Nanogemi GDT Dergi Gemi Ve Yat Yapımında Kompozit Malzemeler

TMMOB GEM MHENDSLER ODASI adna Sahibi nci Gndz Baldoan Yaz leri Mdr ebnem Helvacolu Yayn
Kurulu Ahmet Dursun Alkan Ahmet Tademir Hr Frtna Yaln nsan Sevilay Can Hasan Bar Karayel Metin Koncavar Baskya hazrlk Hilal Sakarya Nazan Ertrk Ynetim yeri Postane Mahallesi Tun Sokak No: 39 Tuzla/stanbul Tel: (0216) 447 40 30-31-32 Faks: (0216) 447 40 33 e-posta: info@gmo.org.tr http:// www.gmo.org.tr Basld Matbaa Patrol Ambalaj Matbaaclk ve Reklam Sanatlar San. Tic. Ltd. ti. Ramazanolu Mah. Barbaros Cad. No:8 Pendik - stanbul / Trkiye Tel: 0216 595 22 93 Fax: 0216 595 22 95 e-mail: info@patrolofset.com (ISSN-1300/1973) Bask tarihi: ubat 2009 Bask says: 3000 adet
Makale
6 Endstriyel Tasarmda Polimer Esasl Kompozit Malzemeler 16 Yat malatnda Kullanlan CTP Malzeme ve malat Yntemleri 22 Yat malatnda Kullanlan CTP Malzeme ve malat Yntemleri 28 Yat malatnda Kullanlan CTP Malzeme ve malat Yntemleri 32 Yat malatnda Kullanlan CTP Malzeme ve malat Yntemleri Blm IV : Yntemlerin Deneysel Karlatrlmas (an Gen ve A.Armaan Arc) Blm III : nfzyon Yntemi (an Gen ve A.Armaan Arc) Blm II : Vakumlama Yntemi (an Gen ve A.Armaan Arc) Blm I : El Yatrma Yntemi (an Gen ve A.Armaan Arc) (Ayhan Enici)
NDEKLER
Gr
36 Basit Kapal Kalp Enjeksiyon Yntemi (L-RTM) Yeni na iin Yeni Balast Tank Ynetmelii
39 Koruyucu Boyalar iin IMO Performans Standartlar (PSPC) 41 Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine Getirilen Yeni Dzenlemeler 43 Devrim Arabalar ve Pendik Sulzer Ortak Kader 50 Tandm Mustafa 48 Mesleimiz, Haklarmz, Etik ve Sahip ktmz Deerler
Odadan Haberler
54 GMO SG Komisyonu lk Eitimini Gerekletirdi 54 GMO Filika Kazas Raporunu Aklad 55 Bilirkiilik Etimi Yapld 55 GMO Yelken Kulb Logo ve Flama Yarmas Dzenledi 56 Gemi Mhendisleri Camialt Tersanesinde Bulutu 58 Gemi Mhendisleri Cumhuriyette Bulutu 60 zmir ubesi Etkinlikleri 65 IMOdan Haberler 68 Etkinlik Takvimi 63 TMMOB Etkinlikleri
TMMOBden Haberler Sektrden
74 Tersanelerimizde na Edilen Gemiler 77 Tescilli Brolarmzdan yelerden 84 Yeni yelerimiz 86 Kim Kimdir 79 Denize ndirme
85 yelerden Haberler
Kitap
88 Kitap Kesi
GEM ve DENZ TEKNOLOJS, TMMOB Gemi Mhendisleri Odasnn ayda bir yaynlanan, yelerinin meslekle ilgili bilgilerini gelitirmeyi, sosyal yaamlarn zenginletirmeyi, ulusal ve askeri deniz teknolojisine katkda bulunmay, zellikle sektrn lke karlar ynnde gelimesini, teknolojik yeniliklerin duyurulmasn ve sektrn yurtii haberlemesinin salanmasn amalayan yayn organdr. Basn Ahlk Yasasna ve Basn Konseyi ilkelerine kendiliinden uyar. GEM ve DENZ TEKNOLOJSnde yaynlanan yazlardaki gr ve dnceler ile bunlara ilikin yasal sorumluluk yazara aittir. Bu konuda GEM ve DENZ TEKNOLOJS herhangi bir sorumluluk stlenmez. Yaynlanmak zere gnderilen yazlar ve fotoraflar, yaynlansn ya da yaynlanmasn iade edilmez. GEM ve DENZ TEKNOLOJSnde yaynlanan yazlar, kaynak belirtmek koulu ile tam ya da zet alnt yaplabilir.
Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
ANKARA Ostim Bektaolu Otomotiv (312) 354 11 65, ANTALYA Setur Marina smail Tut (535) 713 43 20, Finike Setur Marina Antalya Gemi (242) 855 50 30, Kemer Park Marina (242) 814 14 90 BURSA Tan Oto (224) 441 16 39 STANBUL Kartal As Marin (216) 488 54 57, Nina Motor (216) 387 38 28, Kadky Best Marin (544) 208 08 65, Kkyal Boazii Marin (216) 332 21 82, Maltepe Toyota stif Malz. (216) 459 43 94, Maslak Kuzey Marin (212) 276 17 62, Rami A.Marin Teknik (532) 247 00 30, Besa Marin (216) 276 25 18, mraniye Yce Makina (216) 313 15 90, ZMR Balova Yakamoz Makina (232) 461 87 31, eme Mjdat Arabacoullar ve Ort. (232) 723 33 53, KOCAEL zmit Tan Oto (262) 335 01 42, MULA Bodrum Milta Marina Mehmet Gktuna (533) 542 47 63, Yalkavak Marina Tuncar Marin (252) 316 88 79, D-Marin Marina Tuncar Marin (252) 382 29 33, Gcek West Marin (252) 645 12 92, TRABZON General Motor (462) 227 57 88
YAYINCIDAN
Deerli meslektalarmz,
Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergimizin Ekim 2008 says ile sizleri selamlyoruz. Bu saymz kompozit malzeme ve kompozit ile retim tekniklerine ayrdk. Hem akademik hem de sektrel kurululardan konu ile ilgili teknik makaleler ve bilgilendirme yazlar temin ettik.
Endstriyel Tasarmda Polimer Esasl Kompozit Malzemeler, balkl makalede kompozit malzeme ile ilgili genel bir bilgi verilmi ve malzemenin nasl, nerelerde kullanld da ksaca aklanmtr. Bunun yan sra Arc ve Genin yaptklar ok detayl bir akademik almann, gzel bir zeti yine bu saymzda 4 makaleyi ieren seri halinde yaynlanmtr. Akademisyenlerin yapt bu aratrma ve almalar, sektrde kompozit malzemeyi reten ve kullanan kurulularn yazlar ile desteklenmitir. Baz konular bir iki almada tekrarlanmtr; ancak konunun makale iindeki btnln bozmamak amac ile ksaltma veya dzeltmeye gidilmemitir.
Koruyucu Boyalar iin IMO Performans Standartlar (PSPC: Yeni na iin Yeni Balast Tank Ynetmelii) balkl yaz, kurallarla ilgili gelime ve yenilikleri yelerimize duyurma amacn tayan yazlardan biridir. Deerli Adem Kocada bilgi ve tecrbesini bizimle paylayor. Dergimiz kapsamnda, Denizcilik Mstearl Gemi naat ve Tersaneler Genel Mdrlnn destei ile yelerimizi bilgilendirici, yazlara yer vermekteyiz. Bu saymzda da tersane, tekne imal ve ekek yerlerine getirilen yeni dzenlemelerle ilgili bir almay bulacaksnz. Devrim arabalarndan yola karak, Pendik Tersanesi Makine Fabrikasnn yksn anlatan alma, mesleki tarihimize k tutuyor. Hsranla biten baar hikayesinin gen meslektalarmza umut ve k olmasn diliyoruz. Bu gibi tarih sayfalarnn ve tecrbelerinin dergimizde paylalmasn umuyoruz.
Bir meslektamzn iten karlmas ile balayan sreci ve buna dayanarak haklarmz ne kadar biliyoruz, hayatn ak iinde meslektalarmza ne kadar sahip kyoruzu sorgulad yazsn bir tartma balatmas amac ile grlerinize sunuyoruz. Yine bu saymzda, Atatrk ile tanma erefine nail olmu bir meslektamz, ailesi kanal ile ahit olduu bir dnem ile ilgili bilgilerini bizlere aktaryor. Uluslararas Kural Kuruluu IMOdan haberler ksmn hazrlayan arkadamz Blent alar stn bir gayret ve titizlikle bilgi birikimini bizlerle paylamaya devam ediyor.
Gemi ve Deniz Teknolojisi dergisi, yelerimizin bilgi ve tecrbe alverii iin kullanabilecei ortak bir platformdur. Bunun etkin bir biimde kullanlmas, dergi kalitemizin artmas sizlerin destek ve ilgisine baldr. Her saymzda olduu gibi bu sayda da sizlerle ibirlii yapmaktan onur duyacamz hatrlatmak isteriz. Sizlerle odamzdan, sektrden ve yelerimizden haberleri paylamaya devam ediyoruz. Bir sonraki sayya kadar rzgarnz ve umudunuz bol olsun Sayglarmzla, Yayn Kurulu
MAKALE
ENDSTRYEL TASARIMDA POLMER ESASLI KOMPOZT MALZEMELER

Ayhan Enici1
A composite is composed of two or more different materials, with the properties of the resultant material being superior to the properties of the individual material that make up itself. Polymer composites are made from matrices and reinforcements. Matrices are generally comes from epoxies, polyesters and some other termosets and a few thermoplastics. The reinforcements in the polymer composites, like fibers, metal and ceramic based materiala are added to polymers to enhance mechanical properties. The reinforcements in polymer composites could be in the form of fibers, fillers, particulates, powders and other matrix reinforcements to provide improved strength and/or stiffness. Most known polymer composites include fiber reinforced plastics (FRPs), epoxy reinforced kevlar, sheet molding compounds (SMCs), bulk molding compounds (BMCs), pre-preg materials, and fabricated composite parts. Today composites are being used in many products from musical instruments to space technologies which causes designers and engineers to open new visions to innovative products. Beside polymer composite materials have been used for applications with low production volumes because of their relatively shortened lead times and lower investment costs. However they are being mass production materials increasingly for every type of industrial products Anahtar szckler: Endstriyel Tasarm, Kompozit malzemeler.
Polymer Based Composites in Industrial Design
1. GR
Kompozit malzeme tanm, temel olarak iki veya daha fazla malzemenin bir arada kullanlmasyla oluturulan ve meydana geldii malzemelerden farkl zelliklere sahip yeni tr malzemeleri belirtmek iin kullanlmaktadr. Genel olarak ise kompozit malzeme denildiinde -ve bu yazda bahsedilecek olan- elyaf ile glendirilmi plastik esasl malzemeler anlalmaktadr. lk modern sentetik plastiklerin 1900'lerin banda gelitirilmesinin ardndan, 1930'larn sonunda plastik malzemelerin zellikleri dier malzeme eitleri ile boy lr dzeyde gelimeye balamtr. Kolay biim verilebilir olmas, metallere oranla dk younlukta olmas, stn yzey kalitesi ve korozyona kar dayanm plastiin ykselmesindeki en nemli zelliklerdir. Birok stn zelliinin yansra, sertlik ve dayankllk zelliklerin dk olmas plastik malzemelerin glendirilmesi iin almalar yaplmasna neden olmuur. Bu eksikliin
1. T Endstri rnleri Tasarm
giderilmesi amacyla 1950'lilerde polimer esasl kompozit malzemeler gelitirilmitir. Kompozitler, zellikle polimer kompozitler yksek mukavemet, boyut ve termal kararllk, sertlik, anmaya kar dayankllk gibi zellikleriyle pek ok avantajlar sunarlar. Ayrca kompozit malzemeler dayankllk ve sertlik ynnden metallerle yarabilecek olmasna ramen ok daha hafiftirler. Kompozit malzemeler farkl yaplardaki reine (Matrix) ve takviye (Reinforcement) bileenlerinden oluurlar (Tablo 1). Kompozitler temel olarak kalp grevi gren reine iine gmlm srekli veya krplm elyaflardan olumaktadr. Bu bileenler birbirleri iinde zlmezler veya karmazlar. Kompozit malzemelerde elyaf sertlik, salamlk gibi yapsal zellikleri, plastik reine malzemesi ise elyafn yapsal btnl oluturmas iin birbirine balanmas, ykn elyaf arasnda dalmasn ve elyafn kimyasal etkilerden ve atmosfer artlarndan korunmasn salar.
MAKALE
Matris Malzemeleri Polimerler Metaller Seramikler Tablo 1; Matris, Takviye eleman ve Kompozit malzeme yap tipleri (Olcay ve di, 2002) Takviye Elemanlar Lifler Whiskers Pudra Yonga Granl Kompozit Yapnn ekli Tabakalar Film-Folya Honey-Combs (Bal petei) Filaman Sarlm Yaplar Kaplamalar
2. KOMPOZT MALZEMELERN KULLANIMI
2.1. Kompozit malzemelerin kullanmnn avantajlar;
2.2. Kompozit malzemelerin kullanmnn dezavantajlar;
a- Farkl mekanik zellikler elde etmek iin farkl katmanlardan ve farkl birleimlerde kompozit malzeme ina edilebilir. b- Kompozit malzemeler kimyasallara, korozyona ve hava artlarna dayanrlk gsterir. c- Karmak paralarn tek olarak retilebilmesinden dolay para saysnn azalmasn salarlar. Bylece ara birletirme detay ve paralarnn azalmasyla retim sresi ksalmaktadr. d- Yksek dayankllk/ younluk oran e- Yksek modls/arlk oran a- Hammaddenin pahal olmas; Uaklarda kullanlabilecek kalitede karbon elyafnn bir m2lik kumann maliyeti yaklak 50 $ dr b- Lamine edilmi kompozitlerin zellikleri her zaman ideal deildir, kalnlk ynnde dk dayankllk ve katlar aras dk kesime dayanrlk zellii bulunmaktadr c- Malzemenin kalitesi retim yntemlerinin kalitesine baldr, standartlam bir kalite yoktur. d- Kompozitler krlgan (gevrek) malzeme olmalarndan dolay kolaylkla zarar grrler, onarlmalar yeni problemler yaratabilir. Malzemelerin snrl raf mrleri vardr. Baz tr kompozitlerin soutularak saklanmalar gerekmektedir. Scak kurutma gerekmektedir. Kompozitler onarlmadan nce ok iyi olarak temizlenmeli ve kurutulmaldr. Baz durumlarda bu zor olabilir. Baz kurutma teknikleri uzun zaman alabilmektedir
3. KOMPOZT MALZEMELERDE MATRS OLARAK KULLANILAN MALZEMELER
Kompozit malzemelerde kullanlan matrisler, polimerlerden (termosetler ve termoplastikler) metal ve seramiklere kadar deimektedir. Polimerler dk younluklu greceli olarak dk dayankllktadr. Ba-
lca polimer matris malzemeleri polyester, epoksi, fenol ve vinil esterdir. Kompozit malzemelerde takviye amacyla kullanlan elyaflar; 1- Doal elyaflar (artk yerlerini sentetik elyaflara brakmlardr) 2- Sentetik, organik elyaflar; Naylon, aramid (dk younluklu ve gl elyaflardr) 3- Sentetik inorganik, elyaflar; Cam, karbon boron vb. En ok kullanlan kompozit malzeme birleimleri; Cam elyaf+ polyester, karbon elyaf+epoksi ve aramid elyaf+epoksi birleimleridir. Kompozit malzemeler katl tabakalar veya ince tabakalar halinde uygulanabilmektedir. 1940larn sonlarnda gelitirilen CTP (Cam Takviyeli Polyester-CTP/ Glassfiber Reinforced Polyester/GRP, FIBERGLASS) gnmzde en ok kullanlan ve ilk modern polimer esasl kompozit malzemedir. Bugn retilen tm kompozit malzemelerin yaklak olarak % 85i CTPdir ve ounlukla tekne gvdeleri, spor aralar, paneller ve araba gvdelerinde kullanlmaktadr. CTP ve dier kompozit birleimleri gnmzde tercih edilmesinin ve kullanmlarndaki artn mutlak sebepleri salamlklar ve hafiflikleridir. eitli plastik malzemelerin seramik, metal bazen de sert polimerlerin elyaflar ile glendirilerek ileri derecede faydalar salayan malzemeler retmek mmkndr. indeki plastik sayesinde kolaylkla ekil verilebilen ve takviye elyaflar sayesinde son derece salam, sert ve hafif olan bu malzeme birleimleri, kompozitler her gn yepyeni uygulama alanlarnda karmza kmaktadrlar. Ayrca metallere kyasla malzeme yorulmas, malzeme zerinde hasarlarn tolere edilmesi ve korozyona dayankllk zellikleri bakmndan avantaj salamaktadr. Tm bu faydalarna ramen kompozitlerin tamamyla metalin yerine gememesinin drt ana sebebi vardr; 1- Titanyum ve elik gibi metallerin baz uygulamalarda ihtiya duyulan kritik dzeyde s, mekanik zellikleri gnmz kompozitleri karlamamaktadr. 2- Yeni gelitirilen matris malzemelerle, elyaflarn tm karakteristik zellikleri metaller kadar bilinememektedir. 3- Baz karmak biimler dk maliyetler ereve7
MAKALE
4. MATRSLER
sinde retilememektedir. 4- Kompozitler kg bana den retim maliyeti rakamlar metallerden, zellikle aluminyum, daha yksektir.
4.1. Termoplastik Matrisler
Kompozit malzemelerde polimer esasl matrislerin yansra metal, seramik trevi malzemeler de matris olarak kullanlmaktadr. Dier matrislerin kullanlmasna ramen kompozit malzemelerin % 90 polimer esasl matrislerle retilmektedir. Matris malzemelerinin genellikle plastik esasl olmasndan dolay kompozit malzemeler de genellikle takviye edilmi plastikler olarak adlandrlrlar. Metal matrisler byk apl uygulamalarda kullanlmak iin ok pahal ve allmalar ok zordur. Seramik matrisler ise yksek oranda krlgan olmalarndan dolay yeterli dayanklla sahip olmamalar nedeniyle kullanm alanlar yksek s ile kullanlan yerlerle snrlanmaktadr. Karbon matrisli kompozit malzemeleri retmek ok zor ve ok pahaldr. En ok tercih edildikleri uygulamalar yar arabalarnn ve uaklarn fren balatalardr. Tm dier matris alternatifleri arasnda ticari olarak en uygun olanlar ise en ok kullanlan termoset esasl polyester ve epoksi reineleridir. Matrisler gl yaptrma, evre ve atmosfer artlarna yksek dayanm ve yksek mekanik zellikler gsterirler. Bir matrisin ncelikle salad mekanik zellikler yksek sertlik ve yksek dayankllk deerleridir. yi bir malzeme sert olmaldr, fakat gevrek bir malzemenin gsterdii davranlardan dolay performans dmemelidir. Bu zellikleri byk lde karlayan polimer esasl matrisler, termoplastik ve termoset matrisler olarak iki tr olarak bulunmaktadr; Termoplastik polimerlerinin eitlerinin ok fazla olmasna ramen matris olarak kullanlanlar snrldr. Termoplastikler dk scaklklarda sert halde bulunurlar, stldklarnda yumuarlar. Termosetlere gre matris olarak kullanmlar daha az olmakla birlikte stn krlma tokluu, yksek sertlik ve arpma dayanm zellikleri, Malzeme PP PA PES- poli eter slfon PEI- polieterimid PAI- poliamid imide PPS- polfenilen sulfit PEEK- polieter eter keton
Tablo 2: Belli bal termoplastik reineleri ve ilem slar ( Azom ) Erime Derecesi Aral(C) 160-190 220-270 290-340 350-390
hammaddenin raf mrnn uzun olmas, geridnm kapasitesi ve sertleme sreci iin organik zclere ihtiya duyulmamasndan dolay gvenli alma ortam salamas gibi avantajlar bulunmaktadr. Bunun yansra termoplastik para ilem sonras stlarak yeniden ekillendirilebilir (Tablo 2). Oda scaklnda kat halde bulunan termoplastik soutucu iinde bekletilmeden depolanabilir. Termoplastiklerin kompozit malzemelerde matris olarak tercih edilmemelerinin balca nedeni retimindeki zorluklarn yansra yksek maliyetidir. Oda scaklnda dk ileme kalitesi salarlar, bu onlarn retimde zaman kaybna yol amasna neden olur. Baz termoplastikleri istenilen ekillere sokabilmek iin zclere ihtiya duyulabilir. Termoplastiklerin hammaddesi termosetlere kyasla daha pahaldr. Balangta amorf yapl reinelerden polietersulfon (PES) ve polieterimid (PEI) matris olarak kullanlmaktayd. Sonraki dnemde ise havaclk sektr uygulamalar iin zclere kar dayanm nemli bir kriter olarak ortaya kmtr. Bu ihtiya sonrasnda Polietereterketon (PEEK) and Polifenilen sulfid (PPS) gibi yar-kristal yapl plastik malzemeler gelitirilmitir. Ayrca snrl oranlarda Poliamidimid (PAI) ve Poliimid gibi plastiklerde kullanlmaktadr. Bu polimerler dier termoplastiklerden farkl olarak polimerizasyonlarn kr aamasnda tamamlarlar. En youn almalar ise PA, PBT/PET ve PP gibi dk scaklklarda kullanlan polimerlerin zerine yaplmtr. Tm bu polimerlerin haricinde ABS, SAN, SMA (StirenMaleikAnhidrit), PSU (Polislfon), PPE (Poifenilen Eter) matris olarak kullanlr. Termoplastik reineler malzemenin ekme ve eilme dayanmlarnn artrlmas iin kullanlrlar. Otomotiv sektrnde yaygn olarak kullanlan termoplastikler uak sanayisinde de yksek performansl malzeme zmlerinde kullanlmaktadrlar. ounlukla enjeksiyon ve ekstrzyon kalplama yntemleri ile retilen termoplastiklerin retiminde GMT (Glass Mat Reinforced Thermoplastics / Preslenebilir Takviyeli Termoplastik) olarak da retilmektedir (Bkz. kompozit malzeme retim yntemleri). Bu yntemle hazrlanan takviyeli termoplastikler souk plaMaks. lem Iss. (C) 110 170 180 170 230 240 250
kalarn basklanabilmesi ve geri dnm srecine uygunluundan dolay zellikle otomotiv sektrnde tercih edilmektedir. Termoset esasl kompozit malzeme matrisleri olarak en ok kullanlanlardr. Termoset plastikler sv halde bulunurlar, stlarak ve kimyasal tepkimelerle sertleir ve salamlarlar. Termoset polimerlerin polimerizasyon sreci termoplastiklerden farkl olarak geri dn olmayan bir sretir. Yksek scaklklarda dahi yumuamazlar. ou termoset matris sertlememeleri iin dondurulmu olarak depolanmak zorundadr. Dondurucudan karlp oda scaklnda bir mddet (1-4 hafta aras) bekletildiinde sertlemeye balar ve zelliklerini kaybederek biim verilmesi zor bir hl alr ve kullanlamaz duruma gelir. Dondurucu iinde olmak artyla raf mrleri ise 6 ila 18 ay arasnda deimektedir. Termoset reineler kimyasal etkiler altnda zlmez ve olaand hava artlarnda dahi uzun mrl olmaktadrlar. Aada en youn kullanlan terrmoset esasl matrisler ve genel zellikleri yeralmaktdr; 1. Polyester; zellikle denizcilik ve inaat alannda en ok kullanlan termoset reinedir. Kompozit malzemelerde kullanlan 2 tr polyester reine vardr; daha ekonomik olan ortoftalik ve suya dayanm gibi daha iyi zelliklere sahip olan isoftalik polyester. Polyester reinelerini polimerizasyon srelerinin tamamlamas iin katalizr ve hzlandrc olarak adlandrlan ek maddelere ihtiya duyarlar. Trkiyede Cam Elyaf A.. nin yansra Boytek Reine, Boya ve Kimya Sanayi Ticaret A.. gibi firmalar da genel amal kullanmlar iin polyester retmektedir. Reinelerin avantaj ve dezavantajlar; Kolay kullanm ok dk maliyet, 0,5 1 $/kg Sertleme srasnda yksek oranda ekme Zehirli Sitiren gaz yayma Orta mekanik zellikler Ksa raf mr 2. Epoksiler; geni kullanm alanna sahiptirler. (prepregs olarak) havaclk, spor, ulam, askeri ve deniz aralar elemanlar. yi mekanik zellikler Suya dayanm Islakken 140C, kuruyken 220Ca kadar s dayanm Sertleme srasnda dk oranda ekme Yksek maliyet, 5 25 $/kg Cilde ar zararl Doru karm son derece nemli (Hayati)
4.2. Termoset Matrisler
3. Vinilester Son derece yksek kimyasal/evresel dayanm Polyesterden daha yksek mekanik zellikler Ar sitiren iermesi Polyesterden daha pahal, 4 7 $/kg yi zellikler iin ikincil kr ilemi gerekir. Sertleme srasnda yksek oranda ekme 4. Bismaleimid (BMI); Uak motorlarnda ve yksek sya maruz kalan paralarda kullanlr Son derece yksek s dayanm, Yaken 230C, kuru halde 250C ok yksek maliyet, 80 $/kg 5. Fenolikler; Atee dayanm ihtiyac olan yerlerde kullanlr. Kr ileminin buharlama zellii hava boluklarn olumasna ve yzey kalitesinin dmesine neden olur. Uaklarn i blmlerinde, deniz aralarnn motorlarnda ve demiryollarnda kullanlr Yksek ate dayanm Dk maliyet, 4 8 $/kg Ya halde son derece zararl Olduka krlgan Dk yzey kalitesi 6. Silikon Yksek ate dayanm Yksek slarda rn zelliklerini koruyabilme Kr ilemi iin yksek s gereklidir Maliyeti 30 $/kgdan az 7. Cynate Esters; Esas olarak uak endstrisinde kullanlr. Mkemmel yaltkanlk zelliine sahiptir. Ya durumda 200Ca kadar dayanm vardr. 8. Poliimidler 9. Poliretan
MAKALE
5. TAKVYE MALZEMELER ( ELYAFLAR )
Kompozit malzemelerde kullanlan elyaflarn fiziksel biimleri, oluturulan yeni malzemenin zellikleri zerinde ok nemli bir faktrdr. Takviyeler temel olarak 3 farkl biimde bulunmaktadrlar; paracklar, sreksiz ve srekli elyaflar. Parak genelde kresel bir biimde olmamasna ramen her ynde yaklak olarak eit boyutlardadr. akl, mikrobalonlar ve reine tozu parak takviyelerine rnekler arasnda saylabilir. Takviye malzemelerinin bir boyutu dier boyutlarna gre daha fazla olduunda elyaflardan bahsetmeye balarz. Sreksiz elyaflar (doranm elyaflar, tlm elyaflar veya whiskers-pskl) birka milimetreden birka santimetreye kadar deien llerde olabilmektedir. ou lifin ap birka mikrometreyi gememektedir. Bu nedenle elyafn parack halden lif haline geii iin ok fazla bir uzunlua gerek yoktur. Srekli elyaflar ise tel sarma yntemi gibi yntemlerde kesilmeden ip eklinde kullanlmaktadr. Elyaflar en
9
MAKALE
yksek mekanik zelliklerini enlerinden daha ok boylarna gsteririler. Bu zellikler kompozit malzemelerin metallerde rastlanmayan ar anisotropik malzeme zellii gstermelerine neden olur. Bu nedenle tasarm aamasnda elyaflarn reine iindeki yerleimleri ve geometrilerini gz nnde bulundurmak ok nemlidir. Malzemenin anisotropik zellii tasarm aamasnda rnn uygun yerinde kullanlarak avantaja dnebilir. Baz durumlarda malzemenin dayanm artrmak, tm ynlerde eit mukavemet elde etmek iin elyaflar kuma olarak dokunurlar. Srekli liflerle hazrlanan dokuma elyaf kumalarnn farkl amalar iin gelitirilmi trleri vardr (Resim 1).
Cam elyafnn gnmzde en ok kullanlan ve geerli takviye malzemesi olmasna ramen gelimi kompozit malzemelerde genellikle saf karbonun elyaf kullanlmaktadr. Karbon elyaf (Resim 2) cam elyafna oranla daha gl ve hafif olmasna ramen retim maliyeti daha fazladr. Hava aralarnn iskeletlerinde ve spor aralarnda metallerin yerine kullanlmaktadr. Karbon elyafndan daha gl ve ayn zamanda daha pahal olan ise bor elyafdr. Polimerler matris olarak kullanlmalarnn yansra kompozitler iin elyaf retilmesinde de kullanlmaktadr. Kompozit malzemeye ok yksek dzeyde salamlk katan ve sertlik kazandran Kevlar (Aramid) bir polimer elyafdr. Hafiflik ve gvenilir yapsal zellikler amalanan rnlerdeki kompozit malzemelerde aramid kullanlr. Malzeme E-Cam S-Cam Aluminyum Karbon Kevlar 29 Kevlar 49
10
Resim 1: Elyaf Dokuma Trleri
5.1. Cam Elyaf
Kompozit malzemelerde kullanlan balca elyaf trleri; 1- Cam elyaf, 2- Karbon (Graphite) elyaf, (PAN polyacrylonitrile ve zift kkenli) 3- Aramid (Aromatic Polyamid) elyaf, (Ticari ismi; Kevlar-DuPont) 4- Bor elyaf, 5- Oksit elyaf, 6- Yksek younluklu polyetilen elyaf, 7- Poliamid elyaf, 8- Polyester elyaf, 9- Doal organik elyaflar Bu elyaflar arasndan en ok Cam, Karbon ve Aramid elyaflar kullanlmaktadr. Bu elyaf tr de gl, sert ve srekli biimde retilebilmektedirler. En ok kullanlan elyaflarn karlatrlmas aadaki Tablo 3deki gibidir.
Resim 2: Karbon Elyaf rnekleri
Cam elyaf silika, kolemanit, aluminyum oksit, soda gibi cam retim maddelerinden retilmektedir. Cam elyaf, elyaf takviyeli kompozitler arasnda en bilinen ve kullanlandr. Cam elyaf zel olarak tasarlanm ve dibinde kk deliklerin bulunduu zel bir ocaktan eritilmi camn itilmesiyle retilir. Bu ince lifler soutulduktan sonra makaralara sarlarak kompozit hammaddesi olarak nakliye edilir. Elyaflar ilem srasnda dayankllklarnn Modls (GPa) 80 89 297 525 64 136
Younluk (g/cm3) 2.55 2.49 3.28 2.00 1.44 1.44
Tablo 3: Belli bal elyaflarn karlatrlmas
ekme Dayanm (MPa) 2000 4750 1950 2900 2860 3750
%50sini kaybetmelerine ramen son derece salamdrlar. Cam elyaf halen aramid ve karbon elyaflarndan daha yksek dayankllk zelliine sahiptir. Elyaf kumalar genellikle srekli cam elyafnn lifleri ile retilmektedir. lemler srasnda deiik kimyasallarn eklenmesi ve baz zel retim yntemleri ile farkl trde cam elyaf retilebilmektedir (Resim 3);
laylkla kaldrlabilen ve suyla zlebilen polimerler kullanlmaktadr. Elyaf ile reinenin birbirine iyi yapmas ok nemlidir. yi yapmamaktan dolay birbirinden kayan takviye malzemesi ve matris, kompozit malzemenin sertliini ve salamlk performansn drr. Bu durumun engellenmesi iin elyaf kimyasallarla kaplanr Karbon elyaf ilk defa karbonun ok iyi bir elektrik iletkeni olduu bilinmesinden dolay retilmitir. Cam elyafnn metale gre sertliinin ok dk olmasndan dolay sertliin 3-5 kat artrlmas ok belirgin bir amat. Karbon elyaflar ok yksek sl ilem uygulandnda elyaflar tam anlamyla karbonlarlar ve bu elyaflara grafit elyaf denir. Gnmzde ise bu fark ortadan kalkmaktadr. Artk karbon elyafda grafit elyaf da ayn malzemeyi tanmlamaktadr. Karbon elyaf epoksi matrisler ile birletirildiinde olaanst dayankllk ve sertlik zellikleri gsterir. Karbon fiber reticileri devaml bir geliim ierisinde almalarndan dolay karbon elyaflarnn eitleri srekli deimektedir (Tablo 4). Karbon elyafnn retimi ok pahal olduu iin genellikle uak sanayinde, spor gerelerinde veya tibbi malzemelerin yksek deerli uygulamalarnda kullanlmaktadr. Karbon elyaflar 2 biimde piyasada bulunmaktadr: Srekli Karbon Elyaf Dokuma, rg, tel bobin uygulamalarnda, tek ynl bantlarda, ve prepreglarda kullanlmaktadr. Btn reinelerle kombine edilebilirler. Krplm Karbon Elyaf - genellikle enjeksiyon kalplamada ve basnl kalplarda makine paralar ve kimyasal kimyasal valf yapmnda kullanlrlar. Elde edilen rnler mkemmel korozyon ve yorgunluk dayanmnn yansra yksek salamlk ve sertlik zelliklerine de sahiptirler. Tablo 4: Karbon Elyaf Snflar
Karbon Elyaf Snflar (Grades) Standart modls Karbonizasyon 1000e kadar 1000-1500 1500 - 2000 (Grafit) 2000 + Iss (C) Karbon elyaf snf Elastic 200e kadar modls (GPa) Dk modls 200 - 250 Orta modls 250 - 325 Yksek modls 325 +
MAKALE
5.2. Karbon Elyaf
A Cam - Pencerelerde ve ielerde en ok kullanlan cam eididir. Kompozitlerde ok fazla kullanlmaz. C Cam - Yksek kimyasal diren gsterir. Depolama tanklar gibi yerlerde kullanlr. E Cam -Takviye elyaflarnn retiminde en ok kullanlan cam trdr. Dk maliyet, iyi yaltm ve dk su emi oran zelliklerine sahiptir. Trkiyede Siecam Grubuna bal olan Cam Elyaf Sanayii A.. tarafndan E cam elyaf retilmektedir. Hem yurtiine, hem yurt iine sat yapan firmadan dorudan veya bayileri aracyla rn satn almak mmkndr. 1976dan beri faaliyet gsteren firma Avrupann nemli elyaf reticilerinden biridir.
Resim 3: Cam elyaf retimi (Phillips, 1989)
S + R Cam - Yksek maliyetli ve yksek performansl bir malzemedir. Yalnz uak sanayisinde kullanlr. Elyaf iindeki tellerin aplar E Camn yars kadardr, bylelikle elyaf says fazlalar dolaysyla birleme zelliklerinin daha gl olmas anlamna gelen daha sert yzey elde edilebilmektedir Cam elyafnn kullanm amacna bal olarak elyaf sarma biimleri farkl olabilir. Elyaf ap ve demetteki lif says farkllaabilir. Cam elyaf biimlendirildikten sonra ypranmaya dayanmn artmas iin kimyasallarla bir kaplama ilemi yaplr. Kaplama malzemesi olarak genellikle elyafn kompozit malzemeye uygulanmasndan nce koGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
Karbon Elyafnn retim Sreci Karbon elyaf ounlukla iki malzemeden elde edilir; Zift PAN (Poliakrilonitril) Zift tabanl karbon elyaflar greceli olarak daha dk mekanik zelliklere sahiptir. Buna bal olarak yapsal uygulamalarda nadiren kullanlrlar. PAN tabanl karbon elyaflar kompozit malzemeleri daha salam ve
11
MAKALE
daha hafif olmalar iin srekli gelitirilmektedir. PANn karbon elyafna birbirini takip eden drt aamada dntrlmektedir; Oksidasyon: Bu aamada elyaflar hava ortamnda 300 derecede stlr. Bu ilem, elyaftan Hnin ayrlmasn daha ucucu olan O nin eklenmesini salar. Ardndan karbonisazyon aamas iin elyaflar kesilerek graphite teknelerine konur. Polimer, merdiven yapsndan kararl bir halka yapsna dnr. Bu ilem srasnda elyafn rengi beyazdan kahverengiye, ardndan siyah olur. Karbonizasyon: Elyaflarn yanc olmayan atmosferde 3000 Cye kadar stlmasyla liflerin 100% karbonlama salanmas aamasdr. Karbonizayon ileminde uygulanan scaklk retilen elyafnn snfn belirler; Yzey yiletirmesi karbonun yzeyinin temizlenmesi ve elyafn kompozit malzemenin reinesine daha iyi yapabilmesi iin elektrolitik banyoya yatrlr. Kaplama; Elyaf sonraki ilemlerden (prepreg gibi) korumak iin yaplan ntr bir sonlandrma ilemidir. Elyaf reine ile kaplanr. Genellikle bu kaplama ilemi iin epoksi kullanlr. Kompozit malzemede kullanlacak olan reine ile elyaf arasnda bir arayz grevi grr. Karbon elyafnnn tm dier elyaflara gre en nemli avantaj yksek modls zelliidir. Karbon elyaf bilinen tm malzemelerle eit arlkl olarak karlatrldnda en sert malzemedir.
6. KOMPOZT MALZEME LE RETM YNTEMLER 6.1. Elle Yatrma (Hand Lay-up)
Uygulama alanlar Genellikle polimer matrisler iin takviye eleman olarak kullanlan aramid elyafnn baz kullanm alanlar; Balistik koruma uygulamalar; Askeri kasklar, kurun geirmez yelekler... Koruyucu giysiler; eldiven, motorsiklet koruma giysileri, avclk giysi ve aksdesuarlar Yelkenliler ve yatlar iin yelken direi Hava aralar gvde paralar Tekne gvdesi Endstri ve otomotiv uygulamalar iin kemer ve hortum Fiberoptik ve elektromekanik kablolar Debriyajlarda bulunan srtnme balatalarnda ve fren kampanalarnda Yksek s ve basnlarda kullanlan conta, salmastra vb. En ok bilinen ve kullanlan aramid elyaf Dupont firmasnn tescilli ismi olan Kevlardr. Kevlar 29, and Kevlar 49 olarak iki eidi bulunmaktadr. Kevlar 29 stn darbe dayanm zelliine sahiptir ve bu nedenle ounlukla kurungeirmez yelek gibi uygulamalarda kullanlrlar.
5.3. Aramid Elyaf
12
Aramid kelimesi bir eit naylon olan aromatik poliamidden maddesinden gelmektedir. Aramid elyaf piyasada daha ok ticari isimleri Kevlar (DuPont) ve Twaron (Akzo Nobel) olarak bilinmektedir. Farkl uygulamalarn ihtiyalarn karlamak iin birok farkl zelliklerde aramid elyaf retilmektedir. nemli zellikleri Genellikle rengi sardr Dk younlukludur. Yksek dayankllk Yksek darbe dayanm Yksek anma dayanm Yksek yorulma dayanm Yksek kimyasal dayanm Kevlar elyafl kompozitler Cam elyafl kompozitlere gre 35% daha hafiftir E Cam tr elyaflara yakn basn dayankll Aramid elyafnn dezavantajlar 1- Baz tr aramid elyaf ultraviole nlara maruz kaldnda bozulma gstermektedir. Srekli karanlkta saklanmalar gerekmektedir. 2- Elyaflar ok iyi birlemeyebilirler. Bu durumda reinede microskopik atlaklar oluabilir. Bu atlaklar malzeme yorulduunda su emiine yol amaktadr.
stenilen zelliklerde ve biimde kompozit malzeme retimi iin bir ok yntem bulunmaktadr. Bu yntemlerden balcalar aadadr; Dokuma veya krplm elyaflardan oluan kumalar, hazrlanm olan kalp zerine elle yatrlarak zerine sv reine elyaf katmanlarna emdirilir. Elyaf yatrlmadan nce kalp temizlenerek jelkot srlr. Jelkot sertletikten sonra elyaf katlar yatrlr. Reine ise en son srlr Bu ilemde elyaf kumana reinenin iyi nufuz etmesi nemlidir. El yatrma tekniinde en ok kullanlan polyester ve epoksinin yansra vinil ester ve fenolik reineler de tercih edilmektedir. Elle yatrma youn iilik gerektirmesine ramen dk saydaki retimler iin ok uygundur. Pskrtme yntemi elle yatrma yntemini aletli ekli olarak kabul edilebilir. Krplm elyaflar kalp yzeyine, iine sertletirici katlm reine ile birlikte zel bir tabanca ile pskrtlr (Resim 4). Elyafn krplma ilemi tabanca zerinde bulunan ve bamsz alan bir krpc sayesinde yaplr. Pskrtlme ilemi sonras yzeyin bir rulo ile dzeltilmesiyle rn hazrlanm olur.
6.2. Pskrtme (Spray-Up)
MAKALE
6.3. Elyaf Sarma (Filament Winding)
Resim 4: Pskrtme Yntemi ve tabancas
Bu yntem zel biime sahip rnlerin seri retimine uygundur. Elyaf sarma yntemi srekli elyaf liflerinin reine ile slatldktan sonra bir makaradan ekilerek dnen bir kalp zerine sarlmasdr. Srekli liflerin farkl alarla kalba sarlmasyla farkl mekanik zelliklerde rnler elde edilebilir (Resim 5). Yeterli sayda elyaf katnn sarlmasndan sonra rn sertleir. Ardndan dner kalp ayrlr. Bu yntemle yaplan rnler genellikle silindirik, borular, araba aftlar, uak su tanklar, yat direkleri, dairesel basn tanklardr.
lenir. Reine basn altnda kalba pompalanr. Bu sre daha fazla zaman ister. Matris enjeksiyonu souk, lk veya en ok 80 Ca kadar stlm kaplarda uygulanabilir. Bu yntemde ierideki havann dar karlmas ve reinenin elyaf iine iyi ilemesi iin vakum kullanlabilir. Elyafn kalba yerletirilmesini gerektirmesinden dolay uzun saylabilecek bir iilik gerektirir. Kalp kapal olduu iin ise zararl gazlar azalr ve gzeneksiz bir rn elde edilebilir. Bu yntemle karmak paralar retilebilir. Concorde uaklarnda, F1 arabalarnda baz paralar bu yntemle hazrlanmaktadr.
6.4. Reine Transfer Kalplama RTM / Reine Enjeksiyonu
Resim 5: Elyaf sarma Makinas
Bu kompozit retim ynteminde elle yatrma sistemlere daha hzl ve uzun mrl olmakla birlikte iki paral kalp kullanmak gereklidir. Kalbn kompozit malzemeyle yaplmas elik kalp maliyetine gre daha dk kalmasna neden olmaktadr. RTM yntemi (Resim 6) ounluk jelkotlu veya jelkotsuz her iki yzeyinde dzgn olmas istenen paralarda kullanlr. Takviye malzemesi kuru olarak kee, kuma veya ikisinin birleimi kullanlr. Takviye malzemesi nceden kalp boluu doldurulacak ekilde kalba yerletirilir ve kalp kapatlr. Elyaflar matris iinde ge znen reinelerle kaplanarak kalp ierisinde srklenmesi n-
6.5 Profil ekme / Pultruzyon (Pultrusion)
Resim 6: RTM yntemi
Pultruzyon ilemi srekli sabit kesitli kompozit profil rnlerin retilebildii dk maliyetli seri retim yntemidir. Pull ve Extrusion kelimelerinden tretilmitir. Sisteme beslenen srekli takviye malzemesi reine banyosundan geirildikten sonra 120-150 Ca stlm ekillendirme kalbndan geilerek sertlemesi salanr. Kalplar genellikle krom kaplanm parlak elikten yaplmaktadr. Srekli elyaf kullanlmasndan dolay takviye ynnde ok yksek mekanik mukavemet elde edilir. Enine ykleri karlayabilmek iin zel dokumalar kullanmak gerekmektedir.
13
MAKALE
6.6. Hazr Kalplama / Conmpression Molding (SMC, BMC)
6.7. Enjeksiyon Kalplama (Injection moulding)
Hazr kalplama bnyesinde cam elyaf, reine, katk ve dolgu malzemeleri ieren kalplamaya hazr, hazr kalplama bileimleri olarak adlandrlan kompozit malzemelerin (SMC, BMC) scak bask kalplarla rne dntrlmesidir. Karmak ekillerin retilebilmesi, metal paralarn bnye iine gmlebilmesi, farkl cidar kalnlklar gibi avantajlar bulunmaktadr. Ayrca rnn iki yzde kalp ile ekillenmektedir. Dier kompozit malzeme retim tekniklerinin olanak vermedii delik gibi kark ekiller elde edilebilmektedir. Iskarta oran dktr. Bu yntemin dezavantajlar kalplama bileimlerinin buzdolaplarnda saklanmalar gereklilii, kalplarn metal olmasndan dolay dier kalplardan daha maliyetli olmas ve byk paralarn retimi iin byk ve pahal preslere ihtiya vardr. Hazr kalplama ynteminde kullanlan bileimler ieriklerine gre eitlilik gstermekle beraber en ok iki tr hazr kalplam bileimi kullanlmaktadr.; SMC (Sheet Moulding Composites) / Hazr Kalplama Pestili SMC takviye malzemesi olarak krplm lif ve dolgu malzemesi ieren bir reinenin nceden birletirilmesi ile oluan pestil biiminde malzemedir. Srekli liflerden 25-50 mm krplm ve kompozitin %25-30 arlnda demetler kullanlr. Genellikle 1m geniliinde ve 3mm kalnlnda retilir. BMC (Bulk Moulding Composites) / Hazr kalplama Hamuru BMC takviye malzemesi olarak krplm lif ve dolgu malzemesi ieren bir reinenin nceden birletirilmesi ile oluan hamur biiminde malzemedir. Hazr Kalplama Bileimlerinin avantajlar; ok geni tasarm esneklii Dzgn yzey Kolayca laklanabilme, boyanabilme ve kalp iinde yzeyin kaplanabilmesi Geri dntrlebilme ve hazrlnda geri dnm malzeme kullanabilme Metal gmme paralarn yerletirilmesi ile montaj kolayl Yksek alev dayanm Is dayanm Soukta krlgan olmama Bu yntem RTMye benzer bir yntemdir. Farkll reine/elyaf karmn kalp darsnda karm ve eritilerek basn altnda bo kalp iine enjekte ediliyor olmasndadr. Sadece dk viskoziteye sahip termoset reineler bu yntemde kullanlabilir. Dier yntemlere gre daha hzldr. ouk oyuncaklarndan uak parala14
rna kadar birok rn bu yntemle retilebilmektedir.
6.8. Preslenebilir Takviyeli Termoplastik/Glass Mat Reinforced Thermoplastics (GMT)
7. KOMPOZT MALZEME KULLANIM ALANLARI
Kee trnde elyaf takviyesi ieren termoplastik reine ile yaplm plaka eklinde basklanabilir kalplamaya hazr zel amal bir takviyeli termoplastik eidini tanmlamaktadr. GMT nin hazrlanmas SMC ye benzemektedir. Ekstruderden ekilen bir termoplastik levha zerine yumuak haldeyken bir elyaf takviyesi yerletirilir. Bu katmanlarn zerine bir dier termoplastik levhada yumuakken yerletirilerek souk hadde silidirlerinin arasndan geirilir. Sertleen plakalar kesilerek, basklanmaya hazr duruma getirilir. Kompozit malzemeler artk gittike artan oranlarda ve yeni sektrlerde kullanlmaya balanmtr. Uzun zaman uak sanayisindeki ihtiyalarn ynlendirdii kompozit malzeme geliimleri son dnemde yeni birok sektrde birok farkl ama iin kullanlmaktadr. Kompozit malzemelerin kullanm ncelikli olarak gelimi endstrilerde olmak zere kullanm hzla artmaktadr (Tablo 5). Tablo 5: ABDnin 1991-1994 yllar arasnda milyon kg cinsinden kompozit malzeme ithalat (Azom)
Pazar Uak ve Uzay sanayi Ticaret gereleri naat 1991 17.6 61.3 67.4 1992 14.7 65.0 73.6 1993 11.5 66.9 75.2 1994 11.0 72.9 79.3
Tketici rnleri Elektrik Deniz Dier Ulam Toplam
190.5 161.0
219.1 150.7
240.4 159.7
270.7 170.7
Korozyona Dayankl rnler
104.8 124.7 309.4 33.5
117.9 138.1 340.2 37.8
124.7 144.8 372.9 40.5
135.8 164.9 428.9 46.2
1070.2
1157.1
1236.6
1380.4
Polimer Esasl malzemelerin kullanm alanlarna bal olarak rn rnekleri; Havaclk Zemin Plakas; Airbus 300/600 uaklarnda kullanlan karbon takviyeli Polieterimid, Uak EAPS kapa; (Karbon Elyaf+PEEK) Denizcilik Sanayi Yelkenli Gvdesi; CTP, Balsa ve polimer kpk stne cam, aramid karbon dokumalar ile kaplanmas, Yat, Tekne Arkas Platform ve Basamaklar; CTP, Yelken Direi; Kevlar+Epoksi Spor Aralar Su kaya; Termoplastik prepreg, Kar kaya; Ahap
zerine sarlm karbon, aramid, cam elyaf karm+epoksi Kano krei; ( %33 Cam+Poliftalamid), Su kaydraklar: CTP, Srf Tahtalar; CTP, Bisiklet; (Karbon+Poliamid 6), yaklak 1kg arlnda, Golf Sopas; Karbon Fiber+Epoksi, Tenis Raketi; Aramid (Kevlar)+Epoksi, Zpkn Gvdesi; Karbon Fiber+Epoksi, Palet; Karbon Fiber+Epoksi Korozyona Dayankl rnler Su tank; CTP, Mazgal Oluklar; CTP, Marketlerde Dondurulmu Gda Reyonu Kaplamas; CTP, Rasathane Kubbesi; CTP, Ak Saha Dolaplar: CTP, it; CTP, lan Panolar; CTP Salk Tekerlekli sandalye; Cam veya Karbon Elyaf takviyeli Polyester, Tbbi Tetkik Cihazlar D Muhafazalar; CTP Ulam Traktr Kaporta, Kabin, Oturma Birimi; SMC, Toplu Tama Aralar Oturma Birimi; SMC, Konteyner Taban; GMT, Otobs Havalandrma Kanallar, Port Bagaj Paralar,Gsterge Paneli; CTP, Ak Alan Servis (Golf Arabas) aralar kaporta, tavan; CTP, Teleferik; CTP, Maka teleferii Otomotiv Cam Silecei; %30 Cam+PBT, Fitre Kutusu; Mercedes, %35 Cam+Poliamid 66, Pedallar; %40 Cam+Poliamid 6, Dikiz Aynas; %30 Cam+ABS, Far Gvdesi; BMW, %30 Cam+PBT, Hava Giri Manifoldu; BMW, Ford, Mercedes, %30 Cam+Poliamid 6, Otomobil Gsterge Paneli; GMT, Otomobil Spoiler; CTP, Otomobil Yan Gvde skeleti; Ford, CTP, Otomobil kaporta; Corvette, SMC CTP Mzik Aletleri Keman; Karbon Fiber+Epoksi, Gitar; Karbon lamine tabakalar aras polimer kpk, Akustik Gitar; GrafitEpoksi, ello; Karbon +Epoksi naat Kpr Taban, Trabzan, Yrme yollar, Tayc Konstruksiyon; CTP, Balkon Korkuluu; CTP, Kap; CTP, Tayc Konstruksiyon, Yzme Havuzu, Kap Saa, Yer karolar; SMC, Bina Kaplama Panelleri: CTP, Kvet; CTP, Lavabo; CTP, Sokak Lambas; CTP, F1 Arabalar; Formula 1 arabalarnn yapmna ait dzenlemeler ok zeldir Tasarm mhendisleri en az arlkla en salam zm bulmak durumundadrlar. Daha nceleri yar arabalarnda hafif bir metal olan alminyum kullanlmaktayd artk kompozit malzemeler ok daha dk arlklarla sertlik deerlerini ikiye katlanabilmektedir. Ayrca karmak paralarn kompozit malzemelerle retilebilmesi ile F1 otomobillerin retiminde gerekli para says azaltlabilmektedir. Almninyumla 200den fazla parayla
8. SONU
retilen gvde ve sae be paraya drlmtr.
MAKALE
KAYNAKLAR
Bu yazda gnmzde hzla gelimekte olan malzeme teknolojilerinin iinde nemli bir yere sahip olan polimer esasl kompozit malzemelerin temel zellikleri ve rn tasarmnda kullanmlarnn rnekleri ele alnmtr. Kompozit malzemeler hafifl olmalarna karn stn mekanik ve dayankllk zellikleri rnlerin geliimine nemli bir katk salamaktadrlar. Formula 1 arabalar, uak ve uzay sanayi gibi ileri dzeyde malzeme teknolojileri kullanlan alanlardan sonra artk gnlk yaam ierisinde de pek ok rn zerinde de kompozitlerin avantajlar kefedilmeye balanmtr. Kompozit malzeme zelliklerinin gnlk rnlerle birlemesiyle endstriyel tasarmda yeni ufuklar belirmektedir. Kompozit malzemelerin geleneksel malzemelere kyasla stn zellikleri, greceli olarak kolay retimi ve rn biiminin belirlenmesi asndan saladklar geni olanaklar endstriyel rnlerde kullanlmalarn artrmaktadr. Gelecek zamanlarda ok daha artarak kullanlacak olan kompozitleri endstriyel tasarmclarn tanmalar ve malzeme zelliklerine hakim olmalarn gerektirmektedir. Gnlk yaamamza daha ok girecek olan kompozitlerin salad ekonomik avantajlarlar hem retici hem de kullanc asndan yksek art deerler retmektedir. Yaz, kompozit malzemelerin trlerine ve farklarna bal olarak rn tasarmda dikkate alnacak temel zellikleri ortaya koymaktadr.
Olcay Y., Akyol M., Gemci R., 2002, Polimer Esasl Lif Takviyeli Kompozit Malzemelerin arabirim Mukvemeti zerine Farkl Kr Metodlarnn Etkisinin ncelenmesi, Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk fakltesi, Cilt 7, Say 1, Bursa Philips N. L.,1989, Design with Advance Composite Materials,Springer-Verlag, The Design Council, Great Britain Younnossi O., Kennedy M., Graser J. C I., 2001, Project Air Force, RAND, Pittsburg, USA Cam Elyaf, 1997, Blten Say 6, Cam Elyaf Sanayii A.., http://www.science.org.au/nova/059/059key.htm http://www.fibersource.com http://plastics.about.com/library/weekly/aa060297.htm http://www.fibreglast.com
ZGEM
Ayhan ENC 1998 ylnda T Endstri rnleri Tasarm Blmnden mezun oldu. eitli firmalarla altktan sonra, Aralk 1999da .T.. Endstri rnleri Tasarm Blmnde retim eleman olarak balad grevine halen devam etmektedir. 2001 ylndan itibaren internet zerinden yaynlanan Designophy Endstri rnleri Tasarm dergisinin editrlk grevini yrtmektedir ve serbest tasarm almalarn srdrmektedir. 2002 ylnda ise ayn blmden yksek lisans derecesi ald. Doktora almalarina Hollanda TUDelft niversitesi Endstriyel Tasarm Mhendislii blm ile ibirlii ierisinde Tasarm Metodolojisi zerine devam etmektedir.
15
MAKALE
YAT MALATINDA KULLANILAN CTP MALZEME VE BLM I: El Yatrma Yntemi

an GEN1 ve A.Armaan ARICI2
MALAT YNTEMLER
Three different methods of yacht building were explained with the properties of fiber and resin in this study. These methods are hand lay-up, vacuum bagging and vacuum infusion. The tensile, bending and impact tests were performed to specimens prepared from the sheets of these methods according to EN-ISO standards. Tensile strengths were increased with increasing fiber ratios but bending and impact values were decreased after a certain ratio. The best mechanical performance was seen for vacuum infusion method.
GRP Materials and Production Methods of Yacht Building
1.GR
Anahtar szckler: Cam Elyaf Takviyeli Plastik, el yatrma yntemi, yat inas
Bilim ve teknolojinin byk bir hzla ilerledii gnmzde her geen gn yeni ve stn zelliklere sahip malzeme ihtiyac ortaya kmaktadr. Bu ihtiyalar kompozit malzemelerin gelitirilmesi iin itici g olmutur. Son yllarda elyaf takviyeli polimer matrisli kompozit malzemelerin retimi ve havaclk, savunma, ev aletleri ve i ekipmanlar, yap sektr, gda sektr, korozyon dayanml rnler, elektrik ve elektronik, denizcilik, otomotiv gibi ok eitli endstriyel alanlarda kullanm olduka artmtr. Bu alanlarda kullanlan kompozit malzemelerde, tketim ve sat miktarlar asndan, en geni lde kullanlan takviye malzemesi cam elyafdr. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (CTP) retim yntemlerinden el yatrmas, vakumlama ve infzyon yntemleri imalat aamasnda en ok kullanlan yntemler olup dier yntemlere de temel tekil etmektedir [1]. Toplam drt blmden oluan bu almann CTP ile ilgili ksa bilgiler verilip bunlarn yukarda belirtilen imalat yntemi anlatlm ve bu yntemlerle elde edilen CTP paralarna uygulanan mekanik zellik deneylerinin sonular karlatrlmtr. lk blmde CTP malzemeden bahsedilmi ve el yatrma yntemi anlatlmtr.
2. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLER
2.1 Reineler
CTPyi oluturan iki ana malzeme reine ve cam elyafdr. Sistemde cam elyaf takviyeyi, reine ise matrisi oluturur. Bunlarn doru etkileimleri CTPnin zelliklerini belirler. Kompozitteki cam elyaf oran ve cam elyafn geometrisi ile yn gibi etkenler dnda kullanlan cam elyafn ve reinenin zellikleri de belirleyicidir [2].
2.1.1 Polyester Reine
1) Gemi n. ve Gemi Mak. Yk. Mh. 2) Do. Dr. Makina Mh.
16
Polyester reineler en basit ve en ekonomik reine sistemidir. zellikle doymam polyester reineler kompozit endstrisinin lokomotifi konumunda olup, toplam kullanlan reine miktarnn %75ini oluturur. Polyesterler, dikarboksilik asitler ve polihidrik alkollerin (glikoller) kondensasyon polimerizasyonu sonucu oluurlar (ekil 1). Buna ek olarak doymam polyesterler dikarboksilik asit bileeni olarak maleik anhidrit veya fumarik asit gibi doymam bir madde ierirler. rn olarak alnan polimer a yapsn oluturabilmek ve dk vizkozitede bir sv elde edebilmek amacyla stiren gibi reaktif bir monomer iinde zlr. Bu reine sertletiinde, monomer polimer zerindeki doymam ular ile reaksiyona girer ve onu bir kat termoset yapya evirir. Hemen hemen btn polyesterler havay tutarlar ve havayla temas halindeyken krlemezler. Bu nedenle polyester ierisine parafin de ilave edilerek krleme annda polyester ile hava arasnda koruyucu bir bariyer oluturur [1,3].
MAKALE
Ancak yaplacak olan ikincil bir balama da parafin yapma yzeyini zayflatacaktr, dolaysyla bu tip ilemler iin yzeyin parafinden arndrlmas gerekir. Polyesterin s olmadan krlemesi katalizrle birlikte hzlandrcnn katks ile salanr. Jelleme sreleri, laminasyon kalnl ve ortam ss gz nne alnarak yeterli karm yaplr. Tablo 1de en bilinen katk malzemeleri verilmitir [3].
Katalizr
ekil 1: Tipik bir isoftalik polyester kimyasal yaps
2.1.3 Epoksi Reine
ekil 2: Tipik bir vinilester kimyasal yaps
Tablo 1: Polyester katk malzemeleri
Metil Etil Keton Peroksit (MEKP) Kumen Hidroperoksit
Kobalt Naptanat
Hzlandrc
Manganez Naptanat
2.1.2 Vinilester Reine
Standard laminasyon ileminde kullanlan iki tip polyester vardr. Ortoftalik polyester birok retici tarafndan kullanlan standart ekonomik bir reinedir. Isoftalik polyester ise imdilerde mkemmel suya direnci sayesinde deniz endstrisinde tercih edilmektedir [3].
Vinilester reineler epoksi reinelerin avantajlar ile doymam polyester reinelere zg kolay ileme ve hzl sertleme gibi zellikleri birletirmek zere gelitirilmitir. Epoksi reine ile akrilik ya da meta akrilik asidin reaksiyona sokulmas sonucu elde edilmektedirler (ekil 2). Bu reaksiyon maleik anhidrit kullanldnda polyester reinelerde olduu gibi doymam bir u zerinde meydana gelmektedir. Fakat reaktif ksmlarn yerleri farkldr. Bu ksmlar molekl zincirinin ularnda bulunur. Bylece molekl zincirinin kalan uzun ksm ok yklemeleri karlayacak ekildedir. Bylece vinilesterin polyestere gre daha dayankl ve esnek olduu sylenebilir. Polyester reinede olduu gibi benzer bir sv elde etmek iin retilen polimer, stiren iinde zlr. Vinilesterler polyester reinelerde kullanlan geleneksel organik peroksitlerle sertletirilebilir. Vinilester, mekanik dayanm ve mkemmel korozyon dayanm salar. Bu stn zellikleri sayesinde epoksi reinelerdeki gibi karmak proses veya zel kullanm becerisi gerektirmezler. Vinilesterde polyestere gre bulunan daha az ester grubu sayesinde reine hidrolizde daha az zarar grr. Bu zellii sayesinde vinilester bazen polyester laminasyonunda bariyer kat olarak kullanlr [1-3].
Epoksi reineler, geni bir yelpazedeki kompozit paralarn retiminde en yaygn kullanma sahip reinelerdendir (ekil 3). Epoksiler, dier reine gruplarna gre, mekanik zelliklerde ve evresel etkilere kar direnlerde daha iyi zellikler gsterir. Epoksi terimi, iki karbona bal oksijen atomunun oluturduu gruptan adn alr. En basiti 3 elemanl halka yaps oluturur buna alfa epoksi denir. Epoksi reineler, spesifik performans zellikleri salamak zere deiik ekillerde formle edilebilirler veya dier epoksi reinelerle kartrlabilirler. Epoksi reineleri, her moleklde iki veya daha fazla epoksi grubunu veya daha genel tanmlamada glisidil gruplarn ihtiva eden maddelerdir. Proses gereklerini yerine getirmek iin uygun sertletirici sistemi seilerek sertleme hzlar kontrol altnda tutulabilir. Genellikle epoksi reineler bir anhidrit veya bir amin sertletirici eklendiinde sertleme reaksiyonuna girer. Her sertletirici farkl bir sertleme profili gsterir ve son rne farkl zellikler katar. Tipik sertleme maddeleri birinci ve ikinci derece aminler, poliaminler ve organik andhidritlerdir. Bu maddeler reineye stokiometrik oranlarda eklenir ve sertleme iin s gerektirir. Kullanlan dier sertletirici maddeleri arasnda, bor triflorid kompleksleri gibi katalitik sertleme maddeleri de bulunur. Bu maddeler katalitik miktarlarda kullanlp, az bir sya veya s sertlemesine ihtiya gsterirler. Epoksi vinilester gibi uzun zincir molekl yaplarna sahiptir, bunlarda da reaktif ksmlar ulardadr fakat reaktif ularnda ester yerine epoksi bulunur. Sonuta kan sertlemi reine genelde mkemmel kimyasal, mekanik ve elektrik zellikleri olan sert termoset maddelerdir. Epoksi reineler ncelikle stn mekanik zellikleri, ok iyi yapma zellii, korozif svlara ve ortamlara dayanm, stn elektriksel zellikleri, yksek s derecelerine dayanm veya bu deerlerin bir kombinasyonu olarak yksek performansl kompozit rnlerinin retimi amac ile kullanlmaktadr.
ekil 3: Tipik bir epoksi kimyasal yaps

17
MAKALE
2.2 Cam Elyaf
Krleme annda ok az ekme zelliinin olmas nedeniyle de elyaf izini karmaz ve i gerilmeleri azaltr. Epoksi reineler genellikle stn performansl fakat daha yksek maliyetteki reine sistemlerinin kullanmn ngren kritik uygulamalarda tercih edilmektedir. Epoksi reineler denizcilik, otomotiv, elektrik/elektronik ve dier eitli sektrlerdeki kompozit paralarn retiminde performans faktrnn maliyet faktrnden daha nemli olduu uygulamalarda kullanlmaktadr. Ancak, epoksi reinenin vizkozitesinin ou polyester reineninkinden yksek olmas ve stn mekanik zellikler elde etmek iin post-kr gerektirmesi nedeniyle epoksilerin kullanm zordur. Epoksi reineler zellikle vakum torba, otoklav, vakum infzyon, pres, elyaf sarma ve el yatrmas gibi kompozit retim tekniklerinde kullanma elverilidir [1-3]. Cam elyaf takviyesi plastik kullanlan ilerin %90nda yer alr. Nedeni ise ucuz olmas ve bununla birlikte iyi bir arlk/mukavemet oran vermesidir. Cam elyaf retiminde; eitli talar yaklak 1600 Cda sv halde birleerek cam olutururlar. Bu sv ok ince kovanlardan geerek 9 ile 25 mikron aplarndaki cam elyaf ipliklerini oluturur. Bu iplikler de sk bir ekilde birleerek lifleri ya da gevek bir ekilde fitilleri oluturur. Bunlar daha sonra eitli kimyasallarla kaplanarak ipliklerin yapma zellikleri oluturulur ve anmaya kar direnci arttrlr. Cam elyaf iyi bir kimyasal diren ve kolay ilenebilirlik gsterir. ekme mukavemetleri mkemmeldir. Buna ramen uzun sreli ykler altnda kaldklarnda bozulabilirler. Kullanlan talarn tiplerine gre deiik cam elyaf tipleri oluturulabilir [3]. E cam elyaf; Almina, kire ve borosilikat ana malzemesidir. ekme, basma mukavemeti ve elektrik zellikleri iyidir. Dierlerine gre daha ucuzdur fakat darbeye kar dayanm azdr. C cam elyaf; Kimyasal etkilere kar dayankldr. Genellikle kimyasal ya da su borularnda veya tanklarda i yzey kat olarak kullanlr. R, S ve T cam elyaf; E camndan daha iyi ekme mukavemeti ve modlne sahiptir. Islak halde de yksek mukavemet zellikleri gsterir. Genelde uzay ve savunma endstrisinde ve a balistik kalkanlarnn imalatnda kullanlr. E cama gre pahaldr [2]. Keeler, genellikle birim alan arl ile ifade edilmektedir. rnein; 300-450 gr/m2 krplm demetten keenin birim alan arl 300-450 gr. olacaktr. Keede elyaflar 7-10 cm. boylarnda olup rastgele yerletirilmitir. Dk elyaf uzunluu sebebiyle ok gl deildir. Buna ramen izotropiktir. Bu zellie sahip tek elyaf eitidir. En ucuz ve en ok kullanlan takviye eklidir. Kalp ve para imalatnda kullanlr [1].
ok sayda bkml veya bkmsz iplikler kullanlarak retilen dokunmu cam kumalarda mevcuttur. Bu kumalar farkl dokuma eitleri olup drt ynde ve farkl birim arlklarda retilirler. Bu kumalardan ynlendirilmi mukavemet ve yksek elyaf oran elde edilebilir. Ayrca, reine uygulandnda kuma kalp ierisinde srklenmez, sabit olarak kalr. Kumalar hem elyaf oran olarak hem de takviyenin yerleimi bakmndan gerekli rn zelliklerini karlamaktadr. Birok kumata, elyafn devamllk zellii sayesinde mukavemet/arlk oran, kee elyaflara gre daha yksektir. Kumalarda kendi aralarnda iki snfa ayrlrlar; dokunmu ve dikilmi kumalar (ekil 4). Dokunmu kumalar yaklak elli yldan beri kompozit endstrisinde kullanlmaktadr. Dokunmu kumalar sk rlm cam elyafndan bir plaka oluturur. Cam fitillerinin bkmsz olarak dokunmasyla veya bobin zerine sarlmadan nce tekstil balaycl ve devaml cam elyafn bkml hale getirilmesi ile elde edilen tekstil ipliklerinin dokunmas ile elde edilen rnlerdir. Cam lifleri kalp zerine yerletirildikten sonra veya nce de reine emdirilebilir. Dokunmu kumalar dokuma tipine gre farkl isimlerde tanmlanabilir. Genellikle bir kuman mekanik zellikleri, dokuma tarzndan byk lde etkilenmektedir. rnein dz dokuma kumalar ok sayda atk ve zgye sahip olup dk mekanik zelliklere sahiptir. Dikilmi kumalar ise takviye rnleri alanna yeni katlan bir rndr. Bu kumalar dokunmam olarak da bilinir. Farkl ynlerdeki elyaf kumalar takviye performanslarna katkda bulunmayan ok ince polyester iplikle dikilerek birletirilir. Bu tr kumalar, eit arlktaki dokunmu kumalarla karlatrldnda daha yksek performans ve mekanik deerlere sahiptir [1,3].
ekil 4. Dokuma ve dikilmi kuma Tablo 2de bilinen baz cam elyaf ve reinelerin mekanik zellikleri verilmitir.
18
Tablo 2: Cam Elyaf ve Reineye ait baz zellikler

MALZEME Ortoftalik Polyester softalik Polyester Vinilester Epoksi
EKME EKME YOUNLUK GERNM MUKAVEMET MODL % gr/cm3 Mpa Gpa 1,23 1,21 48,3 71,1 4,07 3,90 1 2
3.2 alma artlar
MAKALE
1,12 1,20 2,49
76-83 48-76 4589 3450
3,38 3,66
4-5 5-6 4.8 5.7
S Cam Elyaf
E Cam Elyaf Dokuma
2,60
72,45 86,94
3. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLERN EL YATIRMA YNTEM LE RETM
3.1 Kalp Hazrl
Bir basn uygulamas olmadan reinenin takviye elyaflara yedirilmesi ile altndaki kalbn eklinin verilmesi ilemidir. Bu ilem birka aamada yaplr. Bunlar; Uygun malzemelerin seilmesi (Reinenin cinsi, cam elyaf gramaj ve eidi), Gerekli miktarlarn hesaplanmas, Kalbn hazrlanmas, Jelkot uygulamas (gerekli ise), Elyaf zerine yeterli reinenin srlmesi, Kalptaki laminasyonun krlemesi iin uygun koullarda braklmas. Kalp yzeyinde izik, toz ya da ya tr bulunmamaldr. Eer kalp daha nce de kullanlmsa zerindeki kalp ayrc kalntlarndan da arndrlmaldr. lk olarak tavsiye edilen uygulama alt saat arayla kez kalb cilalamaktr, daha sonra da kalp ayrc uygulamasna geilir (ekil 5). Bundan sonraki uygulamada ise, kalb bir kere cilalamak yeterlidir [4]. Kalp ayrc uygun miktarda (reticinin temin edecei kullanma klavuzuna uyarak) pskrtme tabancas ya da fra ile kalp yzeyine uygulanr. Kalp ayrc srme ilemi bittikten sonra kullanma klavuzundaki bekleme sresine bal kalnarak kurumaya braklmaldr. Aksi takdirde gerektii gibi bir yzey olumaz ve rn kalba yapr [4].
3.3 Jelkot
deal olarak ortam scakl en az 10C olmaldr. Eer scaklk bu deerlerin altndaysa, katalizr veya sertletirici oran % 4 e karlmal veya k iin kullanlan katk maddesi eklenmelidir. Eer scaklk 5C veya altndaysa en iyisi laminasyona ortam artlar iyileince balamaktr. Klk katk maddeleri rnn jellemesini ve souk havada reaksiyona girmesini kolaylatrabilir ancak hibir zaman rnn tam olarak krletiinin garantisi olamaz [4]. En nemli etken ise havann yeteri kadar kuru olmas gerekir. Hibir zaman laminasyon iini nemli ortamlarda yapmamak gerekir. Havadaki nemden dolay bulunan su zerrecikleri reinenin tam olarak grevini yapmasn engeller. Bu durum kimyasal katklarla bile iyiletirilemez [4]. Reine bazl bu malzeme rnn kalptan istenilen renkte kmasn salar. Bylece kalplama ileminden sonra rn hazr olur. Bunun iin zel jelkot reinesi kullanlmaldr. Eer renksiz bir rn elde edilmek isteniyorsa sadece bu reine kalba srlr. Ancak renkli bir rn isteniyorsa reine uygun renk pigmentiyle hava kabarcklarn nleyecek ekilde kartrlr. Eklenen pigmentler reineye iyice kartrlmaldr. Reine katalizr kullanarak aktif hale getirdikten sonra geni ve yumuak bir fra ile jelkot kalp zerine tek ynde birer kat eklinde srlmelidir (ekil 6). Bu ekilde jelkot hep tek ynde srlmeli, fra ayn anda hem ileri hem de geri ynde kullanlmamaldr. Yatay yzeylerde jelkot yzey zerine dklerek fra ile datlabilir. Sonu olarak ulalmas geren kalnlk 0.25 ile 0.5 mm arasnda olmaldr. Eer koyun ynnden yaplm bir fra var ise bu kalnla tek katta ulalabilir. lk kat atldktan sonra ikinci kata geilmeden nce alttaki jelkotun jellemesi ya da dokunulduunda yapkanlk zelliini kaybetmesi gereklidir. (Bu dokunma testi rnn kullanlmayacak ksmnda yaplmaldr, aksi takdirde jelkot jellememise rn zerinde parmak izi kabilir.). Bundan sonraki ilemlere de gemeden jelkotun jelletiinden emin olunmas gerekir [4].
1) Kalbn cilalanmas ve 2) Kalp ayrcnn uygulanmas

ekil 5:
ekil 6: 3) Jelkot reinesinin srlmesi

19
MAKALE
3.4 Reinenin Hazrlanmas
Jelkot jelletikten sonra kullanlmak zere, gerekli miktarda reine ve reine sertletiricisi kartrlr. Dolgu ya da macun malzemeleri el yatrmas yaplacak reineye katlmamaldr. Bir kat reine jellemi jelkot zerine srlr (ekil 7.4). Daha sonra bunun zerindeki yzeye uygun kesilmi cam elyaf yatrlr (ekil 7.5). Sert fra ile yatrlm cam elyaf zerine, nokta vuru hareketleri yaplarak elyafn reineyi emmesi salanr. Aksi halde fra sprme hareketi ile reine datlrsa zellikle mat kullanlan durumlarda elyaf dalabilir. Daha sonra rulo kullanlarak elyafn reineyi iyice emmesi salanr (ekil 7.6). Son olarakda Laminasyon bittikten sonra kenarlara tam reine hala jellememiken keskin bir bak ile alnabilir (ekil 7.7). Burada dikkate alnmas gereken iki nemli konu vardr: 1) Btn elyafn reineyi emdiinden emin olunmaldr. Bu, durum elyaf zerindeki beyazms rengin effafa dnmesi ile anlalr. Dolaysyla laminasyon zerinde beyazms bir renk kalmamaldr. 2) Elyaf reine iine iyice bastrlm olmaldr. Laminasyon iinde hi hava kalmamaldr. Aksi halde hava kalan blmlerde laminasyon zayflk gsterir [4].
3.5 alma Prosedr
Genelde reine reticiden alndnda iinde hzlandrc bulunur. Fakat olmad durumlarda ilk nce retici firmalarn tavsiye ettii oranda hzlandrc reineye kartrlr. Baz durumlarda reine iine, pigment ya da macun eklinde kullanlacaksa bu ama iin kullanlan katk maddelerinin eklenmesi gerekir. Bu malzemeler reineye katldktan sonra ok iyi kartrlmal ve reine havadan arndrlmaldr. Bu ilem sonrasnda da reine kabnn alkalanmamas gerekir. nk hava kabarcklar tekrar reineye girebilir. Eer gerekliyse, reine kab bir sre durgun olarak bekletilerek hava kabacklarndan arndrlabilir. Katalizr (sertletirici), reine srlmeye hazr hale geldikten sonra eklenmelidir. nk eklendikten sonra reinenin snrl bir raf mr kalr. Katalizrn katlma oran ok kritik deildir, genelde arlk olarak %3 oran yeterlidir fakat bundan nce reticinin tavsiye ettii oran kullanmak gerekir. Bu oran, hzl bir jelleme zaman isteniyorsa ya da laminasyon yaplan ortamda s dk ise %4e karlabilir ya da jelleme zaman uzatlmak isteniyor veya ortam scak ise oran %2lere drlebilir. Eer s ok dk ise zel katalizr ya da k katks kullanlmal ve oranlar iinde retici firmaya danlmaldr [4].
Cam elyafn kvrml yzeylere yatrlmas pek problem yaratmaz ancak sert keleri olan kalplarda elyafn istenilen ekilde yatmamas halinde elyaflar erit halinde kesilip yatrlabilir [4]. Elyaf birleimleri ile ilgili fikirler farkldr. En gvenli birleimi elde etmek iin, yanyana gelecek iki elyaf kumandan biri, dierinin zerine 35-50 mm arasnda bindirilmelidir. Sonra bu birleim yeri zerinde alp niform bir yzey elde edilmelidir. Buna bal olarak elyaf kumalar yan yana da yatrlabilir. Bylece daha dzenli bir yzey elde edilir, fakat bu biraz riskli bir yntemdir. Kuman birleim izgisinde incelmeler meydana gelebilir ve laminasyonun mukavemeti der nk, bu hizada cam elyafa oranla daha fazla reine miktar mevcuttur. Bu yntemde riski azaltmann en iyi yolu birleim yerlerinin rastgele getirilmesi ve birbirlerinin zerine gelmemesinin salanmasdr [4]. lk kat cam elyaf kuman kullandktan sonra dier kat atmak iin reinenin jellemesini beklemeye gerek yoktur, hatta katlar reine slakken atmak daha iyidir. Sonuta oluan laminasyonun daha homojen olmas salanr [4]. Buna karlk baz istisnalara da dikkat etmek gerekir. rnein st ste fazla elyaf kullanlan durumlarda malzeme zelliine bal olarak yaklak 5-7 mmye ulaacak laminasyona izin vardr. Aksi takdirde ortaya ekzotermik bir reaksiyon ktndan rn ar snr ve bu da istenmeyen sonulara yol aar. Bu gibi kaln laminasyonlarda beklenip ilk katlarn jellemesi ya da krlemesinden sonra tekrar ie balanabilir. Buradaki en nemli unsurlardan biri de laminasyona balamadan nce jellemi ya da sertlemi laminasyon yzeyinde hazrlk yaplmasdr [4]. Laminasyonun kuvvetini arttrmak iin ekstradan ekGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
ekil 7: 4) Laminasyon reinesi kalba bolca srlr 5) Elyafn ilk kat slak kalp yzeyine yatrlr 6) Elyaf rulo ile reineye yedirilir bylece laminasyon iindeki hava kabarcklar da karlm olur 7) Laminasyon bittikten sonra kenarlara tam reine hala jellememiken keskin bir bak ile alnabilir.
20
lenecek mukavemet elemanlarnn da ayn dnce gz nne alnarak rnn zerine balanmas salanmaldr. Bu nedenle, rnn sertlemesi beklenmeli daha sonra bu elemanlarn retilmesi veya balanmas gerekir. Bu ekilde kalp iindeki rnn arplma ihtimali ortadan kalkar [4].
3.6 rnn Kalptan karlmas
Krlenmeden kalptan karlan rnde arplmalar meydana geleceinden rn, kalptan karlmadan nce yeterince beklenmelidir. Kritik olmayan laminasyonlarda bile en kt 24 saat beklenmelidir ve rnn nemine gre bu sre iki katna kadar karlabilir [4]. rnn kalptan karlmas ileminde ise kalp ayrcmz ne kadar iyi kullanlm olursa olsun, rn kalptan ok kolay bir ekilde kmaz. Genelde rn, kenarlarndan ucu sivri bir malzeme ile kanrtlr (ekil 8.8). Fakat bu ilemi yaparken ok zenli davranlmal, rn ve kalp yzeylerine zarar verilmemelidir. Bunun iin kama veya benzeri sivri ulu bir alet rn ile kalp arasna sokulup btn kenarlarn almas salanr ve bu esnada rn yava yava kalptan kurtulur. Bazen ayrmak iin kullanlan aleti tm kenar boyunca gezdirmek gerekirken kalp ekline bal olarak birka harekette de rn kalptan ayrlabilir (ekil 8.9). Bununla birlikte, rnn kalba tamamen yapm olma olasl da sz konusudur. Bu durumda ayrmak iin kalba ve rne en az hasar verecek ekilde alma yaplmaldr. Durum daha kt ise artlar gzden geirilip rn ya da kalptan birini feda etmek gerekir [4].
lr. Bu deerin altndaki her durum o rnn ne kadar az krlendiini gsterir. Krleme sertlii ayn zamanda kullanlan reinenin cinsine gre de deiir. rnein 934/1 tipindeki barkol aletini testlerde kullandmzda, tamamyla krlenmi bir polyester reineli kompozit malzemenin sertlik deeri 80 ile 90 arasnda deimektedir. Buna gre, bu deerin hemen hemen yarsna veya bunun altna den deerler iin rnn krlemediini syleyebiliriz [4]. ekil 9da el yatrmas yntemindeki aamalarn bir arada gsterildii ematik resim verilmitir.
MAKALE
ekil 9: El yatrma ilemi
KAYNAKLAR
ekil 8: 8)rn krletikten sonra kama ile kalp kenarnda kanrtlarak kalptan ayrlmas salanr 9) rn kalptan karlr
8-44, 2000 16,(1998)
1. Yurdda, ., Afar, E., CTP Teknolojisi, 4. basm, Cam Elyaf, 2. SP Systems, SP Systems Guide to Composites, SP Systems, 93. Greene,E.,1998,MarineComposites, Annapolis ABD, , (Ziyaret 4. Warring, R., H., The Glassfibre Handbook, Sixth Edition,
tarihi: 03 ubat 2006)
rn karldktan sonra krlenip krlenmediini basit bir test ile kontrol edebiliriz. Madeni bir paray kan rnn zerine hafife vurduumuzda kan ses yanklanyorsa, rn krlenmitir. Ancak dzgn bir ses kmyorsa mmknse tekrar kalbn iine konulup arplmadan krlenmesi salanmaldr. Aksi takdirde darda krlenirse, rnde arplmalar meydana gelecektir. Bilimsel bir yntemle rnn krletiini anlamak iin barkol aletini kullanmamz gerekir. Basit olarak buradan aldmz deer karlatrma iin kullanlr. Burada tam olarak krlenmi bir rnn barkol sertlik deeri karlatrma iin kullanGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
Argus Books Ltd., 65-72, (1997)
ZGEM
versitesi Gemi naat Blmnden 1997 ylnda Gemi naat ve MaSan. ve Tic. A.. firmasnda grev yapmaktadr. A.Armaan ARICI, 1972 ylnda dodu. Yldz Teknik niversi-
an GEN, 1974 ylnda zmitte dodu. stanbul Teknik ni-
kinalar Mhendisi olarak mezun oldu. Halen Sirena Marine Denizcilik tesi Makina Mhendislii Blmnden 1994 ylnda mezun oldu. Halen lmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr.
Kocaeli niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii B-
21
MAKALE
YAT MALATINDA KULLANILAN CTP MALZEME VE BLM II: Vakumlama Yntemi

MALAT YNTEMLER
1.GR
Bilim ve teknolojinin byk bir hzla ilerledii gnmzde her geen gn yeni ve stn zelliklere sahip malzeme ihtiyac ortaya kmaktadr. Bu ihtiyalar kompozit malzemelerin gelitirilmesi iin itici g olmutur. Son yllarda elyaf takviyeli polimer matrisli kompozit malzemelerin retimi ve havaclk, savunma, ev aletleri ve i ekipmanlar, yap sektr, gda sektr, korozyon dayanml rnler, elektrik ve elektronik, denizcilik, otomotiv gibi ok eitli endstriyel alanlarda kullanm olduka artmtr. Bu alanlarda kullanlan kompozit malzemelerde, tketim ve sat miktarlar asndan, en geni lde kullanlan takviye malzemesi cam elyafdr. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (CTP) retim yntemlerinden el yatrmas, vakumlama ve infzyon yntemleri imalat aamasnda en ok kullanlan yntemler olup dier yntemlere de temel tekil etmektedir [1]. Toplam drt blmden oluan bu almann CTP ile ilgili ksa bilgiler verilip bunlarn yukarda belirtilen imalat yntemi anlatlm ve bu yntemlerle elde edilen CTP paralarna uygulanan mekanik zellik deneylerinin sonular karlatrlmtr. Bu blemde vakumlama yntemi anlatlmtr.
Vakumla sktrma yntemi, atmosferik basnc kullanarak lamine edilmi parann krleene kadar basn altnda sktrlmasdr. Artk modern oda scaklnda krleebilen reinelerin retilmesiyle, bu yntem eskisi gibi pahal ve kark ekipmanlara gerek duymadndan, ortalama bir laminasyon atlyesinde bile kullanlmaktadr. Vakumla sktrma ynteminde her trl elyaf, reine ve kpk kombinasyonundan oluan malzemelerle kompozit rnler elde edilebilir [2]. Vakum ynteminde laminasyonu sktrmak iin atmosferik basndan yararlanlr. Yaplan laminasyon hava geirmez bir dzenek iinde tutulur. Bu dzenek genelde bir taraf kalp yzeyi dier taraf ise hava geirmez naylon kaplamadan oluur (ekil 1). Naylon, kalbn zerine yaptrlarak ierisindeki ortamn hava geirmezlii salanr. Bu anda dzenein iindeki ve dndaki hava basnc birbirine eittir. Sonra vakum pompas altrlarak dzenek iindeki hava ekilir ve ortamn vakum altnda kalmas salanr. Ortamdaki hava basnc dtnden, dzenek yzeyinde dardaki atmosferik basntan dolay bir bask oluur. Dzenek iindeki ve dndaki basn deerlerinin fark ise laminasyon yzeyine uygulanan bask kuvvetini tayin eder. Teorik olarak ortamda yaratlabilecek maksimum basn 1 atm dir. Bu da dzenek iindeki tm havann alnmas ile salanr. Fakat gereki olarak baktmzda basn fark yaklak olarak 0.4-0.8 bardr [2].
2. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLERN VAKUMLAMA YNTEM LE RETM
2.1 Teori
22
MAKALE
2.1.1 Vakum Ynteminin Avantajlar
ekil 1: Vakumlama yntemi prensibi
Vakumla sktrma ynteminin dier sktrma mantna dayanan yntemlere gre avantajlar vardr. Mekanik sktrma yntemlerinde, bask homojen olarak dalmaz ve krlgan ara malzemenin zarar grmesine neden olabilir ya da baz blgelerde yeterince basn salanamadndan buralarda yeterli balanma meydana gelmez. Sktrlm ortamda en fazla basn, mekanik sktrma aparatlarnn olduu blgelere denk gelmektedir. Bu da bazen rn bozulmasn diye bu noktalara daha fazla takviye koymay gerektirir [2]. Vakumla sktrma ynteminde ise dzgn olarak dalm ve iindeki rnlerin zelliklerine bal olmayan bir bask kuvveti salanr. Bu zellii sayesinde vakum yntemini ok geni rn yelpazesinde kullanarak iyi bir ba salanr. Vakumun oluturduu ayn bask ile laminasyon daha ince ve hava boluu olmayan bir rn elde edilir. Atmosferik basncn kesintisiz olmas sayesinde de reinenin szmaya alt balant noktalarna bile basn uygulanr [2]. Vakumla sktrma ayn zamanda ortamdaki fazla reineyi de kontrol ederek, yksek elyaf-reine oran salar. Bu da yksek mukavemet/arlk oran ve reticiye dk maliyet demektir [2]. Bir baka nemli avantaj ise vakumla sktrma ynteminin basitlii ve ok eitli kalplarda kullanlabilmesidir. Unutulmamaldr ki, atmosfer sadece rn yzeyine bask yapmamaktadr, ayn zamanda rnn btnne bask yapp alt tarafnda kalbn basksna maruz kalmasn salamaktadr. Atmosferik basn rn zerinde eit bir ekilde bask uyguladndan, altta bulunan kalbn sadece rn yzeyinin bast yerin rn krleene kadar basnca kar koyabilecek gte olmas gerekir. Bu da dier yntemlerdeki gibi ekstra takviyeler gerektirmez [2].
2.2 Vakumla Sktrma Ynteminde Kullanlan Ekipmanlar
Vakumla sktrma ynteminde kullanlan ekipmanlar (ekil 2), hava geirmez dzenekler ve dzenein iinden havay vakumlayacak sistemler olarak ikiye ayrlr. Bu blmde bu yntemin ekipmanlarn inceleyeceiz. Bunlardan bazlar zel malzemeler bazlar ise genel olarak kullanlan malzemelerdir [2].
2.2.1 Vakum Pompalar
ekil 2: Vakum sistemi ekipmanlar
2.2.1.1 Vakum Basnc
Bu yntemin kalbi vakum pompalardr. Vakum pompas mekanik olarak hava kompresrleri ile benzerlik gsterir, fakat alma yn terstir. Bylece havann ortamdan emilmesi salanr ve atmosfere verilir. Vakum pompalar, vakum basn deerlerine, debisine veya gcne gre snflandrlrlar [2]. Tavsiye edilen vakum gc en fazla olan pompay kullanmaktr. Bu vakum seviyesi, olabilecek en byk sktrma basncn oluturmaldr. rnein 1 m2 lik bir
23
MAKALE
laminasyon iin 0.7 barlk vakum uygulamasnda 70 kPa lk bir basn ortaya kacaktr. Bu da tm laminasyon zerinde 7138 kg lk bir kuvvet uyguland anlamna gelir. Ayn basnla 3 m2 bir alanda vakum yaparsak bu kuvvet bu sefer 21414 kg lk deere ular [2].
2.2.1.2 Debi
2.2.1.3 Beygir Gc ve Performans
Pompa seiminde pompann birim zamanda tayaca hava hacminin de (genelde Litre/dak. ile llr) nemi vardr. Eer vakum sisteminde naylon, kalp, balantlar ve tesisat hava geirmez ise vakumda olabilecek maksimum deere ulalabilir. Ancak mkemmel bir vakum sistemi yaratmak, zellikle karmak ekilli ve byk bir sistem iin neredeyse imkanszdr. Bu nedenle pompann debisi arttka, istenilen ideal vakum koullarna yaklalr ve ufak tefek kaaklara ramen istenilen vakum deerlerine ulap gerekli bask kuvveti oluturulur. Ayn zamanda debisi yksek bir pompa ile istenilen vakum deerine daha hzl ulalr. Bu da kullanlan reinenin kullanm zamanlarn tutturabilmek iin nemli bir kriterdir [2]. Bir pompann beygir gc gereksinimi, o pompann yaplacak vakum ilemine gre ve ne kadar faydal olmas gerektiine gre bulunur. Pompa seerken beygir gc yerine maksimum vakum deeri ile debi deeri n planda tutulur. Belli bal ufak iler iin sadece maksimum vakum deeri ya da debi deeri belirleyici olabilir. Bu zamanlarda kk gl pompalar tercih edilir. Ancak genelde hem yksek vakum hem de debi zellii istendiinde, seilecek pompann gc de artar. rnein bir tekne atlyesinde vakum sistemi iin kullanlan pompalar ile 2 bg arasndadr [2].
ve kaln laminasyonun yapld durumlarda, 0.7 ile 0.95 bar civarlarnda vakum deerlerine sahip pompa yeterli bask basncna eriecektir. Eer retilen paralar 0.1m2lerde snrl kalyorsa, yksek basn deerli 30-60 litre/dak. lk bir pompa yeterlidir tabii kurulan sistem iyi izole edilmi ise. Buna ramen geni bir panel veya bir teknenin vakumu iin 280-300 litre/dak. lk pompalarla istenilen bak1} kuvveti yaratlabilir ve elyaf katlarnn reine ile daha iyi yapma yzeyi salanr. Genel olarak belirli bir vakumlama operasyonunda en iyi pompay semek iin, makul glerde alan bir pompann yeterli vakum deerlerine baklmal veya bask kuvvetine ulamas iin en yksek debili olan seilmelidir [2].
2.2.1.5 Pompa eitleri
2.2.1.4 Pompa Seimi
24
Kalbn ekli ve boyutu, yaplan laminasyonun ekli ve miktar, minimum pompa deerlerini belirler. Eer ince ve dz paneller imal ediliyorsa, 0.14-0.2 bar aras vakum deeri salayacak bir pompa seilebilir. Eer retilen panel 0.1 m2 civarnda ise 30-60 litre/dak. lk bir pompa yeterli olacaktr. Panel alan arttka, debi deeri de ayn oranda artacaktr. rnein 100 lt/dak. lk bir pompa 5m lik bir panel iin yeterli olacaktr. Daha byk iler iinse 250-300 lt/dak.lk pompalar gereklidir. Sistemde hava kaaklar iyi izole edilemez ise istenilen vakumu salamak iin daha kapasiteli bir pompaya ihtiya duyulur. Buna gre ne kadar hava geirmez bir sistem kurulursa, pompa o kadar kk seilebilir [2]. Eer kark ekilli bir kalpta daha fazla bask basncna ihtiya duyuluyorsa maksimum vakum deerli pompa seilebilir. Kvrml ya da ok paral kalplarda
Vakum pompalar piston, rotary vane, trbin, diyafram ve venturi prensibiyle alr. Bunlar pozitif ya da pozitif olmayan deplasmanl pompalar olabilir [2]. Pozitif deplasmanl vakum pompalar yalamal veya yalamasz olabilir. Yalamal pompalar yksek vakum basnlarnda alabilir, daha verimlidir ve mrleri yaszlara gre daha uzundur. Buna ramen yasz pompalar daha temizdir, az bakm ve takip gerektirir ve belirli deerlere kadar sistemi kolayca vakum altna alr. Pozitif deplasmanl pompa eitlerinden baz tipleri vakum yntemi iin yararldr, bunlar piston tip ve rotary vane tipli pompalardr, piston tipli pompalar rotary vane lere gre daha yksek vakum deerlerine karlar, yalnz bu beraberinde grlt ve titreimi de getirir. Rotary vane pompalar piston tipli pompalara gre daha az vakum yapabilir, fakat piston tipli pompalara gre birka avantaj bulunmaktadr. Bunlarn vakum deerleri birok vakum ilemine uygun sonular verir, ayn zamanda daha fazla havann dzenekten dar verilmesi salanr. Dier bir deile dzenekten hava daha abuk bir ekilde karlr ve bir ok kaa tolere etmi olarak sistemin istenilen vakum deerlerinde kalmas salanr. Rotary vane pompalarna ek olarak daha yumuak almalar, daha az gce ihtiya duymalar ve daha ucuz olmalar gsterilebilir [2]. Pozitif olmayan deplasman pompalar yksek debilere sahiptir, fakat birok vakumlama ilemi iin vakum basn deerleri dktr. Elektrik sprgesi pozitif olmayan pompa tiplerine rnektir [2]. Havayla alan vakum jeneratrleri basit ve ucuzdur. Venturi ekipmanlar hava kompresrlerinin salad hava sayesinde vakum yaratrlar. Tanabilir olmalar, ucuz olmalar ve kompresrlerin birok atlyede olmas sebebiyle birok kk lekli vakum ilemleri iin idealdir. Tek kademeli jeneratrlerin yksek vakum deerleri vardr fakat dk debide alarak vakumlama ileminin boyularn snrlarlar. rnein West Systems firmasna ait bir venturi vakum jeneratr 30 litre/dak. debide 0.7
barlk vakum retir. Bunlar bir atlyede bulunabilen en azndan 60litre/dak. lk debi de 4.2 barlk basn reten hava kompresrlerinde rahatlkla alr. ki kademeli jeneratrler ise pompalarla kyaslanabilecek llerde vakum retebilirler fakat bunlarn sistemini kurmak iin daha byk hava kompresrlerine ihtiya duyulur [2]. Kk apl imalatlarda st sama makinalar veya elektrik sprgeleri bile kullanlabilir. Eer kullanlm bir pompa ile ilem yaplmak isteniyorsa da pompann debi ve basn deerleri vakum ileminin ne apta yaplabilecei hakknda bir fikir verir. Unutulmamaldrki nemli olan pompann reine krleene kadar istenilen vakum deerlerini salamasdr ki bu ilem kullanlan sertletirici ve ortam scaklna bal olarak 8 ile 12 saat srer [2].
lietilen plastii vakum naylonu olarak kullanabiliriz. effaf bir naylon opak bir naylona gre tercih sebebidir, bylece laminasyonun krlenip krlenmediinin kontrol salanabilir. Daha yksek vakum ve scaklk deerlerinde ise zel retilmi vakum naylonlarnn kullanlmas gerekir. Genelde iyi izolasyon macunu ve iyi bir naylon kullanldnda daha kk pompaya ihtiya duyulur. Gerektii gibi yaplamayan izolasyonlar ya da hava kaana izin verilen malzemeler kullanldnda, gerekli vakum basncn elde etmek iin daha yksek kapasiteli pompalara ihtiya duyulacaktr [2].
MAKALE
2.2.2.4 Mastik Szdrmaz Macun
2.2.2 Vakum Ekipmanlar
2.2.2.1 Ayrc Kuma (Release Fabric)
Vakum sistemini oluturmak ve sisteme yardmc olmak iin eitli malzemeler kullanlr. Bunlar; Bu kuma reineye yapmad iin, laminasyon ile kuman zerinde bulunan ve sistemin havasnn emilmesinde kolaylk salayan hava alc kuman yapmasn nler. Fazla reine bu kuman zerine kar ve laminasyon krletikten sonra kumala beraber laminasyonun zerinden soyulur. Laminasyon yzeyinden ayrldktan sonra trtkl bir tabaka brakr bu da laminasyon zerine yaplacak ekstra balamalar iin yzey hazrl gerektirmez. Bu kuman birok eidi retilmektedir. Piyasada bunlar pil play, ayrc film ya da ayrc kuma olarak bilinir. Bunlarn ou yksek scaklklarda alabilecek ekilde ya da zerlerinden geebilecek reine miktarn kontrol edebilecek ekilde imal edilirler. Yksek basnl vakum sisteminin kullanld yava krleen reine sistemlerinde ya da ince laminasyonlarda delikli plastik film ayrc kuma ile birlikte kullanlabilir bu film reinenin laminasyon iinde tutulmasn salar [2]. Hava geirici kuma (breather, bleeder) havann dzenein iinden kollektre toplanmasn salayp ayn zamanda laminasyonla vakum naylonu arasnda ince bir hava tabakas kalmasn salar. Kuma hava geiini salarken fazla reinenin emilmesini de salar. Sineklik, uval bezi, cam elyaf ve yzme havuzlarndaki kaymaz rtler de kullanlabilir [2].
2.2.2.5 Tesisat
Vakum naylonu ile kalp evresindeki szdrmazl salamak iin, yaptrc zelliine sahip mastik izolasyon macunu kullanlr. Macunu ayn zamanda kollektr dzenee balamak iin ve dzenekte bir kaak olduu zaman kullanlabilir [2]. Vakum pompas ile dzenek arasnda hava geirmez bir tesisat sistemi kurulmaldr. Bu sayede vakum pompas ile dzenek iindeki tm hava emilerek dzenek iindeki hava basncnn drlmesi salanr. Basit bir sistem; hortum veya boru, kapan, ve tesisatn dzenee balanmasn salayan balant kanal ile oluturulur. ok ynl bir sistemde ise kontrol vanas ve vakum klapesi ile dzenek iindeki vakum deerlerinin kontrol altnda tutulmas salanr. Byk laminasyonlarda da sisteme birok balant yaplr ya da bu balantlar bir kollektrde toplanp tek bir pompaya ak salanr. Vakum altnda skmaya dayankl ve szdrmaz olan her trl boru vakum tesisatnda kullanlabilir [2]. Vakum hortumu ise zellikle vakum altnda almas iin dizayn edilmi zel bir hortumdur. Vakumlama zerine malzemeler satan zel firmalarda bu hortumlar balantlar, pompalar vakum ekipmanlar ile bulunabilir. Yksek maliyetlerinden dolay byle bir sistemi ancak geni lekli retimlerde kullanmak mantkldr. Dier laminasyonlarda ise telli hortumlar kullanlabilir, yalnz bunlarn ezilmeye kar dayankl olmas gereklidir ve krleme zamanna bal olarak vakum testinden geirilmelidir. Yeterli kalnla sahip yar rijid borularda tesisatta kullanlabilir, fakat bunlar ou zaman problem karrlar. Eer laminasyona n-krlenme uygulanacaksa, boru ya da hortumlarn scakla da dayankl olmas gereklidir. Oda scaklnda dayankl gzken plastik hortum ya da borular scaklk arttka yumuayabilir ve vakum altnda bzebilir. Rijid PVC ya da CPVC borular, dirsekleri, Tleri ve vanalar ile ideal bir sistem oluturulabilir. Bu malzemenin en byk avantaj kolayca her yerde bulunabilmesi, ucuz olmas ve kolay iiliidir.
25
2.2.2.2 Hava Geirici Kuma (Breather Material)
Vakum naylonu hemen hemen her zaman laminasyonun bir yzeyinin etrafna sarlarak sistemin hava izolasyonunu salar. Eer oda scaklnda 0.3 bardan az vakum basnc kullanlacaksa, 0.15 mm kalnlnda poGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
2.2.2.3 Vakum Naylonu
MAKALE
Byle bir sistem kk lekli retimler iin idealdir [2] Balant kanal; Vakum dzeneine tesisatn balanmasn salar. Piyasada bu i iin retilmi soketler mevcuttur ya da elimizdeki malzemeleri kullanarak da byle bir para imal edebiliriz. En basit soketlerden birisi de alt delik kupadr. Soket vakum dzeneinde bir kesik alarak zerine yerletirilir ve izolasyonu yaplr [2]. Kontrol vanalar; Vakum hattn oluturan tesisatn zerinde emilen hava debisini kontrol etmek zere debi kontrol vanas yerletirilir. Debi kontrol vanas hatta hava geiini kontrol etmek iindir, basn iin kullanlmaz. kinci bir vana olan basn ayar valfi ise dzenee bir Te ile balanarak sistemde kaak yaratp dzenein basn deerini ayarlar. Bu valf genelde debi kontrol vanas ile dzenek arasna balanr. En uygun balant ekli vanalarn dzenee yakn balanmasdr [2]. Tuzak dzenee en yakn noktaya konulmaldr. Tuzak vakum hatt tarafndan ekilen fazlalk, reinenin hatta birikmesini veya pompaya ulamasn nlemek amacyla kullanlr. Bir Te balants ile tek taraf krlenmi bir borunun sisteme balanmas ile sistemde tuzak oluturulabilir [2]. Vakum Geyci, vakum esnasnda laminasyonun krlenene kadar geen zaman iinde sistemin vakum basncn deerinin kontrol edilmesini salar. Genelde geyler 0-1 bar deeri okuyacak ekilde seilir. Geycin zerinden llen negatif basn, dzenek zerine atmosfer tarafndan uygulanan pozitif basnca eittir [2].
2.3 Vakum Uygulamalar
2.3.1 Dii kalpta Laminasyon Uygulamas
Byk ya da kk lekli profesyonel, amatr veya hobi amal retimlerde kullanlabilecek pratik bir sktrma yntemidir. Tekne inasnda, rzgar tnel kanatlarnda, mobilyada, mzik enstrmanlarnda, yar arabalar paralarnda veya model imalatnda vakum yntemi, tercih edilebilir bir yntemdir [2]. Bu blmde eitli vakumlama rnekleri anlatlacaktr. Bu rnekler vakumlamann temel prensiplerinin ortaya konmasn salayacaktr. Unutulmamaldrki bu rneklerden yararlanarak kendi vakum ekipmanlarn, kalplarn ve malzemelerini belirlememiz gerekir. Her durumda sonu olarak ayn mantk uygulanacaktr. Eer vakum yntemine veya reineye kar tecrbeli deilseniz nerilen, kk bir proje ile balayp reinenin ve vakumlamann karakteristiklerini kefetmektir. Ayn zamanda prosedrlerin srasn ve zamanlamasn da kefetmi oluruz [2]. Vakumlama ilemi iin ilk olarak dikkat edilecek husus, titiz bir hazrlk aamasndan geer. Balamadan nce btn ekipmanlarn altndan emin olunmas ge-
26
reklidir. zellikle de pompann gerekirse yalanp alr duruma getirilmesi lazmdr. Lamine edilecek elyaf ilk olarak konulaca yere uygun ekilde kesilmesi gerekir, daha sonra reine ile slatlmas ve kolayca kalba yerletirilmesi iin uygun bir yere konur. Daha sonra naylon, hava geirici kuma ve ayrc kuma kalba uygun olarak kesilir ve katlanp uygun bir yere konulur. Yzeyi plastikle kaplanm bir zemin oluturulup burada laminasyon ileminin yaplabilmesi iin uygun bir ortam salanr tercihen bu blm kalba yakn olmaldr [2]. lemin btn safhalar balamadan nce tekrar gzden geirilmelidir. Reineyi kullanacak kiiler muhakkak koruyucu eldiven kullanmaldr. Reine, ona eklenen sertletirici ve ortam scaklna gre maksimum alma zaman hesaplanmaldr. Unutulmamaldr ki bu alma zaman dahilinde laminasyon yaplabilmektedir. ekil 3de verilen rnekte, yar silindirik bir dii kalpta uygulama yaplacaktr [2]. kat araba vaks kalp yzeyine srlr, bu malzeme kalb rnden ayrmak iin kullanlr. Vaks laminasyonla ayrlmasn diye son kat parlatlr. Eer gerekli ise bir kat jelkot uygulanr ve krlemesi beklenir. Jelkot rnde przsz bir yzey brakacak ve elyafn print through ad verilen izlerinin gzkmesi nlenmi olacaktr. Hava kalmas muhtemel noktalar ise reine macunu ile doldurulup krlemesi beklenmelidir. Krlemi jelkot yzeyi su ile ykanr ve zmpara ile yzeyi temizlenir bylece reineden dolay oluan amine blush da kaldrlm olur. Sonra yzey kat havlu ile kurulanr. Amine blush kalrsa jelkot ile ilk kat arasndaki balarda problem yaratabilir. kntlar ve yzeyi bozuk ksmlar zmpara ile dzeltilmelidir ki laminasyon kalp zerine tamamyle yatrlabilsin. Mastik izolasyon band kalp evresine yaptrlr. Mastii yaptrrken sk bir ekilde bastrp yzeye yaptndan emin olunmaldr ve sonlar birbirlerinin zerine bindirilmeli bylece hibir kaaa izin verilmemelidir. Laminasyon ile bant arasna makul bir uzaklk braklp reine ile temas etmesi nlenmelidir ve zerinde kat koruyucu naylon sarlana kadar karlmamaldr. Reine bulam bir bant ile dzenei kapatmak neredeyse imkanszdr. Elyafn ilk kat kalpta yerini alr. Bu rnekte elyafa kalbn iinde reine srmek kolaydr. Fazla reine kalptan ekilmelidir bylece reine birikintileri nlenmi olur. lk reine karm hazrlandktan sonra prosesin tm sresi belirlenmi olur. Bu reine krlemeye balamadan nce sktrma vakumuna dzenein ulamas gerekir. Son elyaf kat da kalp zerine serilir ve reine srlr. Yine fazla reine ortamdan ekilir. Laminasyon ilemi tamamlandktan sonra eldivenler karlmaldr ki mastik banda veya naylona bulamasn. Ayrc kuma laminasyon zerine yerletirilir. Bunun sayesinde ilem bitip ayrc kuma kaldrldnda laminasyonun ileme hazr bir yzeyi olacaktr ve dzeGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
nekteki fazla epoksi de bu kuma sayesinde dar akacaktr. Eer bir kollektr kullanlacaksa, ayrc kuman zerine yerletirilecektir. Kollektr laminasyonun tepesine yerletirildikten sonra manifold altndaki plaka basncn dalmasn salayacak ve bylece laminasyonun zerinde basn dmesine olanak vermeyecektir. Birok ilemde kollektre gerek duyulmaz . Hava geirici kuma kollektr gibi davranp laminasyon zerinde vakumsuz blge brakmaz. Bu kuma ayn zamanda fazla reineyi de emer. Hava geirici kuma laminasyon ve kollektrn zerine kaplanr. Burada resimde hava kabarckl kuma tr kullanlmtr. Kabarcklarn yanndaki boluklar kollektre doru hava kanalcklar oluturur. Vakum naylonu ile laminasyon kaplanr ve mastik banda yaptrlr. Bu ileme keden balanr ve mastik zerindeki kat koruyucu sklr. Bir yandan koruyucu sklrken dier yandan naylonda mastik zerine bastrlarak yaptrlr bylece naylonda krklklarn olumas nlenir. Naylon evresi kalp evresinden fazla olduu iin dzenek tamamen izole edildikten sonra fazla naylon katlanmaldr. Naylonu keserken kalp yzeyini dikkate almak gerekir derin bir kalp sz konusu ise ona gre fazlalk braklmaldr ki vakum verildiinde naylon tm yzeylere basabilsin. Fazlalk naylonlar mastik ile birbirlerine yaptrlabilir. Bylece naylon evresinde komple bir hava geirmezlii salanm olur. Bu prosedr kalbn evresindeki tm naylona uygulanmaldr. Vakum hatt Naylona balanr. Bu rnekte kollektr kullanlmaktadr. Naylon zerinde delik almak suretiyle kollektrn ucu yaklak 15mm karlarak vakum hattna balanr. Daha sonra naylon etrafna mastik ile yaptrlr. Eer vakum kanal kullanlacaksa bu laminasyonun hemen hemen ortasna konulmaldr. Geni paralarda bazen birden ok kanal balants gerekebilir. Vakum pompas altrlp vana alr ve dzenekten hava ekilmeye balanr. Eer gerekirse vakum geici olarak durdurulur ve naylon dzeltilir. Havann tamamna yakn dzenei terk ettiinde, dzenek zerinde kalp kenarlarnda ve kollektr balantsnda hava kaa olup olmad kontrol edilir. Eer kaak var ise mastik bant ile izole edilir. Dzenek zerinde bir delik alarak vakum geyci yerletirilir. Hafif bir tslama sesi ile vakumun geyten hava ektii anlalr. Gey dzenein ortasna vakumun ekildii hattn mmkn olduunca uzana konmaldr. Krleme anna kadar vakum basnc kontrol altnda tutulmaldr. Krlemeden emin olunduktan sonra vakum kapatlabilir.
MAKALE
KAYNAKLAR
ekil 3. Vakum admlar
an GEN, 1974 ylnda zmitte dodu. stanbul Teknik niversitesi Gemi naat Blmnden 1997 ylnda Gemi naat ve Makinalar Mhendisi olarak mezun oldu. Halen Sirena Marine Denizcilik San. ve Tic. A.. firmasnda grev yapmaktadr. A.Armaan ARICI, 1972 ylnda dodu. Yldz Teknik niversitesi Makina Mhendislii Blmnden 1994 ylnda mezun oldu. Halen Kocaeli niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr.
ZGEM
1.Yurdda, ., Afar, E., CTP Teknolojisi, 4. basm, Cam Elyaf, 8-44, 2000 2.West Systems, Vacuum Bagging Techniques, Gougeon Brothers, 1-31, 1993
27
MAKALE
YAT MALATINDA KULLANILAN CTP MALZEME VE BLM III: nfzyon Yntemi

MALAT YNTEMLER
1.GR
Bilim ve teknolojinin byk bir hzla ilerledii gnmzde her geen gn yeni ve stn zelliklere sahip malzeme ihtiyac ortaya kmaktadr. Bu ihtiyalar kompozit malzemelerin gelitirilmesi iin itici g olmutur. Son yllarda elyaf takviyeli polimer matrisli kompozit malzemelerin retimi ve havaclk, savunma, ev aletleri ve i ekipmanlar, yap sektr, gda sektr, korozyon dayanml rnler, elektrik ve elektronik, denizcilik, otomotiv gibi ok eitli endstriyel alanlarda kullanm olduka artmtr. Bu alanlarda kullanlan kompozit malzemelerde, tketim ve sat miktarlar asndan, en geni lde kullanlan takviye malzemesi cam elyafdr. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (CTP) retim yntemlerinden el yatrmas, vakumlama ve infzyon yntemleri imalat aamasnda en ok kullanlan yntemler olup dier yntemlere de temel tekil etmektedir [1]. Toplam drt blmden oluan bu almann CTP ile ilgili ksa bilgiler verilip bunlarn yukarda belirtilen imalat yntemi anlatlm ve bu yntemlerle elde edilen CTP paralarna uygulanan mekanik zellik deneylerinin sonular karlatrlmtr. Bu blmde infzyon yntemi anlatlmtr.
2. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLERN NFZYON YNTEM LE RETM
28
Kompozit imalatnda kullanlan RTM (Resin Transfer Moulding - Reine Transfer Kalplama) ynteminin bir alt kolu olan infzyon yntemi 1980li yllardan beri bata ABD olmak zere tm dnyada, farkl sanayi dallarnda uygulanmakta olan bir kompozit imalat yntemidir. Vakumlanm ortam ierisinde reinenin ilerlemesi prensibiyle alan bu yntemde, imalat hazrlklar tamamlanm rnn el demeden retimi amalanmaktadr. nfzyon ynteminde kullanlan malzemeler, bir nceki vakumlama konusunda bahsi geen malzeme ve ekipmanlarla ayndr. nfzyon ynteminin kullanlan dier kompozit imalat yntemlerine gre baz avantajlar vardr. Bu avantajlar u ekilde sayabiliriz; a) Dk reine / elyaf karm oran, El yatrmas yntemindeki %70 reine %30 elyaf kullanm oran, infzyon ynteminde tam tersine dnp, %70 elyaf %30 reine kullanm orann vermektedir. Bu da malzeme yapsnn daha salam olmasna ve malzemenin daha uzun mrl kullanmna olanak salar. b) Tutarl reine kullanm, nfzyon ynteminde harcanan reine miktar, ayn artlar altnda retilen her rnde iin ayndr. El yatrmasnda olduu gibi kiilere bal farkl malzeme tketimi olmamaktadr.
c) Homojen rn eldesi, nfzyonla rn eldesinde reinenin elyaf yzeyine dalm ve emilimi ayn miktarda olduundan reine birikmeleri veya elyaf katlanmalar meydana gelmez bu da malzemenin yapsnda ve grntsnde homojenlik salar. d) Temiz imalat, Vakum naylonuyla zeri kapatlm olan elyaf katlarna reine ilavesi naylonun altndan boru yardm ile yapldndan, rn yzeyine ve evreye reine bulamas gereklemez, reinenin ve tepkime sonucunda rn yzeyinde oluan gazlarn da etrafa yaylmas engellenir. nfzyon ynteminin genel sistemi ayn olmakla beraber uygulama yollar farkllklar gsterebilmektedir. Sistemin en genel tanmyla; kapal ortam iinde reinenin vakum deliine doru ilerlemesi olan infzyonun genel grnm ekil 1deki gibidir.
MAKALE
ekil 3. Etrafndan vakumlanp reinenin ortadan verildii infzyon sistemi ekil 4de ise ayn rn farkl bir yolla imal edilmektedir. Bu sefer vakum ve reine hatlar karlkl olarak yerletirilmi ve rn imalat bu ekilde yaplmaktadr.
ekil 1: nfzyonun genel grnm nfzyon yntemi drt blmden oluur: Vakum pompas, vakum tank (reine toplama tank), kalp ve reine kovas (ekil 2). Bu drt blmn balantlar ve ekilleri deiebilir ancak genel sistem mant hep ayndr [2].
ekil 4: Vakum ve reine hatlarnn karlkl yerletirildii infzyon sistemi Sonu olarak iki biimde de rn infzyonu yaplmakta, rnlerin infzyon biimleri farkl olmasna ramen infzyon ynteminin ana prensibi ayn kalmaktadr.
ekil 2: nfzyon genel sistemi ekil 3de etrafndan vakumlanp ortasndan reine verilen bir rn imalat grlmektedir.
2.1 nfzyon Uygulamas
nfzyon ile rn imalatn aada ki gibi 6 blmde inceleyebiliriz. Bunlar, 1. Kalp hazrl yaplr, elyaf kullanlacak ise kpkler hazrlanr. 2. Reine ve Vakum Hatlar, kalbn evresine gre reine hatlar ve vakum hatlar ayarlanr, infzyon macunu kalbn etrafn evreleyecek ekilde yaptrlr ve vakum tanklar hatlara balanr.
29
MAKALE
30
3. Torbalama, Vakum torbas kalp zerine yeterli derecede bask yapabilmesi iin kalba gre kesilir, zellikle derin kalplarda elyaf yzeyine tam olarak basmas gerektiinden derinlik hesaba katlarak kesilmelidir. Kesildikten sonra infzyon macunu ile kalp etrafna szdrmaz ekilde yaptrlr. 4. Vakumlama, infzyon dzeneine vakum gstergesi balanr ve vakum pompas alr. Vakum torbasnda kaak olup olmad vakum gstergesi ve kaak dedektr ile kontrol edilir. 5. nfzyon Hazrl, Reine geiini salayacak portlar dzenek zerine balanr. Gerekli reine miktar hazrlanr, bu miktar hazrlanrken hortum iinde kalacak reine de hesap edilmelidir. Reineye gerekli katk maddeleri eklenir ve kartrlr. 6. nfzyon, Hortumlar portlara taklarak reine akna balanr, ilem esnasnda gerekirse vakum tanklar boaltlr ve vakum geycinde vakum deerini ayarlayp reinenin vakumla dzenekte bask halinde kalmas salanr [2]. ekil 5 ve 6da bir infzyon ileminin nasl yapld anlatlmtr [3]. Kalp kontrol edilir, temizlenir. Kalp ayrc uygulanr. Yzeye kullanlacak ortama uygun biimde jelkot seilir, pskrtme veya fra olarak uygulanr. st ste takviye malzemeleri koyulur, aralarna kaymamalar iin yaptrc pskrtlr. Yukardaki resimde takviye malzemesi olarak Karbon Elyaf kullanlmaktadr. Takviye malzemelerin kenarlar krplr, kesilir. Kalbn d evresine szdrmaz bant yaptrlr. ift tarafl bant yaptrlr. Polietilen Spiral Sarma, bu ift tarafl bantn zerine yaptrlarak kalbn evresi dnlr. Peel Ply (soyma kuma) tm kalp zerine yaylarak, serilir. Peel Ply kuma spiral sarma zerinden kesilir. Daha sonra sprey yaptrc ile takviye malzemelerinin zerine yaptrlr. Sprey yaptrc her koulda olabilecek en az miktarda kullanlmaldr. Spiral Sarmay kapatacak kadar soyma kuma eritleri kesilir ve spiral sarmann zerine sprey ile yaptrlarak kapatlr. Bu ilem soyma kuma ile vakum hatt arasndaki vakum srekliliini salamak iin yaplr. Bu eritlerin ve soyma kumann btnnn de szdrmaz bant zerine tamamasna dikkat edilmelidir. Aksi halde torba uygulamas srasnda kaaklara sebebiyet verilebilir. Tm Spiral Sarmann evreledii alann i ksmn kaplayacak biimde Mesh (reine yaylma a) kesilir. Soyma Kumann zerine yaptrlr, az miktarda bindirme olabilir. nceden tasarlanm reine ak hatlarn oluturmak iin reine ak hatlar bu meshin zerine yerletirilir. Kalp bykse bu reine hatlar bant ile mesh zerine sabitlenir.
ekil 5. nfzyon admlar

nceden kalp yzey alannn %30 - %40 fazlas (kalbn karmaklna bal olarak) kesilmi olan vakum torbas ile torbalama ilemine balanr. Vakumlama hatlar (Spiral sarma) zerinde torbann ilk yaptrlaca kritik noktalar nceden tespit edilir. Bu noktalarda szdrmaz bantn zerindeki koruyucu film kaldrlarak (10-15 cm genilikte) torba szdrmaz bantn zerine yaptrlr. Bu kritik noktalar arasnda kalan blgede torba bol braklmaldr. Daha sonra bu arada kalan blgelerde belli noktalarda torbaya pile verilir. Pile verilirken, pilenin i ksm szdrmaz bant ile dnlr. Pilenin her iki tarafnda yer alan szdrmaz bantlar birbirlerine ve ana ereve szdrmaz bant hattna yaptrlr. Teorik olarak tarifi zor olan bu ilem tecrbe kazanldka hzl biimde gerekleebilir. Kalp evresi boyunca dolaan Polietilen Spiral Sarmann her iki ucu bir araya getirilir ve T balantnn ucuna da hortum balanr. Hortum ile gelen vakum hattnn etrafn szdrmaz bant ile kapatlr. zerine vakum torbas rtlr ve yaptrlr. Hortumu, vakum tankna balanr. Bylece vakum srasnda borudan gelebilecek reine pompaya ulamadan yakalanabilir. Reine Ak hatlarnn ucuna hortum taklr. Torbadan k noktalarnda hortumlarn dna szdrmaz bant sarlyor ve pileli biimde torbann dna kartlr. Tm bu reine girii iin hortumun darda
ekil 6: nfzyon admlar (devam)
kalan ular klemplerle sklr. Daha sonra vakum, vakum tama tankna balanr. Vakum torbasnn kalp zerinde bzld ekil zerinde rahatlkla grlr. Hortumu kardktan sonra derse (manometre) kaak olduu anlalr. Daha sonra infzyon tipi vinilester reine (bu uygulama da Karbon Elyafla takviye olduu iin kullanld) veya infzyon tipi Polyester reine ierisine gerekli miktarda hzlandrc ve ardndan sertletirici eklenior ve kartrlr. Hortumdan oluturulan reine besleme hatlar kovann iine yerletirilir. nceden tasarlanm ak emasna (Not: prensip olarak, vakumun tm kalp evresi boyunca uygulanmas, reine aknn da merkezden evreye doru yaplmas tavsiye edilmektedir) gre, ilk reine besleme hattnn (hortumun) klempi alr. lk alacak hat en ortada yer alan hat olmaldr. Vinilester veya polyester reine kalp iinde yaylmaya balar. Kalbn iinde reine dier reine ak hatlarna ulatnda, o hatlarn klempi alarak o reine beslemelerinden de besleme salanr. nceden alan ilk hat veya hatlar klemp ile kapatlr. Kalp her noktas reine ile slanana kadar operasyona bu ekilde devam edilir. En son kalbn ke noktalar slanr. Tm noktalar slandktan sonra tm reine besleme hatlar klemp ile kapatlr. Para, vakum altnda tamamen sertleene kadar tutulur. Szdrmaz bant ayrlarak, nce torba kalptan sklr, sonra soyma kuma ve spiral para zerinde ekilir. Reine ak hatlar temizlenir. Vinilester- karbon fiber infzyon rn hazrdr. Bu rn istek zerine cam elyaf takviyeli polyester olarak da elde edebilir.
MAKALE
KAYNAKLAR
8-44, 2000
1. Yurdda, ., Afar, E., CTP Teknolojisi, 4. basm, Cam Elyaf, 2. Fiberglast, Vacuum Infusion-The Equipment and Process of 3. nfzyon Uygulamas, Poliya Polyester ve Yard. Mad. San.,1-
Resin Infusion Brochure, , (Ziyaret Tarihi: 10 Mart 2006) 5,(2005)
ZGEM
versitesi Gemi naat Blmnden 1997 ylnda Gemi naat ve MaSan. ve Tic. A.. firmasnda grev yapmaktadr.
kinalar Mhendisi olarak mezun oldu. Halen Sirena Marine Denizcilik A.Armaan ARICI, 1972 ylnda dodu. Yldz Teknik niversi-
tesi Makina Mhendislii Blmnden 1994 ylnda mezun oldu. Halen lmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr.
31
MAKALE
YAT MALATINDA KULLANILAN CTP MALZEME VE BLM IV: Yntemlerin Deneysel Karlatrlmas
MALAT YNTEMLER
1.GR
Bilim ve teknolojinin byk bir hzla ilerledii gnmzde her geen gn yeni ve stn zelliklere sahip malzeme ihtiyac ortaya kmaktadr. Bu ihtiyalar kompozit malzemelerin gelitirilmesi iin itici g olmutur. Son yllarda elyaf takviyeli polimer matrisli kompozit malzemelerin retimi ve havaclk, savunma, ev aletleri ve i ekipmanlar, yap sektr, gda sektr, korozyon dayanml rnler, elektrik ve elektronik, denizcilik, otomotiv gibi ok eitli endstriyel alanlarda kullanm olduka artmtr. Bu alanlarda kullanlan kompozit malzemelerde, tketim ve sat miktarlar asndan, en geni lde kullanlan takviye malzemesi cam elyafdr. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (CTP) retim yntemlerinden el yatrmas, vakumlama ve infzyon yntemleri imalat aamasnda en ok kullanlan yntemler olup dier yntemlere de temel tekil etmektedir [1]. Toplam drt blmden oluan bu almann CTP ile ilgili ksa bilgiler verilip bunlarn yukarda belirtilen imalat yntemi anlatlm ve bu yntemlerle elde edilen CTP paralarna uygulanan mekanik zellik deneylerinin sonular karlatrlmtr. Bu blmde el yatrma, vakumlama ve infzyon yntemleriyle retilen CTP malzemelerin mekanik zellikleri karlatrlmtr.
2. DENEYSEL ALIMALAR 2.1 Malzeme

Deneylerde test edilen olan cam elyaf takviyeli vinilester reine matrisli kompozit malzemeler Numarine Denizcilik A.. firmasnda el yatrmas, vakumlama ve vakum infzyon yntemleriyle retilmitir. Matris olarak Reichold Dion 1053 marka vinilester reine, takviye olarak da Metyx firmasnn 710 ve 940 gr/m2lik 0/90 ynl dikili cam elyaflar kullanlmtr. Deneyde el yatrma yntemi ile %30 Cam elyaf, %70 reine arlk oranndan balayarak Cam elyafn %5 arttrp Reineyi ise %5 drerek 9 eit numune; vakum yntemi ile %50 reine ve %50 cam elyaf, %40 reine ve %60 elyaf, %30 reine ve %70 elyaf kombinasyonlu 3 eit numune; infzyon yntemi ile ise de %30 reine ve %70 elyaf ile %20 reine kombinasyonlu 500x500x4 mm.lik plakalar testler iin retilmitir. Elde edilen kompozit plakalara ait bilgiler Tablo 1de verilmitir. retime balamadan nce infzyon ve vakum yntemleri iin tasarlanan reine elyaf kombinasyonlar el yatrmasnda kullanlacaklarla ayn idi. Ancak iki yntemde de srekli vakum altnda kaldndan reine miktarlarnn kontrol edilebilirlii azalm ve sadece Tablo 2 ve 3deki oranlarda retim salanmtr. El yatrmas ynteminde ise 80/20lik elyaf/reine orannda son elyaf kat slanmad iin deneyler yaplamamtr.
2.2 Kompozit Plaka retimleri
32
Tablo 1: El yatrma ynteminde kullanlan malzemeler

Plaka No 1 2 El Yatrma Yntemi iin Kullanlan Malzemeler ve rn Detaylar Elyaf-Reine Oran %32-%68 %37-%63 Elyaf Katlar (gr/m3) 940/710 940/940 Elyaf Arl(gr) 421,9 485,4 Laminasyon Arl (gr) 1316,8 1322,9
2.4.2 Darbe Deneyi
MAKALE
3 4 5 6 7 8 9
%40-%60 %48-%52 %52-%48 %59-%41 %63-%37 %65-%35 %71-%29
940/940/710 710/710/940/940 710/940/940/940/940 940/940/940/940/940/710 940/940/940/940/940 940/940/940/940 940/940/940
626,2 714,8 863,4 974
1483,3 1503,6 1655,9 1643,2
Darbe deneylerinde kullanlan numuneler EN ISO 179-1 standardna uygun olarak hazrlanmtr (ekil 2). lgili yntem iin belirtilen her oran grubundan 5er adet hazrlanan entiksiz numuneler 7.5 Joule kapasiteli deney sisteminde ekicin geni yzeyine etki ettirilmesiyle gerekletirilmitir.
1110,4 1219,8 1407,4
1759,6 1881,2
1976,8
Tablo 2: Vakum ynteminde kullanlan malzemeler

Plaka No 4 5 6 7 Vakum Yntemi iin Kullanlan Malzemeler ve rn Detaylar Elyaf-Reine Oran %50-%50 %60-%40 %70-%30 %80-%20 940/940/940 Elyaf Katlar (gr/m3) Elyaf Arl(gr) 677,5 841 Laminasyon Arl (gr) 1401,8 1355
2.4.3 Eme Deneyi
ekil 2: Darbe deneyi iin kullanlacak para boyutlar
710/710/940/940 940/940/940/940/710 940/940/940/940
1042,3
Tablo 3: nfzyon ynteminde kullanlan malzemeler

Plaka No 8 9 nfzyon Yntemi iin Kullanlan Malzemeler ve rn Detaylar Elyaf-Reine Oran %70-%30 %80-%20 940/940/940/940/940 Elyaf Katlar (gr/m3) Elyaf Arl(gr) 1201,7 1413,8 Laminasyon Arl (gr) 1643,8 1862,6
1117,5
1481,2
1395,3
Eme deneylerinde kullanlan numuneler EN ISO 178 standardna uygun olarak hazrlanmtr (ekil 3). lgili yntem iin belirtilen her oran grubundan 3er adet hazrlanan numunelele Instron 4411 Test Cihaz kullanlarak eme deneyi yaplmtr.
2.3 Grsel nceleme
940/940/940/940/940/710
2.4 Mekanik nceleme 2.4.1 ekme Deneyi
Farkl reine elyaf oranlarnda retilen kompozit paralarn boyut kararllklarn vb. irdeleyecek kesit ve yzey grnmleri ile ayrca ekme deneyi sonrasnda ortaya kan krlma yzeyleri incelenmitir.
2.4.4 Krlma Yzeylerinin ncelenmesi
ekil 3: Eme deneyi iin kullanlacak para boyutlar
ekme deneyinde kullanlan numuneler EN ISO 527-5 standardna uygun olarak hazrlanmtr (ekil 1). lgili yntem iin belirtilen her oran grubu iin 5er adet hazrlanan numuneler Dartec Universal Test Cihaznda 2.5 mm/dak hzla ekilmitir.
3. DENEYSEL SONULAR ve DEERLENDRME
Yaplan ekme testleri sonucunda elde edilen krlm paralarn krlma yzeyleri incelenmitir. Krlmay salayan hatalar ortaya konurken paralarn interlaminar balar, elyaflarn slaklk durumlar, gevrek ya da snek olular gz nne alnmtr. El yatrmas ile retilen yksek reine oranl kompozit plakalarda rn yzeyleri amorf bir yap sergilemektedir. Bunun nedeni fazla reinenin btn yzeye homojen datlamamasndan kaynaklanmaktadr. Bu durum her ne kadar alanlarn kontrol altnda olsa da, reine jelleene kadar reinenin akkanlk zelliini srdrdnden yzeylerde kararl bir yap salanamamasndan kaynaklanmaktadr. Ayn ekilde reine miktarlarnn az olduu durumlarda da kuru kalan ksmla ya ksm ara33
ekil 1: ekme iin hazrlanan para boyutlar

MAKALE
snda yzey farkll olumaktadr. Dolaysyla bu kararszlk rnn boyutlarn da etkilemektedir. Alnan kesitlerde ayn rn zerinde eitli kalnlklarla karlalmaktadr (ekil 4-a). El yatrmas ile elde edilen rnlerde karlalan bir dier sorun ise retim esnasnda ortaya kan hava baloncuklardr (ekil 4-b). Reinenin elyaf zerine uygulanmas srasnda rulo ile bastrlp muntazam bir ekilde katmanlar arasnda kalan havann alnmas gerekir. Bu kusur ileride delaminasyon problemine (ekil 4-c) ve matriste oluan sreksizlikten dolay mukavemet deerlerinin azalmasna neden olacaktr.
Vakum ve infzyon yntemlerinde ise, imalat ilemi bir bask altnda yapldndan hava boluklarna ok az miktarlarda rastlanmaktadr. zellikle soyma kuma ile imal edilen rnlerde ikincil ilemler iin yzey temizlii gerekmemektedir. Reine oran da elyafn emebilecei boyutlarda olduundan fazla reine yine vakum sayesinde dar atlarak daha dzgn bir yzey ve el yatrmasnda elde edilen rnlere gre daha kararl bir boyut yaps gzlenir (ekil 5). a b ekil 6: ekme deneyi sonular malat yntemlerinin, darbe ve eme deneyi sonularna gre karlatrmal grafikleri ekil 7 ve 8de srasyla verilmitir.
b c ekil 4: a) Kesitte kalnlk deiimi b) Yap iinde oluan hava kabarcklar c) Delaminasyon
artt gzlenmitir (ekil 6). Ancak farkl yntemle elde edilmi kompozit numunelerin ekme dayanmlar arasnda farkllklar mevcuttur. Bu farklln en nemli sebebi ise matris ile takviye eleman arasndaki balardr. Bu iki malzeme arasndaki ba yapma yzeyi ile gerekleir, malzemeler birbirine ne kadar iyi balanrsa ve yapma yzeylerinde kesiklik gzlenmez ise elde edilen rnlerin mukavemet deerleri de o kadar iyi kar. Sonular yntem bazna indirgediimizde en iyi sonucu infzyon yntemi ile elde ederiz. Bu sonucun en byk sebebi ise elyaf ile reine arasndaki interlaminar balarn kuvvetli olmasdr. Dier yntemlerden biri olan el yatrmasnda ise durum biraz kritiktir. Sebebi ise matris iinde gzlenen hava kabarcklardr. Matris iinde sreksizlik oluturarak yk altnda atlak oluum blgesi olarak hasar mekanizmasnda nemli rol oynar. nfzyon ve vakum yntemlerinin en byk avantaj kompozit yap iindeki havann dar atlmasdr [2-5].
(a) ve (b) vakum yntemindeki kesit ve yzey grnmn, (c) ve (d) ise infzyon yntemindeki kesit ve yzey grnmn gstermektedir. Takviyeler, kompozit yapda mukavemet deerleri yksek olan malzemeler olduundan ekme deney sonularnda grld zere takviye elemanlarnn kompozit malzeme iindeki oran arttka ekme dayanmlarnn da
34
ekil 5:
ekil 7: Darbe deneyi sonular

ekme deneyi sonrasnda elde edilen krlma yzeyleri, matris ve elyaf arasndaki arayzey zelliklerinin yntemlerde elde edilen mekanik deerler zerine olan etkinliini gstermektedir. ekil 9-ada verilen el yatrma yntemi paralar iin matrisin elyaf iyi slatmamas nedeniyle arayzey zelliklerinin iyi olmad ve olduka uzun elyaf liflerinin olutuu grlmtr. ekil 9-cde verilen infzyon yntemi paralarnda ise, matris ile elyaf arasndaki ban ok daha iyi olmas nedeniyle elyafn matristen ayrlmad bylece benzer anlamda uzun elyaf liflerinin grlmedii anlalmtr. ekil 9-bde verilen vakum yntemi paralar her iki tip krlma karakteristii gstermitir. a b c
ekil 8: Eme deneyi sonular
ekil 9: ekme deneyi krlma yzeyleri a) el yatrma b) vakum c) infzyon nfzyon ynteminde, reine elyaf iine iyi bir ekilde nfus ettiinden, vakum basnc altnda elde edilen rnlerin ekme ve darbe deney sonular, dier yntemlere gre daha iyi zellikler gstermitir. Yalnz burada dikkat edilmesi gereken husus, sistematik bir yntem olan infzyonda hatay en aza indirecek nlemlerin alnmas gerekir. Yaplan rneklerde laminasyonun alabilecei en yksek reine miktarnn %70 olduu grlmtr, fakat esas sorun bu deil bunun altnda kald zamanlarda ortaya kabilecek problemlerdir. nfzyonun en byk handikaplarndan birisi yntem baladktan sonra prosese %100 hakim olunamamasdr. retilen paralardan ve deney sonularndan anlalaca gibi, ufak reine kayplarnda delaminasyon ve mukavemet deerlerinde azalmayla beraber yzey kalitesinde de gzle grlr bir dle karlalmaktadr. Yntem gerektii gibi uygulandnda alnan sonu tatmin edicidir. Vakum ynteminde ise kontrol argmanlar infzyona gre daha azdr. Vakum yntemi iin el yatrmas ile infzyonun ara yntemi diyebiliriz. Burada da hem iinin yetenei hem de sistemin dzgn ileyii etkendir. Testlerden grlen ideal elyaf karm oran %50 ile %60 arasndadr. Hem yzey kalitesi hem de mukavemet deerleri
KAYNAKLAR
8-44, 2000
gz nne alnarak bu dnce belirtilmitir. Mukavemet deerlerinden de anlalaca gibi bu yntem, el yatrmasndan infzyona geite ara bir yntem olmutur. Ancak infzyon yntemi daha da yaygnlamaya baladnda yerini tamamen infzyona brakacaktr. Her iki yntem de seri imalat mant ile alan firmalar iin uygundur. El yatrma yntemi iin de tm laminasyon yntemlerinin atas diyebiliriz. Dier iki ynteme gre baz dezavantajlar olmasna ramen basit yaps sebebiyle gnmzde en ok tercih edilen yntemdir. zellikle kalp ve prototip retimlerde tercih sebebidir. malatn kalitesi bal bana uygulayana baldr. Dikkatli ve sabrl bir ekilde imalat yapldnda tatminkar sonular alnabilir. 4. SONU Gelimekte olan cam elyaf takviyeli plastik teknolojisinde ana yntemler olarak kabul edilen el yatrmas, vakum ve infzyon yntemlerinin deneysel karlatrlmalar sonucunda dnyada da son zamanlarda kullanm artan infzyon ynteminin deney sonularna gre en iyi deerler verdii ortaya kmtr. Bir elyaf takviye ve reine matrisi kombinasyonunda yklerin matris tarafndan datld ve takviye tarafndan karland dnlrse, deneylerde de grld zere elyaf takviyelerinin oran arttka kompozit malzemeninde mukavemet zelliklerinin ayn oranda artt gzlemlenmitir. Fakat burada gzden kaan nokta udur, gerektii kadar reine kullanldnda kompozitin istenilen performanslarda alaca gz nne alnmaldr. Sz geen yntemlerden sras ile bu balanty en iyi salayanlar infzyon, vakum ve el yatrmas yntemleridir.
1.Yurdda, ., Afar, E., CTP Teknolojisi, 4. basm, Cam Elyaf, 2.Schofield, R., The importance of thickness in Single-Skin La-
MAKALE
minates, Professional Boatbuilder Magazine, 51, 85-94, (1998) gazine, 59, 30-42, (1999) nies, 51-146, (2000)
3.Pfund, B., Fiber-to-Resin Ratios, Professional Boatbuilder Ma4.Gdoutos, E., E, Pilakoutas, K., Rodopoulos, C., A., Failure
Analysis of Industrial Composite Materials, Mc Graw-Hill Compatroduction, John Wiley & Sons INC., 520-532, (1999) 5.Callister, W., D., Jr.., Materials Science and Engineering An In-
ZGEM
versitesi Gemi naat Blmnden 1997 ylnda Gemi naat ve MaSan. ve Tic. A.. firmasnda grev yapmaktadr. A.Armaan ARICI, 1972 ylnda dodu. Yldz Teknik niversi-
kinalar Mhendisi olarak mezun oldu. Halen Sirena Marine Denizcilik tesi Makina Mhendislii Blmnden 1994 ylnda mezun oldu. Halen lmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr.
35
GR
Basit Kapal Kalp Enjeksiyon Yntemi ( L-RTM )

B. Serta SERBEST1, Ergun BNBR2
Teknolojik ve bilimsel gelimelere bal olarak her geen gn yeni malzemeler ve retim teknikleriyle karlayoruz. Buna bal olarak gerekletirilecek retimlerde bir dizi seim yapmamz gerekiyor. reticiler hem kendi koullarn (yatrm, personel, maliyet vb.) hem de mterisinin isteklerini (fiyat, teslim sresi, kalite vb.) dikkate alarak malzeme ve retim yntemine karar verirler. CTP endstrisi El yatrmas metodu ile balam ve ilk gereksinimleri karladktan sonra, daha hzl retim hedeflenerek elyaf ve reinenin birlikte sprey edildii Spray-Up metodu gelitirilmitir. zellikle otomotiv endstrisinin yksek kalitede rn alnabilen ve seri retime uygun yntemlere olan gereksinimi bu alanda kullanlmas amalanan rnlerin ve retim yntemlerinin gelitirilmesine yardmc olmutur. CTP rnlerinde otomotiv endstrisinde kullanlmaya balanmas polimerik kompozit retiminde ileri retim yntemlerinin ortaya kmasn salamtr. RTM zellikle de L(Light) - RTM, lkemizde ve dnyada giderek yaygnln arttran ve geleneksel retim yntemlerine gl bir alternatif olarak domu polimerik kompozit retim yntemlerinden biridir. Trkiye de zellikle son yllarda dzenlenen eitimler ve seminerlerle L-RTM uygulamalar dikkate deer bir dzeye ulamtr. Bu seviyeye ulalmasnda L-RTM nin reticiye salad avantajlar ve rekabet ortam nemli bir rol oynamtr. Bu avantajlardan bazlar unlardr : Seri retime uygunluk, Atk miktarnn dkl, Para boyutlarndaki yksek hassasiyet, ki yzeyi parlak ve jelkotlu rn alabilme olana, Nve malzemeler kullanlarak sandvi rn yapabilme olana, ilik problemlerinin azaltlmas, Geleneksel yntemlerden daha salkl retim olana, Kark yapdaki kalplardan rn alabilme olana, i saln gzetmesi.
1. Gemi naat ve Gemi Mak. Mh. 2. Y. naat Mh.
L-RTM Kalb Ve Kullanlan Malzemeler
L-RTM ynteminde retim genellikle kompozitten yaplm rijit bir alt kalp ve yar esnek bir st kalp iinde gerekletirilir. st kalp yar effaf yaplarak jelkotsuz uygulamalarda reine ak gzlemlenebilir. Kanat contas: D ortam ile kanat vakum blgesi arasndaki yaltm salar. Dinamik veya mantar conta: Reine blgesi ile kanat vakum blgesi arasndaki yaltm salar.
Reine ak kanal: Bir veya birka noktadan kalba giri yapan reinenin hzla rn blgesi evresini dolaarak elyafn evresel olarak dzenli bir ekilde slanmasna olanak salar. Dzenli olarak ka kabna doru ilerleyen reine kalp iinde vakumlanan havann brakt boluktan ilerler. Bu sayede rn iinde hava kalmas engellenmi olur. Reine ka kab: Reinenin vakum nitesine ilerleyerek soruna neden olmamas iin kullanlan yardmc birimdir. Kalba enjekte edilen reinenin fazlas ka kab iinde toplanr. RTM ynteminde seri retim hedeflendii iin kullanlan rn hammaddelerinin de bu amaca uygun olmas gerekir. Kalp ayrclar: Seri retim hedefleniyorsa AXEL vb. seri retime ynelik yar kalc kalp ayrclar tavsiye edilmektedir. Bu rnler kalba apraz balarla balanr ve retim srasnda rne gemezler. Bu sayede kalba ve retim artlarna bal olarak her kalp ayrc uygulamas 5 ila 30 adet para rn alnabilmektedir.
36
GR
RTM Reinesi: Bu yntemde kullanlan reine dk viskoziteli, ksa jel ve kr sresine sahip termoset reinelerdir. Polyester, vinilester, epoksi vb. istee bal olarak reineye dolguda ilave edilebilir. Serletiriciler: Seilen reineye bal olarak jel ve kr sresini dorudan etkileyen ve reaksiyonun balatan kimyasal malzemedir.
RTM Elyaf
Adndan da anlalaca zere bu ynteme ynelik olarak gelitirilmi bir rndr. Genellikle polipropilen keenin alt ve st yzeyine standart boyutlarda homojen olarak krplm cam elyafn dikilmesiyle oluan sandvi tarznda bir rndr. Telateks A.. nin rettii METYCORE bu tarz elyaflara rnek olarak verilebilir. RTM elyafnn zellikleri: Kark kalp geometrilerin de bile kalba kolay yerleir Hzl reine akna olanak salar, Dolgulu reine kullanlmasna olanak salar. Elyaf oran ve rn kalnlna bal olarak seilen geni rn grubu Yzey tll rn seenei Bir yzeyi 0 - 90 iki eksenli rn seenei
L-RTM de kalplarn birbirine balants doal ve mekanik yntem olmak zere iki ekilde yaplabilir. Doal yntemde, kanat blgesinde yer alan iki conta hatt arasnda kalan hava tahliye edilerek vakum yardmyla iki kalp birbirine balanr. Bu blgede vakum dzeyi 0,8-0,9 bar (yaklak 8-9 ton/m2) mertebesindedir. Kalplar birbirine balayan kuvvet, iki conta arasndaki alann bykl ile doru orantldr. Mekanik yntemde ise metal kancalar veya ikencelerle iki kalp birbirine balanr.
L-RTM le retim
Multiaxial rgler yaps gerei birbirine paralel elyaflar arasnda oluan kanaldan reine akna olanak salar. Buna karn dokuma rnlerin kullanlmas reine akna gsterdii diren nedeniyle tavsiye edilmez. RTM de genel olarak cam elyaf kullanlmasna karn, elde edilecek rnden beklentilere bal olarak aramid, karbon, bazalt vb.nin biri veya birkann bir araya gelmesiyle retilen RTM elyaf ve multiaxial rgler de kullanlabilir.
Klasik RTM elyafnn dnda RTMye ynelik gelitirilmi eitli multiaxial rglerde bu yntemde kullanlabilir. rnde multiaxial rglerin kullanlmasyla artan elyaf oranna bal olarak para dayanm da artmaktadr.
L-RTM de iki alt kalp bir st kalp yaplarak retim sreleri ksaltlabilir. Bir ift kalpta retim yaplrken bota kalan ikinci alt kalpta bir sonraki retim iin hazrlk yaplr. L-RTM de elyaflar arasna eitli balant elemanlar yerletirilerek retim sonras dier paralara kolayca balant yaplabilir ve hareketli maalar kullanlarak ters al paralarda retmek mmkndr.
37
GR
L-RTM de retim u srayla yaplr; nceden temizlenmi kalplara kalp ayrc uygulanr. (Axel vb.) stee bal olarak alt ve st kalba jelkot uygulanr. (Crystic Scott Bader vb.) stee bal olarak yzey tl yerletirilir. RTM elyaf ve/veya multiaxial rgler kalba yerletirilir. Eer sandvi bir yap isteniyorsa gerekli nve malzemeler de RTM elyafyla birlikte kalba yerletirilir. Kalplar kapatlr ve enjeksiyon makinesinin balantlar yaplr. Kanat blgesinde 0,8-0,9 bar, ka kabnn bulunduu blgede de yaklak 0.5-0.6 bar mertebelerinde vakum yaplr. Kontroller yapldktan sonra RTM makinesi yardmyla sertletiriciyle karan reine kalba 1,0 bar dzeyinde basnla enjekte edilir. Kalba giri yapan reine hzla reine kanaln dolar, evresel olarak ka kabna doru elyaf slatarak ilerler ve ka kabna ulatnda enjeksiyon durdurulur.
karlr. Kalbn stlmas sayesinde rn kalptan -
Gerekli jel ve kr sresinin sonunda para kalptan -
RTM Enjeksiyon Makinesi
karma sresi ksaltlabilir.
fzyon yntemlerinde kullanlmaktadr. RTM enjeksiyon makinelerinde reine ve sertletirici ayr kaplarda bulunmaktadr ve enjeksiyon aamasna kadar birbiriyle karmamaktadr. Reine ve sertletiricinin karm oran makine zerinden kolayca ayarlanabilmektedir. Genel olarak, makine zerinde dolam dmesi, enjeksiyon dmesi, enjeksiyon hz ayar dmesi, temizleme dmesi ve pompa sayac bulunmaktadr. Dolam dmesi, havay ve gerekirse reineyi kar-
Bu makineler L-RTM, RTM ve gelimi modelleri in-
trmak ve tahliye etmek iin kullanlr. Aktif hale getirilkaplarndan alarak makine iinde dolatrdktan sonra kendi kaplarna geri dnmesini salar.
diinde reine ve sertletiriciyi birbirine kartrmadan Enjeksiyon dmesi, aktif hale getirildiinde makine
zerindeki valflerdeki hatlar deitirir ve reine ve sertynlendirir. Enjeksiyon hz ayar dmesi, reinenin kalba giri hTemizleme dmesi, enjeksiyon srasnda karmn
letiriciyi homojen olarak karacaklar enjeksiyon koluna zn ve buna bal olarak basncn etkileyen dmedir.
yapld makine blmn temizlemek iin kullanlr. nenin ilgili blmlerinde reine sertleecektir.
Enjeksiyon srasnda temizleme ilemi unutulursa makisaya art gsterir. Bu sayede her kalp iin saya numarinde yazlm araclyla kalba enjeksiyonu yaplacak larca kalbn bilgisi makine hafzasna girilebilmektedir. alarm bulunmaktadr. Enjeksiyon srasnda pompann her evrimi srasnda
ralar tespit edilebilir. Gelimi RTM makinesi modellereine miktar ayarlanabilmektedir. Bu modellerde onAyrca gelimi makine modellerinde temizleme Makine zerinde basn sensr bulunmas duru-
munda L-RTM de kalp imesinin nne geilebilir. Bu sayede kalp zarar grmez ve kan rn boyutlarnda deime olmaz. Makine zerinde sensr yoksa her kalp ifti
38
iin en az bir sensr takmak gerekebilir.
GR
Koruyucu Boyalar iin IMO Performans Standartlar (PSPC): Yeni na iin Yeni Balast Tank Ynetmelii
Adem KOCADA1 Yatrmnz Korumann En Etkili Yolu
Temizlik n malat Astar (Shopprimer)
PSPCnin amac
Uluslararas Denizcilik rgt (IMO), deniz gvenliinin gelitirilmesi ve gemilerden oluan kirliliin engellenmesi grevini stlenmi uzmanlam Birlemi Milletler rgtdr. IMO, 8 Aralk 2006da yeni Koruyucu Boyalar iin Performans Standartlarn (PSPC)i benimsedi. Bu nemli yeni standart ayn zamanda Deniz Can Gvenlii iin Uluslararas Konvansiyona (SOLAS Konvansiyonu) da dahil olacaktr. PSPC, sac gemilerde rastlanan korozyonun azaltlmasyla denizde gvenlii arttrmay planlar ve btn tip gemilerin deniz suyu balast tanklarnda ve ift cidarl dkme yk gemilerinde kullanlan koruyucu boyalar kapsamaktadr. Yeni standartn amac korozyonu nleyerek, denizde gvenlii gelitirmektir. Bu da balast tanklarnn en az 15 yl boyunca Uluslararas Klas Kurulular Birlii (IACS)nin tanmna gre Y durumda olmas hedefini ieriyor. PSPC yeni inalarda uygulanr ve 500 gros tondan daha byk her tr geminin ve 150m ve daha uzun ift cidarl dkme yk gemilerinin su balast tanklarn kapsamaktadr.
Boya Uygulamalar Boya Kalitesi
Btn aamalardaki yzey hazrl Kuru Film Kalnl (DFT) Teknik Danmanlarn FROSIO veya NACE sertifikas sahibi olmas erdii ihtiyalara ilikin: Tip n yeterlilik Spesifikasyon Ham sac plakalarndan final boya sistemine kadar btn boya prosesinin belgelenmesi gerekmektedir. Bu bilgiler gemide bulundurulmas gereken ve geminin hizmet mr boyunca bakm verilerinin sakland bir Boya Teknik Dosyas (BTD) altnda toplanmaldr. Gemi sahiplerinin karlaacaklar durumlar: Yksek kaliteli gemiler Dk bakm maliyetleri Yatrmlarnzn daha uzun sre korunmas PSPC kontrol kriterlerini karlamak iin yeni ina aamasnda ek maliyetler Balast tanklar boyalar ile ilikili bakm prosesinin daha iyi belgelenmesi ihtiyac. Yeni ina boya spesifikasyonlarnn PSPC ile uyumlu olmas ihtiyac. Boya Teknik Dosyasnn gemide bulundurulmas. Tersaneler yeni ina prosedrlerini tekrar gzden geirmelidirler. Yeni ynetmelik dorultusunda PSPC artlar ile uyumlu olabilmek iin ciddi ekilde artan belgeleme talepleriyle kar karya kalacaklardr. Bunlar yle sonulanacak: Ekstra ina sresi ve retimde yavalama Kontrolleri yapmak iin daha fazla FROSIO veya NACE sertifikal eleman bulundurma ya da eitme ihtiyac. Yeni tesislerde olas yatrmlar ve ek insan gc. Balast tank boyalar, uygulamas ve seimi ile ilgili olarak ciddi belgeleme ihtiyac. n imalat astar (shopprimer), balast tank boya sistemi ve kuru film kalnl ile ilgili olarak seeneklerin azalmas. Btn kontrol verilerinin sac plakalarn boyanmasndan, final boya aamasna kadar denetlenebilir olma ihtiyac ve Boya Teknik Dosyasna (BTD) ilenmesi.
PSPC gemi sahiplerini nasl etkileyecek?
PSPCnin Kapsam
PSPC, 1 Temmuz 2008de ve daha sonrasnda imzalanan btn gemi ina kontratlarnda yrrle girer. Eer ina kontrat yoksa, 1 Ocak 2009dan itibaren ina edilen btn gemilerde uygulanr. 1 Ocak 2012den itibaren teslim edilecek btn gemilerde uygulanacaktr. Bu SOLAS II-1/3-2 ve XII/6 artnamelerine zorunluluk ve deiiklik olacaktr. PSPC 8 Aralk 2006dan (PSPC standartlarnn benimsendii tarih) bu yana Ortak Yap Kurallar (CSR)ye uygun olarak ina edilen balast tanklarna ve ift cidarl tankerler ve dkme yk gemilerinde uygulanmaktadr.
PSPC ne zaman yrrle girer?
PSPC tersaneleri nasl etkileyecek?
PSPC neyi kapsar? Yzey Hazrl
PSPC gelitirilmi prosedrler ve daha iyi kalitede kontrol ve aada detayl aklanan ana blgedeki btn aamalarda artan kontrol ihtiyalarn hazrlar. (ilk ve ikincil), Yzey Profili
1. Gemi n. ve Gemi Mak. Mh.
39
GR
PSPC Boya reticilerini Nasl Etkileyecek?
BTDyi hazrlama iin sorumluluk alabilme ihtiyac.
Hempel size nasl yardmc olabilir?
Boya reticilerinin karlaaca durumlar Test ve belgeleme iin daha byk ihtiya. Balast tank boyalar iin harici test laboratuvarlarndan onay alma ihityacnn ve maliyetlerin artmas BTDnin hazrlanmasna katkda bulunma PSPCye uygun olarak rn bilgi fylerinin gncellenmesi ihtiyac. Sz konusu boya sistemleri ile 15 yl dayanm hedefini srdrmek iin bakm plann hazrlama Gerekli kontrol iini yrtebilmek iin daha fazla FROSIO veya NACE sertifikal personele ihtiya duyulmas Hempel, boyann mrn uzatmay hedefleyen PSPC gibi standartlar ve ynetmelikleri destekler ve memnuniyetle karlar. Deniz boyalar tedarikiniz olarak Hempeli seerseniz yatrmnz iin en etkili korumay semi olursunuz. Hempel araclyla; Boyaya ilikin her konuda uzman danmanlk, spatlanm performans ve yksek kalite boya sistemleri ve zmleri, PSPC ile tamamen uyumlu onayl ve sertifikal boya sistemleri, Yzey hazrl ve boya uygulamasnn kontrol konusunda uzman, istenilen standartlarn takip edildiinden emin, eitimli ve ok nitelikli teknik danmanlar tarafndan salanan teknik servis hizmeti alabilirsiniz. Hempel uzman teknik kadrosuyla yksek performansl boya zmleri sunmay taahht etmektedir. Hempel, 1996dan beri onayl FROSIO eitimi veren bir organizasyondur ve Hempel Akademi grup bnyesindeki ilgili personele, sektrle ilikili m katlmclara srekli olarak teknik eitim vermektedir. Hempel balast tank boyalarnn performansn gelitireceini Standartlarn gelitirilmesi konusunda aktif katlmda bulunarak, Yeni ve yaratc boya zmleri gelitirerek, Gemi sahipleri, tersaneler ve klas kurulularyla yakn ibirlii iinde bulunarak mevcut ve yeni standartlar en iyi ekilde anlamay ve etkili bir ekilde uygulamay salayarak taahht etmektedir. Hempelin rn yelpazesi, yeni balast tank kurallar ile uyumlu tm balast tank boyalarn iermektedir. PSPC veya Hempel geminizi en etkili nasl koruyabilir? Konusunda daha fazla bilgi edinmek iin ltfen lokal Hempel ofisine veya adresine bavurunuz.
Boya Kontrolleri
n imalat astar, inko silikat bazl (ya da edeer) olmal ve uygulama / boya sistemi ile uygunluk kayt altna alnmaldr. Alnmaz ise, en azndan %70 salam n imalat astar Sa2 seviyesine kadar temizlenmelidir. Btn keskin keler yarap 2 mm ya da daha fazla olacak ekilde yuvarlatlmaldr. Grnebilir kirler karlmaldr. Hibir ya kirlilii kalmamaldr. Birleim noktalar St3 veya Sa 2 seviyesine gre hazrlanmaldr. Eer pasl ve hasarl alanlar tankn toplam yzeyinin %2sinden fazlasn oluturuyorsa Sa 2 seviyesinde raspalanmaldr.
Boya Sistemi
Kontrollerden sorumlu teknik danmanlar FROSIO Seviye III (krmz) veya NACE Seviye II veya edeer sertifikalara sahip olmaldrlar. Kontroller aadakileri iermelidir (ancak sadece bunlarla kstl deildir): Scaklk, bal nem, ilenme noktas, tuz, ya, gres ya ve dier kirleri ieren yzey koullar dahil btn aamalar iin yzey hazrl. lk yzey hazrl; n imalat astarnn kalnl ve kalitesinin onaylanmas ve krlenme aamas Blok montaj ve inada; Grsel kontrol ve kuru film kalnlnn llmesi. Boya epoksi bazl sistem olmal (veya test prosedrleri ile uyumlu baka bir sistem) Kontrast renkler ieren ok katl boya sistemi kullanlmal Kontrolleri kolaylatrmak iin son kat ak renk olmal n-yeterlikli boya sistemi DNV-Marintek B1 snflandrmasna gre yaplan testlerden gemi olmal ve/veya 5yl Y durumda (IACSye gre) kantlanm servis mrne sahip olmal 2 tam kat ve 1-2 kestirme boya Minimum Nominal Kuru Film Kalnl (NKFK) 90/10 kural ile 320 m olmal. inko silikat n imalat astar uygunluu belgelenmelidir. Boya sistemi iin uygunluk ve onay tipi bildirimi Boya sistemi iin Teknik rn Bilgi Fy kopyas Boya uygulamas ile ilgili tersane kaytlar Kullanlan boya sisteminin bakm ve kontrol iin prosedrler. Boyann spesifikasyonlara uygunluunu ve boya salaycsnn memnuniyetini ieren teknik danman tarafndan tutulan kayt. Tersanenin bitirme sresi, kontrol sonular, notlar ve ilgili imzalar gibi onaylanm kontrol dkmanlar. Servis sresi boyunca olan tm boya bakm ve onarm detaylar
Olabilecek En yi Koruma
BTD (Boya Teknik Dosyas) en az unlar iermelidir;
PSPC gereksinimlerinin zeti
Yzey Hazrl Yzey profili 30-75 m arasnda olacak ekilde Sa 2 seviyesine kadar raspalayn zlebilir tuzlar 50mg/m2 sodyum klorrden daha az olacak ekilde temizlenmelidir. (Yzeye parmak temasnn brakacandan daha az)
40
GR
TERSANE, TEKNE MAL VE EKEK YERLERNE GETRLEN YEN DZENLEMELER

Yaar Duran AYTA1
Gelimekte olan gemi ina sanayimizin kalite ve standartlarnn ykseltilmesi ve sektrde faaliyet gsteren tesislerin belirli kural ve artlarda faaliyetlerini srdrerek devaml bir iyiletirme ve gelime ortamnn salanmas amacyla 10.08.2008 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Tersane, Tekne mal ve ekek Yerlerine letme zni Verilmesine ilikin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik ile tesisler iin yeni esaslar belirlenmitir. Bu Ynetmelik, kyda bulunan tersane, tekne imal ve ekek alanlarnn iletme izinleri ile tevsi ve modernizasyon amal bavurular, bavurularn deerlendirilmesi, denetlenmesi hususlarn kapsamaktadr. Balk barnaklar ierisindeki ekek yerleri, yat liman ve marinalar ierisindeki ekek yerleri asker tesisler, polis tesisleri, serbest blgeler snrlar iinde kalan tesisler bu ynetmelik kapsam dnda tutulmutur. Ynetmelik ile ncelikle uygulamadaki karkln nlenmesi iin, kylardaki tersane ve tekne imal ve ekek yerleri tabirleri aklanmtr. mesi sonucunda vize edilerek, daha sonra, ilgili belediyeden tasdik edildikten sonra dareye bavuruda bulunulmas zorunluluu getirilmitir. Klas kurulularnn Tesis Alan Organizasyon Planlarn vize ederken dikkate alaca kriterler, ynetmelik erevesinde, idare ve klas kurulularnn katlm ile belirlenmitir. Yeni yatrm ve mevcut tesislerin ilave dzeltme/yenileme bavurular ve deerlendirme esaslar, iletme izni ve ksmi iletme izni bavuru ve deerlendirme esaslar, getirilmesi planlanan yzer havuzlar ile mevcutlarn yer deiiklii gibi hususlarda bavuru ve deerlendirme esaslar, ksmi iletme zni, letme zni ve Yzer havuz iletme izni belgeleri standart belge haline getirilmitir. Ayrca, Mevcut yzer havuzlar iin ynetmelik yaym tarihinden itibaren 3 ay ierisinde klas kondisyon srvey raporlar verilme zorunluluu getirilmitir. Ynetmelik ile ilk defa oluturulan TDKnn (nceleme Tespit ve Deerlendirme Komisyonu) kimlerden oluaca ve inceleme esaslar belirlenmitir. Ayrca, bu Ynetmelikle baz snrlamalar getirilerek sektrn iktisadi ve idari adan daha salam olmas amalanmtr. Bu kapsamda, Tesisin devir ilemleri belli kriterlere balanm olup devredilme durumunda taahhtnamenin deitirilmesi ngrlmtr. Yine, tesisin bir ksmnn dareden izin alnarak kiraya verilebilecei, ksmi iletme izninin 5 yl ile termin plan sresine kadar snrlandrlmas, yzer havuzun bir ksmnn devredilemeyecei, ekek yerine yzer havuz izni verilmemesi gibi hususlar ngrlmtr.
YNETMELN GETRDKLER
Mevcut tesislere ait letme zni iin belirli yllk gei sresi verilmitir. Bu ynetmenliin yrrle girdii tarihten nce tekne imal yeri tesislerinde yaplacak gemi ve su aralarnn tam boyuna ilikin verilmi olan hak, mktesep hak olarak verilmitir. Yeni kurulacak alanlarda, ekek yeri iin 60 m. bakm onarm, 15 m. ina izni, tekne imalde 75 m. bakm-onarm -ina izni ve uygun grlrse 125 m. boya kadar bakmonarm-ina hizmetlerinin verilmesi ngrlmektedir. Tersaneler iin kapasiteler yeniden belirlenerek, olmas gereken asgari kriterler aklanmtr. Ayrca, ky dnda bulunan tesislerdeki gemi ina izinlerinde, idarece kontrol altna alnmas iin bu tr tesislerde de i yeri ama ve alma ruhsat olmadan bu tr yerlerde faaliyet gsteren tesislerin hibir ileminin idare tarafndan yaplmayaca hususu getirilmitir. Revizyon yatrm bavurular ve yeni yatrmlarn Ksmi letme veya letme iznine esas tekil eden Tesis Alan Organizasyonu Planlar dizayn belli bir formata balanarak, bu planlar ynetmelik eklerinde belirtilen kriterler dorultusunda hazrlanan dokmanlar ncelikle Mstearlka yetkilendirilmi klas kurulularnn incele-
sal, gvenliinin ve kaliteyi salamak iin;
1. Gemi naat ve Gemi Makineleri Mhendisi
Tesis ileticisine iletme izni ald tarihten itibaren en fazla yl iinde Trk Akreditasyon Kurumu tarafndan gemi ina sektrnde akredite edilmi belgelendirme kurulularndan; TS EN ISO 9001 kalite TS EN ISO 14001 evre OHSAS 18001 i sal ve gvenlii standartlarnda belgelerini alma zorunluluu getirilmitir. Tesislerdeki mhendis ve kaldrma aralar kullanan personelin uzmanl diploma ve sertifikasna sahip olmas ve bu vasfl personelin tesisin daimi personeli olma zorunluluu getirilmitir. Tm alanlarn % 2sinin mhendis ve bunun da yarsnn gemi mhendisi olmas zorunluluu getirilmitir. Mhendislerin zorunluluk art iin bir yl gei sresi ngrlmtr.
41
GR
Tesislerde bulunan; kaldrma ve iletme donanmlar, basnl kaplar-tanklar, tm tpler parlayc-patlayc maddelerin bulunduu mahaller, topraklama lmleri, tm elektrikle ilgili donanmlarn kontrolnn TRKAK tan A tipi muayene kuruluuna yaptrlmas zorunluluu getirilmitir. Ynetmelikle birlikte, kyda ve ky dnda faaliyet gsterecek tesislerin Gemi na Veritaban Programna veri girii yapma zorunluluu getirilmitir. Bylece, lkemizdeki gemi inaya ait istatistik bilgilerin sreklilii ve ileriye ynelik planlamalarda bu verilerden faydalanma
imkn salanacaktr. Tesislerin en az 2 ylda bir defa olmak zere TDK tarafndan denetlenmesi ve bu denetimlerle birlikte tesislerdeki eksikliklerin tamamlanmas salanmaktadr. Bu denetimlerde eksikliklerin grlmesi durumunda en fazla bir sre verilmesi, eksikliklerin giderilmemesi durumunda ksmi iletme ve iletme izninin iptal edilecei hususu getirilmitir. Bu ynetmelikle belirlenmi kriterler erevesinden dare ile Tesis iletici arasnda daha salkl iliki kurulacaktr.
42
GR
DEVRM ARABALARI VE PENDK-SULZER Ortak Kader

Ali CAN1
Son gnlerde sinemalarda DEVRM ARABALARI diye bir film oynuyor. 27 Mays 1960 ihtilalinin lideri Cemal Grsel Paa, yaptklar devrimi simgeleyen ve tamam Trk mhendis ve iisinin emei ile retilecek bir otomobil yaplmasn arzu ediyor ve grev TCDDnin Eskiehir Fabrikasna veriliyor. Uzun uralardan sonra retilen 2 otomobil, Cemal Paaya iftiharla gsterilmek zere Ankaraya gnderiliyor. Trenden indirilip Cemal Paay alarak Ankara turuna kmas planlanan Devrim Otomobili ne yazk ki benzin konulmas unutulduu iin altrlamyor. Cemal Paay son derece sinirlendiren bu ihmal, otomobil retiminin bir hsranla sona ermesine sebep oluyor. Gece gndz byk bir heyecanla alp, meydana getirdikleri eserin tetkik dahi edilmediini gren Mhendisler, byk znt ve hayal krkl yaayarak boyunlar bkk fabrikalarna geri dnyorlar. Aradan geen 50 yla yakn sre sonra bu projede alp halen hayatta olanlar, o gnk znt ve hayal krklklarn hala yayorlar. Ahir mrlerinde bir eser yaratmann mutluluu ve huzuru ile yaamak yerine, benzin koymay unutmu olmann pimanl ve bir kenara atlm olmann znts ile yayorlar. 1937 ylnda Byk Atatrkn direktifleri ile inaat balatlan Pendik Tersanesi ni 1940 ylnda ziyaret eden Cumhurbakan nn de Beyaz Trenden inip, tersane sahasna uzaktan yle bir bakp hibir ey yaplmadn grnce son derece sinirlenip yanndaki zamann Ulatrma Bakan Ali etinkayaya bastonu ile tersane sahasn gsterip, hiddetle Kapatn buray, kapatn buray demesi ile Pendik Tersanesi inaat da durdurulmu ve ancak 29 sene sonra 1969da yeniden balatlabilmiti. Benzer iki olay ve kayplarmz grnce insan; nn de, Cemal Paa da keke biraz hogrl olabilselerdi diye ac ac dnyor Gelelim, Devrim Arabalar gibi, ama ok daha byk para ve emek harcanarak Gemi Sanayimizi a atlatacak olan baka bir Devrime; Henz Pendik Tersanesi ortada yok iken, eski Tersanelerimizde 1960l, 70li yllarda bir gemi inaat planlannca, ilk nce geminin projeleri, sonra da yurt dndan
PENDK SULZERe ilk admlar.
getirilecek ana ve yardmc makinelerin artnameleri hazrlanarak sipari aamasna geilirdi. Genellikle yurt ii stoklardan temin edilen sac ve profil malzeme ile balatlan tekne inaat, eski teknoloji ile geminin byklne gre 1-1,5 ylda bitirilip, merasimle denize indirilirdi. Denize bo tekne olarak indirilen gemi, yurt dna sipari edilen ana ve yardmc makineler, dier tehizatlar gelinceye kadar bo bir rhtma ekilir beklemeye alnrd. Ana ve yardmc makinelerin yurt dndan planlanan zamanda gelmesi, gerek TL ve dviz teminindeki gecikmeler gerekse uzun brokratik ilemler nedeni ile adeta imkansz olup bazen 1-2 yl gecikmeli olarak temin edilebilir, dolays ile geminin teslim sresi en az birka yl uzard. 1960l, 1970li yllarda biz tersanecilerin en byk hayali ana ve yardmc makinelerin yurt iinde retilebilir olmasyd ama bu hayal adeta Kaf Dann arkasndaki bir hayal gibiydi
PENDK SULZER Motor Fabrikas hikayesine,
1. Yk. Mh. Denizcilik Bankas Eski Gl. Md. Yard.cs ve Yn. Kr. yesi
1978 senesinde, Camialt Tersanesinde ina edilecek 8 adet 5500 DWTluk yk gemisi iin 24 adet Dizel-Jeneratr ihalesi alm, yaplan ihaleyi Polonyann Cqielski Motor fabrikas kazanmt. Fabrika, motorlar SULZER lisans ile retiyordu. 920 beygirlik 24 adet dizel Motor, beni derin, derin dndrd. 24 adet motoru neden komple alalm, bunlar paralar halinde alp, montajla da olsa bir retim adm, atamaz mydk, denemeye deer.deyip ani bir kararla atlayp Polonyaya gittim. Fabrika Gl.Md. ve Sat Md. ile yaptm toplant da bu fikrimi aklaynca, adamlar ok ardlar, akllarnda hi byle bir ey olmad iin aknlklar geince teklifimi nazike reddettiler. Ben de siz kabul etmezseniz, bu teklifimi ikinci sradaki firmaya yapacam onlarn kabul edeceini sanyorum deyince bu defa derin bir sessizlik oldu. Neden sonra, Gl. Md., nemli bir bulu yapm gibi sevinerek, Teklifinizi biz kabul etsek bile ana SULZER kabul etmez. Deyip noktay koyduunu zannetti ama ben ok kararlydm bu 24 motor frsatn mutlaka deerlendirmek istiyordum. O zaman SULZERe telefon edip randevu aln beraber gidelim derdimizi anlatalm, raz olurlarsa teklifimi kabul edin, olmazlarsa yaplacak bir ey yok. dedim. Neticede bu teklifimi kabul ettiler, atlayp SULZERe
43
GR
gittik. SULZER yetkilileri, benim teklifime scak baktlar, ancak Trkiyedeki imalat ve iilik kalitesini grmemiz lazm deyip 2 mhendislerini stanbula gnderip onlarn raporlarna gre karar vereceklerini sylediler. Ksa bir sre sonra stanbula gelen 2 mhendisi Hali Tersanesine bizzat gtrp, dkmhaneyi ve makine atlyemizi gezdirdim. Dkmhanede dklen motor paralarn Makine atlyemizdeki modern tezgahlar grnce ok beendiler ve siz burada deil montaj, motor yapacak imkanlara sahipsiniz deyip ok gzel bir rapor verdiler. Neticede Polonyallar, bu rapor zerine fazla direnemeyip teklifimi kabul ettiler. Ana SULZER de bize Polonyann SUB-LICENCERi olarak motor montaj ve imalatna geebilir yetkisi verdi. Polonyallarla mukaveleyi benim arzularma gre yeniden tanzim ettik. Mukaveleye mhendis ve teknisyenlerimizin Polonyada ksa bir eitime tabi tutulmas, Pendik Tersanesinde balatlacak montaj almalarna Polonyal teknisyenlerin de yardmc olmalar, biten motorlarn test edilecei 1500 beygirlik bir test odas projesinin hazrlanmas, tehizatnn da Polonyadan gnderilmesi gibi maddeler de ilave edildi. En nemlisi, motorlarn Trkiyede retilmesi mmkn olan paralarnn Trkiyeden yerli olarak teminini de kabul ettirdik. 1979dan 1982e kadar 920 beygirlik bu motorlarn bir ksm daha Pendik Tersanesi iletmeye almadan bitirilen tehiz atlyesinin bir kesinde, alkan arkadalarmz ve Polonyal teknisyenler tarafndan birer birer monte edildi. Bir yandan da hazrlanan Test Odas tamamlannca montaj biten ilk motor, test odasna alnnca arkadalarm beni davet ettiler. Byk bir heyecanla test odasnn dnda toplandk, motoru harekete geirecek hava vanas alr almaz yerli montaj motorumuz byk bir grltyle alp, dnmeye balaynca, hepimiz byk bir sevinle birbirimize sarldk. O gn, Galiba, ay ge karttk deyip, gzlerim dolu dolu motorun grltsn byk bir mutlulukla dinlediimi hatrlyorum.
ama ocuklar gibi sevindiimi hatrlyorum.
FABRKA NAATINA GE
Temel naat Ve st Yap naat
1981 Temmuzunda lisans anlamasn imzalar imzalamaz fabrika inaat iin kollar svadk. ki arkadamz SULZERe gndererek yllk motor saysna gre, fabrikasnn bykl ve donanm zerinde mterek bir alma yaptrdk. Ksa bir sre sonra fabrikann n projesi ile tezgah ve tehizat ile ilgili listeler hazrland. stanbulda bu n bilgilerle gre nihai projeler hazrlanp ihale aamasna geildi. Fabrikann ok salam olmas gerektii iin, inaatn iki aamada yaplmas kararlatrld. Temel inaat, salam zemin bulununcaya kadar binlerce fore kazk aklarak ve kazklar birletirilmek sureti ile yaplacakt. Fabrikann temeli, Pendik Tersanesinin 1. Ksm inaatnn bitirilip iletmeye ald 1 Temmuz 1982 gn Babakanmz Sn. Blent Ulusu tarafndan atld. Temel inaat, iki ayr firma tarafndan byk para ve emek harcanarak bitirildi. st yap inaat, KDe verildi. KD, tersaneye antiye kurarak devlet sektr olmasna ramen mthi bir alma balatt ve fabrikamz, her trl dinamik yklere dayankl ok salam ve gzel bir yap olarak ortaya kt. 1 Temmuz 1982de fabrikann temeli atlr atlmaz sipari aratrmasna girimitik. Polonya ile Trkiye arasndaki Cliring anlamas erevesinde Pendikte ina edilmek zere 5 adet 26500 DWT luk dkme yk gemisi almay baarmtk. Deniz Nakliyatn siparii olan 3 adet 75000 DWT luk dkme yk gemisi ile ina edilecek gemi adedi 8i bulmutu(Sonradan gemi adedi 5e drld). Polonyallarla yaptm grmeler sonucunda bu 8 geminin ana ve yardmc makinelerinin baz paralarnn imali sureti ile Pendikte retilmelerini kabul ettirdim. Bylelikle hem Pendik Tersanesi hem de Pendik Sulzer ykl bir siparie kavumu oluyordu. Ne yazk ki ben btn youn uralarm sonunda vcudumu hurdaya evirdiini hi fark etmemitim. Hastanemizde yaptrdm bir Check-up ta btn kan deerlerim berbat, tansiyon 18-12 bulunmu doktorlar epey korkutmutum. Derhal ila tedavisi ve perhiz balad ama tansiyonum yaadm stresli ortam dolays ile bir trl dzelmiyordu. Anlalan tersane kuralm, motor yapalm derken kendi motorumu bozmutum. Bu ekilde ancak 2 yl daha alabildim. Doktorlarmn ve ailemin srar zerine emekli olmaya karar verdim. Balattm projeleri ve ocukluumdan beri ilerinde bydm tersaneleri brakmak benim iin bir sevgiliden ayrlmaktan bile daha zor geldi ama yaplacak bir ey yoktu. Benden sonra sevgili arkadalarm ayn heyecanla gerek gemi inaatlarn gerekse motor fabrikasn tamam-
LK PENDK SULZER MOTORLARI
SULZER den lisans almz ve PENDK-SULZER Motor Fabrikas
Bu montaj motorlardaki baarmz %40 a yaklaan yerli katkmz SULZER tarafndan da yakinen takip edilence 1981 yl balarnda SULZER den byk motorlarn da imalat iin direkt lisans alma giriiminde bulunduk. Ana SULZERi ikna etme mzakereleri epey uzun srd, neticede bir mutabakata vardk. Hazrladmz lisans anlamasn, ilk nce kendi Bakanlmza, DPTye ve nihayet Maliye Bakanlna uzun uralar neticesinde kabul ettirdik ve nihayet temmuz 1981de lisans anlamasn DENZCLK BANKASI ve SULZER karlkl olarak imzaladk. Bu lisans anlamas ile artk her trl ana ve yardmc makineyi SULZER lisans ile Trkiyede Pendikte imal edebilecektik. Lisans anlamasna imza atarken ne kadar mutlu olduumu anlatmak ok zor
44
layp, sipari edilen motorlar retmeye devam ettiler. Motor fabrikasnda imal edilen motorlarn listesini yazmn sonuna ekledim. Byk emeklerle retilen Devrim arabalar maalesef
yollara kamadlar ama bizim motorlarmz monte edildikleri gemilerde ok kr hala tkr tkr alyorlar. Emei geen sevgili arkadalarma Gemi Sanayiimiz kran borludur.
GR
Bu fotorafta yer alan sevgili arkadalarmdan hayatta olanlar sevgi ile aramzdan ayrlan Sevgili Metin Eliek ve Sevgili Hayrettin zahini sayg, rahmet ve zlemle anyorum. Pendik Tersanesi ve Pendik Sulzere yaptklar byk katklar ve aziz hatralar asla unutulmayacaktr.
920 beygirlik montaj biten ilk motorun bandak hatra fotoraf (1981 ubat) Motor Fb. Md. Turan Seer, retim Md. kr Ycekaya, Pendik Tersanesi Md. Metin Eliek, Ali Can, n. l.Md. Hayrettin zahin, Md. Muav. Mustafa Erkan, Motor Fb.Md.Yard. Mahmut Akaltan
PENDK SULZERin SONU (Devrim Arabalarna benzer bir kader)
1999 Depreminden bir sre sonra, depremden zarar gren Glck Tersanesi yerine Pendik Tersanesi, Deniz Kuvvetlerine devredildi. Aradan birka ay gemiti ki, motor fabrikasnn, tamir atlyesine dntrldn renince inanlmaz bir ok yaadm. Motor imalatna gei dneminde yaadm btn sevinlerim bir anda derin bir zntye dnt. Anladm kadar ile, Pendik Tersanesini devir alan ekipteki gen meslekta kardelerimiz Motor fabrikasn gezip grnce ; Bize motor fabrikas lazm deil, buras ok gzel tamir atlyesi olur deyip bu karar vermiler. Halbuki; bu gzelim fabrikay, atlyeye evirmek yerine, fabrikaya tersane iinde zel bir stat kazandrlarak yeni lisanslar alnarak hem Dz. Kuvvetlerine hem de Tuzla Tersanelerine motor retimine devam edilseydi, yurt dndan motor ithali byk lde azalr, byk dviz tasarrufu salanabilirdi. Tamir atlyesi, tersane
iinde baka bir yere az bir masrafla yaplabilirdi. Ne yazk ki, bu ideal zm dnlmemi. Bizler Makine retmeyen bir Gemi Sanayinin, gerek bir gemi sanayi olamayacana inanmtk, bizler Motor yapabilen bir Trkiyenin, Motor yapamayan bir Trkiyeden daha gl bir lke olacana inanm, bu inancmz gerekletirmek iin didinmi uram ve baarmtk. Motor Fabrikasnn kapatlmas ile Gemi Sanayimiz ve Trkiye ok ey kaybetmitir. imdi bizler de, Devrim Otomobillerini yapan yal mhendisler gibi ahir mrmzde bu gzel eserin tarihe gmlmesinin derin zntsn yayoruz. sterdik ki balattmz motor imalat daha da gelitirilsin, yerli katk yzde yze yaklasn, yeni ilavelerle kapasitesi artrlsn, Tuzlann Dz. Kuvvetlerimizin btn ihtiyalarn karlar hale gelsin, ihracat yapsn. Biz de gen kardelerimizin yaptklar gzel katklarla iftihar edelim, onlar knamak yerine onlarla gurur duyalm, ahir mrmzde de huzurlu ve mutlu yaayalm. Belki, bu anlarmz ve dncelerimiz gen kardelerimize bir heyecan kayna olur da yeniden Kaf Dann arkasna dnen motor yapma hayalini gerekletirmek iin kollar svarlar Gen kardelerimiz bilsinler ki; Yeni bir MOTOR FABRKASInn kurulduunu gremeden gidersek gzlerimiz ak gidecek
45
GR
PENDK SULZER MOTOR FABRKASINDA 1981-1988 yllar arasnda imal edilen Dizel motorlar ve monte edildikleri gemiler
Motor Tipi 5 AL 25/30 Motor Adedi 15 Motor Gc 920 BHP Motor Devri 750 900 750 750 900 750 750 900 1000 750 108 Monte Edildii Gemiler Ka yk gemisi snf (Yardmc makine olarak)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
6 AL 20/24 6 AL 20/24 6 AL 20/24 8 AL 20/24 8 AL 20/24 8 AL 20/24 6 ASL 25/30 6 ASL 25/30 6 ASL 25/30 4 RTA 58
18 18 2 2 20 3 4 4 3 3
780 BHP 636 BHP 636 BHP 1040 BHP 848 BHP 848 BHP 1500 BHP 1600 BHP 1320 BHP 7378 BHP
Sarayburnu .H.Y. snf (Ana makine olarak)
Rumelikava .H.Y.snf (Ana makine olarak)
Mehmet Kalkavan yk gem. (Yardmc makine olarak) Topkap araba vapuru snf (Ana makine olarak)
Selamieme araba vap.snf (Ana makine olarak) stanbul Feribotu (Yardmc makine olarak)
Fahri Korutrk .H.Y gemisi Bahekap .H.Y. gemisi (Ana makine olarak) Alma Ata yk gemisi Takent yk gemisi (Yardmc makine olarak) Bak Passat tipi gemi Akabat Passat tipi gemi (Yardmc makine olarak)
12 13
5 RTA 76 5 RTA 58
2 2
14000 BHP 9520 BHP
85 127
Zemia Gorndlaska yk gemisi Zemia Lodska yk gemisi Zemia Cieszyka yk gemisi (Ana makine olarak) Alma Ata yk gemisi Takent yk gemisi (Ana makine olarak )
Bak Passat tipi gemi Akabat Passat tipi gemi (Ana makine olarak)
NOT: RTA tipi motorlar SULZER/SVRE Lisans ile A tipi motorlar H.CEGELSK/POLONYA lisans ile imal edilmilerdir.
46 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
GR
PENDK SULZER MOTOR Fabrikas Tantm Bror kapa

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008 47
GR
MESLEMZ, HAKLARIMIZ, ETK VE SAHP IKTIIMIZ DEERLER

Elif AKAL1
rendim ki... nsanlarn bana ne geldii deil O durumda ne yaptklar nemli. Ataol Behramolu
1. Gemi naat ve Deniz Teknolojisi Mhendisi
ok deil bundan yaklak bir yl nce neredeyse mesleime ksp gitme noktasna gelmitim. Bir sabah ie gitmek iin bindiim irket arabasnda bir meslektamn kurduu cmlelerin bitiminde, altm iimden kartldm rendim. stelik bunu dile getiren mdrm ve dierleri yllardr birlikte altm, yana yakla beni kendileri ile almaya aran deerli byklerim ve meslektalarmd. ten kartldktan sonra bu davran hibir koul altnda hak etmemi olduumu dndm. niversite yllarndan tandm bugn avukat olmu arkadam arayarak ne yapabileceimi sordum. Ve neticede hakszlm hukuksal yolla arama yolunu setim. Ve kartldm i yerine ie iade davas atm. nk altm i yerinde 30 kiiden fazla alan vard ve ben o i yerinde 6 aydan daha fazla almtm. Bu iki art i hukukundan faydalanmam iin gerekli ve yeterliydi. Ben bu giriimlerde bulunurken pek tabi ki arkadalarmla gryor, doru olann ne olduunu sorguluyordum. Hukuksal srecin balarnda beklediimden daha farkl ve srpriz olaylarla karlatm. Anlamakta ou zaman zorlandm, gerekler ve hukuk dnyas arasndaki iliki bizim mhendis dnyamzdakinden hele hele uygulamalarndan epey farklyd. spat edebileceiniz her trl mesnetsiz ifade geerli, ispat edemeyeceiniz her trl gerek ise geersizdi. Kapal kaplar ardnda size sylenenler, verilmi olan szler ve oynanan adam asmaca oyunlarn ispat edemediiniz srece hepsi bir hiti. nandnz, hatta ou zaman kader birlii yaptnz dndnz bata meslektalarnzn, arkadalarnzn, byklerinizin g ve iktidar karsnda boyun een tavrlar yaralarnz daha da derinlere ulatryordu. Fazla uzatmak istemiyorum bu sreci, nk yerel mahkeme karar henz temyizde ve sonulanmad. Yasal sre halen devam ediyor. Bu yaadklarm getiimiz seneyi kapsyordu tekil ve ahsi bir olayd. ten kartlma eklim hukuk iinde usule uygun deildi. Bu konuda, u anda neredeyse hepimizi ilgilendirdiini dndm kanun maddelerinin birkan sizlerle paylamak istiyorum. Daha fazlas bilgi
48
(*) Anayasa mahkemesinin 19/10/2005 tarihli ve E.2003/66, K.2005/72 sayl Kararyla; bu maddenin birinci fkrasnn son cmlesinin Toplu i szlemesinde hkm varsa veya blm iptal edilmitir.
ihtiyacnz karlamak iin Gemi Mhendisleri Odas tarafndan hukuk hizmeti veriliyor olduunu da hatrlatmakta fayda var. -Szlemenin feshinde usul MADDE 19. veren fesih bildirimini yazl olarak yapmak ve fesih sebebini ak ve kesin bir ekilde belirtmek zorundadr. Hakkndaki iddialara kar savunmasn almadan bir iinin belirsiz sreli i szlemesi, o iinin davran veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Ancak, iverenin 25 inci maddenin (II) numaral bendi artlarna uygun fesih hakk sakldr. -Fesih Bildirimine itiraz ve usul (1) MADDE 20. szlemesi feshedilen ii, fesih bildiriminde sebep gsterilmedii veya gsterilen sebebin geerli bir sebep olmad iddias ile fesih bildiriminin teblii tarihinden itibaren bir ay iinde i mahkemesinde dava aabilir. () (1) taraflar anlarlarsa uyumazlk ayn srede zel hakeme gtrlr. (*) Feshin geerli bir sebebe dayandn ispat ykmll iverene aittir. i, feshin baka bir sebebe dayandn iddia ettii takdirde, bu iddiasn ispatla ykmldr. Dava seri muhakeme usulne gre iki ay iinde sonulandrlr. Mahkemece verilen kararn temyizi halinde, Yargtay bir ay iinde kesin olarak karar verir. -Geersiz sebeple yaplan feshin sonular MADDE 21. - verence geerli sebep gsterilmedii veya gsterilen sebebin geerli olmad mahkemece veya zel hakem tarafndan tespit edilerek feshin geersizliine karar verildiinde, iveren, iiyi bir ay iinde ie balatmak zorundadr. iyi bavurusu zerine iveren bir ay iinde ie balatmaz ise, iiye en az drt aylk ve en ok sekiz aylk creti tutarnda tazminat demekle ykml olur. Mahkeme veya zel hakem feshin geersizliine karar verdiinde, iinin ie b a l a t l m a m a s halinde denecek tazminat miktarn da belirler. Kararn kesinlemesine kadar altrlmad sre iin iiye en
ok drt aya kadar domu bulunan cret ve dier haklar denir. i ie balatlrsa, pein olarak denen bildirim sresine ait cret ile kdem tazminat, yukardaki fkra hkmlerine gre yaplacak demeden mahsup edilir. e balatlmayan iiye bildirim sresi verilmemi veya bildirim sresine ait cret pein denmemise, bu srelere ait cret tutar ayrca denir. i kesinleen mahkeme veya zel hakem kararnn tebliinden itibaren on ign iinde ie balamak iin iverene bavuruda bulunmak zorundadr. i bu sre iinde bavuruda bulunmaz ise, iverence yaplm olan fesih geerli bir fesih saylr ve iveren sadece bunun hukuki sonular ile sorumlu olur. Bu maddenin birinci, ikinci ve nc fkra hkmleri szlemeler ile hibir suretle deitirilemez; aksi ynde szleme hkmleri geersizdir. Bu gnn artlarna baktmzda, dnyada ve lkemizde kendini hissettiren ciddi bir krizin mevcut olduunu gryoruz. Proje iptalleri ve baarsz ynetim srelerinin birleiminde biroumuz iten kartlmakla kar karyayz. Hatta hepimizin muhakkak -be tand, bildii iten kartlan meslekta vardr. ten kartlm veya ksmi olarak maandan feragat etmi arkadalarmzdan ka haklarndan haberdardr bilemiyorum. Bugn artk neredeyse hepimizin elinin altnda bilgisayar ve internet varken toplumun eitim dzeyi yksek kesimi iinde yer almas gereken biz mhendisler haklarmzn ne kadar farkndayz ve ne kadar savunucusuyuz? Ltfen herkes bu soruyu kendisine sorsun. Haklarn savunuluyor, hele hele hukuk sisteminde korunuyor olmas bizlerin, sistemin bulduu kendi karlarna ynelik zmlerinden zarar grmemizi ne yazk ki engellemeyecektir. ok deil bundan birka ay ncesine kadar bitmeyen bir trl yetimeyen ilerimiz yznden, ge vakitlere kadar alyorduk. O gnlerde kimse bize eline salk, teekkr ederim demiyordu. Hani srekli syleniyor kontrolsz ve ok hzl byd gemi ina sektr diye. Hazrlksz yakalandk, evet hem alanlar olarak hem de yneticiler olarak. Hzl bymenin getirdikleri ne yazk ki baz insani deerlerin kaybolmas oldu. lerin oalmas ve rakamlarn artmas g ve iktidar hrslarn kamlad. Oysa kiilerin baarlarn pekitirecek mesleki ve ahlaki deerlere erimesi gerekirdi. Daha iyi ynetim sistemlerini oluturulmal daha planl programl ve dzenli allmalyd. Ama sektrmzde bu noktann atlandn dnyorum. Belki geliime ayrlacak vakit yaratlamad belki de tercih gn kurtarmak oldu. Toplumlarn refah seviyelerini arttrmalar ile gelimeleri paraleldir. Geliri artan bireylerden kiisel geliimlerini, sosyal kimliklerini daha st dzeylere tamas beklenir. Bizler ise tam aksine belirli yeterliliklere sahip olmayan kiilerin, yeni oluan frsatlar iinde kendilerini ynetici koltuklarnda bulmalarn ve her geen gn brakn ilerlemeyi mesnetGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
siz ynetimleri ile daha da geriye doru gidilerini izledik. Dolmam bir bardaktan taan damla olmaya altlar. Ama olmad. Baarsz yneticiliklerinin neticesinde hesap verme aamas geldiinde sulu olarak astn gstermekten ekinmediler. Hi birimiz iin kriz bir sabah kapmz atmzda karmzda grdmz, evimize gelen istenmeyen bir misafir deil. Peki niin bugn isiz kalmak gibi byk bir tehdit iindeyiz? Yaplan i planlarnda bu dnem grmezlikten mi gelindi, yoksa iin iinde baka eyler mi var? Kurulamam irket politikalar tekrar gzden geiriliyor ve elemeler kiisel egolar zerinden mi yaplyor? Performans deerlendirmesinin sektrmze ok uzak bir kavram olduunu bildiim ve gn kurtarmak mant ile i yaptrlmaya alldndan bugn bizlerin demekle kar karya kald bedelin, aslnda bizlere ait olmadna inanyorum. Sylenecek yaplacak birok eletiri arasndan kiisel yaplmas gerek son bir tanesine daha deinerek sonuca gelmeyi istiyorum. Bizler, alanlar emeini esirgemeden fazlasyla bu sektre hizmet edenler hak etmediimiz uygulamalara ne zaman dur dedik ki Dur demeye alan biz de dlamadk m? Mesnetsiz ynetiliyor olmamzda bizim de bilinsiz seimlerimizin, gcn karsnda boyun ememizin ve en nemlisi neredeyse birbirimizi srtndan vurma yarna girmi olmamzn hi mi suu yok? Mesleki birlik ve dayanma adna hangimiz bir deer yarattk? Hangimiz ayaklarmzn altna serilmi muz kabuklarn toplayp pe attk? Bence, ncelikle bir gemi mhendisi olarak kendi eletirimizi tamamlayalm ve hep birlikte etik ve insani deerlerimizi tekrar hatrlayalm. Mesleimize ilk adm atarken ettiimiz yemini tekrar hatrlamak da fayda olduunu dnyorum; Bugn bana verilmi bulunan mhendis derecesine daima layk olmaya; onun bana kazandrd yetki ve sorumluluklarn her zaman bilincinde olarak, hangi artlar altnda olursa olsun, onlar ancak iyiye kullanmaya; yurduma ve insanla yararl olmaya; kendimi ve katldm meslei maddi ve manevi sahada ykseltmeye alacama; namus ve erefim zerine yemin ederim. Mesleki birlik ve dayanma iinde bu sektre neler katabileceimizi arayalm, tartalm ve sonularn bulup hep birlikte uygulayalm. Yeniden elenerek, hep birlikte glerek alabileceimiz zamanlarn midiyle, kstek deil destek olarak hep birlikte nice youn mesai saatlerine sevgili meslektalarm rendim ki... Her artta kendisiyle drst kalanlar Daha uzun yol yryor. Ataol Behramolu
GR
49
GR
TANIDIIM MUSTAFA
Atatrkn milli mcadele yllarnda omuz omuza alt yakn arkada ve eski TBMM Bakan Kazm zalpin olu, deerli hocamz Prof. Dr. Teoman zalple, Can Dndarn Mustafa belgeselini konutuk. Babasndan dolay Atatrk tanma ansna da sahip olan Prof. zalple, belgeselde yer alan Atatrkle ilgili deerlendirmeleri masaya yatrdk. Gemi Mhendisleri Odasnn kurucularndan Prof. Dr. Teoman zalple syleiyi TMMOB Gemi Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu yesi Mehmet Ali Gller yapt. gerektii zaman, grntler az da olsa, konu o kadar geni bir konu ki, bunu ok geni zenginlikle doldurmak mmkn diye dnyorum.
KONU CAN DNDARA AIR GELM!
Prof. Dr. Teoman zalple, Atatrk fotoraflaryla dolu, bir mzeyi andran alma ofisinde konutuk GLLER: Atatrk de tanyan bir isim olarak, Can Dndarn ok tartlan Mustafa isimli belgeseli hakknda genel deerlendirmeniz nedir? PROF. ZALP: Gemi Mhendisleri Odasnn benimle bu belgeseli konumak istemesinden dolay ok mutluyum. Atatrkle ilgili her konuyla hepimiz ok yakndan ilgiliyiz. Bu nedenle ben Atatrkle ilgili hangi eser ksa veya nerede bir konuma olsa veya haber olsa, hepsini mmkn olduu kadar izlemeye alyorum. Mustafa filmine de gittim ve objektif bir gzle izlemeye altm. Evvela istediiniz gibi genel kanaatimi syleyeyim. Atatrk konusu ok zengin bir konudur. Ve zerinde durulacak, zerinde tartlaacak ok fazla taraflar var. Atatrkle ilgili o dnemde yazlan yazlar, kitaplar veya deiik toplantlarda yaplan konumalar var, Atatrkle ilgili ekilen grntler var. Ne yazk ki o dnemde film teknolojisi hatta fotoraf teknolojisi bile ok ilerlemi olmad iin baz zorluklarla ekilmi grntler; kah deerlendirilememi kah kaybolmu vaziyette. Bunlar ele alp deerlendirmek ve Atatrkle ilgili bir film yapmak
50
Tabi konunun ele alnnda da, bir zellii olmas lazm. Can Dndarn hazrlad bu filmle, Atatrkn yapt yaratt eserlerden daha ok, Atatrkn ocukluu duygusal taraflar zerinde durulmak istenmi ve Atatrk o taraflaryla deerlendirmeye allmtr deniliyor. Tabi byle olunca konuya baka trl bakmak mmkndr. Ama Atatrk gibi bir konuda, film ii hafife alnamaz. Ve bana yle geliyor ki yle ya da byle duygusal taraf da ne alnm olsa, Atatrk konusu iyi niyetle de ele alnm olsa, Can Dndara biraz ar gelmi. Yani bu konuyu amak kolay deil. Bunun iin genel olarak ben, byle bir filmi seyrettiimden dolay mutluyum memnunum, Atatrkle ilgili her eseri izlemeyi istediim iin memnuniyetle gittim izledim. Bireyler de rendim. Fakat birok taraflar da beni tatmin etmedi. Daha iyi olabileceini dndm.
Prof. Dr. Teoman zalp, Atatrkle birlikte ekilen bir fotorafn odasnn en gzel kesinde sergiliyor. Hemen yannda da babas, TBMM eski bakanlarndan, milli mcadelede Atatrkn yakn alma arkada olan Kazm zalpin fotoraf var.
GLLER: Trkiye Cumhuriyetinin kurucusunun, sembol bir ismin, bireysel ynlerini film yapmak sizce doru mu? Yani Atatrkn filmde geen kimi zellikleri milleti gerekten ilgilendiriyor mu? PROF. ZALP: Atatrkn duygusal taraflar da geni ve arlkl bir konudur. Tabi ki Atatrk ele alnd vakit, Atatrkn her ynn gstermeye almak bir hata deil. Atatrkn iki sevdii de yalan deil. Talebelik dneminden beri, Harp Okulundan beri arkadalaryla iki imek, pekala bir sosyal aktivitedir de. Bundan holanan bir insann da bunu yapmas en doal hakkdr. kinin zararlarn da bilemeyecek bir insan deildir. Btn bunlara vakf olarak, sofrada arkadalaryla beraber sohbet ederken, tartrken, arkadalaryla imesinin bir sakncas yoktur. Yzlerce, binlerce insan iki iiyor, deil mi? Baz kimselere gre iki imek su saylyor, onlara gre de saylsn yani..!
otururdu, onlarla beraber iki de ierdi. Bundan dolay sonra rahatsz olsa bile o rahatszla raz olurdu ki, Atatrkn sofrasnda o sohbet, o atmosfere katlabilsin...
GR
Deerli hocamz Prof. Dr. Teoman zalpin Tuzladaki alma ofisi, gen meslektalarmzn mutlaka grmesi gereken, kk bir Kurtulu Sava tarihi mzesi. GLLER: Atatrkn lmnn 70. ylnda, bizi Atatrkn rakya baml olmas m ilgilendirmeli, ngilize, emperyalizme baml olmamas m ilgilendirmeli? PROF. ZALP: Kald ki Atatrk baml deildi. Alkolik deildi. Atatrk tartmaya ok nem verdii iin, bir toplantda arkadalaryla beraber bir konuyu ele alaca zaman, arkadalarnn da tartmalarda bildiklerini sylemesini isterdi. Ve belki alkoln de etkisiyle biraz daha rahat hareket etmelerini saladn da bilen bir adamd. Onun iin byle sen ieceksin, sen imeyeceksin gibi bir zorlama da yok. Herkese sunuluyor. Sofrada oturup da hi imeyenler de var. Mesela benim babama iki dokunurdu. Midesi rahatsz olurdu. Onun iin iki itii zaman sonradan hastalanrd. Ama bunu bile bile Atatrkn sofrasna giderdi
GLLER: Ama o sofralar bize imdilerde anlatlmaya alld gibi, akam toplanlp iilip salt elenilen toplantlar deildi herhalde Bavekilin, Meclis Bakannn, bakanlarn bulunduu, devlet meselelerinin ele alnd sofralard herhalde PROF. ZALP: O sofralarn mutlaka bir konusu var. O konu sonradan kmyor. Yani o gece ne konuulacak; yaplacak bir icraat m, Trk dili mi Trk tarihi mi, veyahut bir gezi mi, baka bir devletle politik bir gr m, konular aa yukar belli. O gnk sofraya o konuyla ilgili Babakan, Bakanlar yani Devlet erkan arld gibi, o konuyla ilgili bilim adamlar veyahut da yetimi uzman kiiler de mutlaka arlrd. Atatrkn bu ynden ok geni bir grubu vard. Mesela bu gece Trk dili konuacaz dedii zaman belirli bilim adamlar, profesrleri veya Trk diliyle uraan hatta hatip kimseler, TBMMde gzel konuan kimseler arlr, bu konu tartlrd. Baka bir gece, baka konu tartlrd. O gn iinde oluan yeni bir olay da sonradan gndeme alnrd. Hatta o konuyla ilgili kimseler de sonradan yemee arlrd. Tabi hkmetin ilgili bakanlnn da o konuyla ilgili yemekte bulunmas istenirdi. Tabi buradan, bakanlar kurulu gibi, bir karar kmaz. Buradan bir danma kurulunda oluabilen grler ele alnrd. Bu sofralar bir rak sofras gibi mtalaa etmemek lazmdr. Ama baz sofralarda da elence sregelmitir. Tabi her seferinde ciddi ciddi konumak mmkn deildir. Tabi o zaman da biraz deiik bir atmosfer hakim olmutur. Atatrkn mzie merakndan dolay zellikle Trk mzii sanatkarlar o toplantlara gelir, onlar da arklar sylerler; Atatrkn setii arklar tercih ederler. Atatrk hatta zeybek oynar. Bu gibi toplantlar da olur. Ama o atmosfere ramen tartmalar da yine olur. l hi kamaz. Atatrk lye ok dikkat eder, lnn kaacan hissettii an o toplanty datrd. Artk biz gidelim yatalm dedii zaman, hayr oturalm, biz tartalm diyebilecek zaten kimse yoktu. Can Dndarn bu belgeseli iyi niyetle yaptn kabul ederek, bu konu Can Dndara ar gelmi diyorum. Bunu maksatl yapm olduunu dnmek istemiyorum. Varsa, zaten problemi baka trl ele almak lazm. Ama Can Dndar kendine gre bunu byle anlam, duygusal taraflarn ne karmak istemi, bu arada Atatrk biraz daha kltmeye alm. Yaa kltrken, belki baz hatalar da orada yapm. Baz yerler var ki, hakikaten bilmediimiz, ilk defa iittiimiz eylerle de karlayoruz. Atatrkn o dnemi ok bilinmiyor zaten.
HER SOFRANIN NEML KONUSU VARDI
51
GR
Prof. Dr. Teoaman zalp, Atatrkn kucanda ekilen bu tarihi fotoraf anlatrken duygulanyor. Atatrkn hemen sandaki ocuk da, Erdal nn.
GLLER: Belgeselde ilenen ve tepki gren bir fikir de, Atatrkn yalnzl meselesi Daha askeri lisedeyken bile arkadalarn rgtleyen, mr rgtlenmeyle gemi Atatrk, neden yalnz gsterilmeye allyor? PROF. ZALP: Atatrk yalnz bir adam deildi. Tam bir cemiyet adamyd. Her zaman dostu, arkada vard. Filme gre Atatrk Milli mcadelede birlikte olduu arkadalaryla sonradan bozumu! Yani Can Dndar bunu ele alrken, Atatrkn sanki biraz geimsiz davrand hissini vermek istiyorsa, bu ok yanl. nk Atatrk bir eye inanm, ta talebelik dneminden inanm, hatta bunu arkadalarna da o dnemde anlatm, unlar unlar yapacam demi. Osmanl devletinin ktn daha talebelik zamannda grm. Bunlar yapmak iin girecei teebbslere ka kmak bunlara inanmamak demek. Atatrk devrimlerine inanmamak demek. Atatrkn devrimlerine inanmayan adamn Atatrkn yannda ne ii var? Can Dndar evvela kendini bir tartmal. Atatrk gerekten seviyor mu? Atatrke inanyor mu? Atatrk52
DEVRMLERE NANMAYANIN, ATATRKN YANINDA YOK!
lke inanyor mu? Veya inanmyor mu? Veya bir ksmna inanyor bir ksmna inanmyor mu? Yerini tayin etmeli. Ona gre baz eyleri sylemeli. stelik kimse okul arkadalarn tayin edemez ki. Kim varsa onlarla okur gider. Onlarla sonradan fikirleri uyumad zaman, elbette yollar ayrlacaktr. Yani ne yapsayd? Hilafeti kaldrmaktan vaz m geseydi? Cumhuriyeti ilan etmekten vaz m geseydi? Atatrk diyor ki, bunlar davay anlamamlar. Yani davay anlayanlar bir grup, anlamayanlar bir grup.
DEVRM, HALK OYUNA SUNULMAZ!
GLLER: Belgeselde bir de Atatrkn demokrat olmad fikri ilenmi PROF. ZALP: imdi Atatrkn szleri var. Bir kere dnem dnem dnmek lazm her eyi. Mesela bugn zgr bir dnyann gerektirdii eyler 70 sene nceki durumla, ayn gzle grlp baklabilir mi? zgrln verdii baz haklar o zaman kstlamak bir zorunluluktu. Bu, Atatrk demokrat deildir demeye varr m? Varmamas lazm. Sava zamannda demokrasi olabilir mi? sve kral Atatrke soruyor? Siz bu kadar devrimler yaptnz, yapyorsunuz? Bunlar millet kabul
ediyor. Ama byle byk devrimleri yapmadan evvel halk oyuna sunmak doru mudur, deil midir? Atatrk diyor ki okuma yazma oran yzde 10 olan bir lkede, halk oylamasyla karar alnmaz. Bu Atatrkn doru grd bir prensiptir. Tabi o zamann artlarnda durum buymu, bir yandan da sava var. Nasl hakim olacaksnz savaa? stelik bir Meclis kurmular. ok demokratik bir Meclis. Herkes her istediini sylyor, tartyor. Sonuta alnan kararlar belki Atatrkn istedii dorultuda kyor ama o da Atatrkn gcn gsteriyor. Sonunda da Meclisin ald kararlara gre hareket ediliyor. Yani Atatrk geimsizdi, demokrat deildi gibi eyleri bugnk dnyada konumak kolay geliyor insana. O gnk artlarda yle deil! Bir yanda Padiahn emri var, bunlarn kafasn keseceksiniz diyor. damlklar listesinde babam da var. Bir yandan byle bir emrin altndalar. Bir yandan Padiahn ordusuyla, dier yandan dman ordusuyla savayorlar Ve geleneklerine bal bir lkede yayorlar. 600 senedir saltanatn srd bir ortamda bu ileri yapyorlar. GLLER: Kald ki, egemenlii padiahtan, bir aileden alp, millete vermek demokrasi deilse, demokrasi ne..? Atatrk demokrat deilse, Vahdettin mi demokrat? PROF. ZALP: Atatrkn demokrasiyi uygulamad yerler zorunlu olarak uygulanmamas gereken yerlerdir. Atatrkn demokratlyla ilgili bir misal vereyim. Atatrk benim ismimi deitirdi. Ben 6 yandaydm. Atatrk senin ismini deitireceiz, Hun imparatorlarndan birinin ismini vereceiz, ya Mete olacak, ya Teoman olacak dedi. O zaman, 6 yandaki bir ocua bile seim hakk verdi. Bana Mete ve Teoman anlatt ve u notu yazd: Sen dn karar ver, sevecein ismi se. Ve bu isim altnda alkanln, bykln senden daima daha byk olan, onun bykl yannda kendini daima hi hissedecein milletine gster. Ve ben Teoman setim. Ertesi gn mahkemeye gidildi, isim deiiklii yapld. Atatrk mutlaka fikir alan biriydi. Seyahatlerde mesela baz gen kimseler var, iyi yetimi, mnevver; tavsiye ediliyor. Atatrk byle genleri gittii seyahatlerde grubuna davet ediyor, alyor gtryor o seyahat sresince sofrasnda, gezisinde, toplantlarnda o genlerden fikir alyordu. GLLER: Belgeselde mutlaka ilenmesi gerekirdi ya da ilenmi ama daha geni ilenmeliydi dediiniz konular var m? PROF. ZALP: Filmde bence ok nemli olaylar eksik braklm. Bir kere Sakarya muharebesi ok ok nemli. O karargahtaki atmosferi yanstmak gerekmez mi? Bir kelimeyle geitirilebilir mi?
Hilafetin kaldrlmas bir cmle: Kar kanlar oldu. Atatrk kar kanlara kar kt. Durumu anlayanlar ve anlamayanlar diye ayrmak gerekmez mi? Dndar nemli konular ok hafif gemi. Bunu aktarabilmek iin kaynak da var. Hibir ey yoksa, Atatrkn byk nutku var! Bir de arivlerden filmler bulunmu. Bulunan filmler bir yerlere yerletirilmeye allm. Ama tam konuyu iyi bilmemekten veyahut elimizde bu vard. Ne yapalm. Bunu koyarz havasndan olsa gerek, tabi bu doru deil. Mesela Birinci Byk Millet Meclisinin ald gnlerden bahsedilirken gsterilen film, o olaydan drt be sene sonra ekilmi film. Yani hi olmazsa bu gibi teknik eylere de dikkat etmek lazm. Can Dndar bunu bilemez. Ama bilenler vardr. Bilenlerden renmek lazmdr. Daha bilen bir szgeten gemi olmas lazmd. GLLER: Dnya tarihini etkileyen bir savan iinden kk bir kesit alp sadece bir kadna yazlan mektuba dikkat ekmek? PROF. ZALP: Byle bir kadn var. Ama Atatrkn hayatn deitirmi, ona yle ak olmu demek biraz abart. O taraflar hep biraz abartlyor zaten. Mesela Latife hanm taraf da biraz abartlyor. Latife hanm Atatrke biraz hafif gelmi. Latife hanm iyi eitim alm, kkl bir aileden gelmi, iyi bir aile terbiyesi alm, kafas da iyi ileyen bir kadn. yle ok gzel de deil. Ama Atatrk ekmi, cazip gelmi Atatrke. Byle mnevver bir kadn. Fakat ok daha modern grlerde olduu iin, yani Atatrk zamanndaki geleneklere gre Latife hanm biraz modern. Atatrk de ok kuvvetli. Bir sre sonra Atatrk bu iin yrmeyeceini anlyor ve evlilie son veriyor. Baz uyumazlklar olduu ortaya ktktan sonra, illaki bu i sonuna kadar gidecektir diye srar etmenin anlam yoktur. Atatrk bir aile hayat kuramamsa bu Atatrkn suu deildir.
GR
TARKATLAR KAPATILDI DA, TRKYE GELEBLD!
BELGESELDE TEKNK HATALAR DA VAR
Bir de Atatrk okuldayken hocasndan dayak yemi. O yzden hocalara kar bir nefret olumu iinde. O nedenle ileride tarikatlar, medreseleri kapatm. Bu kadar mantksz bir ey ki Filmde bu var. Bir kere o zaman her ocuk dayak yerdi. Gayet tabii bir olay o gnler iin. Yani Atatrk, bunu intikam iin yapacak da, sonra baa gelince, bu nedenle tarikatlar kapatacak da, ok mantksz! O tarikatlar, zaviyeler kapatlmas gerektii iin kapatld. Kapatld da, Trkiye geliebildi. Onlara kalsayd, ne halde olacamz, ite imdi rnek, tarikatlar hortlaynca ne olduunu imdi gryoruz GLLER: ok teekkr ederiz, deerlendirmeleriniz iin.
53
ODADAN HABERLER
GMO SG KOMSYONU LK ETMN GEREKLETRD.

Gndemimizin ve sektrmzn nemli konularndan biri olan i Sal ve Gvenlii konularnda uzun bir sredir sessiz fakat kararl bir tavr ile almalarn yrten Odamzn ilgili Komisyonu NAVTEK firmasnn talebi zerine tamamen ilgi alanna ynelik bir eitim planlayarak uygulamaya koydu. erii zellikle dizayn ve buna bal gemi ina faaliyetlerindeki yansmalar olan program, 1 Austos 2008 tarihinde baar ile gerekletirildi.
3 kiinin ld, 12 kiinin de yaraland tersanedeki filika kazasna ilikin Gemi Mhendisleri Odasnn yapt incelemelerin ardndan hazrlad teknik arlkl rapor akland. Kartaldaki Titanic Hotelde dzenlenen basn toplantsnda GMO Bakan Tansel Timur inceleme raporunu saydam gsterisi ve izimlerle anlatt. Timur, test srasnda hareketine balayan filikann ksa bir sre sonra geminin k tarafndaki kord nozullu dmen topuu balants, filika matafora ayaklarn birbirine balayan V travers zerindeki deniz ba kelepesine arparak kelepenin eilmesine ve topuun hasar grmesine neden olduunu ve filikann k tarafnn arpmann etkisiyle ykselerek kelepenin zerinden getiini anlatarak, unlar syledi: Filikann ba taraf matafora rampasn geip, filika kord nozullu dmen topuu balants gemi vardavelasnn (korkuluk) hizasna geldiinde, topuk vardavela punteline ok yakn bir blgeden vardavela tutamana arpm ve bu arpma filikann dme asn deitirmitir. Normal koullarda yatayla 350-400 derece arasnda bir ayla dmesi ve karinasnn ba tarafndan suya girmesi beklenen filika, vurmann etkisi ile nce su yzeyine dik pozisyona gelmi, hareketin devamnda dnmeye devam ederek su ile 120 derece a yapacak ekilde suya arpmtr. Bu arpmann etkisiyle sert biimde dnen filikann k blmnde yer alan kumanda mahallinin ta54
GEM MHENDSLER ODASI, FLKA KAZASI RAPORUNU AIKLADI
vannn denize arpmas ile filikann bu blmnde krk ve yrtklar olumu, ayn zamanda filika n ve iskele yan cam ile giri kaps cam dalmtr. Oluan krk ve yrtklar ile dalan camlar nedeniyle alan boluklardan giren deniz suyu sonucunda filika yan yatm ve her koulda kendisini dzeltmesi gerektii halde bu pozisyonda yzer halde kalmtr. Sonu olarak arpmann deniz suyu dolmasnn etkisiyle 3 kii hayatn kaybetmi, 12 kii de yaralanmtr. Filikann kaza sonras grntleri ve zerinde yaplan incelemelere deinen Timur, 16 metre yksekliine gre kurallarn gerektirdii prototip test ve kontrollerinden gemi olan bir filikada, yaklak 11 metrelik dme testi sonucunda bu byklkteki bir hasarn olumu olmas, filika malzemelerinin ve yapsnn incelenmesinden balayarak, konunun daha derin aratrlmas gereini ortaya koymutur diye konutu.
ODADAN HABERLER
DEERL KAMUOYUNA DUYURULUR

GSAN TERSANESnde meydana gelen filika kazas ve lmlerin sonucunda, baka hi bir ikolundaki kazalarda olmayan biimde sadece mhendislerin sulanmalarn; tutuklamaya kadar varan uygulamalar protesto ediyoruz. nk yrtlen adli ilemler, tersanelerde meydana gelen i kazalar ve lmlerin sorumlularnn mhendisler olduu imajn yaratmakta ve asl sulu ve sulularn kamuoyu nezdinde aklanmas sonucunu dourmaktadr. Toplum iinde saygn konumlar olan, ikamet ve iyerleri belli, -kazann meydana geldii tarihten bu yana gemi olan yaklak 1,5 aylk sre gznne alndndakama ve delilleri karartma ihtimalleri de olmayan kiilerin tutuklanmas, mevcut yasalarla izah edilemez. Bu uygulama, vicdani adan da kabul edilemez: Bugne kadar gemi yapm, bakm-onarm i kolunda mhendislik mesleine ilikin grev, yetki ve sorumlular sarih bir ekilde aklayan ve tanmlayan; gemi mhendislerinin yetki ve sorumluluklarn btnlk iinde ele alan bir yasal dzenleme yaplmamtr. stelik son bir yldr tersanelerdeki alma koullarnn ayrntlar hakknda sradan vatanda dahi yeterli bilgilere sahip olduu halde; yetkililerin ve siyasal sorumlularn uyar veya kapatma gibi palyatif tedbirlerle yetinmesi ve gz gre gre gelen kazalar ve lmler sonrasnda gemi mhendislerini sorumlu ve sulu ilan edecek bir sreci soukkanllkla izlemesi mesleimiz ve sektrmz adna endie vericidir. Bu dzenlemelerin yaplmam olmasna ramen, zm mhendislerin sulanmasnda ve tutuklanmasnda aramak, gemi mhendislerinin bugnden kamu vicdannda mahkum edilmesi amacna hizmet etmektedir. Mhendislerin tersanelerde mevcut i srelerindeki rol ile sulanmaya ve tutuklanmaya muhatap olabilmesi iin, iveren vekillii grevlerini, iverenin sahip olduu g ve yetkilerle ve yasa gvencesi altnda yerine getirebiliyor olmas gerekir. Oysa durum bunun tam tersidir; mhendisler, bu sorumluluklarn gerei olan yetkilere sahip olmadklar gibi, bunu talep edebilecek i gvencesinden de mahrumdurlar. Mhendisler ve gemi mhendisleri, tersanelerde yaanan i kazalarnn sorumlusu deil; olsa olsa madurudurlar. Mhendislerin gnah keisi haline getirilmesine yol aacak bu kolayc ve sorumsuz yaklam ve uygulamay knyor; sorumlularn baka yerlerde aranmas gerektiini kamuoyunun bilgisine sunuyoruz. TMMOB Gemi Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu
GMO Yelken kulb - Logo ve Flama yarmas; GMO Yelken Kulb logosu ve flamasn oluturmak iin profesyonel ya da profesyonel olmayan tm ahslar ve irketlerin katlabilecei bir tasarm yarmas dzenledi. Katlm artlar www.gmoyk.org.tr ve www.gmo.org.tr sitelerinde tm yelerimize ve kamuya duyuruldu. Ayrca e-posta yoluyla yelerimize ve Grafik Blm olan tm yksek okullara duyuru yapld. Kazanan yarmaclarn Logo ve Flama dallarnn her Bilirkiilik Eitim Semineri GEMSEM tarafndan 19 Ekim tarihinde gerekletirildi. 2009 yl iin 28 yemiz Oda Merkezimize bilirkiilik iin bavuru yapt. Oda Ynetim Kurulu kararna uyugun olarak bu yl sadece daha nce bilirkiilik eitimi almam olan yelerimizin eitime katlm zorunlu tutuldu. 5 yemizin katld Bilirkiilik Eitimi yemiz Ercan zokutucu tarafndan verildi. Eitim ierii; - Bilirkiiliin genel tanm, ilgili yasa ve yasal dzenlemeler, - Bilirkiilerin yetki ve sorumluluklar, etik kurallar - Ceza ve hukuk davalarnda bilirkiilik, - Mahkeme d bilirkiilik ve uzman mtalaas
GMO YELKEN KULB LOGO ve FLAMA YARIMASI DZENLED
BLRKLK ETM YAPILDI
birine ayr olmak zere 1.500.-YTL birincilik dlleri konuldu. Yarmamzda GMO Yelken Kulb Ynetim Kurulunun setii 2 Akademisyen Grafiker, 1 uluslararas deneyim ve yelken kltrne sahip yelkenci, 1 endstriyel tasarmc ve 1 kulp yesinden oluan jri her iki dalda ilk belirleyecek ve birinci gelen eserler kulbmzn logosu ve flamas olarak kabul edilecektir.
- Bilirkii raporu hazrlama yntemleri ve rnek raporlar - Bilirkii cretlendirmeleri Konularndan oluuyordu. Katlan yelerimiz eitim sonunda sertifikalarn aldlar.
55
ODADAN HABERLER
GEM MHENDSLER CAMALTI TERSANESNDE BULUTU

Yemek srasnda, bundan sonraki yemeklere de k tutmas amacyla anket formlar datld. Meslektalarmz 169 anket formunu doldurarak yemekle ilgili deerlendirmelerini yle yaptlar: Yemek iin yaplan yer seiminden memnun musunuz? 84% Yemek Organizasyonunun ak bfe olmasndan memnun musunuz? 72% Oturma dzeninin serbest olmasndan memnun musunuz? 74% Mzikten memnun musunuz? 85% Yemek ortamndan memnun musunuz? 91%
TMMOB Gemi Mhendisleri Odas, 54. Geleneksel Oda Yemeinini 25 Ekim 2008de Camialt Tersanesinde yapt. Son yllarn en okulu ve geni katlml yemeinin adresi olan Camialt Tersanesi, kdemlisinden gencine, tm Gemi mhendisleinin ilk gzarsyd. Yemek bu nedenle zaman zaman duygulu anlara sahne oldu. Camialt Tersansesinin hemen her kademesinde grev alm meslektalarmz, yokedilen koca bir tarihi yaadlar o gece 34 kiilik stanbul Kent Orkestrasnn sahne ald gece de, Sanat Mehmet Akif enolunun deri almalar da sergilendi.
TMMOB Gemi Mhendisleri Odas Genel Sekreteri Muzaffer Erdal Kl, al konumasn yapmak zere Denizcilik Mstear Sayn Hasan Naibolunu sahneye davet ederken
56 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
ODADAN HABERLER
Denizcilik Mstear Sayn Hasan Naibolu, meslekte 60. Yln dolduran yelerimiz, Prof. Dr. Mesut Savc ve Prof. Dr. Teoman zalpe plaketlerini verirken
Meslekte 25. yln dolduran yelerimiz
TMMOB Gemi Mhendisleri Odas zmir ube Bakan Emrah Erginer ve yneticiler de stanbul Camialt Tersanesindeki oda yemeine katldlar.
Geleneksel Oda Yemeinin gelenekselleen ans ekilii Gemi Mhendisleri Odas Genel Sekreteri Muzaffer Erdal Kl ile TMMOB Ynetim Kurulu Yedek yesi Zuhal Can, ansl numaray ekiyor. ansl yelerimiz LCD Televizyon ve Laptop kazandlar.
57
ODADAN HABERLER
GEM MHENDSLER CUMHURYETTE BULUTU

murun hazrlad, Cumhuriyetin ilk yllarnda Gemi na Sanayi isimli sunum duygulu anlar yaatt. Glck Ya Tankerinin ina srecini grntl ekilde anlatan Timurun, zellikle Gemi naa Sanayinin kurucularndan Ord. Prof. Ata Nutkuyu anlatt blmler, hocalarn hocasndan ders alan-almayan bir ok kuaa duygulu anlar yaatt. Sunumun ardndan ayakst sohbetlerle devam eden Cumhuriyet bulumas gecenin ge saatlerine kadar devam etti.
Gemi Mhendisleri Odas, Cumhuriyetin 85. yldnm nedeniyle bir etkinlik dzenledi. Oda Genel Merkezinde yaplan etkinlie T Gemi naat ve Deniz Teknolojisi Dekan Vekili Prof. Dr. mer Gren bata olmak zere ok sayda meslektamz, ei ve ocuklar ile katld. Atatrk resimlerinin sinevizyonla fonda yaynland Cumhuriyet bulumasnda, meslektalarmz ve aileleri ayakst sohbetlerde Cumhuriyetin iinde bulunduu sorunlar ve zm yollarn konutular. Gemi Mhendisleri Odas Genel Bakan Tansel Ti-
TMMOB Gemi Mhendisleri Odasnn Cumhuriyet mesaj:
Cumhuriyetimizin 85. yl meslektalarmza, sektrmzn btn emekilerine kutlu olsun! Cumhuriyetimizin 85. yl btn Ulusumuza kutlu olsun! Trk mhendisleri olarak 85. yana getirdiimiz Cumhuriyetimizi, son elli yllk geri dne ramen yaatma kararlln gstermeyi srdryoruz. erden ve dardan Cumhuriyetimizi ykmaya alanlara kar, kurucu nderimiz Atatrkn ve silah arkadalarnn verdii grevi her koulda yerine getirmeye devam ediyoruz. Gryoruz ki Cumhuriyetimizi ykmaya alan gler, son yllarda daha da pervaszca hareket etmektedirler.
58
Daha dn ABD Kongresinde yaynladklar haritada, gzel lkemizi blnm olarak gsterme cretini gstermilerdir. Cumhuriyetin ykt saltanat yeniden hortlatmak isteyenler, ABD ve ABli yetkililerle elbirlii ederek Ilml slam Devleti tanmn kullanmaktan ekinmemektedirler. Cumhuriyetin millet haline getirdii mmeti yeniden canlandrmak isteyen evreler, ABD ve AB destekli cemaatler eliyle halkmz bir yandan soymakta, bir yandan da karanla mahkum etmektedirler. Atatrkn esiz Cumhuriyet tanmn bir kez daha hatrlamak gerekir: Kimsesizlerin kimsesi. Kemalist Devrimle kurulan Cumhuriyetimiz, bir yandan saltanat
ykarken, mmeti millet yaparken, dier yandan da kimsesizlerin sahibi olmutur. Trkiye Cumhuriyeti, kimsesizlerin kimsesi olarak kuruldu; Atatrkn deyiiyle bir Halk Devleti, Halkn Devleti olarak tasarland. Cumhuriyet, bir halk devleti olarak, halkn devleti olarak yaayabilirdi. Atatrkn hedefi buydu. Oysa 50 yllk geri dn sreci bize unu gstermitir. Trkiye, ya halkn devleti olmaya devam edecektir, ya da devletsiz kalacaktr! Emperyalizmle ibirlii iindeki gerici evrelerin Atatrkten arndrdklar cumhuriyetten kalan tecrbe budur. Bu evrelerin imdiki hedefi de Trkiyemizi etnik temellerde blmektir! Ama kimsesizler dedelerinin, nenelerinin kurduu Cumhuriyeti yaatmaya kararldrlar.
Kimsesizleri, Trk milletini, etnik temellere dayanarak kar karya getirmeye alanlara kar, Trk milleti yeniden birlik ve beraberlik mesajlaryla ayaa kalkmtr. Edirneden Hakkariye, Muladan Karsa kadar kardelik kltr yeniden seferber olmutur. nmzdeki dnemde lkemize ynelik tehditlerin kesinlikle stesinden gelinecektir. Trkiyenin birikimi ve gc buna fazlasyla yeterlidir. Kamusal karlar meslek karlarnn stnde gren biz Trk Gemi Mhendisleri bu sz veriyoruz! Cumhuriyetimizin 85. yl btn milletimize kutlu olsun! TMMOB Gemi Mhendisleri Odas Ynetim Kurulu
ODADAN HABERLER
59
ODADAN HABERLER
Ege Blgemize Gemi ve Yat Tersaneleri kazandrmak iin 27 Austos 2008 aramba gn saat 20:00da Kordon-Bonjour Restoranda yemekli bir toplant yapld. Yemein amac yllardr blgemize tersane kurulmas iin aba sarf eden yatrmclar ile Odamz ve Mstearlmz yetkililerini bir araya getirmekti. Bu nedenle yemee tm sanayi ve ticaret odalar bakanlar arld. Yemekte anlald ki zmirde bu yatrm yapacak zmirli firmalar konuya olduka uzaklar. Yemee; Gemi na ve Tersaneler Genel Mdr Yaar Duran AYTA, zmir Vali Yardmcs Gnhan SA-
27 Austos 2008 Yemekli Toplant
ZMR UBES ETKNLKLER
RIKAYA, Denizcilik Mstearl zmir Blge Mdr Hzrreis DENZ, TMMOB Gemi Mhendisleri Odas zmir ubesi Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER, Ege Blgesi Sanayi Odas Ynetim Kurulu Bakan Tamer TAKIN, Deniz Ticaret Odas Bakan Geza DOLOGH, zmir Ticaret Odasndan Hitay BARAN, ZSAD Ynetim Kurulu yesi Ahmet KRAZ, Denizcilik Mstearl zmir Blge Mdr Yrd. Durmu NVAR, TMMOB Gemi Mhendisleri Odas zmir ubesi Ynetim Temsilcisi Merdan EREF, Denizcilik Mstearlndan Ekrem MUTLU katlmlardr.
Zafer Bayram ve Trk Silahl Kuvvetleri Gn mnasebeti ile Ege Ordusu ve Garnizon Komutan Orgeneral Hayri KIVRIKOLUnun kabul trenine Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER katlmlardr. Cumhuriyetimizin Kuruluunun 85. Ylnn kutland Cumhuriyet Bayram kutlama ve Resepsiyonuna Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER katld. Dokuz Eyll niversitesi Deniz lemecilii ve Ynetimi Yksekokulunun 25 Eyll 2008de dzenlemi olduu Dnya Denizcilik Gn ve Preveze Deniz Zaferi Kutlama Toplantsna Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER katlmlardr.
60
ZAFER BAYRAMI
CUMHURYET BAYRAMI
zmir Bykehir Belediyesi ile yaplan protokol gerei inas devam eden p toplama gemisi iin Merkez Ynetimimizin de katld bir toplant yapld. Toplant odamza kurulan yeni telekonferans sistemi ile yaplmtr. zmir Bykehir Belediyesi ile yaplan protokol gerei kontrollk hizmetlerinin de yrtld p Toplama gemisinin ikinci kontrolleri yapld. zmir Bykehir Belediyesi ile yaplan protokol gerei kontrollk hizmetlerinin de yrtld p Toplama gemisinin nc kontrolleri yapld.
Bykehir Belediyesi ile p Toplama Gemisi iin Toplant 11 Eyll 2008
20 Eyll 2008
PREVEZE DENZ ZAFER KUTLAMASI
25 Ekim 2008
ili 75. Yl Endstri Meslek Lisesi ile Protokol mzaland 17 Eyll 2008
ZMR UBES ETKNLKLER
ODADAN HABERLER
ili 75.Yl Endstri Meslek Lisesinde Yat ve Tekne imalat blmne katk salamak adna TMMOB Gemi Mhendisleri Odas zmir ubesi, Yat malatlar Yardmlama Dernei ve ili 75. Yl Endstri Meslek Lisesiyle ibirlii protokol imzaland. ili 75.Yl Endstri Meslek Lisesi ile imzalanan protokol gerei rencileri eitecek olan retmenlere ders verilmesi ve programn gzden geirilmesi ile ilgili olarak retmenlerle ubemizde bir toplant yaplmtr. Toplantda her hafta aramba gn ubemizde toplanlmas karar alnmtr.
23 Eyll 2008
Merkezimizle, 11 Austos 2008 tarihinde GSAN Gemi na San. Ve Tic. A.. Tersanesinde meydana gelen filika kazas sonucunda tutuklanan Gemi Mhendisleri iin Genel ye ve Basn Toplants yapld. Toplantya TMMOB zmir l Koordinasyon Kurulu Sekreteri Ferdan FTde katld. Toplant odamza kurulan yeni telekonferans sistemi ile yaplmtr.
Filika Kazas in Toplant
Ege Blgesi Sanayi Odasnda dzenlenen 6. Yenilenebilir Enerji Sempozyumuna Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER Dokuz Eyll niversitesi Gne Enerjisi Takm rencileri ile bu sempozyuma katlmlardr. TMMOB Mimarlar Odas, zmir ubesinin dzenledii, Mimarlk haftas erevesinde dzenlenen etkinliklerin alna Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER ubemizi temsilen katlmlardr. zmir Liman Bakan Sn. Levent KLETEL adna dzenlenen veda yemeine Ynetim Kurulu Bakan Emrah ERGNER ve Ynetim Temsilcisi Merdan EREFL katlmlardr.
9-11 Ekim 2008
Nevvar Salih gren Anadolu Lisesinin dzenlemi olduu 2. Meslek Tantm Gnlerine; rencilere Gemi Mhendisliini anlatmak zere Odamz yesi Kozan Seluk ERKAN katld.
27 Ekim 2008
13 Ekim 2008
14 Ekim 2008
61
TMMOB ETKNLKLER
TMMOB eski bakanlarndan Teoman ztrk anld. 1973 1980 yllar arasnda TMMOBnin bakanln yapm olan Teoman ztrk lm yldnm olan 11 Temmuzda sevenleri tarafndan anld. le saatlerinde Karyaka mezarlndaki mezar banda toplananlar iinde yer alan TMMOB ynetim kurulu bakan Mehmet Soanc bir konuma yapt. Soanc konumasna Teoman ztrkn ve arkadalarnn faizme kar direniin etkin bir ekilde srd yllarda TMMOBnin yol haritasn hazrladklarn ve TMMOBnin bartan, emekten ve halkan yana bir duru iinde olmas iin altklarn syledi. Teoman ztrk iin ikinci anma treni MO Teoman ztrk salonunda yapld. Buradaki mzik dinletisi ve slyt gsterisinin ardndan Mehmet soanc bir konuma yapt. Daha sonra ise 70'lerden Bu Yana Oluturulan Anlaylarla TMMOB ve Bal Odalarnn Bugnk Sorumluluklar ve Grevleri konulu bir forum dzenlendi. TMMOB Ynetim Kurulu 12 Temmuz 2008 tarihinde Ankara'da Oda Ynetim Kurulu Bakanlar ile 40. Dnemin ilk toplantsn gerekletirdi. Toplantda TMMOBnin 40. Dnem alma tasla zerinde grler alnd. Yarg, Trk Mhendisler Birlii Dernei web sayfasnda "14 Nisan ada Mhendis Mimar Hareketi" yazan blge aldnda "14 Nisan Hareketi" yazan balk altnda "TMMOB Genel Bakan Soanc'ya Yant" eklinde yaplan basn aklamasnn kiilik haklarn hedef aldn tespit ederek, aklamay yayndan kaldrd. TMMOB ynetim kurulu bakan Mehmet Soanc Hiroimaya atlan atom bombas ile ilgili bir basn aklamas yapt. Soanc yapt aklamada aradan 63 yl gemesine karn bir insanlk suu olan Hiroimaya atlan atom bombasnn etkilerinin hala srdn sylemi, emparyalizmin dn olduu gibi bugnde bir ok corafyada etkisinin srdn ve baka bir dnyann mmkn olduunu belirtmitir. TMMOB ynetim kurulu bakan Mehmet Soanc Cumhurbakan Abdullah Gln 21 niversiteye atad
TMMOBDEN HABERLER
Devlet Denetleme Kurulu TMMOB'ye Bilgi Verdi.
rektrler ile ilgili bir basn aklamas yapt. Soanc yapt aklamada Herkesin Cumhurbakan olaca iddiasyla baa geen Cumhurbakan Abdullah Gln atad isimlerin hepsinin Trbana evet diyen rektrler olduunu ve birinci seilmelerine ramen nce YK daha sonra da Cumhurbakan Gl tarafndan devre d braklan Rektr adaylarnn siyasi nedenlerle seilmediini belirtmi ve zerk ve demokratik niversite mcadelesinin gerekliliini vurgulamtr.
TMMOB 40. Dnemi Oda Bakanlar ile lk Toplantsn Yapt.
Tuzla Tersaneleri ile lgili Basn Aklamas Yapld.
08 Austos 2008 tarihinde TMMOB'yi ziyaret eden Devlet Denetleme Kurulu yesi Mehmet lhan, Cumhurbakanl Devlet Denetleme Kurulu tarafndan Birliimize 22.05.2008 tarihinde gnderilen yazda belirtilen "inceleme ve aratrma almas"na dayanak olarak istenen bilgi ve belgelerden ne kast edildiine ilikin aklamalarda bulundu. Grmeye TMMOB Ynetim Kurulu Bakan Mehmet Soanc ile birlikte TMMOB Hukuk Danman Nurten alar Yak katld. TMMOB ynetim kurulu bakan Mehmet Soanc Tuzladaki tersanelerde yaanan lml kazalar ile ilgili bir basn aklamas yapt. Soanc yapt aklamada 11 Austos 2008 tarihinde 3 iinin lm, 15 iinin ise yaralanmas ile sonulanan i kazasnn kabul edilemeyeceini belirterek daha nce DSK/Limter- Sendikas, TMMOB stanbul KK, stanbul Tabip Odas ve stanbul i Sal Enstits tarafndan hazrlanan raporda bu kazalarn nlenebilmesi iin gerekli nlemlerin sralanmasna ramen siyasi iktidarn bu kazalar nleyebilmesi iin hibir tedbir almamasn eletirmitir. Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii 40. Dnem (2008-2010) alma Program yaymland. Programda; "TMMOB 40. (2008-2010) alma Dnemi'nde de; TMMOB 40.Olaan Genel Kurulu'nda alnan kararlar dorultusunda, dnyann, lkemizin, insanmzn ve yelerimizin iinde bulunduu bu gnk koullarda, bir meslek rgtne, bir mesleki demokratik kitle rgtne den grevlerin gl, bykl ve bunlara kar sorumluluklarnn bilinciyle almalarn srdrecektir" denildi. 17 Austos 1999 depreminin 9. yldnmnde "Depreme Duyarllk Yry" yapld. naat Mhendisleri Odas tarafndan organize edilen yry ve etkinliklere
63
Yargdan TMMOB Lehine Bir Karar
Hiroamaya Atom Bombas Atlmasnn Yldnm Nedeniyle Basn Aklamas Yapld.
TMMOB 40. Dnem alma Program Yaymland.
Rektr Atamalar ile lgili Basn Aklamas Yapld.
Depreme Duyarllk yry Yapld.
TMMOBDEN HABERLER
binlerce kii katld. Yry program erevesinde stanbul, Sakarya, Bursa, Dzce ve Glck'te eitli eylem ve etkinlikler gerekletirildi. Drt ilde ezamanl balayan yry Glck Kavakl Sahili Deprem Ant nnde mealeli yryle son buldu. TMMOB Ynetim Kurulu Bakan Mehmet Soanc, TMMOB naat Mhendisleri Odas Bakan Serdar Harp, TMMOB ehir Planclar Odas Ynetim Kurulu Bakan Hseyin Tark engl, Glck Belediye Bakan Mehmet Ellibe ve ok sayda MO temsilcisi ve mhendisin katld yrye, depremde yaknlarn yitirenler de destek verdi. 1 Eyll Dnya Bar Gn ile lgili Basn Aklamas Yapld. TMMOB ynetim kurulu bakan Mehmet Soanc 1 Eyll Dnya Bar Gn ile ilgili bir basn aklamas yapt. Soanc yapt aklamada II. Dnya Savann balang gn olan ve her yl Bar Gn olarak kutlanan 1 Eylln, gnmz dnyasnda da emperyualist glerin neden olduu ykmlar ve lmler dnldnde ne kadar nemli olduunu bir kez daha gsterdiini belirtmektedir. Soanc ayrca Trkiyede demokratik haklarndan yoksun topluluklar olduunu ve bu yzden bir atma ortam olmasna ramen mevcut hkmetin konuya zm sunamadn sylemitir. Sal ve Gvenlii Kanun Tasars ile ilgili taraflar, 9 Eyll 2008 tarihinde alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl'nda yaplan toplantda grlerini sundular. alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elik'in bakanlk ettii toplantya, TMMOB adna Ynetim Kurulu yesi Alaeddin Aras ile Hukuk Danman Av. Nurten alar Yak katld. TMMOB ynetim kurulu bakan Mehmet Soanc 12 Eyll Askeri Darbesinin yldnm ile ilgili bir basn aklamas yapt. Soanc yapt aklamada 12 Eyll 1980 gn yaplan darbenin etkilerinin bugn dahi srdn, bu etkiler sonucu Trkiyeinin gerici, sosyal devlet anlayndan uzak ekonomik olarak da baml bir lke haline geldiini belirtmitir. Birok lkenin kendi darbecilerini yarglayp cezalandrd halde kendi darbecilerimizin hala yarglanmadn syleyen Soanc, TMMOBnin 12 Eyll yargladn hatrlatmaktadr. TMMOB Yksek Onur Kurulu, 11 Eyll 2008 tarihinde ikinci toplantsn yapt. Toplantda, Mimarlar Odas'ndan 8, naat Mhendisleri Odas'ndan 3, Elektrik Mhendisleri Odas'ndan 1, Jeoloji Mhendisleri Odas'nda 1 dosya grld.
TMMOB Bakan Mehmet Soanc zmir'de Herkesi 12 Eyll Dzeni le Mcadeleye ard.
TMMOB ve Oda Saymanlar Toplants Yapld.
zmir'de Devrimci i Sendikalar Konfederasyonu nclnde 13 Eyll Cumartesi gn gerekletirilen mitinge binlerce kii katld. Emek-meslek rgtlerinin destek verdii miting ncesinde Alsancak Liman, Cumhuriyet, Konak ve Montr Meydanlarnda toplanan kortejler mitingin yaplaca Gndodu Meydan'na yrd. Mitinge, DSK Genel Bakan Sleyman elebi, TMMOB Ynetim Kurulu Bakan Mehmet Soanc, Trkiye Barolar Birlii Bakan zdemir zok, Trk- Genel Sekreteri Mustafa Trkel, Trk Dihekimleri Birlii Bakan Celal Korkut Yldrm da katld. TMMOB ve bal odalarn sayman yeleri 17 Eyll 2008 tarihinde topland. Toplantda; KDV Kanunu'na gre yaplmas zorunlu tevkifat uygulamas, LPG sorumlu mdrlk belgesi veren Odalarn belge verme artlar, TMMOB ve bal Odalarn mhr ve kaelerinin ekil ve artlarnda birlikteliin salanmas, vergi kanunlarndaki deiiklikler nedeniyle TMMOB ve bal Odalarn uygulamalarnda ortak alma yaplmas ve uygulamada birlikteliin salanmas konular ele alnd.
Sal Ve Gvenlii Kanun Tasars le lgili Gr Bakanla Sunuldu.
TMMOB 40. Dnem 1. Denetleme Kurulu toplants 20 Eyll 2008 tarihinde TMMOB'de yapld. Toplantya Denetleme Kurulu yeleri M. Macit MUTAF, Kksal AHN, Nadir AVAROLU, A. Kirami KILIN ve Yusuf Ziya DEMR katld. Mersin Akkuyu'da nkleer santral yaplmas iin alan ihalenin yapld 24 Eyll 2008 tarihinde ihaleye kar eitli protesto etkinlikleri gerekletirildi. Etkinliklere TMMOB de destek verdi. Nkleer santral ihalesini protesto etmek iin saat 10:00'da Yksel Caddesi'nde toplanlarak, saat 12:00'de ihalenin yaplaca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl'na yrye geildi. TMMOB ynetici ve yelerinin TMMOB pankart altnda katldklar yry sonras, Bakanlk nnde bir basn aklamas yapld. TMMOB Gen-Sen'in Kapatlmas Davasna Kar Gerekletirilen Eyleme Destek Verdi. Trkiye'nin ilk renci sendikas Gen-Sen'e, rencilerin sendika kuramayaca gerekesiyle alan kapatma davasnn 2. durumas 24 Eyll 2008 tarihinde Sirkeci Adliyesi'nde grld. Davann grld saatlerde adliyenin nnde Gen-Sen bir protesto ve basn aklamas gerekletirdi. Protesto etkinliine TMMOB Ynetim Kurulu Bakan Mehmet Soanc ile stanbul KK Sekreteri Tores Dinz de destek verdi.
TMMOB 40. Dnem I. Denetlemesi Yapld.
12 Eyll Askeri Darbesinin yldnm ile lgili Basn Aklamas Yapld.
Nkleer Santral halesine Kar Yaplan Eyleme TMMOB de Destek Verdi.
TMMOB Yksek Onur Kurulu Toplants Yapld.
64
IMODAN HABERLER
Denizcilik Gvenlik Komitesi
IMO Denizcilik Gvenlik Komitesi nin 85 toplants, 26 Kasm ile 5 Aralk 2008 tarihleri arasnda Londrada yapld. Bir ok konularn tartld toplatnda ne kan ana balklar aada gibidir:
SEKTRDEN
SOLAS ta yaplan deiiklikler
SOLASta yaplan deiikler, Uzun mesafe kimlik belirleme ve izleme sistemi (LRIT), Yeni gemi inaatnda ama esasl gemi yapm standartlar, Uluslaras Intak Stabilite Kodu (2008 IS Code) ve Uluslararas Kat Dkme Ykler Kodu (IMSBC Code)nun kabul, Dkme Yk gemisinin tanmna aklk getirilmesidir.
(SOLAS Reg. II-2/9.4.1.1.2 Yangnn nlenmesi Yangn direnli blmelerdeki aklklarn korunmas ( kenar kasal kaplar)
- A klas blmelerdeki kaplar ve kap kasalar Kasann paras olarak eksiksiz onaylanm kaplar eik mesafesi 12 mm yi gemeyecek ekilde taklmaldr ve yanmaz bir eik kapnn altna yerletirilmelidir yer kaplamas kap kapalyken altnda kalan bolua kadar devam etmemelidir. - B klas blmelerdeki kaplar ve kap kasalar Kasann paras olarak eiksiz onaylanm kaplar eik mesafesi 25 mm yi gemeyecek ekilde taklmaldr. Uygulama: Bu gerekler 1 Temmuz 2010 tarihinden sonra yeni ve mevcut gemilere yeni kap takldnda ve kap deitirildiinde uygulanacaktr. SOLAS Reg. II-2/1 Uygulama ve II-2/9 - Yangnn nlenmesi Havalandrma sistemleri (havalandrma kanal elik veya edeeri olmaldr) Amendments to SOLAS Kural . II-2/9.7.1.1, 9.7.4.4.2, ve 9.7.4.4.3 de deiiklik yaplmas kabul edildi. Bu deiiklilerle verilen baz harici durumlarla birlikte yeni gemilerde havalandrma kanallarnn elik veya edeeri olmas gerekiyor.
65
SEKTRDEN
Uygulama: Bu gerekler 1 Temmuz 2010 tarihinden sonra ina edilen yeni gemilere uygulanacaktr. SOLAS Reg. II-2/9.7.5.2 - Yangnn nlenmesi Havalandrma sistemleri (her iki utaki yangn damperleri) Bu deiiklik mutfak egzost kanalnn her iki ucuna yangn damperleri konulmasn gerektiriyor.nceden bu gerekler sadece 36 dan fazla yolcu tayan yolcu gemilere uygulanrken bu deiiklikle artk yk gemileri ve 36 dan az yolcu tayan gemilerde de bu gerekler uygulanmaya balayacaktr. Uygulama: 1 Temmuz 2010 tarihinden sonra ina edilen yeni yk gemilerine ve 36 dan fazla yolcu tayan yolcu gemilerine uygulanacaktr. SOLAS Reg. II-2/10.10.2.6 Yangnla mcadele Yangn elbiseleri (Recharging Yolcu gemileri iin acil durum solunum cihaznn dolumu) Deiiklikler, 36 dan fazla yolcu tayan yolcu gemilerinde, solunum hava silindirlerinin doldurma gereleri bulundurmasn gerektiriyor Uygulama: 1Temmuz 2010 tarihinden sonra ina edilen 36 dan fazla yolcu tayan yolcu gemilerine uygulanacaktr. SOLAS Kural. V/19 deiiklikleri Kprst seyir vardiyas alarm sistem bulundurma gerekleri) Komite, Kprst seyir vardiya alarm sistemini zorunlu hale getirecek SOLAS taslak deiikliini onaylad.Deiikliin kabul edilmesi Komitenin 86. toplantsnda grlecek.Deiiklik onaylandnda Yeni ve mevcut gemilerde onayl tip seyir vardiyas alarm sistemi konulmas gerekecek. SOLAS Kural V/19 deiiklikleri ECDIS bulundurma gerekleri) ECDIS (Elektronik Harita grntleme ve bilgi Sistemi) Kat haritalar yerine saylan opsiyonel kprst ekipmandr. NAV-Alt -Komite, 54., toplantsnda geni ve detayl tartmalardan sonra prensip olarak 2012 tarihinden sonra Yolcu gemilerinde ve Petrol tankerlerinde 2013/2014 tarihinden sonrada dier gemilerde zorunlu olmas gerektiren tasla gelitirdi.Taslak kabul edildiinde mevcut gemilere de uygunlanacaktr. Uluslararas Can koruma gereleri kodundaki deiiklikler (LSA Kod) (MSC.272(85)) (Paragraf 4.4 ve 5.1 - Kurtarma botlar ve Filikalar iin genel gereksinimler) Bu deiiklikle yk gemilerindeki filikalarda farzedilen arlk 82.5 kg e karld.
66
LRIT: Uzun alan tanmlama ve izleme sistemi (SOLAS Kural.V/19-1)
Yolcu gemisi filikalarnda bir kiinin arl iin mevcut 75 kg kriterleri ayn kald. Buna ek olarak tm kurtarma botlarnda farzedilen arlk 82.5 kg ye karld. Yk gemilerindeki kii arlndaki bu arttan dolay filika ve kurtarma botlarnn dizaynnn deimesi gerekecek, bununla birlikte kaldrma donanmlarnn da dizayn yklerinin artrlmas gerekecektir Uygulama: I Temmuz 2010 tarihinden sonra ina edilen gemilerdeki Filikalar (serbest dme filikalar dahil, kurtarma botlar ve bal kaldrma donanmlarnda veya bu tarihten sonra mevcut gemilerde deiim durumunda uygulanacaktr. (Paragraf 4.7.2 Serbest dme filikann tama kapasitesi) Serbest dme filikann koltuklarnn dizayn oturma boluklar ve koltuklar aras gei deitirildi. Bu deiiklikle yeni serbest dme filikalarn dizayn ncesinden daha geni olarak deimesi gerekecektir. Uygulama: I Temmuz 2010 tarihinden sonra ina edilen gemilerdeki serbest dme filikalar ve bal indirme donanmlarnda veya bu tarihten sonra mevcut gemilerde deiim durumunda uygulanacaktr.
GBS: Yeni Gemi naat iin Esas Amal standart
SOLAS kural V/19-1 (MSC.202 (81)) da yaplm olan deiilikle LRIT sistemiyle 31 Aralk 2008 tarihinden sonra gemi pozisyonun ve tanmlama bilgilerin gnderilmesi gerekmektedir .1 31 Aralk 2008 tarihinden sonra ina edilen gemiler; .2 31 Aralk 2008 tarihinden nce ina edilen ve aadaki deniz alanlarna (SOLAS kural IV/2.1 e gre) iin sertifikalanm gemiler : 1) A1, A2 & A3 31 Aralk 2008 tarihinden nce ilk telsiz srveyinde . 2) A4 1 Temmuz 2009 tarihinden nce ilk telsiz srveyinde Taslak ,SOLAS deiiklikleri ile yeni gemiler iin GBS yi zorunlu hale getiriyor. Dkme yk gemileri ve Petrol tankerlei iin Taslak Uluslararas Esas Amal gemi ina standartlar kabul edildi. Komite buna ramen zorunlu kararlar ve SOLAS da yaplan deiikliklerinin onaylanmasnda anlamaya varamad. SOLAS deiikliklerinin onaylanmas MSC nin 86.
Toplantsna braklm oldu. GBS gereklerinin uygulanmasna 2015 tarihinden nce balanmayacaktr.
Dkme Yk gemisi olarak tanmlanmayan ara sra dkme uygulanmas iin rehber) Karar ,sadece rehber olarak amalanm olmasna ra-
SEKTRDEN
Uluslararas Intakt Stabilite Kodu, 2008 (2008 IS Kod)
olarak kuru yk tayan gemilere SOLAS daki kurallar men , 1 Ocak 2009 tarihinden sonra omurgas konulan ge-
Uluslararas Deniz Kat Dkme ykler Kodu (IMSBC Kod)
Uluslararas Intakt Stabilite Kodu, 2008 (2008 IS Code), SOLAS anlamas ve 1988 Ykleme Snr Protokolnde yaplan ilgili deiikliklerle zorunlu hale gelmesi kabul edildi. Uluslararas Intakt Stabilite Kodunun erken uygulamasn tevik etmek iin bir MSC sirkler yaynlanmas onayland. Kodun beklenen yrrle girme tarihi 1 Temmuz 2010 dur . Uluslararas Deniz Kat Dkme ykler Kodu (IMSBC Kod), ve SOLAS Ksm VI deiiklii yaplarak Kodun zorunlu olmas kabul edildi. Bu kodu, zorunlu yapan deiikliin beklenen yrrle giri tarihi 1 Ocak 2011 dir. Komite, Oturumlararas alma Grubunun hazrlad rapor zerine yaplan uzun tartmalardan sonra Yeni karar kabul etti (MSC.275 (85) Dkme Yk terimini aklk getirme ve Kural XII/1.1 ve Ksm II-1 e gre
Deniz evresini Koruma Komite (MEPC)

yapld.
milerde uygulanmaya balamas kararlatrld.
toplants 6 - 10 Ekim 2008 tarihleri arasnda Londrada daki SOx salnm limitleri aamal olarak deitirildi rihlerinde yrrle girecek. Toplantda MARPOL Ek VI daki Kontrol alanlarnDeiiklikler 1 Mart 2010 dan, 1 Temmuz 2010 taBuna gre Kontrol alanlarnda yakttaki msaade edi-
Deniz evresini Koruma Komitesi (MEPC) nin 58.
Dkme Yk Gemisinin tanm
len slfr oran 1 Temmuz 2010 tarihinden sonra %1 e, 1 Temmuz 2015 den sonra ise bu oran %0,1 e drlesonra ise %0,5 e drlecektir. cektir.Dier tm alanlarda yakttaki msaade edilen slfr
oran 1 Ocak 2012 de %3,5 e, 1 Ocak 2020 tarihinden
67
SEKTRDEN
ETKNLK TAKVM
The North Sea is Alive! (SUT Aberdeen Evening Meeting) Tarih: 12 Kasm 2008 Konusu: Sualt Teknolojisi hakknda toplant Yer: Aberdeen, ngiltere Organizatr: Society for Underwater Technology Tel: +44 (0)1224 823637 Fax: +44 (0)1224 820236 Email: michele.ross@sut.org International Hydrographic & Oceanographic 2008 Conference and Exhibition (IHOCE'08) Tarih: 18-20 Kasm 2008 Konusu: Okyanus, su alt aratrma ve offshore teknolojileri hakknda konferans ve fuar Yer: Kuala Lumpur, Malezya Organizatr: F&R Exhibition and Conference Sdn Bhd Tel: +603 . 2161 . 0951, +603 . 2161 . 1051 Fax: +603 . 2161 . 1106, +603 . 2164 . 5815 Email: info@fr-exhibitions.com.my Fatigue and Fracture Analysis workshop Tarih: 18 - 20 Kasm 2008 Konusu: Yorulma ve krlma analizi altay Yer: Barcelona, spanya Organizatr: BMT Fleet Technology Ltd Tel: +1 613 592 2830 Fax: +1 613 592 4950 Email: fatiguecourse@fleetech.com Marine Renewable Energy Tarih: 19 - 20 Kasm 2008 Konusu: Denizcilikte yenilenebilir enerji Yer: London,ngiltere Organizatr: Royal Institution of Naval Architects Tel: +44 (0)20 7235 4622 Fax: +44 (0)20 7259 5912 Email: conference@rina.org.uk 3rd Lloyd's Shipping Economist Turkish Shipping & Ship Finance Conference 2008 Tarih: 19 - 20 Kasm 2008 Konusu: Gemicilik ve gemi finansman konferans Yer: Istanbul, Turkiye Organizatr: Lloyd's List Events Tel: +44 20 7017 4420 Fax: +44 20 7017 4981 Email: beth.maritime@informa.com ME ShipTech 2008 Tarih: 19 - 20 Kasm 2008 Konusu: Gemi teknolojisi konferans Yer: Dubai, Birleik Arap Emirlikleri Organizatr: IBC Gulf Conferences Tel: +971 4 3365543 Fax: +971 4 3365685 Email: mohie.patel@ibcgulf.ae Carbon Capture and Storage Tarih: 20 Kasm 2008 Konusu: Karbondioksit yakalama ve depolama brifingi Yer: London, ngiltere Organizatr: Society for Underwater Technology Tel: +44 (0)1224 823637 Fax: +44 (0)1224 820236 Email: michele.ross@sut.org 68 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
ETKNLK TAKVM
Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: 17th ShipRepair & Conversion Exhibition 26-28 Kasm 2008 Gemi onarm ve geri dnm fuar Guangzhou, in IIR Exhibitions Pte. +44 (0)20 7017 4395 sclarke@iirx.co.uk
SEKTRDEN
Technical Challenges in Ice Operations 27-28 Kasm 2008 Souk ortamlardaki alan gemilerde kan teknik aksalklar London, ngiltere Lloyd's Maritime Academy +44 (0) 20 7017 4416 +44 (0) 20 7107 4981 lma@informa.com Comprehensive Guide to Ship Arrest Tarih: 1-2 Aralk 2008 Konusu: Gemi tutuklamalar ile ilgili seminer Yer: London, ngiltere Organizatr: Lloyd's Maritime Academy Tel: +44 (0) 20 7017 5510 Fax: +44 (0) 20 7107 4981 Email: maritimecustserv@informa.com Structural Response under Blast Loading Tarih: 1-3 Aralk 2008 Konusu: Basn altnda yapnn verdii tepkilerin incelenmesiyle ilgili kurs Yer: Glasgow, ngiltere Organizatr: ASRANet Ltd Tel: +44 (0) 141-548-3462 Fax: +44 (0) 141-552-2879 Email: p.k.das@na-me.ac.uk Shipbuilding and ship repair 2008 (Black Sea Forum) Tarih: 2-3 Aralk 2008 Konusu: Karadeniz gemi ina ve onarm 2008 forumu Yer: Gelendzhik, Rusya Organizatr: Black Sea Forum Tel: +7 8617 641380 Fax: URL: http://www.bsforum.ru High performance Yacht design Tarih: 2-4 Aralk 2008 Konusu: Yksek sratli yat dizayn Yer: Auckland, Yeni Zellanda Organizatr: The Royal Institution of Naval Architects Tel: 44 (0) 20 7235 4622 Fax: 44 (0) 20 7259 5912 Email: conference@rina.org.uk 23rd annual Global Floating Production Systems Tarih: 3-4 Aralk 2008 Konusu: 23. geleneksel yzen rn sistemleri konferans Yer: London, ngiltere Organizatr: IBC Global Conferences Tel: +44 (0)20 7017 4712 Fax: URL: http://www.ibcglobalconferences.com/fps08 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008 69
SEKTRDEN
ETKNLK TAKVM
20th Deep Offshore Technology International Conference & Exhibition 3-5 Aralk 2008 Uluslararas offshore teknolojileri konferans ve fuar Perth, Avustralya PennWell Corporation +44 (0) 1992 656 651 +44 (0) 1992 656 700 janeb@pennwell.com International WorkBoat Show Tarih: 3-5 Aralk 2008 Konusu: Uluslararas Work Boat Fuar Yer: New Orleans, LA, Amerika Birleik Devletleri Organizatr: Diversified Business Communications Tel: +1 207.842.5624 Fax: Email: lkeller@divcom.com World LNG Summit 2008 Tarih: 9-12 Aralk 2008 Konusu: Dnya LNG zirvesi 2008 Yer: Barcelona, spanya Organizatr: The CWC Group Tel: +44 207 978 0061 Fax: +44 20 7978 0099 Email: tforbes@thecwcgroup.com The 4th Annual Ballast Water Management Conference Tarih: 10-11 Aralk 2008 Konusu: 4. Geleneksel Balast suyu konferans Yer: Hamburg, Almanya Organizatr: Lloyd's List events Tel: +44 (0) 20 7017 4755 Fax: +44 20 7017 4981 Email: alicia.brijova@informa.com Waterjet Propulsion 5 Tarih: 11-12 Aralk 2008 Konusu: Sujeti sevk sistemlerindeki gelimeyi aklayan konferans Yer: London, ngiltere Organizatr: Royal Institution of Naval Architects Tel: +44 (0) 20 7235 4622 Fax: +44 (0) 20 7259 5912 URL: http://www.rina.org.uk/waterjet Boat India 08 Tarih: 14-16 Aralk 2008 Konusu: Tekne fuar hindistan 2008 Yer: Cochin, Hindistan Organizatr: Marine BizTV Tel: +91 9249561070 Fax: URL: http://www.boatindia08.com Distortion Control in Ship Building Tarih: 15-17 Aralk 2008 Konusu: Gemi inaatnda deformasyon kontrol Yer: Glasgow, ngiltere Organizatr: ASRANet Ltd Tel: +44 (0) 141-548-3462 Fax: +44 (0) 141-552-2879 Email: p.k.das@na-me.ac.uk Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: 70 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
ETKNLK TAKVM
Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email:
SEKTRDEN
World Maritime Technology Conference 2009 21-24 Ocak 2009 Dnya Denizcilik Teknolojileri Konferans Mumbai, Hindistan Institute of Marine Engineers (India) +91 22 22851195 +91 22 22834035 info@wmtc2009.com SMM Istanbul Tarih: 21-24 Ocak 2009 Konusu: Gemi inaa deniz teknolojileri fuar Yer: Istanbul, Turkiye Organizatr: HMC/Goca Fuar Kongre ve Sergi Hizmetleri Tel: Fax: URL: http://www.hamburg-messe.de/smm/smm_en/smm_news0108.htm Offshore West Africa 2009 Tarih: 27-29 Ocak 2009 Konusu: Offshore bat afrika 2009 konferans ve fuar Yer: Abuja, Nijerya Organizatr: PennWell C&E Registration (OWA) Tel: Fax: +1 918 831 9161 Email: anam@pennwell.com International Conference on Innovation in High Speed Marine Vessels Tarih: 28-29 Ocak 2009 Konusu: Uluslararas yksek sratli deniz aralar tasarmnda yaratclk konferans Yer: Fremantle, Avustralya Organizatr: The Royal Institution of Naval Architects Tel: +44 (0) 20 7235 4622 Fax: +44 (0) 20 7235 4622 Email: conference@rina.org.uk 2nd Optimising Ship Maintenance Conference Tarih: 28-29 Ocak 2009 Konusu: Gemi bakm tutum optimizasyonu konferans Yer: Hamburg, Almanya Organizatr: Active Communications International Tel: +44 207 981 2504 Fax: Email: mmulazzi@acius.net Seatec 2009: 7th Int. Exhib. Technology, Subcontracting and Design for Boats, Megayachts and Ships Tarih: 5-7 ubat 2009 Konusu: Seatec 2009 fuar Yer: Carrara, talya Organizatr: Tel: Fax: Email: support@sea-tec.it Fatigue & Fracture Analysis Tarih: 9-11 ubat 2009 Konusu: Yorulma ve krlma analizi altay Yer: Glasgow, UK Organizatr: Universities of Glasgow & Strathclyde Tel: +44 141 548 5709 Fax: +44 141 552 2879 URL: http://www.asranet.com Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008 71
SEKTRDEN
ETKNLK TAKVM
Subsea Technical Conference 17-19 ubat 2009 Sualt Teknik konferans Perth, Bat Avustralya Society for Underwater Technology +44 207 978 0061 +44 20 7978 0099 j.bremner@sut.orgIDEX 2009: 9th International Defence Exhibition 22-26 ubat 2009 Idex 2009 uluslararas savunma sanayii fuar Abu Dhabi, Birleik Arap Emirlikleri Turret Middle East Ltd +971 2 444 6011 info@idex2009.com
Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email:
Asian Shipping and Work Boat 2009 24-26 ubat 2009 Workboat 2009 fuar Singapore Baird Publications +61 3 9645 0411 +61 3 9645 0475 marinfo@baird.com.au Human Factors in Ship Design and Operation Tarih: 25-26 ubat 2009 Konusu: Gemi dizayn ve operasyonlarnda insan faktr konferans Yer: London, ngiltere Organizatr: RINA Tel: +44 (0)20 7235 4622 Fax: +44 (0)20 7259 5912 Email: conference@rina.org.uk Subsea Gadgets and Widgets (SUT Aberdeen Evening Meeting) Tarih: 11 Mart 2009 Konusu: Su alt, okyanus ve offshore mhendislii iin gerekli ara-gere teknolojik toplants Yer: Aberdeen, ngiltere Organizatr: Society for Underwater Technology Tel: +44 (0)1224 823637 Fax: +44 (0)1224 820236 Email: michele.ross@sut.org Offshore Support Vessels Tarih: 11-12 Mart 2009 Konusu: Offshore destek aralar ile ilgili toplant Yer: Oslo, Norve Organizatr: Active Communications International Tel: +44 207 981 2504 Fax: Email: mmulazzi@acius.net Marine Propulsion Conference 2009 Tarih: 11-12 Mart 2009 Konusu: Sevk sistemi konferans 2009 Yer: London, ngiltere Organizatr: Riviera Maritime Media Tel: +44 20 8364 1551 Fax: +44 20 8364 1551 URL: http://www.rivieramm.com/events/The-Annual-Marine-Propulsion-Conference-14/Event-Home-46 72 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
ETKNLK TAKVM
Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: Tarih: Konusu: Yer: Organizatr: Tel: Fax: Email: 16-20 Mart 2009 Gemi sektrnn altyaps ile ilgili kurs London, ngiltere Lloyd's Maritime Academy +44 (0) 20 7017 5510 +44 (0) 20 7107 4981 lma@informa.com Background To Shipping (course)
SEKTRDEN
Energy Efficient Ship Technologies 17-18 Mart 2009 Gemi teknolojisinde enerjinin verimli kullanlmas London, ngiltere Japan Ship Centre +44 (0)20 7680 9456 info@jsc.org.uk Green Ship Technology 2009 24-25 Mart 2009 evreci gemi teknolojileri 2009 Hamburg, Almanya Lloyd's List events +44 (0) 20 7017 5045 +44 (0) 20 7107 4981 m&tenqs@informa.com
OMC 2009: 9th Offshore Mediterranean Conference & Exhibition 25-27 Mart 2009 Offshore, ortadou konferans Ravenna, Italy OMC +39 0544 219418 +39 0544 39347 conference@omc.it Maritime Security & Domain Awareness Conference 26-27 Mart 2009 Denizde gvenlik ve bilinlendirme konferans Washington DC, Amerika Birleik Devletleri Technology Training Corporation +1 310 563-1223 +1 310 563-1220 ttchq@ttcus.com 31 Mart - 2009 Offshore asya 2009 Bangkok, Tayland PennWell Corporation + 44 (0)1628 810562 + 44 (0)1628 810762 francesw@pennwell.com Offshore Asia 2009
73
SEKTRDEN
TERSANELERMZDE NA EDLEN GEMLER

M/T PROCDA FURTRANS DENZCLK A.. TRKYE NB 209 NB 37 NB 38 NB 45 NB 46 68 69 70 71 72 73 74 87 88 NB 208 FURTRANS DENZCLK A.. TRKYE FURTRANS DENZCLK A.. TRKYE EKSAN TERSANES EKSAN TERSANES TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE NA NO ARMATR LKES GEM TP KMYASAL TANKER KONTEYNER KONTEYNER 1000 TEU 1000 TEU 8400 8400 4600 5600 5600 4600 18000 DWT KLASI BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV
TERSANE ANADOLU
KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER 1800 KLK YOLCU VAPURU 1800 KLK YOLCU VAPURU 1800 KLK YOLCU VAPURU 1800 KLK YOLCU VAPURU KURU YK KURU YK KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER
EKSAN
TEKNE YAPIM TUR.TC.A. KGS DENZCLK KGS DENZCLK TEKNE YAPIM TUR.TC.A.
FORS DENZCLK FORS DENZCLK FORS DENZCLK FORS DENZCLK FORS DENZCLK ELK TEKNE ELK TEKNE DO DO DO DO FLZ DENZCLK A BAYRAKTAR GEM BAYRAKTAR GEM KAPTANOLI
14000 14000 14000 14000 14000 5600 5600 250 250 250 5,250 250
ELK TEKNE
CS 35 ELK TRANS CS 36 CS 37 CS 38 CS 39 NB 42 NB 43 NB 44 EK NB 45 NB 46 NB 47 NB 48 NB 49 NB 50 NB 53
TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE
TL TL TL TL
TRKYE TRKYE
22000 22000 3150 3150 3150 3150 20000
BV BV
BV
DENZ ENDSTRS A.. TRKYE DENZ ENDSTRS A.. TRKYE DENZ ENDSTRS A.. TRKYE DENZ ENDSTRS A.. TRKYE DENZ ENDSTRS A.. TRKYE BAYRAKTAR GEM DENZ ENDSTRS A.. TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE BELKA BELKA TRKYE
TRKYE
KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER DKME YK DKME YK KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER RMORKR 65TBP RMORKR 65TBP RMORKR 65TBP RMORKR 65TBP RMORKR 65TBP RMORKR 70TBP RMORKR 80TBP RMORKR 80TBP KARAKOL BOTU KARAKOL BOTU KARAKOL BOTU DKME YK
BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV BV
25000 58000 7000 10300 7000 3500
NB 2050 AG DENZCLK NB 2051 AG DENZCLK NB 2052 AG DENZCLK NB 2060 AG DENZCLK NB2054 NB2055 NB2056 NB2048 NB2066 NB2057 NB2058 NB2059 U.R.S. U.R.S.
DEARSAN TERS. DEARSAN TERS. DEARSAN TERS. DEARSAN TERS. DEARSAN TERS. DEARSAN TERS.
DEARSAN
RINA RINA RINA TL TL TL
NB 2074 SSM NB 2075 SSM NB 2076 SSM
TRKYE TRKYE TRKYE
74

TERSANE NA NO ARMATR NB 21 NB 19 NB 18 NB 22 NB 20 AMLICA DENZCLK AMLICA DENZCLK LKES TRKYE MALTA GEM TP MO II KMYASAL TANKER MO II KMYASAL TANKER MO II KMYASAL TANKER MO II KMYASAL TANKER MO II KMYASAL TANKER TCAR TEKNE TCAR TEKNE DWT 6400 3500 6400 3800 6400
SEKTRDEN
KLASI BV BV BV BV RINA DCI RS RS BV BV BV BV BV GL BV BV
DESAN
PRUVA TERSANECLK PRUVA TERSANECLK
TRKYE TRKYE N
EGE YAT GELBOLU
MONTIGNE - NB 40 SEASHINE LTD. DIVA - NB 42 EGE YAT NB 36 NB 37 NB 44 NB 43 NB 42 ALBROS ALBROS ALBROS GSAN ABC
DESAN DENZ N.SAN.A. TRKYE TRKYE
AZERBEYCAN AZERBEYCAN AZERBEYCAN SVRE
GENERAL KARGO GENERAL KARGO YAAM DUBASI
4750 4750
RMORKR (AHTS Type) KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KURU YK BITUMEN TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KURU YK KONTEYNER KONTEYNER KURU YK KMYASAL TANKER
GSAN
NB 44 NB 46 NB 48 1 NB 28 NB 29 NB19 NB21 NB11 2
DENTA / BEKTA GROUP
TRKYE MALTA PANAMA
GALATA DENZ / ALTINBA HOLDNG DORA DENZCLK GNDODU KARASU TERSANES GRANMAR DEN.A.. YILDIRIM HOLDNG
18000 21000 6000 22000 3500 7900 6400 6400
7800
GNDODU KARASU HDRODNAMK DA STANBUL
TRKYE
TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE HOLLANDA HOLLANDA HOLLANDA HOLLANDA HOLLANDA TRKYE
82000
ALMAR GEM N.SAN.A.. STANBUL DENZCLK ARMONA DENZCLK
ABS RINA BV BV BV
BV
5850
KARADENZ GEM NAAT NYE TERSANES
M/V EXPERIENCE 2 M/V EXPERIENCE 3 M/V EXPERIENCE 4 M/V NATVIK 5 M/V NATVIK 6 M/V BUNKER BOAT NB 22 NB 23 NB 01 NB 02 NB 36 NB 37 ARTER DENZCLK A. DENZSAN GEM L. INTERSEE UUR DENZCLK A.. RIMORCHIATOR LAZAL S.P.A. RIMORCHIATOR LAZAL S.P.A. RIMORCHIATOR LAZAL S.P.A. YILYAK YAKIT PAZARLAMA TIC. A.S. YILYAK YAKIT PAZARLAMA TIC. A.S. TPRA SSM INTERSEE
M/V KAN 1
3300 4600 4600 4600 4250 4250
BV BV BV BV BV BV BV
HOLLANDA TRKYE TRKYE TRKYE TALYA TALYA TALYA TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE NORVE ALMANYA
KOCATEPE
11000 6400 4300 4400 9700 9700
300
BV BV BV BV
UUR DENZCLK LTD. TRKYE ALMANYA
ABS ABS ABS ABS BV BV BV BV
MADENC
NB 39 NB 40 NB78 NB79 NB82
NB 38
KURU YK KURU YK KURU YK
12500 12500 12500 7000 7000 10500 1700 1700 1700 1700 7800 6400
ABS
MARMARA
IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER
NB 75 RMK
MARMARA TERSANESI TRKYE
NB 76 NB 81
NORTH SEA INVEST
KMYASAL TANKER SAHL GVENLK ARAMA KURTARMA GEMS SAHL GVENLK ARAMA KURTARMA GEMS SAHL GVENLK ARAMA KURTARMA GEMS SAHL GVENLK ARAMA KURTARMA GEMS AIK DENZ YAPISI
NB 82 NB 83 NB 84
SSM SSM SSM
TRKYE TRKYE TRKYE
RINA RINA RINA RINA
DNV
75
SEKTRDEN

NA NO ARMATR TURKON TURKON TURKON TURKON TURKON GALATA Denizcilik Ticaret A.. NAFTOTRADE ATLANTK Denizcilik Ticaret A.. MYM DENZCLK VE TCARET A.. GEMSAN GEM VE GEM LETMECL SAN. TC. LTD. T. AHN ELK SANAY A.. NEKO SEAWAYS APS DEMFAR LTD NAFTOTARADE NAFTOTARADE TGE TGE TGE LER DENZCLK D & K DENZCLK VARKAN DENZCLK UMAR DENZCLK TORLAK DENZCLK SANAY VE TCARET A. TORLAK DENZCLK SANAY VE TCARET A. VBG SHIPPING TRKER DENZ TAIMACILII ALDEMAR ALDEMAR GALATA DENZCLK YARDIMCI GEM NA A.. YARDIMCI GEM NA A.. YARDIMCI GEM NA A.. TRKTER TERSANE VE DENZ LETMECL A.. TRKTER TERSANE VE DENZ LETMECL A.. TVK TVK TVK Finbeta Spa. Finbeta Spa. BRLEK DENZCLK O.H MELING BRLEK DENZCLK AKBAOLU SHIPPING GROUP AMASYA DENZCLK YARDIMCI GEM NA A.. YARDIMCI GEM NA A.. YARDIMCI GEM NA A.. YARDIMCI GEM NA A.. SUUD ADAMI Kaman Denizcilik A. ener Petrol Denizcilik Tic.A. Batbygg Armona Denizcilik A. Armona Denizcilik A. METEOLU DENZCLK AL RES DENZCLK T.C. SAVUNMA SANAYI MSTEARLII T.C. SAVUNMA SANAYI MSTEARLII T.C. SAVUNMA SANAYI MSTEARLII GRCSTAN HUDUT POLS LKES KONTEYNER KONTEYNER KONTEYNER KONTEYNER KONTEYNER KMYASAL TANKER MENTO GEMS KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER KURU YK YOLCU YOLCU OK AMALI KURU YK OK AMALI KURU YK IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER CHEMICALS/OIL PRODUCTS KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER IMO II KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER RMORKR RMORKR Kimyasal Tanker Kimyasal Tanker Kimyasal Tanker PASLANMAZ KMYASAL TANKER PASLANMAZ KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER MPSV KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER BUNKER TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER MOTOR YAT KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER UZAKTAN KUM. SUALTI AR. KMYASAL TANKER KMYASAL TANKER YOLCU GEMS YOLCU GEMS AN MDAHALE BOTU AN MDAHALE BOTU (SAHL GVENLK) AN MDAHALE BOTU (SAHL GVENLK) AN MDAHALE BOTU (SAHL GVENLK) GEM TP 1155 TEU 1878 TEU 1878 TEU 1878 TEU 1878 TEU 13000 15500 12500 6300 6300 10500 8500 8500 7000 7000 17000 20000 6000 10000 4700 7700 7700 20000 10500 20000 8400 25000 17000 17000 4750 15000 15000 15000 9400 9400 7000 5600 7000 6900 2950 3900 10000 10000 13500 2550 3500 5800 6400 DWT KLASI ABS ABS ABS ABS ABS BV RINA BV BV BV BV RINA TL RINA RINA BV BV RINA BV BV BV BV BV BV ABS BV BV BV GL ABS ABS ABS ABS ABS BV BV BV RINA RINA BV DNV BV BV BV ABS ABS ABS ABS LR RINA BV DNV BV BV TL TL DNV DNV DNV DNV
NB 148 NB 154 NB 155 SEDEF NB 156 NB 157 H53 H54 SELAH H55 NB 46 (AHMET CHAN) NB 47 AHN ELK NB 48 NB 80 TAKINLAR NB 84 NB 01 TERME NB 02 NB036 TUZLA GEM NB037 NB039 NB 89 NB 95 TORGEM NB 90 NB 79 NB054 TORLAK NB053(DENZEND-OCAKSONUTESLM OLACAK) NB11 NB14 NB15 TRKER NB16 NB17 NB058 NB059 TRKTER NB076 NB088 NB089 NB04 NB05 TVK NB06 NB07 NB08 NB02 NB09 UMO GEM NB10 SANAY NB11 NB12 NB061 NB063 YARDIMCI GEM NB064 NB068 NB 09-11 YAY GEM NB 112 NB 113 YILDIRIM NB 115 NB 116 NB 117 NB 34 YILMAZ GEM NB 35 KO.M33.014.AN KO.M33.015.AN YONCA ONUK KO.M33.016.AN KO.M20.004.EB
TERSANE
PANAMA MALTA MALTA TRKYE TRKYE TRKYE DANMARKA TRKYE YUNANSTAN YUNANSTAN TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE MALTA TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE MALTA MALTA MALTA TALYA TALYA TRKYE NORVE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE SUUD ARABSTAN TRKYE TRKYE NORVE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE TRKYE GRCSTAN
76
TESCLL BROLARIMIZDAN
SEKTRDEN
Tel: 0216 446 69 02
77
SEKTRDEN
TESCLL BROLARIMIZDAN
Tam Boy (LOA) Su Hatt Boyu (LVL) Dikeyler Aras Boy (LBP) Genilik Mastoride (B) Ykseklik Mastoride (H) Su ekimi Mastoride (Draft) Deplasman Yolcu Kapasitesi Personel Says Yakt Tank Kapasitesi Seyir Hz
: : : : : : : : : : :
12.10 m 11.06 m 10.50 m 3.27 m 1,27 m 0,60 m 11,17 m 34 1 364 Lt. 5 Km
ARMADA MM. MH. N .LTD. T.

78
Tel: 0252 413 84 42 - 413 84 44 Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
DENZE NDRME
SHIPYARD/HULL NUMBER : NB 209 SHIP NAME : M/V REECON EMR OWNER : Furtrans Denizcilik Tic ve San A. DESIGN OFFICE : Admarin L.O.A. : 145,60 L.B.P. : 134,28 BREADTH : 22,6 DEPTH : 11,30 DRAUGHT(scatlng) : 8,40 CONTAINER CAPACITY : 1024 TEU DWT : 13.000 ENGINE : 7L58/64 - MAN B&W SPEED : 19 CLASS : BV START OF CONSTRUCTION : 2007 DATE OF DELIVERY : End of February.2009 DATE OF LAUNCH : 18.07.2008
SEKTRDEN
SHIPYARD/HULL NUMBER : NB 214 SHIP NAME : M/T FT PROCIDA OWNER : Furtrans Denizcilik Tic ve San A. DESIGN OFFICE : Admarin L.O.A. : 147,5 L.B.P. : 140 BREADTH : 22,4 DEPTH : 12,60 DRAUGHT(DESIGN) : 9,75 CARGO CAPACITY : 21116,638 DWT : 18.000 ENGINE : 8S35MC-MAN B&W SPEED : 14 CLASS : BV START OF CONSTRUCTION : 2007 DATE OF DELIVERY : End of January.2009 DATE OF LAUNCH : 08.08.2008
79
SEKTRDEN
DENZE NDRME
SHIPYARD/HULL NUMBER : NB42 SHIP NAME : AYE NAZ BAYRAKTAR OWNER : Bayraktar Gemi letmecilii DESIGN OFFICE : zmarin L.O.A. : 156,65 L.B.P. : 147,46 BREADTH : 24,7 DEPTH : 14,3 DRAUGHT(DESIGN) : 10,65 CARGO CAPACITY : 1300 TEU DWT : 22.000 ENGINE : MAN B&W SPEED : 17 KNOT CLASS : BV START OF CONSTRUCTION : 20.02.2007 DATE OF DELIVERY : 30.08.2008 DATE OF LAUNCH : 01.05.2008
SHIPYARD/HULL NUMBER : 41 SHIP NAME : ROSA OWNER : EGE YAT TUR. SAN.TC.A.. DESIGN OFFICE : EGE YAT TUR.SAN.TC.A.. L.O.A. : 23,90 M. L.B.P. : 20,80 M. BREADTH : 7,65 M. DEPTH : 3,94 M. DRAUGHT(DESIGN) : 2,62 M.(MAX) CARGO CAPACITY : DWT : ENGINE : IVECO; 2x220 BHP SPEED : 10,5 KN. CLASS : CE (DCI) START OF CONSTRUCTION : AUGUST 2007 DATE OF DELIVERY : JULY 2008 DATE OF LAUNCH : JUNE 2008
80
DENZE NDRME
SHIPYARD/HULL NUMBER SHIP NAME OWNER DESIGN OFFICE L.O.A. L.B.P. BREADTH DEPTH DRAUGHT(DESIGN) CARGO CAPACITY DWT ENGINE SPEED CLASS START OF CONSTRUCTION DATE OF DELIVERY DATE OF LAUNCH : NB 23 : : TERSAN : NAVTEK : 131,85 : 123,99 : 18,90 : 10,20 : 8,10 : 12,522 : 10,500 : 4,500 KW : 14,5 knots : BV : 28.04.2008 : 27.11.2008 : 30.08.2008
SEKTRDEN
SHIPYARD/HULL NUMBER SHIP NAME OWNER DESIGN OFFICE L.O.A. L.B.P. BREADTH DEPTH DRAUGHT(DESIGN) CARGO CAPACITY DWT ENGINE SPEED CLASS START OF CONSTRUCTION DATE OF DELIVERY DATE OF LAUNCH
: NB 89 : M/T ECE NUR : LER DENZCLK : DELTA : 149,80 m : 142,80 m : 23,20 m : 13,05 m : 9,20 m : 22204,5 m3 : 20000 : MAN : 14,50 kn : BV : 01.06.2007 : 01.03.2009 : 13.09.2008
81
SEKTRDEN
DENZE NDRME
: NB034 : M/T DIVINA : GEMAK : MES : 135,00 m : 128,20 m : 24,00 m : 11,70 m : 6,50 m : 17.400 m3 : 16.000 tonn : MAN :15,75 kn : RINA : 10.07.2007 : : 08.08.2008
SHIPYARD/HULL NUMBER SHIP NAME OWNER DESIGN OFFICE L.O.A. L.B.P. BREADTH DEPTH DRAUGHT(DESIGN) CARGO CAPACITY DWT ENGINE SPEED CLASS START OF CONSTRUCTION DATE OF DELIVERY Denize ndirme Tarihi
SHIPYARD/HULL NUMBER SHIP NAME OWNER DESIGN OFFICE L.O.A. L.B.P. BREADTH DEPTH DRAUGHT(DESIGN) CARGO CAPACITY DWT ENGINE SPEED CLASS START OF CONSTRUCTION DATE OF DELIVERY Denize ndirme Tarihi
: NB038 : M/T GAN SEA : GEMAK : SK : 144,05 m : 133,80 m : 23,00 m : 12,40 m : 8,40 m : 20.000 m3 : 17.000 tonn : MAN : 15,73 kn : DNV : 04.05.2007 : : 12.09.2008
82
DENZE NDRME
SHIPYARD/HULL NUMBER SHIP NAME OWNER DESIGN OFFICE L.O.A. L.B.P. BREADTH DEPTH DRAUGHT(DESIGN) CARGO CAPACITY DWT ENGINE SPEED CLASS START OF CONSTRUCTION DATE OF DELIVERY DATE OF LAUNCH : NB05 : M/V SIEM PILOT : O.H MELING : VIK SANDVIK : 88,3 : 77,7 : 20 : 8,6 : 6,1 : : 6.600 : : : DNV : 2007 : EYLL 2008 : AUSTOS 2008
SEKTRDEN
SHIPYARD/HULL NUMBER : NB14 SHIP NAME : TDT-2 OWNER : TRKER DENZ TAIMACILII DESIGN OFFICE : NAVTEK L.O.A. : 131,85 L.B.P. : 123,99 BREADTH : 18,90 DEPTH : 10,20 DRAUGHT(DESIGN) : 7,98 CARGO CAPACITY : DWT : 10.500 ENGINE : SPEED : 14.5 KNOTS CLASS : BV START OF CONSTRUCTION : 21 TEMMUZ 2007 DATE OF DELIVERY : DATE OF LAUNCH : 5 KASIM 2008
83
YELERDEN
YEN YELERMZ
ASLI SKENDER BRAHM DNER YUSUF UFUK AYCAN MURAT BURAK NECDET BARBAROS N.TARKAN SERKAN ENGN YASEMN SACT MURAT TURAN BURA MUSTAFA AYBERK SNAN FERHAT MERT YKSEL ERAY AYBARS SERAY MEHMET SELUK CAN HASAN EMRAH EMRE RAMAZAN BRAHM HAMD KURTULU SEDEF LATF SERKAN EMN ATA SEMH AL GLAH EMR ERDEM BLAL HAKAN SABAHATTN ELKN SERCAN ADI SOYADI YALDIZ ALTIN ULHACI DEMREL GEN ZBEK ZGR AMUL ATAL EKLER ATASAYAR EN ARIKAN BLDRC YILDIZ TMUROLU TUT AYBEK ARSLAN ABUL YILMAZ ETN YALIN KAYA SPAH DNMEZ BAHEKAPILI SNMEZ ZBEK ZGAN ALAYAN ACAR KAHKACI GNGR SRER IIKLAR ZTRK SALI DORUL NALDI ZG SOYDAR TEMUR ARIKAN YILDIRIM NERSESOLU BLM GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA DENZ TEKNOLOJS DENZ TEKNOLOJS DENZ TEKNOLOJS DENZ TEKNOLOJS GEM NA VE DENZ GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER DENZ TEKNOLOJS GEM NAATI GEM NAATI VE DENZ GEM NAATI VE DENZ TEKNOLOJS GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NA VE GEM MAKNELER FAHR YE-MAKNA GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NA VE DENZ GEM NA VE GEM MAKNELER GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE GEM MAKNALARI FAHR YE- MAKNA GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE DENZ GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GEM NAATI VE DENZ GEM NAATI VE DENZ OKULU T T T YT KT T T T T T YT YT YT YT KT T KT YT T T T YT YT YT T KT T T T T ODT YT T T YT YT YT YT YT K YT YT T YT T T
YE NO 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465
84
YEN YELERMZ
YE NO 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 ALPER ONUR ADL BAHADIR MEHMET SERKAN ERTAN KAAN BRAHM MER FARUK ORUN BAYCAN CNEYT TUGAY SENCER ATLLA SAM EFTUN EMRE DOUHAN HAZAR NECP ULU CNEYT ZAFER ADI SOYADI EROLU GEM NAATI VE GEM MAKNALARI TURHAN GEM NAATI VE GEM MAKNALARI DEMRA GEM NAATI VE GEM MAKNALARI SAVRAN GEM NAATI VE GEM MAKNALARI ZDEN GEM NAATI VE GEM MAKNALARI NAL GEM NAATI VE GEM MAKNALARI NLGENOLU GEM NAATI VE GEM MAKNALARI BOAZKESEN DENZ TEKNOLOJS DURMU GEM NAATI VE GEM MAKNALARI AKIR GEM NAATI VE GEM MAKNALARI TOPTA GEM NAATI VE GEM MAKNALARI SIIN GEM NAATI VE GEM MAKNALARI ZORBA GEM NAATI VE GEM MAKNALARI DEMRKOL GEM NAATI VE GEM MAKNALARI SAKARYA DENZ TEKNOLOJS MHENDSL KOCA GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GRSES GEM NAATI VE GEM MAKNALARI CENGZ GEM NAATI VE GEM MAKNALARI UYGUN GEM NAATI VE GEM MAKNALARI MREK GEM NAATI VE GEM MAKNALARI GNEN GEM NAATI VE GEM MAKNALARI HACIALOLU GEM NAATI VE GEM MAKNALARI BLM
YELERDEN
OKULU YT T YT T YT YT YT T YT YT T YT YT T T YT T YT YT YT YT YT
EVLLK HABERLER
YELERDEN HABERLER
2069 No.lu yemiz zgr Ergin, Elif Fatma Ural ile 6 Temmuz 2008 tarihinde, 1976 No.lu yemiz Hasan lmez, Zbeyde olak ile 01 Austos 2008 tarihinde, 475 No.lu yemiz Fuat alayann olu Mehmet aatay alayan, Sezen Kaya ile 02 Austos 2008 tarihinde, 479 No.lu yemiz Galip Gngrdnn kz Ebru Gngrd, Bar Gerekler ile 16 Austos 2008 tarihinde, 2153 No.lu yemiz Seda Demirbolat, 2454 No.lu yemiz Serkan Srer ile 17 Austos 2008 tarihinde, 982 No.lu yemiz Ali Ulutrk, Betl Tan ile 30 Austos 2008 tarihinde, 1128 No.lu yemiz Gndoan imanlar, pek Akba ile 11 Ekim 2008 tarihinde evlendiler. Yeni evli iftlere mutluluklar diliyoruz.
TEBRK EDERZ
lar Defne Naz 20 Ekim 2008 tarihinde, 2348 No.lu yemiz Yasin Karademir ile Esra Karademirin oullar nar 14 Ekim 2008 tarihinde dodular. Yeni doan bebeklere hogeldin diyoruz.
yelerimizden Uur Bura elebi Doktorasn tamamlamtr. Tebrik eder, baarlarnn devamn dileriz.
VEFAT HABERLER
GEM OLSUN
yelerimizden Ahmet Ouza geirmi olduu trafik kazasndan dolay gemi olsun dileklerimizi sunarz. yelerimizden M.Cevat Yardmc ameliyat olmutur, kendisine gemi olsun dileklerimizi sunarz.
DOUM HABERLER
2094 No.lu yemiz Ali Bayrakl ile Burcu Bayraklnn kzGemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008
06 Temmuz 2008de 1891 sicil No. lu yemiz Oytun Cemal Okkrn babas Kuddisi Okkr, 28 Austos 2008de 1118 sicil No. lu yemiz Hseyin Ylmazn babas, 09 Eyll 2008de 324 sicil No. lu yemiz Macit Skann babas, Trk Gemi Mhendisleri Cemiyetinin ve ardndan TMMOB Gemi Mhendisleri Odasnn kuruluunda byk emei ve nemli katklar olan eski T Rektr ve TBTAK Bilim Kurulu Bakanlarndan Deerli Hocamz, en eski yelerimizden 5 sicil No.lu Prof. Dr. Kemal Kafal 13 Eyll 2008 Cumartesi gn, vefat etmitir. Yaknlarna ve camiamza basal dileriz. 85
YELERDEN
1938 ylnda stanbul skdarda dodu.
EMN YCEL BENGSOY
KM KMDR
ehir hatlar gemilerini ddk seslerinden ve skdar iskelesinde bal araba vapurlarn da yardmc dizel ritmlerinden tanyarak geen yllardan sonra 1955 ylnda Kabata Erkek Lisesinden, 1961 ylnda da .T.. Mak. Fak.Gemi na Blmnden Gemi n.ve Mak. Yk. Mh. olarak mezun oldu.
Tden mezuniyeti takiben 1 yl Camialt Tersanesinde Onarm Mh.olarak altktan sonra 1962-64 arasnda Takzak Tersanesinde (25 ay) askerlik hizmetini yapt.
1965-1977 yllar arasnda, son 2 yl Tersane Mdr olmak zere stinye Tersanesinde sras ile:Dizayn Mh., Ticaret efi, n.At. efi, letme Ba Mh., Planlama Ba Mh. Grevlerinde bulundu. 1978 ylnda Camialt Tersanesi Mdrl grevinden sonra Denizcilik Bankasndan ayrlarak zel sektre geti. 1978-1980 arasnda Erkal irketi Genel Md. olarak henz yol, su ve elektrii bulunmayan Tersane Blgesinde Erkal tersanesini kurdu.
1965 ylnda 150 tonluk aa bir tekne yaptracan rendikleri Balattaki bir Market sahibini, merhum Hac Mustafa Torlak (Sn. Kenan, Adnan ve Orhan Torlakn pederleri) ile 10 gn boyunca bu tekneyi sac olarak yapmaya ikna etmeye alm fakat baaramam olmaktan duyduu znty, Polanyaya ihra edilen 26300DWT luk M/S Ziemia Gornoslaska isimli Bulk Carrierin 1988de denize indirilmesiyle ancak zerinden atabildiini ve Trk Gemi naatnn bugn geldii noktay, bilhassa yabanclarla temaslarda gurur ve nle anlatmann hayatnn en byk zevki olduunu her zaman ifade etmektedir.
Tuzlada ilk Tersane olan Erkal (bugnk KIRAN Tersanesi) nin kuruluu:1979 zel sektrn ilk yzer havuzu olan 8500 t.Kaldrma kapasiteli havuzun Kherson da ina ettirilerek Tuzlaya getirilmesi:1980
Gerekletirdii Balca Projeler
1980-81 yllarnda ABD de bir mhendislik brosunda, o zamanlar bize ok byk gelen Container gemileri dizaynnda alt. 1982-1984 : Tor irketler Topluluu Genel Koordinatr, olarak irketin ina ettii gemiler ve Torgem Tersanesinin kuruluu,
Erkala ait ilk deniz otobsleri (Kometa)larda lkemiz kurallarna gre gerekli tadilatn yaplarak st-Mudanya arasnda iletilmesi : 1978 Kadky Karaky dolmu motorlarndan, ektirmelere, yatlara, hizmet gemilerine, 3500 DWT luk kosterlere kadar 200(iki yz) den fazla tekneye ait pervane dizayn, imaline nezaret ve fiilen uygulamas, 300-7200 DWT arasnda, e gemilerle birlikte 20 teknenin ahsen dizayn ve inalar srasnda kontrolu, 45000-155000DWT container gemileri dizaynnda alma (ABD) Torgem tersanesinin kuruluu:1983
1984-1989 yllar arasnda Trkiye Gemi San. Genel Mdr ve Ynetim Kurulu Bakan olarak grev yapt. Daha nce mzakereleri balam olan ve Trk gemi naatnn dnm noktalarndan biri olan ve her biri 26300 DWT luk 3 adet Bulk Carrier in Polonya iin inas ile M/F skenderun feribotunun ve 2 adet 75000 DWT luk Panamax geminin inasn ieren Polonya paketinin sonulandrlarak hayata geirilimesi; Pendik Tersanesi kuru havuzunun, 450 tonluk G.Kreyninin ve Motor fabrikasnn Portal Frezesinin ihale edilerek gerekletirilmesi bu dneme rastlar. 1986 : American Bureau of Shifpping tarafndan Certificate of Membership ile onurlandrld.
Armatrlerimizin ithal etmek istedii 20-25 gemi iin Fizibilite safhasndan bayrak ekimine kadar Yunanistandan, ABD ve Japonyaya kadar eitli limanlarda NSF (Norvegian Sale Form)a uygun olarak srveylerinin yaplmas ve bazlarnn armatr adna teslim alnmas.
1989-1991 yllar arasnda T.C. Ulatrma Bakanl stanbul Blge Mdr olarak grev yapt. 86
AYHAN CAYMAZ
KM KMDR
YELERDEN TARIK BATUR
niversitesi Makine Fakltesi Gemi naat Blmnden
1937de Nidede dodu. 1962 ylnda stanbul Teknik
mezun oldu. Profesyonel i yaamna 1963 ylnda stinye Tersanesi naiye Atlyesinde alarak balad. 1964Broda Yedek Subay olarak 2 yl boyunca askerlik hizTersanesi naiye Atlyesi efi olarak 3 yl alt. 1965 arasnda Deniz Kuvvetleri Glck Tersanesi Dizayn metini yapt. 1 yl boyunca Endstri Mhendislii kursu ald ve 1 yl da Dizayn Broda mhendis olarak alt. Hali
sesi ve Harp Okuluna girdi. 1946da Astemen olarak
1926 ylnda Tokatta dodu. 1941de MSB Deniz Li-
mezun oldu. 1946-1948 yllarnda MSB Deniz Subay htisas Kurslarna katld. 1948-1951 arasnda MSB Donanma Gemilerinde Makina Zabiti olarak grev ald. 1951-1953 yllar arasnda Heybeliadada MSB Subay Elektronik Kursunu ald. 1951 ylnda Amerikada Michigan niversitesinde
vanda 2 adet tren feri inaatnda antiye eflii grevinde ve Ansaldo tersanelerinde 7 ay sreli staj yapt. Denizcilik
4 yl boyunca Hali Tersanesine bal olarak Bitlis Tat-
balad Gemi naat Yksek Mhendislii, Genel Ma-
kine Mhendislii eitimlerini 1958de tamamlad. 1958-
bulundu. talyann en byk tersanelerinden Manfalcone Bankas Hali Tersanesi 1966-1977 yllar arasnda 2 yl larnda Denizcilik Bankas Tersaneler Mdr Muavini olarak hizmet etti. letme Ba Mhendislii grevini yrtt. 1977-1979 yl-
1959 arasnda ABD Philadelphia Tersanesinde staj yapt. Glck Tersanesinde alt. 1966-1967 yllarnda D.K.K. Deniz Harp Okulunda retmenlik yapt. 1967de Gemi Mhendisleri Odas Genel Sekreterlii grevini yrtt. 1959da Trkiyeye dnd ve 1966 ylna kadar D.K.K.
ylnda Denizcilik Bankas Mavirler Kurulu yelii grevlerini yapt. 1980-1982 yllarnda Marmara Blgesi yrtt. Deniz ve Liman leri Mdrl Srvey Kurulu yeliini Tuzla Blgesi Tersanelerinde 1982-1999 arasnda
1979-1980 yllarnda Hali Tersanesi Mdrl, 1980
1967-1968 arasnda D.K.K. Takzak Tersanesi Fen Mdr ve 1968 ylnda D.K.K. Gemi na Daire Bakanl grevinden emekli oldu. 1968-1987 yllarnda Trk Loydunda Trk Loydu Genel Sekreteri ve Trk Loydu Ba Srveyr olarak grev ald.
gemi projesi hizmetleri, gemi hesaplar, gemi onarm ileri, yeni inaat almalarnda bulundu. 2000-2002 arasnda Deniz Nakliyat, Bak ve Akabat
nizcilik Okulu retmeni, 1987-1993 arasnda ise Norve Loydu (DNV) Trkiye Temsilcisi olarak alt. 1993de
Gemi Mhendisleri Odas Genel Sekreteri, Yksek De-
Norve Loydundan emekli oldu. 1993 ylnda T Gemi na ve Deniz Bilimleri Fakltesinde retim grevlisi olarak hizmet etti.
gemilerinin tadilat ve donatlmas ilerinde alt.
87
KTAP
KTAP KES
YAAMLA YORULMU BLG
AVUCUMDAK DNYA
Ellen Macarthur Tr: Gezi zlenim Seyahatname Yaynevi: Naviga 425 sayfa, Mart 2008 eviri: Hlya Leigh ISBN: 9759830752
erii zengin, vazgememecesine klan ve nefes nefese brakan bir yolculuk... Yelkenli tekne ile yarmann da tesine geen; ayn zamanda inatla, her eye ramen, sonuna dek peinde koulan ve gereklemesi iin gereken her trl bedelin dendii hayali konu alan bir kitap... Elden braklmas imkansz. Derek Lundy, Yazar, Tanrnn Terk Ettii Deniz. Efsanevi bir yk... Kendisini aran maceraya kulak vererek, kar konulamaz yolculuuna kan gen bir kzn hikayesi... Akl hocalar, zorlu snavlar, karanlk okyanus ve aresizlik... Olaanst snayc, ateten bir gmlek giyilerek ulalan zafer... Peter Nichols, Yazar, lgn Bir Yolculuk
Akademik Yaam, Bilgi, Mhendislik ve Felsefe stne Altrmalar Ahmet nam Tr: Deneme Yaynevi: Say 158 sayfa, Haziran 2006 ISBN: 9754686068
Altm yama gelmek zereyim, Ne oldu yaammn temel sorusu? diye kendime bir soru sorduumda, u gnlerde byle bir soruya verdiim yant: Nasl yaayacam bilgimle? sorusu oluyor. Belki de, temel sorumun ne olduu sorusu, temel sorumdur, kim bilir? am insannn en ar sorusu da bilgisiyle nasl yaayaca sorusu olsa gerek. Bilgi a diyor da bilgiyi bilmiyor, hadi bilgiyi bildi diyelim, onunla yaamay bilmiyor. Yaamla bilgi arasndaki uurum gittike byyor.
Yarlar hakknda yazlm dier kitaplardan ok daha fazlasn sunan tutkulu bir anlatm. The London Times ...
TEOMAN ZTRK ANIYORUZ
Bu kitaptaki yazlar akademik yaamdaki bilgiyaam ilikisini sorgulayan denemelerden oluuyor. Bu mhendis felsefeci olarak, mhendislik yaam ilikisine yle bir deinip, felsefenin lkemdeki serveni stne imalarda bulunduum bu yazlar, Anadolu topraklarndan amn bilgisine atlan lklar olarak anlalmal. Elbette uslu lklar. Kltrmzn kklerine doru klacak yolculuklar iin alabilecek yeni yollarn sszlnda yanklanan sessiz lklar. Duyacak olanlar bulunur umuduyla yazlmlardr. Bu topraklardan dnyaya yazp, bilgi okyanusuna braktm ie iindeki noktalardan biridir bu kitap. Yazlacaklardr.
TMMOB Tr: Sunu Yaynevi: TMMOB Temmuz 2008 ISBN: 9789944896047
11 Temmuz 2008de Teoman ztrk bizi, sevenlerini, dostlarn, TMMOBlileri yine bir araya toplad. Sevgili Bakanmz saygyla, sevgiyle anyoruz. TMMOB Ynetim Kurulu Temmuz 2008
88

Nanogemi GDT Dergi Gemi Ve Yat Yapımında Kompozit Malzemeler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nanogemi GDT Dergi Gemi Ve Yat Yapımında Kompozit Malzemeler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB GEM MHENDSLER ODASI adna Sahibi nci Gndz Baldoan Yaz leri Mdr ebnem Helvacolu Yayn

TMMOBden Haberler Sektrden

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

ENDSTRYEL TASARIMDA POLMER ESASLI KOMPOZT MALZEMELER

Polymer Based Composites in Industrial Design

1. T Endstri rnleri Tasarm

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

2. KOMPOZT MALZEMELERN KULLANIMI

2.1. Kompozit malzemelerin kullanmnn avantajlar;

2.2. Kompozit malzemelerin kullanmnn dezavantajlar;

3. KOMPOZT MALZEMELERDE MATRS OLARAK KULLANILAN MALZEMELER

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

4.1. Termoplastik Matrisler

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

4.2. Termoset Matrisler

5. TAKVYE MALZEMELER ( ELYAFLAR )

Resim 1: Elyaf Dokuma Trleri

5.1. Cam Elyaf

Resim 2: Karbon Elyaf rnekleri

Younluk (g/cm3) 2.55 2.49 3.28 2.00 1.44 1.44

Tablo 3: Belli bal elyaflarn karlatrlmas

ekme Dayanm (MPa) 2000 4750 1950 2900 2860 3750

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

5.2. Karbon Elyaf

Resim 3: Cam elyaf retimi (Phillips, 1989)

6. KOMPOZT MALZEME LE RETM YNTEMLER 6.1. Elle Yatrma (Hand Lay-up)

5.3. Aramid Elyaf

6.2. Pskrtme (Spray-Up)

6.3. Elyaf Sarma (Filament Winding)

Resim 4: Pskrtme Yntemi ve tabancas

6.4. Reine Transfer Kalplama RTM / Reine Enjeksiyonu

Resim 5: Elyaf sarma Makinas

6.5 Profil ekme / Pultruzyon (Pultrusion)

Resim 6: RTM yntemi

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

6.6. Hazr Kalplama / Conmpression Molding (SMC, BMC)

6.7. Enjeksiyon Kalplama (Injection moulding)

rna kadar birok rn bu yntemle retilebilmektedir.

6.8. Preslenebilir Takviyeli Termoplastik/Glass Mat Reinforced Thermoplastics (GMT)

7. KOMPOZT MALZEME KULLANIM ALANLARI

Tketici rnleri Elektrik Deniz Dier Ulam Toplam

Korozyona Dayankl rnler

104.8 124.7 309.4 33.5

117.9 138.1 340.2 37.8

124.7 144.8 372.9 40.5

135.8 164.9 428.9 46.2

retilen gvde ve sae be paraya drlmtr.

YAT MALATINDA KULLANILAN CTP MALZEME VE BLM I: El Yatrma Yntemi

GRP Materials and Production Methods of Yacht Building

2. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLER

2.1.1 Polyester Reine

1) Gemi n. ve Gemi Mak. Yk. Mh. 2) Do. Dr. Makina Mh.

ekil 1: Tipik bir isoftalik polyester kimyasal yaps

2.1.3 Epoksi Reine

ekil 2: Tipik bir vinilester kimyasal yaps

Tablo 1: Polyester katk malzemeleri

Metil Etil Keton Peroksit (MEKP) Kumen Hidroperoksit

2.1.2 Vinilester Reine

ekil 3: Tipik bir epoksi kimyasal yaps

Gemi ve Deniz Teknolojisi, Say: 178, Ekim 2008

2.2 Cam Elyaf

Tablo 2: Cam Elyaf ve Reineye ait baz zellikler