165

rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

11

Grup deyimini belirli bir amac gerekletirmek iin bir araya gelmi, birbirleriyle ilikide bulunan iki veya daha ok kimse iin kullanyoruz. nsanlar belirli amalara ulatran nemli olgulardan biri gruplardr. Yaammz boyunca u veya bu ekilde gruplara ye olmu ve bu olguyu dier insanlarla paylamzdr. Bu nitede de grup ve grup oluum sreci zerinde durarak, rgtlerde grubun nemini tartmaya alacaz.

Amalarmz
Bu niteyi altktan sonra ; Grup kavramn tanmlayabilecek, Grup eitlerini sralayabilecek, Grup geliim srecini tanmlayabilecek, Bireylerin gruplara katlm nedenlerini aklayabilecek, Grubun baarsn etkileyen faktrlerin neler olduunu aklayabileceksiniz.

166

Sosyal Psikoloji

Ekip almasna nem Verin

Tmyle yalnz banza almanz gerektiren ok zel bir uzmanlk grevinde bulunmuyorsanz ya bir ekipten sorumlu olmanz ya da bir ekip iinde almanz neredeyse kanlmazdr. Bu rnekte, etkili bir ekibin zelliklerini inceleyeceiz ve olumlu tavrlarn, bir ekibin etkili olmasn salayan hemen hemen tm niteliklerin znde nasl altn bir iplikle dokunmu olduunu greceksiniz. Unutmayn sizin tavrnz yalnzca sizi deil,ekibi de etkileyecek, ekip yeleri de birbirlerini etkileyeceklerdir. Aadaki liste tm ayrntlar kapsamayp belirli bir sra izlemektedir. Ancak etkili, dzgn alan bir ekipte olmasn bekleyeceiniz balca zellikleri gstermektedir. Ekip yelerinin tm ekibin hedef ve amalar ile yakndan ilgilidir ve kendilerini srecin bir paras olarak grrler. Ekibin amac ekip yeleri tarafndan onaylanmtr. Ekip yeleri birbirlerini dinler. Yaratc dnce desteklenir. Anlamazlklarn zerine gidilir, st rtl olarak srp gitmesine izin verilmez. Sonra da ya zmlenir ya da isteyerek kabul edilir. nemli stratejik ve taktik kararlarn ou ekip yelerinin oy birlii ile alnr, gruptaki bir "otorite tarafndan dayatlmaz. Kaynak: Phil Clements, Yaamnda Olumlu Yaklamlar (ev:Gnhan Gnay), Rota Yaynlar, stanbul, 1997,s.104.

Anahtar Kavramlar
Grup Formal Grup nformal Grup Grup Kompozisyonu Grup Bilinci Grup Normu

indekiler
GRUP TANIMI GRUP ETLER GRUP GELM SREC GRUPLARA KATILMA NEDENLER GRUBUN BAARISINI ETKLEYEN FAKTRLER RGT NDEK GRUPLARI YNETME

nite 11- rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

167

GR
rgtsel yaam iersinde en ok karmza kan konulardan biri de gruplardr. nk yaammz boyunca hepimiz gruplara ye olmu veya olmaktayz. Bireylerin davranlarn aklayabilmek iin, ncelikle gruplar ve grup davranlarn incelemek gerekmektedir. Gruplar, modern bir yaamn kanlmaz bir zelliidir. Kiilerle ilgili tecrbeler, gruplarn iyi veya kt insanlar biraraya getirmeye abaladn gstermitir. rgtlerde alanlar artk bamsz deil, davranlar bakalar tarafndan etkilenen bir birey olarak alglanmaldr. Bu nedenlerle rgtler insan davranlarn renmek, davranlarn nedenlerini saptamak iin gruplar incelemek durumundadrlar.

GRUP TANIMI
En basit bir ifade ile iki veya daha ok bireyin birbiriyle etkileimde bulunduu ve belirli amalar gerekletirmek iin bir araya geldii topluluklara grup ad verilmektedir. Grld gibi bir topluluun grup olabilmesi iin ncelikle etkileim ve ortak amalar dorultusunda biraraya gelmeleri nem kazanmaktadr. Fiziksel adan birlikte olan insanlar, her ne kadar gruba benzese de, eer birbirleriyle iletiimleri yoksa grup deildirler. Gruplarla ilgili alglamaya arlk veren bir tanma gre, grup, kiilerin kendilerini belirli bir gruba mensup olarak alglamalar ile oluur. Grup yapsna arlk veren bir tanma gre ise, iki veya daha fazla kiinin belirli bir fonksiyon grmek zere ve karlkl bal olarak bir araya gelmesi, bu karlkl ballk iinde kiilerin belirli roller oynamas, bu rollerin oynanmasn dzenleyen belirli normlarn gelitirilmesi ile oluur. Motivasyona arlk veren baka bir tanma gre ise grup, bir araya gelmekte eitli alardan motive olan kiilerin oluturduu bir topluluktur. (Koel, 1999, s.447 iinde Steers, 1981, s. 183)
Tr zellii 1. yeler arasndaki ilikileri belirleyen iletme rgtnn kendi yapsdr. 2. Grubun temel amac, yrrlkte olan ilerin devamn salamaktr. 3. Grup genellikle resmi bir yapya sahiptir. 4. yeler arasnda ast-st ilikileri vardr. 1. yeler arasndaki ilikiler belli bir hedef ya da hedeflerin gerekletirilmesi dorultusunda belirlenir. 2. Grubun varlk nedeni hedefin gereklemesi ile ortadan kalkar. 3. Grubun ast-st ilikileri erevesinde almas grup iindeki deerlere gre esneklik gsterir. 4. yelerinin ynetim tarafndan atanmas asndan resmi grup nitelii tar. 1. yeler arasndaki ilikiler, ortak zellik, ilgi ve faaliyetlere dayanr. 2. Grubun kurulu amalar rgtn amalarna paralel olabilecei gibi farkl da olabilir. 3. Kurulu artlarna gre resmi ya da resmi olmayan bir nitelik tayabilir. Tablo 11.1 Grup Trleri ve zellikleri

Fonksiyonel Gruplar

ya da Proje Gruplar

lgi ve Arkadalk Gruplar

168

Sosyal Psikoloji

SIRA SZDE

Futbol ma izleyicileri bir grup mudur? Nedenlerini tartnz.

GRUP ETLER Formel ve nformel Gruplar

Formal gruplar,
rgtn kendisi tarafndan belirli ileri yerine getirmek amacyla oluturulan ve rgtte belirli yeri olan gruplardr.

nformel gruplar ise rgtn yeleri tarafndan biimlendirilen gruplardr.

Gruplarn en yaygn ayrm formal ve informal gruplardr. Formal gruplar, rgtn kendisi tarafndan belirli ileri yerine getirmek amacyla oluturulan ve rgtte belirli yeri olan gruplardr. Formal gruplar iersinde emir gruplar veya fonksiyonel gruplar, grev gruplar, takmlar ve kendi kendini yneten gruplar yer alrlar. Emir gruplar, sreklilik tarlar; grev gruplar ise nisbeten geici gruplardr. letmelerde birok igren emir gruplar altnda alrlar. Grev veya proje gruplar ise, genellikle geici olarak kurulur veya bir araya gelirler. Amalar rgte ilikin belirli bir sorunu zmektir. Sorunu zdkleri zaman dalrlar. Bireyler byle bir grev grubunda yer alrken, asl ye olarak bulunduklar emir grubundaki yelikleri de devam eder ve normal rutin ilerini yerine getirirler. Eer grev grubunda yaplacak iler ok uzun srerse, bu sre iersinde bireyin emir grubundaki ilerine ara vermesi beklenebilir. Ancak grev bitince birey tekrar eski gruba dnebilir. Takmlar, nisbeten srekli i gruplar olup; her dzeyde yelerine ortak bir ama, ballk salamak, rgtn iersinde fonksiyonel bir btn oluturmak amacyla oluturulan birlemelerdir. ( Coffey, Cook, Hunsalker, 1994,s.350) Gruplar, belirli bir amac gerekletirmek amacyla olutuklarndan, gruplar baarl takmlara dnebilirler. Takm almalarnda koordineli abalarla pozitif bir sinerji yaratlarak, alanlarn bireysel girdilerinin stnde bir aba gstermeleri salanr. Bu da onlarn genel performans dzeylerini arttrr. Bu nedenle takm almalarnda bireylerin gsterdikleri performans, grup almalarndan daha stndr. Kendi kendini yneten gruplar, kendilerinin lider olduu, grup baars iin abalarn birletiren yneticilerin olmad formal i gruplardr. Kendi kendini yneten gruplar takmlarn amalarna ulamalarn salamak, amalara ulamak iin gruplar, grev tanmlarn belirlemek, gruplararas koordinasyonu salamakla grevlidirler. nformel gruplar ise rgtn yeleri tarafndan biimlendirilen gruplardr.Arkadalk ve ilgi gruplar rnek olarak saylabilir. Arkadalk gruplar ile ilgi gruplar arasndaki ayrm genelde ok belirgin deildir. ki grup sreklilik asndan ayrtedici bir zellik tarlar. rnein, ortak bir ilgi veya faaliyet zamanla arkadalk gruplarnda deiebilir; fakat yine de grup dalmaz. likiler srdrlr. Dolaysyla arkadalk gruplarnda balar daha kuvvetlidir. lgi gruplar ise yelerin ortak ama ve beklentileri dorultusunda bir araya gelmeleri ile oluan gruplardr. Ancak ilgi gruplarnda, bireylerin bir konuya kar duyduklar ilgi ve merak deiirse, yeler gruptan kopabilir.nformal gruplar yelerine baz avantajlar salarlar: Birincisi grup yelerini bir arada tutan sosyal deerleri btnletirir ve pekitirirler. Bu deerler ileride grubun davranlarn oluturan, onlar yneten normlara dnrler. Eer grup yeleri, karlkl destek deerini benimsiyorlarsa, bir takm olarak hareket edebilme yeteneine sahip olabilirler. kinci olarak informal gruplar, yelerine sosyal tatmin imkan salarlar. nformal gruplarn yeleri, genelde yakn arkadalk balar iinde olduklarndan grup yelerine bir benlik, ayn zamanda da bir stat salar.

nite 11- rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

169

nc olarak informal gruplar, yelerine daha fazla bilgi aktararak onlar kolay ynlendirirler.Yani yeler sahip olduklar bilgileri bir araya getirerek, ie yaramaz bilgi ve gzlemleri izole ederek, daha ksa zamanda bilgi sahibi olup eyleme geerler.ounlukla bilgiler, informal kanallarla formal kanallardan daha hzl ve abuk yaylrlar. Drdnc olarak informal gruplar yelerine rehberlik ederek, grup normlarn retir,davranlarn standartlatrr ve dier insanlardan neler beklenebileceine ilikin onlar aydnlatr. Bu da onlarn ilerini kolaylatrr ve bir esneklik salar. (zkalp,Krel,2001,s.233-234)

Birincil ve kincil Gruplar

Dier bir grup ayrm da Charles H. Cooley tarafndan gelitirilmi birincil ve ikincil grup ayrmdr. Birincil grubu niteleyen en temel zellik, dolaysz ilikiler yeni bir hiyerari araclyla salanan ilikilerin tersine, yzyze ilikilerden olumasdr. Bu grubun birlii konusunda ok gl bir duygunun domasna, ok sk ve iten duyulan bir dayanmaya, candan bir sevgiye ve yelerin birbirleriyle zdelemesine yol aar. Aile, ocukluk ann oyun gruplar, genlik gruplar, askerlik ve i arkadal gruplar, dostluklar bu birincil gruplarn balca rnekleridir. kincil gruplarda ilikiler zihinsel, Ussal-rasyonel ve szlemeli olur. likiler formel ve akca tanmlanm sorumluluklarla kiisel olmama eilimindedir. Bunlar, kendiliklerinden bir tatmin duygusu yaratan gruplar olmayp, bu duyguyu kendi yelerini amalarna ulatracak aralar vermekle salarlar. Bu gruplarda yelerin ilikileri snrldr. Birok igren, rencinin ve askerin bulunduu gruplar, yelerinden ancak snrl bir takm hizmetlerde bulunmalarn ister.(Baysal, tekarslan,1996,s.134) Terfi , iten karmalar ve dier baz eyler sonucunda grup grev ve amalar deiebilir ve grup yeleri etkileimle yeni tecrbeler kazanabilirler. Yaamnzda en ok hangi gruplarla beraber olduunuz zaman mutluluk duyuyorsunuz, nedenlerini tartnz?
Birincil grubu niteleyen en temel zellik, dolaysz ilikiler yani bir hiyerari araclyla salanan ilikilerin tersine, yzyze ilikilerden olumasdr.

kincil gruplarda ilikiler zihinsel, ussal-rasyonel ve szlemeli olur. likiler formal ve aka tanmlanm sorumluluklarla kiisel olmama eilimindedir.

SIRA SZDE

GRUP GELM SREC

Grup statik bir olgu deildir. Gruplar drt aamal bir sre sonucunda oluurlar. Bu sreler; (zkalp, Krel, 2001,s.238.) Karlkl kabul letiim ve karar verme Gd ve retkenlik Kontrol ve organizasyon aamalardr.(Bass,Ryterband, 1979).

Karlkl Kabul
Grup geliim srecinin birinci aamasdr. Bireylerin ilk defa biraraya geldikleri ve grubun amacnn, yapsnn henz netlemedii aamadr. Bireyler, eitli konular hakkndaki dncelerini snarlar. rnein; hava, spor, elence, mzik gibi ya da iyerinde yakn zamanda yaanan bir olay hakknda konuurlar. Eer yeler, birbirlerini daha nceden tanyorlarsa, bu aama hibir sorun olmadan atlanabilir. yeler birbirini yeterince tanynca, tartmalar daha hassas konulara ynelir. rnein rgtn belirli bir konudaki farkl politikas, yaklam gibi. Bu yolla bireyler birbirlerinin tepkilerini, bilgilerini ve ne derece uzman olduklarn renirler. Bu tartmalar sonucunda yeler, kardakilerin eitli farkl konulardaki fikirlerini de renerek birbirlerine ne kadar yakn veya farkl olduklarn, hangi llerde birbirlerine gveneceklerini tespit ederler. yeler, bu aamada grup hakkndaki beklentilerini de dile getirerek, daha nce ye olduklar gruplarla karlatrrlar.

170

Sosyal Psikoloji

letiim ve Karar Verme

Grup yeleri birbirlerini benimseyip kabul ettikten sonra grup, eitli konulardaki duygu ve fikirlerini daha aklkla tartmaya balar. Bu aamada yeler birbirlerinin zt fikirlerine daha toleransl bir biimde bakar ve bu tartmalardan yeni ve olumlu sonular kartma yoluna giderler. yelerin tartmalar sonucunda grup amalar belirginleir. Daha sonra bu amalara uygun yeni rol ve grevler ortaya konulur.

Gd ve Verimlilik
Bu aamada artk bireysel ilgiler ve grler bir kenara braklarak, gruba yarar salayan dier noktalara gelinir. Burada grup yeleri, aktif bir biimde birbirlerine yardmc olarak, amalar gerekletirme yoluna giderler. Motive olan yeler, daha aktif ve yaratc bir biimde alrlar. Bu aamada grubun almas tamamlanm ve grup son aamaya gelmi durumdadr.

Kontrol ve Organizasyon
Drdnc aamada grup, etkili bir biimde amalarn yerine getirmeye abalar. Olgun bir grupta yelerin faaliyetleri esnektir ve yeler bunlar kendiliinden yerine getirirler. Herhangi bir yapsal zorlama sz konusu deildir. Olgun gruplar, faaliyetlerini deerlendirerek, baar ve baarszlklarn, eksikliklerini tartrlar. Grubun esneklii kendiliinden grevleri stlenme ve kendi kendini dzeltme, grubun uzun dnemdeki baars iin ok nemlidir. Ancak her grup bu drt aamadan geerek olumayabilir. Baz gruplar daha drdnc aamaya gelmeden dalabilirler. Bazlar da bu aamalar tam yerine getirmeden grup oluturmaya alrlar. rnein birbirlerini yeterince tanmadan, gven duymadan, liderin basks veya dtan bir bask sonucu hemen birinci aamay tamamlayabilirler. Bu ekilde birinci aama olgunlamadan ikinci aamaya gelinip, bireylere birtakm roller verilince, yeler etkin olarak almazlar. Bu nedenle, grup baarsz olabilir.
SIRA SZDE

Bir gruba kabul edildiinizi nasl anlarsnz?rneklerle tartnz.

GRUPLARA KATILMA NEDENLER

Bireyler, daima bir grubun yesi olmak isterler. nk toplumsallaabilmek, birtakm ihtiyalarn karlayabilmek(gvenlik,yaknlk,stat vb) iin gruplara girerler. Formal rgtler iersinde ve rgtn kurallarna bal bir ekilde gelien gruplarn olumasndaki temel g, iletmenin ulamay hedefledii amalardr. Bir firma, herhangi bir projenin gereklemesi iin yeler arasndaki rol ve stat ayrmlarnn nceden belirlendii alma gruplar oluturabilir. Bu gruplardan herhangi birinde ya da gruplar arasnda da zaman iersinde birtakm alt grup ya da kliklerin ortaya kmas muhtemeldir. Genel olarak informal gruplarn olumasnn baz ihtiyalardan kaynaklanabilecei dnlr. (Umstat, 1988). Gruplar ister formal ister informal olsun, yelerinin gvenlik, sosyal, saygnlk ve kendini gerekletirme gereksinimlerini karlamaktadrlar. Gvenlik; genelde alanlar birlikte altklar arkadalarnn da kendileriyle ayn sorunlar, ilgileri ve aclar paylatklarn hissettiklerinde daha motive olurlar. alanlar, tek bana kaldklarnda ise kendilerini gsz, dnceleri paylalmayan ve cezalandrlma korkusu iinde bulurlar. lgi ve sorunlarnn bakalar tara-

nite 11- rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

171

fndan da paylaldn hissettiklerinde, kendilerini pekitirilmi hissederek bunlarn zm iin bir eyler yaplmas yolunda harekete geerler. Birlikten kuvvet doar dncesi her zaman bireylerin benimsedii bir grtr. Resmi dzeneklerin eitli ihtiyalarmz karlamak iin yeterli olmadna inandmz durumlarda, ayn gr paylaan kiiler bir araya gelerek resmi olmayan dayanma ya da bask gruplar olutururuz. Bu gruplardan birine dahilsek, rnein ge gelen arkadamzn imza kartlarnda ufak tefek deiiklikler yaparak, ge geldii sabahlarn ynetimce anlalmasn nleyebiliriz. Bu tr resmi olmayan dayanma gruplarkorunmaamal olup, ynetim iin bir tehdit halini almad ve retimi drmedii srece grup balln glendirmesi asndan ilevsel kabul edilir. (Tevruz, Artan, Bozkurt, 1999) Sosyal Gereksinimler; genelde dier insanlar gibi, arkadalarmzn byk bir ounluu iyerinden tandmz kiilerdir. nsanlar toplumsal varlklardr. Bu nedenlerle gerek i, gerekse de zel yaamlarnda bakalarna ihtiya duyarlar. Bireylerin streslerini azaltma, ie olan ballklarn arttrmada zellikle arkadalk ilikilerinin nemi ok fazladr. letmeye yeni giren biri, ynetimin eitli konularndaki beklentilerini (klk, kyafet, i saatleri gibi) renebilmenin en emin ve kestirme yolunun ayn blmdeki bir sosyal gruba katlmakla mmkn olduunu dnebilir. Bylelikle yardm alann bu ihtiyac karlanrken, yardm edenin de rgt iersindeki psikolojik prestiji artm olur. Etkileimde bulunanlarn karlkl yarar saladklar bu tr gruplamalar da ynetimle alanlar arasnda bir tampon mekanizmas olarak devam eder.(Tevruz, Artan, Bozkurt, 1999, s. 128.) nsanlar toplumsal varlklardr, bu nedenle i yerlerinden memnun olasalar bile alma mutluluklarnn nedeni bazen birlikte alt insanlardan kaynaklanmaktadr. Saygnlk; alma yaamn birbirlerine gven duyan insanlarla birlikte paylamann ve saygnl yksek olan gruplarn nemi i hayatnn ayrlmaz bir parasdr. Bireylerin birlikte alarak elde ettikleri bu gven ve saygnlk duygusu grup yelerince paylalnca baary da beraberinde getirmektedir. Her baarl iin altnda ona g veren bir abann ve birlikteliin var olduunu gryoruz. gruplar, paylatklar bu duygu ile yaamn glklerine ve skntlarna katlanabilmektedirler. Kendini Gerekletirme; alma yaamlarnda ansl olarak kendini gerekletirme duygusuna sahip olanlar, yani yaamn her ynyle yeteneklerini son gcne kadar kullanarak tad alan ve baarl olan kiiler, bunda sadece kendilerinin paynn olmadn, her zaman kendilerine bakalarnn yardmc olduunu sylerler. Buradan da en nemli baarlarn ardnda her zaman onunla birlikte bu baary paylaan bir grubun olduunu syleyebiliriz. Bu nedenle i gruplar, bu tatminin ortaya kmasnda kendilerini hissettirmektedirler. gruplarna girme nedeniniz ne tr ihtiyalardan kaynaklanmaktadr?
SIRA SZDE

GRUBUN BAARISINI ETKLEYEN FAKTRLER

Grubun baars ve etkinlii pek ok faktr tarafndan etkilenir. Grup baarsnda bireylerin tek bana gsterdikleri aba yeterli deildir. Biz bu blmde bir grup baars srecinde gz nnde bulundurulmas gereken deikenlerin genel bir sralamasn verdikten sonra, bu deikenler iersinde grup etkinlii almalarnda en ok sz edilenlere deineceiz. (Tevruz, Artan, Bozkurt, 1999, s. 134.)

172

Sosyal Psikoloji

Grup kompozisyonu, grup yelerinin homojen veya heterojen oluu ile ilgili olarak tanmlanr.

Grubun Kompozisyonu
Grubun kompozisyonu baarda nemli bir rol oynar. (Shaw, 1981,s.16.). Grup kompozisyonu, grup yelerinin homojen veya heterojen oluu ile ilgili olarak tanmlanr. Grubun homojen oluu, grup yelerinin benzer zelliklere sahip olduklarn gsterir. rnein ya, tecrbe, eitim, teknik beceri, kltrel yap gibi. Heterojen gruplarda ise yeler birbirinden farkl zelliklere sahiptir. Homojen gruplar, rgtlerde emir gruplarnda yer alan ve benzer teknik yeteneklere sahip kimselerdir. Ancak, yine de bu gruptakilerin birbirinden farkl zellikleri olabilir, ya ve tecrbe gibi. Homojen olmalarnn zellii benzer teknik yeteneklerde yatar. (zkalp, Krel, 2001, s.243.) Homojen gruplar en ok grevin basit olduu, katlmn gerekli olduu, grup grevlerinin devamllk gsterdii ve hemen mdahale gerektiren durumlarda baarldr. rnein, bir kaza sonrasnda veya bir saldr, rehin alma vb. gibi olaylarda, gvenlik glerinin oluturduu grup buna rnek olarak verilebilir. nk ekip, koordineli ve abuk eyleme geerek, olumlu bir sonuca ulamay gerektirir.

Grubun bykl grup baarsnda nemli bir faktrdr.

Grubun Bykl
Grubun bykl grup baarsnda nemli bir faktrdr. Eer gruptaki ye says oksa, yani bykse her yenin kaynann ok olmas grubun daha byk sayda ve birbirinden bamsz olan grevleri tamamlayabilmesini kolaylatrr. Fikir retmek iin oluturulan gruplarda, her ne kadar ok sayda fikir retilse de retilen fikir says grup bydke azalmaya balar. (zkalp, Krel, 2001,s.244.) Etkileim ve iletiim kanallar byk gruplarda belirli kararlara ve dzene balanmaldr. Hatta byk gruplar, daha nceden aldklar kararlarla ve protokollerle bunu bir sraya koyabilir ve tartmalar kontrol edebilirler. Ayn zamanda grup byk olduu zaman baz katlmclarn konumas kstlanabilir. Bu durum da devamszl arttrabilir. Kk gruplarda ise etkileim daha sk ve dzenlidir. Byk gruplarda ise ye saysnn fazlal alt gruplarn olumasna neden olur. nk, her bireyin bir dieriyle konuma ans yoktur. Anlaabilenler alt gruplar olutururlar. Alt gruplarn etkileri ise kt veya iyi olabilir. Bu durum da verilen greve baldr. Eer verilen i ksmlara ayrlr ve her alt gruba bu iin bir ksm verilebilirse alt gruplar faydaldr. te yandan i, grubun bir btn olarak hareket etmesini gerektiriyorsa, alt gruplar farkl dnce ve tavrlaryla kararlarn bir btn olarak alnmasn engelleyebilirler.

Grup Normlar
Normlar, davranlar, toplumda hangi tr davranlarn istenilir, hangi tr davranlar, da istenmedik olduunu belirten kurallar sistemini ifade eder. Dier bir ifade ile normlarn belirli durumlardaki beklenilen davran veya davran kalplardr. Grup normlar, genelde grup geliiminin ikinci aamas olan iletiim ve karar verme srecinde belirlenir ve olgunlama aamasna kadar devamllk gsterir. rnein bir iyerindeki norm, alanlarn elbise giymelerini istiyorsa, herhangi bir ynetici i yerinde blue jean ve sweatshirt giyiyorsa, bu kii grup normlarn ihlal ediyor demektir. Normlar, grup iinde drt amaca hizmet eder: Grubun devamlln ve hayatta kalmasn kolaylatrr. Davranlar basitletirir. Grup yelerinin kendilerini utandracak durumlardan kanmalarna yardmc olur. Normlar, grubun temel deerlerini ifade etmelerine ve baka gruplardan ayrlan ynlerini bilmelerine yardmc olur.

nite 11- rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

173
Tablo 11.2 Grup Etkileim Srecini Belirleyen Deikenler Kaynak: M. Sheriff, C. Sheriff (1969),Social Psychology, Harper and Low: London; M.E. Shaw(1979) Group Dynamcs: The Psychology of Small Group Behavior, Mc Graw Hill, New Delhi.

A) FZKSEL EVRE Fiziksel geler: Odann ekli, bykl, s, klandrma, mobilya, duvarlarn rengi vs. Alan: Grubun ve grup yelerinin belli bir fiziksel alan srekli ya da periyodik olarak kullanmalar sonucunda psikolojik olarak o kiilere ait olarak grlen mekanlar. Bireysel Uzaklk: Bakalaryla etkileim halindeyken o kiilerle aramzda olan ve psiko-kltrel anlamlar tayan fiziksel mesafe. Uzaysal Dzenlemeler: Her bireyin tercih ettii oturma yeri, bireylerin etkileim srecinde ki oturma dzenleri, liderin oturma dzeni iindeki konumu. letiim Alar: Grup yelerinin oturduklar yerlerin konumu balamnda ortaya kan, liderlikler, bireyin grup yeliinden tatmin olma dereceleri, problem zme etkinlii vs. Grubun Bykl: Grup yeleri arasndaki yetenek, bilgi, davran alverileri, katlm, liderlik, etkinlik, grup ball ve grup yeliinden tatmin olma dzeyinin ye saysndaki art ve azalmalarla birlikte urad deimeler.

B) BREYSEL EVRE Grup yelerinin Biyografik zellikleri: yelerin ya, etnik kkenleri ve fizyolojik zellikleri. Grup yelerinin Yetenek ve lgileri: Zeka dzeyleri, grup hedeflerine ilikin nceki bilgi ve de neyimleri, ilgi dzeyleri. Grup yelerinin Kiilik zellikleri: Bireylerin etkinlik, katlm, liderlik ve benzeri davranlarn etkileyen kiilik deikenleri. C) SOSYAL EVRE Grup Kompozisyonu: Grup ball, grup yelerinin ihtiyalar ve davranlar arasndaki uygunluklar, nceki tanklklar, aralarndaki rekabet ve arkadalk, dmanlk ve dayanma durumlar ve yelerin kiilik, sosyo-kltrel ve demografik zellikleri asndan homojenlik dereceleri. Grup Yaps: Grup yeleri arasndaki stat ve rol dalm, grup normlar, sosyal g, liderlik ve karar verme mekanizmalar. i ya da Hedef evresi: Yaplan iin veya ulalmak istenen hedeflerin belirginlii, karmakl, allagelmilii, tr, bireysel ya da ibirliine dayanan yaklamlar asndan yrtme alternatifleri.

Normlar, grup yelerinin duygularndan ok davranlarn dzenlerler; yeler herhangi bir konuda bir dnceye inanabilir, ancak bu dnce grup tarafndan onaylanmasa bile davranlarn grup normu dorultusunda gsterebilir; bu nedenle yelii srer. Tersi bir durumda dnceleri farkl iken, grup normu bu dncelere uymuyorsa ye, davranlarn grup normu dorultusunda deitirmez ise yelii tehlikeye debilir.

Grup Ball
Grup ball, grup yelerinin bir arada kalmasnda etkili olan ekim gc olarak tanmlanabilir. Grup ball, grup yelerininbenduygusundan uzaklaarak biz duygusunun kararlarda etkili olduu bir sretir.(Champoux,1996) Grup balln oluturan btn gler grubu etkileyerek, ayrlmay zorlatrr ve yeleri gdleyerek grup yeliini srekli klar. zellikle gruplar kkse, homojenize normlar yerlemise ballk daha artar.

174

Sosyal Psikoloji

Grup ballnn psikolojik gstergesi saylan bu biz anlaynn ortaya kmasnda etkili olan u faktrlerden bahsedilir; (Tevruz, Artan, Bozkurt, 1999,s.142.) Zaman: Grup yelerinin bir arada geirdikleri zamann okluu, aralarndaki etkileime, ortak tutum ilgi ve ihtiyalarn kefetmelerine olanak tanyacak bir boyut kazandrr. Fiziksel konumlar birbirine yakn olan insanlar, daha fazla birlikte zaman harcama frsatna sahiptirler. Ayn broda almak, ayn yemekhanede yemek yemek ya da ayn servisle eve gitmek, grup yeleri arasndaki ball arttran fiziksel birliktelikteliklerdir. Grup yeliine Kabul Edilme Srecinde Karlalan Glkler: Grup yeliine kabul edilme srecinde eitli glkleri atktan sonra gruba girebilen kiiler, geirdikleri olumsuz deneyimleri gze alabilme nedenlerini o gruba kar duyduklar sevgi ve ballkla aklarlar. Bireyler, gruba kabul edilme srecinde kendileri hakknda konuarak birbirlerini tanmaya alrlar. rnein tuttuklar takmdan, havadan, gnlk olaylardan, televizyon programlarndan konuarak iletiimlerini arttrmaya alrlar. Bu aamada bireyler birbirlerini iyi tanmadklar iin retken ve faydal deildir. nk birbirlerini iyi tanmadklar iin altklar kurumla ilgili grlerini yanl anlalma endiesiyle ifade etmekten kanrlar. alanlar ancak birbirlerini iyi tanyp, gven olutuktan sonra rgtleri ile ilgili daha hassas konular, uygulanan politikalar deerlendirmeye giriebilirler. Grubun Bykl: ye says az olan gruplarda dierlerine kyasla daha fazla etkileim olacandan yeler arasndaki ballk da artacaktr. D Tehditler: D evreden gelen tehditler, grup balln arttrc bir rol oynarlar. Bunun rnekleri zaman zaman uluslararas ilikilerde de ortaya kar. lkeler arasndaki gerginliklerin artt durumlarda birlik,btnlk,dayanma konularnn iletiim aralarnda daha sk ilendii hatta muhalif partiler arasnda da lkeyi ilgilendiren konularda daha kolay uzlamaya varldn zaman zaman izleriz. nceki Baarlar: Bir rgtn veya grubun nceki baarlar, grup yelerini bir arada tutan ve yeni yeler kazanmay kolaylatran bir ekim gc yaratr. Bu da grup yelerinin o firmann imaj ile zdeleme isteklerinin bir sonucudur. rnein gvenlik glerinin grup olarak yapt bir operasyonun olumlu ekilde sonulanmas grup balln arttran bir olaydr. Dier gvenlik glerinin de meslekdalar ile gurur duymasna ve meslek ballnn da artmasna neden olabilecektir.
SIRA SZDE

inde bulunduunuz gruplarla oluturmu olduunuz resmi olmayan normlarn neler olduunu tartnz.

RGT NDEK GRUPLARI YNETME

rgt iindeki gruplar ynetmek ok zordur. Her eyden nce yneticilerin rgt iindeki gruplarn yaps hakknda bilgi sahibi olmas gerekir. Yani ne tr gruplar vardr, grevleri ve amalar nedir gibi. Eer rgt iindeki emir grubu ok byk ise genelde rgtte birka informal alt grubun varlndan sz edilebilir. nce bu alt gruplar ynetmek gerekir. Amirler, bu informal alt gruplardan istifade ederek, onlar resmiletirir ve eitli grevler vererek, onlar grev gruplar haline getirirler. Dier informal gruplar ise paralanarak emir veya grev gruplarna yardmc olacak biime dntrlebilir. Grevler verilirken amirler, grup yelerinin gdlenmesi konusunda ok dikkatli olmaldrlar. Gruplar ynetilirken amirler, hem rgt iinde eitli gruplarn amalarn hem de genelde btn alanlarn ortak amalarn gz nne almak durumundadrlar. Yeni dl sistemleriyle hem bireyin kendi amacn gerekletirmesine hem de grubun amacn yerine getirmesine katkda bulunarak genelde rgtn verimlilii arttrlabilir. (Moorhead, Griffin, 1989, s.282.)

nite 11- rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

175

zet
AMA

Grup kavramn tanmlayabilmek ki ya da daha ok bireyin birbirleriyle etkileimde bulunduu ve belirli amalar gerekletirmek iin bir araya geldii topluluklara grup ad verilmektedir.

AMA

AMA

Grup eitlerini sralayabilmek Gruplarn en yaygn ayrm formal ve informal gruplardr. Formal gruplar, rgtn kendisi tarafndan belirli ileri yerine getirmek amacyla oluturulan ve rgtte belirli yeri olan gruplardr. nformal gruplar ise, rgtn yeleri tarafndan biimlendirilen gruplardr. Bunlar arasnda arkadalk ve ilgi gruplar rnek olarak verilebilir.

Bireylerin gruplara katlm nedenleri aklayabilmek Bireyler toplumsallaabilmek, bir takm ihtiyalar karlayabilmek amacyla gruplara girerler. Gruplar ister formal, isterse informal olsun, yelerin gvenlik, sosyal, saygnlk ve kendini gerekletirmeye gereksinimlerini karlamak amacyla bir gruba girerler. Grubun baarsn etkileyen faktrlerin neler olduunu aklayabilmek Grup baarsnda bireylerin tek bana gsterdikleri aba yeterli deildir. Grup baars srecinde gz nnde bulundurulmas gereken pek ok deiken olmakla birlikte, en ok sz edilenler grubun kompozisyonu, grubun bykl, grup normlar ve grup balldr.

AMA

AMA

Grup geliim srecini tanmlayabilmek Grup statik bir olgu deildir. Belirli bir geliim srecinde oluurlar. Bu sreler; Karlkl kabul letiim ve karar verme Gd ve retkenlik Kontrol ve organizasyondur.

176

Sosyal Psikoloji

Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi gruba bir rnektir? a. Sinema izleyicileri b. Futbol izleyicileri c. niversite rencileri d. Futbol takm e. Otobsteki yolcular 2. Genellikle geici olarak kurulup, bir araya gelip, grev bittikten sonra dalan gruplara ne ad verilir? a. Emir gruplar b. Formal gruplar c. Proje gruplar d. zenilen gruplar e. nformal gruplar 3. Kendilerinin lider olduu, takm baars iin abalarn birletiren yneticilerin olmad formal i gruplarna ne ad verilir? a. lgi gruplar b. Emir gruplar c. Grev gruplar d. Kendi kendini yneten gruplar e. Takmlar 4. Aadakilerden hangisi grup geliim srecinde yer almaz? a. Karlkl kabul b. letiim ve karar verme c. Gd ve retkenlik d. Uzmanlk ve yaratclk e. Kontrol ve organizasyon 5. Bireylerin streslerini azaltma, ie olan ballklarn arttrmada zellikle arkadalk ilikilerinin nemi, gruba katlma nedenlerinden hangisini aklar? a. Saygnlk b. Gvenlik c. Sosyal d. Kendini gerekletirme e. Stat

6. Aadakilerden hangisi grup etkileim srecini belirleyen deikenlerden fiziksel gelere bir rnek deildir? a. Odann ekli b. Bireysel uzaklk c. letiim alar d. Iklandrma e. Kiisel zellikler 7. Grup normlar grup geliiminin hangi aamasnda gerekleir? a. Karlkl kabul b. letiim ve karar verme c. Gd ve retkenlik d. Kontrol e. Organizasyon 8. Aadakilerden hangisi grup balln azaltan bir etkidir? a. Grubun kk olmas b. Grubun heterojen olmas c. Ortak zamann ok olmas d. Normlarn yerlemi olmas e. letiimin youn olmas 9. Aadakilerden hangisi normlarn amalarndan biri deildir? a. Grubun yapsn deitirir b. Grubun hayatta kalmasn kolaylatrr. c. Davranlar basitletirir d. Deerlerin renilmesine yardmc olur e. Grubun devamlln salar 10. Aadakilerden hangisi informal gruplarn salad avantajlardan biri deildir? a. Sosyal deerler btnleir b. yelere sosyal tatmin imkan salar c. yelere daha fazla bilgi aktarlr d. yeler arasnda szlemeler imzalanr e. Grup normlarn retir

nite 11- rgtlerde Grup ve Grup Sreleri

177

Yaamn inden
Birlikten kuvvet doar dncesi her zaman hangi meslekten olursa olsun, bireylerin benimsedii bir grtr. Bu nedenle Emniyet Mdrl Trkiyede ilk defa kentte uygulanacak Komularmza sahip kalm projesini balatt. ngilterede uygulanan bu yntem sayesinde, vatandalar birbirini tanyarak, kendi aralarnda yardmlama zinciri oluturacaklar. ngilterede tanmad bir pheliyi komusunun bahesinde ya da evinin nnde gren vatandalar, polisle irtibata geip, bu srada evinde bulunmayan komularnn mal emniyetleri iin polisten yardm ister. Bu yntemde ama, komular arasndaki sevgi ve gven ban oluturmak; bireyler arasndaki dayanmay arttrmaktr. Bir gazete kprnden alnan bu haber, toplumsal dayanmay, bireyler arasnda sevgi, dostluk, iletiim gibi unsurlar yaygnlatrma asndan konu ile ilgili bir haberdir. nk bireyler, bazen toplumsal olaylar nedeni ile grup oluturabilirler. Daha nce ayn ortamda yaayp, birbirinden habersiz olan kiiler, toplumsal sorunlarla ba edebilmek amacyla bir araya gelip g birlii oluturabilirler. Kaynak: Eskiehir Sakarya Gazetesi, Eskiehir, 24 Ocak 2004.

Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar

Bass, B. M., Ryterbard, E. C. (1979). Organizational Psychology, 2nd ed, Boston, Allyn and Bacon, Publishing, Boston. Baysal A.C.; Tekarslan, E. (1996). letmeciler iin Davran Bilimleri, Avciol Basm Yay. stanbul. Coffey, R. E., W. Cook, W. Hunsaker, P. L. (1994) Management and Organizational Behavior. Austen Press, Irwin. George, J. M., Jones, G. R. (1996). Understanding and Managing Organizational Behavior. Addison Wesley Publishing Company, New York. Koel, T., (1999) letme Yneticilii. Beta Basm Yayn, stanbul. Shaw M. E., (1981). Group Dynamics:The Psychology of Small Group Behavior. McGrawHill 3rd.ed., New York. Sheriff M., C. Sheriff, (1979). Social Psychology. Harper and Low, London. Moorhead G., Griffin, W. R. (1989). Organizational Behavior. Houghton and Mifflin Company, Tevruz S., Artan, ., Bozkurt, T., (1999). Davranlarmzdan Semeler (rgtsel Yaklam). Beta Basm Yaym Datm, stanbul. zkalp, E., Krel, . (2001). rgtsel Davran, E.S.B.A.V. Yayn no.149, Eskiehir. Umstat P.D., (1988). Understanding Organizational Behavior, West Publishing Comp. New York.

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. d 2. c 3. d 4. d 5. c 6. e 7. b 8. b 9. a 10.d Yantnz yanl ise, Grup Kavram konusunu tekrar okuyunuz Yantnz yanl ise, Grup eitleri konusunu tekrar okuyunuz. Yantnz yanl ise, Grup eitleri konusunu tekrar inceleyiniz. Yantnz yanl ise, Grup Geliim Aamalar konusunu tekrar okuyunuz. Yantnz yanl ise,Bireylerin Gruba Katlma Nedenleri konusunu tekrar okuyunuz. Yantnz yanl ise, Grup Etkileim Srecini konusunu tekrar okuyunuz. Yantnz yanl ise, Grup Normlar konusunu tekrar inceleyiniz. Yantnz yanl ise, Grup Ball konusunu tekrar gzden geiriniz. Yantnz yanl ise, Grup Normlar konusunu tekrar inceleyiniz. Yantnz yanl ise nformal Gruplar konusunu tekrar okuyunuz.