tat. Orada bizi balayan anlardadr yaamn keyfi. Ama neye balayan? u aptalla... u canskntlarna... u budalaca kuruntulara... tatsz ilere... mi? Evet, evet. Sayfa 28

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun ke bugnk davranlarmz, u bir aptallk, u bir cansknts deil mi? imdi bizim iin bir talihsizlik, gerek bir talihsizlik olan ey drt be yl, on yl sonra kimbilir nasl bir tat kazanacak... ne tadna doyulmaz bir an olacak u gzyalar... Ya yaam, Tanrm, ya yaam? Yalnzca, bir gn yitireceimizi dnmek bile... gnlerimizin sayl olduunu bilince zellikle... (Tam bu srada, sa keden, gizlice dinleyen, karalar giyinmi bir kadnn ba grnr.) te grdnz m? Orada, o kede... o kadn glgesini grdnz m? - Ah, sakland. SESSZ MTER Nasl? Kim? Kimdi? AZI EKL ADAM Grmediniz mi? Sakland. SESSZ MTER Bir kadn m? AZI EKL ADAM Evet, karm. SESSZ MTER Karnz m? AZI EKL ADAM (Bir sessizlikten sonra.) Beni gzlyor, uzaktan. Git tekmele diyor eytan. Bouna ama. Tekmelendike srnaan kanck kpeklerden fark yok. (Sessizlik.) Bu kadn benim iin neler ekmitir, dleyemezsiniz. Yemeden imeden kesildi. Hep peimde byle, gece gndz, uzaktan uzaa izliyor beni. Bartsnn, giysilerinin bir tozunu bile silkelemiyor artk. - Kadna benzer yeri kalmad, paavraya dnd. Daha otuz drt yanda, akaklarna ak dt. (Sessizlik.) ok sinirleniyorum, inann. stne atlp haykryorum bazan, sarsalyorum: "Budala!" diye haykryorum. Sesini bile karmyor. yle bakyor yzme, yle ki iimden gzlerini oymak geliyor. Ne yapsam bo. Peime taklmak iin uzaklamam bekliyor yine. (Bu anda, yine kadnn ba grnr.) te, bakn... Ban uzatt yine, keden. SESSZ MTER Zavall bayan! AZI EKL ADAM Ne zavall bayan! Benim sessiz, sakin evde oturmam, btn o sevgi gsterili stme dmelerine boyun ememi istiyor, anlyor musunuz? Odalarn dzeninden, mobilyalarn prl prl temizliinden, evimin o bir zamanlarki, yalnzca yemek odasndaki saatin tiktaklaryla blnen sessizliinden tat almam istiyor. bunu istiyor. Ne samalk! Bu isteinin samaln anlamanz iin, soruyorum imdi... Yok hayr, ne samal! ldrc vahiliini. Sorarm size, Avezzano, Messina halklar, az sonra deprem olacan bile bile evlerinde oturabilir, sakin, kent kurallarna uyarak sokaklar, alanlar doldurup ayn seyredebilirler miydi? Tatan, tahtadan yaplm evler bile kaard, Tanrm! Avezzanolular, Messinallar dnn... Yatmak iin sessizce soyunduklarn, giysilerini katladklarn, ayakkablarn kapnn dna braktklarn ve yatan iine kayp yeni ykanm yumuack araflarn tadn kardklarn... dnn! Birka saat sonra leceklerini bile bile... Olabilir mi bu? SESSZ MTER Ama belki einiz... AZI EKL ADAM Brakn da bitireyim. lm , baym, lm birden stmze konduunu fark ettiimiz u garip, iren sineklerden biri gibi olsayd... Biri yoluna gidiyor, yoldan geen bir bakas onu durduruyor ve saknarak, iki parman uzatp "Balayn, izninizle sayn baym, stnze lm konmu" diyor ve o iki parmayla yakalayp atyor... Ne gzel olurdu! Ama o iren sineklere benzemez ki lm. Sokaktan geenlerin kimbilir kann stndedir de grmezler, yarn, ertesi gn yapacaklarn dnrler sakin, ileri rahat. imdi ben... (Kalkar.) ...sayn baym, ite, buraya gelir misiniz biraz? (Onu da kaldrr, lambann altna giderler.) ...buraya, lambann altna... Gelin... Bir ey gstereceim size... Bakn, uraya, byn altna... iee benzeyen bir kabarklk var, grdnz m? Adn biliyor musunuz? Ah, ok tatl bir ad var... Karameladan daha tatl: Epitelyoma diyorlar, syleyin bir, daha iyi duyacaksnz tadn: Epitelyoma... Sayfa 29

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun lm, anlyor musunuz? lm geti. Azmn kysna yaptrd bu iei. Al bunu, sekiz on ay sonra yine geleceim, dedi. (Sessizlik.) Siz syleyin imdi, o zavallnn istedii gibi sakin, evde oturabilir miyim ben? (Sessizlik.) "Seni pmemi mi istiyorsun?" diye haykryorum ona. "Evet" diyor, "p beni!" Ne yapt biliyor musunuz, geen hafta? Bir toplu ineyle dudan kanatt, sonra bam yakalayp pmek istedi beni... azmdan... benimle birlikte lmek istediini sylyor. (Sessizlik.) Deli. (Sonra, fkeyle.) Durmuyorum evde. Dkkn vitrinlerinden gen tezgahtarlar seyredip hayran olmam gerek benim. nk, anlyorsunuz, bir an bo kalrsam... anlyorsunuz deil mi? Hi tanmadm birini ldrebilirim... Sizin gibi talihsizlik sonucu treni karm birini vurabilirim, tabancam karp... (Gler.) Yok, yok, korkmayn, sevgili baym, aka ediyorum! (Sessizlik.) Gidiyorum. (Sessizlik.) Kendimi ldrrm, ldrsem... (Sessizlik.) Kays mevsimi de geldi... Nasl yersiniz siz kaysy? Soymadan, deil mi? kiye ayrlverirler zaten, iki parmanzla yle bir sknca, hafife... bir ift nemli dudak gibi... Ah, ne ho! (Gler. Sessizlik.) Yazlktaki einize, kzlarnza sayglar. (Sessizlik.) Glgeli yeil bir ayrda, mavili beyazl giysileriyle dlyorum onlar. (Sessizlik.) Bir iyilik yapn bana, olur mu? Yarn sabah oraya varnca. Ky istasyondan epey eker sanrm. - Yryebilirsiniz afakta, kye kadar. - Yolda raslayacanz ilk ayrdan bir demet ot koparp sayn. Ka ot varsa demette, o kadar gnm kalm demektir. (Sessizlik.) Kalnca bir demet olsun ama, ne olur... (Gler. Sonra.) yi geceler, dostum. (Uzaktan uzaa duyulan mandolinin ezgisini mrldanarak sadaki keye yrr, ama sonra karsnn orada beklediini dnerek dnp br keye ynelir. Sessiz Mteri ise, yle kalakalm, gzleriyle izler onu, keyi dnnceye dek.)

C Aydnlanma Kitapl DNYA KLASKLER DZS kacak Kitaplar: c c c c c c c c c c c Marie Grubbe I (Jacobsen) Marie Grubbe II (Jacobsen) Taras Bulba (Gogol) Danaba Kynn yks (Celil Memmedguluzade) Bu Hesapta Yoktu (Ostrovski) Hastalk Hastas (Molire) Konumalar (Konfys) Bozkrda (Maksim Gorki) Penguenler Adas I (Anatole France) Penguenler Adas II (Anatole France) Glme (Bergson) Sayfa 30

Liugi Pirendello-3 Ksa Oyun c Avcnn Notlar (Turgenyev)

Sayfa 31