You are on page 1of 43

Enflasyon

Burhanettin Noay Ege niversitesi 2011-2012

ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

1.Enflasyon Verilerinin Temel Kavramlar 2.Enflasyon eitleri Nasl Snflandrlr? 3.Enflasyonun Etkileri

Enflasyon nedir? Enflasyon terimi bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarnda gzlenen srekli ve genel kapsaml art ifade etmektedir.(TCMB Terimler Szl) Enflasyonun Tanm Franszca bir kelime olan enflasyon ikinlik anlamna gelir. Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki devaml ve hzl artslar olarak tanmlanr. Bir baska tanmla enflasyon, parasal gelirdeki fiili bymenin, retimdeki fiili bymeden daha yksek olmasdr. Teorik aklamalar ile halkn enflasyon anlays baz noktalarda farkllklar

gstermektedir. Halk, her fiyat ykselisini enflasyon olarak bilirken, ekonomi bilimi,
devamllk gsteren ve belli bir orann zerine kan fiyat artslarn enflasyon olarak tanmlamaktadr. Yani fiyatlarn bir defalk ykselmesine enflasyon degil fiyat arts denir.

Sizce enflasyon en ok hangi kavramla kartrlmaktadr?

GSYH Deflatr

1.GSYH deflatr ekonomideki btn mal ve hizmetleri kapsar.TFE/FE ise sadece belirli bir sepet iindeki mal ve hizmetleri kapsar.Ek olarak tketiciler tarafndan satn alnmayan,rnein sadece devlet ya da irketler tarafndan satn alnan mal ve hizmetlerdeki fiyat deiiklikleri TFEyi ilgilendirmez. 2.GSYH deflatr sadece ieride retilen mal ve hizmetleri kapsar.thal mallardaki fiyat deiimleri yer almaz.Ama TFEde yer alr.

3.TFE ve FEde sepet iindeki mal ve hizmet katsaylar sabittir,GSYH deflatrnde ise GSYHnn kompozisyonuna gre deiir.

Ev kiras artyor.Domates biber artt.Den hi bir ey yok.Ama enflasyon da dyor.Hi inandrc

gelmiyor bana(Anonim Yorumcu)

Enflasyon ve deflasyon ayrm..

Dnyann neredeyse her yerinde ve her zaman fiyatlar artar.Eer fiyatlar eskiye gre daha az artyorsa enflasyon dyordur,eskiye gre daha fazla artyorsa enflasyon ykseliyordur.Eer fiyatlar dyorsa,ki bu lke genelinde ok nadiren olur,buna deflasyon denir.

Enflasyon hedefleri Merkez Bankas ve Hkmet tarafndan birlikte belirlenmektedir. Ancak, sz konusu hedeflere ulalmasnda uygulanacak para politikasn ve kullanlacak para politikas aralarn belirleme yetkisi yalnzca Merkez Bankas'nn sorumluluundadr. Bir dier deyile, Merkez Bankas para politikas uygulamalarnda

ara bamszlna sahiptir.


Bu erevede, 2010, 2011 ve 2012 yllarna ilikin enflasyon hedefleri srasyla yzde 6,5, yzde 5,5 ve yzde 5 olarak belirlenmitir.

a. Fiyat istikrar salanamad ortamlarda, firma ve tketiciler ya da ksaca ekonomide karar alan tm birimler, yatrm ve tketim kararlarn alrken greli fiyat deimelerini kolaylkla ayrt edememekte ve salkl karar verebilmek iin gerekli ve yeterli bilgiye sahip olamamaktadrlar.

b. Enflasyon, piyasadaki oyuncularn gelecei ngrememeleri ve gerekli bilgiye sahip olamamalar nedeniyle finansal piyasalarn verimli finansal araclk yapma yeteneklerini azaltmaktadr. c. Yksek ve srekli enflasyon yaanan ortamlarda yatrmclar, zellikle uzun vadeli

yatrmlarnn getiri oranlarnda ek olarak enflasyon ortamnn yaratt belirsizlik


nedeniyle risk primi talep etmektedirler ve bunun bir sonucu olarak, yksek risk primi ieren reel faiz oranlar yksek seyretmektedir.

1.Enflasyon Verilerinin Temel Kavramlar


Soru 01: Endeks nedir? Endeks belirli bir olaya ait saysal verilerde zaman veya mekan boyutunda meydana gelen oransal deiimin gstergesi olarak tanmlanabilir. Endekste biri kyaslanan dieri temel olmak zere iki deer vardr. Kyaslanan deer paya, temel deer paydaya yazlr. Oransal kyaslamay kolaylatrmak iin blme ileminin sonucu 100 ile arplr. Soru02: Endeksler hangi konular iin hesaplanr? Endeksler genellikle fiyatlarn yada miktarlarn zaman iindeki deiimlerini lmek iin hesaplanr. Gnmzde sklkla kullanlan fiyat endekslerine; tketici fiyat endeksi, retici fiyat endeksi, inaat maliyet endeksi, iftinin eline geen fiyat endeksi, iftinin dedii fiyat endeksi, d ticaret fiyat endeksi rnek olarak verilebilir.

Tketici fiyatlar endeksi (TFE) nedir? Tketici fiyatlar endeksi, belirli bir referans dneminde hanehalklar tarafndan satn alnan mal ve hizmetlerden oluan bir sepetin fiyat deiimini zaman iinde karlatrarak ler. Mal ve hizmet sepetindeki her bir madde iin miktar ve kalite deimeleri gznne alnarak endeksin sadece fiyat hareketlerini yanstmas salanr.

Tketici fiyatlar endekslerinde en nemli konu endeksi olusturan mal ve hizmetlerin seimi ve agrlklarnn hesaplanmasdr. Kural olarak bu amala kapsaml bir anket ve arastrma yaplr. Vatandas asndan hayat pahallgn len bu endekstir ve lke parasnn satn alma gcn ifade eder.

Fiyat endekslerinde aylk deiim oran nedir? Fiyat endeksi serisinde bir ayn endeksinin bir nceki ay endeksine gre yzde deiimidir. Bu da fiyatlar genel dzeyindeki aylk deiim orann ifade etmektedir. Fiyat endekslerinde bir nceki yln Aralk ayna gre deiim oran nedir? Nerelerde kullanlr? Bir nceki yln Aralk ayna gre deiim oran yln bandan itibaren fiyatlar genel dzeyinin ortalama artn vermektedir. Ksacas bu oran ylbandan bu yana fiyatlarn art orann yanstmaktadr. Fiyat endekslerinde geen yln ayn ayna gre deiim oran nedir? lgilenilen aydaki fiyatlar genel dzeyinin geen yln ayn ayndaki fiyatlar genel dzeyine gre deiim orann gstermektedir. Sadece iki yln ayn aylarndaki endeksler karlatrld iin arada kalan dier aylarda gerekleen deiim oranlar bu hesaplamalara yansmamaktadr.

Fiyat endekslerinde oniki aylk ortalamalara gre deiim oran nedir? inde bulunulan yl ile bir nceki yln ortalama endeks saylarnn oranlanmasyla bulunan deiim orandr. Bu oran, yl iindeki dier aylardaki fiyat deiim oranlarn da hesaba katt iin yllk ortalama enflasyon orann daha anlaml bir ekilde yanstmaktadr. Yllk enflasyon iin gsterge ne olmaldr? Yllk enflasyon oran bir yllk (oniki aylk) dnemde fiyatlar genel dzeyindeki deiimi ifade etmektedir. Yllk enflasyon orann hesaplamak iin iki yaklam vardr: Birincisi cari ay ile bir nceki yln ayn aynn fiyat endekslerinin karlatrlmasdr. kincisi ise cari ay dahil olmak zere son oniki aylk dnemin fiyat endekslerinin ortalamasnn, bu dnemden nceki oniki aylk dnemdeki ortalamas ilele

karlatrlmasdr.
Oniki aylk ortalamalar yl iindeki d ve artlar yanstt halde geen yln ayn ayna gre lmler, yl iindeki bu dalgalanmalar yanstmamaktadr.

retici fiyat nedir?

retici fiyat, yurtiinde retimi yaplan rnlerin, KDV ve benzeri vergiler hari pein sat fiyatdr.
Tarm sektrne ilikin bu fiyatlar, reticinin Eline Geen Fiyatlar olarak adlandrlmaktadr. retici fiyatlar endeksi nedir? retici fiyatlar endeksi, belirli bir referans dneminde lke ekonomisinde retimi yaplan ve yurtiine sata konu olan rnlerin, retici fiyatlarn zaman iinde karlatrarak fiyat

deiikliklerini len fiyat endeksidir.

Toptan eya fiyat endeksi ile retici fiyat endeksi arasnda fark var mdr?

ki endeks arasndaki temel fark fiyat derlenen birimlerde ortaya kmaktadr. Toptan
eya fiyat endeksinde fiyatlar, reticilerin yan sra toptan sat noktalarndan da (sebze, meyve ve balk hallerinden) derlenmektedir. Toptan eya fiyatlarna KDV vb. vergiler dahil edilmektedir. retici fiyatlar endeksinde, fiyatlarn zellikle reticilerden derlenmesi esastr ve rn fiyatlar KDV vb. vergiler hari, yurtii pein sat fiyatlardr. retici fiyatlar endeksi maddelerin seiminde hangi ltler dikkate alnmaktadr? - retimde nemli derecede arlk alm olmas, - tanmlanabilir nitelikte ve birim fiyatna ulalabilir olmas, - fiyat izlenebilir nitelikte olmas, - yurtii retimden satnda srekliliin olmas

gibi ltler dikkate alnmaktadr.

zel Kapsaml TFE Gstergeleri nasl hesaplanmaktadr? zel Kapsaml TFE Gstergeleri, Tketici Fiyatlar Endeksinden baz alt kalemlerin dlanmas yoluyla oluturulan fiyat endeksleridir. Bu zel kapsaml fiyat endeksleri, tketici fiyatlarnda gzlenen tm geici etkilerin arndrlmas ile fiyat deiimlerini lmektedir.

Soru 03: Fiyat endeksi ne demektir?

Fiyat endeksi de, seilmi mal ve hizmetlerin ortalama fiyatlarnn belli bir dneme gre
deiimini ler. Soru 04: Fiyat endekslerine neden ihtiya duyulmaktadr? kiilerin satn alma gcnn tespitinde

cret ve maalarn belirlenmesinde

Ve bu erevede ekonomik kararlar alnmasnda ve zelliklede gelecee dnk kararlar alnmasnda

Soru 05: Fiyat endekslerinin hesaplanmas iin gereken temel deikenler nelerdir? Hesaplamann yaplabilmesi iin gerekli olan deikenler;

Mal ve hizmet sepeti Temel yl arlklar Temel yl fiyatlar Cari fiyatlardr. Soru 06: Endekslerde mal ve hizmet sepeti nedir? Endekslerde btn mal ve hizmetlerin dzenli olarak fiyat hareketlerini izlemek ok zordur. Bu yzden belirlenen bir lte gre nemli mal ve hizmetlerle snrlandrlarak temsil edilirler ve mal ve hizmet sepeti olarak adlandrlrlar.

Soru 07: Arlk nedir?

Endeks hesaplanabilmesi iin gerekli, seilmi mal ve hizmetlerin toplam sepet ierisindeki deerlerine bal olarak aldklar paya arlk denir. ki tr arlk sz konusudur.Excel png
Sabit arlk: Tketim ya da retim yaps aylar ya da mevsimlerden etkilenmeyen maddelerin arlklarna denir. Deiken arlk: Tketim ya da retimi mevsimlerden etkilenen maddelerin arlklarna denir.

Soru 08: Temel yl fiyat nedir?


Fiyat endeksleri hesaplanabilmesi iin gerekli olan mal ve hizmetlerin temel yla ait 12 aylk ortalama fiyatlarna denir. Soru 09: Cari fiyat nedir? Fiyat endeksleri hesaplanabilmesi iin gerekli olan mal ve hizmetlerin ilgili dnemde yrrlkte olan fiyatlarna denir.

Soru 10: Enflasyon rakamlar ne zaman ve kim tarafndan aklanr?

Enflasyon rakamlar TK tarafndan her ayn 3nde saat 10:00 da aklanr, ayn 3 hafta sonuna denk gelir ise 4 veya 5inde aklanr.

Devlet statistik Enstits tarafndan hesaplanan son endeksler 2005 ylna kadar 1994=100, 2005 ylndan itibaren ise 2003 temel yll Tketici Fiyatlar ve retici Fiyatlar Endeksleridir. retici Fiyatlar Endeksi ilk defa 2005 ylndan itibaren yaynlanmaya balanmtr.

Hangi yerleim yerleri iin TFE hesaplanmaktadr? 2003 Temel Yll TFE, Trkiye iin ve statistiksel Amal Blge Birimleri Snflamasna gre 26 Blge iin hesaplanmaktadr. Ankara, stanbul, zmir illeri kendi

balarna birer blge oluturmaktadr. Tablo 1'de blgelerin kapsad iller belirtilmitir.

Soru 11: Trkiyede ilk fiyat endeksleri ne zaman yaynlanmtr?

lk olarak 1914 ylnda Osmanl dneminde stanbul l merkezinden derlenen 26 maddenin perakende fiyatlaryla arlksz olarak Hayat Pahall Endeksi hesaplanmtr.
stanbul Ticaret Odas 1929 ylnda, stanbul piyasasnda toptan muamele gren 52 maddenin arlkl geometrik ortalamas ile hesaplanm Toptan Eya Fiyatlar endeksini yaynlamtr Temel Yl 1955=100 Ankara iin TFE 1958=100 Ankara iin TFE 1968=100 11 il, Trkiye iin TFE 1978-1979=100 14 il, 5 blge, Trkiye iin Kentsel Yerler TFE 1987=100 16 il, 5 blge, Trkiye iin Kentsel Yerler TFE 1994=100 19 il, 7 blge, Trkiye iin Kentsel Yerler TFE 2003=100 81 il, 26 istatistiki blge, Trkiye iin TFE

retici Fiyatlar Endeksi (FE) Temel Yl 1981=100 Trkiye (Toptan Eya Fiyatlar Endeksi) 1987=100 Trkiye (Toptan Eya Fiyatlar Endeksi) 1994=100 Trkiye (Toptan Eya Fiyatlar Endeksi) 2003=100 Trkiye (retici Fiyatlar Endeksi) Soru 12: Endeksler neden yenilenmektedir? Sosyal, ekonomik ve kltrel adan hzl ve byk bir deiim iinde olan lkemizde zaman ierisinde teknolojinin de getirdii yenilikler dorultusunda; retimi ve/veya sat yaplan mal ve hizmetlerin deiiklik gstermesi toplumumuzun tketim yapsnda deiime neden olmaktadr. retimdeki sektrlerin, firmalarn ve rnlerin paylarnda ve yaplarnda deiiklikler olmaktadr. Bu deiim erevesinde kimi mal ve hizmetler yerini yenilerine brakrken, kimileri de tketim ierisindeki nemini yitirmektedir.

Tketim ve retim yapsndaki bu deiikliklerin endekslere yanstlabilmesi ve endekslerin gncel olmas kanlmaz bir olgudur. Uluslar aras tavsiyelerde de endekslerin be ylda bir yenilenmesi nerilmektedir.Excel

2.Enflasyon eitleri Nasl Snflandrlr?


Ortaya kna neden olan etkenler gznne alnarak enflasyon, talep enflasyonu ve arz enflasyonu olarak ikiye ayrlr.
Talep Enflasyonu Nedir?

Talep enflasyonu, cari fiyatlar genel dzeyinde retilen mal ve hizmetlerin toplam talebi karlayamamas durumunda, fiyatlarn ykselmesidir.
Ekonominin toplam talep erisinde yukarya doru bir kaymadan meydana gelen fiyat art genellikle talep enflasyonu olarak adlandrlr. Arz Enflasyonu Nedir? Maliyet Enflasyonu Maliyet enflasyonu, enflasyonun arz ynnden kaynaklanan trdr. Bir ekonomide, retim faktrleri piyasasnda rekabetin bozulmas sonucu girdi fiyatlarnn ykselmesinin, maliyetlerin artmasnn ve dolaysyla toplam arzn azalmasnn neden olduu enflasyon trdr.

yleyse maliyet enflasyonu, retim faktrlerinin hepsinin veya bir ya da birkann fiyatlarndaki artlarn rnlerin fiyatlarna yanstlmasndan kaynaklanmaktadr. thal Enflasyon Nedir? zellikle globallemenin snrlan ortadan kaldrd bir dnyada uluslararas ticaret ok nemlidir. Bu sebeple bir lkedeki enflasyon dier lkeleri de dolayl olarak etkilemektedir. thal edilen enflasyon d ekonomiden alnr, d ekonomi yoluyla i fiyat seviyesi artar. Fiyat Enflasyonu Nedir? Piyasaya srlen mallarn sat fiyatlarnn ykselmesinin bir dier kayna, piyasada rekabetin aksamas sonucu firmalar arasndaki rekabetin ortadan kalkmasdr. Rekabetin ortadan kalkmasyla kr marjlarn artran firmalarn neden olduu enflasyona, fiyat enflasyonu ya da kr enflasyonu denilmektedir.

Sonu olarak, ne sebeple balarsa balasn, enflasyonun gelimesinde hem talep, hem maliyet hem de piyasa yaplarnn etkisi olacaktr.

Milton Friedman Enflasyonun her zaman ve her yerde parasal bir olgu olduu iddiasnda bulunmutur.
Enflasyonun nedeni, para arznn ulusal gelirden daha hzl artmasdr.

Hzna Gre Enflasyon eitleri

Ilml Enflasyon Nedir? Ilml enflasyon oran yllk olarak tek rakaml, yani %10'un altnda kalan bir enflasyon orann ifade etmektedir. Ilml enflasyonda greli fiyatlar izgilerinden ok fazla ayrlmazlar. Ar Enflasyon Nedir?

Bir gre gre yllk %10'la %1000 arasndaki enflasyona yksek oranl enflasyon denilmektedir. Baz iktisatlar %10'la %200 arasndaki enflasyonu yksek oranl enflasyon olarak nitelendirmektedir.
Hiperenflasyon Nedir? Literatrde genelde, fiyat artlar aylk %50'ye ulat zaman hiperenflasyon sz konusudur. Bu ldeki bir enflasyon dolamdaki paray tahrip etmekte, yabanc paralarn ya da yabanc parayla mevduat hesaplarnn yerli parann yerini almasna neden olmaktadr.

Kaynak: TK, TCMB


100 120 140 20 40 60 80 0

32

1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
6,4

Trkiyede Enflasyon Gelimeleri (19802010,%)

2010

3.Enflasyonun Etkileri
Enflasyon; sosyal, siyasal, ekonomik sorunlara yol aan ok boyutlu bir sorundur. Enflasyonun bu olumsuz etkilerini asagdaki baslklar altnda incelememiz mmkndr.

Enflasyonun Tasarruflar ve Yatrmlar zerindeki Etkileri Yatrmlar zerinde de enflasyonun olumsuz etkileri vardr. Kamu kesiminin ve zel kesimin yatrmlar devaml fiyat ykselmeleri nedeniyle baslang maliyetlerinin ok zerinde gereklesmektedir. Enflasyon, isletmelerin yatrmlarnn zamannda ve beklenilen maliyetlerle gereklesmesini nlediginden arz talep dengesini bu yzdende bozmaktadr. Ayrca

speklatif kazanlarn karllk orann yksekligi bu yndeki girisimleri arttrms, ekonomik


fonlar retim kaynaklarnn gelistirilmesi, genisletilmesi yerine speklatif faaliyet alanlarna yneltilmistir.

Arz yetersizligi ve asr talep mal ktlklarnn, kara borsann sebebi olurken bu mallar
ellerinde bulunduranlara haksz kazan kaplarn aralamstr. Enflasyonun demeler Dengesi zerindeki Etkisi Enflasyon sonucu i piyasada retilen mallarn fiyatlar ykseldiginden bunlarn ihracat imkanlar daralmaktadr.

Diger taraftan ithal mallarn fiyatlar dengeli kaldg srece bunlara olan talep hzla
artmaktadr. Gelismekte olan lkelerde gsteris tketimi egiliminin kuvvetli olmas nedeniyle zaten fazla olan ithal mallar kullanm orannn, fiyatlardaki dsklkle desteklenmesi dviz rezervlerinin erimesine yol amaktadr.hracatn azlg ve ithalatn fazla vermesine sebep olan enflasyon demeler dengesine olumsuz etkiler yapmaktadr

Enflasyonun Gelir Daglmn Bozucu Etkisi

Enflasyon dnemlerinde dar ve sabit gelirliler zarar grrken byk tccar ve


sanayici, serbest meslek erbab, mal darlgn ve retim yetersizligini kullanarak speklatif kar pesinde kosanlar karl kmaktadrlar. Servetlerini para olarak ellerinde tutanlar parann satn alma gc orannda servetlerinden kaybederlerken, servetini; gayrimenkul, altn, dayankl tketim mal seklinde ellerinde tutanlar bu sreten kazanl kmaktadrlar. Dolaysyla elde mal tutmak para tutmaktan daha karl duruma gelmekte bu da ktlga ve karaborsaya yol amaktadr. Enflasyon dnemlerinde borlu olanla, enflasyon orannda kar ederken alacakl olanlar bu oranda zarar etmektedirler. Gelir blsmn reticiler ve speklatrler lehine, sabit gelirliler aleyhine degistiren enflasyon, gelir daglmndaki dengesizligi zamanla arttrarak toplumda

yoksullarn saysn arttrmakta ve snrl saydaki insanlarn asr zenginlesmesine yol


amaktadr.

Enflasyonun Etkileri
Gelir dalm bozulur, Kiilerin tasarruf isteklerini yok eder, lkenin d ticaretini bozar, Faiz oranlar ykselir,

Nominal cretler ykselir, fakat reel cretler azalr,


Alacak bor ilikilerinde borlu taraf kazanl, alacakl ise zararl hale gelir.

You might also like