RZGAR TRBN UYGULAMALARI

Mehmet ATILGAN1
1

Burin DEDA ALTAN1

Ali Barlas ATLIHAN1

Pamukkale niversitesi Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm Knkl/ Denizli mehmet.atilgan@mmo.org.tr bdeda@pau.edu.tr abatlihan@pau.edu.tr

Anahtar kelimeler: Rzgar enerjisi, Rzgar arklar, Savonius rzgar ark, Darrieus rzgar ark

ZET
Teknolojik gelimelerle birlikte artan dnya nfusu ve yaam standartlarndaki lkse eilim enerji talebinin ok artmasna neden olmutur. Enerji ihtiyacmzn ounu fosil kaynaklardan karlarken 1973ten sonraki petrol krizi nedeniyle fiyatlardaki ar artlar yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanmn zorunlu klmtr. Yenilenebilir enerji kaynaklarndan olan rzgar enerjisi zerindeki aratrmalarda hzl bir ekilde artmtr. Bu almada, rzgar trbinleri ile ilgili son gelimeler zerinde durulmutur. zellikle kk lekteki enerji gereksinmeleri iin Savonius ve MW seviyesinde g retebilen Darrieus rzgar arklarnn klasik yatay eksenli trbinlere bir seenek olarak kullanlmas konusunda nerilerde bulunulmutur.

ise daha byk darboazlara itilmilerdir. Dolaysyla dnyada ekonomik ve politik dengesizlikler sonucu; kresel glerin egemenliindeki sermaye gruplarnn; teknoloji, su ve petrol kaynaklarnn paylam ve denetimindeki mcadelesini yaratmtr. Bylece 21.yzylda kapitalist sistemin ileyiini belirleyen smr dzeni ile bir kreselleme ad altnda tanmlanan bir srece girilmitir. Dnyada; lkeler bir taraftan azalan fosil yakt kaynaklarn daha tasarruflu kullanmay planlarken, artan enerji talebini yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarndan salamann yollarn aratrmaya balamlardr. Bugn hidrolik enerjide dahil olmak zere, gne, rzgar, jeotermal, biyolojik yaktlar, dalga ve gel-git v.s. gibi yenilenebilir enerji kaynaklar ile ilgili olarak teknolojiler gelitirilmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarndan rzgar enerjisi; fosil yaktlarn meydana getirdii evre kirlilii gibi etmenlerin olmad temiz bir enerji kaynadr. Rzgar enerjisi sistemlerindeki teknolojik gelimeler, enerji maliyetlerini de azaltmakta ve gnmzde tm lkelerde ve bu arada lkemizde de rzgar potansiyelinin iyi olduu blgelerde yaygn olarak kullanlmaktadr. Rzgar enerjisi; M.. 3000 yllarnda Msrda toprak sulamada, M.. 250 yllarnda randa tahl tmede kullanlm ve tm slam lkelerine yaylmtr [1]. Rzgar arklar, 11. Yzylda Ortadouda ok yaygn bir ekilde kullanlm, ilk defa 13. Yzylda Hal seferleri ile Anadoludan Avrupaya gtrlmtr. 17. Yzylda Hollandada gemi ve yel deirmenlerinde kullanlm ve lkenin gelimi endstriyel bir lke haline gelmesinde katk salamtr. lk elektrik enerjisi retimi, 1890da Danimarkada gerekletirilmitir. Modern rzgar trbini 1941 ylnda Palmer C. Putnam tarafndan Amerikada yaplm ve trbin iki kanatl olup nominal gc 1250 kW idi. Daha sonra arzalanarak devre d kalmtr. 1958 ile 1980 arasnda Franszlar bir ok rzgar jeneratr kurup altrmlardr. Ayrca ngiltere, Almanya, Danimarka, A.B.D ve Kanadada rzgar gcnden yararlanarak elektrik retiminde nemli almalar yaplmtr [1].

1.GR
20. yzylda sanayi sektrndeki byk gelimeler sonucu gelien makineleme, enerji talebinde de byk bir art ortaya koymutur. te yandan dnyada hzl nfus art yannda yaam standartlar da o nispetle artmaya devam etmitir. Petrol fiyatlar 1950-1973 dneminde sabit seyrederken, enerji talepleri ounlukla fosil kaynaklardan karlanm ve zellikle ucuz petrol kaynaklarna ynelinmitir. 1972de 2.5 dolar olan petrol; 1980de 30 dolara km ve ayrca 1973 teki Arap-srail harbinden sonra politik bir bask haline gelmitir. 1974te 4 milyar olan dnya nfusu 2000de 6.2 milyar ve gnmzde de 7 milyar civarndadr. Dolaysyla lkelerin daha hzl kalknmay arzulamalar ve buna paralel olarak artan enerji talebi ve evre kirlilii gibi faktrler ucuz ve bol enerjiye dayanan ekonomiden pahal, evresel ve teknolojik sorunlar da beraberinde getiren yeni bir enerji dnemine gei yaanm ve hala sregelmektedir. Gelimi ve salam ekonomik yapya sahip lkeler; bir yandan ekonomilerinde baz yapsal deiikler yapmlar ve te yandan da uluslararas tekilatlar kurmak suretiyle sorunlarna elbirliiyle zmler aramlar ve gerekli nlemler almlardr. Bu arada zengin petrol kaynaklarna sahip lkeler; mali ve politik stnlkler kazanrken fakir lkeler

2. DNYADA VE RZGAR ENERJS

TRKYEDE

Dier yenilenebilir enerji kaynaklar gibi rzgar enerjisi zerine aratrmalarn yaplmas 1974-1978 yllarndaki petrol krizinden sonra hzlanmtr. Yllardr kk apta kullanlan rzgar trbinleri yerine bu petrol krizi modern rzgar trbinlerinin kullanlmasn gndeme getirmitir. 1941 ylnda Putnamn yapm olduu 1250 kWlk sistemin arzas nedeniyle, bu konuda yaplan MW seviyesindeki almalar bir sre yavalamtr. lkemizde kullanlan yatay eksenli rzgar trbinlerinin gleri balangta tek nitede 500 kW seviyesinden bugn 3 MW seviyesine kmtr. Bylece rzgar iftliklerinin tesisi ile yaygn kullanm gereklemektedir. Tablo 1de baz lkelerdeki rzgar enerjisi kurulu g kapasiteleri grlmektedir. Tablo 1: Baz lkelerdeki rzgar enerjisi g kapasitesi [2]
MW (2001 Sonu) 8.734 4.245 3.550 2.456 1.456 700 525 523 406 357 22.952 24.927 MW (2002 Sonu) 11.968 4.674 5.043 2.880 1.702 806 570 727 473 486 29.329 32.037 MW (2003 Sonu) 14.612 6.361 6.420 3.076 2.125 922 759 938 571 761 36.545 40.301 2002-2003 Byme Oran (%) 22.1 36.1 27.3 6.8 24.9 14.4 33.1 29.0 20.7 56.6 24.6 25.6 3 Yllk Ortalama Byme(%) 33.8 34.6 31.3 9.5 20.3 29.5 21.3 25.6 17.5 75.1 29.2 29.2

bakmndan zengin baz blgeler Tablo 2de gsterilmitir. Marmara, Ege, Gneydou ve Karadeniz blgeleri rzgar enerjisi potansiyeli yksek olan yerlerdir [4]. Tablo 2: Rzgar potansiyeli zengin olan yreler[4]
stasyon ad Bandrma Antakya Kumky Mardin Sinop Gkeada orlu anakkale Ortalama Rzgar Hz (m/s) 5.1 4.5 4.1 4.1 4.1 4.0 4.0 3.9 Rzgar Gc Younluu(W/m2) 152.6 108.9 82.0 81.4 77.9 74.5 72.3 71.2

lke Almanya ABD spanya Danimarka Hindistan talya Birleik Krallk Hollanda in Japonya lk On Toplam Dnya Toplam

lkemizde 2006da sadece eme yresinde 20 MW kurulu gce sahip rzgar potansiyeli, bugn Aydn, anakkale, Balkesir, zmir, Hatay, stanbul, Mula, Mardin, ve Tekirda illerimizin eitli ilelerinde yaygnlam ve toplam 433 MWa ykselmitir. 2009 yl sonu itibariyle 835 MWa eriecei tahmin edilmektedir [5]. lkemizde rzgar trbini makine ve tehizatlar tmyle ithal yaplmakta iken, bugn kule ve kanatlar da lkemizde yapm aamasna gelmi, yakn bir gelecekte de jeneratrlerin yapm da yerli olarak gerekletirilecektir.

3. RZGAR TRLER

TRBNLERNN

Avrupada en byk kurulu g Almanyada olup onu Danimarka, spanya ve dier lkeler takip etmektedir. Danimarka elektrik enerjisi ihtiyacnn % 20 sini rzgar enerjisinden karlamakta ve 2030 ylnda bu oran % 50 ye karmay amalamaktadr. Trkiyede son yllarda gittike artan enerji sorunu; zellikle elektrik enerjisi retiminde doal gaz gibi byk lde da bamll arttrm ve sonu olarak enerji retiminde dengesizliklerin olumasna neden olmutur. Yenilenebilir enerji kaynaklarndan rzgar enerjisi lkemizde iyi bir potansiyele sahip olup bu potansiyelden yeteri kadar yararlanlmad gerei ortadadr. Da baml olmayan bir enerji kayna olmas nedeniyle rzgar enerjisi giderek cazibesini arttrmaktadr [3]. E..E. tarafndan yaplan ve D.M. stasyonlarn temel alan rzgar enerjisi potansiyeli

Rzgar trbinleri esas itibariyle yatay ve dey eksenli olmak zere iki ekilde snflandrlrlar. Hesaba dayal olarak yaplan ilk yatay eksenli rzgar arklarnn tasarm 1930lu yllarda Betz tarafndan yaplmtr. Bu rzgar arklarnn teorik verimi % 59 olup literatrde Betz limiti olarak tannr. Modern dey eksenli rzgar trbinleri zerindeki ilk almalar Savonius ve Darrieus tarafndan yaplmtr. Daha sonra dey eksenli bu iki rzgar arknn stnlkleri ve sakncalar gz nnde bulundurularak birleik Savonius-Darrieus rzgar arklar gelitirilmitir. Bu iki snftaki yatay ve dey eksenli rzgar arklarnn yapsal zellikleri de gz nnde bulundurularak eitli alt snflara ayrlabilir.

4. RZGAR TRBNLERNN PERFORMANS HESAPLARI

Rzgar trbinlerinin performansna etki eden en nemli unsurlar; rzgar hz ve rzgar arklarnn apna bal olarak sprme alandr. Bunun sonucu olarak rzgar gc; rzgar hz arttka hzn kpyle ve arkn alanyla doru orantl olarak artacaktr. O halde maksimum

enerjiyi salayan bant aadaki gibi elde edilmitir [1].

Pervane tipi rzgar arklar iin ideal verim (Betz Limiti)

Pmax =

8 . .S .V03 27

(1)
Yksek hzl iki kanatl tipi Cp Savonius rzgar arklar

Halbuki bu enerjinin ancak belirli bir ksmndan rzgar ark yararlanmaktadr. O da;

ok kanatl Amerikan tipi

Darrieus rzgar arklar

T=

1 . .S .V 03 2

(2)

Drt kollu Hollanda tipi

eklin de ifade edilir. Bu (1) ve (2) denkleminden,

Pmax 16 = = 0,5926 Betz Limiti elde edilir. 27 T

ekil 1: Rzgar arklarnn performans [6]

Rzgar trbinlerinin performans moment ve g katsaylar ile belirlenir. O halde G katsays ;

Cp = P 2P = 1 . .R 2 .V 03 3 . .S .V 0 2

5. DEY EKSENL TRBNLER

RZGAR

(3)

Moment katsays ;
Cm = M 2M = 1 . .R 3 .V02 2 . .S .V0 .R 2

(4)

Modern dey eksenli rzgar trbinleri Savonius ve Darrieus olarak bilinir. Bunlardan Savonius rzgar arknn yaps ok basit olup, ortasndan kesilen bir silindirik kabn paralar kaydrlarak eksantrik olarak yerletirilir ve ortasndan geen bir mil etrafnda rzgar etkisiyle dnme hareketini oluturur. Bu arklarn temel zellii, rzgarn yn ne olursa olsun her zaman rzgardan etkilenmesidir.

Rzgar arklarnn performans katsaylar kanadn evresel dnme hznn bir fonksiyonu olarak deiecektir. O halde, u kanat u hz olarak tanmlanrsa kanat u hz oran aadaki bant ile verilmitir.

5.1. Savonius Rzgar Geometrisi ve Hesaplar

arklarnn

ekil 2deki ark geometrisi gz nne alnarak Savonius rzgar ark ile ilgili g hesaplar yaplabilir.

0 =

u 2. .R.n = V0 60.V0

(5)

Rzgar trbinlerinin tipik g performanslar ekil 1de gsterilmitir. ki kanatl yatay eksenli trbinlerle Darrieus arklarnn performansnn yksek olduu ekilden de grlmektedir.

ekil 2: Savonius parametreleri [4]

rzgar

ark

ve

ark

Optimum g hesab Deda [4]de kullanlan bantlar yardmyla;

Popt =

2 . .c1 .h.(2.d e ).V03 27

(6)

eklindedir.Savonius rzgar arknn sprme alan (2.d e ).h dr.

5.1.2. Perdeleme Yntemi ile Savonius Rzgar arklarnn Performanslarnn Arttrlmas

Dk rzgar hzlarnda Savonius rzgar arklarnn performans arttrlabilir. Rzgarn geli ynne uygun perdeleme yaplarak arka gelmeden nce rzgar hznda ksmi bir art meydana getirilir (ekil 3). Bu dzenleme ile ilgili almalar hem teorik hem deneysel ve hem de saysal akkanlar mekanii uygulamas olarak Deda tarafndan yaplmtr [7].
2

dey bir eksen etrafnda dnen kanat biimleri silindirik, konik, kresel veya parabolik eklindedir. ekil 4de grnleri daha ok yumurta rpma makinesine benzeyen, parabolik ve konik Darrieus rzgar arklar grlmektedir. Dey eksen etrafnda dnen ark kanatlar; iki sabit noktadan serbeste aslm dzgn younluk ve kesit alannda mkemmel bir esnek kablo eklinde dnlebilir.

b kanad

a kanad
1

Vr

ekil 4: Parabolik ve konik Darrieus rzgar arklar [8] Birleik Savonius-Darrieus rzgar arklar tasarmnda, Darrieus rzgar arklarnn ilk harekete gei zorluu nedeniyle, Savonius arknn ilk harekete geirme zelliinden yararlanlarak karma bir ark meydana getirilmitir. ekil 5de birleik Savonius-Darrieus rzgar ark grlmektedir. Burada Savonius rzgar ark ilk harekete geirmeyi salarken, esas g retimini Darrieus ark salamaktadr. ekilden de grld gibi Savonius ark; Darrieus arknn en st ve en alt ksmna yerletirilmitir.

ekil 3: Savonius rzgar arklarnda performans artrabilmek amacyla uygulanan perdeleme [7]

Perdeleme yapldnda elde edilen g bants;

Pr perdeli = 2 (2. .Sin + L ).Vr . .S .c1. 27 L
3

(7)

eklinde hesaplanmtr [7]. Formlden de grld gibi perdenin uzunluu arttka gte de bir art olaca grlmektedir. te yandan boyunu istee bal seemeyiz. nk boyutlar arttka arkn grnm ktlemekte ve kontrol de glemektedir. Burada unu unutmamaldr ki; perdeli durumda arkn perdeleri rzgara kar gelecek ekilde ynlendirici bir dzenek yaplmas gerekir.

ekil 5: Birleik rzgar ark [8]

Savonius- Darrieus

5.2. Darrieus Rzgar arklar

Dey eksenli rzgar trbini eitleri ok olup, burada zelikle byk lekte enerji retimi yapan; Darrieus rzgar arklar zerinde durulacaktr. Bu trbinlerin tasarm ilk defa Fransz bilim adam Georges Darrieus tarafndan yaplm ve 1931de de patentini almtr. Darrieus rzgar arklarnn

Dnyada rzgar trbinleri ounlukla geleneksel yatay eksenli pervaneli tiplerdir. Geen 20 ylda, Darrieus tipi dey eksenli rzgar trbinleri zerine byk aratrmalar yaplm ve nemli gelimeler elde edilmitir. Yukarda bahsettiimiz gibi ilk almalar Georges Darrieus tarafndan yaplm ve kanatlar iki ucundan serbest

baland iin doal eilme ve gerilmeler en az dzeye indirilmitir. Kanat ekilleri Yunancada dnen ve ip anlamna gelen Troposkien olarak adlandrlmtr. Darrieus rzgar trbini lmelerine ait almalar Kanada Ulusal Aratrma Konseyinde yaplmtr [9]. Konseydeki mhendisler erisel kanatlar iin bir zincir erisinin (Catenary) yaklak biimini kabul ederek, dey eksenli rzgar trbininin (DERT) benzer bir grnmn elde etmilerdir. ngilterede bir irket tarafndan H-tipi gelitirilmitir [10]. Bu tip kanatlar dzdr [11]. Darrieus kavisli kanat ark aratrmalar Kuzey Amerikada Kanada Ulusal Aratrma Konseyi gibi enstitler ve A.B.D de FloWind Corp ve Vawt Power gibi irketler ve Kanadada Indal Technologies Inc., Lavalin Inc. ve Adecon Inc. gibi irketler tarafndan gelitirilip ticari hale getirilmitir. Sandia Ulusal Laboratuarlarnda kavisli kanatl Darrieus arklarnn aratrma ve gelitirilmesi iin nemli almalar yaplmtr [12,13]. Ticari olarak gelitirilen daha byk ve verimli Darrieus rzgar arklar Sandia tarafndan 1974te kurulmu ap 34 m olan bu arkn kanat profilleri kademeli olarak yaplmtr [14]. Yksek gl Darrieus rzgar trbinleri Lavalin Eole aratrma trbini 1986da Canada Quebec Cap Chat da ina edilmi olup 2 kanatl NACA 65-018 profilli olup 3,6 MW lk maksimum bir gce eriebilecek ekilde ina edilmitir [15]. Darrieus rzgar arklarnda ounlukla NACA 65-018 ve NACA 0012 simetrik kanat profilleri uygulanmtr. Aerodinamik hesaplar ayrntl olarak R.J.Templin tarafndan yaplmtr [8].
ekil 6: Zincir geometrisi (Catenary) kanat ekli [11]

ekil 7de Troposkien kanat ekli grlmektedir.

ekil 7: Troposkien ekli [11] Deitirilmi Troposkien tipinde G0 alnarak hesaplar yaplr [11]. Sandia tipi kanat geometrisi pratikte Troposkiene benzer olup arkn alt ve st ksmnda profiller dorusal ve orta ksmda dairesel bir yay biimindedir. Sandia Ulusal laboratuarnda Blackwell ve vd. [16] tarafndan nerilen bu tip bir ark geometrisi ekil 8de grlmektedir.

5.2.1. Darrieus Rzgar arknn Tasarm Yntemleri ve Geometrisi

Darrieus rzgar arklarnn performans zerine kanat geometrilerinin etkisi muhakkak ok nemli olup, kanatlarn quadratik bir parabol ekline sahip olduu gz nne alnr. Parametrik bir analiz; parabolik, zincir erisi (Catenary), Troposkien (G0 yerekimi etkisiyle), deitirilmi Troposkien (G=0 yerekimi ihmaliyle) ve Sandia (dz hatl / dairesel yay) tiplerinde olup performans karlatrmalar yaplmtr [11]. Zincir geometrisi kanat biimi ekil 6da grlmektedir.
ekil 8: Sandia kanat ekli [11]

Kanat tasarmndaki nemli faktrler; kanadn toplam uzunluu , kanat ykseklii 2H ve ark ap R dir. Buna bal olarak;

ap R = Ykseklik H

(8)

5.2.3. Darrieus Kanat Profilleri

Rzgar

arklarnn

ifade edilir. Darrieus rzgar arklarnn ark geometrileri ekil 9da grlmektedir. Hesaplarlar ilgili ayrntl hesaplar Paraschivoiu [11] ve Atlhan [17] de sunulmutur.

Darrieus rzgar arklarnn kanat profilleri NACA 65-018 ve NACA 0012e gre yaplmtr. Burada c/R= 0,073 ve R=1 m olarak alnmtr. NACA kanat profillerinin deerleri hesaplanarak ekil 10 ve ekil 11de gsterilmitir [8,19]. Kanat tipleri ve profilleri ile ilgili ayrntl hesaplar Atlhan [17]de verilmitir. ekillerden de grld gibi NACA 65-018 profili mukavemet asndan daha uygundur.
0,8 0,6 0,4 0,2 0 -0,70 -0,2 -0,4 -0,6 -0,8 0,30 1,30 2,30 3,30 4,30 5,30 6,30 7,30

Seri 1

ekil 10: NACA 65-018 Kanat profili

0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0 -0.1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Seri 1

ekil 9: Darrieus ark geometrileri [11]

-0.2 -0.3 -0.4 -0.5

5.2.2. Darrieus Rzgar arknn Basit Hesap ve Tasarm

Darrieus rzgar trbini hesab Templinin [18] vermi olduu aadaki basit tasarma gre yaplmtr. Darrieus ark iin g denklemi, aadaki denklemle belirlenir.

ekil 11: NACA 0012 Kanat profili

6. Sonu ve rdeleme
Dnyada sanayideki gelimeler ve artan nfus karsnda enerji harcamalar hzl bir ekilde artm ve yllardr kullanlan fosil kaynaklar tkenmeye balam ve ayrca beraberinde byk evresel sorunlar da getirmitir. Bunun sonucu olarak yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarndan yararlanma gndeme gelmitir. Bu almada; yenilenebilir enerji kaynaklarndan biri olan ve son yllarda lkemizde de yaygn olarak kullanlan rzgar enerjisi konusu ele alnmtr. Burada nemli olan rzgar enerjisi potansiyelinden daha verimli yararlanabilmektir. Bu almann esas amac; dnyada ve lkemizde yaygn olarak kullanlan yatay eksenli rzgar trbinlerinin yannda dey eksenli rzgar trbinlerinin kullanmnn yaygnlamasn salamaktr. Kk apta enerji retimi iin kullanlan Savonius rzgar arklar ile ilgili almalar ve zellikle dk rzgar hzlarnda kullanm zerinde durulmutur. Fakat byk lekte enerji retimi sz konusu olduunda Darrieus tipi rzgar trbinlerinin kullanm n plana kmaktadr.

P = 0,25 .S .V03

(9)

R yarapnda, H yar yksekliinde bir Darrieus ark iin sprme alan, 2R ve 2H lk bir alann 2/3 ile ifade edilir ve aadaki denklemle hesaplanr.

8 S = . R. H 3

(10)

0 u hz denklemi aadaki bant ile verilmitir;

2 = 0

5 .R b.c

(11)

(11) denkleminden, c kanat kri uzunluu;

c=

5 .R b. 2 0

(12)

eklinde ifade edilir. Bununla ilgili ayrntl hesaplar Atlhan [17] tarafndan yaplmtr.

Kuzey Amerika ve Kanadada aratrmalarn srdrld Darrieus rzgar trbinleri yava yava dnyaya yaylmaya ve zellikle inde kullanlmaya balanmtr. Bu trbinler hem yapm ve hem de iletim kolaylklar yannda MW mertebesinde tesislerin yapm iinde uygundur. Dey eksenli olduu iin bir kuleye ihtiya duyulmad gibi dili kutusu ve jeneratr gibi byk hacimdeki dzeneklerin kule tarafndan tanmas da sz konusu deildir. Jeneratr ve kontrol mekanizmas yeryzne yakn olduu iin montaj ve bakmlar daha kolaydr. Bu trbinlerin kendi kendine ilk harekete balama gibi sorunlar ise birleik Savonius-Darrieus trbini ile giderilmitir. Darrieus rzgar trbinlerinin kanat tipleri ile ilgili hesap yntemleri iin metin iinde verilen literatrlerden yararlanlabilir. Bunlar iinde en uygun tiplerden biri Sandia Laboratuarnda gelitirilen tiptir. Kanat profilleri iin simetrik NACA 65-018 ve NACA 0012 rnek olarak verilmi ve bunlara ait iki profil rnei gsterilmitir. Mukavemet asndan NACA 65-018 profili daha uygundur. Uygun kanat profili seilerek tip projeler gelitirmek suretiyle deniz kysnda ve dz arazilerde uygulamalar yaygnlatrlabilir. Yksek rzgar hzlarnda Darrieus rzgar arklarnn mukavemetleri yatay rzgar arklarnnkine gre daha iyidir. Kanat ular olmadndan ve ayrca tahrik mekanizmalar yer seviyesinde monte edildiinden daha sessiz alrlar.

Semboller
P : G [W] V0: Rzgar hz [m/s] S: arkn Sprme alan [m2] : havann younluu [kg/m3] T : Toplam Kinetik Enerji [W] M : Dndrme momenti [N.m] R: ark yarap [m] : Optimum G (W) :ark u hz oran c 1 : bkey kanadn diren katsays e : Savonius arknn kayma mesafesi (eksantrisite) (m) d : Savonius arknn kanat ap (m) dr. b : Kanat says c: Kanat kiri uzunluu (m) n: arkn devir says (d/d) u: arkn evresel hz(m/s)
Popt

Kaynaklar
[1] Atlgan, M. (1995). Yenilenebilir Enerji Kaynaklar, Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits Ders Notlar, Denizli

[2] WEB_1. (2006) European Wind Energy Association, http://www.ewea.org/ (15.05.2006) [3] Deniz, M.(2002) Trkiyede Rzgar Enerjisi Potansiyeli ve Trkiye Enerji htiyacna Katks., Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Ankara, 130s. [4] Deda, B. (2000) Savoniu Rzgar Enerjisi ve Savonius Rzgar arklarnn Performanslarnn Arttrlmas., Yksek Lisans Tezi, Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Denizli, 100s. [5]http://www.eie.gov.tr/turkce/YEK/ruzgar/Turkiy e_RES.html, 2009 [6] Eldridge, F.R., (1975) Wind Machines,U.S. Goverment Printing Office Washington, 77s. [7] Deda Altan B. (2006) Perdeleme Yntemi ile Savonius Rzgar arknn Performansnn ncelenmesi, Doktora Tezi, PA, Fen Bilimleri Enstits, Denizli, 147s. [8] Le Gourieres, D. (1982). Wind Power Plants Theory and Design, Pergamon Pres Ltd, Heatingtan Hill Hall Oxford OX30BW, England, 285s. [9] South, P., and Rangi, R. S. (1975) An Experimental Investigation of a 12-Ft Diameter High Speed Vertical-Axis Turbine. National Research council of Canada, LTR-LA-166 [10] Musgrove, P. J., and Clare R. (1987) Development of the U.K Vertical Axis Wind Turbine, Proceedings of the Windpower, Washington, s. 28-34. [11] Paraschvou Ion Wind Turbine Design With Emphasis on Darrieus Concept 2002 [12] Weingarten, L.I and Blackwell, B.F. (1976) Sandia Vertical Axis Wind Turbine Program Technical Quarterly Report , Kanada, Sand 760338 [13]Akins, R.E. (1989) Measurements of Surface Pressures on an perating Vertical Axis Wind Turbine. Sandia National Laboratories, Sand 89-7051 [14] Ashwill, T.D. (1991) Measured Data for Sndia 34-Meter Vertical Axis Wind Turbine. Sandia National Laboratories, Sand 91-2228 [15] Richards, B. (1987) nitial Operation of Project Eole 4MW Vertical Axis Wind Turbine Generator, Windpower 87, San Francisco. [16] Blackwell, F, Sheldahl R.E. and Feltz L.V., (1977) Wind Tunnel Performance Data for the Darrieus Wind Turbine with NACA 0012 Blades. Sand 76-0130,61s [17] Atlhan A.B. (2006) Rzgar Enerjisi Ve Darrieus Rzgar arklarnn ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Denizli, 81s. [18]Templin, R.J. (1974) Aerodynamic Performance Theory for NRC Vertical Axis Wind Turbine , Report Ltr La 160, NRC, Kanada [19] Pfleiderer, C. and Petermann (1978) Akm Makineleri, 124, T Yaynlar, Kaan Ediz-Yavuz Tekin, stanbul, s 425-459