Kaynak

nsz Blm 1 - Genel Kurallar Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler, Onay Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar_ Blm 4 - Kaynak
Yntem Testleri, retim Testleri Blm 5 - Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri Blm 6 - zerine Kaynak Yaplabilir Astar Boyalar Blm 7 - Genel Dizayn Prensipleri Blm 8 - Kaynakl Birletirmelerin Yapl Blm 9 - Isl lemler Blm 10 - Kaynak Dikilerinin Tahribatsz Muayeneleri Blm 11 - Mekanik ve Teknolojik Testler Blm 12 - Tekne Yapmnda Kaynak Ek 1 Ek 2 Ek 3 Ek 4 Ek 5 Ek6
A,B
Blm 1 - Genel Kurallar
1-1
BLM 1 GENEL KURALLAR
Sayfa A. B. C. D. E. F. G. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dier Kurallar, Standartlar ve Spesifikasyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . alma Dokmanlar ile lgili Bilgiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malzemeler ve Kaynaa Uygunluu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak yerlerinde Kalite Gvencesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Srvey ve Sorumluluk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1- 1 1- 1 1- 2 1- 2 1- 2 1- 3 1- 3
A. 1.
Genel Kapsam
3.
Bu Kurallardan Sapmalar
Bu kaynak kurallarndan sapmalarda her zel durum iin TL'nun onay istenir. 4. Deiiklikler ve laveler
1.1 Bu kurallar, Trk Loydu tarafndan (TL) klaslanmak zere bavuran veya klaslanm gemilerin yeni inaat, tadilat veya onarm - bunlara buhar kazanlar, basnl kaplar ve boru devrelerinide ieren makina donanmlar da dahildir- ilerinde uygulanan tm kaynak ilemleri iin geerlidir. Uyar : Bu kurallarda kullanlan "kaynak", "kaynak almalar", "kaynak yntemleri", vs. terimleri dier termik ve/veya mekanik birletirme yntemlerini de kapsar. rnein; lehimleme gibi, bu birletirmede kalite gvenlii standartlarna gre kalifiye personel ve devaml izleme ile bir n kalifikasyon gerektiren zel yntem uygulanr. 1.2 Bu kurallarda referans olarak verilmi TL'nun hazrlad, baz elemanlar, donanmlar ve cihazlara ait kurallar, ynergeler ve dier teknik talimat bunlarn tm kaynak almalarna uygulanr. 1.3 Bu kurallar, TL'nun dier kural ve ynergelerinde kaynak almalar iin zel istekler bulunmuyorsa benzer ekilde uygulanr. 2. Dier Alanlara Uygulama
TL, yeni bilgileri ve iletme deneyimlerine dayanarak zaman zaman bu kurallarda gerekli grd deiiklik ve ilaveleri yapma hakkn sakl tutar.
B. 1.
Dier Kurallar, Standartlar ve Spesifikasyonlar Dier lgili Standartlar
1.1 Aadaki blmlerde bu kaynak kurallarnn bir paras olarak ad geen standartlara ve dier teknik talimata da uyulmaldr. Ayn husus TL tarafndan onaylanan alma dokmanlarna, resimlerine, kaynak spesifikasyonlarna, vs. ye de uygulanr. 1.2 Aadaki blmlerde gncel olanlar kullanlacaktr. belirtilen standartlarn
1.3 Bundan sonraki ksm ve blmlerde EN ve ISO standartlar birlikte veriliyorsa ve bunlarda istenenler ayn deilse EN standard ncelik alr. Her iki standart ayn ise EN ve ISO standartlardan biri kullanlabilir. 1.4 Dier kurallarn, standartlarn, ynergelerin veya
Bu kurallar, gzetimi ve kontrol TL'na ait 1.de ad gemeyen yap ve elemanlarn kaynak almalarna da uygulanabilir. Gerekiyorsa, TL bunlar iin zel bir dzenleme yapar.
teknik talimatn uygulanmas her durum iin TL'nun onayna baldr. TL bu onay, bu kurallara gre yapm ve boyutlandrmada da isteyebilir.
1-2
2. steklerdeki Farkllklar

D. 1.
B,C,D,E
Malzemeler ve Kaynaa Uygunluu Malzeme Seimi
Bu kurallar ve ilgili standart veya spesifikasyonlar arasnda farkl istekler bulunuyorsa bu kaynak kurallarndaki istekler, bir anlama yoksa, ncelikle geerlidir.
C. 1.
alma Dokmanlar ile lgili Bilgiler Resimler, Dier Dokmanlar
Btn malzemelerin kaynaa uygunluu saptanm olacaktr. Bunlar malzeme kurallarndaki istekleri yerine getirecek ve alma koullarna ve uygulama amalarna gre seilecektir. Bunlarn zellikleri belirli test sertifikalar ile belgelendirilecektir (rnein; EN 10204'e gre). Uyar : Malzeme kurallarnda belirtilen buhar kazanlar, basnl kaplar, boru devreleri ve makina elemanlar retiminde kullanlan hadde rnleri ve tekne yapm eliklerinin kaynaa uygunluunun saptanm olduu varsaylr. 2. Kaynaa Uygunluun Dorulanmas
1.1 Resimler ve dier alma dokmanlar yapm almalarna balamadan nce sunulmal ve bunlar kaynan hazrlanmas, uygulanmas ve gerektiinde kontrol iin btn gerekli ayrntlar iermelidir. Bu bilgilerde zellikle aadaki ayrntlar bulunmaldr: Ana malzemeler, rnn ekli ve boyutlar, Kaynak yntemleri, kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, Kaynak dikilerinin ekli ve boyutlar, n stma ve kaynak srasndaki s girdisi, Kaynaktan sonraki sl ilem, Kaynak dikilerine uygulanacak son ilem.
Madde 1'e ramen, kaynak edilecek malzemelerin zellikleri TL malzeme kurallarnda belirtilmemise, bunlarn kaynaa uygunluunun dorulanmasnn salanmas kaynak iyerine ait olacak (rnein; mevcut standartlara gre) veya ilgili malzeme spesifikasyonlar onay iin sunulacaktr. Bir malzemenin kaynaa uygunluu hususunda tereddt edilirse, kaynak iyeri bunu kaynak yntemi testi srasnda zel olarak gsterecektir. 3. Yapm Srasnda Gzetim
1.2 Gemi bnyesi yapmnda, malzemelerin kaynak yntemlerinin, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin ve kaynak dikilerinin ekil ve boyutlarnn, normal tekne yapmnda genellikle uygulanan kurallara ve ynergelere uygun olmas halinde yukarda belirtilenlerin ayrntlarna girilmesine gerek yoktur. 2. Ek Bilgi ve Belgeler
yeri yalnz 1 ve 2'deki istekleri yerine getiren malzemelerin (yerine kullanlanlar dahil) kullanldn garanti etmeli ve bunlar srveyrn istei halinde kantlamaldr.
zel yaplar (rnein; svlatrlm gaz tanklar), malzemeler (rnein; su verilmi ve temperlenmi yap elikleri, kaplamal levhalar) veya kaynak yntemleri iin gerektiinde aadaki ek bilgi ve belgeler istenir: Kaynak azlarnn hazrlanmas, montaj ve punta kaynaklar, Kaynak pozisyonu, kaynak sras (resimler), Kaynak dikilerinin tekili, paso says, Kaynak srasndaki s girdisi (kaynak dikiinin birim boyuna den s girdisi).
E. 1.
Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri rnn Uygunluk Testi, Onay
1. Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, iletme koullarna ve ana malzemeye uygun bir kaynakl birletirme yapabilecek yeterlikte olacaktr. rnn uygunluu Blm 5'e gre test edilecek ve konu edilen uygulama iin onaylanacaktr. Bu husus benzer ekilde lehim metallerine de uygulanacaktr. 2. Kural olarak onay TL tarafndan verilir. zel durumlarda, rnein; onarmda, TL tarafndan test edilmemi fakat tannm dier test kurulularnca onaylanm kaynak dolgu malzemeleri TL'nun izni ile kullanlabilir. lgili kantlar TL srveyrne verilmelidir. 3. Yapm Srasnda Gzetim
Bu bilgiler bir kaynak spesifikasyonunda toplanr. Tahribatsz muayenelerin testine ait test programlar ve spesifikasyonlar iin Blm 10'a baknz.
Kaynak iyeri gzetmenleri, yalnz test edilmi ve TL
E,F,G

3. Onayl Onarmlar alma Belgelerinden
1-3
Sapma,
tarafndan onaylanm kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin kullanlmasn salayacak ve srveyrn istei halinde bunun doruluunu saptayacaktr.
F. 1.
Kaynak yerlerinde Kalite Gvencesi Kurallara Uygunluk, retim Kontrol
3.1 Onayl resimlerden farkl olarak dizaynda yaplan deiiklikler veya onayl retim yntemlerinden sapmalar gerekli ise, kaynak iyeri bunlar iin derhal srveyrn onayn alacaktr. retim srasnda gerekli olan her onarm bildirilecektir. 3.2 retim belgelerinde (rnein; iyeri resimlerinde) yanl bilgilerden dolay bir yap elemann kalitesi veya ilev kabiliyeti garanti edilemiyorsa veya pheli grlyorsa, TL uygun onarmn yaplmasn isteyebilir. 3.3 Bu husus, benzer ekilde resimlerin incelenmesinde grlmeyen ve klas resimlerinde (Tekne Yapm Kurallar Blm 1, G) ayrnt noksanl nedeniyle belirlenmeyen yardmc veya ilave yap elemanlarna (rnein; takviyeler) uygulanacaktr. 4. Malzemenin Markalanmas ve Belirlenmesi
1.1 Tersane veya kaynak iyeri, kaynak almalarnn, bu kurallara ve uygulanan dier ek kurallara, onay srasnda istenilen her koula iyi bir gemi yapm tekniine ve kaynakla ilgili teknolojiye uygunluunun salanmasndan sorumludur. 1.2 Tersane ve kaynak iyeri, retim srasnda ve kaynak almalarnn bitiminde, ilerin kusursuz ve uzmanca yapldnn, iyerinde devaml kalite kontrolleri ile salamaldr. Kaynak gzetmenlerinin sorumluluu EN 719/ISO 14731'de belirtilmitir. TL srveyr tarafndan yaplan testler, kaynak i yerinin bu sorumluluunu kaldrmaz. 1.3 stenilen kalite kontrolnn kapsam ve snr, sz konusu yapya gre belirlenir. Kullanlan belirli m a l ze m e n i n , k a y n a k d o l g u v e y a r d m c malzemelerinin, kaynak dikiinin hazrlanmasnn, montajn, punta ve kaynak ynteminin, bunlarla birlikte yap elemanlarnn btnlnn ve boyutlarn doruluunun ve kaynakl birletirmelerin isteklere uygunluunun garanti edilmesi gereklidir. 1.4 Kaynak iyerinde ve gerekli grlen onarmlarda
4.1 retim srasnda ve retimden sonra malzemelerin belirlenmesini ve test sertifikalar ile karlatrlmasn salayabilecek ekilde markalanacaktr. 4.2 Markalanan iaretin, retim srasnda bozulma olasl varsa kaynak iyeri bunu derhal gz nne alacak ve iareti rnn dier bir ksmna aktaracaktr, gergi veya kuak gibi nemsiz kk paralarda, iletme srasnda malzemelerde herhangi bir karklk meydana gelmeyecekse bundan vazgeilebilir. 5. Kaynak Dikiinin Markalanmas
aadaki kontroller iin yap eleman, yapmn uygun safhalarnda kolayca girilebilir olmal ve kurala gre boyasz olarak TL srveyrne gsterilmelidir ve kaynak iyerinde ve gerekse onarmda, yap elemannn i yerinin baarl sonulanan bir kontrolnden sonra da, srveyr, tekrar gsterilmesini ve gerekirse onarm isteyebilir. 2. 2.1 Taeronlara Verilen Sipariler Sipari taeronlara, bamsz alt kurululara
5.1 Buhar kazanlar ve i basnl kaplarn yapmnda her kaynak dikii kenarna kayna yapan kaynaknn sembolu markalanacaktr. Her kaynak dikii iin kayna yapan kaynaklarn isimleri kaynak iyeri gzetmelii tarafndan kaydediliyorsa bundan vazgeilebilir. 5.2 zel durumlarda TL, dier paralar veya kaynakl birletirmeler iin, 5.1'de belirtildii gibi markalama veya kayt tutma isteyebilir.
veya yklenicilere, kaynak iyerinde alan onayl d kurululara (bunlara "anlamal kurulular"da denir. Blm 2, A.1.1'deki uyarya baknz) verilirse ilk anlamal kurulu yukarda ad geen alt kurulularn madde 1'deki koullar yerine getirmesini salamaldr. 2.2 Kaynak iyerinde alan d kuruluun kendisi
G. 1.
Srvey ve Sorumluluk Paralarn Gsterilmesi
onayl deilse veya szlemeli ii kullanlyorsa siparii veren atlye madde 1'deki koullarn ve kalite kontrolnn salanmasndan sorumludur. Taerona verilen sipari ve taeron kullanlmas iin anlamaya varlan i TL'na bildirilmelidir.
Kaynak iyeri paralar, istenilen ara ve son kontroller iin srveyre gstermek zorundadr. Bu durumda kaynak dikilerine ulalmas salanacaktr. Kaynak dikileri, bunlarn deerlendirilmesini gletiren veya olanaksz klan boya veya dier koruyucu tabakalarla kaplanm olmamaldr.
1-4
2. Test Belgelerinin Salanmas

3. Sonraki Kusurlar
Kontrollerde, kalite gvencesine ilikin retici tarafndan hazrlanm btn kayt ve belgeler sunulmaldr. Bunlar zellikle aadakilerini kapsar: Resimler (gerektiinde onayl) ve dier alma belgeleri, Malzeme test sertifikalar, Kaynak ve kaynak yntemi test sertifikalar, Tahribatsz muayene raporlar ve filmleri, Uygulanyorsa scak ekil verme ve sl ilemlere ait sertifikalar, retim testlerine ait sonular, gerekiyorsa ara sonular.
3.1 TL, srveyrleri tarafndan, ngrlen kapsamda (genelde semeli) kontrol edilen rnlerin, kaynak konstrksiyonlarnn ve kaynakl yap elemanlarnn her ynden isteklere uygunluunu ve retiminin doru ve test edilmi yntemlere gre yapldn garanti etmez. 3.2 Daha sonraki kullanmlarnda veya almas veya iletmesi srasnda kusurlu olduu grlen rnler veya kaynakl konstrksiyonlar (bu kusur ve eksiklerin giderilmesi mmkn deilse) nceki srveyleri baarl olsa bile reddedilebilir.
Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler
2-1
BLM 2 KAYNAK YERLERNDEN STENENLER
Sayfa A. B. C. D. E. Kaynak yerlerinin Yeterliliinin Onaylanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak yerlerinden stenenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak yerlerinin Kontrol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak Yntemi Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onay Sertifikalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2- 1 2- 2 2- 3 2- 3 2- 4
A. 1.
Kaynak yerlerinin Yeterliliinin Onaylanmas Genel
2.
Onay in Bavurma
1.1 Bu kurallarn kapsam iindeki kaynak ilerini yapmak isteyen btn tersane ve iyerleri (bunlarn ubeleri ve taeronlar) TL'ndan yeterlilik onay almak zorunluluundadr. Bu onay iin n koullar, kaynak iyerinin B'deki istekleri salamas, TL tarafndan C'ye gre kontrol edilmi olmas ve gerekiyorsa D'ye gre kaynak yntem testlerinin yaplm olmasdr. Uyar: Aadaki maddelerde kullanlan "kaynak iyeri" teriminden kaynak teknii ile retim yapan iyeri anlalr ve yeri ve organizasyon olanaklarndan dolay kaynak yaplan bamsz bir birim olarak gz nne alnabilir. ubeler ve taeronlar aada belirtilen istekleri yerine getiren "bamsz" araclar olarak belirlenir. zellikle her kaynak iyerinde kendine bal devaml kaynak gzetmenleri bulunmaldr. D kurulular kaynak iyerinde alan bamsz kurulular olarak onaylanabilir. Bunun ayrntlar ve anlamal i iin Blm 1, F.2'ye baknz. 1.2 1.1'e uygun her onay, EN 729/ISO 3834 standartlarna gre ok nemli kaynak kalite isteklerini ierir. Bu standartlara gre belgelendirme iin 2.2 ve 3.2'deki istekler yerine getirilmelidir. Kaynak iyeri EN 29000/ISO 9000 serilerine uygun olarak kalite gvence sistemini belgelendirmise yukardaki ilave istekleri yerine getirdii kabul edilir. 1.3 Baz zel geerli ayrcalkl durumlarda, rnein; onarmlarda, iyerinde bu gibi iler iin n koullar belirtilmi ve yaplan kaynan kalitesi uygun testlerle rnein; tahribatsz muayenelerle ve/veya retim testleri ile kantlanmsa, iyerinde yaplan kaynak ilerinin zaman sresi ve snr zel bir konstrksiyon iin onaylanmam olsa bile TL bu ileri onaylayabilir.
n Uyar: Aadaki maddelerde zel bir koul bulunmuyorsa, herhangi bir zel durum iin baka bir dzenleme yaplmamsa "Onay" iin koullar bu kurallara gre belirlenecek "Belgelendirme" EN 729/ISO 3834'e uygun yaplacaktr. 2.1 Onay iin yazl olarak TL Merkez Ofisine bavurulacaktr. Bavuru aadaki ayrntlar iermelidir. Bunlar istenilen onay kapsamnda mmkn olduu kadar birbiri ile ilikili olacaktr; Yapnn ve/veya paralarnn cinsi, Malzemeler ve boyutsal kademeler, Kaynak yntemleri ve pozisyonlar, Isl ilemler (gerekiyorsa), Kaynak dikii faktr basnl kaplar iin). (buhar kazanlar ve
2.2 Bu kaynak kurallarna gre verilen onayn zerine EN 729/ISO 3834-2, -3 veya -4 de belirtilen kaynak kalite isteklerine uygun bir sertifikada fazladan isteniyorsa bu husus onay bavurusunda ak olarak belirtilmelidir. 3. Onay in Gerekli Belgeler
Kaynak almalar yapmak zere onay iin bavuran kaynak iyeri, aadaki belgeleri, TL Merkez Ofisine onay bavurusu ile birlikte sunmaldr. Kaynak iyerinin tanm (Ek 1'e baknz), Kaynak gzetmen(ler)inin yeterlilik belgelerinin kopyalar,
2-2
-
Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler, Onay
A,B
Geerli kaynak sertifikalarnn kopyalar veya ehliyetli kaynaklarn (yeterlilik snf, snav tarihi, en son tekrar snav) srveyr tarafndan imzalanm bir listesi, Gerekiyorsa, test (muayene) personelinin ve test (muayene) gzetmenlerinin yeterlilik belgelerinin kopyalar, Gerekiyorsa, baka yerde yaplan kaynak yntem testlerinin, bunlarn onaylarn da ieren raporlarn kopyalar.
bavurusu yaplmaldr. Bavuruya 3'e gre hazrlanm ve gncelletirilmi belgeler eklenmelidir. Bu durumda A.4'te verilen esaslar erevesinde yeterlilik onay en ok yl iin yeniden verilir veya uzatlr. 5. Deiiklikler, Onayn Geri Alnmas
3.2 2.2'ye uygun olarak belgelendirmede EN 7291/ISO 3834-1 Ek B'de belirtilen ek belge ve bilgilerin gereklilik dereceleri iin (EN 729-2/ISO 3834-2= tam, 3=standard veya 4= temel kalite gereklilii) gerekli elemanlar onay bavurusuna eklenmelidir (rnein; ilgili yntemi aklama formu gibi): Anlamann incelenmesi, Dizaynn incelenmesi, Taeronlarn kullanlmas, Tehizatn bakm, Kalite srveyi, Uyumazlk, Kalibrasyon, Tanm, Geriye doru izlenebilirlik
5.1 Onayn n koullarnda deiiklik yaplmas, rnein test edilmemi kaynak yntemler, malzemeler ve/veya dolgu malzemeleri kullanlmas veya gzetimlerin deitirilmesi, halinde derhal TL'na bildirilmelidir. Bunlar kural olarak onayn gzden geirilmesini gerektirir. 5.2 n koullarn uygulanmasndan vazgeiliyorsa, onayn geerlilii sona erecektir. Paralarda ve kaynak dikilerinde nemli hatalar saptanmsa, TL retim cihaz ve olanaklarnn geerlilik sresi bitmeden yeniden srveylerini yapmaya yetkilidir, gerekiyorsa onay geri alr. B. 1. Kaynak yerinden stenenler Teknik Tehizat
1.1 Kaynak ilemlerinin kusursuz yrtlebilmesi iin kaynak iyerlerinde, gerekli lde atlyeler, tehizat, makinalar, sehpalar (jigler) bulunmaldr. Bunlar, rnein; kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin depolanmas ve kurutulmas iin gerekli tertibat, n stma ve sl ilem tehizat, muayene ve testler iin cihaz, aralar ve aktaki kaynak almalarnda hava koullarndan korunma tertibatn ierir. 1.2 Bir iyerinin uygunluunun deerlendirilmesinde, bu iyerine ait olmayan cihaz ve tertibat da gz nne alnabilir (rnein; deney cihazlar) ancak bunlarda retim ve testlerin doru olarak yaplabilmesi iin gerekli koullarn bulunmas ve bu cihaz ve tertibatn iyeri tarafndan kullanlmasnda bir snrlama olmamas gereklidir. 2. Kaynak yeri Gzetmenleri
Kaynak iyeri, standart serisi EN 29000/ISO 9000'e gre kalite gvencesi sistemi ile alyorsa yukardaki bilgi ve belgelerin yanna-kalite gvencesi el kitabnEN 729-1/ISO 3834-1Ek B'de istenenleri-kalite gvencesi koullarna ait belgeleri (kalite raporlar) incelenmek zere TL'na sunmaldr. 4. 4.1 Onayn Geerlilik Sresi, Yenilenmesi Bu kurallara gre alnm bir yeterlilik onaynn
ve EN 729/ISO 3834'e uygun bir sertifikann geerlilik sresi 3 yldr. Geerlilik sresi ierisinde bu iyerinde, TL gzetiminde srekli kaynak ilerinin yaplmas halinde ve onay iin kabul edilen n koullar deimemise, iyerinin bavurusu ile uygun bir inceleme yaplarak onay 3 yl daha uzatlabilir. 4.2 Bir yldan daha uzun sre ile TL gzetiminde
2.1 Kaynak iyerinde veya ubelerinde (11'deki uyarya baknz) en az bir tane tam ehliyetli kaynak gzetmeni bulundurulacaktr. Bu gzetmen, kaynak almalarnn yeterli olarak yaplmasn salamaktan sorumludur. Kaynak gzetmeni, yapm almalarn kapsayan eitim ve deneyime sahip olacak ve bunlarla ilgili gerekli belgeleri TL'na sunacaktr. Sorumluluk alan iin TL'ndan onay alacaktr. 2.2 Sorumlu kaynak gzetmeninin ve vekilinin ad TL 'na bildirilmelidir Ek 1 (iyeri tanm)'e baknz). Kaynak gzetimi birden fazla personelle yaplyorsa, her birinin grevi ve sorumluluu saptanmal ve belirtilmelidir. Kaynak gzetmeni ve vekilinin sorumluluu iyeri onaynn bir paras olarak kabul edilmelidir.
kaynak ynteminin yaplmamas halinde ise, en ge yllk geerlilik sresi sonunda yeni bir uzatma
B,C,D
Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler
2-3
2.3 almann tr ve kapsamna gre kaynak gzetmeni olarak atanacak personel aadaki gibi belirlenir: Kaynak mhendisleri, zel kaynak teknii eitimi grm kaynak uzman mhendislerdir. Teknenin nemli ksmlarnn ve platform tesislerinin yapmnda ve iletme tehizat, buhar kazanlar, basnl kaplar, basn devreleri, makina ve dili paralar retiminde grevlendirilir. Uzman kaynaklar, zel kaynak teknii eitimi grm kaynaklardr. Bunlar basit veya daha az zorlanan paralarn retiminde grevlendirilir.
varsa (Blm 10 C'ye baknz) bunlarn yeterliliklerini kantlayan belgeler (rnein; EN 473/ISO 9712 gre sertifikalar) TL'na sunulmaldr.
C. 1.
Kaynak yerlerinin Kontrol yeri Kontrol
Kaynak gzetmenlerin nitelikleri, grevleri, sorumluluklar iin EN 719/ISO 14731'e baknz. 2.4 Kaynak gzetmen(ler)i, kaynak iyerinde
retim almalarna balamadan nce B.1'de belirtilen teknik tehizata uygulanacak isteklerin saland, kaynak iyerinin kontrol srasnda srveyre kantlanacaktr. Bu maksatla srveyr retim ve testlerle ilgili tm blm ve laboratuvarlara girebilmelidir. retim ve kalite kontrol yntemleri, istei halinde srveyre tantlacak ve aklanacaktr. EN 729/ISO 3834'e gre belgelendirme iin standartlarda belirtilen ilave kalite isteklerinin de yerine getirildii srveyre kantlanmaldr (A.3.2'ye baknz). 2. Belgelerin Sunulmas
devaml olarak grevlendirilmi olacaktr. Kaynak almalarnda, kaynak gzetmenlerinin dnda yaptrlan gzetim kabul edilmez. Grevli gzetmenin yokluunda yerine alacak olan uygun personel TL'na bildirilecektir. 3. Kaynaklar ve Operatrler
3.1 Kaynak iyerinde ehliyetli kaynaklar (yeterlilik belgesi olan) ve tam mekanik ve otomatik kaynak makinalar iin yeterli eitilmi operatrler grevlendirilecektir. Ehliyetli kaynak says, TL gzetiminde yaplan kaynak almalarnn kapsamna ve kaynak iyerinin byklne gre belirlenecektir. Ancak en az iki ehliyetli kaynaknn bulundurulmas istenir. 3.2 El ile veya yar mekanik olarak kaynak yapan kaynaklar Blm 3'e veya tannm standartlara (rnein; DIN 8561, EN 287/ISO 287/ISO 9606, ASME Blm IX veya TSE) gre yaplan snavdan gemi olmaldr. Snav, kaynak pozisyonlar, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerini, ana malzemeyi ve yntemleri gznne alarak yaplan retim almalarndaki benzer koullar kapsayacaktr. 3.3 Tam mekanik ve otomatik kaynak tehizatnda ve kaynak robotlarnda altrlacak operatrler, bu cihazlarn kullanmnda eitilmi olmaldr. Bu personel, istenilen kaynak kalitesini salayacak ekilde ad geen tehizat altracak ve hazrlayacak veya program-layacak yetenekte olmaldr. Bu personellerin yeterlilikleri EN 1418/ISO 14732'ye gre kaynak snav paras ile kantlanmaldr. rnein; kaynak yntemleri veya retim testleri veya semeli testlerle ve ilev testleri ile (standartlara baknz). 4. Test (Muayene) Gzetmeni ve Test (Muayene) Personeli yerinin kendi test (muayene) personeli ve gzetmeni
Kaynak iyeri kontrol ynteminin bir blm olarak, retim ve kalite gvencesi yntemini deerlendirmek zere gerekli tm belgelerin orijinalleri srveyre sunulacaktr. Bunlar, zellikle kaynak gzetmenleri yeterlilik belgelerini, kaynak sertifikalarn nceki kaynak yntem testlerinin raporlarn, kalite testlerinin ve kaynak tekrar snavlarnn sonularn ierir. EN 729/ISO 3834'e gre belgelendirme iin standartlarda belirtilen ilave kalite isteklerinin de yerine getirildii srveyre kantlanmaldr (A.3.2'ye baknz).
D. 1.
Kaynak Yntem Testleri Genel Koullar
1.1 Kaynak yntem testleri isteniyorsa, bunlarn baarl yaplmas, kaynak iyeri onay veya onayn uzatlmas iin bir ek nkoul olacaktr. Bu testlerin yaplmas iin istenenler ve test sonularna uygulanacak istekler Blm 4, 12 ve Ksm 6'da verilmitir. 1.2 Kaynak yntem testleri, malzemeleri, kaynak yntemlerini, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerini, cidar kalnlklarn, kaynak dikii ekillerini ve sl ilemleri gz nne alarak retim koullarn ierebilecek ekilde yaplacaktr. Snav paras iin ana malzeme zellikleri, test sertifikasnda belirtilecektir. 2. Kaynak Yntem Testlerinin Kapsam
Ayrntlar iin Blm 4, D'ye baknz. 2.1 Genel olarak kaynak yntem testleri yalnz onayda belirtilen snrlar iinde geerlidir ve bunlar kaynak iyeri ile alan deiik kaynak atlyelerine aktarlamaz. Ancak bunun dnda TL, kaynak iyerinin yan kurulularna, ana iyerinin srekli gzetiminde olmas, ayn retim koullarnda almas ve ayn kaynak yntemlerini kullanmas koulu ile msaade edebilir.
2-4
Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler, Onay

E. Onay Sertifikalar, EN 729/ISO 3834
D,E
2.2 Bir atlye de yaplan kaynak yntem testleri genel olarak sahada yaplan kaynak ileri iin geerli deildir. Bu durumlarda kaynak yntem testleri, TL'nun belirledii ekilde saha koullarna gre ksmen veya tmyle tekrarlanmaldr. TL, nceden anlamaya varlmas halinde, sahada yaplan kaynak dikilerinin kalitesinin yeterliliini retim testleri ile belgelendiriliyorsa, tekrar testinden vazgeebilir. 3. Dier Testlerin Tannmas
1. TL, ilgili istekler testlerle salanmsa kaynak yntem testleri iin ve kaynak almalarn yapan kaynak iyeri iin onay sertifikalarn verir. Bu kaynak iyeri ve kaynak yntem testleri onaylar, sertifikalarda belirtilen snrlar iinde geerlidir. 2. Bundan baka EN 729/ISO 3834'e gre A.3.2'de belirtilen ek isteklerin yerine getirildiinin kantlanmas halinde TL, bu standarda gre sertifika dzenler. 3. Evvelce verilen onay sertifikalar yenilenmi veya bunlara ekler yaplmsa (A.5.1'e baknz) ve bunlarn ayrntlar arasnda farkllklar varsa yeni onay sertifikasndakiler geerlidir. Bunlar zellikle uygulama alannda geerlidir (rnein; belirli kaynak ilemleri iin).
letmeden bamsz deney merkezlerinin gzetiminde yaplan ve baarl sonular alnan yntem testleri kaynak iyerinin istei zerine TL tarafndan ksmen veya tmyle geerli kabul edilebilir. Bu durumda tm test raporlar ve dier deney merkezinin kabul sertifikalar deerlendirilmek zere TL'na verilmelidir.
A,B
Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar
3-1
BLM 3 KAYNAKI YETERLLK SINAVLARI
Sayfa A. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kaynaklar in stenen Temel artlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Yeterlilik Snflar ve Onaylanan Kaynak Pozisyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Genel Snav artlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. 1. ve 2. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Levhalar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. 3. ve 4. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Borular) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. 5. Snf Yeterlilik Iin Kaynak Snav (Boru Branmanlar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. Tek Kaynak Pozisyonlarndaki Yeterlilik in Kaynak Snav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J. Snav Koullar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K. Uygulama Alan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L. Yeniden Snav (Tekrar Snav) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M. Yeterlilik Belgelerinin Geerlilik Sresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3- 1 3- 1 3- 2 3- 2 3- 2 3- 3 3- 3 3- 3 3- 3 3- 4 3- 5 3- 5
A.
Genel
1. Aadaki kurallar ve snav programlar kaynak kabiliyeti iyi alamsz ve hafif (dk) alaml elik konstrksiyonlarda alacak kaynaklarn snav iin uygulanr. Dier metal alamlar iin kaynak yeterlilik snavlarnda DIN 8560/EN 287-1 veya TS 6868-1 kurallar uygulanacaktr. Kurallar 2'de verilen yntemlere dayanr. Dier kaynak yntemleri iin TL tarafndan belirlenen programa gre ayr yeterlilik snavlarn kaynak yerine getirir. Snav sonucunda baarl olanlara Ek 2 ve Ek 3'deki sertifikalardan uygun olan dzenlenir. 2. Kurallarda belirtilen yeterlilik snavlar aadaki kaynak yntemlerini kapsar: rtl elektrot ile elektrik ark kayna, zl elektrot ile elektrik ark kayna, zl elektrot ile gaz alt kayna, Gaz alt kayna (masif kaynak teli ile, MAG, MIG), TIG - kayna,
4. TL tarafndan tannan iyerinden bamsz snav kurulular tarafndan verilen kaynak belgeleri, esaslarda belirtilen yeterlilik snflar iin geerlidir. Ek snflar iin TL tarafndan yeterlilik belgesi verilebilir. Yeterlilik snavlar iin DIN 8560/EN 287-1 ve TS 6868-1 normlar uygulanabilir.
B.
Kaynaklar in stenen Temel artlar
1. Kaynak en az 18 yanda olmaldr. Normal olarak bir sanat okulundan veya kaynak okulundan gerekli teorik ve pratik eitimi alm bulunmaldr. Eitim aadaki konular kapsamaldr: Temel kaynak teknii, elik kayna metalurjisinin ana esaslar, Kaynak ve kesme tehizatnn yerinde ve doru kullanlmas, Oyma ve talama, Elektrotlarn kullanlmas, Olas salk tehlikeleri, Yangn tehlikesi, Dier iyeri tehlikeleri, Yangn kanunlar ve kurallar, Kaynak yntemi spesifikasyonunun amac, Deiik parametrelerin anlam ve etkisi,
Gaz (oksi-asetilen) kayna, -
3. Kaynaknn (operatrn), kaynan zellikleri zerine en az etkisi bulunduu yerlerde, kaynak yntemi iin B.1 - B.2'ye gre gerekli pratik ve teorik eitimin dnda kaynak yeterlilik snav istenmez. Eer kaynaknn, kaynan zellikleri zerine srekli olarak bir etkisi varsa, ayrca bir yeterlilik snav gerekir.
3-2
Kaynak yntem testleri,
B,C,D,E
Kaynak yeterlilii ile ilgili bilgiler, Tahribatsz yntemleri. muayenelerin bilinen yaygn
5. ke kaynaklar iin yeterlilik almak zere 1. snf yeterlilik snav program yerine getirilir. 6. Onaylanan yntem testlerini yerine getiren kaynakya Tablo 3.1 ve 3.2'ye gre yntem testlerini ieren yeterlilik snflar pozisyonlar iin bu esas dahilinde yeterlilik verilir. 7. Eer belirtilen yeterlilik snf iin snav artlarnn sz konusu olduu kaynak yntemini yerine getirmiyor veya temsil etmiyorsa bu takdirde geniletilmi snav istenebilir.
2. Kaynak 1'de belirtilen bir okulda byle bir eitim grmemi ise, teorik ve pratik becerilerini baka bir yolla kantlamak zorundadr. 3. Kaynaknn gerekli teorik ve pratik eitimi grdkten sonra en az bir yllk kaynak pratiine sahip olmas istenir. Bununla beraber eer kaynak dier yollarla buna karlk gelen bir tecrbe ve beceriyi kazandn kantlarsa, pratik alma sresi daha ksa olabilir. 4. Kaynaknn gittii okul veya alt iyerleri, yukarda aklanan teorik ve pratik eitime tabi tutulduunu kantlamaldr. 5. Kaynak snavlar baard zaman yeterlilik belgesi kendisine verilir. Belge, verilen kurum veya TL tarafndan onaylanmaldr. 6. Kaynak snavlar baaramazsa L'de verilen yeniden snav gerekleri uygulanr.
D.
Genel Snav artlar
1. Parann kaynak az geometrisi ve kaynak parametrelerinin yeterlilik snav iin kullanlan malzeme kalnl ve kaynak yntemi geree en uygun olacak tarzda seilerek, kaynaknn kaynak ynteminin belirtilen ayrntlarn izlemesi salanr. 2. rtl elektrotla yaplan ark kaynanda dk hidrojenli bazik karakterli elektrotlar kullanlmaldr. Btn elektrotlar normal koan boyuna kadar kaynak edilir. 3. Kk pasosu, kaynak azndan, en az bir balama ve durma ile kaynak yaplmaldr. Yani bir elektrotla balannca o elektrot bitinceye kadar durulmamaldr. Biti kraterleri ve kk sreksizlikler (hatalar) ilerlemeden nce dzeltilmelidir. Kk entiine msaade edilmez. 4. Snav parasnn malzemesi olarak kaynak kabiliyeti iyi, gaz alnm veya yar gaz alnm karbonlu veya karbon-manganezli, minimum ekme mukavemeti 260 ile 510 N/mm olan elikler seilir.
C.
Yeterlilik Snflar ve Onaylanan Kaynak Pozisyonlar
1. Kurallar 5 yeterlilik snfn tanmlar. Her snf iin uygulama alan ve snav program Tablo 3.1'de verilmitir. 2. Kaynak bir veya snrl sayda kaynak pozisyonu iin yeterlilik belgesi alabilir. Bunun iinde Tablo 3.2'de verilen snav program ve uygulama alan uygulanr. 3. A.2'de aklanan her kaynak yntemi iin ayr bir yeterlilik snav gerekir. C.4'de akland gibi, zel kaynak parametreleri yeni bir yeterlilik snav gerektirir. 4. Eer kaynak ii, aadaki alma artlarndan bir veya daha fazlasn ieriyorsa, belgede belirtilen zel kaynak snav gereklidir; Kalnl 3 mm. veya daha ince paralarn kayna, Sellozik elektrotlarla kaynak, Orijinal snavda kullanlan pozisyona uymayan, dey pozisyonda kaynak ynnn deimesi, Orijinal snavda kullanlan metal transferine uymayan deiimler (Ksa arktan, pskrtme arka ve tersine gei), Kaynak yntemlerinin kombinasyonu.
E. 1. ve 2. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Levhalar) 1. Her snav paras her biri en az 400x150 mm. boyutlarda iki paradan oluur. Levhalarn kalnl 12 ile 20 mm. arasnda olmaldr (ekil 3.1'e baknz). 2. Levhalar yle kaynak edilmelidir ki, kaynaktan sonra dzlem deitirmi olmasn, yani asal distorsiyona uramasn. 3. Kaynak yaplrken kkn akmamas iin altna para konmamal ve snav paras ile tezgah arasnda 4 mm. aralk braklmaldr. 4. ki tarafl kaynak yapld zaman azn her iki taraf ayn kaynak pozisyonunda kaynak edilmeli; yani 1G ve 4G kaynak pozisyonlarnda olduu gibi bir taraf kaynak edildikten sonra para dndrlerek dier taraftan kaynak yaplmaldr. 5. Kaynak snav paralarnn numaras veya kaynak pozisyonlar Tablo 3.1'de verilmitir.
Sz edilen deimeler belirli istisnalar ile snav programlarna tamamen uyacak ekilde yaplr.
E,F,G,H,J,
3-3
2. Kaynak bir taraftan ve kkn altna herhangi bir altlk konulmadan tam nfuziyetli bir ekilde yaplmaldr. Kk pasosunun kaynanda branman borunun ular kapatlr. 3. Kk pasosu ve en az 4 doldurma pasosu, saat ibresinin 6'dan 12 pozisyonuna kadar 180b lik daire dilimi eklinde kaynak edilmelidir.
H. Tek Kaynak Pozisyonlarndaki Yeterlilik in Kaynak Snav Tablo 3.2'ye uygun olarak bir veya snrl sayda kaynak pozisyonunda yeterlilik iin kaynak ve snav paralar D, E ve F'de verilmitir.
J. ekil 3.1 Snav levhasnn kaynak pozisyonlar
Snav Koullar
F.
3. ve 4. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Borular)
1. Snav paralar gz muayenesine, IIW/IIS-493-73 (1) (levhalar) ve IIW/IIS-492-75 (borular) ve uygun olarak radyografik muayeneye, eme testine ve Tablo 3.3'e gre yaplan makroskopik muayeneye tabi tutulur. 2. Gzle Deerlendirme
Her snav paras aadaki boyutlarda ve en az 150 mm. uzunluunda iki borudan meydana gelir. d = 100 - 300 mm. ve s = 12 - 20 mm. 4. Snf iin de : d = 25 - 50 mm. s = 3 - 8 mm. Kk pasolarnn kayna srasnda borularn ular kapal tutulmaldr. Snav paralarnn numaralar ile kaynak pozisyonlar Tablo 3.1'de verilmitir.
Kaynak dikii, dzgn bir genilik ve ykseklikte ekilmi olmaldr. nemli kesiklikler, kesme ular ve derin yanma oluklar (entikler) ile souk kalm yan yapm blgeler kabul edilmez. Kaynak her tarafta ayn genilik ve kalnlkla ekilmelidir. Kaynak dikiindeki taknlklar 3 mm. den daha geni olmamaldr. Tek taraftan kaynak yapld zaman nfuziyet, dier tarafa 2 mm. den fazla gemelidir.
G.
5. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Boru
Branmanlar) 1. Boru branman snav, kaynak hatalarna kar ar bir gvenlik istenen yani, yksek gerilmeye maruz kalan tek taraf kaynakl dar al boru konstrksiyonlar iin ek bir snavdr. Bu snav branman borunun ap 300 mm. den, cidar kalnl 12,5 mm. den byk ve boru eksenleri arasndaki a da 70b den kk ise zorunludur. 5. Snf yeterlilik alabilmek iin kaynaknn daha nce 3. snf yeterlie sahip olmas istenir. Snav parasnda branman borularn boyutu: d2 = 200 - 300 mm. ve s A 20 mm. olmaldr. Eksenler arasndaki a da yaklak 45 derecedir. Ana borunun d1 ap branman borunun d2 apndan byk olmaldr. Ana boru en az 300 mm. ye varan yeterli genilikte ve kalnl da s A 20 mm. olan bir levha ile deitirilebilir.
ekil 3.2 Snav borularnn kaynak pozisyonlar
(1)
IIW : International Institute of Welding IIS : Instifut International da la Soudure (Uluslararas Kaynak Enstits)
3-4
J,K
pozisyonlarndan alnr. Test paralar, kaynak dn aka grlebilecek ekilde iki tarafndan dalanr. Nfuziyetin iyi olup olmad, atlak, cruf kalnts, gzenek ve dier hatalarn bulunup bulunmad kontrol edilir. Hatal paralara ait dikiler kabul edilmez. Hatalarn 2 mm. den byk olmas istenmez.
ekil 3.3 Boru branman snav
3.
Radyografilerin Deerlendirilmesi
IIW/IIS "Collection of Reference Radiographic of Welds" in son basksnn 4. snfna (mavi) karlk gelenden daha byk derecede kaynak hatalar bulunmamaldr. Levhann her iki ucundan itibaren 30 mm. lik ksmlar gznne alnmayacaktr. 4. Mekanik Testler
ekil 3.4 Yanlamasna (kenar) eme snav paralar s = 12 - 20 mm. Mandrel ap = 30 mm. r = 3 mm. (maksimum) Diki taknlklar levha seviyesine kadar ilenmelidir. Levhalardan alnan test paralar, levhalarn ularndan en az 30 mm. ieriden alnmaldr.
Eme snav paralar, gaz kayna TIG, MIG ve MAG gibi dolu (som) kaynak telleri ile cruf brakmayan kaynak yntemleri kullanldnda hazrlanr. 1. ve 2. snf yeterlilikler iin 2 adet eme snav paras seilir. zerindeki kaynak taknlklar alndktan sonra ekil 3.4 de grld gibi kenar (yan) eme snav paralar hazrlanr. Snav 30 mm. apl mandrelle emeye tabi tutulur. 3. Snf yeterlilikler iin ekil 3.5'de grld zere, 2 adet eme snav paras seilir. zerindeki kaynak taknlklar alndktan sonra, ekil 3.4'de grlen snav paras hazrlanr ve mandrel ap 30 mm. olan bir makinada eme snavna tabi tutulur. 4. Snf yeterlilik iin de ekil 3.5'de grld gibi 2 adet eme snav paras seilir. Parann zerindeki kaynak taknlklar alndktan sonra, ekil 3.6'da grlen eme snav paras hazrlanr ve 3xs apl bir mandrelle eme snav yaplr. Snav parasnn biri kk dieri de yz eme snavlarna tabi tutulur. 5. Eme Snavnn Deerlendirilmesi
ekil 3.5 3. ve 4. Snf yeterlilik iin eme test paralarnn yeri ve says
180 Derecelik bir emeden sonra herhangi bir ynde 3 mm. den daha byk hi bir hata bulunmamaldr. Eme esnasnda, ilk aamada snav parasnn kelerinde ortaya kan atlak ve benzerleri, hata olarak gznne alnmayacaktr. 6. Makroskopilerin Deerlendirilmesi
K.
Uygulama Alan
1. 2. Snf yeterlilik, 1. snf yeterlilii de kapsar. 3. snf yeterlilik, 1. ve 2. snf yeterlilikleri kapsar. Fakat 4. ve 5. snf yeterlilikler yalnzca bulunduu snf kapsar. Tablo 3.1'e baknz. 2. Tek pozisyondaki Tablo 3.2'de verilmitir. yeterliliin uygulama alan
5. Snf yeterlilik iin yaplan boru branman snavndan 3 adet makroskopi iin snav paras, saat 6, 9 ve 12
K,L,M
3-5
artlar yerine getiremez ve olumsuz bulunursa, snav sonucunun baarsz olduu kabul edilir. 3. Eer snav baarl deilse, adayn en az bir hafta eitim ve retim yapmasna kadar, snav yaplmaz.
M.
Yeterlilik Belgelerinin Geerlilik Sresi
1. Yeterlilik belgesi, kaynaknn 6 aydan daha uzun bir sre kaynaa ara vermedii durumda, kabul edilen kaynak yntemi ile kaliteli ilem yaptn dokmanlarla kantlad srece geerlidir. 2. Kaynaknn yapt kaynak yntemi srekli olarak, ilgililerce uygun tahribatsz testlerle kontrol edilmeli ve kabul edilen kaynaklar dzenli bir ekilde belgelerle kantlanmaldr. 3. veren kaynaknn performansn, tahribatsz testlerin sonu kaytlarn muhafaza etmek zorunluluundadr. 4. Eer iyeri onaylanm yeterlilik belgesine sahip ise, belgenin geerlilii, her 12 ayda bir bu esas zerinden iveren tarafndan onaylanabilir. 5. Eer iyeri, TL tarafndan onaylanm bir yeterlilik belgesine sahip deilse, belge geerliliinin onaylanmas iin prensip olarak 1-4'e gre gerekli dokmanlar 12 aylk aralklarla TL'na teslim edilmelidir.
Mandrel ap = 3xs r = 3 mm. (maksimum) B = 1,5 s, fakat en az 25 mm. Deney paralar borunun tabii eriliini korumaldr. ekil 3.6 Borular iin kk ve yz tarafndaki eme test paralar
L.
Yeniden Snav (Tekrar Snav)
1. Eer bir snav paras istenen artlar yerine getirmez ve baarsz olursa, ayn tip iki yeni snav paras kaynak edilir. Yeni hazrlanan bu iki parann snav sonular olumlu olursa, snav baarl olarak kabul edilir. 2. Eer iki veya daha fazla snav paras istenen
Tablo 3.1 Yeterlilik kabul snflar ve snav programlar Geerl Kaynak Snavlar 1 X 2 3 4 5
Snav Tp Ve Pozsyonlar Snf Uygulama Alan Levha (1) 1 Levhalarn her tip konstrksiyonda ve her pozisyonda ift tarafl kayna Levhalarn ve ap 600 mm. den byk borularn her tip konstrksiyonda ve her pozisyonda tek tarafl kayna 100 mm. veya daha byk aplardaki borularn her pozisyonda tek tarafl kayna ap 100 mm. den kk olan borularn her pozisyondaki tek taraf kayna Dar al boru konstrksiyonlarn tek tarafl kayna 2G+3G+4G Boru (2) Boru Branman (3)
2G+3G+4G
2G+5G veya 6G 2G+5G veya 6G ekil 3'e baknz
4 5 (4)
X X
(1) (2) (3) (4)
E'ye gre snav levhas; her snav pozisyonu iin ayr kullanlmaldr. F'ye gre snav paras; her snav pozisyonu iin ayr kullanlmaldr. Dar al boru balantlarnda, snav parasnn ekli iin G'ye baknz. Boru branman snav, 3. snf yeterlilik gerektirir.
3-6
Tablo 3.2 Tek pozisyon iin yeterlilik snavlar
Pozisyonda kaynak iin verilen yeterlilikler Snav pozisyonlarnn uyguland yerler Tm konstrksiyonlarda levhalarn ift taraf kayna Levhalarn ve d>600 mm. borularn tek tarafl kayna Levhalarn ve dA100 mm. borularn tek tarafl kayna
1G 2G 5G
d<100 mm. borularn tek tarafl kayna
ift tarafl levha 1G 2G 3G 4G
Tek tarafl levha
Boru dA100 mm.
Boru
d<100mm.
1G X
2G
3G
4G
1G
2G
3G
4G
1G
2G
5G
X X X 1G 2G 3G 4G 1G 2G 5G 1G 2G 5G X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
Tablo 3.3 Snavn kapsam Yeterlilik snf 1 2 3 4 5 Kstl yeterlilik Kaynak yntemi Cruflu Crufsuz Cruflu Crufsuz Cruflu Crufsuz Cruflu Crufsuz Cruflu Crufsuz Cruflu Crufsuz Gzle muayene x x x x x x x x x x x x J2 x x J3 x J4-J5 x J4-J5 J6 Radyografik muayene x x x x x x x x Yanlamasna eme snav x x x x x x Kk ve yz eme snav Makroskopik muayene
Kabul kriteri iin baknz
Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri
4-1
BLM 4 KAYNAK YNTEM TESTLER, RETM TESTLER
Sayfa A. B. C. D. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak Yntem ve retim Testlerinin Yapl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Test Sonularnn Deerlendirilmesi, stekler, Tekrar Testi Paralar, Test Raporlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uygulama Snrlar, Geerlilik Sresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4- 1 4- 2 4- 5 4- 5
A.
Genel
belirli bir yap ile snrlayarak kaynak yntemi testi yaplmadan belirli bir kaynak ynteminin uygulanmasna msaade edebilir. Ancak, ncelikle sz edilen kaynak ynteminin doru ve gvenli uygulandnn dier testlerle (rnein; kaynan tahribatsz muayeneleri ve/veya retim testleri) kantlanmaldr. 2. 2.1 Kaynak Yntemi n Testi Uygulaycnn iyerinin zel nedenlerle ncelikli bir
1. Uygulaycnn yerinde Yaplan Kaynak Yntem Testleri 1.1 Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde belirtilen kapsama uygun olarak iyeri koullarnda (retim koullar, atmosfer etkisinden korunma, kaynak cihazlar, tertibatlar (jigler), kaynaklar, vs.) yaplacak retim almalarna balamadan nce TL gzetiminde kaynak yntem testleri uygulanacaktr. ngrlen geni souk ekil verme ilemleri, malzemelerin ve/veya uygulanyorsa kaynak dikilerinin sl ilemleri, kaynak yntem testlerinin bir ksmn tekil eder. 1.2 Kayna kolay olan malzemelerden kaynakl
kaynak yntem testine uygun olmad grlyorsa, kaynak yntemi n testi kaynak tehizat veya kaynak dolgu malzemesi reticisinin iyerinde veya bir aratrma kurumunda yaplacaktr. Bu testlerde kaynak parametreleri, uygulanyorsa kaynak sonras sl ilemler uygulaycnn iyerindeki koullara uygun olacaktr. Dier btn hususlarda, kaynak yntem testlerinde kullanlan koullar reticinin iyerinde uygulananlar olmaldr. 2.2 testini n kaynak yntem testi, esas kaynak yntem yapma zorunluluunu kaldrmaz. n teste
birletirmelerin kalitesi, kaynak dolgu malzemesinin seimine ve kaynaknn el becerisine bal olan baz standart kaynak ilemlerinde, kaynak yntem testlerinden vazgeilebilir (rnein; normal mukavemetli tekne yapm eliinin, benzer yap eliinin, dvme paralarn ve elik dkmlerin yukardan aaya doru kayna (PG) dnda, el ile ark kayna (SMAW) veya yar mekanik gaz korumal metal ark kayna (GMAW) ). Deiik uygulama alanlarndaki kaynak yntemleri kabul iin gerekli kantlar Tablo 4.1'de zetlenmitir. Uygulama alanlarna ait blmlerde belirtilen baz zel koullar ncelikle gz nne alnr. 1.3 Dier bamsz deney kurulularnn gzetiminde
dayanarak esas kaynak yntem testi iin basitletirilmi bir program kabul edilebilir. 3. 3.1 retim Testleri Yapm srasnda kaynakl birletirmelerin niteliini
yaplan kaynak yntem testleri Blm 2, D.3'deki koullara gre belgelendirilmelidir. Bu durumda TL, yapm srasnda tamamlayc retim testlerinin yaplmasn isteme hakkn sakl tutar. 1.4 zellikle, teknik olarak salanm zel durumlarda
izlemek zere Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde belirtilen kapsamda retim testleri yaplacaktr. Snav paralar retim kaynak dikileri ile ayn zamanda kaynak edilecektir (levhalarn boyuna kaynaklar, boru ve kaplarn evresel kaynaklar) veya bu maksatla retim kaynak dikilerinin kesitleri kullanlabilir. Uygulanabiliyorsa, snav paralar mmkn olduu kadar ana paralarla birlikte sl
(rnein; onarm) srveyr belirli bir zaman snrnda ve
4-2

-
A,B
ileme tabi tutulacaktr. Kural olarak retim testleri, tahribatsz muayenelerle birlikte mekanik ve teknolojik testleri ierir.
Kaynak sonras sl ilemler veya sonraki sl ilemler, Kaynaklar (yeterlik snavlar), Test tarihi.
3.2 Uzun sre TL gzetiminde yaplmayan zel kaynak ilemleri veya kaynak dikii niteliinin dzgn kontrol istenen kaynak yntemleri ve/veya kaynak edilen malzemelerin retim testleri istenir. retim testlerinin cinsi ve kapsam her durum iin ayr ayr saptanacaktr. 3.3 Buna ek olarak, kaynak almalarnda kaynakl -
Not : Ek 3'de DIN EN 288/ISO 9956 ya uygun olarak kaynak ynteminin tanm (WPS) ve test sonularnn kaydedilmesi (WPAR) iin bir form verilmitir. 1.2 Mmknse bavuru, snav parasnn skeci ve boyutlar ile ngrlen test parasn ve testleri belirten kaynan eitli uygulama alanlarna ait kurallara uygun test program iin bir neriyi de iermelidir. 1.1'de istenilen bilgiler ve veriler tannm standartlara veya dier (kaynak) spesifikasyonlarna dayanyorsa, bunlar da bavuruya eklenmelidir. 2. Testlerin Kapsam, stekler, Test Program
birletirmelerinin nitelii hususunda tereddt ediliyorsa veya baz kaynak verileri, kaynak dolgu veya yardmc malzemelerin tr deitirilmise veya kaynak iyeri personelinde deiim yaplmsa, TL retim testleri isteyebilir. Bu retim testlerinin kapsam her durum iin ayr ayr saptanr. 3.4 zerine kaynak edilebilen astar boya ile birlikte
retim testleri iin Blm 6'ya baknz.
B. 1. 1.1
Kaynak Yntemi ve retim Testlerinin Yapl Onay in Bavurma Bir kaynak yntem onay ve kaynak yntem testinin
2.1 Belirli bir uygulama alan (gemi inaat, kazan ve basnl kaplarn yapm, boru devreleri yapm, vs.) iin istekler ve testler ve testlerin kapsam (test paralar, rnekleri, vs.) Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde verilmitir. Bununla beraber tahribatsz muayene ayrntlar Blm 10'da ve mekanik ve teknolojik testlerin ayrntlar Blm 11'de verilmitir. 2.2 ngrlen uygulama alan ve uygulama blgesi iin uygulayc tarafndan 1.2 ve 2.1'e gre hazrlanan test program zerinde, testlere balamadan nce TL ile anlamaya varlmaldr. Aksi takdirde uygulayc TL'na danarak bir test program hazrlamal ve TL'nun onayna sunmaldr. 3. Malzemeler, Malzemeleri Kaynak Dolgu ve Yardmc
yaplmas iin bavuru, aadaki ayrntlar (Ek 1 "yerinin tanm"na baknz) belirtilerek ve ayn zamanda ilgili srveyr de haberdar edilerek TL Merkez Ofisine yaplacaktr; Uygulama alan (yap elemanlar, malzemeler, levha cidar kalnlklar, boru ap, uygulanyorsa kaynak faktr), Kaynak yntemi, Kaynak pozisyonlar, Kaynak cihazlar ve verileri, Kaynak dikii ekilleri ve yaplmas, Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, Kaynak aznn hazrlanmas, Kaynaktan nceki souk veya scak ekil verme ilemleri, zerine kaynak edilebilir astar boya, Kaynak jigleri ve hava etkilerinden korunma, n stma ve kaynak esnasndaki s girdisi,
3.1 Kaynak yntem testlerinde kullanlan malzemeler, marka ve sertifikalarna dayanarak ak olarak belirlenmelidir. Snav parasnn haddeleme dorultusu saptanabilmelidir. Aksi halde kontrol iin rnekler hazrlanacak ve test edilecektir. 3.2 Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri mmknse nceden test edilerek TL tarafndan onaylanacaktr. Bununla beraber, kaynak yntemi ile ayn zamanda test edilebilir ve onaylanabilir. Bu tip onaylar genelde uygulaycnn iyeri ile snrldr ve Blm 5, A.3 gre tekrar testleri yaplmadka en fazla bir sene iin geerlidir. 3.3 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin yerine, daha sonraki retimlerde TL'ndan onayl ayn cins malzeme kullanlabilir. Ancak bu husus kaynak yntemi onay sertifikasnda aka belirtilmelidir.
4-3
4. Test Paralar, Boyutlar, Haddeleme Dorultusu, Diki ekli, Kaynak Pozisyonlar 4.1 Test paralarnn, ekil ve byklkleri sz konusu kaynak yntemine ve rnek saysna uygun olmaldr. En ok kullanlan snav paralar Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde belirtilmitir. Snav parasnn boyutlar, ilemin deerlendirilmesi iin gerekli ise ve ters bir etkisi yoksa deitirilebilir. Blm 12, F.3.1.5 baknz: Baz zel hallerde baka trl anlamaya varlmamsa aln ve de ke kaynaklarnda retim iin ngrlen pozisyonlarda kaynak edilir. 4.2 Dey kaynaklar (elektro gaz veya elektro slag kayna) iin snav paras uzunluu (kaynak dikii uzunluu) retim kayna tertibatna (jiglerine) baldr. Bununla beraber tel elektrotlar kullanlyorsa snav paras uzunluu tel elektrotlara veya uygulanabilirse kaynak edilen yap elemann yksekliine baldr. Bu yntemin uygulanmasndaki baz zel durumlar (rnein; gverte alt kirilerinin gverteye balanmasndaki kaynak almalar) test parasnn eklinin belirlenmesinde gz nne alnabilir 4.3 Levha kalnl, Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde verilen snrlar iindeki bilgilere ve ngrlen uygulama alanlarna gre seilecektir. Mmknse her uygulama alan iin iki farkl levha kalnlnda kaynak yaplacak ve test edilecektir. Sonraki uygulamalarda kaynak almalarna uygun kaynak dikii biimi kullanlacaktr. 4.4 Kaynak ynteminin zelliklerinin veya boyutlarnn ve dolays ile bunlarla belirlenen paso saysnn test sonularna nemli bir etkisi bekleniyorsa, snav paralarnn kalnl ve paso saylar ilgili uygulama aral kalnlk snrlarna uygun olacaktr. Yukardan aaya dey kaynakta uygulama aralnn st snr kalnl snav parasnn kalnl olarak alnr, veya levha kalnlna gre farkl paso saylar iin (rnein; tek ve ok pasolu kaynak) test kapsam deiik teknikler ierecek ve snav parasnn kalnl buna uygun olarak seilecektir. Bu durum ayn ekilde kaynak dikii kalnlklarna da uygulanr. 4.5 Kural olarak, ileriki uygulamalarda oluacak pozisyonlarda snav paralar kaynak edilecektir. Kaynak yntemi ve malzemelere bal olarak test yalnz belirli kaynak pozisyonlar ile snrlandrlabilir. rnein; el ile yaplan elektrik ark kayna veya yar mekanik koruyucu gaz kaynanda sadece Blm 3'de verilen kaynak yeterlilik snavnda verilen pozisyonlar kullanlabilir. Tek tarafl kaynak iin kaynak yntem testi, her zaman aln kaynanda korni (q) pozisyonunu da kapsar. Tavan kaynann (4G) sz konusu olduu durumlarda, bu pozisyon yatay/oluk kayna ile birletirilebilir (1G).
4.6 Levhann haddeleme dorultusu, kaynak dorultusuna paralel olacaktr. Haddeleme dorultusu test raporunda belirtilecektir. 5. Test Parasnn Kayna
5.1 Btn kaynak yntem testlerinde iyeri uygulamalarna gre ilk souk ekil verme ileminin etkisi iyerinde uygulanan kaynak az hazrlanmas hava aralnn tolerans, burumalarn nlenmesi ile zerine kaynak yaplabilir ilk kat boya (astar boya) kullanlmasnn etkisi incelenecektir. Zor retim koullarnn (rnein; girii snrl olanlar) kaynak yntem testleri benzeri zerinde yaplacaktr. 5.2 Testlerde kullanlan montaj iin gerekli iyeri
gereleri ve kaynak tehizat ve punta kaynaklar gerek retimde kullanlanlarn ayn olmaldr. Yatay ve dey kaynak pozisyonlarnda teorik kaynak pozisyonunda ngrlen en byk a sapmalar gz nne alnmaldr (rnein; kzak eimi). 5.3 Mmknse, kaynak yntem testlerine birden
fazla (en az iki) kaynak veya operatr katlacaktr. Her kaynak veya operatr grubu snav paralarnn hazrlanmas (puntalama), kaynak cihazlarnn ayarlanmas, kaynak akmnn ayar, ilerleme hzlar gibi ilemleri yeniden yapmaldr. 5.4 n stma, kaynak dikiinin birim uzunluu den
s girdisi, pasolar aras gei scakl, elektrot deiimleri ve kaynak cihazlarnn (makinalarnn yeniden durdurulmas ve altrlmas (balama noktas / biti kraterleri) daha sonraki uygulamada kullanma uygun olacaktr. ubuk elektrotlar penseye baland uca kadar kullanlmaldr. 5.5 Kaynak yntem testinde, genel olarak, ileme gre kk oyularak veya oyuksuz kapak pasosuna msaade edilir. Sonraki retim almalarnda, tek tarafl kaynaklarda ayn tipte altlk kullanlacaktr. 5.6 Gemi inaatndaki mekanik kaynak ilemlerinde kaynak almasnda bir kesintiden sonra snav parasnn tamam ile soutulduu ve cihazlarn tekrar altrld gsterilecektir. Biti kraterinin ilenmesi ve yeni balang noktasnn hazrlanmas normal uygulamalara gre yaplmaldr. Bu kaynak alanndaki test sonular ayr deerlendirilecektir. 5.7 Bir kaynak yntem testi srasnda oluabilecek kk hatalar, srveyrn onay ile rnekler hazrlanrken onarlacak veya gz nne alnmayacaktr. nemli hatalar olutuunda, nedenleri saptanacak ve nlemleri alnarak yeni snav paralar kaynak edilecektir.
4-4
5.8 Snav paras kaynanda aadaki veriler kayda geirilecektir: Kaynak dikiinin ekli ve kaynak az hazrlama yntemi, Kaynak dikiinin yaplmas ve paso says, Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri (tipi, markas, boyutlar, miktar), Kk oyulmas yntemi ve pasolar aras temizlik / ilemi, n stma, pasolar aras scaklk, Kaynak tehizat ve verilen (amperaj, voltaj, kaynak hz, kaynak dikiinin birim uzunluuna den s girdisi), Kaynak esnasnda kesintiler / aksaklklar, Kaynaklarn/operatrlerin isimleri, Testlerde uygulanan zel durumlar (klima etkileri snrl giri). Kaynak Sonras Isl lemler ve Daha Sonras
Aksi belirtilmedike, snav paralarnn radyografik muayeneleri yaplmal ve 30 mm. ve daha kaln paralara (tek tarafl tozalt ark kayna yaplan 10 mm. ve daha kaln olanlara) ek olarak ultrasonik muayene uygulanmaldr. 7.2 Ana malzeme veya kaynak dikii malzemeleri
atlamaya duyarl ise, bu malzemelerde yukardakilere ek olarak yzey atlak muayenesi yaplmaldr. Malzeme manyetize edilebilen cinste ise manyetik toz yntemi aksi halde girici sv yntemi uygulanr. TL, kaynak almalarnn tamamlanmas ile atlak muayenesinin yaplmasna bal olarak belirli bir test aral (rnein; 72 saat) isteyebilir. 7.3 Her K biimindeki veya i ke dikili T
birletirmelerinde veya + biimdeki snav paralarnn d kaynak hatalar iin gzle muayeneleri yaplacak ve normal tekne yap elii ve benzer basit yap eliklerinin dndaki malzemeden yaplan snav paralarna ek olarak yzey atlak testi uygulanacaktr. 7.4 retim testlerinde kaydedilen snrlardan farkl
olarak, tahribatsz ultrasonik muayenelerle bulunan tm kaynak hatalar ve belirtiler kaydedilecektir. 8. Test Paralarnn Kesilmesi, rneklerin
6.
Dier eit Isl lemler 6.1 leriki retim almalarnda paralara son sl
Hazrlanmas 8.1 Test paralarnn kesilmesi Blm 12 ve Ksm
ilem (rnein; gerilme giderici tavlama) n grlyorsa, test rneklerine de ayn son sl ilem uygulanr. Bunlara benzer ekilde dier tip sonraki sl ilemler de uygulanr (rnein; TIG kaynak dikii yzlerine son sl ilem). Kaynak yntem onay sl ilem yaplmadan ve yapldktan sonras olmak zere her iki durum iinde isteniyorsa, testler her iki durum iinde yaplacaktr. 6.2 Mmknse, snav paralarnn son sl ilemleri,
6'nn ilgili blmlerinde belirtildii gibi yaplacaktr. Snav paralar mekanik olarak kesilecektir. Isl kesme yntemleri kullanlmas halinde yeterli bir ileme pay braklmal ve snn etkisi altnda kalan blge daha sonra mekanik olarak kesilmelidir. 8.2 Kesilmeden nce rnekler tek tek markalanacak
ve bylece mekanik ileme srasnda belirlenmesi mmkn olacak ve snav parasnn tekrar yapmnda yeri belli olacaktr. 8.3 Tm aln kaynakl ve i ke kaynakl (+
retim paralar iin kullanlan tavlama frnlarnda yaplacaktr. Tavlama frnlarnda bir scaklk kayt cihaz bulundurulmas zorunludur. Zaman-scaklk erisi kaydedilecektir. Dier eitli sonraki ilemler test raporunda belirtilecektir. Kaynaktan sonraki sl ileme ait ek bilgiler Blm 9'da verilmitir. 7. 7.1 Tahribatsz Testler Her aln kayna snav paras kesilmeden nce
btn diki uzunluu boyunca gzle ve tahribatsz testlerle i ve d kaynak hatalar aranacaktr.
biiminde) test paralarnn elle ve mekanik kaynak yntemleri iin normal olarak bir rnek seti alnr ve test edilir. Tam mekanik kaynak yntemi iin snav parasnda kaynak dikiinin balangcndan ve bitiminden birer test paras seti alnr ve test edilir. zel durumlar iin bu snav parasnda kaynak dikiinin ortasndan ek olarak alnan nc bir rnek seti istenebilir. rnein; uzun dikiler sz konusu ise veya kaynak yntemi yenilenmise tama altlkl tek tarafl toz alt ark kaynaklar iin her durumda nc rnek seti alnr ve test edilir.
B,C,D
9.
4-5
Mekanik ve Teknolojik Testler iin Test
rneklerinin ekli ve Boyutlar 9.1 rneklerin ekli ve boyutlar, testlerin
hazrlanmas ve yaplmas, sonularn belirlenmesi Blm 11'deki koullara uygun olmaldr. Ayrca Malzeme Kurallarndaki (Blm 1 ve 2) ilgili koullara da uyulmaldr. 9.2 Tm testler eitilmi personel tarafndan
2.3 entik darbe testinde baka trl belirtilen zel haller dnda, rnein ortalama deeri alnr. Bunlardan hi biri istenilen deerin %70'inden az olmamaldr. Bu koul yerine gelmezse ve ortalama deer, istenilen deerin % 85'inden az deilse, tekrar testi rnei test edilir ve sonular evvelce elde edilen orijinal deere ilave edilir. Bu alt rnekten alnan yeni ortalama deer istekleri karlamaldr. lk rnein ortalama deeri istenilen deerin % 85'inden az ise, alt tekrar rnei test edilir ve bunlarn ortalama deeri istekleri karlamaldr. 2.4 Belirli sayda rnek ile ve/veya eitli alanlardaki testlerle istekler karlanamyorsa hatalarn nedenleri aratrlacaktr. Hatalar giderilerek yeni snav paralar kaynak edilir ve tm testler yeniden yaplr. 3. Raporlar, Muhafaza Sresi
kullanlan kalibreli test cihazlarnda yaplacaktr. Test cihazlar, sahibi tarafndan tamam ile alr durumda ve bamsz test merkezlerince dzenli aralklarla kalibre edilmi olarak muhafaza edilecektir. 9.3 Baka trl bir anlama veya koul yoksa Metalografik test paralar deer-
mekanik ve teknolojik testler srveyrn gz nnde yaplacaktr. lendirilmek zere srveyre sunulacaktr.
3.1 Raporlar, tm kaynak deneyleri ve testleri iin hazrlanacak ve testi yapan ve test gzetmeni tarafndan imzalanarak iki nsha halinde TL'na sunulacaktr. 3.2 Birikmi tm test paralar, rnekler ve test belgeleri, btn testlerin ve srveylerin sonulandnn TL tarafndan verilen onayla bildirilmesine kadar saklanacaktr. Kaynaklarn tahribatsz muayeneleri (rnein; radyografik muayenler) raporlarn muhafaza sresi iin Blm 10'a baknz. D. 1. Uygulama Snrlar, Geerlilik Sresi yeri, Yan yeri
C.
Test Sonularnn Deerlendirilmesi, stekler,
Tekrar Testi rnekleri, Test Raporlar 1. Test Sonularnn Belirtilmesi
Kaynak yntemleri ve pozisyonlar, test sonular, vs.'nin tanmlanmas ve deerlendirilmesinin ak ve dzgn olarak salanmas iin mmknse ilgili standartlardaki tanmlar ve semboller kullanlmaldr (rnein; DIN 1910, 1912, 8524, 8563 Ksm 3, TSE). hatalar iin Blm 11 Tablo 11. 1'deki semboller kullanlacaktr. Hata ve krlmalarn yerleri aadaki gibi tanmlanabilir: KM GB = Kaynak dikii metalinde = Gei blgesinde (erime izgisi, F.L.)
1.1 Kaynak yntem onay genel olarak aktarlamaz. TL, zel durumlarda kaynak almalar ana iyeri ile ayn gzetimde olan, retim almalar ayn koullarda yaplan ve ayn belirli kaynak yntemini kullanan alt iyerine msaade edebilir. TL, kaynak ilemlerinin doru uygulandnn ve mekanik zelliklerin, tahribatsz muayenelerle ve basitletirilmi retim testleriyle yeterli olduunun kantlanmasn isteyebilir. 1.2 Bir kaynak atlyesinde yaplan kaynak yntem testi genel olarak ak sahada yaplacak kaynak iin ayn ekilde geerli deildir. Bu durumlarda kaynak yntem testi, TL tarafndan belirtilecek saha koullarna gre tamamen veya ksmen tekrarlanacaktr. Sahadaki kaynan kalitatif zellikleri retim testleri ile gsterilmise TL ile nceden anlaarak tekrar testinden vazgeilebilir. 2. Uygulama Alan
IEAB = Is etkisi altndaki blgede (H.A.Z.) AM 2. 2.1 = Ana malzemede stekler, Tekrar Testi rnekleri stekler Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili
blmlerinde belirtilmitir. 2.2 Testlerde tek bir rnek istekleri karlamyorsa
veya bu rnein yetersizlii bu paradaki kusurlarla veya test cihazndaki eksikliklerle snrl olarak meydana geliyorsa, her durum iin iki tekrar testi rneklerinin veya tekrar rnek setinin istekleri karlamas yeterlidir.
2.1 Bir zel malzemenin testini esas alan kaynak yntemi onaynn ierdii dier malzemeler Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde gsterilmitir.
4-6

3. Geerlilik Sresi
2.2 Levha kalnlklar iin, Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde baka trl belirtilmemise, yaklak olarak levha kalnlklar 0,7 -1,7 t (t=test edilen levha kalnl) aral Blm 12'e uygun olarak tekne yapmnda ve 0,75 - 1,5 t aral Ksm 6'daki uygulama alanlarnda kullanlr. TL, bu uygulama alann EN 288/ISO 9956'ya gre 0,8 - 1,1 t arasnda snrlayabilir veya 0,5 ten 2 t'ye kadar geniletebilir. Yukardan aaya doru dey kaynak pozisyonunda snav parasnn kalnl olarak uygulama alannn st snr kalnl alnr. 2.3 Kaynak yntem onay genel olarak test edilen kaynak pozisyonlar iin geerlidir. Kaynak ynlerine bal olarak baz kaynak pozisyonlarn da kapsar. Bu husus uygulanabiliyorsa, onay belgesinde belirtilir. 2.4 Kaynak yntem onay, test edilmi kaynakl yap ve kaynak yntemi iin geerlidir. 2.5 Kaynak yntem onay, test iin yaplan sl ilem koullarnda geerlidir (rnein; sl ilem yaplmam, tavlanm, gerilme giderici ilem yaplm, normalize edilmi). 2.6 Testlerde gz nne alnan minimum, maksimum veya iletme scaklklar, yntem onay belgesinde belirtilmelidir.
3.1 Kaynak yntem onaynn geerlilii, genelde ngrlen koullarn belirli olarak deimedii srece zamanla snrl deildir. Ancak uygulama alanna bal olarak bir zaman snr konulabilir (Tablo 4.1'e baknz). Burada her durumda yntem onay koullarnn belirli olarak deimedii ngrlr. 3.2 Bununla beraber kaynak yntem onay, kaynak almalarn yapan kaynak iyerine verilen onaya baldr ve bu onay sona erdii zaman kaynak yntem onay da sona erer. Kaynak iyeri onay belgelerini yenilemek iin Blm 2, A.4'e baknz. Onayl kaynak ynteminin gncel retim sresince deimedii ve uygulanmas srasnda belirli bir hata grlmedii TL'na kantlanmaldr. 3.3 Kaynak yntem onaynn geerliliinin srd baz zel uygulama alanlarnda (buhar kazanlar, basnl kaplar) gerekli retim testleri iin A.3'e baknz. TL kaynak iyeri onaynn senelik geerlilik sresi iinde daha evvel belirlenen koullar kontrol edebilir (Blm 2'ye baknz). 3.4 Uygulanan kaynak ynteminin doru ve gvenli olduundan phe ediliyor veya bu yntemle yaplan kaynak dikiindeki kusur ve hasarlarn kaynakl birletirmelerin kalitesinin yetersiz olmasndan meydana geldii sonucuna varlyorsa, TL kaynak yntem onaynn ksmen veya tamamnn geerliliini kaldrr ve yeniden kaynak yntem testi veya retim testi ister.
Tablo 4.1 Kaynak yntemlerinin tannmas (kalifikasyonu) - Toplu gsterim

Uygulama alan Gemi yapm kayna Buhar kazanlar kayna Basn etkisindeki ksmlar ve ona kaynak edilen paralar Kaynak yntem testlerine dayanarak kabul Basnl kaplarn kayna Basn etkisindeki ksmlar ve ona kaynak edilen paralar Kaynak yntem testlerine dayanarak kabul
Boru devrelerinin kayna Boru klas III Boru klas I+II
Makina elemanlar kayna Temel levhalar (bedpleyt) dikmeler, dili kutusu, muhafazalar, ark gvdesi gverte yardmc makinalar
Yap elemanlar
Gemi yapm, gemi tehizat ksmlar
Kabul ekli ve prensipleri
Standart yntemlere gre veya deneyimlere dayanarak kabul 3/4 A.1.2 ve 3/12 B.3
Kaynak yntem testlerine dayanarak kabul
Standart yntemlere gre veya deneyimlere dayanarak kabul 3/4, A.1.2 ve benzer ekilde 3/12 B.3 ISO 9956 ve DIN EN 288 Ksm 6 ve 7
Kaynak yntem testlerine dayanarak kabul
Standart yntemlere gre veya deneyimlere dayanarak kabul 3/4, A.1.2 ve benzer ekilde 3/12, B.3 ISO 9956 ve DIN EN 288 Ksm 6 ve 7
Kaynak yntem testlerine dayanarak kabul 3/4 ve 6/5, F
TL Kaynak Kurallar Ksm: Blm : lgili ISO/EN/DIN standart: kural:
3/4 ve 3/12, F
3/4 ve 6/2, F
3/4 ve 6/3 F
3/4 ve 6/4, G
ISO 9956 ve DIN EN 288 Ksm 6 ve 7
ISO 9956 ve DIN EN 288 Ksm 3 TRD 201 Ek 1
ISO 9956 ve DIN EN 288 Ksm 3 ve 4 AD-HP 2/1
Genel n koullar
Onayl iyeri, kabul edilmi kaynak gzetmenleri, sertifikal kaynaklar, onayl reticilerin sertifikal malzemeleri, onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, ISO 9956 / DIN EN 288'e gre onayl kaynak yntemi spesifikasyonlar Normal mukavemetli gemi yapm elikleri Geri kalann tm (Blm 12, F.1.3 Dipnot (1)'e baknz). Tm Tm Alamsz elikler TL mukavemet kategorisi 360 ve 410 (S 295) Geri kalann tm (Blm 12, F.1.3 dip not (1)'e baknz) Normal gemi yap. elikleri ve benzer alamsz elikler (rnein; S 235) Geri kalann tm (Blm 12, F.1.3 dip not (1)'e baknz) Tm
Malzemeler
Levha/cidar kalnlklar; Boru aplar
Kaynak yeterlilik snavlarn geerlilik alanna gre UP-T; 4-25M;-40 mm. E-elle, MAG-M ve C (masif ve zl tel elekrodlar) ve tek telli UP (tek tarafl kaynak dnda)
Tm
Tm
Tm
Kaynak yeterlilik snavlarnn geerlilik alanna gre
Tm
Kaynak yeterlilik snavnn geerlilik alanna gre UPT; 4-25-M;-40 mm. E-elle, MAG-M ve C (masif ve zl tel elekrodlar) ve tek telli UP (tek tarafl kaynak dnda)
Kaynak yntemleri
Geri kalann tm (Blm 12, F.1.3'e gre dip not (2)'ye baknz)
Tm
Tm
E-elle (TIG dahil) ve yar mekanik kaynak yntemleri dierleri boru klas I+II gibi
Tm
Geri kalann tm (Blm 12, F.1.3'e gre dip not (2)'ye baknz)
4-7
Uygulama alan
Gemi yapm kayna
Buhar kazanlar kayna Tm
Basnl kaplarn kayna Tm
Boru devrelerinin kayna PG (3G, 3F) dnda tm Tm
Makina elemanlar kayna
4-8
Kaynak pozisyonlar
PG (3G, 3F) dnda tm, UP'de yalnz PA (1G, 1F) Genelde snrsz
Tm
PG (3G, 3F) dnda tm UP'de yalnz PA (1G, 1F) Genelde snrsz
Tm
Geerlilik sresi
Genelde snrsz
1 yl
1 yl
Genelde snrsz
1 yl
Genelde snrsz D.3.2'ye gre kantlama
Uzatmann dayana
D.3.2'ye gre kantlama
retim testleri veya kaynak yntem testlerinin tekrar
retim testleri veya kaynak yntem testlerinin tekrar
Kalitenin kantlanmas (rnein; NDT) ve kaynak yntem testlerinin tekrar
Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri D
Blm 5 - Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri
5-1
BLM 5
KAYNAK DOLGU VE YARDIMCI MALZEMELER

Sayfa A. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Tekne Yapm eliinde El ile Yaplan Elektrik Ark Kaynanda Kullanlan Elektrotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Tekne Yapm eliklerinin Yar Mekanize Kaynanda Kullanlan Tel-Gaz Kombinasyonlar ve Toz Korumal Tel Elektrotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Tekne Yapm eliklerinin Tozalt Kaynaklarnda Tel-Toz Kombinasyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Tekne Yapm eliklerinin Elektro-Gaz Ve Elektro-Slag Kaynaklarnda Kullanlan Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Yksek Mukavemetli (Su Verilmi ve Temperlenmi) Yap elikleri iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G. Soua Dayankl elikler in Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H. Yksek Scakla Dayankl elikler in Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Paslanmaz, Manyetik Olmayan ve Nikel Alaml Soua Dayankl elikler iin stenitik ve stenitik Feritik Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J. Alminyum Alamlar iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K. Bakr ve Bakr Alamlar in Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L. Nikel ve Nikel Alamlar in Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5- 1 5- 7 5-14 5-17 5-22 5-23 5-25 5-27 5-30 5-35 5-37 5-39
A. 1.
Genel Onay Yntemleri, Markalama
hususlar aadaki maddelerde aksi belirtilmedike bu standartlardaki kalite istekleri, retim olanaklarnn kontrolnde kullanlabilir. 1.4 Kaynak yntemi (n) testlerine bal olan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin onay iin B.3.2'ye baknz. Kullanc, onay (retici adna) kabul etmelidir. Bu durumda kaynak dolgu malzemesinin testi de kaynak yntem testlerinin kapsam iine alnmaldr. Kaynak birlemelerinden alnan test paralar ile yaplan testler kaynak dolgu malzemesinin testi olarak gz nne alnamaz. 1.5 Kaynak yardmc malzemeleri rnein; seramik altlklar (kaynak dolgu malzemelerinden ayr olarak) onaylanacaksa, bunlarn zellikleri ve gerektiinde kaynakl birletirmelerin kalitesine etkileri, ilgili retim standartlar veya retici spesifikasyonlar esas alnarak her durum iin hazrlanan test programlarna gre test edilecektir. 1.6 Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri TL tarafndan tannm kurulularca (dier klas kurulular, teknik gzetim merkezleri, TSE, vs.) yaplan kabul testlerine dayanlarak onaylanmsa, btn test raporlar sunulacak (balang testi 5 yldan eski olmamal, uygulanyorsa son yllk tekrar testleri bulunmal) ve TL ile baka trl anlama yoksa en az zorunlu (yllk) tekrar testleri yaplacaktr.
1.1 Kaynak kurallarnn ve TL'nun dier kural ve ynergelerinin kapsam iinde kullanlacak olan btn kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri (ubuk ve tel elektrotlar, rtl elektrotlar, tel-gaz veya tel-toz kombinasyonlar, vs.) aadaki kurallara gre test edilmeli ve TL tarafndan onaylanmaldr. Bu husus lehim kayna malzemelerine benzer ekilde uygulanr. Bunlara ait testler ve istekler her durum iin ayr ayr belirlenir. 1.2 Genel olarak, onayda her bir rn (herbir retici markas) iin ayr ayr reticinin yerinde kaynak metali ve kaynakl birletirmelerin TL gzetiminde yaplacak deneme kaynaklar ve testleri esas alnr. Burada 1.1'deki malzemelere de onay uygulanm olmaldr. Onay aktarlmasnn ayrntlar iin 2'ye baknz. 1.3 reticinin retim olanaklarnn (retim atlyeleri, depolar, vs.) ve zellikle uygulanan i kalite gvencesi nlemlerinin kontrol, onay testleri ile birlikte normal retim srasnda yaplacaktr. Uyar : Uygulanan kaynak ilemleri ve dolgu malzemelerinin retimi, salanmas ve pazarlanmasna ait kalite istekleri EN 12074/ISO 14344'de belirtilmitir. Bunlara ait dier ve kart
5-2
1.7 Baz acil ve zel durumlarda dier tannm klas kurulular ve deney merkezleri (teknik gzetim kurulular, TSE gibi) tarafndan verilen onaylar belirli bir parann retimi ve snrl bir sre iin geerlidir. Byk projelerde, retici ayn zamanda onay iin bavurmaldr. 1.8 Onay iin bavuru, bir nsha olarak aadaki bilgiler ve retici tarafndan garanti edilen zellikleri (kimyasal bileim, mukavemet ve dayankllk deerleri ieren) en yeni kataloglar ile birlikte teknik veri tablolar eklenerek, ayn zamanda ilgili srveyre haber verilmek sureti ile TL merkez ofisine yaplr; retici firma, retici iyeri (varsa lisans verici), Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin cinsi, retici markas (varsa lisans vericinin markas), Onay iin ngrlen boyutlar (ap ve uzunluk), stenilen kalite ve ek iaretler, ngrlen kullanma alan; rnein; ana malzemeler, kaynak yntemleri, onay iin ngrlen kaynak pozisyonlar sl ilem durumlar ve varsa zel iyeri koullar (rnein;, dk scaklk), Kullanma talimat (kaynak akm, kutuplama, kurutma ve sl ilem gibi), DIN, EN, ISO, TSE, AWS ve dier standartlara gre klasifikasyon, Markalama ve ambalajlama, Varsa daha nceki onaylar (rnein; dier klas kurulular, teknik gzetim kurulular TSE), ngrlen snav yeri ve tarihi.
1.9 Bavuru sahibi, genelde kaynak dolgu ve yardmc malzeme reticisidir. retici, kaliteye etkisi olan en son retim kademesindeki firmadr (rnein; tel elektrotlarn kangal haline getiren). 1.10 Bavuru sahipleri, organizasyon ve yer bakmndan farkl firmalardan oluuyorsa, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerini reten her firmaya ayr onay verilir. reticinin yer deitirmesi halinde, mevcut onay yeni iyerine aktarlabilir. Burada, onay aktarlmas iin 2'de belirtilen koullar benzer ekilde uygulanr. 1.11 Bavuru sahibi, kaynak dolgu ve yardmc malzeme reticisi deilse, kendine malzemeyi salayann adn TL'na bildirecektir. Malzemeyi salayan firmann deitirilmesi halinde derhal TL'na haber verilecektir. Bu durumda kural olarak yeni bir onay testi gerekir. 1.12 Bileimi ayn olan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri birden fazla firma tarafndan retiliyor ve bavuru sahibi bunlar bir marka altnda pazarlyorsa, retici firmann i kaytlar ve paketleme damgalar (rnein; fabrika numaras) ad geen reticiyi phe gtrmeksizin ve ak olarak belirtmelidir. Uygulanan kodlama sistemi TL'na bildirilmelidir. 1.13 Deneme kaynaklar ve testlerinin olumlu sonulanmasndan sonra, TL merkez ofisi tarafndan bir onay belgesi verilir. TL tarafndan, ayrca Trk Loydu onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri listesi tutulur ve yaynlanr. 1.14 Bu onayla, retici retim srasnda malzemenin bileim ve zelliklerinin, test edilen kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinden farkl olmamasnn salanmasndan sorumludur. Blm 1, F.1 ve 3.2'ye baknz. 1.15 reticiler, "TL onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri listesi"ne girmi rnlere ait en az onay belgesindeki bilgileri kataloglarna dahil etmekle ykmldr. 1.16 Ambalaj zerine baslan veya yaptrlan veya bobin ya da tel kangallarna balanan etiketlerde, marka tantma iaretleri ve reticiye ait bilgilerin yannda sz konusu kaynak dolgu veya yardmc malzemelerinin tr ve uygulama alan ile en azndan ek iaretiyle birlikte TL kalite derecesi grlebilmelidir. 1.13'e gre TL tarafndan yaynlanan onay listesi her durumda esas alnr. 1.17 Her bir ubuk elektrot, kaynak teli mmkn olduunca bozulmayacak ve kartrlamayacak ekilde boya ve damga ile iaretlenmelidir. Tanmlar ambalajdakine uygun olmaldr.
2.2'de belirtilen uygunluk beyan "Affidavits" onay aktarmas iin verilen her bavuruya eklenecektir. Uyar : DIN, EN, ISO ve reticinin belirttii dier standartlara gre klaslama kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri onay belgesine ve TL tarafndan onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri listesine dahil edilir. Klaslama ncelikle EN standartlarna gre yaplr, fakat bunlarn pek tannmamas durumunda klaslama daha geni kullanm olan dier kurallara gre yaplr. Yer darl nedeniyle listede genelikle standardn iareti (tanm belirtilmeden) verilir. Bu klaslamalar test kapsamna alnamaz ve TL onaynn bir ksm olamaz (4'e baknz). Standartlara gre klaslamann TL tarafndan kontrol ve dorulanmas isteniyorsa bu maksatla ayr bir bavuru yaplr.
A
2. Onayn Aktarlmas
5-3
2.1 stek halinde kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine verilen bir "orijinal onay", ayn yerde retilen baka marka tayan mamullere veya baka reticiler tarafndan (alt firmalar dahil) lisansla retilen ayn veya baka marka tayan mamullere de aktarlabilir. Evvelce aktarlan bir onaya dayanan onay aktarlamaz. 2.2 retici ve pazarlayc firma veya lisans verici ve alc, sz konusu kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin onay ile belirlenmi kaynak zelliklerine ve kalite deerlerine sahip olduunu beyan (affidavits) ve bu hususu 1.9'a uygun olarak srekli kontrol etmelidir. Pazarlama firmalar ayn marka altnda baka kaynak dolgu malzemesinin (deiik reticinin mallar) piyasaya sunulmadn da beyan etmelidir. 1.7'ye baknz. 2.3 Onayn aktarlmas iin koul, genellikle ngrlen (yllk) test tekrar kapsamndaki bir testin yaplmasdr. Bu testin zaman ve kapsam farkl olarak da belirlenebilir. Ayn iyerinde retilen kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin, istenilen tekrar (yllk) testlerin ngrlen aralklarla reticinin yerinde yaplmas koulu ile bu testen vazgeilebilir. 2.4 ngrlen (yllk) tekrar testinin yaplmasndan, onay belgesi adna tanzim edilen firma (pazarlama firmas, lisans alc) sorumludur. Ayn iyerinde retilen kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin test tekrarlanmasndan vazgeilebilir. Ancak ayn bileimdeki kaynak dolgu malzemeleri eitli firmalar tarafndan retiliyorsa tekrar testleri tm firmalar iin istenir. 2.5 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinde, marka iaretlerinde veya firmalarn birbiri ile ilikilerinde yaplacak deiiklikler, rnein; onay aktarlmas durumunda TL'na ilgili firmalar tarafndan bildirilmelidir. Bunun dnda 1'deki kurallar geerlidir. 3. Geerlilik Sresi ve Test Tekrarlar
sunulmaldr. TL, belirtilen yntemlere uyulduundan ve ngrlen isteklerin yerine getirildiinden emin olmak zere semeli testler yapabilir. 3.2 Balangtan son mamule kadar bileim ve zelliklerin deimemesi koulu ile onayn geerlilii devam eder. Bunun iin yalnz test srasnda deil aralarda da retici tarafndan srekli kontroller yaplmal ve bunlarn tekrar gzden geirilmesi iin kaytlar tutulmaldr. TL, bu kaytlar her zaman grmek isteyebilir, retim srasnda kontroller yapabilir, tereddt halinde ve gerekiyorsa bu arada test paras karlmasn ve test edilmesini isteyebilir. 3.3 Onayn aktarlmas, genel olarak onayn verilmesinden itibaren bir yl iin, ancak en fazla aktarma sertifikasnn verilmesini takiben retici firmann (lisans vericinin) tekrar testlerine (yllk) kadar geerlidir. Pazarlama firmasnn (lisans alcnn) bavurusu zerine paragraf 2.2'ye uygun olarak retici firma (lisans verici) ile pazarlayc (lisans alc) her ikisi birden zdeliin doruluunu beyan (yeminli beyan -affidavits-) ettikleri takdirde onay aktarmas bir yl daha uzatlabilir. Uyar : lk onay aktarmas ile birlikte retici (lisans verici) ile pazarlayc (lisans alc) her ikisi birden TL yllk tekrar testlerini (geersiz oluncaya kadar) devaml onaylamas (onayn uzatlmas gibi) koulu ile anlatklarn kesin olarak aklamalar halinde yllk zdeliin doruluu beyanndan (affidavits) vazgeilebilir. 3.4 Bir reticinin retime ait onayn sona ermesi halinde, bundan deiik pazarlama markalarna aktarlan onaylar da 2.1'e gre sona erer. Lisansla baka bir retici tarafndan retilen mamuller iin aktarlm onaylarn geerlilii, ngrlen (yllk) test tekrarlar yapldka devam ettirilebilir. 3.5 Test tekrarlar TL gzetiminde, deiik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin tanmlanan kapsamda ve -aksi kararlatrlmadka- birer yllk aralarla yaplr. Bunlar, onay tarihinden balayan ve bir yln sonunda biten bir yllk zaman aralnda geerlidir. Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin retimi bu zaman aralnda tamamlanamamsa, TL, bunlar incelemeye hazr olduu retimden "stok d" ayr tutar. TL, bunlara bavuru halinde tekrar testi uyglayabilir. Bu test tekrarlar iin TL, toplu sertifikalar hazrlar. Uyar: Planlanm tekrar testleri zamannda yaplamamsa, bundan sonraki tekrar testleri evvelkileri de kapsayan zaman aralnda yaplmal ve bu aralk snrl olmaldr. reticiden, sonraki tekrar testlerinin belirlenen yllk test periyotlarnn ortalamasna tekrar eriecek ekilde ksa zaman aralklarnda yaplmas istenir. Tekrar testleri, birbirini takip eden iki yl iinde yaplamamsa, onay geersiz saylr.
3.1 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin onay, ngrlen test tekrarlar (yllk) yapld srece geri alnana kadar sresiz geerlidir. Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin yllk test tekrarlar aksatld takdirde onay sona erer ve malzemeler onay listesinden karlr. Edeer, alternatif belgesel kantlar, nceden zel olarak anlamak koulu ile TL tarafndan tannabilir. Uyar : TL, IACS-klas kurulularnn birlikte hazrlad neriler "Guidelines for the Acceptance of Manufacturer Quality Assurance Systems for Welding Consumables" uygun tannm gvence sistemleri kapsamnda olan dzenli i testleri edeer alternatif kant olarak kabul edebilir ve yeterli grlen kalite gvence test kaytlar en fazla bir yl aralklarla TL'na
5-4
3.6 Isl ilemsiz, bir veya birok sl ilemli durum iin onaylanan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin tekrar testleri, sl ilemsiz veya her sl ilem durumu iin ngrlen kullanm kapsamnda yaplr. 3.7 Kullancda yaplan kaynak yntemi testi
kapsamnda (Blm 4, B.3.2'ye baknz) veya bir yntem n testi ile beraber (Blm 4, A.2'ye baknz) denenen ve onaylanan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, yine bu kurallar gerei retici veya kullancda yaplacak yllk tekrar testleri ile kontrol edilirler. zel kaynak yntemleri veya malzemeler iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin test kapsam her durum iin ayr ayr saptanr.
Kaynak ilerinde yksek ierikli ana malzeme kaynak metalinin zelliklerini etkileyebilir [rnein; iki pasolu (two run technique) tozalt kaynanda veya elektrogaz veya elektro-slag kaynanda]. TL her iki malzeme kategorisinin de testini isteyebilir. Yar mekanik kaynan (ek sembol S) onay yatay pozisyonda tam mekanik ok pasolu (ek sembol M) kaynan onayn kapsar. 4.2 Minimum akma snr 390 N/mm2 nin zerinde olan yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) yap elikleri iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, aadaki deiiklikler dnda 4.1'e gre snflanr, tanmlanr ve onaylanr: entik darbe enerjisine ve test scaklna bal olarak 3 veya daha yksek kalite derecesi ile (F'ye baknz), Y ek sembol ve kaynak metalinin minimum akma snrn veren bir numaral kod (rnein; Y46 sembol, ile minimum akma snrnn 460 N/mm2 olduu belirtilir).
4.
Snflama ve Tanmlama (Kalite Derecesi, Ek
Semboller) 4.1 Tekne yapm elikleri (edeer dvme ve dkme elik trleri dahil) ile benzer yap elikleri iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri aadaki ekilde snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr:
Yksek kaliteler, kendisinden bir veya birka dk Trlerine gre (rnein; ubuk elektrot, dolgulu tel elektrotlar veya tel-gaz kombinasyonu veya tel-toz kombinasyonu), entik darbe enerjisine ve test scaklna gre 1,2,3,4 veya daha yksek kalite derecesi (B-E'ye baknz), Yksek mukavemetli eliklerin kayna iin Y ve Y40 (akma kontroll) ek sembol ile, Kaynak metalindeki hidrojen miktarnn kontrol iin H15 (H), H10(HH) veya H5 (HHH) ek sembolleri ile (yalnz 2,3,4 veya daha yksek kalite derecelerine uygulanr, Yar mekanize kaynak S (Semi automatic) ek sembol ile, ki taraftan birer paso ile kaynak iin T (Two run Technique) ek sembol, ok pasolu kaynak iin M (Multirun Technique) veya her iki iin TM ek sembol (yalnz tam mekanize kaynak iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin), Elektro-gaz veya elektro-slag kayna iin V (Vertical Welding Process) ek sembol ile. Her yksek kalite, daha dk olanlar kapsar. Yksek mukavemetli tekne yapm elikleri iin verilen onay (ek sembol Y veya Y40 ), normal yap eliklerini de kapsar (Blm 12, E'deki Tablo 12.1'e baknz). Onay iin kabul edilen malzeme kategorisi veya malzemenin ksaltlm malzeme numarasna (4.5'e baknz) eit kalite derecesi ile onay testinde kullanlan test scakl da belirtilerek I'ya gre onaylanmasnda, entik darbe enerjisi ve test scakl ve uygulanyorsa Y ek sembol ve minimum akma snr saysna (4.2'ye baknz) bal olan kalite derecesi ile F'ye gre onaylanmasnda, veya, kaliteyi kapsar. Minimum akma snr verilen elikler iin geerli onay, akma snr ondan dk olan ayn trden sonraki iki elii de kapsar (rnein; Y50 ek semboll eliin onay, Y46 ve Y42 eliklerini de kapsar). Minimum akma snrlar 550 N/mm2 ve daha stndeki eliklerde (Y55, Y62 ve Y69 ek semboll) onay en yakn dk akma snr olan elii kapsar. zel verilir. 4.3 Soua dayankl eliklerin kaynanda kullanlacak kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri tr ve vasflarna (alam tipi) gre yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) yap elikleri (F'ye baknz) paslanmaz stenitik elikler (I'ya baknz) veya nikel ve nikel alamlar (L'ye baknz) iin tertiplenir ve buna gre aadaki gibi snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr: durumlarda, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine yalnz belirli malzemeler iin onay
A
veya, -
5-5
Kaynak dolgu malzemesi iin standartta verilen ksa tanmlara uygun kalite derecesi (4.8'e baknz) ile onay testinde kullanlan test scakl da belirtilerek L'ye gre onaylanmasnda onay belgesinde baka trl belirtilmemise, kaynak dolgu ve yardmc malzeme kategorilerinin kapsam ve kapsam d onayda kabul edildii ekilde uygulanr.
levhalarn ara kaynak pasolar iin kaynak dolgu malzemesinin kendi ksaltlm malzeme numarasndan oluan kalite derecesine gre (rnein; 1,4370 X15CrNiMn-18-8 malzeme numaral kaynak dolgu malzemesi iin kalite derecesi 4370), Soua dayankl nikel alaml eliklerin kayna iin kaynak edilen ana malzemenin ksaltlm malzeme numarasndan oluan kalite derecesine gre (rnein; 1,5662 X8Ni9 malzeme numaral elik iin kalite derecesi 5662).
4.4 Yksek scakla dayankl kaynak iin, kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri aadaki gibi snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr: Onay iin kabul edilen malzeme kategorisi veya malzemenin ksaltlm tanmna kar gelen kalite derecesi ile (H'ya baknz).
Onay kapsamna giren elikler ve uygulama trne ait bilgiler I, (Tablo 5.23-5.26)'da verilmitir. zel hallerde rnein; kapsam ve kapsam d farkl olanlarda, ilgili bilgiler onay sertifikalarnda belirtilir. 4.6 Alminyum alamlarnn kayna iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri standarta gre (DIN 1732 veya TSE) ksa tanmlarna ait kalite derecelerine uygun olarak snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr (rnein; kalite derecesi RAlMg4,5Mn). Bu onay kapsamna giren dier alminyum alamlar iin J, Tablo 5.26'ya baknz. 4.7 Bakr ve bakr alamlarnn kayna iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri standarta gre (DIN 1733 veya TSE) ksa tanmlarna ait kalite derecelerine uygun olarak snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr (rnein; kalite derecesi CuNi30Fe). Bu onay kapsamna giren dier ana malzemeler iin K'ya baknz. 4.8 Nikel ve nikel alamlarnn kayna iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri standarda gre (DIN 1736 veya TSE) ksa tanmlarna ait kalite derecelerine uygun olarak snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr (rnein; kalite derecesi NiCu30MnTi). Bu onay kapsamna giren dier ana malzemeler iin L, Tablo 5.31'e baknz. 4.9 Kabul edilen kaynak pozisyonlarn belirtmek iin Tablo 5.1'de verilen tanmlar (rakam ve harfler) kullanlr.
Onay kapsamna giren malzemeler Tablo 5.18'de gsterilmektedir. 4.5 Paslanmaz, manyetiklenmez ve nikel alaml soua dayankl eliklerin kayna iin, stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri aadaki gibi snflandrlr, tanmlanr ve onaylanr: Paslanmaz (stenitik) eliklerin kaynakl birletirmeleri iin kaynak edilen ana malzemenin ksaltlm malzeme numarasndan oluan kalite derecesine gre (rnein; 1,4571 X6 Cr Ni Mo Ti 17-12-2 malzeme numaral eliin kayna iin kalite derecesi 4571), Paslanmaz (stenitik) manyetiklenmez eliklerin kaynakl birletirmeleri iin kaynak dolgu malzemesinin kendi ksaltlm malzeme numarasndan oluan kalite derecesine gre (rnein; 1,3964 X2Cr Ni Mn Mo N Nb 21-16-5-3 malzeme numaral eliin kayna iin kalite derecesi 3964), Yukarda ad geen eliklerle alaml veya dk alaml (tekne) yapm eliklerinin kaynakl birletirmeleri ve yap kaynaklarnda ve kaplanm
Tablo 5.1 Kaynak pozisyonlar Tanm No. 1 2 3 4 5 Kaynak pozisyonlar Tm kaynak pozisyonlar Dey pozisyon dnda tm pozisyonlar Yatay pozisyononunda aln kayna, korni ve yatay pozisyonda i ke kayna Yatay pozisyonda aln ve i ke kayna Yukardan aaya dey pozisyon ve tanm No.su 3'tekiler Tanm harfleri PA (1G, 1F), PB (2F), PC (2G), PD (4F), PE (4G), PF (3G-3F) PG (3G-3F) PA (1G, 1F), PB (2F), PC (2G), PD (4F), PE (4G), PF (3G-3F) PA (1G, 1F), PB (2F) PA (1G, 1F) PA (1G, 1F), PB (2F), PG (3G,3F)
5-6
Bunlarn TL ve DIN 8560 da karlklar olan kodlar ve pozisyonlar bu blmn ekindeki tabloda verilmitir. zel durumlarda onaylanan kaynak pozisyonlar tek tek verilir; rnein; yukardan aaya doru dey pozisyon PG (3G, 3F) belirli veya uygulama d tutulan kaynak pozisyonlar. Yukardan aaya doru dey dikilerin kullanlmasndaki snrlamalar iin Blm 10 H.6'ya baknz. 4.10 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerle kullanm onaylanan akm tiplerini gstermek iin Tablo 5.2'deki sembol harfler kullanlr. Tablo 5.2 Akm tipi ve kutup durumu areti DC+ DCDC AC Akm tipi ve kutup durumu Doru akm, (+) kutup Doru akm, (-) kutup Doru akm, (+) ve (-) kutup Alternatif akm
5.4 Eer bir onay srasnda kaynak dikiinin msaade edilen dk snrlarn altnda hidrojen ierdii B.4'e uygun deneylerle belirlenir ise, mevcut bir onaya H15 (H) ek sembol eklenen veya H15 (H) sembol bulunan bir onay H10 (HH) veya H5 (HHH) sembol ile deitirilir. Baka kurulularda yaplm ve yldan daha eski olmayan edeer deneyler de bu amala geerli kabul edilebilir. 6. Fiziksel zellikler, Kaynak Durumu ve Ambalaj
6.1 Btn kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, sz konusu kullanma amacna, normlara uygun zelliklere ve ayrca tatmin edici bir genel kaynak durumuna sahip bulunmaldr. Ambalajlama, kuralna uygun, sevkiyat ve depolama srasnda ar nem almayacak ve bozulmasna neden olmayacak ekilde yaplmaldr. Bu zelliklerin ve ambalajlarn kontrol, onay ve tekrar testlerinin nemli bir parasdr. 6.2 ubuk elektrotlarda rt, ekirdei oluturan ubuu eit kalnlkta ve merkezleri ayn olacak ekilde sarmaldr. Doru olarak kullanma srasnda yani kaynak yaparken rtnn tek tarafnda bir krater knts olumamaldr. rtde kaba dzensizlikler ve yzey hatalar bulunmamaldr. rt ekirdee sk bir ekilde tutunmal ve belirlenen snr artlarnda depolanabilmelidir. Kuralna uygun tama ve kullanma srasnda rt yrtlmamal veya ubuktan ayrlmamaldr. Tutma ve ateleme ularnda rt bulunmamaldr. 6.3 Kaynak telleri (tel elektrotlar ve kaynak ubuk-lar) dzgn bir yzeye sahip olmal ve kaynak ilemini engelleyecek, yzey hatalar, pas veya dier pislikleri iermemelidir. Kaynak tellerinin yzeyinde metalik kaplamalar bulunabilir; ancak bunlar kaynak davran ve kaynak balantsnn zelliklerini olumsuz ynde etkilememelidir. Sarl (kangal eklindeki) kaynak tellerinde krklklar olmamal ve sarg (kangal) kolaylkla alabilmelidir. 6.4 Kaynak tozlar ve koruyucu gazlar normlarda belirlenen saflk derecesinde olmal ve nem ierikleri mmkn mertebe dk bulunmaldr. Kaynak tozlar taneli olmal ve her besleme sistemlerinden kolayca beslenebilecek ekilde akabilmelidir. Tane byklnn dalm homojen olmal ve her bir pakette deimemelidir. Kullancnn i yerinde yaplacak koruyucu gaz kartrma donanmlar kontrol ve edeerlik testi iin C.1.5'e baknz. 6.5 Azot-hidrojen karmlar, toz veya seramik kaynak havuzu altlklar gibi dier yardmc malzemeler, mmkn mertebe metalurjik olarak ntr olmal ve kaynak balantsnn zelliklerini etkilememelidir. Bu tr bir etki kanlmaz ise, (rnein; baz alam elementlerinin eksiklii veya azald tozlarda), bu malzemeler onay veya tekrar testlerinin kapsamna alnr veya (n) yntem testlerinin bir ksm olarak test edilir (Blm 4, A.2 ve B.3.2'ye baknz).
5. Kalite Derecesinin Deitirilmesi (Ykseltme veya Drme) 5.1 Onay yaplan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin bir st kaliteye karlmas retici tarafndan istenilebilir ve bu husus normal olarak ngrlen (yllk) test tekrar srasnda yaplr. st seviyeye karma iin test tekrarlarna ek olarak ilk onay testinde istenen btn deiik pozisyonlarda yaplan aln kayna snav paralarndan (birletirme kaynaklar) entik darbe test paralar alnarak deney yaplr. Aln dikii snav paralarnn nla (radyografik) tahribatsz muayenesi nerilir. 5.2 ngrlen yllk test tekrarlarnda istenilenler yedek snav paralarndan alnan test paralar ile de karlanamaz ise, bir alt seviyeye indirilerek onaylanr. Eer daha nceki test sonular ve yeni bulgularn tmnn deerlendirilmesi sonucu, malzeme veya kaynak hatalarnn snavn baarsz olmasnda etkin olduu kanaatna varlrsa, ksa bir sre sonra test tekrarlanabilir. stenenler bu testle de karlanmaz ise, derece drlr. Bu durumda yeniden derece ykseltilmesi en erken ay sonra (rnn elden geirilmesi ve dzeltilmesinden sonra) ve yalnz 5.1'de belirtilen kapsamdaki bir test sonucunda yaplabilir. 5.3 Normal mukavemetli tekne yapm elikleri iin verilen bir onayn daha yksek mukavemetli tekne yapm eliklerinin kayna iin geniletilmesinde, (rnein; derece 2'den derece 2Y'ye veya derece 3Y'den derece 3Y40'a) ana malzeme olarak yksek mukavemetli tekne yapm eliinin kullanld yeni ve tam bir onay testi yaplmaldr. Bu durum benzer ekilde dier malzemeler iin de geerlidir.
A,B
5-7
6.6 Kaynak dolgu malzemeleri - gerektiinde yardmc malzemeler ile birlikte - btn pozisyonlarda ve kaynak akm snr deerlerinde dahi yeterli ve homojen bir kaynak davran gstermeli ve ar bir srama oluturmamaldr. ubuk veya tel elektrotlarda rt kaynak srasnda patlamamaldr. Arkn, kaynak esnasnda istemeden kesilmesi halinde, cruf arkn hemen tekrar tutumasna engel olmamaldr. Soumu cruf, kaynak dikiinden byk bir zorluk karmadan uzaklatrlabilmelidir. Dikiin d ve i (radyografi ile belirlenen) karakteristikleri, daha sonra istenecek retim isteklerini karlamaldr. Ayrca Blm 9, G'ye baknz. 7. Onay Testinin Yapl
iin kaynak, alternatif akmla yaplr. zel durumlarda doru akmla kaynak da kullanlarak veya alternatife ek doru akmla da kaynak yaplarak bir akm trnn kaynak zelliklerine etkisi incelenir (rnein; doru ve alternatif akmla ubuk elektrot kullanarak yaplan kendi arlkl kaynaklarda veya belirli kaynak yntemlerinde). 7.4 Mamul sl ilemsiz durum iin onaylanyorsa snav paralarna veya test paralarna kaynak sonrasnda sl ilem yaplmasna izin verilmez (B'deki uyarya baknz). Bunun istisnas, ileride deiik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin aklanan ekme paralarnda hidrojen giderme tavlamasdr. Eer kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri sl ilem grm durum iin de kabul edilecek ise, bu amala ek snav paralar hazrlanmal ve sl ileme tabi tutulmaldr. lenmi test paralarnda sl ilem yaplmasna izin verilmez. 7.5 zel durumlarda, aadaki kurallarda verilen snav paralar ve test paralarna ek testler (rnein; sertlik lmeleri, kaynak nfuziyetini ve i yap durumlarn incelemek iin mikro veya makro kesit incelemeleri gibi) veya belirtilen scaklklardan daha dk scaklklar iin entik darbe deneyleri istenebilir. Paslanmaz stenitik elikler iin kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinde taneler aras korozyona dayankll ve kat stenitik eliklerin scakta atlamaya kar dayankll kantlanmaldr. 7.6 Baz testler srasnda, istenenler karlanamad takdirde, ayn snav paralar ve dolaysyle test paralar iki takm olarak hazrlanr ve teste tabi tutulur. Burada ana malzeme, kaynak ek ve yardmc malzemesi olarak ilk testte kullanlanlarla ayn partiden malzemeler kullanlr. Sonularn yine olumsuz kmas halinde, bunun nedenlerinin aklanmas ve btn testlerin yeniden yaplmasndan nce onay gerekletirilemez. Bunun iin de 5.2'ye baknz. entik darbe deneylerinin tekrar hakknda deiik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin aadaki kurallara baklmaldr.
7.1 Onay testlerinin yaplmasnda, aksi belirtilmedike Blm 1, F'deki veriler geerlidir. Deneme kaynaklarnn hazrlanmasndaki artlar (kaynak parametreleri, paso says, dikiin yaps, vb. gibi) reticilerin nerilerine ve gemi yapm uygulamalarna uygun olmal ve raporla belirlenmelidir. ubuk elektrotlar 50 mm. lik bir ksm kalana kadar kaynak edilmelidir. Kaynak srasnda s girdisi (birim diki uzunluu bana enerji girdisi) aadaki balantya gre hesaplanmal ve raporda verilmelidir: Birim uzunluk bana s girdisi = E [kJ/mm] U [Volt] x I[Amp] x Kaynak sresi [dak] x 6 E = ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) Diki uzunluu [mm] x 100 7.2 Onay testlerinde, kimyasal bileim ve mukavemet grubu bakmndan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin onaynn yaplaca ana malzemeler kullanlmaldr. Normal mukavemetli tekne yapm elikleri iin yaplacak onaylarda (kalite 1, 2,3 veya 4), normal mukavemetli bir tekne yapm elii veya bunun yerine minimum ekme mukavemetleri eit (400 N/mm) benzer bir yap elii kullanlmaldr. Yksek mukavemetli tekne yapm elikleri iin yaplacak onaylarda (kalite 1Y, 2Y, 3Y veya 4Y) yksek mukavemetli bir tekne yapm elii veya ekme mukavemeti en az 490 N/mm olan benzer bir yap elii kullanlmaldr (St 52-3 gibi). 2Y40, 3Y40 veya 4Y40 elik kalitelerini kapsamayan onay iin ekme mukavemeti en az 510 N/mm2 olan tekne yapm elii veya benzer yap elii kullanlacaktr. Saf kaynak metalinin testinde genel olarak normal mukavemetli tekne yapm elii veya benzer yap elii kullanlr. ok farkl kimyasal bileimi olan kaynak dolgu malzemelerinde snav paras dikiinin yan kenarlar takviye edilir ve ayn bileimde bir altlk lama kullanlr (rnein; paslanmaz eliklerde). Toz alt kaynaklarndaki zellikler iin D.3.2 ve D.3.5'e baknz. 7.3 Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri hem doru hem de alternatif akm iin onaylanacak ise test
B. Tekne Yapm eliklerinin El ile Yaplan Elektrik Ark Kaynanda Kullanlan Elektrotlar Uyar : Gemi yapmndaki normal uygulamalarda, yap elemanlar kaynak srasnda sl ileme (rnein; gerilme giderme tavlamas gibi) tabi tutulmazlar. Dolaysyla gemi yapmnda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin testi ve onay genellikle ilem grmemi, yani kaynaa hazr durumdaki malzeme zerine yaplr. Baz zel hallerde kaynak srasnda da sl ilem ngrlr veya istenirse, bu durumda sz konusu sl ilem sonrasnda da yeterli zellik ve kalite deerlerine sahip olduu kantlanm kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri kullanlabilir. Gerekli kantlamann ekil ve kapsam her durum iin ayr ayr
5-8
belirlenir.

2. Kaynak Metalinin Testi
Tekne yapm eliklerinin kaynak dolgu malzemesi iin sz konusu ana malzemenin test scaklnn (Blm 12, Tablo 1.1'e ve de Ksm 1 Tekne Yapm Kurallar Blm 2) minimum scaklk yk (dizayn scakl) olduu varsaylr. Maksimum scaklk yknn 300bC olduu kabul edilir.
2.1 Erimi kaynak metalinin testi iin ekil 5.1'e gre hazrlanm iki snav paras yatay pozisyonunda hazrlanr. Snav paralarndan biri 4 mm. apndaki ubuk elektrotlarla, dieri retilen en byk apl ancak en ok 8 mm. apndaki elektrotlarla kaynak yaplarak hazrlanr. Bir elektrot yalnz bir apta veya en ok 4 mm. apta retiliyorsa, o zaman bir snav paras yeterlidir. Kaynak metali sz konusu ubuk elektrotlar ve normal kaynak uygulamas ile her tabaka bir veya birka pasodan oluacak ekilde hazrlanr. Tabakalar farkl dorultularda kaynak edilecek ve her bir pasonun kalnl 2-4 mm. olacaktr. Her yeni tabakann kaynandan nce snav paras sakin havada 250C scakla kadar soutulmal, ancak scaklk 100C dan aa dmemelidir. Scakln llmesi kaynan ortasnda ve yzeyde yaplmaldr. 2.2 Eriyen kaynak metalinin kimyasal bileimi retici
1.
Genel
1.1 Aadaki kurallar tekne yapm elikleri ve edeer dvme ve dkme elik trleri ile benzer yap eliklerinin el ile yaplan ve elektrik ark kaynanda kullanlan ubuk elektrotlar iin geerlidir. Yar mekanize kendi arlkl kaynak ve yay kuvvetli kaynak iin kullanlan ubuk elektrotlarda, el ile yaplan elektrik ark kaynanda olduu gibi ilem grrler. 1.2 Normal mukavemetli tekne yapm elikleri iin kullanlan ubuk elektrotlar, onay testlerinde elde edilen entik darbe enerjisine gre 1, 2 ve 3 kalite derecelerinden birine ayrlarak kabul edilir; yksek mukavemetli elikler iinde 2Y, 3Y ve 4Y veya 2Y40, 3Y40 ve 4Y40 olarak iaretlenir. zel durumlarda (rnein; ayn zamanda soua dayankl -eliklerin kayna iin de kullanlmas halinde), yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) elikler iin kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinde olduu gibi bir st kalite derecesi iinde kabul edilebilir (Ayrca F ve Tablo 5.14'e baknz). Ek iaretler, kapsam ve kapsam d hususlar iin A.4.1'e baknz.
tarafndan, geerli analiz yntemleri ile belirlenmeli ve belgelenmelidir. Analiz, btn nemli alam elementlerini ve yabanc maddeleri (rnein; fosfor ve kkrt gibi) kapsamaldr. Analiz deerleri, standardlardaki snr deerlerini amamaldr. zel durumlarda daha dar analiz toleranslar istenebilir.
K K K R 10b b 1/2 20 1/2 A20 A100 16 10 10b b Kesilecek yer
K = entik darbe test paras R = Yuvarlak ekme test paras
30
A100
ekil 5.1 Kaynak metali snav paras
5-9
2.3 nerilen radyografik muayenelerden sonra kaynak metali snav parasndan ekil 5.2'ye uygun bir yuvarlak ekme ubuu ve ekil 5.3'e uygun ISO sivri entikli entik darbe test paras mekanik olarak ilenip hazrlanr. Yuvarlak ekme ubuunun boyuna ekseni kaynan ortasndan ve levha kalnlnn yarsndan alnmaldr. entik darbe test paralarnn st yan yzeyi levha yzeyinin 5 mm. altnda olmal, entik de dikiin ortasnda bulunmaldr.
entik darbe testlerinde, kalite derecesi 2, 2Y, 2Y40, 3,3Y, 3Y40, 4Y ve 4Y40 olan, test parasnn scakl, verilen test scaklndan en fazla 2gC farkl olabilir. 2.4 Kaynak metalinin mekanik deerleri 5.3'deki verilen deerleri karlamaldr. Tablo
ekme mukavemetinin st limiti at durumlarda, test sonular ile verilen dier mekanik ve teknolojik zellikler ve kaynak metalinin kimyasal bileimi gz nne alnarak, elektrotun onayna zel bir nem verilir. entik darbe enerjilerinin ortalama deeri bu kurallarda istenilenlere uygun olmaldr. Burada tekil bir deer ortalama deerin altna debilir, ancak bu deerin %70'inden az olamaz. 2.5 Yedek test paralar iin A.7.6'ya baknz. stenen entik darbe enerjisi deerleri aada verilmitir. stenilen entik darbe enerjisine eriilemiyorsa, fakat iki tekil deerden fazlas istenilen ortalama deerin altna dmemise ve bunlarn birden fazlas istenilen deerin %70'inden az deilse, ayn kaynak metali veya benzeri snav paralarndan ek test paras alnr ve test edilir. Bunlardan elde edilen sonular ilk elde edilen deerlere ilave edilir ve bulunan ortalama deer istekleri karlamaldr. Buna ek olarak alt tekil deerden en fazla iki tanesi istenilen ortalama deerin altna debilir, ancak bunlardan birden fazlas istenilen deerin %70'inden az olamaz.
ekil 5.2 Yuvarlak ekme test paras Kaynak metalinden hidrojenin uzaklatrlmas iin ekme deneyinden nce yuvarlak ekme test paralar 250gC scakl amayacak ekilde 16 saat tavlanabilir.
ekil 5.3 ISO-V Sivri entikli entik test paras
Tablo 5.3 Kaynak metalinden istenenler (ubuk elektrotlar) Kalite derecesi (1) 1 2 3 2Y 3Y 4Y 2Y40 3Y40 4Y40 400 375 305 Minimum akma snr [N/mm] ekme mukavemeti [N/mm] 400 ila 560 490 ila 660 510 (3) ila 690 Minimum kopma uzamas (Lo=5]do) [%] 22 Minimum entik darbe enerjisi [J] (2) 47 (33) Test scakl [gC] + 20 0 - 20 0 22 47 (33) - 20 - 40 0 22 47 (33) - 20 - 40
(1) Yksek kalite dereceleri iin 1.2'ye baknz. (2) test parasnn ortalama deerleridir; ( ) minimum tekil deerler ve tekrar testleri iin 2.4 ve 2.5'e baknz. (3) Kaynakl birletirmeler yeterli deerlere eriiyorsa, 500 N/mm2 lik ekme mukavemeti kabul edilebilir.
5-10
2.6 Baz zel hallerde, TL'nun uygun bulduu ek tekrar testleri gerekir. A.7.6'ya da baknz. Her durum iin yeni snav paralar kaynak edilmelidir. Bunlardan orijinal test paralar karlr ve ilk testlerden baz olumlu sonular alnm olsa dahi testler yeniden yaplr. 3. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
3.3 ekil 5.4'e uygun olarak hazrlanan aln dikii snav parasndan tavsiye edilen radyografik muayene yapldktan sonra, ekil 5.5'e uygun olarak bir yass ekme test paras, 30 mm. geniliinde iki enine eme test paras (biri rt pasosunda yani dikiin stnde ekme gerilmesi, dieri de dip kapak pasosunda ekme gerilmesi meydana gelecek ekilde) - 3 entik darbe snav paras (ekil 5.3'e uygun ISO sivri entikli test paralar) hazrlanmaldr.
3.1 Kaynakl birletirmelere uygulanan testler genellikle ekil 5.4 ve Tablo 5.4'e uygun olarak hazrlanm aln dikii kayna snav paralarnda yaplr. ubuk elektrotlar yalnz i ke dikilerinde kullanlmak zere kabul edilecek ise (rnein; kendi arlkl kaynak, vb. gibi), aln dikii snav paralar yerine ekil 5.7'ye uygun olarak i ke dikii snav paralar hazrlanr ve testte kullanlr. zel durumlarda TL tarafndan aln dikii snav parasna ek olarak i ke dikii snav paralar da istenebilir; rnein; yukardan aaya doru dey kaynaklarda. 3.2 ekil 5.4'e gre hazrlanacak aln dikii snav paralar, onay istenilen kaynak pozisyonlarnda ve Tablo 5.4'te verilen elektrot apyla kaynak edilmelidir (A.4.9 Tablo 5.4'le karlatrnz). Kullanlacak ana malzemeler iin A.7.2'ye baknz. Kimyasal bileimleri kayt edilir. Snav parasn oluturan iki yan para, asal bzlme gz nne alnarak hazrlanmaldr. Her yeni pasonun kaynandan nce para sakin havada 250gC'a kadar soutulmal ve scaklk 100gC'n altna dmemelidir. Scaklk kaynan ortasnda ve yzeyde llmelidir. Dip kapak pasosunun kaynandan nce kk - mmknse tala kaldrlarak - arka tarafndan ilenmelidir.
ekil 5.5 Dz ekme test paras Dz ekme test paralarnn paralel uzunluu "3xlevha kalnl" veya "kaynak dikii genilii + 2xlevha kalnl" deerlerinden byk olanna eit olarak alnr. Enine eme test paralarnn ekmeye alan taraftaki kenarlarnn yuvarlatlmasnda 2 mm. den daha kk bir yarap seilmelidir. entik darbe test paralarnn konumu ekil 5.6'ya uygun olmaldr.Btn test paralarna dikiin alt ve st taknlklar levhann alt ve st yzeyine kadar ilenmelidir. 3.4 Kaynak balantsnn mekanik zellikleri Tablo 5.5'te verilen deerlere uygun olmaldr. Testlerin yapl ve yedek test paralar ile ilgili olarak 2.4 ve 2.5'e baknz.
= Dz ekme paras
t es t
BD
= Enine eme test paras (Kapak pasosu ekmeye alacak) = Enine ekme test paras (Kk pasosu ekmeye alacak) = entik darbe test paras (ISO-V testleri)
BW
ekil 5.4 Aln dikii snav paras
5-11
ekil 5.6
entik darbe test paralarnn kaynakl paradaki konumu
retici firma tarafndan tavsiye edilen en byk elektrot ap ile, ikinci diki ise en kk elektrot ap ile ekilerek hazrlanr. Baka trl saptanmam veya kararlatrlmamsa retilen elektrotlarn uzunluu en byk olan kullanlr. Uygulanan kaynak akm iddeti raporda belirtilmelidir. Snav parasnn uzunluu "L", i ke kayna kalnlna uygun elektrot ap ile en az bir tam boy (hatta retilen en uzun boy) elektrotu eritebilecek ekilde seilmelidir. 3.6 ke dikii snav paralar gzle kontrol ve deerlendirmeden sonra, ekil 5.7'ye uygun olarak p a r a l a r a a y r l r ve n f u z i y e t a s n d a n deerlendirilmesi ile sertlik lmeleri iin ekil 5.8'e gre "M" iaretli makro kesitler hazrlanr. Sertlik lmeleri tercihan Vickers sertliine (DIN 50137, HV 10) gre yaplmaldr.
Krlmann konumu raporda belirtilmelidir. atlak grlen eme test paralar krk grnmnn deerlendirilmesi iin ayrlmaldr. Hidrojenin olas etkilerini saptamak iin eme testlerinin tekrarnn belirli bir sre ierisinde yaplmas TL tarafndan istenebilir. 3.5 ekil 5.7'ye uygun olarak hazrlanan i ke dikii test paralar onayn uyguland her kaynak pozisyonunda (A.3.2'ye baknz) kaynak edilmelidir. Kullanlacak ana malzemeler iin A.7.2'ye baknz. lk i ke dikii, bu kaynak pozisyonu ve dikiin kalnl iin
Tablo 5.4 Aln kayna snav paras, Kaynak pozisyonlar - Elektrot aplar stenilen aln kayna snav paras Onaylanacak pozisyonlar Pozisyonlarda Says Btn pozisyonlar ve yukardan aaya dey pozisyon dahil [1] (3) 1 1 1 1 Pozisyon (1G) (3G) (4G) (3G) Kk pasosu 4 3,25 3,25 Elektrot ap ile (1) Doldurma ve rt pasolar 5 ila 8 (2) 4 veya 5 4 veya 5 reticinin verisine gre Btn pozisyonlar yukardan aaya dey pozisyon dnda [2] (3) Yatay pozisyon ve aadan yukarya dey pozisyon [3] (3) Yalnz yatay pozisyon [4] Yalnz (2G) korni pozisyonu Dierleri (X) 1 1 1 (1G) (3G) (4G) 4 3,25 3,25 5 ila 8 (2) 4 ila 5 4 veya 5 4 4 4 Kapak pasosu 4 4 4
1 1 1 1 1 1
(1G) (3G) (1G) (1G) (2G) (X)
4 3,25 4 4 4 veya 5
5 ila 8 (2) 4 veya 5 5 ila 8 (2) 5 ila 8 (4) 5 Yukardaki verilere gre
4 4 4 4 4
(1) Elektrot ap [mm] (2) Dolgu pasolar 5 veya 6 mm. sonraki iki paso, kapak pasosu dahil retilen en byk apl (8 mm. apn amayan) "elektrotla yaplmaldr". (3) (2G) pozisyonu da dahildir. (4) kinci pasolar 5 veya 6 mm. lik elektrotlarla dier btn dolgu ve kapak pasolar retilen en byk apl elektrotla yaplmal ve 8 mm. apn amamaldr.
5-12

Tablo 5.5 Kaynakl birletirmelerde salanmas gereken deerler (ubuk elektrotlar) En az entik darbe enerjisi [J] (2)
Kalite Derecesi (1) 1 2 3 2Y 3Y 4Y 2Y40 3Y40 4Y40 (1) (2)
ekme mukavemeti [N/mm]
Pozisyonlar (1G,2G,4G) (3G)
Deney scakl [gC] + 20
En az eme as Mandrel ap=3xpara kalnl
F 400
47 (33)
34(24)
0 - 20 0 lk atlak oluuncaya kadar 120g, en ok 3 mm uzunlua kadar olan az saydaki gzeneklerin varl kabul edilir (krk yzeyinde)
F 490
47 (33)
34(24)
- 20 - 40 0
F 510
47 (33)
41(29)
- 20 - 40
Daha yksek kalite dereceleri iin 1.2'ye baknz. testin ortalamas; minimum tekil deerler ve tekrar testleri iin 2.4'e baknz.
ekil 5.7 ke dikii snav paras
3.7 Minimum akma snr 355 N/mm2 (ek sembol Y) kadar olan yksek mukavemetli tekne yapm elikleri iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin kaynak metaline ait sertliin 150 HV den az olmamas gerekir. Minimum akma snr 390 N/mm2 (Ek sembol Y40) olan yksek mukavemetli eliklerin sertlii 160 HV'den az olmamaldr. Isnn etkisi altndaki blgede llen ana malzemenin sertlik deerleri de raporda belirtilmelidir. Dier lme yntemlerinde bunlara kar gelen deerler ayn sonular vermelidir.
Is etkisindeki blge
Ana malzeme
Kaynak metali
Ana malzeme
ekil 5.8 Sertlik lme yerleri
5-13
Her i ke dikii snav parasndan geriye kalan iki parann birer tarafndaki i ke kaynak dikii tala kaldrlarak ilendikten sonra kk ekmeye zorlanarak deiik kenarlar eilmek suretiyle krlr. Krk incelenir. Test paralar byk hatalardan arnm olmaldr, rnein; kkte byk gzenekler ve cruf izgileri, nfuziyetin tam olmamas, kenarlarda birleme hatalar, atlaklar, vs. Blm 11, G. 10.3.4'e de baknz. 4. Hidrojen Testi
4.3.2 Kaynak mmkn mertebe ksa ark boyu ile yaplmal ve yaklak 150 Amperlik bir akm iddeti seilmelidir. Mekanize kaynakta elektrot ap ve akm deerleri s girdisinin el ile yaplan elektrik ark kaynandakinin ayn olmasna dikkat edilerek seilmelidir. Kaynaktan nce dolgu malzemesi, retici tarafndan ngrlen ekilde kurutulabilir. 4.3.3 Arkn snmesinden en ge 3 saniye sonra test paras buzlu suda (0gC) soutulur. Suda soutma srasnda 30 saniye ierisinde cruf ve srayan apaklar bir elik telli fra ile fralanarak temizlenir. Bunu izleyen 30 saniye ierisinde de test paras karlarak temizlenir ve kurutulur ve her bir test paras teker teker birer test kabna (cam biret) konulur. Bu kapta kan hidrojeni tutmak iin sv gliserin bulunur. Daha sonraki 30 saniye ierisinde de gaz toplama kabnn sfr seviyesinin ayar tamamlanarak lme sresi balar. 4.3.4 lme srasnda gliserin 45gC scaklkta tutulmaldr. Test paralar 48 saat gliserin ierisinde tutulmal ve daha sonra karlarak su ve alkol ile temizlenmelidir. Kurutmadan sonra paralar 0,1 g. a yakn hassasiyetle yeniden tartlarak kullanlan kaynak metalinin miktar belirlenir. 4.3.5 Test kab ierisinde toplanan gazn hacmi 0,05 cm3 ye yakn hassasiyetle llr ve elde edilen deer 0gC scaklk ve 760 mm. cva stunu basntaki deere evrilir. Bu ekilde hacim birimi olarak elde edilen ve kullanlan kaynak metali miktarna oranlanan yaylabilir hidrojen miktarnn drt test parasnda tespit edilen ortalamas Tablo 5.6'da verilen deerleri amamaldr. 5. Scak atlama Testi
4.1 Kaynak metalindeki yaylabilir hidrojenin belirlenmesi iin gerekli hidrojen testi, tercihen DIN 8572, Blm 1 veya ISO-Norm 3690-1977'ye uygun olarak cva yntemine veya TL'nun muvafakat ile dier benzer yntemlere gre yaplr. Geici bir sre iin, alternatif olarak TL'nun msaadesi ile H15(H) ve H10 (HH) ek sembolleri iin 4.3'e gre gliserin yntemi de kullanlabilir. Onayda belirtilen kalite derecelerine ait ek semboller H15 (H), H10(HH) veya H5 (HHH) (A.4.1'e baknz)e bal olarak kaynak metalindeki maksimum hidrojen miktarna Tablo 5.6'ya uygun olarak msaade edilebilir. Tablo 5.6 Kaynak metalindeki msaade edilebilen hidrojen miktar Eklenecek sembol H15(H) (2) H10(HH) (2) H5(HHH) (2) Kaynak metalinde msaade edilebilen hidrojen miktar (1) Cva yntemi 15 cm /100 g 10 cm3/100 g 5 cm3/100 g
3
Gliserin yntemi 10 cm3/100 g 5 cm3/100 g kullanlmaz
(1) Kullanlan metal miktarna ait drt test parasnn ortalama deeri. (2) Evvelki ek semboller (H,HH,HHH) mmknse kullanlmamal. 4.2 Mercuri ynteminde yaylabilir hidrojenin katlan metal miktarna oran (VD) ve eriyen tm metal miktarna oran (VF) belirlenir ve rapora geirilir (DIN 8572/ISO 3690 Blm 1'e baknz). 4.3 Hidrojen testi gliserin yntemine gre yaplacak ise aadaki yol izlenir. 4.3.1 Normalize edilmi elikten (1) 125x25x12 mm. boyutlarnda drt ubuk test paras hazrlanr, temizlenir ve 0,1 g ye yakn hassasiyetle tartlr. Test parasnn 125x25 mm. lik yzeylerinden birine 4 mm. apnda yeni bir ubuk elektrotla yaklak 100 mm. uzunluunda bir tek kaynak dikii ekilir. Bu srada elektrotun 120 ila 150 mm. lik bir uzunluu harcanr.
5.1 TL tarafndan bir scak atlama testinin istenmesi halinde iki levha ekil 5.9'a uygun olarak kaynak edilir. Dik levhann aln yzeyi dzgn ve dik a oluturacak ekilde kesilmeli ve alt levhann yzeyine tam olarak oturmaldr. Btn dzgnszlkler giderilmelidir. Alt levha adet enine levha ile takviye edilmelidir.
Punta yerleri
Enine takviye levhalar
ekil 5.9 Scak atlama testine ait snav paras 5.2 Birinci i ke dikii yatay pozisyonunda (1F) ve bir pasoda kaynak edilmelidir. Akm iddeti elektrotun kullanlmas iin tavsiye edilen akm iddeti alannn st snrnda seilmelidir.
(1) eliin bileimi mmknse u deerleri amamaldr : %0,15 C %0,10 Si - %1,0 Mn - %0,03 P - %0,03 S
5-14
B,C
kinci ters yzeydeki i ke dikii ilk dikiten hemen sonra ve yine yatay pozisyonda (1F) kaynak edilmelidir. Bu kaynaa snav parasnn sonundan ilk i ke dikiinin bittii utan balanmaldr. Her iki i ke dikii de sabit hzla ve elektrota salnm hareketi yaptrlmadan gerekletirilmelidir. 5.3 Her i ke dikiinin tam boyunun (120 mm.) kaynak yaplmas iin Tablo 5.7'de verilen elektrot uzunluklar kullanlmaldr. Kaynak yapldktan sonra i ke dikilerindeki cruf hemen temizlenmelidir. 5.4 Kaynak ileminden en erken yarm saat sonra yani snav parasnn tam olarak soumasndan sonra, i ke kaynaklarnda bir byte yardm ile veya bir atlak muayene yntemi ile atlak aranr. Daha sonra birinci i ke dikii tala kaldrarak ilenir ve ikinci i ke dikii levhalarn zorlanmasyla (birbiri zerine eilmesiyle) krlr (kkn ekmeye maruz braklaca bir ekilde). Krlan diki scak atlamalar bakmndan incelenir. Scak atlama testinde i ke dikilerinin hem yzeylerinde hem de i ksmlarnda atlak grlmemelidir. Yalnz nihayetteki krater atlaklarna tolerans gsterilebilir. Tablo 5.7 Elektrotlarn erime boylar Erime boyu 1. i ke dikii 200 150 100 2. i ke dikii 150 100 75
inertgaz (TIG) el kayna iin kullanlan tel-gaz kombinasyonlar da, yar mekanize olanlara benzer ekilde ilem grr. Tam mekanize kaynak iin kullanlan tel-gaz kombinasyonlar ile zl teller ve rtl teller iin D.1.1'e baknz. 1.2 Normal mukavemetli tekne yapm elikleri iin
kullanlan tel-gaz kombinasyonlar ve zl telleri onay snavlarnda elde edilen entik darbe enerjisi deerlerine gre 1S, 2S veya 3S kalitesi ile, yksek mukavemetli elikler iin kullanlanlar ise 2YS, 3YS ve 4YS veya 2Y40S, 3Y40S ve 4Y40S kaliteleri ile onaylanrlar. Kapsam ii ve kapsam d hususlar iin A.4'e baknz. 1.3 Onayn verilii, belirli bir tel (ticari) markas baz
durumlarda bileimine ve saflna gre tanmlanan veya standarda uygun (rnein; EN 439/ISO 14175'e ve ilgili TS'ye gre) bir koruyucu gazla kombine edilerek sonulandrlr. Onay sadece belirli bir reticinin onay testinde kullanlan teli iin geerlidir. Onay snavnda kullanlan telin reticisi, markas ve standard iareti TL'na bildirmelidir. Onay belgesinde belirtilen tel (ticari) markas altnda baka tellerin (dier reticilerin telleri) pazarlanabilmesi iin yeni bir onay testi gereklidir. 1.4 Bir tel (ticari) markasnn onay, belirli bir gaz
(ticari) markas ile birlikte veya EN 439/ISO14175'de Elektrotun ekirdek ap [mm] 4 5 6 standardlatrlan ve Tablo 5.8'e uygun olarak grup ve kod numaras ile tanmlanan bir koruyucu gaz (rnein; M21) ile birlikte yaplabilir. 1.5 Bir tel (ticari) markasnn onay 1.4'e uygun olarak standart gazlarla kullanlabilir; ancak bu
standard bir gaz ile yaplm ise, o zaman bu tel dier edeer gazlarn reticilerinin bileim ve saflk bakmndan ilk
6.
Tekrar Testleri
onay testi ve tekrar testlerinin yaplm olmas ve onaylanm kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin listesinde bulunmas (A.1.4'le karlatrnz) gereklidir. Yan i yerleri ve doldurma istasyonlar, vb. bu testlere dahil edilmeli, gaz kartrma tesisatlar iin (kullanc da dahil) TL'na gerekli belgeler sunulmaldr. 1.6 zel hallerde, rnein; gaz reticisi bir zl tel-
6.1 A.3.1'e uygun olarak yaplacak yllk tekrar testleri olarak tekne yapm elikleri iin ubuk elektrotlarla 2.1'e uygun olarak iki kaynak metali snav paras 2.3'e gre hazrlanr. Testler ve istenenler iin 2.4'e baknz. 6.2 zel durumlarda TL tarafndan daha geniletilmi tekrar testleri istenebilir, ayrca A.3.2'ye, A.7.4'e ve A.7.5'e baknz.
gaz kombinasyonunun onay iin bavurmusa, onay C. Tekne Yapm eliklerinin Yar Mekanize Kaynanda Kullanlan Tel-Gaz Kombinasyonlar ve zl Teller 1. Genel reticinin markas (ticari) olan gaz ile birlikte belirli bir standart tel iin verilir. Testte kullunlan telin markasda onay belgesine yazlr. Dier edeer tel zl markalarnn (ticari) veya standart telin byle bir onaya dahil edilmesine ancak sz konusu tel nceden test edilmise ve uygun bir gaz bileimi ile onaylanmsa ve "onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri" listesinde yer almsa izin verilir.
1.1 Aadaki kurallar, tekne yapm elikleri, bunlara edeer dvme ve dkme elikler ile benzer yap eliklerinin yar mekanize kaynanda kullanlan tel-gaz kombinasyonlar ve zl teller iin geerlidir. Tungsten

Tablo 5.8 TS EN 439/ISO 14175'e gre koruyucu gazlarn snflandrlmas Bileim elemanlar [% hacim] Oksitleyici CO2 O2 Ar Kalan (2) Kalan (2) Durgun He ndirgeyici H2 > 0 - 15 >15 - 35 100 100 Kalan > 0-5 > 0-5 > 0-5 > 5-25 > 0-5 > 5-25 > 25-50 > 5-50 100 Kalan > 0-3 > 0-3 > 3-10 > 3- 10 > 0-8 > 10-15 > 8-15 > 0-30 100 >0-50 Kalan Plazma ark kesme, kk koruma Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) Kalan (2) MAG >0 - 95 > 0-5
MIG ,TIG plazma ark kayna, kk koruma Reaksiyona girmeyen
5-15
Tanm (1)
Tipik uygulama
Dnceler
Grubu
Tanm No.
N2 TIG, plazma ark kayna, plazma ark kesme, kk koruma
1 2
ndirgeyici
1 2 3
Durgun
M1
1 2 3 4
Az oksitleyici
M2
1 2 3 4
M3
1 2 3
Daha belirgin oksitleyici
1 2
1 2
Reaksiyona girmeyen ndirgeyici
(1) (2)
Bileim elemanlar belirtilmemise bu tablodaki gruplardan birine eklenir, gaz karm, zel bir gaz karmn belirtir ve S neki ile gsterilir. Standardn 4. ksmna baknz. Argon yerini %95 Helyum olabilir. Helyum ierii ilave bir tanm says ile gsterilir (Tablo 5.27'ye baknz).
5-16
2. Kaynak Metalinin Testi
2.1 Doldurulan kaynak metalinin testi iin B.2.1 ve ekil 5.1'e gre yatay pozisyonda (1G) 2 snav paras hazrlanr. Snav parasnn biri 1,2 mm. veya tekne yapmnda kullanlmas ngrlerek retilen en kk apl tel ile hazrlanr. Dieri 2,4 mm. veya en byk apta retilen tel ile kaynak edilir. Bu tel yalnz bir apta retiliyorsa, bir snav parasnn hazrlanmas yeterlidir. Snav paralarnn kayna B.2.1'e uygun olarak (Ayrca EN 440 / ISO 14341 ile karlatrnz) ve her bir pasonun kalnl en az 2 mm. ve en ok 6 mm. olacak tarzda hazrlanr. 2.2 Erimi kaynak metalinin kimyasal bileimi B.2.2'ye gre belirlenmeli ve belgelenmelidir. Analiz deerleri standarttaki veya reticinin verilerindeki snrlara uygun olmaldr. Her durumda daha az toleransa sahip olanlar uygulanr. 2.3 Kaynak metali snav parasndan B.2.3 ve ekil 5.2 ve 5.3'e gre kartlan test paralar hazrlanarak test edilir. 2.4 Test sonular B.2.4 ve Tablo 5.3'te verilen deerleri salamaldr. 3. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
3.3 Aln dikii snav paralarndan, nerilen tahribatsz muayene yapldktan sonra B.3.3 ve ekil 5.3 ile 5.6'ya uygun olarak test paralar karlr ve test edilir. 3.4 Sonular B.3.4 ve Tablo 5.5'te verilen deerleri salamaldr. 3.5 ke kayna snav paralar ekil 5.7'ye uygun olarak ve B.3.1'e gre gerekli ise bavurulan btn kaynak pozisyonlarnda (A.4.4 ile karlatrnz) kaynak edilmelidir. Kullanlacak ana malzemeler iin A.7.2'ye baknz. Snav paralarnn kaynanda B.3.5'te belirtilen hususlar geerlidir. 3.6 ke kayna snav paralar B.3.6 ve B.3.7'ye gre paralara ayrlr ve test edilir. 4. Hidrojen Testi
4.1 Bileimleri (zl) veya yaplar (rgl tel gibi) nedeniyle nem ve dolaysyle de yksek miktarda hidrojen iermesi kanlmaz olan tel-gaz kombinasyonlarnda ve dolgu tellerinde baka trl bir anlamaya varlmamsa bir hidrojen testinin yaplmas gereklidir. Masif tel-gaz kombinasyonlarnda normal olarak hidrojen testine gerek yoktur. 4.2 Hidrojen testinin yapl ve istenen deerler ile ilgili olarak B.4'e baknz; zel hallerde baka trl ngrlmemise bu maksatla 1,2 mm. apnda tel elektrot kullanlmaldr. Kaynak parametreleri reticinin nerilerine uygun olacaktr. 5. Scak atlama Testi
3.1 Kaynak balants yardmyla yaplan test, el ile elektrik ark kayna iin kullanlan ubuk elektrotlarda (B.3.1'e baknz) olduu gibi, genellikle ekil 5.4 ve Tablo 5.4'e uygun olarak hazrlanan aln dikii snav paralarnda ve belirli durumlarda B.3.5 ve ekil 5.7'ye gre hazrlanan i ke dikii snav paralarnda yaplr. 3.2 Aln dikii snav paralarnn, bavuru yaplan kaynak pozisyonlarna (A.4.4 ile karlatrnz) bal olarak Tablo 5.4'deki pozisyonlarda, ancak Tablo 5.9'da verilen tel aplar ile kaynak edilebilir. Kullanlacak ana malzemeler iin A.7.2'ye baknz. Snav paralarnn kayna iin de B.3.2'de belirtilen hususlar geerlidir. Tablo 5.9 Aln kayna snav paralar, tel aplar Kaynak pozisyonu Yatay pozisyonu (1G) (1) Dier pozisyonla r (1) Kk pasosu 1,2 mm. veya retilen en ince apl tel ile Doldurma ve rt pasolar, kapak pasolar 2,4 mm. veya retilen en kaln apl tel
5.1 TL tarafndan bir scak atlama testi (B.5.1'e baknz) istendiinde, bunun iin ekil 5.9'a uygun, fakat boyu 250 mm. olan bir snav paras kaynak edilir. 5.2 Tel ap, kaynak ykseklii (a) ve diki uzunluu Tablo 5.10'a uygun olmaldr; bunun dndaki hususlar iin B.5.2'den B.5.4'e kadar belirtilenler geerlidir. Tablo 5.10 Tel aplar ve diki boyutlar 1. i ke dikii Tel ap a-ls Diki boyu [mm] [mm] [mm] 1,2 1,6 9 9 250 2. i ke dikii a-ls [mm] 7 7 Diki boyu [mm] 250
1,2 mm. veya retici tarafndan nerilen her pozisyon iin en kaln apl tel ile
Onay yalnz (1G) pozisyonu iin verilmelidir. kinci bir snav paras, bu pozisyonda, reticinin nerdii tel ap ile kaynak edilir.
C,D
6. Tekrar Testleri
5-17
6.1 Yar mekanize kaynak iin kullanlacak tel-gaz kombinasyonlar ve zl tellerin yllk tekrar snavlarnda ortalama tel aplar ile (rnein; 1.2 ve 1.6) 2.1'e uygun olarak bir kaynak metali snav paras hazrlanr ve test paralar 2.3'e gre karlr. Testlerin yapl ve istenen deerler 2.4'te belirtilmitir. 6.2 zel durumlarda TL tarafndan geniletilmi tekrar testleri de istenebilir. Ayrca A.3.2, A.7.4 ve A.7.5'e baknz.
ile veya standarda uygun (rnein; EN 756) bir tel ile kombinasyonu esas alnr. Onay test srasnda kullanlan telin reticisi, markas ve standard gsterilii TL'na bildirilmelidir. 1.5 Onay bir standard tele verilmi ise, o zaman sz konusu toz tr (ticari marka) edeer dier standard teller ile (A.1.2'ye gre TL tarafndan onayl dier reticilerin telleri) kullanlabilir; ancak bu tellerin kimyasal bileim ve dier kalite zellikleri bakmndan ilk edeerlilik incelemesine dayanarak ve daha sonra testlerinin ve yllk tekrar testlerinin yaplm olmas ve "Trk Loydu onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri" listesinde (A.1.8'e baknz) bulunmas gereklidir. Deiik reticilerin TL tarafndan onay yaplm bir marka altnda pazarlanmasna izin verilmez. 2. Kaynak Metalinin Testi
D. Tekne Yapm eliklerinin Tozalt Kaynanda Kulla-nlan Tel-Toz Kombinasyonlar 1. Genel
1.1 Aadaki kurallar, tekne yapm elikleri, edeer dvme ve dkme elikler ve benzer yap eliklerinin tek veya ok pasolu tozalt kaynanda kullanlan tel-toz kombinasyonlar iin geerlidir. Bu kurallara gre verilecek onaylar normal tek telli kaynak iin geerlidir. Tandem veya ok telli kaynak ile havuz altl kullanlarak yaplan tek tarafl kaynak yntemleri iin onay istenirse, bir kaynak yntemi (n) testinin yaplmas gereklidir. Yalnz tam mekanize kaynak iin kullanlacak tel-gaz kombinasyonlar ve zl kaynak telleri ve rtl tel elektrotlar da burada verilen bilgilere uygun olarak test edilir ve onaylanr. 1.2 ngrlen belirli bir bileim ve dzenlemede ok telli kombinasyon kullanlmas gerekiyorsa, TL ilave snav paralar veya aada belirtilen standart testlerden baka testlerde isteyebilir. Bu testler iin nerilen snav paralar bu bileim ve dzenlemede olmaldr. Bileim ve dzenleme zellikle onay raporuna kaydedilmelidir. 1.3 Normal mukavemetli tekne yapm elikleri iin teltoz kombinasyonlar onay testlerinde ulalan entik darbe enerjisi deerlerine gre 1, 2 veya 3 kalitelerine, yksek mukavemetli tekne yapm elikleri iin ise 1Y, 2Y ve 4Y veya uygulanyorsa 2Y40, 3Y40 ve 4Y40 kalitelerine gre onaylanr. ki tarafndan birer paso ile kaynak yaplan teknik iin kullanlan tel-toz kombinasyonlarna (two run technique) T ek sembol, ok pasolu kaynak tekniinde kullanlyorlarsa (multi run technique) M, her iki teknik iin de kullanlabileceklere TM ek sembol eklenir. Bu kapsama giren ve dnda kalanlar iin A.4'e baknz. 1.4 Onayda, belirli bir toz trnn (ticari) marka, belirli bir reticinin rettii tel (ticari) markas ile veya kimyasal bileimi ve dier kalite zellikleri farkl tanmlanm bir tel
2.1 Erimi kaynak metalinin testinin yaplmas, ok pasolu kaynak iin onaylarda (M ek sembol) ve yalnz (ift) i ke kaynann yaplmasnn sz konusu olduu durumlarda gereklidir. Bu amala en az 4 mm. apnda teller kullanlarak yatay (1G) pozisyonunda ekil 5.10'da grlen kaynak metali snav paras hazrlanr. Kaynak parametreleri, normal ok pasolu kaynak koullarna uygun olmaldr. Kaynak srasnda her bir pasonun yn deitirilmelidir. Her yeni tabakadan nce para sakin havada 250bC'a kadar soutulmal, ancak scaklk 100bC'n altna dmemelidir. Her bir pasonun kalnl en az kullanlan kaynak teli ap kadar olmal, fakat 4 mm. nin altna dmemelidir. 2.2 Eriyen kaynak metalinin kimyasal bileimi B.2.2'ye gre belirlenmeli ve belgelenmelidir. Analiz deerleri, standardlardaki veya retici belgelerindeki snrlar amamaldr. Sz konusu standard ve belgelerde toleranslarn dar olduu blgeler geerlidir. 2.3 ngrlen tahribatsz muayene uygulandktan sonra kaynak metali snav parasndan ekil 5.10'a uygun iki yuvarlak ekme test paras alnmak suretiyle ekil 5.2'ye gre ilenir. Ayrca adet ISO-sivri entikli entik darbe test paras da karlarak ekil 5.3'e gre hazrlanr. Test paralarnn aln ve sl ilemi ile ilgili hususlar B.2.3'de verilmitir. 2.4 Kaynak metalinin mekanik zellikleri 5.11'de verilen deerleri salamaldr. Tablo
Test scakl, entik darbe testlerinin yapl ve yedek test paralar ile ilgili olarak B.2.4 ve 2.5'de verilenler geerlidir.
5-18
K= entik darbe test paras R= Yuvarlak ekme test paras
ekil 5.10 Tozalt kaynak metali snav paras
Tablo 5.11 Tozalt kaynak metalinden istenen deerler Kalite Derece si 1 2 3 1Y 2Y 375 3Y 4Y 2Y40 3Y40 4Y40 (1) (2) 400 510 (2) den 690'a kadar 22 41 (29) 490' dan 660'a kadar 22 34 (24) - 20 - 40 0 - 20 - 40 305 Minimum akma snr [N/mm] ekme mukavemeti [N/mm] 400' den 560'a kadar Minimum kopma uzamas [%] Minimum entik darbe enerjisi [J] (1)
Test scakl [bC] + 20
22
34 (24)
0 - 20 + 20 0
test parasndan alnan ortalama deer; ( ) minimum tekil deerler ve ek test paralar iin B.2.4, 2.5 ve D.2.4'e baknz. Kaynakl birletirmelerde yeterli deerlere eriiliyorsa 500 N/mm2'lik ekme mukavemeti kabul edilebilir.
D
3.

Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
5-19
3.1 Kaynakl birletirmelere uygulanan testler, ok pasolu kaynaklar iin (M ek sembol) ekil 5.11'e gre ve/veya iki tarafndan birer paso ile kaynak durumunda (T ek sembol) ekil 5.12'ye gre hazrlanan aln dikii snav paralarnda yaplr. Onay yalnz birer pasonun ift taraftan kayna iin (T) isteniyorsa, 2'de belirtilen ve eriyen kaynak metaline uygulanan testler yaplmayabilir. Tel-toz kombinasyonlar yalnz i ke dikii iin kullanlacak ise, aln dikii snav paras yerine ekil 5.7'ye uygun i ke dikii snav paras hazrlanr. Ancak bu snav parasnn boyutlar tozalt yntemine uygun olarak deitirilir ve yzey atla kontrolnden sonra B.3.6 ve B.3.7'ye gre paralara ayrlarak test edilir. TL, i ke dikii snav parasnn hazrlanmasn, aln dikii snav parasna ek olarak da isteyebilir. 3.2 ok pasolu kaynak iin (M ek sembol) ekil 5.11'e gre yatay (1G) pozisyonunda bir aln dikii kayna hazrlanmaldr. Eer tel-toz kombinasyonu dier pozisyonlar iin de onaylanacak ise, (rnein; korni (2G) pozisyonunda kaynak gibi) bu durumlarda snav paras bu pozisyonlarda da kaynak edilmelidir. Kullanlacak ana malzemeler iin A.7.2'ye baknz; fakat 1 ve 2 kalitesine giren onaylar iin genellikle kalite A tekne yapm elii kullanlr. ki para asal distorsyon iin gerekli dzeltme
yaplarak yerletirilir. ok pasolu teknikte en az 4 mm. apndaki teller ile ve 2.1'de tozalt kaynak metali snav paras iin verilen ilem parametreleri ve ekli kullanlarak kaynak yaplr. Kapak pasosu ekilmeden nce kk arka tarafndan mmknse mekanik yntemlerle ilenmelidir. 3.3 ngrlen radyografik muayeneden sonra M aln dikii snav parasndan ekil 5.11'e uygun olarak iki adet yass ekme test paras, ekil 5.5'e uygun olarak 4 adet enine eme test paras (ikisi ekme gerilmesi stte rt pasosunda, ikisi de kkte kapak pasosunda oluacak tarzda) ve adet ISO-sivri entikli entik darbe test paras mekanik olarak ilenmelidir; bu konuda ayrca B.3.3'e baknz. 3.4 Mekanik zellikler Tablo 5.12'de verilen deerlere uygun olmaldr. Deneylerin yapl, zellikle entik darbe testinde test scaklklarna uyulmas ve yedek test paralar hususunda B.2.4 ve B.3.4'te belirtilenler geerlidir; ancak entik darbe enerjisinin istenen minimum ortalama deerde 34 J minimum tekil deer 24 J alnmaldr. 41 J'da 29 J olur.
Z BD BW K
= Yass ekme test paras = Enine eme test paras, kapak ekmeye alacak = Enine eme test paras, kk ekmeye alacak = entik darbe test paras (ISO-V-Test paralar)
ekil 5.11 ok pasolu tozalt aln kayna iin (M) snav paras
5-20

Tablo 5.12 Tozalt kaynakl birletirmelerde istenenler Minimum entik darbe enerjisi [J] (1) Minimum eme as Mandrel ap 3xtest paras kalnl
Kalite derecesi 1 2 3 1Y 2Y 3Y 4Y 2Y40 3Y40 4Y40 (1)
ekme mukavemeti [N/mm]
Test scakl [bC] + 20
F 400
34 (24)
0 - 20 + 20
F 450
0 34 (24) - 20 - 40 0
120b ye kadar atlamamaldr. Krk kesitinde 3 mm. ye kadar olan az saydaki gzenekler kabul edilir.
F 510
41 (29)
- 20 - 40
test parasndan alnan ortalama deer; ( ) minimum tekil deerler ve tekrar testleri iin B.2.4, 25 ve D.3.7'ye baknz.
3.5 ki tarafndan birer paso ile yaplan kaynakta (T ek sembol), ekil 5.12'ye uygun olarak iki aln dikii snav paras yatay (1G) pozisyonunda ve Tablo 5.13'te verilen ana malzemeler, levha kalnlklar, diki ekilleri ve tel aplar kullanlarak kaynak edilir. Kullanlan ana malzemelerin bileimleri raporda belirtilmelidir. Aln dikii snav paralar, her iki taraftan birer paso ekilerek hazrlanr. Kaynak akm deerleri ve ilerleme hzlar uygulama iin nerilen deerlere uygun olmaldr.
Birinci paso ekildikten sonra snav paras toz ve cruftan arndrlr ve sakin havada 100bC'a kadar soutulmaya braklr. Scaklk kaynak dikiinin ortasnda ve yzeyinde llmelidir. kinci pasonun kaynandan nce, eer retici tarafndan uygulama iin zellikle belirtilmi ise, kk ilenmelidir.
Kesilecek yer
Z = Yass ekme test paras BD = Enine eme test paras, ikinci paso ekmeye alacak BW = Enine eme test paras, birinci paso ekmeye alacak K = entik darbe test paras (ISO-V-Test paras) R = Yuvarlak ekme test paras (T teknii ile kaynak onay isteniyor ise)
ekil 5.12 ki tarafndan birer paso ekilerek yaplan tozalt kayna snav paras (T)

Tablo 5.13 Tozalt aln kayna snav paras (T), ana malzeme, levha kalnl, kaynak az formu ve tel ap
5-21
Onay iin kalite derecesi 1 1Y 1 1Y 2 2Y 2Y40 3 3Y 3Y40 4 4Y40 2 2Y 2Y40 3 3Y 3Y40 4Y 4Y40 (1) (2)
Ana malzeme (1) A A32, A36 A A32, A36 A, B, D A32, A36, D32, D36 A40, D40 A, B, D, E A32'den E36'ya kadar A40'dan E40'a kadar A32'den F36'ya kadar A40'dan F40'a kadar A, B, D A32, A36, D32, D36 A40, D40 A, B, D, E A32'den E36'ya kadar A40'dan E40'a kadar A32'den F36'ya kadar A40'dan F40'a kadar
Test paras kalnl (2) t [mm] 12 - 15
nerilen kaynak az formu (3)
En kaln tel ap [mm] 5
20 - 25
30 - 35
(3)
A32, D32, E32, F32 en az ekme mukavemeti 490 N/mm olmaldr. 1 ve 1Y kalitelerinin onay iin : t = 12-15 ve 20-25 mm. 2 ila 4Y40 kalitelerinin onay iin : t = 20-25 ve 30-35 mm. Onay iin, ortalama sac kalnlnn snrlandrlmas, karlkl anlamaya baldr. Kalite derecesinden bamsz olarak snav paralarnda t = 12-15 ve 20-25 mm. olarak alnr ve kaynak edilir. Kaynak az formlarnn hazrlanmasnda hafif sapmalara msaade edilebilir.
3.6 nerilen radyografik muayeneden sonra her aln dikii snav parasndan (T), ekil 5.12'ye uygun olarak, ekil 5.2'ye uygun bir yuvarlak ekme test paras ve ekil 5.5'e uygun iki yass ekme test paras, iki enine eme test paras (birinde ekme gerilmesi ikinci pasoda, dierinde birinci pasoda oluacak tarzda) ve adet ISO-sivri entikli entik darbe test paras (konumlar ekil 5.13'e uygun olarak) hazrlanmaldr. Bu konuda ayrca B.2.3 ve B.3.3'e baknz. Eer tel-toz kombinasyonu ayrca ok pasolu kaynak teknii iin ekil 5.10'a uygun ek bir kaynak metali snav paras ile test ediliyorsa, yuvarlak ekme test parasnn testinden vazgeilebilir. 3.7 Mekanik zellikler Tablo 5.12'de istenen deerleri salamaldr. Deneylerin yaplnda, zellikle entik darbe testinde, test scaklna uyulmas ve yedek test paralaryla ilgili olarak B.2.4 ve B.3.4'te belirtilen hususlar geerlidir. Ancak entik darbe enerjisinin minimum ortalama deeri 34J, minimum tekil deer 24 J alnr. 41 J'da 29 J olur.
ekil 5.13 (T) Aln kayna snav parasnda, entik darbe test paralarnn konumu
5-22
4. 4.1 Hidrojen Testi
D,E
Tel-toz kombinasyonu iin (veya yalnz toz ksm
iin) bir hidrojen testi isteniyorsa, bu test B.4'e uygun olarak yaplr; ancak farkl boyutta test paras ve balama tertibatlar DIN 8572 / ISO 3690, Blm 2'ye uygun olarak alnmaldr. 4.2 Alternatif olarak hidrojen testi bir gei sresi iin
(aadan yukarya doru dey pozisyonda) kullanlan tel-gaz kombinasyonlar, zl teller ve tel-toz kombinasyonlar iin geerlidir. Eriyen tel elektrotlar kullanlyorsa bunlar da teste dahil edilmelidir. 1.2 1.1'e giren ve normal mukavemetli tekne yapm elikleri iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, onay testlerinde entik darbe enerjisi deerlerine gre 1V, 2V veya 3V kalitelerine uygun olarak yksek mukavemetli tekne yapm elikleri ise 1YV, 2YV, 3YV ve 4YV veya uygulanyorsa 2Y40V, 3Y40V ve 4Y40V kalitelerine gre onaylanr. Bu kapsama giren veya girmeyen hususlar iin A.4'e baknz. 2. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
B.4.3'te tanmlanan gliserin yntemi ile de yaplabilir. Ancak burada da test paras ve balama tertibat boyutlar olmaldr. 5. 5.1 Tekrar Testleri ok pasolu kaynak (M) iin, erimi kaynak DIN 8572/ISO 3690 Blm 2'ye uygun
metalinin tekrar testi 2'ye gre (ekil 5.10'a uygun tozalt kaynak metali snav paras) yaplr. Fakat burada yalnz bir yuvarlak ekme test paras ve adet darbe test paras teste tabi tutulur.
2.1 Elektrogaz ve elektroslag kayna iin kullanlan ve 1.1'e giren kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin testi, daha nce tel-toz kombinasyonlar iin D.3.5 ve D.3.7'ye uygun olarak, ekil 5.14'deki aln dikii snav paras zerinde yaplan testlere benzer ekilde, yalnz kaynakl birletirmeler zerinde yaplr. 2.2 ekil 5.14'e uygun aln dikii snav paralar Tablo
5.2 Her iki tarafndan bir paso ile kaynak yaplan yntemde (T), 3.5'e gre bir aln dikii snav paras (T) ekil 5.12'ye uygun olarak kaynak edilir ve 3.6 ve 3.7'ye gre teste tabi tutulur. Burada yalnz bir yuvarlak ekme test paras, iki enine eme test paras ve entik darbe test paras teste tabi tutulur. 5.3 Tek ve ok pasolu kaynak (TM) iin 5.1'deki kaynak metali snav paras ve 5.2'deki aln dikii snav paras kaynak yaplmal ve teste tabi tutulmaldr. Aln dikii snav parasndan yuvarlak ekme test paras karmaya gerek yoktur. 5.4 Tel-toz kombinasyonlarnn yalnz i ke kayna iin tekrar testleri 5.1'e uygun olarak yaplr (2.1 ve 3.1 ile karlatrma yapnz). 5.5 Tandem veya ok telli kaynak teknii ile toz altlk zerinde tek tarafl kaynak iin yaplacak yllk tekrar testleri yukardaki kurallara gre ve sz konusu teknik uygulanarak yaplr; bu konuda ayrca 1.1 ve A.3.7'ye baknz. 5.6 zel durumlarda TL daha kapsaml tekrar testleri isteyebilir. (A.3.1, A.7.4 ve A.7.5'e baknz)
5.13'e gre ve bileimi bilinen (bu bilgiler kaydedilecektir) ana malzemeler zerinde, bavurulan kaliteye uygun iki levha kalnl kullanlarak hazrlanr. Kaynak aznn hazrlanmas, tel ap ve kaynak verileri, reticinin daha sonraki uygulama iin nerdii hususlara uygun olmal ve rapor edilmelidir. Snav parasnn uzunluu kullanlan kaynak cihazlarna, tel elektrotun uzunluuna uygun olmaldr. 2.3 nerilen radyografik muayeneden sonra her aln
dikii snav parasndan ekil 5.5'e uygun iki yass ekme test paras, iki kenardan eme test paras (test parasnn genilii 10 mm.) ekil 5.2'ye gre yuvarlak ekme test paras, ortadan ve kaynak metalinin kenarndan er adet entik darbe test paras (ekil 5.3'e uygun ISO- entik darbe test paras) ve bir makro grafik test paras alnmaldr. Kenardan eme test paralarnn kaynak dikii taknl mekanik olarak ileniyorsa, ekme gerilmesinin etkileyecei yzeydeki kenarlar 1 mm. den daha kk bir yarapla yuvarlatlmaldr. entik darbe paralarnn konumu ekil 5.15'e uygun olmaldr. Bunun dnda B.2.3 ve B.3.3'de belirtilenler benzer ekilde uygulanr.
E. Tekne Yapm eliklerinin Elektrogaz ve Elektroslag Kaynaklar iin Kullanlan Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1. Genel
2.4 Kaynak balantsnn mekanik zellikleri Tablo 5.12'de verilen deerleri salamaldr. Testlerin yaplmasnda, zellikle entik darbe testinde test scaklklarna uyulmal ve yedek test paralar hakknda B.2.4 ve B.3.4'te belirtilenler uygulanmaldr.
1.1 Bu kurallar tekne yapm elikleri, edeer dvme ve dkme elikler ile benzer yap eliklerinin tam mekanik elektrogaz EG veya elektroslag ES kaynanda
E,F
5-23
Z = Yass ekme test paras S = Yandan eme test paras KM = entik darbe test paras (ISO-V-paras) Kaynak metalinin ortasndan KS = entik darbe test paras (ISO-V-paras) Kaynak metalinin kenarndan M = Makro grafik test paras R = Yuvarlak ekme test paras ekil 5.14 Elektrogaz (EG) / Elektroslag (ES) snav paras
3.
Tekrar Testleri
Not : Yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) ince taneli yap eliklerinde istenen mukavemet deerlerine ulamak iin kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin sahip olmas gereken kimyasal bileim, ou zaman ayn anda uygun dk scaklk zelliklerini de salamaktadr. Bu zellik nedeniyle ve ayrca bu eliklerin kaynanda gevrek krlmaya kar mukavemetin yksek olmas istendiinden, 1.1'e uygun kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri genellikle yalnz 3 veya daha yksek kalitede olmas halinde kabul edilirler. Bylece bu eliklerin, testlerin yapld scaklktan 5bC daha yksek scaklklara kadar, dk iletme (dizayn) scaklnda kullanlmasna uygun olduu onaylanm olur G'ye baknz.
3.1 1.1'e uygun kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin yllk tekrar testinde, ortalama levha kalnl (aksi belirtilmedike 20-25 mm.) 2.2'ye uygun, bir aln dikii snav paras ekil 5.14'e gre hazrlanr. 3.2 3.1'de hazrlanan snav paralarndan bir
yuvarlak ekme test paras, iki kenardan eme test paras ve kaynak metalinin ortasndan 2.3 ve ekil 5.15'e uygun entik darbe test paras karlr. 3.3 Testlerin yapl ve istenen zellikler hakknda
2.4 ve B.2.4 ile B.3.4'te verilenler geerlidir. A.3.2, A.7.4 ve A.7.5' de baknz. 3.4 zel durumlarda TL daha kapsaml tekrar testleri
isteyebilir. Ayrca A.3.1, A.7.4 ve A.7.5'e baknz.
F.
Yksek
Mukavemetli
(Su
Verilmi
ve
Temperlenmi) Yap elikleri iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1. Genel
1.1 Aadaki kurallar normalize edilmi veya su verilmi ve temperlenmi minimum, en az akma snr 355 N/mm den yksek olan, ince taneli yap eliklerinin kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin geerlidir. Minimum akma snr 390 N/mm2'ye kadar olan ince taneli yap elikleri iin gemi yapm eliine uygun (kalite derecesi 3Y40 veya 4Y40) kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri alnabilir.
ekil 5.15 entik darbe test paralarnn konumu
1.2 1.1'e uygun kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (tekne yapm elikleri iin olanlar gibi)
5-24
onay testlerinde ulalan entik darbe deerlerine gre 3 ila 9 kaliteleri, Y ek sembol ve kaynak metalinin en az akma snrn belirten bir say ile iaretlenir. lgili ana malzeme, zellikle sz konusu mukavemet ve dayankllk zelliklerine bal olarak tekne yapm eliklerine (Blm 12, Tablo 1.1'e de baknz) uyguland gibi benzer ekilde snflandrlr. Dier ek semboller iin A.4.1'e, kapsama giren veya girmeyen hususlar iin A.4.2'ye baknz. 2. Kaynak Metalinin Testi
Tablo 5.14 Kaynak metalinden istenen zellikler, kalite dereceleri ve test scakl Kalite dereces i 3(3*)(2) 4 5(5*)(3) 6 7 8 9 10 (1) Test scakl [bC] - 20 (-30)(2) - 40 - 50 (-60)(3) - 60 - 70 - 80 - 90 - 100 Minimum entik darbe enerjisi [J] (1)
F 47 (33)
2.1 Erimi kaynak metalinin testi iin kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin trne bal olarak (ve dolaysyla kaynak yntemine bal olarak) B.2.1, C.2.1 veya D.2.1'e uygun snav paralar hazrlanr. Ana malzeme olarak kaynak metalinin mukavemet zelliklerine karlk gelen ince taneli yap elii kullanlr veya kaynak dikiinin yan yzeyleri ayn bileimdeki metal ile doldurulur. 2.2 Eriyen kaynak metalinin kimyasal bileimi B.2.2'ye uygun olarak belirlenmeli ve belgelenmelidir. Analiz deerleri, standardlardaki veya retici tarafndan verilen snr deerlerini (hangi toleranslar dar ise o belge geerlidir) amamaldr. 2.3 Kaynak metali snav parasnda kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin cinsine (ve dolaysyla kaynak yntemine) bal olarak B.2.3, C.2.3 veya D.2.3'e gre test paralar alnr. 2.4 Mekanik zellikler Tablo 5.14 ve 5.15'te istenen deerleri salamaldr. Testlerin yaplmasnda, zellikle entik darbe deney scaklklarna uyulmal ve yedek test paralar ile ilgili olarak B.2.4, C.2.4 ve D.2.4'te belirtilen hususlar uygulanmaldr. 3. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
(2)
(3)
EN 10045-1 / ISO 148'e gre Charpy-V entik darbe test paralar, test parasnn ortalama deeri; ( ) minimum tekil test paralar; bunlar ve tekrar testleri iin B.2.4 ve 2.5'e baknz. Tekne yapm eliklerinin kaynanda standarda (rnein; EN 757/ISO 11837) uymayan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin test scakl ile ilgili olarak kalite derecesi 3 iin -30bC verilir ve kalite derecesine bir yldz (*) ilave edilir. IACS'n "Birletirilmi istekler" dorultusunda TL Kalite derecesi 5 iin -60bC'da bir test yaplmasn isteyebilir bu durumda kalite derecesine bir yldz(*) ilave edilir.
3.2 Madde 3.1'e gre hazrlanan aln dikii snav paralar,kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (ve dolaysyle kaynak ynteminin) cinsine bal olarak B.3.2, C.3.2 veya D.3.2'ye uygun tarzda kaynak edilmelidirler. Ana malzeme olarak onay iin mracaat edilen ek sembole uygun (Tablo 5.15'e baknz) edeer akma snrna sahip yksek mukavemetli, ince taneli elik kullanlmaldr. 3.3 Aln dikii snav paralarndan, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (ve dolaysyla kaynak ynteminin) cinsine bal olarak B.3.3, C.3.3 ve D.3.3'te aklanan test paralar alnmaldr. 3.4 Mekanik zellikler Tablo 5.16'da istenen deerleri salamaldr. Testlerin yapl zellikle entik darbe testinde, test scaklklarnn salanmas ve yedek test paralar bakmndan B.3.4, C.3.4 ve D.3.4'te belirtilenler geerlidir. 4. Hidrojen Testi
3.1 Kaynakl birletirmelere uygulanan testler, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (ve dolaysyla kaynak ynteminin) cinsine bal olarak B.3.1, C.3.1 veya D.3.1'e uygun olarak hazrlanm aln dikii snav paralar zerinde yaplr. Not : Tozalt kayna iin kullanlan tel-toz kombinasyonlarnn kaynak balantsna uygulanan testlerde, ana malzemenin gerekli s girdisi (kaynak dikii birim boyuna den s girdisi) sonucu etkilenecei dnlrse, yalnz ok pasolu kaynak sz konusu olur. Bu nedenle 3.1'de sadece D.3.1'e uygun ok pasolu kaynak iin M aln dikii snav paras ele alnmtr. ok zel durumlarda iki taraftan birer paso ile yaplan T kayna sz konusu ise, o zaman D.3.5'e uygun (T) aln dikii snav paras kaynak edilmeli ve D.3.6 ve D.3.7'ye gre teste tabi tutulmaldr. Yine ayn nedenle aada i ke dikii snav paralar belirtilmemitir.
4.1 Akma snr 390 N/mm'den yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) ince taneli yap eliklerinin kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine, DIN 8572/ISO 3690 Ksm 1'e (rtl elektrotlar, tel-gaz kombinasyonlar ve zl teller iin) Ksm 2'ye (tel-toz kombinasyonlar iin) gre cva yntemi ile kesinlikle bir hidrojen testi uygulanmaldr.
F,G
5-25
Tablo 5.15 Kaynak metalinden istenen zellikler, ek semboller, mukavemet zellikleri ve minimum entik darbe enejisi Minimum akma snr veya % 0,2 uzama snr gerilmesi [N/mm] 420 460 500 550 620 690
Kalite derecesine eklenen semboller Y 42 Y 46 Y 50 Y 55 Y 62 Y 69 (1)
ekme mukavemeti referans deerleri (1) [N/mm]
Minimum kopma uzamas [%]
Minimum entik darbe enerjisi [J)] (3)
530 (500'den 640'a kadar) (2) 570 (530'dan 680'e kadar) (2) 610 (560'dan 720'e kadar) (2) 670 (610'dan 780'e kadar) (2) 720 (690'dan 890'a kadar) (2) 770 (760'dan 960'a kadar) (2)
20 20 18 18 18 17
47 (33) 47 (33) 50 (35) 55 (38) 62 (43) 69 (48)
(2)
(3)
Kaynak metalinin ekme mukavemeti, kalite ek sembolnn belirttii ana malzemenin minimum ekme mukavemetinin %10 kadar altna dmesine msaade edilir. Ancak kaynakl birletirmeden karlan enine ekme test paralarnn minimum ekme mukavemetinin Tablo 5.16 da verilen deerleri salamas gerekir. Kopma uzamas da test raporunda belirtilmelidir. Not : ok geni levhalarn kayna iin ana malzemede kaynak az kenarlarnn tama etkisi bilinemiyorsa ve kaynak metalinin ekme mukavemeti kaynakl birletirmenin ekme mukavemetini belirliyorsa Tablo 5.15'deki Dip not (1)'in uygulanmas gerekebilir. Ancak en yakn yksek mukavemet kademesindeki (en yakn yksek ek semboldeki) kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri seilir. Parantez iindeki deerler standartlarda belirtilen ekme mukavemeti isteklerini gstermektedir (rnein; EN 499 veya EN 757/ISO 11837) dip not(1)e gre dk deerler elde edilmesi durumunda ekme mukavemeti ok yksek de olsa, bunlar sonularn deerlendirilmesinde kullanlabilir. test parasnn ortalamas; tekil deerler ( ) ve tekrar testleri iin B.2.4 ve 2.5'e baknz.
4.2 Kalite dereceleri veya ek sembol Y42-50 iin madde B.4.2'deki istekler gznne alnarak kaynak metalindeki yaylabilir hidrojen miktar, kaynak metaline (kullanlan metal miktarna) oran H10 (HH) ek sembol iin Tablo 5.6'da verilen 10 cm3/100 g deerini amamaldr. Kalite dereceleri veya ek sembol Y55-Y69 iin, H5 (HHH) ek sembolnde belirtilen kaynak metaline ait 5 cm3/100 g lk maksimum deeri almamaldr. 5. Tekrar Testleri
kaynandaki kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine uygulanr. Not : Malzeme kurallarna gre gemi yapmnda kullanlan soua dayankl elikler gruba ayrlr. Bunlar dk alaml karbonmanganez elikler, nikel alaml elikler ve stenitik eliklerdir. Bu nedenle, aada konu edilen kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri bu gruba aittir. Dierleri benzer ekilde ilem grecektir. Alminyum alamlar iin J'ye baknz.
Madde A.3.3'e gre yaplacak yllk test tekrar testlerinde 2'de belirtilen kaynak metali snav paralar hazrlanarak test edilir. zel durumlarda TL tarafndan kapsam geniletilmi tekrar testleri istenebilir ( A.3.2, A.7.4 ve A.7.5'de baknz).
G. Soua Dayankl elikler iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1. Genel 1.1 Aadaki kurallar, TL malzeme kurallarna gre svlatrlm gazlar iin retilen kaplarn, boru devrelerinin, vs. yapmnda kullanlan soua dayankl eliklerin
1.2 Soua dayankl eliklerin kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri tr ve zelliklerine (Alam tipi) bal olarak, F'ye gre yksek mukavemetli ( su verilmi ve temperlenmi yap elikleri veya I'ya gre paslanmaz (stenitik) veya nikel alaml soua dayankl eliklerde olduu gibi snflandrlr ve onaylanr. Dk scakla uygunluu hakknda zel bir iaret verilmez (F'ye gre kalite derecesi bunun dndadr); baz zel hallerde dk scakla uygunluk (entik darbe testinde test scakl) onay sertifikasnda belirtilir. Genel olarak minimum alma (dizayn) scakl, bu test scaklnn 5bC stndedir.
5-26

Tablo 5.16 Kaynakl birletirmelerden istenen zellikler ekme Mukavemeti [N/mm] 530 - 680 570 - 720 610 - 770 670 - 830 720 - 890 770 - 940 Minimum entik darbe enerjisi, test scakl Tablo 5.15'e gre kalite derecesine ve ek sembole bal olarak Mandrel ap (t=test paras kalnl) 4t 4t 4t 5t 5t 5t
Kalite Derecesi
Ek sembol
Minimum eme as (1) 120b veya eme uzamasn salamas koulu ile
Tablo 5.14'e gre 3'ten 9'a kadar
Y 42 Y 46 Y 50 Y 55 Y 62 Y 69
(1) (2)
lk atlakta eriilen eme as, 3 mm.ye kadar olan az saydaki gzeneklere msaade edilir. Eilme as 120bye erimiyorsa, eilme uzamasnn Lo=Ls+t (Ls = kaynak genilii, t=test parasnn kalnl, aadaki skece baknz) l uzunluu ile, ilk atlak balamadan nce Tablo 5.15'deki uzama isteklerini karlamas koulu ile isteklere uygun olduu kabul edilir.
2.
Kaynak Metalinin Testi
3.
Kaynakl Birletirmelerin Testleri
2.1 Kaynak metalinin testi, F veya I'da belirtildii gibi, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin trne gre yaplr. Burada entik darbe enerjisi testi iin verilen test scakl geerlidir. Baz zel haller iin baka trl belirtilmemi ise test scakl Tablo 5.17'den alnr. Kaynak metalinin mukavemet ve kopma uzamas iin istenenler, ana malzemeye uygulananlardan belirlenir. Malzeme kurallarna baknz (Ksm 2 Blm 3, E ve I, Blm 4, D Blm 5, F ve Blm 6, E). Baz zel ana malzemeler mukavemet deerleri ana malzemeden dk olan deiik trde kaynak dolgu ve yardmc malzemelerle kaynak ediliyorsa (rnein; %9 nikelli eliin kaynanda) yap elemannn hesabnda kullanlan mukavemet deerleri uygulanacaktr. Baka trl belirtilmemise, Tablo 5.17'deki test scaklklarnda minimum entik darbe enerjisi deerleri ortalama 47J, minimum tekil deer 39 Y olacaktr.
Kaynakl birletirmelerin testleri, F veya I'da belirtildii gibi kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin trne gre yaplacaktr. Nikelli malzemelerin trne gre yaplacaktr. Nikelli elikler iin kaynak dolgu ve yardmc malzemelerde, kaynakl birletirmeler onay iin istenen ana malzeme ile yaplacaktr (dk alaml) karbon-manganez eliklerde ve stenitik eliklerde benzer bileimdeki ana malzeme kullanlabilir. Dier taraftan 2.1 ve 2.2 benzer ekilde geerlidir. 4. Hidrojen Testleri
Sz konusu olan kaynak dolgu ve yardmc iin hidrojen testleri, ngrld hallerde (rnein; F'ye gre) yaplacaktr. Burada her durum iin belirtilen istekler uygulanr.
G,H

Tablo 5.17 entik darbe testi iin minimum dizayn scaklklar ve test scaklklar Minimum dizayn scakl [bC] 0
5-27
Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin Basnla svlatrlm amonyaa uygun taneleri inceltilmi yap elikleri Anma akma snr 420'den 690 N/mm2'ye kadar olan yksek mukavemetli su verilmi ve temperlenmi inceltilmi yap elikleri Anma akma snr 355 N/mm2 kadar olan dier taneleri inceltilmi yap elikleri Nikelli elikler %0,5 nikel %1,5 nikel %3,5 nikel %5 % nikel %9 % nikel
Malzeme iin bavurulacak kurallar ve standartlar Malzeme Kurallar Blm 3, F Tablo 3.16'ya gre
entik darbe testi iin test scakl [bC] - 20
Malzeme Kurallar Blm 3, F Tablo 3.17'ye gre
- 20
rnein; EN 10028 Ksm 3
-45(1)
Minimum dizayn scaklnn 5b altnda fakat -20bCdan daha yksek olmamal -60 -65 (2) -95 (2) -110 (2) (-196) (3) -196
EN 10028 Ksm 4'e uygun elikler 13MnNi6-3 15NiMn6 12Ni14 12Ni19 X8Ni9, X7Ni9 EN........(AISI) X2CrNi19-11/1.4306 (304L) X2CrNiMo17-13-2/1.4404 (316 L) X6CrNiTi18-10/1.4541 (321) X6CrNiNb18-10/1.4550 (347)
-55 -60 (2) -90 (2) -105 (2) (3) -165
stenitik elikler
-165
- 196
(1) (2) (3)
TL dk dizayn scaklklarn, maksimum -55bCa kadar ilgili zelliklerin onay testi ile kantlanmas koulu ile onaylayabilir. TL, su verilmi ve temperlenmi % 1,5, %3,5 ve %5 nikel ierikli eliklerin dk dizayn scakln onaylayabilir; Buna gre TL test scaklnn belirlenmesini isteyebilir. %5 nikel ierikli elikler, Malzeme Kurallar Blm 3, F Tablo 3.15'deki dip notta belirtilen koullara gre -165bC minimum dizayn scakl onaylanabilir. Buna gre test scakl - 196bC'dr.
5.
Tekrar Testleri
A.3.1'de belirtilen yllk tekrar testlerinde 2'ye gre kaynak metali snav paralar hazrlanacak ve test edilecektir. TL geniletilmi tekrar testleri isteyebilir (A.3.2, A.7.4 ve A.7.5'e baknz)
H. Yksek Scakla Dayankl elikler iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1. Genel
Uyar : TL Malzeme Kurallarna gre bunlar esasnda EN 10028 Ksm 2'ye uygun olarak karbon-manganez eliklere P235GH (HI), P265 GH(HII), P295 GH (17 Mn4), P355 GH (19 Mn 6), Molibden alaml eliklere 16Mo3 (15Mo3) ve krom molibden alaml eliklere 13CrMo4-5 (13CrMo4-4), 10Cr Mo9-10 (10CrMoI-10 ve 11CrMo9-10'a uygulanr. Bu nedenle aadaki maddeler bu eliklerin kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri ile ilgilidir. Tablo 5.18'de grld gibi onay kapsamna giren eliklere gre snflandrlan dier mamuller de bunlarla birlikte gz nne alnr. Dier yksek scakla dayankl elikler iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri de benzer ekilde ilem grr.
1.1 Aadaki koullar, alma scakl yksek olan buhar kazanlar, basnl kaplar, boru devreleri, vs. nin yapmnda kullanlan TL Malzeme Kurallarna uygun yksek scakla dayankl eliklerin kaynanda uygulanan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin geerlidir.
5-28
1.2 dolgu
Yksek scakla dayankl elikler iin kaynak ve yardmc malzemeleri, kimyasal bileimleri
(alam tipi) ve mekanik (mukavemet) zelliklerine gre Tablo 5.18'de grld gibi kalite dereceleri iinde snflandrlr ve onaylanr. Tablo 5.18'in sol kolonundaki bir eliin testi ve onay sa kolonundaki elik (leri) ierir. Farkl yksek scakla dayanma zellikleri gz nne alnmaldr. Tablolar ilgili dvme ve dkme elik kalitelerine benzer ekilde uygulanr. 1.3 Kaynaktan sonra sl ilem uygulanacak yap
TL dier ek test paralar ve testler isteyebilir. rnein; yalanma ilemine tabi tutulmu paralarda entik darbe testi, yalanma testi, % 1 uzama snr gerilmesinin belirlenmesi veya krlma (gevreklik) testleri. 2.4 Mekanik zellikler oda scaklnda Tablo 5.2'deki istekleri yerine getirmelidir. Bununla beraber 0,2 uzama snr gerilmeleri ykseltilmi scaklkta Tablo 5.22'deki deerlere uymaldr. TL tarafndan ek testler isteniyorsa bunlara ait istekler her durum iin ayr ayr belirtilecektir. A.7.6, B.2.4, C.2.4 ve D.24'deki koullar testlerin ve gerekiyorsa tekrar testlerinin yaplmas iin benzer ekilde uygulanr. 3. Kaynakl Birletirmelerin Testi
elemanlar iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri sl ilem grmemi durum iin ve her sl ilem durumu iin ayr ayr test edilmeli ve onaylanmaldr. Genel olarak aadaki durumlar gz nne alnr. U = lem grmemi (kaynakl durumda) ve S= Gerilme giderici tavlanm zel hallerde normalizasyon (N) su verme ve
3.1 Kaynakl birletirmelerin testi, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerin trne (ilgili kaynak yntemine) bal olarak aln kayna snav parasnda B.3, C.3, D.3 veya E.2'deki koullara benzer ekilde yaplr. 3.2 Aln kayna snav paralar, B.3.2, C.3.2, D.3.2 veya E.2.2'de belirtilen yntemlere benzer ekilde Tablo 5.19'da gz nne alnarak hazrlanacaktr. Mmknse ana malzeme olarak, sz konusu kalite derecesine ait yksek scakla dayankl elik alnacaktr. 3.3 Baka trl belirtilmemise, aln kayna snav paralarndan, kaynak yntemine bal olarak B.3.3, C.3.3, D.3.3 veya E.2.3'de tanmlanan test paralar alnacaktr. 3.4 Kaynakl birletirmelerin mekanik zellikleri, akma dnda Tablo ve 5.21'deki gerekiyorsa istekleri tekrar yerine testlerin
temperleme (V) gerekli olabilir. Tavlama scakl ve zaman, standartlara ve malzeme spesifikasyonlarna gre daha sonra yap elemanlarna uygulanacak sl ilemdeki gibi seilir. Bunlarda tam veriler yoksa, tavlama scakl ve zamannn belirtildii Blm 9, Tablo 9.2 kullanlabilir. 2. Kaynak Metalinin Testi
2.1 Kaynak metalinin testi, snav parasnda ve test parasnda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemesinin trne (kaynak yntemine) gre B.2, C.2 veya D.2'deki koullara benzer ekilde yaplacaktr. Buna ek olarak maksimum uygulama scaklnda ve 2.3'e gre daha dk bir ikinci scaklkla %0,2 uzama snr gerilmesi belirlenmesi iin snav parasndan iki tane daha yuvarlak ekme test paras alnr ve test edilir. Bu maksatla snav paralar uygun olarak bytlr. 2.2 Eritilmi kaynak metalinin kimyasal bileimi B.2.2'dekine benzer ekilde belirlenecek ve belgelenecektir. Analiz deerleri standartlarda (rnein; DIN 1599, EN 12070 ve EN 12071) veya retici verilerindeki snr deerleri amayacaktr. Her durumda dar toleranslar geerlidir. 2.3 Kaynak metali snav parasndan en az B.2.3, C.2.3 veya D.2.3 gre test paralar alnacak ve oda scaklnda test edilecektir. Buna ek olarak, maksimum uygulama scaklnda ve Tablo 5.20'ye gre bundan 100bC daha dk test scaklnda % 0,2 uzama snr gerilmesinin belirlenmesi iin snav parasndan iki tane daha yuvarlak test paras alnacak ve test edilecektir.
snr
getirmelidir. A.7.6, B.3.4, C.3.4, D.3.4 ve E.2.4'deki koullar testlerin yaplmas iin benzer ekilde uygulanr. 4. Hidrojen Testi
Hidrojen testi isteniyorsa B.4'e gre yaplacaktr. Yaylabilen hidrojen ierii 100 g erimi kaynak metalin de 10 mlyi amamaldr. 5. Scak atlama Testi
Scak atlama testi isteniyorsa B.5 veya standartlara (rnein; DIN 50129) gre yaplacaktr. 6. 6.1 Tekrar Testleri Madde A.3.1'de belirtilen yllk tekrar testlerinde 2'ye
gre kaynak metali snav paralar hazrlanacak ve test edilecektir. TL geniletilmi tekrar testleri isteyebilir (A.3.2, A.7.4 ve A.7.5 baknz).
5-29
Tablo 5.18 Yksek scakla dayankl elik iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri Test ve onaya bal elik (1) Kalite derecesi Tanm 235GH 265GH 295GH P235GH P265GH P295GH Malz. No. 1.0345 1.0425 1.0481 Tanm (1) P235GH P235GH P265GH P235GH P265GH P295GH P235GH P265GH P295GH P355GH 16Mo3 16Mo3 13CrMo4-5 16Mo3 13CrMo4-5 10CrMo9-10 Malz.No. 1.0345 1.0345 1.0425 1.0345 1.0425 1.0481 1.0345 1.0425 1.0481 1.0473 1.5415 1.5415 1.7335 1.5415 1.7335 1.7380 Onay kapsamna giren elik (2)
355GH
P355GH
1.0473
16Mo3
16Mo3
1.5415
13CrMo4-5 10CrMo9-10
13CrMo4-5 10CrMo9-10
1.7335 1.7380
11CrMo9-10 (1) (2)
11CrMo9-10
1.7383
TL Malzeme kurallarna gre veya EN 10028'e uygun kalite dereceleri. TL Malzeme kurallarna gre veya EN 10028'e uygun dier dkm ve dvme elik kaliteleri.
Tablo 5.19 Oda scaklnda (+20bC) istenen zellikler b Minimum akma snr (1) veya %0,2 uzama snr gerilmesi ReL veya Rp0,2 [N/mm2] 285 360 355 355 400 Minimum ekme mukavemeti Rm [N/mm2] 480 520 510 510 520 Minimum kopma uzamas A5 [%] 22 22 22 20 18 47 (33)
Kalite derecesi
Minimum entik darbe enerjisi (2) [J]
235GH 265GH 295GH 355GH 16Mo3 13CrMo4-5 10CrMo9-10 11CrMo9-10 (1) (2)
Dk akma snr ReL uygulanacaktr. Akma snr ak olarak belirlenemiyorsa %0,2 uzama gerilmesi (Rp0,2) kullanlmaldr. 3 test parasnn ortalama deerleri; ( ) minimum tekil deer ve tekrar testleri iin B.2.4, 2.5 ve de H.2.4'e baknz
5-30

Tablo 5.20 Ykseltilmi scaklklarda % 0,2 uzama snr gerilmeleri
H,I
Aadaki bC scaklklarda minimum akma mukavemeti ve yerine kullanlan % 0,2 uzama snr gerilmeleri (1) Kalite derecesi 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
[N/mm2] 235GH 265GH 295GH 355GH 16Mo3 13CrMo4-5 10CrMo9-10 11CrMo9-10 (1) 206 234 272 318 190 215 250 290 180 205 235 270 170 195 225 255 215 230 215 150 175 205 235 200 220 200 255 130 155 185 215 170 205 170 235 120 140 170 200 160 190 160 225 110 130 155 180 150 180 150 215 145 170 145 205 140 165 140 195 -
Dk akma mukavemeti (ReL) uygulanacaktr. Akma mukavemeti ak olarak belirlenemiyorsa %0,2 uzama snr gerilmesi (Rp0,2) kullanlmaldr.
6.2 Yllk tekrar testleri, ngrlen kapsamda hem sl ilemsiz durum ve hem de eitli (onayl) sl ilemli durum iin yaplacaktr (1.3'le karlatrnz).
I. Paslanmaz, Manyetik Olmayan ve Nikel Alaml Soua Dayankl elikler iin stenitik ve stenitik Feritik Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1.1 Aadaki kurallar paslanmaz (stenitik) eliklerin ve elik dkmlerin bunlarla birlikte kaplanm levhalarn kayna ve bu malzemelerin alaml veya dk alaml (tekne) yap elikleri birletirmeleri iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine uygulanr. Ayn kurallar ayrca manyetik olmayan, nikel alaml soua dayankl eliklere ve dier benzeri eliklere de uygulanr. Kaplama kayna ve g kaynak edilebilen malzemeler (feritik) iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeler benzer ekilde ilem grr. Uyar : Gemi (Tanker) yapmnda gnmzdeki uygulamalara gre bilhassa Tablo 5.23'n soldaki kolonunda verilen molibden alaml paslanmaz elikler kullanlr. Bunlarn yannda tehizat paralar iin 5CrNi 18 10 (Malz. No. 14301 A ISI 304) ve X6 CrNiTi 1810 (Malz. No. 14541 A ISI 321) tipindeki dier elikler de kullanlr. Bu ana malzemeler ve bunlarn tekne yapmndaki birletirmelerinde kullanlacak kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri aadaki maddelerde ele alnacaktr. Ayrca TL tarafndan onay alnm olan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerini de ierir. Dier ana malzemeler iin kullanlacak kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri de gerekirse gruplara ayrlarak benzer ekilde ele alnmaldr.
%1'den %3'e kadar oksijen ilave edilmi veya maksimum %2,5 CO2 ilave edilmi durgun gazlar, 1.1'de belirtilen uygulama alanndaki stenitik kaynak dolgu malzemesi ile yaplan kaynaklarda koruyucu gaz olarak kullanlabilir. Yksek mertebede nitrojen ilave edilmi durgun gazlar, nitrojen ieren elikler iin kullanlabilir. Maksimum %18 CO2 ilave edilen M21 tipi gaz karmlar (Tablo 5.8'e baknz) yalnz cruf oluumlu zl tel elektrotlar ile kullanlabilir; (zl teller) telgaz kombinasyonu iin onaylar buna uygun olarak verilir. 1.2 Paslanmaz (stenitik) eliklerin kendi aralarnda balantlar iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, kimyasal bileimleri (Malzeme No.) ve kayna yaplacak ana malzemelerin mukavemet zelliklerine gre Tablo 5.23'e gre kalite derecelerine ayrlr. Tablonun sol stunundaki bir elik iin yaplan test ve onay, sa stunda bulunan elikleri de kapsar, ancak korozyon davranlar ayr olarak ele alnmaldr. Bu tablo, edeer dvme ve dkme elik cinsleri iin de geerlidir. 1.3 Manyetik olmayan paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, kaynak metalinin bir kimyasal bileimine (Malzeme No.) ait kalite derecesine bal olarak onaylanr. Tablo 5.24 de birka rnek verilmitir. Tablonun sol stunundaki bir elik iin yaplan test ve onay sa stunda bulunan elik(leri) de kapsar, ancak korozyon davranlar ayr olarak ele alnmaldr. Tablo benzer ekilde edeer dvme ve dkme elik cinslerine de uygulanr.
5-31
Tablo 5.21 Paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri Kalite derecesi 4301 4306 4307 Test ve onaya bal elikler Tanm X5CrNi18-10 X2CrNi19-11 X2CrNi18-9 Malzeme No./AISI 1.4301/304 1.4306/304 L 1.4307/304 L Onay kapsamna giren elikler Tanm X5CrNi18-10 C2CrNi18-9 GX6CrNi18-9 X5CrNi1810 X5CrNi18-10 X2CrNi19-11 GX6CrNi18-9 X5CrNiMo17-12-2 GX6CrNiMo18-9 X2CrNiN1810 X5CrNiMo17122 X2CrNiMo17132 X2CrNiMoN17122 GX6CrNiMo18-9 X2CrNiMo18-14-3 X5CrNiMo17-13-3 X6CrNiMoTi17-12-2 X10CrNiMoTi18-12 X6CrNiMoNb17-12-2 X10CrNiMoNb18-12 X5CrNi18-10 X2CrNi19-11 GX6CrNi18-9 X5CrNiMo17-12-2 X2CrNiMo17-13-2 GX6CrNiMo18-9 X5CrNiMo17-12-2 X2CrNiMo17-13-2 X2CrNiMo18-14-3 X5CrNiMo17-13-3 X2CrNiMoN17-12-2 X2CrNiMoN17-13-3 X2CrNiMo18-16-4 GX2CrNiMoN17-13-4 GX6CrNiMo17-13 X5CrNiMo17-13 X8CrNiMo27-5 X6CrNiMo24-8-2 X4CrNiMoNb25-7 X5CrNi18-10 X2CrNi19-11 GX6CrNi18-9 X6CrNiTi18-10 GX7CrNiNb18-9 X5CrNi18-10 X2CrNi19-11 GX6CrNi18-9 X5CrNiMo17-12-2 X2CrNiMo17-13-2 GX6CrNiMo18-9 X2CrNiMo18-14-3 X5CrNiMo17-13-3 X6CrNiTi18-10 X6CrNiNb18-10 GX7CrNiNb18-9 X10CrNiMoTi18-12 X6CrNiMoNb17-12-2 GX7CrNiMoNb18-2 X10CrNiMoNb18-12 Malzeme No./AISI 1.4301/304 1.4307/3047L 1.4308/1.4301/304 1.4301/304 1.4306/304L 1.4308/1.4401/316 1.4408/1.4311/303 LN 1.4401/316 1.4404/316 L 1.4406/316 LN 1.4408/1.4435/316 L 1.4436/316 1.4571/316 Ti 1.4573/1.4580/316 Cb 1.4583/318 1.4301/304 1.4306/304L 1.4308/1.4401/316 1.4404/316L 1.4408/1.4401/316 1.4404/316L 1.4435/316L 1.4436/316 1.4406/316 LN 1.4429/316 LN 1.4438/317 L 1.4446/1.4448/1.4449/317 1.4460/329 1.4463/1.4582/329 1.4301/304 1.4306/304L 1.4308/1.4541/321 1.4552/1.4301/304 1.4306/304 L 1.4308/1.4401/316 1.4404/316 1.4408/1.4435/316 L 1.4436/316 1.4541/321 1.4550/347 1.45521.4573/1.4580/316 Cb 1.4581/1.4583/318
4404
X2CrNiMo17-13-2
1.4404/316 L
4429
X2CrNiMoN17-13-3
1.4429/316LN
4435
X2CrNiMo18-14-3
1.4435/316 L
4438
X2CrNiMo18-16-4
1.4438/317L
4439
X3CrNiMoN17-13-5
1.4439/(317LN)
4462
X2CrNiMoN22-5
1.4462/-
4550
X6CrNiNb18-10
1.4550/347
4571
X6CrNiMoTi17-12-2
1.4571/316Ti
5-32
1.4 Paslanmaz (stenitik veya stenitik-feritik) eliklerin, alamsz veya dk alaml eliklerle birletirmelerinde ve kaplanm levhalarn kaynaklarndaki ara pasolar veya doldurma kaynaklar iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, kaynak metalinin bir kimyasal bileimine ait kalite derecesine gre onaylanr. Tablo 5.25'de birka rnek verilmitir. Onaylar, sz konusu ana malzemelerin mukavemet ve dier zellikleri ile karlatrma yaplarak ve/veya uygun olduu kantlanan belirli bir kullanma tr iin yaplr.
1.5 Soua dayankl nikelli eliklerin kayna iin kullanlan stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, kaynak edilen ana malzemenin mekanik zelliklerine (mukavemet ve tokluk) ve kimyasal bileimine (Malzeme No.) bal olarak Tablo 5.26 da grld gibi kalite derecelerine gre snflandrlr. Tablonun sol stunundaki bir elik iin yaplan test ve onay, sa stundaki elik(leri) de kapsar. Tablo benzer ekilde edeer dvme ve dkme elik cinslerine de uygulanr.
Tablo 5.22 Paslanmaz, manyetik olmayan eliklerin kayna iin stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri Test ve onaya bal elikler Tanm Malz. No. Onay kapsamna giren elikler Tanm X4CrNiMnMoN19-13-8 X2CrNiMoN22-15 X2CrNiMoN18-14-3 X2CrNiMo18-15 X2CrNiMnMoNNb21-15-7-3 X2CrNiMoN22-15 X2CrNiMoN18-14-3 X2CrNiMnMoNNb21-16-5-3 Malz. No. 1.3948 1.3951 1.3952 1.3953 1.3914 1.3951 1.3952 1.3964
Kalite derecesi
3954
X2CrNiMnMoNNb21-16-5-3
1.3964
3984
X2CrNiMnMoNNb23-17-6-3
1.3974
Tablo 5.23 Alamsz ve dk alaml eliklerle paslanmaz eliklerin birletirme kaynaklar, ara pasolar ve doldurma kaynaklar iin stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri (rnek) Kalite derecesi Kaynak dolgu malzemesi (kaynak metali) Tanm (1) Malz. No /AWS Kullanm tr (Uyar) (2) Benzer bileimli kaplanm levhalar arasndaki kaynakl birletirmelerde. ara pasolar sya dayankl CrNi elikler arasndaki kaynakl birletirmeler paslanmaz eliklerle alamsz veya dk alaml elikler arasndaki birletirmeler. doldurma kaynaklar Paslanmaz eliklerle alamsz veya dk alaml elikler arasndaki birletirmeler 4370'deki gibi 4332'deki gibi
4332
E 23 12 nC X2CrNi24-12
(1.4332) / E 309 L 1.4332 / E 309 L
4370 4431 4459 (1) (2)
E 18 8 Mn 6 X15CrNiMn18-8 E 20 10 3 X12CrNiMo19-10 E 23 12 2 X8CrNiMo23-13
(1.4370) / (E 307) 1.4370 / 1.4431 / 1.4431 / 1.4459 / E 309 Mo (1.4459) /(E 309 Mo)
lk sra (E...) : rtl elektrot; kinci sra : Tel-gaz ve/veya tel-toz kombinasyonundaki teli gsterir. zel mamller iin reticinin zel verileri onay belgesinde ksa ve kesin olarak belirtilmelidir.
5-33
Tablo 5.24 Soua dayankl nikelli elikler iin stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri (rnek) Test ve onaya bal elik (1) Tanm 12Ni14 (%3,5Ni) 12Ni19 (%5 Ni) X8Ni9 (%9 Ni) Malz. No. 1.5637 1.5680 1.5662 Onay kapsamna giren elik (1) Tanm -12Ni14 (%3,5 Ni) 12Ni14 (%3,5 Ni) G9Ni14 (%3,5 Ni) 12Ni19 (%5 Ni) 12Ni14 (%3,5 Ni) G9Ni14 (%3,5 Ni) 12Ni19 (%5 Ni) X8Ni9 (%9 Ni) Malz.No. -1.5637 1.5637 1....... 1.5680 1.5637 1....... 1.5680 1.5662
Kalite derecesi 5637 5680 5662
5663
X7Ni9 (%9 Ni)
1.5663
(1)
EN 10028-4'e uygun elikler
2.
Kaynak Metalinin Testi
2.1 Eriyen kaynak metalinin testi iin, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (dolaysyla kaynak ynteminin) cinsine bal olarak B.2.1 (yalnz yatay pozisyonda kaynak edilen bir snav paras), C.2.1 veya D.2.1'e benzer ekilde snav paralar hazrlanr. Ana malzeme olarak ayn cinsten bir paslanmaz elik kullanlmal veya kaynak edilecek yzeyler ayn malzeme ile doldurularak yataklanmaldr. 2.2 Eriyen kaynak metalinin kimyasal bileimi B.2.2'ye gre belirlenmeli ve belgelenmelidir. Buna alternatif olarak kimyasal bileim bir dolgu kaynann analizi ile DIN 8556, Ksm 2'ye gre de saptanabilir. Analiz sonular standartlarda veya retici tarafndan verilen snrlar (hangisinde toleranslar daha dar ise o belge geerlidir) amamaldr. Tablo 5.23 ve 5.24'de belirtilen kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin piting mukavemeti edeeri (%Cr+%3,3 Mo), testi yaplan ve onaya esas alnan ana malzemeninkinden en az %1 olmaldr. Kaynak metali analizi ve ana malzeme iin standart verilerden hesaplanan ortalama kimyasal bileim buradaki etkenleri belirler. 2.3 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin trne veya kaynak yntemine gre, B.2.3, C.2.3 veya D.2.3'e uygun olarak kaynak metali snav parasndan test paras alnr. 2.4 Mekanik zellikler Tablo 5.25'deki deerleri salamaldr. Testlerin yapl ve yedek test paralar ile ilgili olarak B.2.4, C.2.4 ve D.2.4'te belirtilenler geerlidir. 1.4'e uygun kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin istenen zellikler sz konusu kullanm maksadna gre ve her durum iin zel olarak belirlenir.
Testlerle kantlanan entik darbe enerjisi deerleri ve test scakl onay belgesinde belirtilmelidir. Paslanmaz eliklerle normal veya yksek mukavemetli gemi yapm eliklerinin kaynakl birrletirmelerinde kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri normal veya yksek mukavemetli eliklerin minimum isteklerini yerine getirmelidir. Bunlar iin 1.5, G.2.2 ve Tablo 5.17 gz nne alnr. 3. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
3.1 Madde 1.2, 1.3 ve 1.5'e giren kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin kaynakl birletirmeler zerinde yaplacak test iin, bunlarn tr (ve kaynak yntemine bal olarak) B.3.1, C.3.1 veya D.3.1'e gre aln dikii snav paras hazrlanr. 1.4'n kapsamna giren kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin, kaynakl birletirmeler zerinde test uygulanmas, ancak bunlarn ounlukla birletirme kaynaklarnda kullanlmas ve dolaysyla diki kesitindeki oranlarnn (rnein; kaplanm eliklerin ara tabakalar) byk olmas halinde gerekir. Ancak kaynak davrannn kusursuzluunun (A.6'ya baknz) belirlenebilmesi iin, TL tarafndan onay istenen deiik kaynak pozisyonunda hazrlanm snav paralar istenebilir. 1.3'e giren kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin dolgu kayna uygulamalar dnda, testin kapsam her zel durum iin ayr ayr belirlenir. 3.2 Madde 3.1'e uygun aln dikii snav paralar, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (ve dolaysyla kaynak ynteminin) trne bal olarak B.3.2, C.3.2 veya D.3.2'ye gre hazrlanr. Ana malzeme olarak minimum mukavemet deerleri Tablo 5.27'ye uygun olan ve Tablo 5.23, 5.24 ve 5.26'da verilen ayn trden veya benzeri elikler alnmaldr. 1.4 ve Tablo 5.25'e uygun kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin de ayn ekilde davranlr.
5-34

Tablo 5.25 Kaynak metali ve kaynakl birletirmelerden istenilen zellikleri Minimum %0,2 uzama snr gerilmesi [N/mm] 195 205 295 205 205 295 480 205 225 430 410 355 390 490 (5) 585 ekme mukavemeti [N/mm] 500 - 700 510 - 710 580 - 800 510 - 710 510 - 710 580 - 800 680 - 900 510 - 740 500 - 740 640 min. 750 min. 490 - 640 530 - 840 640 (5)- 840 680-820 Minimum kopma uzamas [%] 30 30 30 30 30 30 25 30 30 30 22 20 18 18 Minimum entik darbe enerjisi [J] (1)
Kalite derecesi 4306 4404 4429 4435 4438 4439 4462 4550 4571 3954 3984 5637 5680 5662 5663 (1) (2) (3) (4) (5)
Test scakl [gC]
47 (33)
+ 20 (2)
35 (24) 47 (33) 70 (49)
- 30 + 20 (2) + 20 - 95 (3) - 196 (3) - 110(-196) (3)(4) - 196 (3)
47 (33)
test parasnn ortalamasdr; Tekil deerler ve tekrar testleri iin 1.2.4'e baknz. Dk scaklkta zel istekler uygulanr. G'ye baknz (Tablo 5.17 ve G.2.2). G'ye baknz (Tablo 5.17 ve G.2.2). Kalite derecesi 5680 (%5 nikelli eliin kayna) minimum dizayn scakl -165bC'da uygulanyorsa, test scakl -196bC olacaktr. Ana malzeme teslim durumunda HT 640 ise, bu kaynak dolgu malzemesi HT 680 durumundaki gibi onaylanacaktr. Bu durumda kalite derecesi 5663'de belirtilen minimum istekler uygulanacaktr.
3.3 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (ve dolaysyle kaynak ynteminin) trne gre aln dikii snav paralarnda B.3.3, C.3.3 ve D.3.3'te belirtilen test paralar alnmaldr. 3.4 Mekanik zellikler Tablo 5.25'de istenen deerleri vermelidir. TL, bu blmn kapsamna giren stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin Tablo 5.15'deki Dip Not (1)'in benzer ekilde uygulanmasnda anlamaya varabilir. Testlerin yaplnda ve yedek test paralar iin de benzer ekilde A.7.6, B.3.4, C.3.4 ve D.3.4'te belirtilenler geerlidir. 4. Taneleraras Korozyona Dayanklln Testi
5.
Scak atlama Testi
5.1 Scak atlama testi B.5'e veya DIN 50129'a gre stenitik kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri iin ngrlen snav paras zerinde yaplr. 5.2 Dier scak atlama testleri iin TL ile karlkl anlama sz konusudur. 6. Yllk Tekrar Testleri
4.1 Taneleraras korozyona dayanklln testi, DIN 50914'e gre apraz aln dikii test paralar zerinde bakr slfat-slfirik asit yntemiyle yaplmaldr. Bu srada atlak grlmemeli veya metalografik olarak bulunan tane snrlarndaki penetrasyon 0,05 mm. yi amamaldr. 4.2 zel korozyon koullarnda veya zel malzemelerde TL tarafndan ek veya alternatif korozyon testleri istenebilir (rnein; kloridler etkisinde veya deniz suyunda pitinge dayankllk testi).
6.1 Madde A.3.1'e uygun olarak yaplacak yllk tekrar testleri iin 2'ye uygun kaynak snav paralar hazrlanmal ve test edilmelidir (Mekanik zellikler ve kaynak metalinin kimyasal analizi). Tablo 5.25'de belirtilen ekme mukavemetine eriilemiyorsa ve Tablo 5.15'deki Dip Not (1) benzer ekilde uygulanmas sz konusu ise, tekrar testlerinde kaynakl birletirmelerden yass test paralar alnarak test edilecektir. 6.2 zel durumlarda TL tarafndan kapsam geniletilmi tekrar testleri istenebilir. Bu konu iin ayrca A.3.2, A.7.4 ve A.7.5'e baknz.
5-35
J. Alminyum Alamlar iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1. Genel
benzer ekilde ele alnr. Bunlar iin ana malzemenin birbiriyle kaynana ait istekler belirtilir ve her durum iin ayr ayr belirlenir. 1.2 imdiye kadar yaynlanm Avrupa standartlarna uygun alminyum alamlarnn kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin (tel-elektrot veya ubuk elektrot koruyucu gaz kombinasyonlar) kimyasal bileimleri ve mekanik (mukavemet) zelliklerine gre Tablo 5.26'da verilen kalite derecelerine ayrlr. Tablonun sol stunundaki bir ana malzeme iin yaplan test ve onay sa stunundaki alamlar da kapsar.
1.1 Burada verilen kurallar, gemi yapm ve makina konstrksiyonundaki alminyum alamlarnn kaynanda kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine uygulanr. Dk scaklk uygulamalarnda kullanlan alminyum alamlar iin dnlen kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri ayrca ele alnacaktr. stekler her durum iin kullanma koullarna gre ayr, ayr saptanacaktr.
1.3 Onay, Tablo 5.27'de belirtilen, spesifik koruyucu Uyar : gaza veya bileimine ve saflna gre ayr ayr Gnmzn teknolojik uygulamalarnda gemi yapm iin tanmlanan zel gaz a bal olarak verilir. Testteki yalnz argon, helyum veya bunlarn karmlarnn kullanld koruyucu gazn bileimi kaydedilir. MIG ve TIG (WIG) koruyucu gaz kayna ve plazma kayna yntemleri pratik neme sahiptir. Deniz suyuna dayankllk 2. Kaynak Metalinin Testi bakmndan ounlukla yalnz Tablo 5.26 stun 2 ve 3'deki alamlarn kullanlmas sz konusudur. Malzeme Kurallar 2.1 Kaynak metalinin testi, baka bir istek yoksa Blm 9, A.4'e baknz. Gemi inaatnda tayc konstrksiyon (rnein; kaln levhalarn birbiriyle kaynandaki saf elemanlar iin dkme alamlar kullanlabilir. Dolaysyla kaynak metalinin mukavemet zelliklerinin testi), erimi aada byk lde sz edilen dvme alamlar iin kaynak metalinin kimyasal analizini ierir. kullanlan tel-gaz kombinasyonlar ele alnacaktr. Dier kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri ile dier malzemeler iin kullanlanlar da Tablo 5.26 Alminyum alamlar iin kaynak dolgu malzemeleri Test ve onaya bal alamlar Kalite Derecesi Alam No. RAIMg3 (2) RAIMg4 (3) EN AW-5754 EN AW-5086 Malz. Tanm EN AW AlMg3 EN AW AlMg4 Alam No. EN AW-5754 EN AW-5754 EN AW-5086 AN AW 6005 (A) AN AW 6061 EN AW 6082 EN AW-5754 (6) EN AW-5086 (6) EN AW-5083 (6) AN AW 6005 (A)(6) AN AW 6061 (6) EN AW 6082 (6) Malz. Tanm EN AW AlMg3 EN AW AlMg3 EN AW AlMg4 EN AW AlSiMg (A) EN AW AlMg1SiCu EN AW AlSi1MgMn EN AW AlMg3 (6) EN AW AlMg4 (6) EN AW AlMg4,5Mn0,7(6) EN AW AlSiMg(A) (6) EN AW AlMg1SiCu (6) EN AW AlSiMgMn (6) RAIMg4,5 iin RAIMg4,5 iin Onay kapsamna ana malzeme
RAlMg4,5(4)
EN AW-5083
EN AW AlMg4,5Mn0,7
RAlSi5 (5)
EN AW-6082
EN AW AlSi1MgMn
RAIMg4,5 mod. RAlMg5,5 (1) (2) (3) (4) (5) (6)
EN AW-5383 -
AlMg4,5Mn0,7 mod AlMg5,5Mn0,8ZnZr
Eme testine (Tablo 5.28'e baknz) gre ana malzemenin gevek durumunda test nerilir. rnein; EN....ye (u andaki numarasz Avrupa Standart tasla) gre kaynak dolgu malzemesi RAIMg3Mn0,4/ R5018. rnein; EN....ye (u andaki numarasz Avrupa Standart tasla) gre kaynak dolgu malzemesi RAIMg5/R5119. rnein: EN....ye (u andaki numarasz Avrupa Standart tasla) gre kaynak dolgu malzemesi RAIMg4,5Mn0,7(A) R5183 veya RAIMg4,5 MnZr/R5087. rnein; EN....ye (u andaki numarasz Avrupa Standart tasla) gre kaynak dolgu malzemesi RAISi5(A) R4043. Kesin mukavemet isteklerinden daha az olmas durumunda, kaynak yntem testleri ile belirlenen mukavemet deerleri boyutlandrmada kullanlanacaktr. Tablo 5.28'de verilen deerler bir gsterge olarak alnr.
5-36
Z = Yass ekme test paras FBB = Enine eme test paras (kapak pasosu ekmeye alacak) RBB = Enine eme test paras (kk pasosu ekmeye alacak) M = Makro grafik test paras ekil 5.16 Aln kayna snav paras 2.2 Kimyasal bileim EN 26847/ISO 6847'ye uygun olarak hazrlanm bir dolgu kayna zerinde B.2.2 ye gre belirlenir ve belgelenir. Analiz deerleri standartlarda veya retici belgelerinde verilen snrlar (hangisindeki toleranslar daha dar ise o geerlidir) amamaldr. 3. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler 3.3 nerilen radyografik muayenelerden sonra, aln dikii snav parasndan ekil 5.16'ya gre aadaki test paralar alnr: EN 895/ISO 4136'ya uygun drt yass ekme test paras, EN 910/ISO 5173'e uygun drt enine eme test paras (iki FBB ve iki RBB) ve bir makro grafik test paras. Drt yass ekme test parasnn ikisinde kaynak dikii taknl ilenmez, dier ikisinde ise ilenir. Kaynak dikii ilenen drt eme test paras ikisinde ekme, st kapak pasosunda, dier ikisinde ise kk pasosunda oluacak ekilde test edilir. 3.4 Mekanik zellikler Tablo 5.29'da istenen deerleri salamaldr. Testlerin yapl ve yedek test paralar hakknda benzer ekilde A.7.6, B.3.4 ve C.3.4'de belirtilenler geerlidir. Krlma yzeyleri test raporunda da belirtilmelidir. Enine eme test paralar zerinde eme uzamas belirlenmelidir. Makro grafik test paras ierdii hatalar (rnein; birleme hatalar, boluklar, kalntlar, gzenekler ve atlaklar) bakmndan deerlendirilmelidir. Uyar : Ana malzeme ve kaynak metalinin akma davranlarnn farkl olmasndan dolay - zellikle hzl ekil deitirmelerde - DIN 50 121, Ksm 1'e gre yaplan "serbest" eme testinde test paralarnda atlaklarn oluumu ok abuk olabilir. Bu nedenle eme test parasnn bir utan ankastre balanarak, eilme mandreli etrafnda (bir merdane etrafnda) kvrld, aadaki emada verilen bir deney tertibatnn kullanlmas daha uygun olur.
3.1 Kaynakl birletirmelere uygulanan testler B.3 ve C.3'e gre ekil 5.16'ya uygun olarak hazrlanan aln dikii snav paras zerinde yaplr. Bu amala Tablo 5.28'deki ana malzemeler kullanlr. Levha kalnl MIG kaynanda ve plazma kaynanda 10-12 mm., TIG (WIG) kaynanda ise 4 ila 6 mm. olarak seilmelidir. 3.2 Tablo 5.16'ya uygun olarak hazrlanan aln kayna snav paralar, onay istenen kaynak pozisyonlarna gre (A.4.4 ile karlatrnz) Tablo 5.4'te verilen pozisyonlarda kaynak edilerek hazrlanr; ancak snav paralar en az yatay (1G) ve aadan yukarya doru dey (3G) pozisyonlarda hazrlanr. Tel ap Tablo 5.9'a gre, kaynak parametreleri ise reticinin veya satcnn tavsiyelerine gre seilmelidir. Testde kullanlan koruyucu gazn bileimi protokolde belirtilmelidir. Snav paralarnn kayna ile ilgili olarak ayrca DIN 1732, Ksm 2'ye baknz. Kk mekanik olarak ilenebilir ve ters tarafndan kaynak edilebilir. Snav paralarnn kaynak sonras sl ilemine (rnein; kelme sertlemesi uygulanacak alamlarda), eer ilerde sl ilem yaplacak ise, izin verilir. Bu blmn bandaki uyarya baknz. Byle bir sl ilem sz konusu ise, testden nce karlkl anlamaya varlmal ve durum test raporunda yer almaldr.
J,K

Tablo 5.27 Alminyum alamlarnn kayna iin koruyucu gazlar Koruyucu gazn bileimi (% Hacim) Argon -1 -2 -3 [1] -3 [2] -3 [3] S 100 artan artan artan Helyum 100 >0'dan 33 (2)e kadar >33'den 66 (2)ya kadar >66'dan 95 (2)e kadar zel gaz bileimi belirtilmi 1.3'e baknz.
5-37
Grup
(1) Koruyucu gazn safl ve dier zellikleri EN 439/ISO 14175'e uygun olmaldr. (2) Argon (maks. %95'e kadar) Helyumla deitiriliyorsa ve Helyum ierii ek bir sembolle belirtiliyorsa test de aadaki bileimli gaz kullanlmaldr. - [1] iin => 0'dan %33'e kadar He Bir Argon -Helyum karm, yaklak %15 Helyum ierir. - [2] iin =>%33'den %66'ya kadar He Bir Argon-Helyum karm %50 Helyum ierir. - [3] iin =>%66'dan %95'e kadar He Bir Argon-Helyum karm yaklak %75 Helyum ierir. Grup 1-2'yi kapsar.
3.5 ke dikii snav paralar ise, yalnz i ke dikilerinin kayna iin belirtilen veya onaylanacak kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri (tel-gaz kombinasyonlar) iin, B.3.5 ve C.3.5'e gre hazrlanr. zel durumlarda TL tarafndan 3.1'de belirtilen aln dikii snav paralarna ek olarak, i ke dikii snav paralar istenebilir. 4. Tekrar Testleri
Uyar : TL Malzeme kurallarna uygun olarak bakr ve yksek mukavemetli pirinc yannda zellikle bakr nikel alamlar CuNi10Fe1Mn ve CuNi30Mn1Fe ve baz dkme bakr alamlar da (pervane yapmnda kullanlan) kaynak iin kullanlr. Geerli onay uygulamalarna gre bu ana malzemeler iin aadaki kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri kullanlr. Dier dkme alamlarn kaynanda kullanlan bu gibi mamllerde benzer ekilde ilem grr. 1.2 Bakr ve bakr alamlarnn kayna kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri kimyasal bileimlerine (alam tipi) ve mekanik (mukavemet) zelliklerine gre Tablo 5.30'da grld gibi kalite derecelerine ayrlr. Tablo 5.30'un sol stunundaki ana malzeme iin test ve onay, tablonun sa stunundaki ana malzeme(ler)inkini de kapsar. 2. Kaynak Metalinin Testi
4.1 A.3.1'e gre yaplacak yllk tekrar testlerinde 3. maddeye gre bir aln dikii snav paras yatay pozisyonda ve 1,2 mm. apndaki telle hazrlanarak test edilir. 4.2 zel durumlarda TL tarafndan kapsam geniletilmi (rnein; ek bir kaynak metali analizi) tekrar testleri istenebilir. Bu hususta ayrca A.3.2, A.7.4 ve A.7.5'e baknz.
K.
Bakr ve Bakr Alamlar iin Kaynak Dolgu ve
Yardmc Malzemeleri 1. Genel
2.1 Baka trl belirlenmemise kaynak metallerinin testi erimi kaynak metalinin kimyasal analizini ierir ve B.2'ye benzer ekilde ekme testi yaplr (yalnz bir snav paras yatay pozisyonda kaynak edilir). 2.2 Kimyasal bileim B.2.2'ye benzer ekilde belirlenecek ve belgelendirilecektir. Analiz deerleri standartlarda (rnein; DIN 1733) veya retici belgelerinde verilen snrlar (hangisindeki toleranslar daha dar ise o geerlidir) amamaldr.
1.1 Aadaki kurallar, gemi yap elemanlarnda (rnein; dmenlerde) ve zellikle deniz suyu ileten boru devrelerinde kullanlan TL Malzeme Kurallarna uygun bakr ve bakr alamlarnn kayna iin kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine uygulanr.
5-38
Tablo 5.28 Kaynakl birletirmelere uygulanabilen istekler Minimum ekme mukavemeti (1) [N/mm] 190 240 275 160 290 6t 20g 180g 180g Minimum eme as (2) [g] Eme uzamas (3) [%] 20 180g veya eme uzamasna ulalmas (3) 17 17 8 17 17
Kalite Derecesi
Mandrel ap (t=test paras kalnl) 3t
RAIMg3 RAIMg4 RAIMg4,5 RAISi5 RAIMg4,5Mn Mod. RAIMg5,5 (1) (2) (3)
300
Tablo 5.26, kolon 2 ve 3'de gsterilen ana malzeme kullanlarak lk atlakta ulalan eme as, maksimum 3 mm. ye kadar olan az saydaki gzeneklere msaade edilir. Eme asna ulalamyorsa, ilk atlak balamadan nce L0 =Ls +t l uzunluu ile, uzama isteklerinin karlamas kouluyla isteklere uygun olduu kabul edilir.
Uyar : DIN 50121, Ksm 1'e gre yaplan serbest eme testlerinde, ana malzeme ve kaynak metalinde eitli ak davranlar nedeniyle test paralarnda ilk atlama -zellikle ok abuk deformasyonlarla- erken meydana gelebilir. Test tertibatnn aadaki gibi yaplmas nerilir. Burada test paras bir ucundan tespit edilerek mandrelin etrafnda dndrlr.

Tablo 5.29 Bakr ve bakr alamlar iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri Test ve onaya bal olanlar Onay kapsamna girenler Tanm CuNi5Fe CuNi10Fe1Mn CuNi20Fe CuNi5Fe CuNi10Fe1Mn CuNi20Fe CU1(1) CU1(1) CU2(2) CU1(1) CU2(1) CU3(1) Malz.No.
5-39
Kalite derecesi Tanm Malz. No.
CuNi30Fe
CuNi30Mn1Fe
2.0882
2.0872 2.0878
CuNi30Mn
CuNi 30 Mn 1 Fe
2.0882
2.0872 2.0878 -
SCU1(1) SCU2(2) SCU3(3)
CU1(5) CU2(5) CU3(5)
SCU4(4)
CU4(5)
(1) (2) (3) (4) (5)
rnein; Al-Bronz veya Mn-Bronz rnein; Al-Bronz veya Ni-Mn-Bronz rnein; Al-Bronz, Ni-Al-Bronz veya Mn-Al-Bronz rnein; Mn-Al-Bronz TL Malzeme Kurallarna uygun, dkme bakr alamlar (pervane yapm iin) veya uygun mukavemet zellikleri olan dier benzer alamlar.
Tablo 5.30 Kaynakl birletirmelerden istenen zellikler Minimum %0,2 uzama ekme snr mukavemeti gerilmesi [N/mm2] CuNi 30 Fe CuNi 30 Mn SCU1 SCU2 SCU3 SCU4 120 120 175 195 245 275 [N/mm2] 360-490 360-490 370 min. 410 min. 500 min. 550 min.
Kalite derecesi
Minimum kopma uzamas [%] 30 30 20 18 16 18
3.2 Mekanik zellikler Tablo 5.31 de ana malzeme iin istenilen zellikleri salamaldr. Bu zelliklerde farkl deerlere TL ile anlaarak ve yap elemannn lleri de gz nne alnarak msaade edilir 4. Yllk Tekrar Testleri
Yllk tekrar testleri, A.3.1'e gre aln kayna snav paras, alminyum alamlarnda olduu gibi yatay pozisyonda (J.4.1 baknz) kaynak ve test edilir.
L. Nikel ve Nikel Alamlar iin Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri 1. Genel
3.
Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler birletirmelerin J.3'e benzer testi, alminyum veya TL'nun
3.1 Kaynakl iin verilen
1.1 Aadaki kurallar nikel ve nikel alamlar iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine uygulanr. Uyar : Geerli onay uygulamalarna gre Tablo 5.31'in sol stununda verilenlere uygun kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri kullanlr. Aadaki maddeler bu malzemeler iin kullanlan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri ile ilgilidir, fakat deiik
alamlarnn kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri ekilde msaadesi ile standartlara (rnein; DIN 1733, Ksm 2) gre yaplacaktr.
5-40
malzemelerin (rnein; stenitik eliklerle feritik-perlitik eliklerin) ve bilhassa soua dayankl nikelli eliklerin kaynakl birletirmelerini kapsar. 1.2 Nikel ve nikel alamlarn, deiik malzemelerin birbiriyle ve soua dayankl nikelli eliklerin kayna iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri kimyasal bileimlerine (alam tiplerine) ve mekanik (mukavemet ve tokluk) zelliklerine gre Tablo 5.32'de grld gibi kalite derecelerine ayrlr. Tablo 5.32'nin sol stunundaki ana malzeme iin test ve onay Tablonun sa stunundaki malzeme(ler)inkini de kapsar. Dk
scaklkta kullanlan soua dayankl nikelli eliklerin kaynaa uygunluu onay sertifikasnda ayr olarak belirtilmelidir (G.'ye baknz). 2. Kaynak Metalinin Testi
2.1 Erimi kaynak metalinin testi iin, standartlarda (rnein; DIN 1736, Ksm 2 ve DIN 32525) belirtilen kaynak yntemlerine gre ve B.2, C.2 ve D.2'deki koullara uygun olarak snav paralar hazrlanr. Kullanlan ana malzeme ile ilgili standartlardaki veriler, gerektiinde kaynak dikii yanlarnn doldurularak yataklanmas ve kaynak parametreleri gz nne alnmaldr.
Tablo 5.31 Nikel ve nikel alamlar iin kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri Test ve onaya bal olanlar Kalite derecesi Tanm Malz. No. Tanm Ni99,2 Ni99,6 LCNi99,6 LCNi99 Malz. No. 2.4066 2.4056 2.4061 2.4068 Onay kapsamna giren malzemeler
NTi3 (2.4156)
Ni99,6
2.4060
ve demir d deiik metal alamlarnn birbirleri ile ve elikle kaynakl birletirmeleri Ni99,6 2.4060 NiTi3 gibi NiCr15 Fe LC-NiCr15 Fe NiCr20 Ti NiCr20 TiAl NiCr23 Fe 2.4816 2.4817 2.4951 2.4952 2.4851
NiTi4 (2.4155)
NiCr19Nb (2.4648)
NiCr15Fe
2.4816
ve deiik nikel alamlarnn (NiCu dnda) birbirleri ile ve elikle kaynakl birletirmeleri; soua dayankl nikelli eliklerin kaynakl birletirmeleri NiCr15Fe NiCr15Fe 2.4816 2.4816 NiCr19Nb gibi NiCr19Nb gibi NiCr21Mo NiCr22Mo6Cu NiCr22Mo7Cu NiCr21Mo6Cu 2.4858 2.4618 2.4619 2.4641
NiCr20Nb (2.4806) NiCr16FeMn (2.4620)
NiCr20Mo9Nb (2.4621)
NiCr22Mo9Nb
2.4856
soua dayankl nikelli elikler NiCr21Mo9Nb (2.4831) NiCu30Mn (2.4366) NiCu30MnTi (2.4377) NiCr22Mo9Nb NiCu30Fe NiCu30Fe 2.4856 2.4360 2.4360 NiCr20Mo9Nb gibi EN 10025'e gre alamsz yap elikleri ve DIN 17155'e gre kazan malzemeleri ile farkl malzemelerin birletirilmeleri
5-41
2.2 Erimi kaynak metalinin kimyasal bileimi B.2.2'ye benzer ekilde standartlardaki veriler de gz nne alnarak belirlenecek ve belgelendirilecektir. Analiz deerleri standartlarda veya retici belgelerinde verilen snr deerlerini (hangisindeki toleranslar daha dar ise o geerlidir) amamaldr. 2.3 Kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin trne ve kaynak yntemlerine gre B.2.3, C.2.3 ve D.2.3'e bal olarak standartlarda gz nne alnarak snav paralarndan test paralar alnr. 2.4 Mekanik zellikler Tablo 5.33'deki istekleri salamaldr. Soua dayankl nikelli eliklerin kayna iin G.2.1 ve G.2.2'deki entik darbe enerjisi istekleri uygulanr. Testlerin yaplmas ve yedek test paralar iin A.7.6, B.2.4, C.2.4, D.2.4 benzer ekilde geerlidir. 2.5 Kaynak dolgu ve yardmc malzemesinin karakterinin zellii veya kullanma maksadnn gerektirmesi nedeni ile TL dier baka testlerin yaplmasn isteyebilir ve istenilen zellikler iin baka deerler saptayabilir. 3. Kaynakl Birletirmelere Uygulanan Testler
D.3'dekine benzer ekilde hazrlanan aln dikii snav paralarnda yaplacaktr. 3.2 Aln dikii snav paras yukarda ad geen standartlar (2.1'e baknz) gz nne alnarak B.3.2, C.3.2 ve D.3.2'ye gre kaynak edilir. Mmknse, ana malzeme olarak ileriki uygulamalarda kaynak edilecek malzeme gz nne alnmaldr. Her halde yeterli mukavemette malzeme kullanlmaldr. 3.3 Baka trl belirlenmemise aln dikii snav paralarndan, B.3.3, C.3.3 ve D.3.3'de belirtildii ekilde eitli kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri trleri (ve uygulanyorsa deiik kaynak yntemleri) iin test paralar alnr. 3.4 Mekanik zellikler (uzama snr dnda) 2.4 ve Tablo 5.33'e uygun olmaldr. TL istenilen zellikler iin baka deerler saptayabilir (2.4'e de baknz). 4. Yllk Tekrar Testleri
A.3.1'e gre yaplan yllk tekrar testlerinde 2'ye uygun olarak aln dikii snav paralar kaynak ve test edilir. TL kapsam geniletilmi tekrar testleri isteyebilir (A.3.2, A.7.4 ve A.7.5'e baknz).
3.1 Testler, kaynak dolgu ve yardmc malzemelerinin trne (ve ilgili kaynak yntemine) gre B.3, C.3 veya
Tablo 5.32 Kaynakl birletirmelerde kaynak metalinde istenen zellikler (1) ekme mukavemeti Rm [N/mm2] min 410 600 600 700 460 25
Uzama snr gerilmesi Kalite derecesi Rp0,2 [N/mm2] min 200 360 360 420 200 Rp1,0 [N/mm2] min 220 380 380 440 220
Kopma uzamas A5 [%] min
NiTi3 NiTi4 NiCr19Nb NiCr20Nb NiCr16FeMn NiCr20Mo9Nb NiCr21Mo9Nb NiCu30Mn NiCu30MnTi (1)
2.4'de belirtilen entik darbe enerjisi iin uygulanyorsa G.2.1 ve G.2.2 geerlidir.
5-42

GL, DIN 8560 POZSYON ALMANCA NGLZCE d h-v h v-u v-d o n-o 1G, 1F (PA) 2G (PC) 2F (PB) 3G, 3F (PF) 3G, 3F (PG) 4G (PE) 4F (PD) TL, AWS, EN
Yatay Korni (Aln kaynanda) Korni ( ke kaynanda) Dey (Aadan yukarya) Dey (Yukardan aaya) Tavan Tavan
w q h s f n-
KAYNAK POZSYONLARI
YATAY 1F (PA)
KORN 2F (PB)
DEY 3F (PF) (Aadan yukarya)
TAVAN 4F (PD)
YATAY 1G (PA)
KORN 2G (PC)
DEY 3G (PF) (Aadan yukarya)
TAVAN 4G (PE)
A,B
Blm 6 - zerine Kaynak Yaplabilir Astar Boyalar
6-1
BLM 6 ZERNE KAYNAK YAPILABLR ASTAR BOYALAR
Sayfa A. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6- 1 B. Astar Boyalarn Denenmesi ve Onay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6- 1 C. Astar Boyalarn Uygulama Kontrolleri, retim Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6- 2
A.
Genel
Kod numaras (ksa ad) / rn veya formln tantan sembol, Karakteristik pigment baz, Karakteristik balayc madde baz, Kullanma talimat ile birlikte veri cetveli (yzey hazrlama, uygulama yntemleri, kuru tabaka kalnlklar, vb. gibi), Daha nce yaplm testler ve onaylara ait belgeler, vs., Yaplmas istenen testler iin nerilen yer ve tarih.
1. Kaynak ncesinde saclar, profiller, vs. zerine kaplanan kaynak yaplabilir boyalar kaynakl birletirmelerin kalitesini etkilememelidir. Uyar : Bugne kadar yaplan aratrmalar ve tecrbeler i ke dikilerinde grlen gzeneklilik eiliminin art dnda, bu boyalarn kaynakl birletirmelerin kalite deerlerinde olumsuz bir deiim yapmadn gstermitir. Dolaysyla testlerde, onaylarda ve retim kontrollerinde yalnz bu gzeneklilik eiliminin art tehlikesi zerinde durulmaktadr. 2. retimde yalnz TL tarafndan gzenek oluumu testi yaplm ve olumsuz etkisi olmad onaylanm boyalar kullanlabilir. 3. Astar boyalardan, korozyondan korunmann yan sra istenenler Ksm 1, Tekne Yapm Kurallar, Blm 34'de belirtilmitir. 4. Bu boyalarn uygunluu onaylanm olsa dahi, eer tam mekanize ift i ke dikii kaynanda kullanlacak ise, kullancnn iyerinde zel bir kaynak yntemi uygulanmaldr.
1.2 TL, reticinin iyerini srvey yapma hakkn sakl tutar. Bu maksatla TL srveyrnn tm retim ve test blmlerine ve laboratuvarlara girii salanmaldr. Srveyre retim koullar aklanmal ve zellikle kalite gvenlik nlemlerinin yeterli olduu kantlanmaldr. 1.3 Gzenek oluumu eilim testi, TL tarafndan tannan, tarafsz ve bu ama iin yeterli donanma sahip test merkezlerinde veya uygun test laboratuvarlarnda TL srveyrnn gzetiminde yaplr. 1.4 Testler, Alman Kaynak Cemiyetinin DVS 0501 Mart 1976 yayn elik iin kullanlan astar boyalarn zerine kaynak yaplmasnda gzenek oluumuna eilim testi ynergesine gre yaplr. 1.5 Testlerde kullanlan test paralarnn zdelii saptanacak ve test raporuna kayt edilecektir. Bu, rnein, retim numaras ve tarihi belirtilerek de yaplabilir. Tereddt halinde, TL bir zdelik testi (rnein, kimyasal bileim) isteyebilir. 1.6 DVS 0501'e gre saptanan ortalama toplam gzenek alan, 150 mm yi amamaldr.
B. 1.
Astar Boyalarn Testi ve Onay lk Onay
1.1 Byle bir malzemenin onay iin bavuru, aada sralanan veri ve belgelerle TL merkezine yaplmaldr; retici (varsa lisans verici), Marka (varsa lisans vericinin markas), farkl bir pazarlama markas kullanlyorsa, orjinal marka belirtilmelidir,
6-2

3.
B,C
Uyar : Astar boyasnn DVS 0501'e uygun olarak yaplan standart testde, testin tekrarlanabilirlii ve ayrcl nedeniyle pratikte rastlanmayan ar bir gzenek oluumu gerekletirilir. Bu testle saptanan gzenek says ve bir gzenein ortalama alan deerleri yannda, ortalama toplam gzenek alan deerinin, astar boyalarnn karlatrlarak deerlendirilmesi iin uygun bir kriter olduu anlalmtr. Ancak bu testle retim koullarnda beklenebilecek gzenek oluumu hakknda dorudan bir fikir edinilmesi mmkn deildir. 1.7 TL, yaplan testlere, bunlarla ilgili olarak sunulan
Geerlilik Sresi, Geerliliin Uzatlmas
3.1 Onaylar (ilk onay, onay aktarlmas) sene geerlidir. reticinin bavurusu ile sene daha uzatlabilir. Bu bavuruda retici, ilk onaylanan rnde hibir deiiklik yaplmadn dorulamaldr. 3.2 retici tarafndan dzenli kontrollerle zelliklerinin deimedii kantlanmaldr. rnn geerlilik kontrol iin istekler, retici tarafndan yaplan kalite kontrol kaytlarn sunmas veya TL tarafndan tannan bir kontrol kuruluunun yapt d kontroller sonucu onaylanmas ile karlanabilir. 3.3 Tereddt halinde veya rnde veya retim koullarnda deiiklik yaplmas durumunda TL, 1.3-1.5'e gre tekrar testleri isteyebilir.
protokollere ve yaplan i yeri srveylerine dayanarak bir onay belgesi verir, zerine kaynak yaplabilir astar boyay, onayl kaynak dolgu ve yardmc malzemeler listesine dahil eder. 1.8 Onaylar, test edilen belirli bir rn (marka,
C. Astar Boyalarn Uygulama Kontrolleri, retim Testleri 1. Uygulayc atlyeler, retim srasnda yapacaklar kontroller yardmyla (rnein; tabaka kalnl lmeleri, retimden alnan test paralar) astar boyann onay srasndaki koullara uymasn ve i ke dikilerinin kaynanda uygulamay olumsuz etkileyecek bir gzenek oluumuna meydan verilmemesini salamaldr. Uyar : stne kaynak yaplabilir astar boyalar nedeniyle i ke dikilerinde oluan gzenekler, genellikle her biri yuvarlak zincir gibi veya uzunlamasna tekil gzeneklerden oluur. Bunlar genel olarak gvde lamalarnn flen ve levhalarla birleme yerlerindeki aralklarda, nadiren yzeyde bulunur. Dolaysyla pratikte tahribatsz veya tahribatl muayene yntemleri ile saptanabilirler. 2. Semeli yntemle yaplan retim testleri normal retim srasnda, onay aktarlmasnda ilave testlerle, astar boyann veya alma koullarnn deimesi durumlarnda TL gzetiminde yaplr. Tereddt halinde TL, retim testi isteyebilir. retim test paralarnn kayna srasndaki koullar, srekli retim koullaryla ayn olmaldr. retim artklar test paras olarak kullanlabilir. 3. retim testinin bir paras olarak ekil 6.1'de grlen T-snav paras hazrlanr. Dikilerin kolay krlabilmesi iin (mmknse her iki sacn a ortayndan) ekil 6.1'de grlen kanal alr ve para her biri 100 mm. uzunluundaki ksmlara blnr. Alternatif olarak da i ke dikii (+) Blm 12, F.3.2 (ekil 12.1)e gre snav paralar kaynak edilebilir ve F.4.5'e gre test edilebilir.
formlasyon/tanm no. vs.) ve belirli bir retici (rnn retildii yer) iin geerlidir. Bu onay dier rnler veya baka bir retim yntemi ile yaplan rnler iin geerli deildir. Onay aktarmas iin 2. ye baknz. 1.9 TL tarafndan uygunluu onaylandktan sonra, astar
boyann bileimi ve zelliklerinin sabit kalmasndan retici (varsa pazarlama firmas) sorumludur (bu konuda Blm 1, F'ye baknz). Yaplacak btn deiiklikler derhal TL'na bildirilmelidir. Genelllikle 2'ye gre yeni bir test yaplmas gerekir. 2. Onay Belgelerinin Aktarlmas
2.1 Onaylanm bir rn ile formlasyonu/tanm no.su ayn olan fakat baka bir marka ile tantlan veya markas, formlasyonu/tanm no.su vs. ayn olan fakat reticisi (rnn retildii yer) farkl olan rnler iin TL, 1.3 ve 1.4'de belirtilen testlerin tekrar gerekmeksizin onaylanm rnlerin onay belgelerinin bu rnlere aktarlmasn kabul edebilir. 2.2 1.1'de belirtilen bilgi ve belgeleri ve ek olarak ilk onaylanan rn ile onay aktarlmas istenen rnn edeer olduklar hususunda her iki reticinin yeminli beyann, anlamalar ve dokmante edilmi kantlarn ieren basit bir bavuru TLna gnderilmelidir. 2.3 Bir onay belgesi baka bir reticinin rnne aktarlmsa, TL bu reticinin iyerinde B.1.2'ye gre retim srveyi yapabilir. TL ayrca Cye gre retim testlerinin yaplmasn isteyebilir.
6-3
4. Deerlendirme iin snav paras krlr. Gzenek says en yksek olan dikiin krlma yzeyi deerlendirilir. 100 mm. diki uzunluundaki gzenek says belirlenir ve her bir gzenein alan saptanr (rnein, iki ana ekseni gzeneklerin boyu ve genilii olan elips alan olarak). Byk ekseni 0,5 mm. den kk olan gzenekler gznne alnmaz. 5. Gzeneklerin says ve alanlar yardmyla toplam gzenek alan hesaplanr ve bu deer kaynak dikii krlma yzeyine oranlanr. Bu ekilde elde edilen rlatif gzenek alan % olarak test raporunda belirtilir. Test raporunda ayrca astar boya malzemesi, tabaka kalnl ve kaynak parametreleri belirtilmelidir.
ekil 6.1 ift i ke (T) dikii retim snav paras
A,B
Blm 7 - Genel Dizayn Prensipleri
7-1
BLM 7 GENEL DZAYN PRENSPLER
Sayfa A. B. C. D. E. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . retici Belgelerinde Bulunacak Bilgiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malzemeler, Kaynaa Elverililik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dizayn Ayrntlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynakl Birletirmelerin llendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7- 1 7- 1 7- 2 7- 2 7- 4
A. 1.
Genel Kapsam
Gerekiyorsa dizayn hesaplar kantlanacaktr (bunun iin A.2'ye gre tamamlayc kurallara baknz). 2. Yapma Ait Bilgiler Onay iin verilen retici belgeleri, kaynakl
Bu kurallar, retici belgelerinde bulunan bilgiler ile dizayn ve llendirilmede uygulanan genel prensipleri ierir. 2. Tamamlayc Kurallar
2.1
Uygulamann eitli kademelerinde kaynakl birletirmelerin dizayn ve llendirilmesinde, ek olarak kaynak kurallarnn eitli alanlara uygulanmasna ait blmlerde ve TL yapm kurallarndaki ilgili istekler de geerlidir.
birletirmelerin kalitesi ile ilgili ve TL srveyi iin gerekli yapm bilgilerini ierecektir. Burada malzeme ve kaynak dikii ekli ile birlikte aadaki bilgiler de verilecektir: Kaynak dikii hazrlama yntemleri (mekanik, termik, vs.), Kaynak yntemi, kaynak pozisyonlar, Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri, n stma, gerektiinde kaynak srasnda s girdisi, Kaynak dikii yapm ve paso says, Kaynak sras (zel hallerde), Kk hazrlama (yntem), Kaynak sonras sl ilem (varsa), Ayn zamanda kaynak edilen retim paralarnn yeri ve says (isteniyorsa). test
B. retici Belgelerinde Bulunacak Bilgiler Azlarnn/Kaynak Dikilerinin -
1. Kaynak Sembolleri
1.1 Kaynakl birletirmelerinin tanmlanmas ve de kaynak azlar veya kaynak dikilerinin ekli standartlara (rnein; EN 12345/ISO ... EN 22553/ISO 2553, EN 29692/ISO 9692 veya TSE) uygun olmaldr. Bunlar, retici belgelerinde (resimler, vs.) belirgin olarak, rnein; standart sembollerle tanmlanacaktr. 1.2 Standarttan farkl olan kaynak dikii ekilleri veya semboller, retici belgelerinde (resimler, kaynak planlar veya spesifikasyonlarda) ayrntl olarak gsterilmeli, mmknse aklanmaldr. Bunlar TL tarafndan onaylanmaldr (rnein; resimlerin incelenmesi veya kaynak yntem testleri ile birlikte). 1.3 lettii kuvvetin trne (statik veya dinamik) ve byklne gre yeterli olacak ekilde veya uygun dizayn edilen kaynak dikii ekli seilecektir.
Kaynakl birletirmelere uygulanan isteklere ait bilgiler ve bunlarn kontrol hakknda 3'e baknz. 3. 3.1 Kaynakl Birletirmelere ait stekler, Kontroller Onay iin verilen retici belgelerinde (rnein;
7-2
B,C,D
resimler, kaynak veya kontrol planlar) kaynakl birletirmelerdeki kalite istekleri de belirtilecektir. Bu, kullanma alanna bal olarak, kaynak dikii faktr ile (Ksm 6) veya diki kalite derecesi ile (Blm 12, I Tablo 12.9), veya EN 25817/ISO 5817 veya EN 30042/ISO10042 (Ek 4 ve Ek 5'e baknz) veya TSE 7830 izelge -1'e gre kalite snflar ile yaplabilir. stenilen kaynak dikii kalitesinin kantlanmas iin uygulanan testler (test yntemleri ve test kapsam) de bildirilecektir. 3.2 Belirtilen istekler, gazlara ve svlara kar szdrmazlk veya belirli ortamlarda korozyona dayankll da ierir. 3.3 Kaynak yntemleri ve retim testleri iin Blm 4'e, uygulanmas ile ilgili olarak Blm 12 ve Ksm 6'ya, tahribatsz muayeneleri iin Blm 10 ve uygulanmas ile ilgili olarak Blm 12 ve Ksm 6'ya baknz.
olasl gz nne alnmaldr. Mmkn olduunca bu ekildeki kaynaklar korozyon tehlikesinin daha az olduu yerlere tertiplenmeli veya korozyona kar koruyucu zel nlemler alnmaldr (rnein; koruyucu kaplama boya veya katodik korunma gibi).
D. 1.
Dizayn Ayrntlar Ulalabilirlik, Yapm, Kontrol Edilebilme
1.1 Henz dizayn safhasnda iken, kaynakl birletirmelerin, retim srasnda, kaynan mmkn olan en iyi pozisyon ve srada yaplabilecek ekilde en uygun ve ulalabilir yerlerde olmas planlanacaktr. 1.2 Kaynakl birletirmeler ve kaynak sras ar ekil deitirmeye yol amayacak ve kalc kaynak gerilmelerinin en az mertebede kalmasn salayacak ekilde dizayn edilmelidir. Kaynakl birletirmelerin lleri gereinden daha fazla olmamaldr. 1.3 Kaynakl birletirmelerin dizayn, ngrlen kaynak dikiinin tipi ve kalitesi, istenilen retim koullarnda kusursuz olarak salanabilecek ekilde yaplmaldr (rnein; tek ve ift tarafl aln kayna dikilerinde kk nfuziyetinin tam olmas gibi). Aksi takdirde daha basit bir tipte kaynak dikii seilir ve bunun muhtemelen dk mertebedeki yk tama kapasitesi, llendirmede gz nne alnr. 1.4 iddetli zorlamalarn etkilemesi nedeni ile genellikle muayene edilmesi gereken kaynakl birletirmeler, kaynak hatalarnn saptanmas iin kullanlan muayene yntemlerinin (rntgen, ultrasonik veya yzey atla metodlar, muhtemelen bunlarn birlikte yaplmas) gvenilir olarak uygulanabilmesini salayacak ekilde dizayn edilmelidir. 2. Kaynakl Birletirmelerin Yeri ve Dzenlenmesi
C. 1.
Malzemeler, Kaynaa Elverililik Kaynaa Elverililik, Uygulama
Kaynakl konstrksiyonlarda, yalnz kaynaa elverililii kantlanan malzemelerin kullanlmasna msaade edilir. Yntem testlerine ve malzeme onayna bal uygulamay snrlayan, koullar ve malzeme reticisinin nerileri, kaynakl birletirmelerin dizayn srasnda gz nne alnacaktr. TM eliklerinin kullanmnda ve ilenmesinde TL'nun nerileri gz nne alnmaldr. 2. Malzemeye Bal zellikler
Haddelenmi malzemenin kalnlk dorultusundaki (D.7.2'ye baknz) mukavemet deerleri, kaynak sonucu olarak, soukta sertletirilmi alminyum alamlarnn yumuamas veya eitli malzemelerin sl genilemelerinin farkl dereceleri gibi malzemeye bal zellikler, kaynakl yaplarn ve kaynakl birletirmelerin dizaynnda ve llendirilmesinde gz nne alnmaldr. 3. Kaplanm Levhalar
Ana malzeme ile kaplama malzemesi arasndaki balant mukavemetinin yeterliliinin malzeme testleri ile kantlanmas halinde (malzeme kurallarna baknz) "kaplanm levha" tek para levha olarak gz nne alnabilir (kaplanm levhalarn ke kaynakl birletirmelerinde kaynak ortalama levha kalnlna kadar alnr). 4. Malzeme iftleri, Korozyon
2.1 Konstrksiyon sonucu byk gerilme ylmalar bulunan - zellikle dinamik zorlamalar etkisinde olan blgelerde kaynakl birletirmelerden kanlacak veya kaynakl birletirmeler, kaynak sonucundan dolay ek entik etkilerini nemsiz hale getiren dzgn kuvvet akn salayacak ekilde dizayn yaplacaktr. 2.2 Kazanlarda ve basnl kaplarn yk etkisinde olan cidarlarnda, aln kayna dikilerinin kesimesinden kanlmaldr. Boru ve silindirik cidarlardaki kaynakl birletirmelerinin boyuna dikileri birbirlerinden en az 50 mm. aralkla yerletirilecektir. Tekne yapmnda aln kayna dikilerinin kesimesine msaade edilir. Bununla birlikte mmknse ilk (rnein; boyuna) kaynak dikii tamamlanacak ve nihayetleri temiz olarak perdahlanacak ve bundan sonra ikinci (enine) kaynak dikii yaplacaktr.
Deniz suyunda ve dier elektrolitik bir ortamda alan farkl iki malzemenin bir ift oluturmas halinde (rnein; alamsz (gemi) yap elii ile paslanmaz eliin kaynakla birletirilmesinde) potansiyel farkndan dolay meydana gelebilecek byk ldeki korozyon

6. Gerilme Ak, Geileri
7-3
3. Kaynak Dikilerinde Yerel Ylmalar ve En Kk Aralk 3.1 Kaynak dikilerinin yer yer biribirlerine yaklaarak ylma oluturmalarndan ve aralarnda yetersiz aralk braklmasndan kanlmaldr (Blm 12,G.4'e baknz). Kaynak dikileri gereinden fazla llendirilmemelidir. ke kayna dikii kalnl, kaynak edilen levhalarn kalnlklarndan en knn 0,7 katn amamaldr. 3.2 Yan yana olan aln kayna dikileri arasnda en az 50 mm. + 4 x Levha Kalnl kadar aralk bulunmaldr. ke kaynak dikileri birbirleri ve i ke kaynak dikii aln kayna dikii arasnda en az 30 mm. + 3 x Levha Kalnl kadar aralk bulunmaldr. Yenilenen veya eklenen levha paralarnn (eritlerin) genilikleri en az 300 mm. veya kalnlklarnn 10 katndan byk olacaktr. Bu deerlerin byk olan alnr. (Blm 12, G.4.1'le karlatrnz). 4. Oyuklar, Kaynak Gei Delikleri
6.1 Tayc elemanlar zerindeki btn kaynakl birletirmeleri, rijitlik srekliliini bozmayan byk i ve d entikler oluturmayan ve genilemeye engel olmayan mmkn olabilecek en dzgn gerilme akn salayacak ekilde dizayn edilmelidir. 6.2 Boyutlar farkl olan elemanlarn birletirmelerinde bir boyuttan dierine gei dzgn ve tedricen olacaktr (rnein; kaln paraya eim vererek). elik dkm ve dvme paralarda bunlara bal dkm veya dvme kaynak flenleri ngrlr (Blm 12, G.3'e baknz). 7. ift T (apraz) Birletirmeler, Dorultusundaki Gerilmeler Kalnlk
4.1 Oyuklar (kaynak gei delikleri) yeterli byklkte almaldr. rnein; stifnerler levhalara aln kayna yaplmadan nce yerletirilir (Blm 12,G.5'e baknz). Kaynak gei delikleri yar ap en az 25 mm. veya 2 x Levha Kalnlndan byk olmak zere yuvarlatlacaktr. Bu deerlerden en by alnr. 4.2 zel hallerde, rnein; yksek dinamik zorlamalarn etkisinde olan yap paralarnn aln kaynak dikileri blgesinde levhaya balanan elemanda kaynak gei delikleri yerine ift tarafl kaynak az alarak (K dikii) iki taraftan kaynak edilmesi daha elverili olabilir. Burada aln kaynanda oluacak kk hatalar levhann ters tarafndan ilenerek giderilir. 5. Lokal Takviyeler, Dablinler
7.1 ift T (apraz) birletirmelerde, hadde mamullerinin, kalc kaynak gerilmelerin ve/veya tadklar yklerin kalnlk dorultusundaki zorlamalarndan dolay meydana gelebilecek tabakalama suretiyle yrtlmalara kar dizayn srasnda uygun yapsal nlemler alnmaldr. Bunlar en az dolgu malzemesi hacimli uygun kaynak az eklinin seimi veya kalnlk dorultusunda bzlme gerilmelerini azaltacak kaynak sras dizaynn ierir. 7.2 Kalnlk dorultusunda ok iddetli gerilmelerin bulunmas halinde, (rnein; byk hacimli dolgu malzemesi ieren tek veya ift tarafl aln kayna dikilerinden "HV veya DHV - (K)" dolay) zellikleri iyiletirilmi malzeme mamln yzeyine dik olarak yerletirilmek sureti ile uygulanr (Malzeme Kurallar Blm 3, M). 8. Soukta ekil Verilmi Elemanlarn Kayna
5.1 Lokal olarak gerilme art etkisinde olan levhalarda (kiriler, borular, kap cidarlar dahil) mmknse dablin yerine daha kaln levhalar kullanlmaldr. Yatak burlar, gbekleri, vs. levhaya geme olarak kaynatlm daha kaln levhalar, dvme paralar ve benzeri elemanlarla esas olarak ayn biimde olmaldr. 5.2 Dablin levhalardan kanlamad hallerde dablinler 2 x Levha Kalnlndan daha kaln ve dablin kalnlnn 30 katndan daha geni olmamaldr. Dablinlerin ve zellikle nihayetlerinin kayna iin Blm 12, G.6'ya baknz. Basnl kaplardaki oyuklarn takviyesinde uygulanan dablinlerin dizayn ve kayna iin ilgili kurallara baknz.
Yap (Gemi) eliklerinden soukta ekil verilmi elemanlarn kaynana, Blm 12, G.8'deki koullara uygun olmas halinde msaade edilir. zel hallerde kaynaktan sonra sl ilem gerekli olabilir veya kaynaktan sonra dayankllnn yeterli olduunun kantlanmas istenebilir. 9. Dier Dizayn nlemleri
9.1 Profillerin oluklarna, hadde ilemi sonucu bu blgede oluacak kalc gerilmeler ve segregasyon tehlikesinden dolay kaynak dikii yaplmamaldr. 9.2 Korozyon tehlikesi olan blgelerde kaynakl birletirmeler (i ke dikileri), yap elemanlar, oyuklar, vs. etrafnda szdrmazl salayacak ekilde epeevre ve srekli olarak yaplmaldr. 9.3 Yapsal nedenlerle oyuklarn takviyeleri (dablinler), monte edilmi blok flenler, tayc
7-4
D,E
halkalarda olduu gibi kapal bo hacimleri olan elemanlara sl ilem yaplyorsa bir havalandrma olana salanr (rnein; delik almas ngrlr).
Baka trl bir anlama yoksa (rnein; kk levha kalnlklarnn uygun balama tertibatnda (jig) tam mekanik kayna iin) minimum diki kalnl aadaki formlle belirlenir: t1 t2 3
E. 1.
Kaynakl Birletirmelerin llendirilmesi amin llendirme, Hesaplama Burada : t1
[mm]
3 mm. den kk olamaz.
1.1 llendirme, Yapm Kurallarna uygun olarak sz konusu dikiin ekline, kalitesine ve zorlamalarn trne (statik-dinamik) ve iddetine gre yaplr. Kaynak dikii lleri (isteniyorsa) onay iin gnderilen retim belgelerinde belirtilmelidir. ke kaynanda boyutlandrma verilerinde, kaynak ykseklii "a"nn veya diki kotu (kenar uzunluu) "z"nn esas alnd belirtilecektir. 1.2 TL (Yapm Kurallarna gre veya resimlerin incelenmesinin bir ksm olarak) tarafndan isteniyorsa kaynak dikiinin yeterli boyutlandrldnn matematiksel kantlamas (genel gerilme analizi ve/veya yorulma mukavemeti kantlanmas) salanacaktr. 2. Ke Kaynak Dikilerinin Minimum Kalnl
= nce olan levhann kalnl (rnein; T birletirmelerinde gvde kalnl [mm] = Kaln olan levhann kalnl (rnein; T birletirmelerinde aln lamas kalnl [mm]
t2
Daha kk minimum i ke dikii kalnlna (rnein; 2,5 mm.) kaynan kusursuz yapld kaynak yntem testi ile kantlanmas halinde msaade edilebilir. 3. leme Pay
ke kaynak dikii kalnlklar, TL kurallarna veya hesaplama sonularna gre llendirilir. Kurallar da belirlenmeyen diki kalnlklar, dizayn hesaplar minimum istekleri salayacak ekilde aadaki diki kalnl ile yaplr: a = 0,5 x Levha Kalnl olmaldr. Burada llendirme iin en kk levha kalnl esas alnr.
Kaynak dikiinde, daha sonra yaplacak mekanik ilenmesinde, iin bitiminde istenilen minimum diki kalnl kalacak ekilde yeterli ileme pay (kaln kaynak dikilerinde) salanacaktr. Bu zellikle, yalnz ksmi nfuziyetli kaynaklara (rnein; baz makina paralarndaki kaynak dikilerine) uygulanr; bu durumda, kaynak dikilerinin mekanik ileme iin balangtan daha derin olmas ngrlr. entik arndrma talamas durumunda, kaynak kalite derecelerinin istekleri uygulanacaktr; buna gre kaln kaynak dikileri doldurulacaktr.
Blm 8 - Kaynakl Birletirmelerin Yapl
8-1
BLM 8 KAYNAKLI BRLETRMELERN YAPILII
Sayfa A. B. C. D. E. F. G. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak Az Hazrlanmas, Montaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Havaya Kar Korunma, n stma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak Pozisyonlar, Kaynak Sras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynak almalarnn Yapl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dorultma, Toleranslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynaktan Sonraki lemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8- 1 8- 2 8- 2 8- 3 8- 3 8- 4 8- 4
A. 1.
Genel Kapsam, Tamamlayc Kurallar
markas, sertifikas, vb. malzemeler kullanlabilir.
yardmyla
saptanabilen
1.1 Bu blm, kaynak az hazrlanmasndan sonraki ilemler dahil kaynakl birletirmelerin tamamlanmasna kadar kaynak almalarnn yaplna uygulanan genel kurallar ierir. Isl ilemler iin Blm 9, Kaynakl birletirmelerin testleri iin Blm 10 ve 11'e baknz. 1.2 Kaynak almalarnn yapl iin ek olarak Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerinde uygulama ile ilgili istekler de geerlidir. Bunlarla birlikte Yapm Kurallarndaki ilgili istekler de gz nne alnmaldr. 2. Kaynak yerinden stenenler
3.2 pheli durumlarda malzemelerin kaynak ynteminin balamasndan nce tr ve kaynaa elverililii kontrol edilmelidir. 4. Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri
4.1 Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri olarak Blm 5'e gre denenmi, TL tarafndan onaylanm ve kaynak yaplacak ana malzemeye uygun kalite derecelerindeki malzemeler kullanlabilir. Farkl tekne yapm eliklerine uygun deiik kalite dereceleri Blm 12'deki Tablo 12.1'de grlmektedir. 4.2 zel malzemeler veya bunlarn kaynak yntemleri iin kaynak yntemi (n) testlerine dayanarak onaylanan kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri yalnz ilgili onay sertifikasnda belirtilen uygulama alannda kullanlabilir. Bu uygulamaya ait zel koullar ve kurallar var ise bunlar da gz nne alnmaldr. 4.3 Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri yalnz testlerin ierdii elektrot aplar ile ve onaylanm kaynak pozisyonlarnda kullanlabilir. Uygulamada reticinin neri ve uyarlar (rnein; akm tr ve kutbu) gz nne alnmaldr. 4.4 Kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri gerektiinde kullanlmadan nce retici talimatna gre kurutulur (maksimum kurutma sresi almamaldr) ve alma alannda kuru olarak (elektrikli elektrod termoslar, muhafazalar, vb. iinde) saklanr.
2.1 Kaynak almas yapmak isteyen tm iyerleri Blm 2 (Kaynak yerlerinden stenenler), Blm 3 (Kaynak Yeterlilik Snavlar), Blm 4 (Kaynak Yntem Testleri) ve gerekiyorsa Blm 10'a (Kaynak Dikilerinin Tahribatsz Muayeneleri) gre kaynak iyeri iin istenen koullar yerine getirmelidir. 2.2 yerleri gncel belgeleri hazr bulunduracak ve srveyr istediinde kendisine verecektir. Gerekli hallerde (rnein; iyerinin uzun sre almaya ara vermesinde) TL iyerini yeniden kontrol edebilir. Blm 2, A.4.2 ve Blm 3, E'ye baknz. 3. Malzemeler, Markalama
3.1 Kaynak ynteminin yaplmasnda, yalnz var olan retim koullar altnda tr ve kaynaa elverililii, pheye yer brakmayacak ekilde
8-2
5.
A,B,C
zerine Kaynak Yaplabilir Astar Boyalar
5.1 Levhalara, profillere, vs.'ye uygulanan zerine kaynak yaplabilir astar boyalar (shop primer) kaynaktan nce ve ilem yaplmadan Blm 6'ya gre test edilmeli ve onaylanmaldr. 5.2 yeri, uygun kontroller (zellikle boya kalnl) ve retim sresince rastgele retim testleri yaparak, kaynakl birletirmelerin kalitesinin kabul edilemeyecek derecede olumsuz etkilenmemesini salamaldr. 6. malat Dokmanlar, yeri Standartlar
veya - daha byk aralklarda - bir tek tarafl veya ift tarafl az alm diki uygulanabilir. Bu aralklara dolgu paras veya tellerin kaynak edilmesine msaade edilmez. 3. Yap Elemanlarnn Dorusall
6.1 Kaynaklar, onaylanm resimler, kaynak planlar veya TL tarafndan tannm iyeri standartlarna gre yaplr. Bu kuraldan farkl olarak yaplacak her deiiklik iin TL'nun onay gereklidir. 6.2 malat dokmanlarndaki verilere uyulmasnn salanmasndan iyeri sorumludur.
3.1 Aln kayna ile birletirilecek yap elemanlar mmkn olduu kadar hassas bir ekilde ayn hizaya getirilerek yerletirilmelidir. Bu nedenle levha kaplamalara kaynak edilen profillerin ular kaynak edilmeden braklr. zellikle enine yap elemanlar ile kesilen kesilerin ayn hizaya getirilerek yerletirilmesine ok dikkat edilmelidir; gerektiinde enine elemanlara kontrol delikleri almal ve bunlar sonradan kaynakla kapatlmaldr. 3.2 Kenarlarn ayn hizaya getirilmesinde msaade edilebilen hatalar yap elemanlarnn trne, nemine ve yklenmesine baldr. Bunun iin Blm 12 ve Ksm 6'nn ilgili blmlerine baknz. zel ykleme koullar veya dier kullanma maksad ile ilgili istekler kenarlarn ayn hizaya getirilmesindeki hatada bir snrlandrma gerektiriyorsa msaade edilebilen hata retim belgelerinde belirtilmelidir. 4. Puntalama ve Kaynaa Hazrlk
B. 1.
Kaynak Az Hazrlanmas, Montaj Kaynak Az Hazrlanmas
1.1 Kaynak az hazrlanmas, termik kesme veya mekanik ileme ile yaplabilir. Termik kesilen kaynak az kenarlar (kesik yzeyleri), kesme ileminin kaynakl birletirmeleri olumsuz etkileme olasl varsa mekanik olarak da ilenir (rnein; talanr). Dkme ve dvme elik paralardaki kaynak azlar her defasnda hadde ve dkm kabuklarndan temizlenmesi iin en azndan talanmaldr. 1.2 Kaynak az kenar yzeylerinde, kaynakl birletirmelerin kalitesine zarar verebilecek hatalar ve pislikler bulunmamaldr (rnein; katmerler, kaba kesme yarklar ve cruflar gibi). Kaynak ynteminden nce kaynak yaplacak paralarn kaynak az kenarlarnda olabilecek hatalar; rnein; atlaklar, kalntlar, boluklar veya gzenekler aratrlmal gerekiyorsa tahribatsz muayenelerle kontrol edilmelidir. 2. Kaynak ekilleri, Kk Aklklar (Hava Aral)
4.1 Puntalama kaynaklar eitilmi personel tarafndan mmkn olduu kadar az yaplmaldr. Bunlarn kalitesi daha sonra gerekletirilecek kaynakl birletirmeye uygun deilse, kaynan bitiminden sonra zenle temizlenmelidir. 4.2 Tutturma plakalar geici balantlar ve ayar pimleri ana malzeme ile ayn veya benzer bileimdeki malzemeden yaplmal ve gereinden fazla kullanlmamaldr. Bunlarn kaldrlmas esnasnda meydana gelebilecek hasarlar zenle onarlmaldr. 4.3 Mekanize kaynak yntemlerinde veya aln kayna dikiinde balang ve nihayet krater hatalarndan kanlmas iin kaynak dikiinin uzantsna balang ve biti levhalar konulacaktr. 4.4 Yap elemannn kaynak dikii blgesi temiz ve kuru olmaldr. Kir, pas, kesme cruflar, ya, boya (zerine kaynak edilebilir astar boyalar dnda) nem ve pislikler kaynaktan nce titizlikle temizlenmelidir.
2.1 Yap elemanlarnn kaynak iin hazrlanmasnda ve montajnda atlye dokmanlarnda verilen diki biimlerine ve kk aklklarna dikkat edilmelidir. zellikle tek tarafl ve ift tarafl aln kaynaklarnda yeterli nfuziyetin salanmas iin kk aklnn doru olmas ok nemlidir. 2.2 Kk akl, n grlen araln iki katn amamaldr. Bu deer, msaade edilen snr, snrl bir blgede yerel olarak amas durumunda, - srveyrn onay ile - yan cidarlara dolgu kayna yaplarak azaltlabilir. ke dikilerinde a - boyutu arttrlabilir
C.
Havaya Kar Korunma, n Istma
1. Kaynak almalarnn yapld blge rzgar, nem ve souk gibi hava koullarndan yeterli nlemler alnarak korunmal ve gerektiinde n stma yaplmaldr.
C,D,E
8-3
2. Bir n stmann gerekli olup olmad ve seviyesi eitli faktrlere baldr. Bunlar kimyasal bileim, levha kalnl, iki veya boyutlu s dalm, ortam veya ilenen parann scakl, kaynak srasndaki s girdisi (kaynak dikiinin birim boyuna uygulanan enerji). Ayrntlar Blm 3, Blm 12 ve Ksm 6'nn blmlerinde verilmitir. 3. n stma btn levha veya yap elemannn kalnl boyunca 4 x Levha Kalnl geniliinden (en az 100 mm.) dzgn olarak yaplmaldr. n stma imalat kaynaklarnda olduu gibi punta ve yardmc kaynaklarda da gerekebilir.
malzemeye yumuak geiler yapan temiz ve dzgn yzeylere sahip olmaldr. Dikilerin ar yksek oluu ve yanma oluklar (entikleri) ile levha veya kesme kenarlarndaki entiklerden kanlmaldr. 5. Aln kayna balantlar baz zel haller iin baka trl belirtilmemise btn kesit boyunca kaynak edilmelidir. Bu maksatla kural olarak kk iin kaynak az alr ve arkadan kaynak edilir. Tek tarafl kaynaklar, rnein; seramik altlklar zerinde, (baarl olarak gemi ve TL tarafndan onaylanm bir yntem testinden sonra)- iki tarafndan kaynak edilen dikilere edeer olarak onaylanabilirler. Dier tek tarafl kaynak edilebilecek balantlar, (rnein; kalc havuz altlklar zerinde) teknik resimlerin incelenmesi srasnda TL tarafndan onaylanmaldr. 6. Tek tarafl ve ift tarafl aln kaynaklar dizayn verilerine gre btn kesitlerde kk ilenmi kaynakl birletirmeler olarak veya msaade edilebilen bir kk hatas veya kaynak edilmemi kk kabul edilip gerekli redksiyon katsaylar gz nne alnarak yaplabilir. Burada Blm 12, G.10.2'ye baknz. Ancak bu uygulama tarz resimlerde belirtilmeli ve TL tarafndan bu resimlerin kontrolnde onaylanmaldr. 7. ke dikilerinde kk nfuziyetine zel zen gsterilmelidir. Nfuziyet en azndan teorik kk noktasnn ok yaknna kadar gelmelidir. ke dikii kesiti olarak ekenarl, dzgn yzeyli ve ana malzemeye geileri yumuak olan bir kesit amalanmaldr. Gvde levhalarnn (web) nihayetlerinde, oyuklarda veya kaynak gei deliklerinde iki taraftaki i ke dikileri; birbirleriyle birletirilerek sreklilik kazandrlmaldr. 8. Byk aptaki iilik veya malzeme hatalarnn
D.
Kaynak Pozisyonlar, Kaynak Sras pozisancak pozisolan dey
1. Kaynaklar mmkn olan en uygun kaynak yonunda yaplacaktr; Zor kaynak pozisyonlar zorunlu durumlarda kullanlmaldr. Zor kaynak yonlar, bunlar iin yeterlilik sertifikas kaynaklara yaptrlmaldr. Yukardan aaya pozisyonlar iin Blm 12, H.6'ya baknz.
2. Kaynak sras bzlmeler en az olacak ekilde dzenlenmelidir. Prensip olarak levha kaplama alanndaki kiriler stifnerler ve dier balantlar yerletirilmeden nce aln kayna birletirmeleri tamamlanmaldr. zel durumlarda TL, yapm sras veya kaynak sras plan isteyebilir.
E.
Kaynak almalarnn Yapl
1. Kaynak iyeri belirtilen kaynak parametrelerine uyulmasn ve kaynak almalarnn uzmanca yaplmasn salamaldr. 2. Kaynak yaplrken yap elemanlar belirgin hareket veya sarsntlara maruz kalmamaldr. Vince asl olan veya yzen paralarn birletirilmesinde, dikiin azndaki puntalama kaynandan nce yardmc paralarla balanarak birbirlerine gre hareketleri nlenmelidir. Kaynak balantlar tamamlanmam yap elemanlarnn tanmas veya dndrlebilmesi iin var olan birletirmelerin yk tayabilme bakmndan yeterli olmas gerekir. 3. Punta kaynaklarnn atlam yerleri, atlak temizlenmeden kaynak edilemezler. ok pasolu kaynaklarda, bir nceki pasonun crufu tam olarak temizlenmeden nce kaynaa devam edilmemelidir. Gzenekler, grnr cruf kalntlar veya dier kaynak hatalar ile atlaklar onarldktan ve ilendikten sonra kaynaa devam edilmelidir. 4. Kaynak dikileri yeterli nfuziyete ve ana
onarlmas yalnz srveyrn izni ile yaplabilir. Kk yzey hatalar, yzey talanarak giderilebilir. Daha derine inen hatalar (rnein; atlaklar veya montaj yardmc tertibatlarnn karlmas srasnda yrtlan kaynak yerleri) temiz bir ekilde ilenmeli, talanmal ve yeterli s girdisi salayacak ekilde kaynak edilmelidir. 9. Dkme ve dvme elik paralarda yaplacak
onarm kaynaklar ve retim kaynaklar yalnz srveyrn izni ile yaplabilir. Byk kapsaml onarmlarda ana malzeme analizi, kaynak yntemleri ve kaynak dolgu ve yardmc malzemelerine ait ayrntlar da ieren onarm prosedrleri ve aklamalar TL Merkez Ofisine onay iin gnderilecektir. TL, yap elemanna kaynaktan sonra gerilme giderme tavlamas veya zel durumlarda yeniden bir sl ilem isteyebilir. 10. Yksek mukavemetli tekne yapm elikleri ve
ok yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) ince taneli yap eliklerinin, paslanmaz stenitik eliklerin alminyum alamlarnn ilenmesi ve kayna
8-4
F,G
iin Blm 12 ve Ksm 6'nn blmlerindeki ilgili kural ve uyarlar gz nne alnmaldr. Bu almalar iin TL, ilgili bir kaynak spesifikasyonunun verilmesini isteyebilir.
F.
Dorultma, Toleranslar
boyutsal toleranslar uygulanr (EN /ISO 13920, EN 25817/ISO 5817 veya EN 30042/ISO 10042 veya TSE 7830) Ek 4 ve Ek 5'e baknz. Narinlik derecesi veya deerlendirme kategorileri (snflar) retim belgelerinde belirtilmelidir. TL, mukavemet ve/veya iletme emniyetinden dolay TL, dier (kk) toleranslar isteyebilir.
1. Dorultma ilemleri (termik veya mekanik) malzemenin kalitesini ve kaynakl birletirmeleri bozmamaldr. TL, dorultma ileminin uygunluunun kantlanmasn isteyebilir (rnein; yntem testi ile). Bu zellikler yksek mukavemetli (su verilmi ve temperlenmi) ince taneli yap eliklerine uygulanr. 2. Blm 12'de ve Ksm 6'nn eitli blmlerinde veya retim belgelerinde belirgin olarak toleranslar verilmemise, kaynakl yaplar iin standartlardaki
G.
Kaynaktan Sonraki lemler
1. Kaynak dikilerinde kaynak sonras bir ilem gerekiyorsa (rnein; dinamik ykleme halinde yzeyin dzgn olmas iin dzeltilmesi) bunun iin TL bir kant isteyebilir. 2. Isl ilemler iin Blm 9'a, tahribatsz muayenelerde yzeyin ilenmesi iin Blm 10'a baknz.
A,B
Blm 10 - Kaynak Dikilerinin Tahribatsz Muayeneleri
10-1
BLM 10 KAYNAK DKLERNN TAHRBATSIZ MUAYENELER
Sayfa A. B. C. D. E. F. G. H. I. J. K. L. M. N. Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayene Metodlar, Cihazlar ve Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayene Personeli, Gzetmenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayene Plan, Muayene Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayene Zamanlamas, Bekleme Sreleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayenelerin Hazrlanmas ve Yapl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayene Sonularnn Deerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muayene Kapsamnn Geniletilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onarm, Onarm Sonras Muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gzle Muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radyografik Muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ultrasonik Muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manyetik Toz Yntemi ile Muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Girici Sv Yntemi ile Muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10- 1 10- 1 10- 2 10- 3 10- 3 10- 3 10- 4 10- 4 10- 5 10- 5 10- 6 10- 8 10-12 10-13
A. 1.
Genel Kapsam
3.
Muayene Blmnden stenenler
1.1 Bu kurallar, Blm 12 ve Ksm 6'nn baz blmlerinde kapsam ve trlerine gre eitli kullanm alanlar iin belirtilen kaynakl birletirmelerin tahribatsz muayenelerine uygulanr. Bununla birlikte Blm 1, A.1 ve A.2'ye baknz. 1.2 Bu kurallar; TL'nun dier kurallarnda, ynergelerinde, teknik talimatlarnda belirtilen ve zel ayrntlar verilmeyen tm kaynak dikilerinin tahribatsz muayenelerine uygulanr. 2. Standartlar ve Uygulama Kodlar (1)
yerinin muayene blm, muayeneleri ve muayene sonularnn deerlendirilmesini objektif olarak salayabilmesi iin retim blmnden bamsz ve etkilenmeyecek durumda olmaldr. Bu husus dardaki muayene kurulular iin de benzer ekilde geerlidir.
B. Muayene Metodlar, Cihazlar ve Yardmc Malzemeler 1. Muayene Metodlar
2.1 Aada ad geen standartlar, vs. bu kurallarla birlikte uygulanr ve tahribatsz muayenelerin yaplnda gz nne alnr. Standartlar bu kurallardan farkl ise kurallar geerlidir. 2.2 Dier uygulama kodlarna gre muayene yaplmas iin nceden TL'nun msaadesi gerekir. Bu maksatla ilgili teknik talimat, dier muayene belgeleri ile birlikte kontrol ve onay iin TL'na verilecektir.
1.1 Muayene metodlar seimi, uygulanan yap elemannn dier zellikleri veya kaynak dikii geometrisi ile birlikte malzemeye ve grlebilecek kusurlara (tr ve yeri) gre belirlenir. Blm 12 ve Ksm 6'nn zel uygulamalara ait blmlerine de baknz. 1.2 zel uygulamalara ait blmlerde baka trl belirtilmemise aadaki esas istekler uygulanr: Yaklak 30 mm. ye kadar cidar veya kaynak dikii kalnlklarnda radyografik muayenelerin kullanm ngrlr. Daha byk kalnlklar iin primer muayene yntemi olarak ultrasonik muayene uygulanr; Kalnlklar yaklak 10 mm. ve daha fazla olan
(1)
Kod (Code) : Dizayn (tasarm) kurallar uluslararas geerlikte, dizaynda olmas gereken artlar ihtiva eden kurallar.
10-2
B,C
cidar veya kaynak dikilerinde TL ile anlamaya varlarak radyografik veya ultrasonik muayene uygulanabilir; Radyografik muayenelerde tercihen rntgen (x) nl (x-RAY) kullanlr. Gamma n kaynaklarna, muayene yntemlerinin kontrol ve tannmasna esas olmak zere TL'nun onay ile msaade edilir. Bunun iin K.1'e baknz; Manyetik malzemelerin yzey atla kontrollerinde tercihen manyetik toz yntemi kullanlr. Manyetik malzemelerin muayenesinde girici sv ynteminin kullanlmas, her durum iin TL'nun onayn gerektirir.
1.4 ncelemenin yaplabilmesi iin aadaki bilgi ve belgelerle birlikte TL Merkez Ofisine bavurulur, Muayene personelinin mesleki eitim belgeleri (gerektiinde gzetmenlerininki de eklenir), Muayene cihazlarnn tanm (cihazlar, probler, vs.), Muayene metodlarnn tanm (cihaz ayarlar, al ve dz tip problar, cihazn hassasiyeti, vs.), Hata byklnn saptanmas iin kullanlan yntem, Muayene raporunun formu,
1.3 Muayene metodu, d ve/veya i hatalar gvenilir olarak gsterebilmelidir. Gerektiinde iki veya daha fazla muayene metodu birlikte kullanlr. Kullanlan muayene metodu veya metodlar muayene planlarnda gsterilmelidir (D.1.1 baknz). 2. Muayene Cihazlar ve Yardmc Malzemeler
ncelemenin baarl olmas halinde iyerine, belirli kontrol ilerinin (Malzeme, kaynak az biimi gibi) bamsz ve kendi personelinin sorumluluunda olmak zere kontrol yetkisi verilebilir. Bu hususta karar TL'na aittir. Uyar : Bir muayene personeline verilen kabul ve yetki genellikle aln dikileri ve ke dikilerini (rnein; gverte stringeri-iyer sa balants) veya tekne yapm elii ve/veya dier benzer yap eliklerindeki yaklak dik al T dikilerinin kontroln kapsar. Bunun dndaki (daha zor) kontrol ileri iin (rnein; dar al borularn kesimelerindeki balantlar veya benzer karmak diki ekilleri iin) yetkinin tekrar gzden geirilmesi ve geniletilmesi gereklidir. 2. 2.1 Gzetmenler Kaynak dikilerinin tahribatsz muayenelerin
2.1 Muayene cihazlar ve yardmc malzemeleri teknik ve standartlara uygun olarak kusursuz bir ekilde kullanlabilir durumda olmaldr. TL, kullanlan cihaz ve malzemelerin kontroln isteyebilir. 2.2 yerinin dndaki dier muayene kurulularndaki muayene tertibat ve cihazlarnn 2.1'deki koullar yerine getirdii iyeri tarafndan salanmaldr.
C. 1.
Muayene Personeli, Gzetmenler Muayene Personeli (Kontrolr)
yapln kontrol etmek ve muayene sonularn deerlendirmek iin ehliyetli muayene gzetmenleri iyerinde grevlendirilmelidir. Bunlarn isimleri TL'na bildirilmelidir. Bu personelin ehliyetlerinin masna ait belgeler (standartlara sunulacaktr. 2.2 Muayene gzetmenleri, kaynak dikilerinin tahrikantlanTL'na uygun)
1.1 Kaynak dikilerinin tahribatsz muayenelerini ilgili muayeneler iin gerekli eitimi grm ve yeterli pratik deneyimi olan personel tarafndan yaplmaldr. Bunlarn eitimi ve deneyimini kantlayacak belgeler (rnein; EN 473/ISO 9712'ye gre) TL'na sunulmaldr. 1.2 Kaynak dikilerinin ultrasonik muayeneleri, TSE'nin seviye 2 belgesi (veya edeeri) olan ve TL tarafndan kabul edilen en az iki senelik pratik muayene deneyimi bulunan personel tarafndan yaplacaktr. 1.3 Bunlarn kabul iin TL, genel de iyerindeki uygulama koullar altnda muayene cihazlar ve muayene yntemleri ile birlikte ultrasonik muayene personelinin uygunluunun incelenmesini isteyebilir. zel durumlarda ve gerektiinde snrl uygulama alan iin TL, kontrollerde baarl olmas sonucunda, 1.2'de belirtilen belgesi bulunmayan muayene personelini de kabul edebilir.
batsz muayenelerinin bu kurallara, standartlara ve onayl muayene planlarna gre bu ie uygun muayene personeli tarafndan ehliyetle ve dikk atle yaplmasndan sorumludur. 2.3 yeri dndaki muayene kurulularnn kullanlmas
halinde iyeri yukardaki koullarn yerine getirilmesini salamaldr. yeri bu hususu TL'na bildirmelidir.
D,E,F
D. 1.

E.
10-3
Muayene Plan, Muayene Raporu Muayene Plan
Muayene Zamanlamas, Bekleme Sresi
Onay iin sunulacak dier imalat belgeleri (resimler, para listeleri) hazrlanncaya kadar kaynak dikilerinin tahribatsz muayeneleri yapmak zere aadaki bilgileri ieren bir muayene plan tertiplenmelidir; Muayene edilecek yap elemanlar ve kaynakl birletirmeler, Muayene kapsam ve yntemi, muayene blgesi (muayene edilecek ksmn yeri), iin Blm 12 ve Ksm 6'nn zel uygulama blmlerine baknz, Kaynakl birletirmelere uygulanacak kurallar, (deerlendirme kriterleri iin Blm 12 ve Ksm 6'nn zel uygulama blmlerine baknz), Muayene standartlar ve/veya spesifikasyonlar, bu kurallar da ad gemeyen fakat kullanlmas istenen dier standart ve spesifikasyonlar.
1. Genel bir kural olarak kaynak dikilerinin tahribatsz muayeneleri, ilgili yap elemann tm kaynak almalar tamamlandktan sonra yaplr. zel durumlarda rnein; atlama tehlikesi olan kaln cidarl yap elemanlarnda tahribatsz muayenelerin (rnein; yzey atlak kontrol) kaynak almalar srasnda yaplmas daha uygun olabilir. 2. K'dan N'e kadar belirtilen muayene yntemleri uygulanmadan nce kaynakl birletirmeler gzle muayene edilecektir. Yzey hatalar, yanl sonular meydana getirecek ekilde muayeneleri etkileyeceinden veya sonularn yanl anlalmasna neden olabileceinden sonraki muayenelerden nce onarlmaldr. Bunun iin J.3'e baknz. 3. Kaynaktan sonra sl ilem (rnein; gerilme giderici tavlama) yaplacak olan yap elemanlar genelde sl ilemden sonra muayene edilir. Isl ilemden nce de kaynak hatalarnn kontrol edilmesi nerilir. TL, daha evvel yaplan muayeneleri, kesin muayene kapsam belirlenirken gz nne alabilir. Buradaki ayrntlar zerinde her durum iin ayr ayr TL ile anlamaya varlacaktr. 4. Yksek mukavemetli (rnein; su verilmi ve temperlenmi) yap eliklerinde atlak oluumunun gecikmesi (rnein; kaynak metalindeki hidrojen nedeniyle) olasl n grldnden muayeneler kaynak almas bitiminden en erken 48 saat sonra yaplmaldr. TL daha uzun bekleme sresi (rnein; 72 saatten maksimum 7 gne kadar) isteyebilir veya belirli bekleme sresinden sonra muayenenin tekrarn (en azndan semeli olarak) isteyebilir. Yap eleman veya kaynakl birletirmeler normal alma zorlamalarndan nce anormal yklerle zorlanyorsa (rnein; tama veya deney ykleri veya test basnc) tahribatsz muayenelerin tekrar ngrlr veya istenebilir. Bu muayenelerin tr ve kapsam hakknda her durum iin ayr ayr TL ile anlamaya varlacaktr.
1.2 Muayene pozisyonlarnn yeri TL srveyrleriyle kaynak iyeri arasndaki anlamaya baldr. Bu nedenle muayene plan onay iin TL'na gnderilecektir. retim ilemleri ve/veya muayene sonular gerektiriyorsa, TL onaydan sonra da muayene kapsamn (H'ye baknz) geniletme veya baz kaynak pozisyonlarnn yerini deitirme hakkn sakl tutar. 2. Muayene Raporlar
2.1 Btn muayenelerin (ilk ve tekrar) raporlar hazrlanacak, dier belgelerle (rnein; rntgen filmleri) birlikte srveyre sunulacaktr. Muayene raporlar, K'dan N'e kadar alt blmlere gre kullanlan muayene yntemleri muayene pozisyonlar, muayene sonular gibi gerekli tm ayrntlar iermelidir. Uyar : Muayene sonular, Blm 3'de belirtilen kaynak tekrar snavlarna ait ise, muayene raporuna kaynaknn ismi ve tantma numaras yazlacaktr. 2.2 Tekrar muayeneleri (onarmdan sonra) ve sonular zellikle muayene raporunda belirtilecektir (I.2.2'ye baknz). Tekrar muayenelerine ait belge ve dokmanlarla birlikte, zellikle tekrar muayeneleri iyerinde yaplyorsa, ilk muayenelerle ilgili sonular ve belgelerde TL srveyrne verilecektir. 2.3 Muayene raporlar muayene personeli ve gzetmeni tarafndan imzalanmaldr. Muayene raporlar ve belgeleri alt yl saklanacaktr.
F. 1.
Muayenelerin Hazrlanmas ve Yapl Muayene Yzeyinin Hazrlanmas
1.1 Muayene yzeyleri (kaynak dikii yzeyleri ve allan paradaki bitiik yzeyler) ilgili muayene yntemi iin yeterli ekilde temiz ve dzgn durumda olmaldr. Kaynak dikiindeki dzgnszlkler, yardmc kaynak kalntlar, kaynak sramalar, cruf kalntlar, vs. muayeneden nce temizlenmelidir. Herhangi bir koruyucu boya veya koruyucu madde muayenenin yeterli olarak yaplmasn engelleyecekse yzey bunlardan arndrlmaldr.
10-4

2.2
F,G,H
Uyar : DVS 0709 (eliklerin kaynakl birletirmelerinin tahribatsz muayenelerinde yzey durumuna uygulanan istekler)'a gre gemi yapmnda zerine kaynak edilebilir astar boyalar (shop primer) deneyimlere gre muayenelere etkilemez ve genel olarak yerinde braklabilir. Tekrar boyanan (reprimed) kaynak dikiinde astar boya kalnl, belirli olarak normal astar boya kalnlndan fazla olmamaldr. 1.2 zel durumlarda rnein; enine hatalarn ultrasonik muayenelerinde (L.4.3'e baknz) gerektiinde kaynak dikii ve allan parann yzeyi talanr. 2. Muayenelerin Yapl
yeri tarafndan hazrlanan muayene plannda-
bilgilerinde, vs. (D.1'e baknz) baz zel yap elemanlar veya kaynakl birletirmelerde zorlanma trne ve iddetine gre belirli deerlendirme kategorileri veya gerektiinde dier farkl deerlendirme karakteristikleri belirtilecektir. Ultrasonik bulgularn deerlendirilmesi yukarda ad geen standartlara (deerlendirme gruplar) bal olarak yaplacaktr, L.5'e baknz. 2.3 Madde 2.1'dekilerin yaklak benzeri olan farkl
deerlendirme kriterlerinin veya dier standartlardaki kriterlerin uygulanan muayene yntemlerine uygun olmas koulu ile kullanlmas hususunda TL ile anlamaya varlabilir. Ayrntlar, TL ile her durum iin ayr ayr kararlatrlacaktr. 3. 3.1 Deerlendirme, Not Verme Muayene sonular, muayene blm veya
2.1 Kaynak dikilerinin tahribatsz muayeneleri K'dan N'e kadar olan alt blmlerde belirtilen ekilde yaplacaktr. Muayenelerin yeri ve zaman srveyre zamannda bildirilmelidir. Srveyre muayenelere itirak veya gzetim istei iin olanak salanacaktr. 2.2 Yap elemanlarnda veya kaynak dikilerindeki
muayene edilen yerler, muayene bulgularnn (rnein; kaynak dikii hatalarnn) muayene veya onarm bitimine kadar ak olarak tespit edilmesini salayacak ekilde kalc olarak tek tek markalanacaktr. Resimlerde, srvey planlarnda ve srvey raporlarnda ilgili boyutlar zel olarak belirtilmise (veya benzer ekilde uygulanmsa) yap elemanna markalanmasndan vazgeilebilir.
kuruluu ve/veya muayene gzetmenleri tarafndan deerlendirilecektir. Malzemedeki ve kaynak dikiindeki hatalarda son deerlendirme ve bunlarn braklmasna msaade edilmesi veya onarlmas hakkndaki karar TL srveyrne aittir. 3.2 Deerlendirme sonularna (radyografik muaye-
G. 1.
Muayene Sonularnn Deerlendirilmesi Muayene Bulgularnn Tanm
nede) Tablo 10.2'ye gre not verilebilir. Ultrasonik muayenelerde veya geniletilmi statistiki deerlendirme istenmiyorsa "msaade edilebilir", "yeterli", "onarlmal" veya "yetersiz" terimleri ile deerlendirilebilir.
H. Radyografik muayenelerde ve uygulanyorsa yzey kontrol yntemlerinde muayene bulgularnn (rnein; kaynak hatalarnn tanm (belirtilmesi)) iin EN 26520/ISO 6520 veya uygulanabiliyorsa Tablo 10.1 (standartlardan alnmtr)'deki saylar ve iaretler kullanlabilir. Ultrasonik muayenelerdeki hatalarn belirtilmesi hususunda L.5'e baknz. 2. 2.1 Deerlendirme Kriterleri Kaynan kullanmna ait Blm 12 ve Ksm 3. 1.
Muayene Kapsamnn Geniletilmesi Onarm yapldktan sonra muayene edilen kay-
nak dikii kesitinde hatalarn giderildii kesin olarak belirlenemiyorsa bitiik diki kesitleri de ek olarak muayene edilir. 2. Semeli yaplan muayenelerde yaygn olarak ha-
talar saptanyorsa muayene kapsam geniletilir. Baka trl bir anlama yoksa, her onarlan muayene kesiti iin iki tane daha ayn boyda kesit muayene edilir. Ultrasonik muayenelerde TL iyeri muayene
6'nn blmlerinde ilgili yap elemanlar veya kaynakl birletirmeler iin zel olarak belirtilmemise elik iin EN 25817/ISO 5817 (Ek 4)'deki veya Alminyum EN 30042/ISO 10042 (Ek 5)'deki deerlendirme gruplar, deerlendirme kriterleri olarak kullanlabilir.
personeli tarafndan hazrlanan muayene raporuna gre semeli kontrol muayeneleri veya ikinci bir iyerinden bamsz muayene kuruluundan kontrol muayeneleri isteme hakkn sakl tutar. Bunlarda ilk muayenelerden ok farkl sonular alnrsa kontrol muayenelerinin kapsam geniletilir.
H,I,J

Tablo 10.1 Hata iaretleri (EN 26250 / ISO 6520'den alnmtr)
10-5
IIW X nlar atlasna gre referans saylar/semboller 100 101 102 104 2011 2015 2016 2024 301 304 4011 4012 4013 402 5011 5012 5013 502 503 504 507 510 511 515 517 (1) E Ea Eb Ec Aa Ab Ab K Ba H D D F F atlak Boyuna atlak Enine atlak Nihayet krateri atla Gzenekler Gaz kanal Gzenek kanal
Hatalarn tanm (1)
Krater kanal (Nihayet krateri boluklar) Cruf kalntlar Yabanc metal kalntlar Yan cidarlarda birleme (yetersiz ergime) hatalar Pasolar aras birleme hatalar Kkte yetersiz ergime hatalar Nfuziyet hatalar (yetersiz nfuziyet) Yanma oluklar, devaml Yanma oluklar, kesintili ekme oyuu, kkte oyuk (515'e baknz) Kaynak dikiinde aar dip ikinlii (Aln dikii) Ar d bkeylik (i ke kaynanda) Ar kk ikinlii Kenarlarn kaymas Yakp delme Yetersiz doldurulmu kaynak Kk i bkeylii (5013'e baknz) Kaynak dikiinin tekrar eritilmesinde zayflk
Aklamalar ve resimler iin EN 26250/ISO 6520'ye baknz.
I. 1.
Onarm, Onarm Sonras Muayene Onarm
2.2 Muayene raporlarnda radyografi filmlerinde tekrar muayeneler zel olarak iaretlenmelidir; rnein; film balnn yanna bir "O" (Onarm) iareti konulmaldr.
1.1 Deerlendirme sonucu onarmna karar verilen hatal yerler, yeterli uzunlukta (zellikle birbirini kesen dikilerde) zenle almal ve yeniden kaynak edilmelidir. Bir diki parasnda onarm gereken birok hatann bulunmas halinde, btn diki almal ve yeniden kaynak edilmelidir. 1.2 Dzeltilmesi gereken yanma oluklar, kt paso geileri veya dier yzey hatalar mmknse yumuak bir gei verilecek ekilde talanmal veya ok derin olanlar srveyrn onay ile nce talanmal sonra da kaynak ile doldurulmaldr. 2. Onarm Sonras Muayene
J.
Gzle Muayene
1. Kaynak dikilerinin st ve alt yzeylerinin d karakteristikleri kontrol etmek iin gerektiinde optik cihazlarla (bytele) tam bir gz muayenesi yaplmaldr. Aadaki karakteristikler kontrol edilecektir. Btnl, Boyutlarn doruluu, Belirtilen kaynak dikii ekli ile uygunluu Kabul edilmeyen d hatalardan arnmlk.
2.1 Onarlm hatal yerler yeniden muayene edilmelidir. Tmyle yenilenen kaynak dikilerinde srveyrn isteine gre seilen yerler tekrar muayene edilmeli ve bunlar en az ilk muayene kapsamnda olmaldr.
10-6

Tablo 10.2 Deerlendirme notlar
J,K
Hatalar Hatasz, grlebilen hata yok Birka kk gzenek, kk cruf kalntlar gibi kaynakl birletirmelerin mukavemet ve szdrmazln etkilemeyen kk hatalar Kk gzenek sralar veya yuvalar, kk cruf dzgnszl, ksa kk ve yetersiz ergime gibi kanlmayan hatalar (msaade edilebilen hatalar)
Deerlendirme notu 1 = yi
Uyarlar
2 = Yeterli
3 = Msaade edilebilir
Normal zorlanmalara maruz kalan yap elemanlarnn onarlmas tavsiye edilmez. Ksa kk ve yetersiz ergime hatalar yalnz kritik olmayan yerlerde braklr. Hatal yerlerin onarlmas gerekir. Ancak zel bir zorlamaya maruz kalmayan ve mukavemet ile szdrmazl etkilemeyen yap elemanlar bu onarmn dnda tutulabilir. Burada atlak varsa, bunlarn onarlmas arttr. Kaynak dikiinin veya btn kaynakl birletirmelerin yenilenmesi gerekir.
Byk cruf, gzenek, kk ve yetersiz ergime hatalar ile kk mnferit atlaklar gibi, esas olarak kanlmas gereken hatalar (msaade edilmeyen hatalar)
4= Onarlmal
Byk hatalar, atlaklar ve byk kmeler
5 = Yenilenmeli
2. Boyutlarn doruluu uygun l aletleri ile semeli olarak kontrol edilmelidir. ke kalnlnn lmnde gerekiyorsa tam dik a olmayan dikilerin kalnln lebilecek yeterlikte l aletleri kullanlacaktr. 3. Diki eklinin ve d hatalarn kontrolnde aadaki hususlar gz nne alnacaktr. Diki taknl knts veya kapak pasosunun
Blm 12 ve Ksm 6'ya baknz. Grnen atlaklarn onarlmas zorunludur.
K. 1.
Radyografik Muayene In Kaynaklar, Cihazlar
Kaynak dikii az alar (bitiik malzemeye geii) Diki az kenarnn kaymas Yanma oluklar Grlebilir gzenekler ve cruf dzgnszlkleri Erimi kaynak sramalar Ana malzeme yzeyindeki ark yerleri bkey kk yzeyi ve kaynak ergimesi tam olmayan kk pasolar atlaklar Kenar uzunluklarnn eit olmamas (i ke dikiinde)
1.1 Radyografik muayenelerde, n kayna olarak tercihen X-n cihazlar kullanlmaldr. In enerjisi (tp gerilimi) EN 1435/ISO 1106 'da verilen enerji snflar iinde kalmaldr. Msaade edilen alma snrlar ierisinde n enerjisi (tp gerilimi) yap elemanlarnn kalnlk farkllklar gz nne alnarak yksek kontrastl bir grnt elde edilmeye allmaldr. 1.2 Baz zel durumlarda (rnein; dikie ulalmann zor olduu hallerde), her seferinde TL'nun onay alnarak, gama n kayna da - tercihen Ir 192 veya -SE75- n kayna olarak kullanlabilir. 4.4'e baknz. 2. Filmler, In Toplayc Ekranlar
Msaade edilen snrlar iin G.2 ve uygulama ile ilgili
2.1 elik zerine rntgen nlaryla yaplacak radyografik ekimlerde EN 584-1'e gre C5 veya ISO 5579'a gre GIII kalite filmler genel olarak kullanlabilir. Alminyum alamlar iin ve gama nlarnn (elikte) kullanlmas halinde ise, C3 veya C4 ve GI veya GII kalite filmleri kullanlr. Buhar kazanlarnda, basnl kaplarda, boru devrelerinde (boru snf I ve II) C3 veya C4 ve GI veya GII kalite filmlerin kullanlmas zorunludur.

filmlerinin
10-7
Not : Ek 6'da piyasadaki tannan x-n snflandrlmasnn bir zeti verilmitir.
Bu zette bulunmayan reticiler, rnlerinin bamsz muayene kurulularndan snflandrldna dair belgelerini TL'na iletmeleri durumunda listeye eklenecektir. 2.2 elik malzemelerin radyografilerinde genellikle
filmlerin nde ve arkada 0,02 mm. kalnlnda kurun ekranlar kullanlr. Film ve ekranlar ekim srasnda bu amaca uygun kasetler, paketler halinde birbirine yakn olarak bulunmaldr. 65 mm. kalnla kadar alminyum alamlarnn radyografilerinde n toplayc ekran kullanmaya gerek yoktur. 2.3 In toplayc tuz ekranlarn ve fluorometal
3.5 EN 462-3'e gre grnt kalitesini belirlemek iin, her ekimde en az bir adet EN 462-1'e uygun bir grnt kalitesi belirleme gstergesi (telli gsterge) n kaynana yakn yzeye yerletirilmeli ve dikile birlikte nlanmaldr. Bu mmkn olmad takdirde, grnt kalitesi belirleme gstergesi TL'nun onay ile filmin para yzeyine (filmle kaynak dikii arasna) yerletirilebilir; ancak bu durumda deien grnt kalitesi indekslerini belirlemek iin gerekli karlatrma ekimleri yaplmaldr. ekimin bu ekilde yapld, filmde ve muayene raporunda ilgili belirleme iareti ("N") ile gsterilmelidir. 3.6 Her film ekim srasnda filmle birlikte nlanan ve filme kan kurun rakam ve harfler kullanlarak ak ve karmayacak bir ekilde iaretlenmelidir. Bu iaretler kontrol planndaki iaretler ile ayn olmal ve bulunan hatalarn korunmalarnn saptanmas mmkn olmaldr. aretler, deerlendirmeye alnacak diki blgesinin dna (diki genilii + her iki taraftan 10 mm.) yerletirilmelidir. 4. Film Banyosu, Younluk (Kararma), Grnt Kalitesi 4.1 Filmler amaca uygun olarak donatlm karanlk odalarda ve film deerlendirilmesinde yanl anlamlara neden olabilecek kusurlar oluturmadan banyo edilmelidir (rnein; glge kararmalar, izilmeler, filmin katlanmas nedeniyle oluan hatalar yarm ay formundaki ekiller gibi). Film ve kimyasal madde reticilerinin talimatna ve tavsiyelerine uyulmaldr. Fazla k verilmi filmlerde k i m ya s a l m a d d e n i n za y f l a t l m a s n a ve ya developmann zamanndan evvel kesilmesine msaade edilmez. 4.2 Radyografik filmlerin younluu (D) ile deerlendirilen tm blgede en az 2,0 deerinde olmaldr. st snr, deerlendirmede kullanlacak film inceleme cihazlarnn aydnlna baldr; ancak bu deer D = 2,5, en ok D= 3,0'e kadar olmaldr. Bir radyografi iindeki younluk farkllklar byk olmamaldr. 4.3 Film kalitesi 3.5'te belirtilen ve EN 462-1'e uygun bir grnt kalitesi belirleme gstergesi (penetrametre) ile salanr. A muayene kategorisine giren bir kontrol iin (3.1'e baknz), elikte grnt kalitesi B'ye ulalmaya allmaldr. Burada grnt kalitesi A kabul edilebilir en dk deerdir. Alminyum alamlar ve B muayene kategorisi iin grnt kalitesi B kesinlikle elde edilmelidir. Grnt kalitesi belirleme gstergesinin, yo unluun uniform olduu deerlendirme alannda en kk apl teli veya en kk delii, grnt kalitesi iin l alarak kabul edilir.
ekranlarn kullanlmas uygun deildir. 3. 3.1 gemi ekim Koullar Genel olarak radyografik filmlerin ekiminde inaat A iin EN 1435/ISO muayene 1106 muayene buhar (genel yntemi),
kategorisi
kazanlar, basnl kaplar ve boru devreleri iin muayene kategorisi B (yksek hassasiyetli muayene yntemi) uygulanacaktr. zel durumlarda, TL gemi inaat iinde muayene kategorisi B'nin uygulanmasn isteyebilir. X nlar kullanlarak yaplan radyografik muayenelerde ve 480 mm. film uzunluu iin odak noktas ile film arasndaki uzaklk normal olarak 700 mm. olmal ve hibir durumda film uzunluunun altna dmemelidir. 3.2 Bir diki ok sayda filmle muayene edilecekse dairesel dikiinin ekimler), tam rnei bunlarn nihayetleri devam kesintisiz
(rnein; kaynak
edilebilecek ekilde st ste getirilmelidir. 3.3 Borularn muayenesinde, d aplar @90 mm. ye
kadar olan borularda elips radyografi alnmaldr. 3.4 Byk apl borularda ise ya ift cidar
radyografisi ya da eer boru ap msaade ediyorsa ieriden veya tek cidar radyografisi alnmaldr. Filmin iki ucunun da deerlendirilebilmesi salanmaldr. Deerlendirilir blge olarak, yalnz n konisini snrlayan nlarn, paray kalnlnca dey olarak nlamada, nlarn getii diki kalnlnn 1,1 katndan geni olmayan diki kesiti geerlidir. Film says da buna gre belirlenir.
10-8

L. 1. Ultrasonik Muayene Muayene Cihazlar ve Aksesuarlar
K,L
4.4 yeri muayene blm veya muayene kuruluu, istek zerine, istenilen ekim koullarn ve film kalitesini saladn rnek ekimlerle kantlamaldr. 5. Filmleri nceleme, Deerlendirme, Muayene Raporu 5.1 Radyografik filmlerin incelenmesi ve deerlendirilmesi iin, istenen film younluu iin (EN 25580/ISO 5580'e gre) yeterli aydnlk younluuna sahip cihazlar kullanlabilir. nceleme alan perdelenerek deerlendirilecek film boyutuna ayarlanabilmelidir. Aydnlk iddeti ayarlanmaldr. 5.2 nceleme ve deerlendirme ksmen karartlm bir odada yaplmaldr. Deerlendirmeye belirli bir adaptasyon zaman getikten sonra balanmaldr. Cihazn inceleme blgesindeki ak ve gz alan blgeler perdelenmelidir. nce ayrntlarn yararlanlabilir. seilebilmesi iin bytelerden
1.1 Kullanlan cihazlar, problar ve yardmc aparatlar (hassasiyeti ayarlamak iin kalibrasyon ve referans bloklar, referans skalalar, vs.) teknolojinin son durumuna ve normlara (rnein; DIN 54120, EN 27963/ISO 2400, EN 1714, DIN 54126 veya TSE'nin ilgili standartlar) uygun olmaldr. 1.2 Kullanlan cihaz hassasiyeti iinde olan btn eko seviyeleri, dB olarak kalibre edilmi ykseltici ve uygun bir skala iaretleyici yardmyla ekranda grlebilir olmaldr. Kademeler arasndaki fark 2dB den fazla olmamaldr. Kalibre edilmi bir ykseltici kontrol olmayan cihazlar kullanlmamaldr. 1.3 Cihazda seilebilen kullanm blgeleri kademesiz olarak ayarlanabilmeli ve gerektiinde arada bo blge kalmayacak ekilde birbirini tamamlamaldr. Her bir blge iinde zaman taramas kademesiz olarak ayarlanabilmelidir. 1.4 Ses alannn geometrik karakterine (zellikle giri ve sapma alarna), test frekansna ve zme gcne bal olarak, problar yukarda verilen standartlarda belirtilen toleranslar ierisinde kalmaldr. Giri ve sapma alar, nominal deerden veya probun merkez izgisinde 2b'den daha fazla sapmamaldr. Giri a ile ses k noktas (al problarda) kontrol edilmelidir. 2. Kalibrasyon, Hassasiyet Ayar
5.3 Muayene raporunda aadaki bilgiler verilmeli gerektiinde emalarla aklanmaldr; No., Yap elemanlar, Muayene plan No, radyografik ekimlerin konumu, Malzeme, kaynak yntemi, Parann veya kaynak dikiinin kalnl, Muayene zaman ve tarihi (E.3 ve ilgili dier paragraflara baknz), In kayna cinsi, rntgen n kaynann iddeti veya odak noktas, Tp gerilimi veya ekim srasndaki aktivite zaman, EN 1435/ISO 1106'ya gre ekim dzeni, penetrametrenin konumu, Film tipi, ekranlar (tr ve kalnl), Muayene kategorisi, grnt kalitesi endeksi ve grnt kalitesi snf, Hata sembolleri ve G'ye gre deerlendirme.
2.1 Uzaklk gstergesi (zaman taramas) istee gre projeksiyon aral "a", ksaltlm projeksiyon aral "a", ses yolu "s" ve mmknse derinlik konumlar "b" de ayarlanabilmelidir. Aksi belirtilmedike kaynak dikii kontrollerinde tercihen ksaltlm projeksiyon uzakl "a" da ve karmak biimli ksmlarda ses yolu "s" de ayar yaplr. 2.2 Paragraf 2.1'e gre yaplacak ayarlamalarda tekne yapm eliklerinin muayenelerinde DIN 54120 veya EN 27963 / ISO 2400'e uygun problar kullanlmaldr. Farkl ses hzlarna sahip malzemelerde (rnein; yksek alaml elikler ve demir d metallerde) uygun kalibrasyon ve referans bloklar kullanlmaldr. Ayarlamada kullanlan delikler 2 mm. den byk olmamal ve kontrol yzeyine paralel olmaldr. Mmknse kalibrasyon ilemi kenar blgesinde yaplmaldr. 2.3 Eko ykseklik tanm iin ngrlen ynteme bal olarak hassasiyet ayar ekli, konumu ve bykl bilinen kalibrasyon reflektrleri kullanlarak ve DIN 54127 Ksm 1'deki veriler gz nne alnarak yaplmaldr (rnein; byk dzlemsel reflektrler, enine delikler). Aksi belirtilmedike DGS yntemi ile muayene yaplmaldr. DGS ynteminde hassasiyet
Muayene raporunda, ayrca ilk ekim mi veya baarl bir onarmdan sonra yaplan tekrar ekimi mi olduu grlebilmelidir (D.2.1 ve I.2.2'ye baknz). 5.4 lk deerlendirme muayene gzetmenleri ve/veya iyeri muayene blm tarafndan yaplacaktr. Filmler (ilk ve sonraki ekimler, D.2.1 ve 1.2'ye baknz) muayene raporu ile birlikte deerlendirilmek zere TL srveyrne verilecektir (G.3.1'e baknz).

4. Kontrol Dorultular, Giri As
10-9
ayar cihaz reticilerinin verilerine uygun olarak ve DIN 54120 ve EN 27963/ ISO 2400'e uygun kalibrasyon bloklar kullanlarak yaplmaldr. Dz tabanl delikler ve kanallar kalibrasyon reflektr olarak kullanlmamaldr. 2.4 Hassasiyet ayar gerektiinde (rnein; yzeye yakn hatalar iin) DIN 54127 Ksm 1'e gre dzeltilmelidir. Ses zayflamas, alamsz ve alaml (tekne) yapm elikleri ve ok byk olmayan ses yollar (DIN 54127 Ksm 1'e baknz) iin genellikle ihmal edilebilir. Ancak referans bloku ile test parasnn yzeyleri arasndaki kuplaj farkn saptamak iin her zaman bir transfer dzeltmesi yaplmaldr. Bu transfer d ze l t m e s i n i n deeri m u a y e n e r a p o r u n d a belirtilmelidir. 2.5 Hatalarn daha kolay bulunabilmesi iin seilen kayt (hassasiyet) snrndan (5.1'e baknz) yaklak 6dB daha ykseltilmi bir kontrol hassasiyeti (arama hassasiyeti) ile allmas tavsiye edilir. Ancak hata iaretlerinin deerlendirilmesinde hassasiyet (kayt) snrlar ayar geerlidir. Kayda geecek tm eko gstergeleri uzun ses yollarnda dahi ekran yksekliinin en az %20'sine ulalmaldr. Bu hususta ayrca DIN 54127 Ksm 1'e baknz. Elektro-gaz kayna yaplm dikilerde genel olarak 12dB artrlm hassasiyetle muayene yaplmaldr. Muayene raporunda bu durum kaynak yntemi referans verilerek aka belirtilmelidir (rnein; EG + 12dB). 3. Yzey Hazrlama, Kuplaj (Temas)
4.1 Boyuna hatalarn kontrol, aksi belirtilmemi ve kararlatrlmam ise, ekil 10.1'de grld zere bir yzeyden ve dikiin her iki tarafndan yaplr. Muayene blgesi kaynak metalinin ve cidar kalnlnn yaklak 1/3' geniliinde bir blgeyi; (bu blge dikiin her iki yannda en az 10 en ok 20 mm. lik bir genilik olmaldr) kapsamaldr. Muayene yzeyinin genilii en az tam bir adm atlama mesafesi ile prob uzunluunun iki katnn toplam kadar olmaldr.
3.1 Kaynak dikiinin her iki tarafndaki kontrol yzeyleri (4.1'e baknz) dzgn ve kuplaj (temas) engelleyen kirliliklerden arndrlm olmaldr. Oksit, tufal ve kaynak sramalar temizlenerek problarn tam olarak oturmas salanmaldr; gerektiinde yzey talanmaldr. yi tutunmu boya tabakalar braklabilir; ancak bu nedenle kontrol olumsuz etkilenmemeli ve eko yksekliinin deerlendirilmesindeki hassasiyet kayplar kantitatif olarak ihmal edilebilmelidir. 3.2 Enine hatalarn kontrol iin diki yzeyine al problarn oturtulmas gerekiyorsa (ayrca 4.3'e baknz), bu yzey de yukarda akland ekilde hazrlanmaldr. Sesin ana yaylma dorultusuna dik olan ve hatal deerlendirmelere neden olarak muayeneyi olumsuz etkileyecek entik, oyuk, vb. giderilmelidir. 3.3 3.1'e uygun olarak hazrlanan muayene yzeyleri; mmkn olduu kadar homojen olmal ve 4dB'den fazla bir deiim meydana gelmemelidir. Daha byk deimelerde yzey durumu dzeltilmelidir. Byk deiimlerden kanlamyorsa, bunlar muayene raporunda belirtilmelidir. Kuplaj (temas) svs olarak normal su, sellozlu gliserin, yalar veya gres kullanlabilir.
ekil 10.1 Boyuna hatalarn muayenesi
4.2 Diki geometrisi ve mmkn olabilecek hata konumlarna gre dikiin her iki yzeyinden veya (rnein; eimlerde) yalnz bir yzeyinden muayene maksada uygun olabilir. Ke veya T- balantlarda ekil 10.2'de grld gibi genellikle gvde tarafndan ve ayrca srekli levha (aln levhas) tarafndan normal bir probla muayene yaplmaldr. Bu tr 4.1'den farkl prob dzenlemeleri muayene raporunda zel olarak belirtilmelidir. Bu durum benzer ekilde eri yzeyler iin geerlidir. 4.3 Enine hatalarn kontrol dikiin her iki tarafndan, diki boyunca her iki dorultuda ekil 10.3'e uygun olarak veya - daha sk test koullarnda - diki yzeyi talanarak yaplmaldr. TL, enine hatalarn muayenesini paralel balanm problarla yaplmasn isteyebilir. Kaynak havuzu geni olan dikilerde (rnein;elektro slag kaynanda) ek olarak 45b al problarla hata kontrol yaplmaldr. Bu hususta EN 1714'e baknz.
10-10
5.1 DGS yntemleriyle yaplan kontrollerde kayt snr (referans reflektr bykl) olarak, boyuna ve enine hatalar iin Tablo 10.3'de cidar kalnlna (diki kalnlna) bal olarak verilen disk biimli reflektr aplar geerlidir. 60 mm. den byk kalnlklar iin kayt snr her durum iin zel olarak saptanr; Tandem muayenelerde 6 mm. apnda disk biimdeki reflektr kayt snr olarak alnmaldr. Eko seviyesi tanmnda kullanlan dier yntemler iin (rnein; referans blok yntemi) DIN 54127 Ksm 1'e gre saptanr. 5.2 Biimine bal olmayan eko gstergeleriyle kaynakl birletirmelerin kontrolnde ortaya kan eko gstergelerinin 5.1'e gre kayt snrna (referans reflektr bykl) ulamalar veya amalar halinde, bunlar ancak TL tarafndan zellikle istenmesi veya daha sonra tekrar kontrolleri yaplacak ise kaydedilmelidir. Bunun dnda sadece 5.4'de belirtilen onarm snr deerini aan eko gstergeleri kaydedilir. ekil 10.2 Ke ve T-Birletirmelerinde boyuna hatalarn muayenesi 4.4 30 mm. nin altnda - kalan levha kalnlklar (diki kalnlklar) iin kontrol 70b'lik al prob ile yaplabilir. 30 mm. nin zerinde ise iki al prob (70b ve 45bveya 60b) ile kontrol yaplmaldr. Eri yzeyler iin gerekli al prob DIN 54125'e uygun olarak saptanmaldr. ok byk cidar kalnlklarnda (yaklak 100 mm. den kaln) deiik derinlik blgeleri iin tandem tekniiyle (iki benzer probun sabit ve mekanik temas balants) kontrol yaplmaldr. 5.3 Eko gstergelerinin snflandrlmas iin bulunan refleksiyon yerlerindeki en byk eko yksekliinin 6.1'de tanmlanan kayt snrndan ka dB daha farkl olduu belirtilir. DGS ynteminde disk reflektrn boyutu da verilebilir. Belirtilen dier karakteristikler EN 1714'e gre yar deer derinlikleri ve kayt uzunluklardr. Refleksiyon yerlerinin konumlar "bir referans noktasndan boyuna ve enine uzaklk" ve "derinlik konumu" olarak tanmlanr. 5.4 Uygulama ile ilgili Blm 12 ve Ksm 6'nn blmlerinde baka trl belirtilmemise boyuna hatalara ait eko gstergelerinin Tablo 10.4'deki onarm snr deerlerini amas (kayt uzunluunun ve/veya eko yksekliinin Tablo 10.3'deki kayt snrn amas) halinde bu hatalar onarlmaldr. 5.5 Sistematik kaynak hatalarn (rnein; yetersiz nfuziyet nedeniyle oluan kk hatalar veya gzenek sralar) belirten srekli eko iaretleri grlmesi halinde, onarm snr almas dahi, onarm yaplmas gerekir. atlak bulunduunu gsteren eko iaretlerinde her zaman onarm yaplmaldr. 5.6 Enine hatalara ait eko iaretleri, eer bunlar pheye yer kalmayacak ekilde boyuna hatalara ait iaretlerle karlatrlamyorsa ve Tablo 10.4'deki onarm snr deerlerinin altnda kalyorsa her durumda onarm yaplmas gereken kaynak hatalarn gsterir. 5.7 Eko iaretlerinin deerlendirilmesinde onarm gerekliliinden phe ediliyorsa deerlendirme iin radyografik muayeneye bavurulabilir. 30 mm. ve daha kaln olan kaynak dikilerinde eko iaretlerinin onarm snr deerlerini amas halinde radyografik filmler hatalar belirgin olarak hi gstermese dahi kural olarak onarm yaplmaldr.
ekil 10.3 Enine hata muayenesi
5. K a y t Snr, Deerlendirilmesi
Eko
Gstergel e r i n i n
Not : Ergime kaynakl birletirmelerin (elik iin) ultrasonik muayene bulgularnn deerlendirmeleri ile EN 25817/ISO5817'deki DVS 0704'de de verilmiitir. Bu ayn zamanda, ultrosanik mueyelerin kullanll ve perfarmonsa ve yap ile ilgili gstergelerin deerlendirilmesini de ierir.

Tablo 10.3 Kayt snrlar Disk reflektr ap 4 MHz 1,0 mm. 1,5 mm. 2,0 mm. 3,0 mm. Tablo 10.4 Onarm snr deerleri 2 MHz 1,5 mm. 2,0 mm. 3,0 mm. 4,0 mm.
10-11
Cidar kalnl (diki kalnl) 10'dan 15 mm. kadar 15'den 20 mm. kadar 20'den 40 mm. kadar 40'den 60 mm. kadar
Boyuna hatalar G.2.1'e gre deerlendirme kategorileri Cidar kalnl (kaynak dikii kalnl) [mm] Msaade edilen maksimum eko ykseklii almas [dB]
Enine hatalar Msaade edilen maksimum eko ykseklii almas [dB]
Kaynak dikiinin her m.sine den hata says
Kayt uzunluu [mm]
Kaynak dikiinin her m.sine den hata says
Kayt uzunluu [mm]
10...15
10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1 10 ve 3 ve 1
10 20 10 10 20 19 10 25 10 10 30 10 15 30 10 15 30 10 15 50 10 15 50 10 15 50 10 20 50 10
6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12 6 6 12
10
>15...20
10
B > 20...40 3 10 6
> 40
10
10...20
10
>20...40 C
10
> 40
10
10...20
10
>20...40 D
10
> 40
10
10-12
6. Muayene raporlar
L,M
6.1 Test planna (D.1'e baknz) uygun olarak yaplan btn ultrasonik muayenelerde EN 1714'e uygun aadaki bilgileri ieren muayene raporlar hazrlanmaldr. Muayene raporlar muayenelerin aynen tekrarlanabilmesini salamaldr. Raporlar muayene personeli ve gzetmenleri tarafndan imzalanmaldr. 6.2 Muayene iermelidir: raporlar aadaki genel bilgileri
Tablo 10.4'de belirtilen onarm snr deerlerinin altnda olan eko iaretleri de kaydediliyorsa bu ekildeki her hataya bir deerlendirme eklenmelidir (rnein; kabul edilir veya onarlr, k: kabul edilebilir ke: kabul edilemez).
M. 1.
Manyetik Toz Yntemi ile Muayene Muayene Cihazlar, Muayene Malzemesi
Muayene edilen parann ak tanm, malzemesi, muayenesi yaplan kaynakl birletirmelerin boyut ve konumu (karmak diki biimleri veya kontrol geometrilerinde ema), kaynak yntemi, Kontrolde esas alnan dier kurallar (rnein; spesifikasyonlar, standartlar veya kararlatrlm dier kurallar), Muayenenin yeri ve tarihi, muayene kuruluu muayene personeli.
1.1 Kullanlan cihaz ve malzemeler modern teknolojiye ve normlara (rnein; DIN 54130, 54131, 54132, 54152) uygun olmaldr. Manyetik alan oluturmada kullanlan cihazlar, manyetik akm ve alan iddetini gsteren veya len tertibatlar iermelidir. TL tarafndan, bunlarn kontrol iin lmlerin yaplmas istenebilir. TL tarafndan test cihaz ve malzemelerinin uygunluu, istenmesi halinde bunlar belgelendirilmelidir. 1.2 Malzemedeki dzgnszlklerin manyetik akm dalmlarn gstermek iin kullanlan test ortam olarak dk vizkoziteli bir tayc sv ierisinde bulunan manyetik toz kullanlr. Manyetik tozlar siyah veya fluoresanl olabilir. Siyah manyetik toz kullanlmasnda muayene edilecek yzeye beyaz ve silinmeyen bir kontrast renkli boya mmkn olduu kadar ince bir tabaka halinde srlr. 1.3 Tayc sv ierisindeki manyetik toz miktar reticilerin verilerine uygun olmal ve kontrol edilmelidir (rnein; bir test cismi ile veya ASTM D 96-73, ekil 6'ya uygun bir cam santrifj kapta yaplacak ayrma testi ile). Kuru test ortamlar yalnz yksek scaklklarda (rnein; kk pasolar muayenelerinde) kullanlr. 2. 2.1 Manyetizasyon Yntemi ve Alan iddeti Manyetizasyon ynteminin seimi yap elema-
6.3 Muayene raporunda muayenenin ayrntlaryla ilgili olarak en az aadaki bilgiler bulunmaldr: Muayene cihaznn markas ve tipi, Problarn markas, tipi, frekans ve al tipi, Kalibre aral (test snrlar), Hassasiyet ayar (kullanlan kalibrasyon reflektr, cihazn hassasiyeti, kayt snr), Dzeltme deerleri (yzeye yakn hatalar iin, transfer dzeltmesi), Test hassasiyeti, Yzey hazrlama, temas ortam svs, Kontrol yzeyleri, test dorultular, al tipleri.
nnn geometrisine baldr ve bunun iin TL ile anlamaya varlmaldr. Manyetizasyon mmknse i parasndan bir akm geirilerek salanr. Kk ve yerel kontroller iin elektro-mknatslar veya gerektiinde kalc mknatslar kullanlarak yoke veya prob manyetizasyonundan yararlanlr. 2.2 zel durumlarda (rnein; yanma yerlerinden kesinlikle kanlmas gereken durumlarda veya evresel kaynak dikilerinde), manyetizasyonun salanmas iin iinden akm geen iletkenlerden (kablo veya kafes bobin) yararlanlmas uygun olur. Deiik dorultulardaki hatalarn saptanmas iin farkl manyetizasyon yntem-lerinin birlikte kullanlmasna izin verilir.
6.4 Rapora girmesi beklenen muayene sonular (5.2'ye baknz) mmknse tablolar veya emalar halind e a adaki ayrntlar ierecek e k i l d e dzenlenmelidir; Belirtilen referans koordinatlar, noktasna gre hatalarn
Verilen kayt snrna (referans reflektr byklne) karlk gelen maksimum eko yksekliinin almas (+...dB) veya uygulanyorsa ilgili (yerini alan) disk reflektrn ap, Hata karakteristikleri (kayt uzunluu, yar deer derinlii).
M,N

4.2 Muayene iermelidir; raporlar
10-13
aadaki ayrntlar
2.3 Muayene edilen parann iinden geirilen akm doru, alternatif veya yar dorultulmu doru akm olabilir. Yoke manyetizasyonu iin doru akm veya alternatif akm mknatslar kullanlabilir. Parann iinden akm geirilmesi halinde, yanma blgelerinden kanmak iin eriyen tipte elektrotlar kullanlr. Alternatif akm uygulanyorsa eriyen tipte elektrotlarn kullanlmas zorunludur. 2.4 Manyetizasyon alan iddeti (efektif teetsel alan iddeti) en az 20 A/cm (25 Oe) olmal; ancak 50 A/cm'yi (62.5 Oe)' amamaldr. Manyetizasyon yeterlilii, deney srasnda uygun yardmc gereler (rnein; test gstergesi) veya teetsel alan iddet lleri yardmyla kontrol edilebilir. 3. M u a ye n e Y z e yi n i n Hazrlanmas, Manyetizasyon Dorultusu ve Sresi 3.1 Muayene yzeyleri serbest tufal, pas, kaynak sramalar ve dier pisliklerden arndrlm olmaldr. Yanllklara neden olabilecek entik, oyuk, izik, ke, vs. kontrol ncesinde giderilmelidir. Deneyi etkilemeyecek ince, kuru boya tabakalar (20 m. mikron kalnla kadar astar boya) kalabilir. 3.2 Manyetizasyon ekil 10.4'e uygun olarak birbiriyle en az 60b en ok 90b a yapan iki dorultuda yaplarak farkl dorultudaki hatalarn saptanmas salanmaldr. 3.3 Manyetizasyon ilemi en az, kontrol yzeyinin manyetik parack sspansiyonu ile pskrtld sre boyunca ve tayc sv hareketlerinin durmasna kadar en az 5 saniye devam etmelidir. Kalan manyetizasyon koullarnda deney yaplmasna msaade edilmez.
Yap eleman ve kaynak dikii ile ilgili ayrntlar, Manyetizasyon ayrntlar varsa akm iddeti, Muayene dzeni (manyetizasyon tertibat yoke, prob veya kutuplar arasndaki uzaklk), Muayene ortam slak, kuru ve malzemeler, Muayene sonular, Muayenenin yeri ve tarihi, muayene kuruluu, muayene personeli.
N. 1.
Girici Sv Yntemi ile Muayene Muayene Malzemesi
1.1 Girici sv olarak renkli veya fluoresan maddeler kullanlr. Ara temizleyici ve developer, kullanlan girici svya uygun olmaldr. Muayene sisteminin uygunluu (girici sv, temizleyici ve developer) istendiinde TL'na kantlanmaldr. 2. Muayene Yzeyinin Hazrlanmas, Muayenenin
Yaplmas 2.1 Girici svnn uygulanmasndan nce muayene yzeylerinden tufal, pas, yalar, boyalar veya galvanik tabakalar uzaklatrlarak, mevcut bir hataya girici svnn tamamyla girmesi salanmaldr. Bu srada, hatalarn temizlenmesinde mekanik olarak kapatlmamasna dikkat edilmelidir. Kontrol yzeyleri kuru olmaldr. allan parann scakl 5 ile 50bC arasnda olmaldr, 2.2 Girici sv herhangi bir yntemle yzeye uygulanabilir. Yzeyin tmnn svnn girme sresince slatlm olmasna dikkat edilmelidir. Girici svnn girme sresi iin reticinin tavsiyelerine uyulmaldr. Bununla birlikte allan parann 15bC ve stndeki scaklklarnda en az 15 dakika, 15bC altndaki scaklklarnda en az 30 dakika olmaldr. Girici svlar girme sresi ierisinde kurumamaldr. ekil 10.4 Manyetizasyon yntemleri 2.3 Svnn girmesi ileminden sonra fazla sv tamamyla uzaklatrlr; ancak bu arada olas hata iindeki svnn kalmas salanmaldr. Fazla svlarn nce bir bez ile silinmesi ve sadece kalanlarn gereken en az miktarda ara temizleyici ile abuk olarak temizlenmesi tavsiye edilir. Bundan sonra kontrol yzeyi mmkn mertebe hzl kurutulur (maksimum 50bC).
4.
Deerlendirme, Muayene Raporlar
4.1 lgili olmayan belirtiler dndaki btn manyetik tozlarn toplanmalar, bir dzgnszlk veya atla gsterdiinden muayene raporuna kayt edilerek onarlmaldr. Onarm kk atlaklarda talanarak, byklerde ise kaznp kaynakla doldurularak yaplabilir (1.1.2'ye baknz).
10-14

3.2 Girici sv ynteminde hazrlanacak protokolleri aadaki bilgileri iermelidir: -
N
kontrol
2.4 Ara temizleme ve kurutmadan hemen sonra developer homojen ve ince bir tabaka halinde uygulanr. Yzeyin kaplanmas iin yeterli en az miktar kullanlmaldr. Developman sresi yaklak olarak svnn girme sresi ile ayn seilmelidir. Hata aranmasna developer uygulamas ile birlikte balanabilir. Son muayene, developman sresinin bitiminde yaplr. Deerlendirme iin M.4.1'de belirtilenler geerlidir. 3. Deerlendirme, Muayene Raporu
Yap eleman ve kaynak dikii ile ilgili veriler, Muayene malzemesi (tr, markas), Deneyin yapl (i parasnn scakl, svnn girme sresi, vs.), Kontrol sonular, Kontroln yeri ve tarihi, kontrol kurumu ve kontrolr.
3.1 Grlen baz iaretlerin kesin olarak deerlendirmesi mmkn olamaz ise, n temizlemeden balayarak btn kontrol ilemleri tekrarlanmaldr. Gerekirse yzeyin durumu dzeltilmelidir. Tekrar muayene ilk muayenede uygulanan yntemin ayns ile yaplmaldr. Bunun dnda EN 571-1 normunda belirtilen hususlar geerlidir.
Kontrol protokolleri EN 571-1, Ksm 1'deki Ek-A olarak verilen formlara uygun olarak hazrlanmaldr.
A,B
Blm 11 - Mekanik ve Teknolojik Testler
11-1
BLM 11 MEKANK VE TEKNOLOJK TESTLER
Sayfa A. B. C. D. E. F. G. H. Kapsam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Test Paralarnn Hazrlanmas ve Testler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ekme Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eme Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . entik Darbe Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaynaklarda Sertlik Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metallografik ncelemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Test Raporlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11- 1 11- 1 11- 2 11- 3 11- 5 11- 5 11- 7 11- 7
n Uyar: Bu blm, metal malzemelerin kaynakl birletirmelerine uygulanan tahribatl testlerle ilgili yeni veya taslak EN veISO stanrdartlarnn yaynlanm olmalarna ramenMetal malzemelerin kaynakl birletirmelerinin nemli tahribatl muayeneleri (testler) EN ve ISO standartlarnda yaynlanm ve tasarlanm olmasna ramen, bu blm eski eklinde braklmtr. leride bu blmn kaldrlmas ve bunun yerine Blm 4, "Yntem Testlerinde" (burada mekanik ve teknolojik testlerle ilgili bilgilerin verilmesi gerekir) yeni standartlarn referans verilmesi ngrlmektedir. Bu standartlar aadakileri kapsar: EN 895/ISO 4136 Enine ekme testi (DIN 50120-1 ve DIN 50120-2 yerine) EN 876/ISO 5178 Eritme kayna birletirmelerinde kaynak metalinin boyuna ekme testi EN 910/ISO 5173 Eilme testleri (DIN 50121-1 ve DIN 50121-2 yerine) EN 875/ISO 9016 entik darbe testi (DIN 50122 yerine) EN 1043/ISO 9015 Sertlik testi, birok ksmlarda (DIN 50163 yerine) EN 1320/ISO 9017 Krlma testleri (DIN 50127 yerine) EN 1321 Makroskopik ve mikroskopik muayeneler EN ISO 8249 Ferrit saysnn belirlenmesi
belirtilmelidir. eitli kurallardaki istekler birbirinden ok farkl ise yntem iin TL'nun onay alnmaldr. A. Kapsam
1. Bu kurallar, kaynak dikilerinin mekanik ve teknolojik testlerinde kullanlan normal yntemler ve test paralar formlar iin geerlidir; rnein; yntem ve iilik testlerinde kullanlan test paralar ve bu maksatla yaplan metallografik incelemeler. 2. lgili blmlerinde belirtilen zel yntemler ve test paralar formlar; rnein; kaynaklarn el becerisi snavlar veya kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri ve zerine kaynak edilebilir astar boyalar (shop primer). 3. Mmknse, aada belirtilen standartlardaki test yntemleri ve test paralar formlar kullanlacaktr.
B.
Test Paralarnn Hazrlanmas ve Testler
1. Btn testlerin eitim grm personel tarafndan ve ayarlanm test makinalarnda yaplmas gerekir. Test makinalar, sahipleri tarafndan fonksiyonunu yerine getirebilecek durumda bulundurulmal ve bamsz bir kurulu tarafndan dzgn aralklarla kontrol ve kalibre edilmelidir. 2. Test paralar snav paralarndan karlmadan nce, srveyr tarafndan markalanmaldr. Test paralar mmkn mertebe mekanik yntemlerle karlmaldr ve mekanik olarak gerekli boyutlarda ilenmelidir. Eer test paralar termik yntemlerle kartlacak ise, sdan etkilenen blge mekanik olarak ilenmek suretiyle hi bir kalnt braklmakszn giderilecek ekilde yeteri kadar geni olmaldr. 3. Baka trl saptanmam veya anlamaya varlmamsa btn mekanik ve teknolojik testler srveyrn
Mekanik ve teknolojik testler, mmkn oluyorsa yeni standartlara gre yaplmaldr. Geici bir sre iin veya yeni standartlar salanamyorsa mekanik teknolojik testler uygulama alan gz nne alnarak aadaki kurallara gre yaplabilir. Test raporunda hangi kurallarn esas alnd
11-2
B,C
gz nnde yaplacaktr. Metallografik test paralarnn fotoraflar deerlendirilmek zere srveyre verilecektir.
C.
ekme Testleri
tercihen ekil 11.2'de gsterilen 10 mm. apndaki yuvarlak test paralar ile yaplmaldr. Test paralar kaynak dikii boyunca (yani uzunluk dorultusundaki ekseni diki dorultusunda olacak tarzda) kaynak metalinden karlmaldr Test parasnn yeri ekil 11.3'deki gibi alnr.
1. Yass Test Paralarnda ekme Testi (DIN 50120 Ksm 1) 1.1 Dikie dik dorultuda hazrlanan test paralarna ekme testi uygulanarak, ekme mukavemeti, kopmann yeri, kopmann cinsi ve gerektiinde kopma uzamas saptanr. Bunun iin zellikle ekil 11.1'e uygun yass test paralar kullanlmaldr. ekil 11.2 Yuvarlak test paras (kaynak metali)
Test paras kalnl (a) Test paras genilii (b) Deney boyu (Lc) Kafa genilii (B) Toplam boyu (Lt) Oyuk yarap (r)
@5
>5 ila @ 10 20
> 10 ila @ 20 25
>20 ila @ 30 30
ekil 11.3 Kaynak metalinde test parasnn yeri 2.2 zel hallerde, kaynak dikii boyutlarndan dolay 10 mm: apnda yuvarlak ekme test paras hazrlanmas mmkn olamyorsa, daha kk apta test paralar kullanlabilir. Ancak bunlarn l boylar 5xtest paras ap ve paralel boylar en az 6xtest paras ap olmaldr. 3. apraz (+ Biiminde) Test Paralarnda ekme Testi 3.1 Test yaplarak ana metalinin ekme-kesme mukavemeti (Zs) belirlenir. Her deney iin ekil 11.4'e gre alnan 3 test paras test edilir.
15
Kaynak dikii genilii bs + 80 mm.(1) A25 A30 A35 A40
A Lc + 180 A 35
(1) bs kaynak tarafnda llen en byk diki genilii.

ekil 11.1 Kaynakl birletirmeler iin yass test paras
1.2 Kural olarak test paras kalnl para kalnlna uyar. Eer para kalnl 30 mm. den byk ve 50 mm. den kk ise, test paralar tek taraftan 30 mm. ye kadar ilenebilirler. 50 mm. den kaln paralarda kesitte iki veya daha ok sayda test paralar hazrlanr. 1.3 Alminyum alamlarnn kaynakl birletirmeleri, DIN 50123'e uygun olarak hazrlanan ekme test paralar kullanlarak test edilecektir. 2. Yuvarlak Test Paralarnda ekme Testi (EN 10002 / DIN 50125) 2.1 Testlerle kaynak metalinin ekme mukavemeti, akma snr veya %0,2-dayanm snr, kopma bzlmesi ve kopma uzamas tespit edilir. Gerektiinde yksek scakla dayankl eliklerde yksek scaklktaki %0,2-dayanm snr belirlenmelidir. Test
tekrar test paralar iin ayrlan ksm
ekil 11.4 apraz test paralar
C,D

D. 1. Eme Testleri
11-3
3.2 ekme-kesme mukavemeti aadaki formlden hesaplanr (ekil 11.5'e baknz): a1 + a2 a3 + a4 = kopma kesiti S 1/2 = kopma kesiti S 3/4
Enine Eme Testi (DIN 50121 Ksm 1)
ekme-kesme mukavemeti Zs
1.1 Bu testle, test parasnn kaynak dikiine dik olarak ngrlen apta bir mandrel zerinde eilmesi suretiyle kaynak balantsnn ekil deitirme kabiliyeti bulunur. Burada eriilen eme as ve ngrlm ise, ekmenin olduu taraftaki eme uzamas llr. Bu deneye ait test paralar ekil 11.6'ya gre hazrlanmaldr. 1.2 Test paras kalnl, kural olarak cidar kalnlnda olur. Eer para kalnl 30 mm. den fazla ise test paralar tek yanl olarak 30 mm. ye kadar ilenebilirler. Test parasnn ekmeye zorlanan taraftaki kenarlar istenilen yuvarlatma yapap (r) kadar yuvarlatlr.

SB
kopma yk F N/mm 2 SB x test paras genilii
= Kopma yerine gre S 1/2 veya S 3/4
ekil 11.5 apraz ekme test paras, kaynakl birletirmenin kesiti
Test paras kalnl a Boyutlar Test paras genilii (b) Test paras boyu Lt (1) d @ 3 a d 4 a d 6 a @11 20 250 250 250 @2 >11 @14 30 250 250 250 @2 >14 @17 30 250 250 290 @2 >17 @22 A 1,5 a 250 290 350 @3 >22 @27 A 1,5 a 300 350 430 @3 >27 @35 A 1,5 a 380 430 530 @3
ekme tarafnda yar ap r (1)
Test paras boylar, Lt uygulanamyorsa DIN 50121 Ksm 1 Tablo 6'da verilen minimum test paras boylar geerlidir.
ekil 11.6 Enine eme test paralar
11-4
1.3 Test paralar artnamede verilenlere gre ya dikiin alt taraf ya da st taraf ekmeye zorlanacak tarzda test tertibatna yerletirilmelidir. Deney dzeni ekil 11.7'de verilmitir.
ekil 11.7 Enine eme testi iin deney dzeni d/a oran Boyutlar 1.4 Eer artnamede eme uzamasnn miktarnn belirlenmesi istenmi ise, deneyden nce test parasnn ekmeye maruz tarafnda ekil deitirme blgesinde 5 mm. aralklarla markalama yaplmaldr ve nceden belirlenen eme asna eriildikten sonra uzama miktarlar llmelidir. l boyu L0 kaynak dikii genilii art cidar kalnldr. 1.5 Ana malzemenin ve kaynak metalinin uzamalar birbirinden ok farkl ise, (rnein, kaynakl alminyum test paralar) test paralarnn zamanndan nce atlamasn nlemek iin ekil 11.8'deki test dzeni kullanlabilir. Test paras kalnl a Test paras genilii b Yuvarlatma yarap r ekme tarafnda Test paras boyu Lt(2) (1) (2) 150 @3 4 10 Mamul kalnl @1 (@3) (1) 170 200 6
Parantez iindeki yuvarlatma yaraplar kaynak dikii taknlklar ilenmemi test paralar iin geerlidir. Test paras boylar Lt uygulanamyorsa DIN 50121 Ksm 1 Tablo 6'daki test paras boylar geerlidir.
ekil 11.9 Yanlamasna test paralar ve boyutlar 2.2 Test paralar test cihazna ekil 11.7'deki gibi test kuvveti, kaynak dikiinin boyuna ekseni dorultusunda etkiyecek ekilde yerletirilmelidir. Test parasnn, test srasnda ekmeye zorlanan tarafndaki boyuna kenarlar istenen (r) yuvarlatma yarapna kadar yuvarlatlabilir. 2.3 Kaplama levhalarnn yanlamasna eme testi yaplacaksa, ekil 11.10'da verilen test paras formu kullanlr. Boyutlar ekil 11.9'daki Tablo'da verilmitir.
2.
ekil 11.8 zel test dzeni Yanlamasna Eme Testi (DIN 50121 Ksm 1)
2.1 Bu testle kaynakl birletirmenin kesit dzlemindeki ekil deitirme kabiliyeti test parasnn belirli bir aptaki mandrel zerinde eilmesi ile bulunur ve bu srada ulalan eme as llr. Test paralar ekil 11.9'da gsterilen ekilde hazrlanr.
ekil 11.10 Kaplanm levhalarda yanlamasna test paralarnn formu
D,E,F
3.
11-5
Boru Birletirmelerinde Eme Test Paralar
Borularn dairesel kaynak dikilerinden test paralar alndnda yan yzeyler paralel olmaldr. Gerekiyorsa test parasnn basn altndaki yan yzeyi ekil 11.11'deki gibi mekanik olarak ilenecektir.
entiin yeri erime izgisindedir (Ks)
entiin yeri kaynak metalinin ortasndaki blgededir (KM) entiin yeri s etkisi altndaki blgededir (KO)
ekil 11.11 Bir borudan alnan eme test paras kesiti
ekil 11.12 entik darbe testinde test parasnn yeri
E.
entik Darbe Testi (EN 10045 / DIN 50115) 4. Eer test paras bir X dikiinin yalnz bir tarafndan kartlmas ngrlyorsa, test paras dikiin en son kaynak edilen tarafndan alnr. 5. Test paralar ekil 11.13'de belirtilen boyutlara gre mekanik olarak ilenecekse istenilen toleranslara uygunluu kontrol edilmelidir. 6. Teknik nedenlerle zel olarak paragraf 1'den 5'e kadar belirtilenlerden farkl biimlerde ve dzenlemelerde test paralar kullanlacaksa test istekleri zerinde TL ile zel olarak anlamaya varlmaldr.
1. Bu testlerle darbe enerjisi (J) belirlenir. Burada kural olarak ISO-V entik darbe test paralar kullanlr. Test paralar, snav parasnda yle dzenlenmelidir ki, test parasn boyuna ekseni diki dourultusuna dik ve entiin ekseni, mamuln yzeyine dikey durumda bulunsun. ekil 11.12 ile karlatrnz. Ayrca krk yzeyinin taneli ksmnn orannn ve/veya test parasnn yanlamasna genlemesinin belirlenmesi hususunda anlamaya varlabilir. 2. entik, artnameye gre, kaynak metalinin ortasnda, erime izgisi zerine veya erime izgisinden verilen bir uzaklkta ana malzemenin s etkisi altndaki blgesinde (IEAB'da) bulunacak ekilde dzenlenmelidir. ekil 11.12'ye baknz. 3. Deneyler belirlenen scaklklarda yaplmaldr. Eer mamul kalnl 10 mm. nin altnda ise, 7,5x10 mm., 5x10 mm. ve 2,5x10 mm boyutlarnda test paralar kullanlmaldr. Bu test paralar iin, 10x10 mm. lik standart test parasna gre entik darbe enerjisi olarak E (J) aadaki tablo da verilen deerler geerlidir. Test parasnn kesiti [mm] Standart test paralar 10 x 10 Kk boyutlu test paralar 10 x 7,5 10 x 5 stenilen entik darbe enerjisinin ortalama deeri [E] E
F.
Kaynaklarda Sertlik Testi (DIN 50163 Ksm 1)
1. Kaynakl birletirmelerin sertlii, test yzeyi diki dorultusuna dik durumdaki parlatlm ve dalanm test paralarnda Vickers yntemine gre 49 veya 98 N (HV5 vey HV10) test yk ile llmelidir. Test yknn seimi malzeme cinsine gredir. 2. Kural olarak test, bir seri sertlik lme ile yaplmaldr. ke dikilerinde bir sra lme, aln dikilerinde ise biri kk ve dieri de kapak pasosunda olan en az iki sra lme yaplmaldr. Eer yaplan bu lmelerde, kaynakl birletirmelerin sertlii hakknda yeterli bir karara varlamaz ise, baka sertlik lmeleri yaplmaldr. Aln dikilerinde kk pasosu - kart paso blgesinde sertlik lmeleri ekil 11.14'deki dzenlemeye gre yaplmaldr.
5/6 E 2/3 E
11-6
Boyutlar
Nominal l
Tolerans
Boy Genilik Ykseklik entik as entik tabanndan ykseklik entik yar ap entik merkezi ile test parasnn u kenarlar arasndaki uzaklk entiin simetri dzlemi ile test parasnn boyuna ekseni arasndaki a Test parasnda bitiik boyuna yzeylerin birbirleri arasndaki a
55 mm. 10 mm. 10 mm. 45b
0,60 mm. 0,11 mm. 0,06 mm. 2b
8 mm.
0,06 mm. hO = hG = st yzeyden uzaklk Kar yzeyden uzaklk
0,25 mm.
0,025 mm.
27,5 mm.
0,42 mm.
hW = Kk blgesindeki sertlik lme srasnn st yzeyden uzakl ekil 11.14 Sertlik lme sras ile sertlik testleri
90b
2b
90b
2b
ekil 11.13 ISO - V entik test paralar
3.
Sertlik deerinin deiimini doru olarak belirleIs etkisi altndaki blge
yebilmek iin sertlik basklar birbirine yakn seilmelidir (ekil 11.15'e baknz). Mmknse sertlik deerleri bir grafik zerine noktalanarak sertlik erisi izilmelidir. 4. zel hallerde dier test yntemleri kullanlyorsa Vickers sertlik sembol HV 5 HV 10
Is etkisi altndaki blgede nerilen sertlik testi bask aral t Sertlik testi bask aral
istekler tannm standartlara (rnein; DIN 50150) uygun olmaldr.
[mm] 0,7 1
ekil 11.15 Is etkisi altndaki blgede sertlik testi bask yerleri
G,H
G. Metallografik ncelemeler

-
11-7
ncelemenin veya testin tr (rnein, kaynak yntem testi), Snav paralarnn boyutlar ve numaralar, Ana malzemeler, Kaynak dikiinin hazrlanmas, Kaynak yntemleri ve pozisyonlar, Kaynak dolgu malzemeleri ve boyutlar, kaynak yardmc malzemeleri, Kaynak akm iddeti ve voltaj, Kaynak sonras sl ilem, Test metodlar ve test paralarnn biimi, Test sonular.
1. Gerek makro yapnn gerekse mikro yapnn deerlendirilmesi, parlatlm test paralarnda yaplr. Eer baka trl bir anlama sz konusu deilse, metallografik test paralarnn inceleme yzeyleri, kaynak dikii eksenine dik olarak alnr (ekil 11.14'e baknz). 2. Metallografik test paralar yle boyutlandrlmal, parlatma ve dalama da yle yaplmaldr ki, kaynak metali ve s etkisi altndaki blgenin i yaps ve kristalizasyon ekli ile ana metalin ii yaps mikrograflarda, aratrlan blgenin tane snrlar da tannacak tarzda belirlenmelidir. 3. Metallografik test paralarnn fotoraflar ekilerek, test raporlarna eklenmelidir. Makro fotoraflar, kural olarak 1:1'den 1:3'e kadar olmaldr. Kk kaynak dikii kesitlerinde bytme yaplabilir. Mikrografik test paralarnda 2'de belirtilen blgelerin karakteristik yerlerine ait en az 3 fotoraf alnmaldr ve kural olarak, ana malzemeden, erime izgisinden ve s etkisi altndaki blgeden alnr. Bytme en az 100:1 olmaldr.
2. Raporlar, en az iki kopya halinde incelenmek zere srveyre sunulacaktr. Srveyr testlerin usulne uygun yapldn ve sonularn doruluunu damgasn vurarak ve imzalayarak onaylayacaktr.
H.
Test Raporlar
1. yeri, yntemin deerlendirilmesi iin gerekli tm ayrntlar ieren testlere ait raporlar hazrlamaldr. Bu raporlar zellikle aadaki ayrntlar iermelidir:
Ek 1
Ek 1-1
YERNN TANIMI DIN 8563 Ksm 2'ye gre Tekne Yapmnda Kaynak lemlerine Yeterliliin Onay iin Dzenlenir
Firma : Tam adres : yeri / iyerinin blm : Tam adres : Telefon No : yeri veya iyeri blmnn sorumlusu (isim) : Yaplan kaynak ilerinin kapsam (paralar, malzemeler, vs.) : Faks No :
1. letmenin Donanm : 1.1 Tekne yapm / Kaynak atlyesi ve st kapal montaj yerleri (says ve bykl) :
1.2 Malzeme ve kaynak dolgu malzemesi iin depo (tanm, rnein: ak depo, st kapal, stlm) :
1.3 Kaldrma makinalar (kaldrma kapasitesi ve kaldrma ykseklii) :
1.4 Makina, tehizat ve el aletleri :
1.5 Kaynak /kesme alet, makina ve donanmlar :
Ek 1-2
Ek 1
1.6 Kaynak dolgu malzemesi iin kurutma dolaplar, stlm kaplar (tip, say, maksimum scakl) :
1.7 Kaynak tertibatlar :
1.8 n stma, sl ilem ve scaklk lmeleri iin tehizatlar :
1.9 Mevcut test ara ve gereleri ile test ortam (tahribatsz ve tahribatl) :
1.10 Dier bilgiler :
2. Kaynak yntemleri (veriler DIN 1910'a gre gerektiinde kullanma yerini belirtiniz) .
3. Kullanlan malzemeler ile kaynak dolgu ve yardmc malzemeleri (gerektiinde hangi ie tahsis edildii) : 3.1 Ana malzemeler / Cidar kalnl aral (gerektiinde boru ap) :
Ek 1
Ek 1-3
3.2 Kaynak dolgu malzemeleri (rnein; ubuk ve tel elektrotlar) ve yardmc malzemeler (gaz, toz gibi) :
4. Kaynak personeli 4.1 Kaynak gzetmenleri (1) (soyad, ad) :
Kaynak teknii alanndaki belgesi (sertifikas) :
Tarih :
Yer :
Sorumluluk alan :
Bal olduu st amiri (gerektiinde) :
4.2 Kaynak gzetmeninin vekilleri (1) (soyad, ad) :
Kaynak teknii alanndaki belgesi (setifikas) :
Tarih :
Yer :
Sorumluluk alan :
(1) Mesleki eitimi ve tecrbesi ekteki tabloda verilmitir.
Ek 1-4
Ek 1
4.3 Kaynaklar (gerektiinde ayr bir kada devam ediniz) : lk snav Tarih (3) Tekrar snavlar Tarih Tarih Tarih
Sra No
Sertifikann hangi standarda gre alnd (2)
Yntem, snav kategorisi
4.4 yerinde kaynak eitimi : Var / Yok 5. Mevcut belgeler, tanmlar, uygunluk kantlar, akseptanslar, ruhsatlar, onaylar, vs. :
kaynak gzetmeni
Yer
Tarih
Firma mhr / mza
(2) rnein : TL Gemi Yapm Kaynak Kurallar, DIN 8560, DIN 8561, EN 287-1 (3) Snav yapan kurum
Ek 2
Ek2 -1
Sertifika Tarihi:
Sertifika No: Certificate No: TL No:
Date
KAYNAKI SINIFLANDIRMA SERTFKASI WELDER QUALIFICATION CERTIFICATE

Kaynak ad ve Soyad Full Name of Welder Firma Ticari nvan Name of Company Eitim ve Tecrbesi Training and Experience Doum Date of Birth Kaynak Pozisyonu
Welding Position
: : : : Boru ap, Cid. Kal. Pipe Dia., W. Thickness (mm)
Kaynak No : Welders No. Test Tarihi : Date of Test Malzeme Cinsi : Base Material Elektrod Tipi : Type of Electrode Elektrod ap Electrode Diameter (mm) Gaz/Toz Tipi Gas/Flux Type Gzle Muayene Visual Inspection
Levha Kalnl Plate Thickness (mm)
Dnceler :Remarks Yeri : Place Tarihi : Date
Test Gzlendi - Test Welding Witnessed
Srveyr Surveyor Radyografik Muayene Radiographic Inspection Kaynak Pozisyonu

Welding Position
Katlama Deneyi Bend Test Not Mark Kaynak Pozisyonu Welding Position Tip ve Katlama As Type and Angle Krm Grn App. Of Fracture Sonu Result
Deerlendirme Evaluation
Radyografiler Deerlendirildi Radiographs Evaluated Yeri : Place Tarihi : Date Srveyr Surveyor Yeri : Place Tarihi : Date
Katlama Paralar ncelendi Bend Test Examined
Srveyr Surveyor
Yukarda ad soyad belirtilen kaynak. Kurallarna gre snf pozisyon .. kayna yapabilir. The above named welder is qualified in accordance with .. class positions... Geerlilik Aral : Qualification Range
Form No:END08-01
Bu sertifikann geerlilik sresi deney tarihinden itibaren bir yldr. Sre uzatma iin yeniden test yaplr. Validity of the approval date of certificate is one year. For continuous validity of the approval, re-testing is to be carried out. Blm Bakan Head of Division 1/2
Ek2 -2
Ek 2
Form No:END08-01
SORUMLULUK / LIABILITY TLndan herhangi bir hizmet talep edildiinde, TL personeli veya srveyrlerinin hizmetlerinde yarg organlarnca kantlanm ihmali, kusurlu veya kastl davran sonucu hizmet talep edenin zarar veya iinde hasar meydana gelmesi sz konusu ise, TLnun hizmet talep edenin kantlanm bu kayb ile ilgili sorumluluu, TLnun bu hizmetten ald cretin en fazla 2 (iki) kat kadardr. Ancak bu miktar 40.000.- Eurodan fazla olamaz. If any client using the services of TL suffers a loss, damage or expense which is proven to have been caused by the negligent act, omission or default of TLs officers or surveyors towards the client, than the liability of TL to client shall under no circumstances exceed 2 (two) times of the fee charged for that particular service and can not exceed 40.000.- Euro.
2/2
Ek 3
Ek3 -1
KAYNAKI SINIFLANDIRMA SERTFKASI WELDER APPROVAL TEST CERTFCATE
EN 287-1
TL No
Sertifika No Certificate No
Sertifika Tarihi : Date
:
: TRK LOYDU
malat WPSI : Manufacturers WPS Kaynak ad : Welders Name Kimlik Belgesi Tr : Identification Kaynak markas : Welders stamp Doum Tarihi ve Yeri : Date and Place of Birth veren : Employer Kodu/Test Standard : EN 287-1 Code/Testing standard
Snav yapan kii veya kurulu Examiner or Test Body
Fotograf Theorical Test :Acceptance/ not tested

Kaynak Snav Detaylar Weld Test Details Geerlilik Alan Range of Approval
Teorik Test: Baarl/Test Edilmedi -
Kaynak Metodu Welding Process Levha veya Boru Plate or pipe Balant Tr Joint Type Ana Malzeme Grubu Parent Metal Group(s) Dolgu Malzeme Cinsi/Tanm Filler Metal Type /Designation Koruyucu Gaz/Toz Shielding Gas/Flux Yardmc Malzemeler Auxiliaries Test Paras Kalnl (mm) Test Piece Thickness Boru D ap (mm) Pipe Outside Diameter (mm) Kaynak Pozisyonu Welding Position Kk ama/Altlk Kullanma Grouging/backing Muayene Tr Type of Test Gzle muayene Visual Radyografi Radiography Manyetik Toz Magnetic Particle Sv Penetrant Dye Penetrant Makro Yap incelenmesi Macro weld cross test Krma Testi Fracture Eme Testi Bend lave Testler Additional Tests
: : : : : : : : : : : Gerek duyulmad Not required Snav yapan kii veya kurulu Examiner or Test Body Test Tarihi Date of Issue Yer Location Son geerlilik tarihi * Validity of Approval Until : : : :
Uyguland ve uygun Performed and acceptable
Kara End.Bl.Bk. Head of Division
Srveyr Surveyor
Snav yapan kurulu tarafndan uzatma
Pro longation for approval by examiner or test body for the following 2 years
Form No: END 31.02
* verenin veya yetkili personelinin onayyla 6 ay uzatma Pro longation for approval by employer/coordinator for the following 6 months Tarih/Date mza/Signature nvan/Position or title
Tarih/Date
mza/Signature
nvan/Position or title
1/2
Ek3 -2
Ek 3
EN 287 1 1 2
1111 114 135 136 141 15 311 12 2P T 3FW BW 4W01
Kaynak Metodu
10
Elektrik ark kayna Metal ark kayna koruyucu gaz olmadan zl telle Metal aktif gaz kayna Metal aktif gaz kayna koruyucu gaz altnda zl telle (MIG) Tungsten inert ( Asal ) gaz kayna ( TIG ) Plazma kayna Oksi asetilen kayna Tozalt kayna Levha Boru Ke kayna Aln kayna Alamsz, dk karbonlu elikler Dk alaml elikler; Akma dayanm 355 N/mm2 ye kadar olan ince taneli elikler Krom, molibden, vanadyum alaml sya dayankl elikler Akma dayanm 355 N/mm2 den yksek olan ince taneli yap elikleri; %2 - %5 nikel alaml soukta ( dk scaklkta ) tok elikler Paslanmaz ferritik veya martensitik elikler, %12 - %20 krom alaml Krom ve nikel alaml paslanmaz ferretik stenitik veya tam stenitik elikler Dolgu malzemesi yok Dolgu malzemesi var ubuk elektrod, asidik rtl ubuk elektrod, rutil-asidik rtl ubuk elektrod, rutil rtl ubuk elektrod, rutil bazik rtl ubuk elektrod, rutil selloz rtl ubuk elektrod, kaln rutil rtl ubuk elektrod, bazik rtl ubuk elektrod, sellozik rtl ubuk elektrod, zel rtl
Kaynak Malzemesi ekli
Kaynak Dikii ekli
Ana Malzeme Cinsi
W02 W03 W04 W11 5nm wm A RA R RB RC RR B C S 678-
Kaynak Dolgu Malzemesi
Test Paras Kalnl ( Levha, Boru ) Test Paras ap ( boru ) Kaynak Pozisyonu PA PB PC PD PE PF PG H-L045 Oluk pozisyonu Yatay pozisyon Yan pozisyon Yatay tavan pozisyonu Tavan pozisyonu Aadan yukar pozisyon ( trmanma ) Yukardan aa pozisyon ( dey ) Yukar doru pozisyon, kaynak dikii dzlemine 45 ayla Tek tarafl kaynak ift tarafl kaynak Kaynak altl yok, kk koruma gaz yok Kaynak altl var Kk koruma gaz var Oluk ama yok, talama yok Oluk ama var, talama var 2/2
9-
Aln Kayna Yapl ss bs
Form No:END 31.02
10 -
Aln Kayna Yapl, Kk Blgesi nb mb gb ng gg
Ek 4
EK 4 ELN KAYNAKLI BRLETRMELERNDE HATALAR
Ek 4-1
Uluslararas standartlar EN 25817/ISO 5817'ye gre eliin kaynakl birletirmelerindeki hata snrlar. Bu standartlardan farkllklar veya ekler koyu olarak belirtilmitir.
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D Mikro atlaklar dnda tm atlaklar (h]t<1 mm2) krater atlaklar iin No.2'ye baknz. Orta C Yksek B
No.
Hatann tanm
ISO 6520'ye gre sra No. 100
atlaklar
Msaade edilmez
Nihayet krateri atlaklar
104
Msaade edilir
Msaade edilmez. Nihayet krateri boluklar rnein; seramik havuz altlkl tek tarafl kaynaklarda oluur; bunlar belirgin olarak lineer grnmde ise nihayet krateri atla, lineer grnmnde deilse gzenek olarak gz nne alnr
Gzeneklilik ve gzenekler. Gzeneklerin deerlendirilmesi nde astar boya zerine yaplan i ke kaynak dikilerindeki (d yzeye kadar uzanan kurt yenii dnda) gzeneklerin limit deerleri gzenek birikintisinde olduu gibi gznne alnr Gzenek birikintisi
2011 2012 2014 2017
Hatalar iin aada belirtilen snr deerler ve parametreleri gz nne alnmaldr. a) Hatalardaki krk yzeylerin veya meydana gelen gzeneklerin toplam saylarn maksimum deeri b) Bir tekil gzenek iin en byk boyut - Aln dikilerinde - Ke dikilerinde c) Bir tekil gzenein en byk deeri
%4
%2
%1
d @ 0,5s d @ 0,5a 5 mm.
d @ 0,4s d @ 0,4a 4 mm.
d @ 0,3s d @ 0,3a 3 mm.
2013
Bir birikinti iindeki tm gzenek alan birletirilecek ve aadaki iki alandan en bynn yzdesine gre hesaplanacakr: Tm gzenekleri kapsayan zarf erisi veya ap kaynak dikii geniliinde bir daire alan. Msaade edilen gzenek alan lokal olarak snrlanacaktr. Dier hatalarn bulunmas olasl gz nne alnmaldr. Hatalar iin aada belirtilen snr deerler ve parametreler gz nne alnmaldr. a) Hatalardaki krk yzeylerin veya meydana gelen gzeneklerin toplam saylarnn maksimum deeri b) Bir tekil gzenek iin en byk boyut: Aln dikilerinde Ke dikilerinde c) Gzenek birikintisi iin en byk deer
%16
%8
%4
d @ 0,5s d @ 0,5a 4 mm.
d @ 0,4s d @ 0,4a 3 mm.
d @ 0,3s d @ 0,3a 2 mm.
Ek 4-2
ISO 6520'ye gre sra No. 2015 2016
Ek 4
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D Uzun sreksizlikler Aln kaynanda Ke kaynanda Gaz kanal ve kurt yeniinde en byk deer Ksa sreksizlikler Aln kaynanda Ke kaynanda Gaz kanal ve kurt yeniinde en byk deer h @ 0,5s h @ 0,5a 2 mm. Orta C Yksek B
No.
Hatann tanm
Gaz kanallar Kurt yenii
Msaade edilmez
Msaade edilmez
h @ 0,5s h @ 0,5a 4 mm. veya kalnlktan byk olamaz h @ 0,5s h @ 0,5 a 2 mm. h @ 0,5s h @ 0,5a 4 mm. veya kalnlktan byk olamaz
h @ 0,4s h @ 0,4a 3 mm. veya kalnlktan byk olamaz
Kat kalntlar (bakr dnda)
300
Uzun sreksizlikler Aln kaynanda Ke kaynanda Kat atklar iin en byk deer Ksa sreksizlikler Aln kaynanda Ke kaynanda Kat kalntlar iin en byk deer
Msaade edilmez
Msaade edilmez
h @ 0,4s h @ 0,4a 3 mm. veya kalnlktan byk olamaz Msaade edilmez
7 8
Bakr kalntlar Yetersiz ergime
3042 401 Yanlz kesikliklere ve yzeye kadar

eriemeyenlere
msaade edilir 9 Yetersiz nfuziyetli 402
Msaade edilmez
Uzun sreksizliklere msaade edilmez. Uzun sreksizlikler yerine gre ana zorlama dorultusunda olabilir. rnein; ncelikle zorlanan dikiin diki dorultusuna paralel olanlara msaade edilir. Bu durumda ksa sreksizliklerin snr lleri uygulanr. Ksa sreksizlikler
Msaade edilmez h @ 0,2s maks. 2 mm. h @ 0,1s maks. 1,5 mm
Ek 4
ISO 6520'ye gre sra No. -
Ek 4-3
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri
No.
Hatann tanm
Aklama Dk D Birletirilen paralar arasndaki boluun fazla veya yetersiz olmas Orta C Yksek B
10
Ke kaynanda kt uyum
h @ 1 mm. +0,3 a maks. 4 mm. lgili snr deerini aan boluklar, baz hallerde diki boaz kalnl uygun bir ekilde arttrlarak karlanr 11 Yanma oluklar 5011 5012 Yumuak gei gerekir h @ 1,5 mm.
h @ 0,5 mm. +0,2 a maks. 3 mm.
h @ 0,5 mm. +0,1 a maks. 2 mm.
h @ 1,0 mm.
h @ 0,5 mm.
Uzun sreksizlikler: Yanma oluklarnn ana zorlanma dorultusuna dik olduu durumda levha kalnlnn %10'unda fazla olmamaldr.
12
Kaynak dikii ikinliinin fazla olmas
502
Yumuak gei gereklidir.
h @ 1 mm. +0,25 b maks. 10 mm.
h @ 1 mm. +0,15 b maks. 7 mm.
h @ 1 mm. +0,1 b maks. 5 mm.
13
Kaynak dikii d bkeyliinin fazla olmas (i ke dikileri)
503
h @ 1 mm. +0,25 b maks. 5 mm.
h @ 1 mm. +0,15 b maks. 4 mm.
h @ 1 mm. +0,1 b maks. 3 mm.
14
Diki boaz kalnlnn fazla olmas (i ke kalnl)
Birok uygulamalarda diki boaz kalnlnn belirlenen kalnlktan fazla olmas red edilme nedeni olamaz.
h @ 1 mm. +0,3 a maks. 5 mm.
h @ 1 mm. +0,2 a maks. 4 mm.
h @ 1 mm. +0,15 a maks. 3 mm.
Ek 4-4
Ek 4
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D Diki boaz kalnl belirgin olarak kk olan i ke kayna dikii, derin bir nfuziyetle olmas gereken kalnla eriebiliyorsa hatasz olduu kabul edilebilir. Orta C Yksek B
No.
Hatann tanm
15
Kaynak dikii kalnlnn az olmas (i ke kayna)
Uzun sreksizlie msaade edilmez
Msaade edilmez
Ksa sreksizlikler h @ 0,3 mm. +0,1 a
maks. 2 mm.
maks. 1 mm.
16
Dip ikinliinin fazla olmas

Kkn geniliinin
504
yumuak geite nispeten byk olmas halinde rnein; havuz altlkl tek tarafl kaynak dikilerinde diki ikinlii No.12' ye gre llendirilir. 17 Lokal nfuziyet art Kenarlarn sapmas (kakl) 5041 Tekil byk kk sapmalar Sapmalar iin snr deerler kusursuz duruma gre belirlenir. Kusursuz durum merkez hatlarnn akmas durumudur. t en kk kalnlktr
h @ 1 mm. +1,2b maks. 5 mm.
h @ 1 mm. +0,6b maks. 4 mm.
h @ 1 mm. +0,3b maks. 3 mm.
Msaade edilir ekil A Levhalar ve boyuna kaynak dikileri
18
507
h @ 0,25t maks. 5 mm.
h @ 0,15t maks. 4 mm.
h @ 0,1t maks. 3 mm.
ekil B evresel kaynak dikii h @ 0,5 t maks. 4 mm. maks. 3 mm. maks. 2 mm.
Ek 4
ISO 6520'ye gre sra No. 511 Yumuak gei gereklidir
Ek 4-5
No.
Hatann tanm
Aklama Dk D Orta C Uzun Sreksizlik Uzun sreksizlikler yerine gre ana zorlanma dorultusunda olabilir. rnein; ncelikle zorlanan dikiin diki dorultusuna paralel olanlarna msaade edilir. Bu durumda ksa sreksizliklerin snr lleri uygulanr. Ksa sreksizlikler h @ 0,2 t maks. 2 mm. h @ 0,1 t maks. 1 mm. h @ 2 mm. +0,15a h @ 0,05 t maks. 0,5 mm. h @ 1,5 mm. +0,15a Yksek B
19
Yetersiz doldurulmu kaynak (kapak pasoda ukurluk) Kaynak metalinde akma
509
Msaade edilmez
20
ke dikii kotlar kaynak dikii kenar uzunluklar belirgin olarak farkl
512
ke kaynak dikiinin kesinlikle asimetrik olmas ngrlmyorsa
h @ 2 mm. +0,2a
21
Kk konkavll Kkte entik
515 5013
h @ 1,5 mm.
h @ 1 mm.
h @ 0,5 mm.
Uzun sreksizlik: entiin ana zorlanma dorultusuna dik olduu durumda levha kalnlnn %10'undan fazla olamaz.
22
Kaynak metali tamas
506
Ksa sreksizlikler msaade edilir
Msaade edilmez
23
Balang hatas
517
Msaade edilir
Msaade edilmez
24
Tututurma yeri
601
Daha sonraki bir ilem msaadeyi etkileyebilir. Msaade, ana malzemenin cinsine ve zellikle atlama duyarllna baldr. Msaade uygulamaya baldr
25
Kaynak srantlar
602
Ek 4-6
Ek 4
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D Kalnlk s veya a @ 10 mm. iin zel parametreler gerekebilir Orta C Yksek B
No.
Hatann tanm
26
Kesitte birden fazla hatalar
Ksa sreksizliklerin toplam bykl h 0,25 s veya 0,25a maks. 10 mm. 0,2 s veya 0,2a maks. 10 mm. 0,15 s veya 0,15a maks. 10 mm.
Bu tablonun kullanm iin ynlendirici ve ek bilgiler: Uluslararas standartlar EN 25817 veya ISO 5817 alnan bu tabloda eliin kaynakl birletirmelerinde 3-63 mm. kaynak dikii kalnl ve uygulama alanlarna gre ark kaynak yntemleri iin kaynak dikiindeki hatalarn kabulnde kaynak deerlendirme gruplarna gre istenenler belirtilmitir. Bunlar uygulanabiliyorsa dier eritme kaynak yntemleri ve dier kalnlklar iin kullanlabilir No. 26'daki kesitte birden fazla hatalar gsterilmitir. Bu teorik olarak olas tekil hatalarn ylmas ile olutuu kabul edilebilir. Byle bir durumda eitli deerlendirme gruplarnn tespit edilen deerleri iin msaade edilen tm hatalarn toplam ile snrlandrlr. Bu deer, tek bir hata rnein; tek bir gzenek iin verilen h'y, amamaldr. Bu Tablo ISO 5817'nin HW katologu ile birlikte gerek ekillerle kullanlabilir. Bunlarda eitli deerlendirme gruplarndaki msaade edilen hatalarn bykl, kaynak dikii kesitinde makrografi fotoraflar ve radyografi reprodksiyonlar ve/veya kapak ve kk tarafnn fotoraflar ile gsterilmektedir. Katalog ve referans kartlar hatalarn deerlendirilmesinde kullanlabilir ve hatalarn msaade edilen byklklerini birbirleri ile karlatrlmasn salar. Semboller Tablolarda aadaki semboller kullanlmtr A a b d h l s = = = = = = = Gaz boluu alan Nominal i ke dikii boaz kalnl Kaynak ikinlii genilii Gzenek ap Hatann bykl (ykseklik veya genilik) Hatann boyu Aln kayna kalnl veya ksm nfuziyet halinde levha veya cidar kalnlna nfuziyetinin ngrlen derinlii Levha veya cidar kalnl ke dikiinin nominal ayak uzunluu (kaynak dikii kenar uzunluu -ikiz kenar dik gende z=aL2- ) Ksa hatalar (sreksizlikler) Herhangi bir 100 mm. boyundaki kaynak dikiinde toplam boyu 25 mm. yi veya 100 mm. den kk kaynak dikiinde diki boyunun maksimum %25'ini amayan bir veya birden fazla hata Uzun hatalar (sreksizlikler) Herhangi bir 100 mm. boyundaki kaynak dikiinde toplam boyu 25 mm. den veya 100 mm. den kk kaynak dikiinde diki boyunun minimum %25'den fazla olan bir veya birden fazla hata.
t = z =
Ek 5
EK 5 ALMNYUM KAYNAKLI BRLETRMELERNDE HATALAR
Ek 5-1
Uluslararas standartlar EN 30042/ISO 10042'ye gre alminyum (alamlarnn) kaynakl birletirmelerindeki hata snrlar
No.
Hatann tanm
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D Her trl atlaklar (mikro atlaklar (h]t<1 mm2) krater atlaklar iin No.2'ye baknz. h @ 0,2s veya 0,2 a "Gaz boluu" terimi gzeneklilii, gzenek birikintisini, gzenekleri kapsar. Bir birikinti iindeki gzenek alan aadakileri kapsayacaktr: btn gzenekleri iine alan bir zarf erisi veya ap kaynak dikii geniliine uygun bir daire alan. Msaade edilen gzenek alan lokal olarak snrldr. Dier sakl sreksizliklerin olasl gz nne alnmaldr. Orta C Yksek B
atlaklar
Msaade edilmez
Nihayet krateri atlaklar
104
Msaade edilmez.
Gaz boluu
201
Her 100 mm. uzunlukta A @ 8s veya 8a mm2 d @ 0,5s veya 0,5a mm2 maks. 5,5 mm. d @ 0,5s + 0,035 s veya 0,035a maks. 2 mm. d @ 0,5s + 0,05 s veya 0,05a maks. 3 mm. A @ 4s veya 4a mm2 d @ 0,3s veya 0,3a mm2 maks. 4,5 mm. d @ 0,5s + 0,002 s veya 0,02a maks. 1,5 mm. d @ 0,5s + 0,035 s veya 0,035a maks. 2 mm. Her 100 mm. uzunlukta A@2t mm2 d @,5s mm+ 0,035s veya 0,035 a maks. 2mm. A@1t mm2 d @ 0,5 s mm + 0,02s veya 0,02 a maks. 1,5mm. A=0,5t mm2 d @ 0,5 mm s + 0,01s veya 0,01 a maks. 1mm. A @ 2s veya 2a mm2 d @ 0,25s veya 0,25a mm2 maks. 3,5 mm. d @ 0,5s + 0,01 s veya 0,01a maks. 1 mm. d @ 0,5s + 0,02 s veya 0,02a maks. 1,5 mm.
Gzenekler
2011
Gzeneklilik
2012
Gzenek birikintisi
2013
Yzey gzenekler
2017
Kat kalntlar (bakr ve tungsten dnda)
300
Kat kalntlar, oksit kalntlar ierir. Bir kesitte birden fazla kalnt h1, h2, h3.... varsa, toplam alnr. h =h1+h2+h3...
Uzun sreksizliklerde msaade edilmez Ksa sreksizliklerde: h @ 0,1s veya 0,1 a maks. 3 mm. maks. 1,5 mm. Msaade edilmez h @ 0,05s veya 0,05a maks. 0,8 mm.
Tungsten kalts
3041
h @ 0,1s veya 0,1 a maks. 3 mm. maks. 1,5 mm. Msaade edilmez Birden fazla birleme hatas varsa toplam alnr h = h1+h2+h3 Uzun sreksizlikler Ksa sreksizlikler : h @ 0,1 s veya 0,1 a
10 11
Bakr kalnts Birleme hatalar
3042 401
Ek 5-2
ISO 6520'ye gre sra No.
Ek 5
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D maks. 3 mm. Orta C maks. 1,5 mm. Yksek B Msaade edilmez
No.
Hatann tanm
12
Yetersiz nfuziyet
402
ok az sayda msaade edilir, fakat sistematik olamaz h @ 0,4 s maks. 3 mm. h @ 0,2 s maks. 2 mm.
Msaade edilmez
12.1
Yetersiz nfuziyet (i ke kayna
Uzun sreksizliklere msaade edilmez Ksa sreksizlikler h @ 0,3 a maks. 2 mm. h @ 0,2 a maks. 1,5 mm. h @ 0,5 mm. +0,15 a maks. 3 mm. h @ 0,1 a maks. 1 mm. h @ 0,5 mm. +0,1 a maks. 2 mm.
13
Ke kaynanda kt uyum
Birletirilen paralar arasndaki boluun fazla veya yetersiz olmas
h @ 1 mm. +0,2 maks. 4 mm.
lgili snr deerini aan boluklar baz hallerde diki boaz kalnl uygun bir ekilde arttrlarak karlanr
Ek 5
ISO 6520'ye gre sra No. 5011 5012
Ek 5-3
No.
Hatann tanm
Aklama Dk D Yumuak gei istenir h @ 0,6 mm. Orta C Uzun sreksizlikler h @ 0,4 mm. Ksa sreksizlikler h @ 1,5 mm. h @ 1 mm. h @ 0,5 mm. h @ 0,2 mm. Yksek B
14
Yanma oluklar
Uzun ve ksa sreksizlikler: Yanma oluklarnn ana zorlanma dorultusuna dik olduu durumlarda levha kalnlnn %10'undan fazla olmamaldr. 15 Kaynak dikii ikinliin fazla olmas 502 Yumuak gei istenir h @ 1,5 mm. +0,20b maks. 10 mm. h @ 1,5 mm. +0,15b maks. 7 mm. h @ 1,5 mm. +0,1 b maks. 5 mm.
16
Kaynak dikii, d bkeyliinin fazla olmas
503
h @ 1,5 mm. +0,3b maks. 5 mm.
h @ 1,5 mm. +0,15b maks. 4 mm.
h @ 1,5 mm. +0,1b maks. 3 mm.
17
Kaynak dikii kalnlnn fazla olmas (i ke dikii)
Bir ok uygulamalarda diki boaz kalnlnn belirlenen kalnlktan fazla olmas red edilme nedeni olamaz.
h @ 1 mm. +0,3 a maks. 7 mm.
h @ 1 mm. +0,2 a maks. 6 mm.
h @ 1 mm. + 0,15 a maks. 5 mm.
18
Kaynak diki boaz kalnlnn az olmas (i ke dikii)
Diki boaz kalnl belirgin olarak kk olan i ke kayna dikii derin bir nfuziyetle olmas gereken kalnla eriebiliyorsa hatasz olduu kabul edilebilir.
Uzun sreksizlikler msaade edilmez
Ksa sreksizlikler h @ 0,3a maks. 2 mm. h @ 0,2a maks. 1,5 mm. h @ 0,1a maks. 1 mm.
Ek 5-4
Ek 5
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D h @ 5 mm. Orta C h @ 4 mm. Yksek B h @ 3 mm.
No.
Hatann tanm
19
Dip ikinliinin fazla olmas
20
Kenarlarn sapmas (kakl)
507
Sapmalar iin snr deerler kusursuz duruma gre belirlenir, kusursuz durum merkez hatlarnn akmas durumudur t en kk kalnlktr h @ 0,5 mm. +0,25t maks. 4 mm. h @ 0,5 mm. +0,15t maks. 3 mm. h @ 0,5 mm. +0,1t maks. 2,5 mm.
h @ 0,5 t
maks. 4 mm.
maks. 3 mm.
maks. 2,5 mm.
21
Yetersiz doldurulmu kaynak (kapak pasoda ukurluk)
511
Uzun sreksizliklere msaade edilmez Ksa sreksizlikler
h @ 0,2 t maks. 2 mm. 22 ke dikii kotlar belirgin olarak farkl 512 ke kaynak dikiini kesinlikle asimetrik olmas ngrlmyorsa h @ 3 mm. +0,3 a
h @ 0,1 t maks. 1,5 mm. h @ 2 mm. +0,25 a
h @ 0,05 t maks. 1 mm. h @ 1,5 mm. +0,2 a
Ek 5
ISO 6520'ye gre sra No. 515 5013 Ksa sreksizlik
Ek 5-5
No.
Hatann tanm
Aklama Dk D Yumuak gei gereklidir Orta C Yksek B
23
Kk konkavl Kkte entik
Uzun sreksizlik msaade edilmez
h @ 0,2t mm. maks. 2 mm. 24 Kesitte birden fazla hatalar (1) Kalnlk s @ 10 mm. veya a @ 10 mm. iin zel parametreler gerekebilir
h @ 0,1t mm. maks. 1,5 mm.
h @ 0,05t mm. maks. 1 mm.
Ksa sreksizliklerin toplam bykl h 0,3 s veya 0,3 a maks. 10 mm. 0,25 s veya 0,25 a maks. 10 mm. 0,2 s veya 0,2 a maks. 10 mm.
Bu tablonun kullanm iin ynlendirici ve ek bilgiler: Uluslararas standartlar EN 30042 veya ISO 10042'den alnan bu tabloda Alminyum ve kaynaa elverili alminyum alamlarnn 3-63 mm. kaynak dikii kalnlna uygulama alanlarna gre kaynak dikiindeki hatalarn kabul iin kaynak deerlendirme gruplarna gre istenenler belirtilmitir. Bunlar, uygulanabiliyorsa dier eritme kaynak yntemleri ve dier kalnlklar iin kullanlabilir. No. 24'teki kesitte birden fazla hatalar gsterilmitir. Bunlarn, teorik olarak tekil hatalarn ylmas ile olutuu kabul edilebilr. Byle bir durumda eitli deerlendirme gruplarnn tespit edilen deerleri iin msaade edilen tm hatalarn toplam ile snrlandrlr. Bu deer, tek bir hata rnein; tek bir gzenek iin verilen h'y amamaldr. Bu tablolarda istenenler, kesin snr deerleri olarak gz nne alnmamaldr, daha ziyade statik olasl amayacak snr deerler olarak kabul edilebilir. Mevcut bir kaynak dikiinde bu hatalarn snr deeri amas halinde, bunlarn kullanm kabiliyetini etkilememesine dikkat edilmelidir. Bu Tablo ISO 10042'nin HW katologu ile birlikte gerek ekillerle kullanlabilir. Bunlarda eitli deerlendirme gruplarndaki msaade edilen hatalarn bykl, kaynak dikii kesitinde makrografi fotoraflar ve radyografi reprodksiyonlar ve/veya kapak ve kk tarafnn fotograflar ile gsterilmektedir. Katalog ve referans kartlar hatalarn deerlendirilmesinde kullanlabilir ve hatalarn msaade edilen byklklerini birbirleri ile karlatrlmasn salar.
Ek 5-6
ISO 6520'ye gre sra No.
Ek 5
Deerlendirme gruplarndaki hatalar iin snr deerleri Aklama Dk D Orta C Yksek B
No.
Hatann tanm
Semboller Tablolarda aadaki semboller kullanlmtr A a b d h l s = = = = = = = Gaz boluu alan Nominal i ke dikii boaz kalnl Kaynak ikinlii genilii Gzenek ap Hatann bykl (ykseklik veya genilik) Hatann boyu Aln kayna kalnl veya ksm nfuziyet halinde levha veya cidar kalnlna nfuziyetinin ngrlen derinlii Levha veya cidar kalnl ke dikiinin nominal ayak uzunluu (kaynak dikii kenar uzunluu -ikiz kenar dik gende z=aL2- )
Ksa hatalar (sreksizlikler) Herhangi bir 100 mm. boyundaki kaynak dikiinde toplam boyu 25 mm. yi veya 100 mm. den kk kaynak dikiinde diki boyunun maksimum %25'ini amayan bir veya birden fazla hata Uzun hatalar (sreksizlikler) Herhangi bir 100 mm. boyundaki kaynak dikiinde toplam boyu 25 mm. den veya 100 mm. den kk kaynak dikiinde diki boyunun minimum %25'den fazla olan bir veya birden fazla hata.
t = z =
Ek 6
Ek 6- 1
EK 6 ULUSLARARASI FLM SSTEMLERNN SINIFLANDIRILMASI EDEERLLNN KARILATIRILMASI
retici/Film tipi
ASTM (1)
DIN (4)
EN (4) AGFA (6)
ISO (2)
RCC-M(5)
BS (3)
Structurix D2 Structurix D3 Structurix D3s.c. Structurix D4 Structurix D5 Structurix D7 Structurix D8
zel 1 1 1 1 2 2
G1 G1 G1 G2 G2 G3 G4
C1 C2 C2 C3 C4 C5 C6 Fuji (6)
G G G G G G G
1 1 2 3 3-4 4 5
A A A A A B B
X 25 X 50 X 80 X 100 X 150
1 zel 1 1 2
G2 G1 G2 G2 G4
C3 C1 C3 C4 C6 Kodak (6)
G G G G G
3 1 3 3-4 4-5
A A A A B
DR M MX125 T200 AA400 CX B
zel 1 1 1 2 3 W-B
G1 G1 G2 G2 G3 G4
C1 C2 C3 C4 C5 C6
G G G G G G G
(1) ASTM E 94-93/ASTM E 94-84 A (2) ISO 5579 (3) BS 2600: Typ A: Yksek Kontrast- ok ince taneli Typ B: Yksek Kontrast- ince taneli (4) Yerine konulan DIN 54117 T1'le karlatrlarak DIN EN 584-1'e gre snflandrma. (5) Fransz standard. (6) Dier film reticilerinin uygunluu kantlanan edeer film tipleri gz nne alnabilir.

Kaynak

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kaynak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

nsz Blm 1 - Genel Kurallar Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler, Onay Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar_ Blm 4 - Kaynak

Blm 1 - Genel Kurallar

BLM 1 GENEL KURALLAR

Dier Kurallar, Standartlar ve Spesifikasyonlar Dier lgili Standartlar

Blm 1 - Genel Kurallar

Malzemeler ve Kaynaa Uygunluu Malzeme Seimi

alma Dokmanlar ile lgili Bilgiler Resimler, Dier Dokmanlar

Kaynak Dolgu ve Yardmc Malzemeleri rnn Uygunluk Testi, Onay

Kaynak iyeri gzetmenleri, yalnz test edilmi ve TL

Blm 1 - Genel Kurallar

Kaynak yerlerinde Kalite Gvencesi Kurallara Uygunluk, retim Kontrol

Srvey ve Sorumluluk Paralarn Gsterilmesi

Blm 1 - Genel Kurallar

Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler

BLM 2 KAYNAK YERLERNDEN STENENLER

Kaynak yerlerinin Yeterliliinin Onaylanmas Genel

Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler, Onay

Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler

Kaynak yerlerinin Kontrol yeri Kontrol

Kaynak Yntem Testleri Genel Koullar

Blm 2 - Kaynak yerlerinden stenenler, Onay

Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar

BLM 3 KAYNAKI YETERLLK SINAVLARI

Kaynaklar in stenen Temel artlar

Gaz (oksi-asetilen) kayna, -

Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar

Genel Snav artlar

Yeterlilik Snflar ve Onaylanan Kaynak Pozisyonlar

Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar

J. ekil 3.1 Snav levhasnn kaynak pozisyonlar

3. ve 4. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Borular)

5. Snf Yeterlilik in Kaynak Snav (Boru

ekil 3.2 Snav borularnn kaynak pozisyonlar

Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar

ekil 3.3 Boru branman snav

Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar

Yeterlilik Belgelerinin Geerlilik Sresi

Yeniden Snav (Tekrar Snav)

2G+5G veya 6G 2G+5G veya 6G ekil 3'e baknz

(1) (2) (3) (4)

Blm 3 - Kaynak Yeterlilik Snavlar

Tablo 3.2 Tek pozisyon iin yeterlilik snavlar

d<100 mm. borularn tek tarafl kayna

ift tarafl levha 1G 2G 3G 4G

Tek tarafl levha

Boru dA100 mm.

Kabul kriteri iin baknz

Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri

BLM 4 KAYNAK YNTEM TESTLER, RETM TESTLER

(rnein; onarm) srveyr belirli bir zaman snrnda ve

Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri

retim testleri iin Blm 6'ya baknz.

Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri

Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri

Hazrlanmas 8.1 Test paralarnn kesilmesi Blm 12 ve Ksm

Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri

Mekanik ve Teknolojik Testler iin Test

rneklerinin ekli ve Boyutlar 9.1 rneklerin ekli ve boyutlar, testlerin

Test Sonularnn Deerlendirilmesi, stekler,

Tekrar Testi rnekleri, Test Raporlar 1. Test Sonularnn Belirtilmesi

blmlerinde belirtilmitir. 2.2 Testlerde tek bir rnek istekleri karlamyorsa

Blm 4 - Kaynak Yntem Testleri, retim Testleri

Tablo 4.1 Kaynak yntemlerinin tannmas (kalifikasyonu) - Toplu gsterim

Boru devrelerinin kayna Boru klas III Boru klas I+II