OLEME Fik, deneye ve élemeye dayal bir bilim dale Fizik te uzunluk, Kile, teaklle ve zamen gibi pok go bi yaklaklerkullan Bir fiskse! bOyaklGgi tam clerak ta- rumlayabilmek icin 0 biyOklgu Slememiz gerekit Bir bayoklngu dlemek icin bayaKlUGin bimini, secmek ve biyOklok icnde bu birimden kag lane olduGunu savmak gerekit BBirin: Bir beyukiaga OIcmek ign 0 bayakiUk cinsin- den secien degisme2 parcaya denir Buylklikler ole- ime yBninden ikiye ayn 1. Teme! Bayakitkier Materraiksel clerak tarumlanms, yani backs biyik lakler yard fade edilemoyen biyililere tomo bayakldikler denic. Uzunluk, Kile, zaman, kuwet vb. iti 2. TurotiImig Bayaklaklor Materratksel olarak tarumilarumis, yani bask BOyOk- lOkler yerdernyia fade ediebilen bayakloklere (aretl+ mis buyOllUkler dent. Hz ve ime ati Bazi neeltienn SI bin sistem: ‘Temel Biyiklaleler Mee sete [= | s |s LS sae ‘Aner N(Ommek 1 Oksien UL tak I. Toprak ukartak! niceikieien nangtien maddecir? 9) Yale ©) Yale 5)l.tlvelt o}lvell D)l veut Cézim Uzayda yer kapleyan ve kitesi olan her seye made deni fgbin kitlesi ve hacr elmadid iin madde de. Gili Ik be eno cesitidi. Oksien ve fopragin heemi ve kitleci vardi. Aynca eylerciaik prencibine de uyar. lat Vani macdedieer Cevep D MADDELERIN HACMI Gevrenizdelki ka, sm ve gaz halinde olan raddalerin hepsi br yer kaplar. Yani hepsinin bir haem vardir Maddelenn uzayca kapiaciat yere Nacin denit Her rmaddenin bir hacmi vareir Hacirs mariceler in oftae ‘zellklerden birsidir {ki maccle birikte ayn hacmlis- cal edemez Ornedin bir kaba su konuidudunda, ka- bin icindeki hava kabt teikeder. Kab maddelerin belil bir sek ve haem vars. Sv ‘maddelesin bell bir hired olmasina raginen beli- bir sekiled yoktur. Silay Konuidukian kabun sein aan. Qaz maddeletn ise belii bic cites ve geki- ler yoktur. Gazlar korubiuklan kaplan ellen ve hacirlerini altar. Hacim V sombold ile acter. SI bifim cistomindo he im birimi m® tir Pratkte madéeterin hacmini élemek icin m? Gn alt kala olan cm ve dm? kullani Hac biieneri arasindakt ilk’ agadidaki tabloda ve- iste Titre = 10 deste “Here ~ 100 santiltrs 10? mm? 1 tere = 1000 rilltre KATI CiSiMLERIN HACIMLERININ OLCULMESi 4. Geometrik Bigimli Cisimlerin Hacimlerinin Olgaimesi Geomettk sekildeki, dkdOrtoenler prizmass, Kip, siin- cir, kare pramit, kre ve Koni sekindekt kal csimierin hacimleri boyulia élgalerek hesapigrur Bu cisimlerin acim former orki Konularda da gerekli olacagi- C= Dikeértgenler prigmaainin hac ri fark Ug kenannn carping, exit Kupin kenaylar esit uzuriuicta fldagundan, hacmi 2° tir La\p- Taban yar capt f, yaksekigi h clan silindiin hemi, taban alart io yikeoligirin carpirna esi venen |Yan capi olan karenin hem Som? tae 3 “aban yar: cans yiksaldigih alan a kona haem, ayn cleulere sap /\\ lindirin hacminin 1 ine este 3 vette 3 3 Gres Kora wun 1 em “016m ve 6 cm olan ike Crono pemasinn ra, YorayWurkagu? om Glan upton kag ene ar? A760 jes S009 Cézim Prizmarun hacmi Og kena stem ‘garpimundan bulunut Vp = 12.640 Vp = 720 en? olur Kenar uzunlugu 2m olan kiipiin on acm, 22 Bem? tir ’ Prizmaninigne, Ye 70 0 tae Kop sida coms 0 Grrr Seklcehi sincirlerin yikkeekibles bir atihiren iki kata, her birinin feban yan capt ice bir aittaknin arte Brine esi, Buna gore, en ustteki silinairin hacminin en alttaki silinairin Ihacmine ovary kat? ‘ a tot ot %s Pie OR e Cézim Slirdierin yaksekikler ve yan eaplan vetilen oranlara gore gekideki gibi olur Siineirin ingemi taban alan le yikzeki Ginin carprnne esi Ven.P.h de En Usttek silinirin necmine V, ersek, taban yan c=pt fy ki dh oldugu iin, Vy = nts dh dir En alltghislinirin hacrine V3 dersek, faban yan capt 16 vokseklgih oléugundan, Vz =n (1602 V, = 256.2 hie Covao Ornek... 5 Doyutia sekikle ves as ten katt cismin hecmi io kag cm? tr? fo sem) \ Lert, AMZ B16 C)2 DAA ED Cézam Boyutlan ilinon diizgin gooretrik yapih cisimlordon prsmann cr, Ve ecbee badierie Feralane Veron isin gekldshi ep gbix Ve Z pater i rar ve be oweaiun (Pgh we tee mcm * = Pr toro | o lancuninhecmiavens “Lea at, X parcasinn haem V2 1.2.22 60m" Y pargasinn hacmi, Vy Zparcasinn hemi, Vz= 5.2.4 = 40 em? Teplam hacim ciemin hacmi olacagindan, Vasa = Vet Vy Ve =4+60+40 Vein Coven ©(Omer ... 6 “aban yan capi5 om, yuksekligt 10 em olan igi dolu si- lndirn iginden, taban yan capt ve yuksekigisilindrin- kine esit olan kant biciminde parca cikanlyor ve cka- lan yere su doldurulayor. Doldurulan suyun hacmi kag cm? tr? (x = 3) 4) 4008) 150 ©) 250) S00 «E) 750 Cézim Sllindiden ikarian koninin faban yan cap ve yaksekigi silindiinkine esit_ clduguna sre. koninin hacmi silndrin hocm hacminin 1/8 ine esi Veet 3 S840 250 om® oly. Moos (Gikanlan koninin yerine su dolduruldugundan, suyun hacmi koninin hacmine esi olur Dolayisiyla dlduru lan cuyun gern 250 om tir Cevap © 2. Dilzgiin Olmayan Cisimlerin Hacimterinin Olcaimesi Diizain geometrik yanida olmayan kati cimlerin ha- cimleridlcilerek bulunamaz. Bu tir csimlerin hacmi derecel kaplardaki smlerden yararlanlarak bulunabilc Cis, tamamien an dot bir kaba baincnds da ermerek tye aon kadar Racine ft Dolor tzan am ap de col br aba Foraaral or i) Cairo to haem mn Racrine oe Tamamen dolu clmayan derecsli bir ap icindele sya cisim atiddinda & cismin hacmi kadar hacimde si ver decistiie Yani iki made aye acm pavlagamayncagina g6te, ciim gel inde o kadar hacinde em oradan Sideree yor Seditrn Tag alilmadan once si dazeyi V, i aéstermis oleun. Cisim abldiginda, si dizeyi Vp cizgisine gelyorsa, c'smin hac- y, v wy y, sim = Yo~Vy_ esitiginden bulunr Eger kat bir cisim sia igine aticiginda cozindyorsa, cismin gercek hacmini bulamayiz. Gunku, kati cismin katt hal le svi nainin hacm estt deat Ikinci neden ico, kak cismin icindo clatilocsk hava bosluklanndan delay: ofdiginde hava, cwdan kabar ciklar halinds cikar ve kati haemiile sna haldcki hasri git olmaz. Bundan dolay: dizgun geometik bicimde: i cimlerin hacmi életilirken ai icinde cSzinmeme: si gerekldi 50 om? cu alablon kaba 40 em? cu konuldukian sonra suds cSzunmeyen bi cisim kabn icine atiiyor. Tazan 2u bir kapta toplandiginda 8 em* oldugu gécleniyer. Buna géve, cismia hacmi kag em? tr? A? 88 ©) 10 Dis &) 20 Cézim Bir cism «inde cozunmedigi sv eine abrsa hacmrine eit hacimde sin yerni dedigt. 50 em? su alan kaba 40 crr® su konulduguna gare, ci: sim suya ahidiginda su dizeyi Gace 50 em? cizgisine vyukselr ve sonva tagar. Bu durumda yerini degistren cu hacmi V=40+8= 18cm? olur Dolayrsiyia cismin hacmi de 48 em? tur . Cevao D Kuru Kumun Hacminin Oletiimesi Dereceli kapta bulunan kumun Uzerine su dokuldo inde, kanigrmn hacmi su ve kuna hurrun ayn ayrtha cimlerinin toplamnindan daha kicak ols. Bunun nede- ni, kuru kum faneciklerinin arasinds hava bosluu ol: mast ve suyun bu bosluklan doldurmasidr. Buna gére, kumun gereek hacmi, kangimin haem en suyun haem ckanlarek bulunur Kum tanecikleriarasindaki havarsn hacmiise, kum ve havanin ayn ayri hacimierinin toplarandan, kansimin haem cikanlarak bulunur. Asadidaki sekilerde V, hacimli kum ile V, hacimli su kargtindiginda kengimin hacmi V3 oluyor.