T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

DENZ ARALARI YAPIMI

SU TESSATI RESM-1

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. DEVRE KONTROL VE YARDIMCI EKPMANLARIN SEMBOLLERN ZMEK ... 3 1.1. Temiz Su (Hygienic nstallation)Tesisat...................................................................... 3 1.1.1. Tanm.................................................................................................................... 3 1.1.2. nemi .................................................................................................................... 3 1.2. Temiz Su Tesisat (Pipe) Borular ................................................................................. 4 1.2.1. Tanm.................................................................................................................... 4 1.2.2. Souk ve Scak Su Tesisat (Cold and Hot Pipe) Borular .................................... 4 1.2.3. Sembollerin izimi................................................................................................ 5 1.3. Temiz Su Tesisat izim Kurallar ve izimi ............................................................... 6 1.4. Temiz Su Tesisat (Pump) Pompalar............................................................................ 6 1.4.1. Tanm.................................................................................................................... 6 1.4.2. eitleri.................................................................................................................. 6 1.4.3. Sembollerin izimi................................................................................................ 7 1.5. Temiz Su Tesisat (Water Pressure Tank) Hidroforlar................................................. 7 1.5.1. Tanm.................................................................................................................... 7 1.5.2. eitleri.................................................................................................................. 8 1.5.3. Sembollerin izimi................................................................................................ 9 1.6. Temiz Su Tesisat Valfleri ve Sembolleri (Valve) ........................................................ 9 1.6.1. Tanm.................................................................................................................... 9 1.6.2. eitleri.................................................................................................................. 9 1.7. Temiz Su Tesisat Fitingsleri....................................................................................... 12 1.7.1. Tanm.................................................................................................................. 12 1.7.2. eitleri................................................................................................................ 12 1.8. Temiz Su Tesisat Vitrifiyeleri ve Sembolleri............................................................. 13 1.8.1. Tanm.................................................................................................................. 13 1.8.2. eitleri................................................................................................................ 13 1.9. Scak Su (Boyler-Boiler) Hazrlaycs........................................................................ 16 1.9.1. Tanm.................................................................................................................. 16 1.9.2. eitleri................................................................................................................ 16 1.9.3. Sembolleri izimi................................................................................................ 17 1.10. Artma Sistemleri ...................................................................................................... 17 1.10.1. Tanm................................................................................................................ 17 1.10.2. eitleri.............................................................................................................. 17 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 20 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 21 DEERLENDRME LE .......................................................................................... 22 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 23 2. KULLANIM YERLER BALANTI ZMN YAPMAK ........................................... 23 2.1. Temiz Su Kullanm Yerleri ......................................................................................... 23 2.1.1. Islak Meknlar ..................................................................................................... 23 2.1.2. Gverte Temiz Su Tesisat................................................................................... 26 2.1.3. Makine Dairesi Temiz Su Tesisat....................................................................... 26 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 27 i

LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 28 DEERLENDRME LE .......................................................................................... 29 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 30 3. ANA KOLON VE BRAMAN TESSATINI ZMEK .................................................. 30 3.1. Kolon ve Braman Sistemleri Tanm ......................................................................... 30 3.2. Kolon ve Braman Sistemleri izimi .......................................................................... 32 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 33 DEERLENDRME LE .......................................................................................... 34 RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 35 4. TESSAT YARDIMCI DEVRELERN VE MONTAJINI ZMEK .............................. 35 4.1. Islak Mekn Devre Tesisat......................................................................................... 35 4.2. Hidrofor Devre Tesisat............................................................................................... 36 4.3. Artma Devre Tesisat ................................................................................................. 37 4.4. Boyler Devre Tesisat.................................................................................................. 38 4.5. me Suyu Tank Tesisat ............................................................................................ 39 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 40 DEERLENDRME LE .......................................................................................... 41 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 42 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 43 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 44 KAYNAKA ......................................................................................................................... 45

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 521MMI409 Deniz Aralar Yapm Deniz Aralar Ressaml Su Tesisat Resmi1 Deniz arac su tesisat tanm, shhi tesisatlk, suyun zellikleri, pompalar, yardmc devreleri, borular, vitrifiyeler, artma sistemleri, valf ve fitings ile ilgili bilgi ve izim becerilerin verildii renme materyalidir 40/24

MODLN TANIMI

SRE N KOUL YETERLK

Temiz su tesisatn izmek. Genel Ama Gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak istenen standartlarda temiz su tesisatn izebileceksiniz. Amalar 1. Teknie uygun olarak devre kontrol ve yardmc ekipmanlar sembollerini izebileceksiniz. 2. Teknie uygun olarak kullanm yerleri balantlarn izebileceksiniz. 3. Teknie uygun olarak ana kolan ve bramanlarn izebileceksiniz. 4. Teknie uygun olarak tesisat yardmc devrelerini izebileceksiniz. Ortam: Atlye, bilgisayar laboratuvar Donatm: Resim masas, gnye, triz, hinar, bilgisayar destekli izim program. Her renme faaliyeti sonunda kendinizi deerlendirebileceiniz lme aralar yer almaktadr. Ayrca retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aralar ile modl sonunda deerlendirmeye tabi tutulacaksnz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Gemilerde boru donanmlarnn nemli yeri vardr. Borular deiik scaklklarda ve basnlarda akkanlar ve gazlar bir yerden baka bir yere iletir. Gemi boru donamnn en temel devresi olan temiz su tesisat, insan salnn korunabilmesi iin gerekli temiz ime ve kullanma suyunun temini ve kullanlmas iin yaplr. Temiz su tesisat renmek iin ncelikle sistemin ve yardmc ekipmanlarn bilinmesi gerekir. Bu modlde gemilerde kullanlan su tesisatlarnn resimsel gsteriliini sembolleri ve uygulann reneceksiniz. Bu modln sonunda size gerekli donanm salandnda geminin su tesisatnn ve yardmc elemanlarnn resimlerini izebileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun olarak su tesisatnda kullanlan devre kontrol ve yardmc ekipmanlarn sembollerini izebileceksiniz.

ARATIRMA
nternetten aratrma yapnz. Evinizdeki temiz su tesisatn inceleyiniz.

1. DEVRE KONTROL VE YARDIMCI EKPMANLARIN SEMBOLLERN ZMEK

1.1. Temiz Su (Hygienic nstallation)Tesisat
1.1.1. Tanm
Shhi tesisat temiz, pis ve scak su tesisatlar, yangn tesisat vb. ve bu tesisatlarn tasarm, hesaplama ve projelendirilmesi, su yumuatma, basnlandrma sistemleri ve ekipmanlar ieren bir bilim daldr.

1.1.2. nemi
Gemilerde temiz su tesisat hem alanlar iin hem de geminin alabilmesi iin vazgeilmez bir devredir. alanlar temiz su tesisat ile: me suyu Kiisel bakmlar (banyo, wc, temizlik vb.), gibi ihtiyalarn karlar.

Gemiler temiz su tesisat ile ana makine ve gverte temizlii, eitli devrelerin soutulmas, stlmas ve su temini (Ana makine, yangn, iklimlendirme vb.) ihtiyalarn karlar.

1.2. Temiz Su Tesisat (Pipe) Borular

1.2.1. Tanm
Bu blmde gemilerdeki temiz su tesisatnda kullanlan elik borular hakknda bilgi verilmitir. Boru, eitli akkan trlerini ve dier enerji trlerini bir yerden baka bir yere ileten elemandr.

Resim 1.1: elik boru

1.2.2. Souk ve Scak Su Tesisat (Cold and Hot Pipe) Borular

Gemilerde temiz su tesisatnda kullanlan borular ounlukla elik borulardr. Boru elikleri bazik-oksijen elik retim yntemi ile elektrik frnnda veya dier yntemlere gre retilir. elik borular hafif, orta ar, ar ve kaliteli boru olmak zere drt eit imal edilir. elik borular piyasada boy olarak satlr. Bir boy yaklak olarak 6 metredir. Demir borularn inko kaplanm olanlarna galvanizli boru denir. Galvanizli borular, gemi temiz su tesisatnda en ok kullanlan boru eididir. Galvaniz kaplanmam borularn dier ad da siyah borudur. Genelde karbon ve karbon-manganez eliinden yaplm I ve II snf borular kullanlr. Bununla beraber borular 400Cin stndeki scaklklarda kullanlamaz. Borular 100000 saatlik alma mukavemetinde retilmi olmaldr. Dikisiz borular, scak veya souk haddeleme ile scak presleme veya scak veya souk ekme ile retilebilir. Kaynakl ferritik elik borular, erit veya levhalardan elektrik indksiyon veya direnli basn kayna veya eritme kayna ile retilebilir. Borularda herhangi bir atlak grlmemelidir. Borular, gerek kullanmlarna gerekse uygulanacak sl ilemlere nemli etkileri olamayacak kk yzeysel hatalar, minimum msaade edilebilen et kalnlna kadar talanarak giderilebilir. Onarm kaynana msaade edilmez. Bu kural, eritme kaynakl borularn dikilerine uygulanmayabilir. Borularn boyutlar, boyutsal ve geometrik toleranslar, standartlarda belirtilen isteklere uygun olmaldr. Tm borular, belirtilen test basnlarnda szdrmaz olmaldr. Borular, standart ve atlye yntemler ile kaynak edilebilme zelliine sahip olmaldr.

elik borular DIN 1629 DIN 1630 DIN 17179 DIN 17175 DIN 23912 standartlarna gre 6 150 mm ( 1/8 - 6 ) delik anma lsnde retilir. Et kalnlklar 1,8 5,0 mm arasndadr (Tablo 1.1).
Metrik (mm) 6 8 10 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 n 1/8 1/4 3/8 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 2 2 1/2 3 4 5 6 Et Kalnl (mm) 1.8 2 2 2.3 2.3 2.9 2.9 2.9 3.2 3.2 3.6 4 5 5

Tablo 1.1: elik boru lleri

1.2.3. Sembollerin izimi

SIRA 1 ADI Boru SEMBOLLER

Boru- ak yn gsterilmi

Borular- birlemeyen

Borular- birleen

Borular- kolbirlemeli

Boru- bklgen

Boru- ykselen (yukar giden)

Boru- alalan (aa giden)

Tablo 1.2: Borularn ve balantlarnn izimde gsterilii

1.3. Temiz Su Tesisat izim Kurallar ve izimi

Souk su borular mavi renk Scak su borular krmz lgili standart kodu Boru ap Malzeme

Bilgilerinin resim zerinde bulunmas gerekir.

1.4. Temiz Su Tesisat (Pump) Pompalar

1.4.1. Tanm
Pompa basit anlamyla mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye eviren makine olarak tanmlanr. Akkann enerji seviyesinde bir art salayarak bir blmeden dier bir blmeye akkann baslmas ileminde kullanlr. Gemilerde temiz su tesisatnda kullanlan pompalar seilirken akkan basma kapasitesi, pompann toplam basma ykseklii, net pozitif emme yk, baslacak akkann younluk ve akclk zellikleri, pompa i verimi ve pompann ekecei gce dikkat edilmelidir. Pompann kapasitesi denince, pompann birim zamanda basabilecei akkan miktar anlalr.

1.4.2. eitleri
Gemide kullanlan pompalar kullanm yerleri ve amalarna gre eitli tiplerde kullanlr. Temiz su tesisatnda genelde santrifj (merkezka) ve pistonlu tip pompalar kullanlr. Genelde verimi yksek olan santrifj pompalar kullanlr. Pompalar 3- 4 bar arsnda alr. lgili standartlarda pompa seimi ltleri ve gemi kullanm alanlarna gre temiz su tketimi deerleri tablolar halinde gsterilmektedir. Pistonlu pompa, bir silindir iinde hareket eden bir piston ve uygun supaplardan oluur. Bir silindir eklindeki gvde iindeki piston sayesinde su emilir ve basnlandrlarak sisteme gnderilir. Pistonlu pompa silindir, piston, krank mili, emme basma valfleri, gvde ve salmastra ksmlarndan oluur. Santrifj pompa, bir gvdeleri iinde, akkana momentum kazandran bir fan (pervane) bulunur. Bir salyangoz gvde iinde yer alan kanatl bir pervanede oluan bu pompalarda sv, bir giriten arkn ortasna iletilir. Basn, svnn arkla dndrlmesiyle elde edilir. Santrifj pompalar; ark, salyangoz, gvde, emme basma borusu, gvde, mil ve salmastra ksmlarndan oluur. Pervaneler 1000 400 dev/dak hzla dner.

Dey Tip

Yatay Tip

Resim 1.2: Santrifj (Centrifugal Pump) pompa tipleri Emme Hatt Basma Hatt Pervane

Mil

Salyangoz
ekil 1.1: Santrifj pompann yaps

1.4.3. Sembollerin izimi

ekil 1.2: Pompann sembolik gsterilii

1.5. Temiz Su Tesisat (Water Pressure Tank) Hidroforlar

1.5.1. Tanm
Gemi temiz su tesisatnda kullanlan hidroforlar genellikle 23 santrifj pompal sistemlerdir. Geminin ana makine dairesine yerletirilen sistem, temiz suyu tanktan alarak gereken basn ve debide kullanma sunan ve iletimini kullanm artlarna gre kendisi tamamen otomatik olarak gerekletiren pompa sistemlerine tesisat mhendislii terminolojisinde hidrofor denir. 7

Hidrofor

Su Tank

Resim 1.3: Gemi temiz su hidrofor sistemi

1.5.2. eitleri
Kullanlan pompa saysna gre: Tek pompal hidroforlar ok pompal hidroforlar

olarak isimlendirilmektedir. Ayrca kullanlan pompalarn tipine gre: Dikey tip pompal olanlar Yatay tip pompal olanlar

Resim 1.4: Tek ve ok pompal hidroforlar

1.5.3. Sembollerin izimi

ekil 1.3: Dikey hidroforun sembolik gsterimi

1.6. Temiz Su Tesisat Valfleri ve Sembolleri (Valve)

1.6.1. Tanm
Boru iindeki bir akkann akn durdurmaya veya serbest brakmaya yarayan alettir. Boru aplarna, sistemin sekline ve sistem basncna gre sekli ve ismi deiiklik gsterir.

1.6.2. eitleri
Gemilerde kullanlan vana ve valfler, boru aplarna, sistemin sekline ve sistem basncna gre sekli ve ismi deiiklik gsterir. Gemilerde temiz su yardmc balantlarnda, kolonlarda ve braman hatlarnda 3/8 ile 3 kadar kullanlr. Balcalar: Krkl (Globe valve) vana: Ayarlanabilir vanadr. Makine dairesinde, temiz su tesisat yardmc sistemlerinde ve kolonlarda kullanlr. 1/2 - 3 aplar arasnda seilir (Resim 1.5).

Resim 1.5: Krkl vana

Kresel (Spherical valve) vana: Paslanmaz elikten yaplan kresel vanalar tam ama ve kapama istenilen yerlerde kullanlr. Makine dairesinde, temiz su tesisat yardmc sistemlerinde ve kolonlarda kullanlr. 1/4 - 3 aplar arasnda seilir.

Resim 1.6: Kresel vana

Kelebek (Butterfly valve) vana: Makine dairesinde ve temiz su tesisat yardmc sistemlerinde kullanlr. % 100 sk kapama ve tam szdrmazlk salar. 3/8 - 4 aplar arasnda seilir. Srgl (Gate valve) vana: Makine dairesinde ve temiz su tesisat yardmc sistemlerinde kullanlrlar. Yksek debi geilerinde kullanlr.3/8 - 4 aplar arasnda seilir.

Resim 1.7: Kelebek vana

Resim 1.8: Srgl vana

Emniyet (Safety valve) vanas: Makine dairesinde ve temiz su tesisat yardmc sistemlerinde (hidrofor tank v.b.) ar su basncnda tahliye ilemi iin kullanlr. 1-32 bar arasndaki basnlarda kullanlr.

Resim 1.9: Emniyet vanas

10

ek (Check valve) valf: akkann tek ynde geiine izin veren valftir. rnek olarak; pompa emme tarafndan suyun geri akn nleyerek susuz almay nler. Ayrca pompa girii iin filtre imkn salar. Filtreli

Resim 1.10: ek valf

SIRA 1 ADI Valf - kre biimli dz geili SEMBOLLER SIRA 9 ADI Klape - ke tipli SEMBOLLER

Valf - kre biimli ke tipli 10

Valf - dz geili basn drc NOT: kk gen drlm basnc gsterir Valf - ke tipli basn drc NOT: kk gen drlm basnc gsterir

Valf - kre biimli yollu

11

Valf - tek ynl dz geili(klape)

12

Emniyet valfi - dz geili

Valf - tek ynl ke tipli ( klape )

13

Valf - otomatik kapatmal

Valf - tek ynl dz geili vidal ( klape )

14

Valf - abul alr tip

Valf - tek ynl , ke tipli elle kumandal, vidal ( klape )

15

Valf - abuk kapanr tip

Klape - dz geili

16

Valf - ayarlanabilir tip

Tablo 1.3: Vanalarn ve valflerin izimde gsterilii

11

SIRA 17

ADI Emniyet valfi - ke tipli

SEMBOLLER

SIRA ADI

SEMBOLLER

25

Geri tepme valfi - ketip el kumandal

18

Dip valfi (kinston valfi)

26

Geri tepme valfi - yatay konumlu el kumandal

19

Valf - kelebek tipli

27
20 Valf - dz geili , ift yuval tipli

Valf - yatay konumlu manyetik etkili

28
21 Valf - ke tipli ift yuval

Valf - ketipli - manyetik etkili

22

29
Valf - yollu ift yuval

Valf - sandk tipli ( 3,4.... l )

23

Valf - srgl

30

Valf - ketipi

24

Valf - ayarlanabilir tip

31

Valf - yollu manyetik etkili

Tablo 1.4: Vanalarn ve valflerin izimde gsterilii

1.7. Temiz Su Tesisat Fitingsleri

1.7.1. Tanm
Borularn birbirleriyle birletirilmesinde veya boru hatlarnn kurulmasnda yardmc olan tesisat yardmc paralardr.

1.7.2. eitleri
Gemilerde temiz su tesisatnda kullanlan fitingsler, boru aplarna, sistemin sekline ve sistem datmna gre ekli ve ismi deiiklik gsterir. Gemilerde temiz su yardmc balantlarnda, kolonlarda ve braman hatlarnda 3/8 - 3 kadar kullanlr. Daha ce aldnz elik borular montaja hazrlama modlnden daha detayl bilgiler alabilirsiniz.

12

Balcalar:

Dirsek

Te

Nipel

Kr tapa

Rakor

stavroz
Resim 1.11: Fitingsler

Manon

1.8. Temiz Su Tesisat Vitrifiyeleri ve Sembolleri

1.8.1. Tanm
nsanlarn temizlenmesi, temizlemesi ve doal baz gereksinimleri iin banyo, tuvalet, mutfak benzeri yerlerde kullandklar gerelerdir. Vitrifiyeler ve yardmc elemanlar gemide mutfak, WC ve banyolarda bulunur. Gemilerde kullanlan vitrifiye gereleri gnlk yaantmzda kullandmz gerelerle benzerdir.

1.8.2. eitleri
Gemilerde temiz su tesisatnda kullanlan vitrifiyeler, sistemin ekline ve kulanm amalarna gre ekli ve ismi deiiklik gsterir. Mutfak

Resim 1.12: Eviye

Banyo

Resim 1.13: Du yuvas

Resim 1.14: Du teknesi

13

WC

Resim 1.15: Asma klozet

SIRA ADI SEMBOLLER STTEN 1 Lavabo vb. ye scak veya souk su girii ALINDAN

Resim 1.16: Lavabo

SIRA ADI 9 Bido SEMBOLLER

10

Su stcs

Du

11
3 Lavabo vb. ye scak ve souk su girii

Damlalk

12

scak ve souk sulu lavabo

Lavabo

13

Dulu gmme banyo

Evye, tekne vb.

14

Dulu gmme yarm kvet

Seyyar kvet

15

Damlalkl evye
STTEN ALINDAN

Gmme banyo(sabit kvet)

16

Alafranga WC

Yarm kvet

17

Alaturka WC

Tablo 1.5: Vitrifiyelerin sembolik gsterilii

14

Yardmc Ekipmanlar

Du bataryas

Lavabo, eviye ve klozet Musluu

amarBulak Makinesi Musluu

Eviye Bataryas

Uzatma

Resim 1.17: Yardmc ekipmanlar

SIRA ADI Musluk - tek yollu SEMBOLLER

Musluk - tek yollu ke tipli

Musluk - yollu (hazne iinde L tapal)

Musluk - yollu (hazne iinde T tapal)

Musluk - alttan balantl

Musluk-alttan balantl dz geili

Musluk - alttan balantl ke tipli

Musluk - alttan balantl yollu

Tablo 1.6: Yardmc ekipmanlarn sembolik gsterilii

15

1.9. Scak Su (Boyler-Boiler) Hazrlaycs

1.9.1. Tanm
Scak su hazrlaycs; scak su, kaynar su veya buhardan faydalanarak scak su hazrlayan cihazdr. Suyun scakl 6090C arasndadr.

1.9.2. eitleri
Bu cihazlar souk ve scak ortamlarn ak ynlerine, cidar saysna ve scak ortamn cinsine gre snflandrlr. Souk ve scak ortamn ak ynlerine gre: Paralel akl: Cihazda scak ve souk ortamn ayn ynde hareket etmesidir. Ters akl: Cihazda scak ve souk ortamn birbirine ters ynde hareket etmesidir. apraz akl: Scak ve souk akkann birbirine yaklak olarak dikey ynlerde hareket ettii cihazdr. Ters ve apraz akl: Her iki ak da ieren cihazdr.

Cidar saysna gre: ift cidarl (Gmlekli): Cihaz gvdesi iki cidarl olup cidarlar arasndan scak ortamn geirildii cihazdr. Tek cidarl: Cihaz gvdesi tek cidarl olup iine yerletirilen stcdan (Boru demeti serpantin) scak ortamn geirildii cihazdr.

Scak ortamn cinsine gre: Scak su ile stlan Kaynar su ile stlan Buhar ile stlan

Resim 1.18: Tek cidarl boyler

16

1.9.3. Sembolleri izimi

ekil 1.4: Boylerin sembolik gsterimi

1.10. Artma Sistemleri

1.10.1. Tanm
Deniz suyunda znmeyen kum, kil, tuz ve tortu gibi kat maddeleri fiziksel olarak artmak; su iinde tat, koku ve renk olarak aa kan organik maddeleri kimyasal olarak artmak; bu artm aamalaryla suyu tortusuz, renksiz ve berrak bir grnme kavuturma ilemlerine artma denir. Dnyada en fazla insan lmlerine neden olan 10 faktrden birini, kirli sular oluturuyor. Filtre, suyun iinde eriyik halde bulunan organik ve inorganik maddeler, tuzlar, ar metaller, virsler ve baterilerin zararl olanlar dar atlarak dengeli mineral yaps ile suyun z elde eden sistemler denir. Temiz su filtreleri genelde tekne, yat vb. deniz aralarnda kullanlr.

1.10.2. eitleri
Gemilerde temiz su tesisatnda kullanlan artma, sistemin ekline ve kulanm amalarna gre ekli ve ismi deiiklik gsterir. Balcalar: Ters Osmos

Klasik artm sistemlerin yetersiz kald sularda (Deniz suyu, iletkenlii yksek kuyu sular vs.) uygulanan ters osmos prensibi ok stn nitelikli su artm yapmaktadr. Ters osmos sisteminin alma prensibi, cihaz zerinde bulunan yar geirgen membranlar sayesindedir. Su yksek basn pompasyla membranlar zerinde bulunan 5 angstrom byklndeki gzeneklerden geerek saflatrma ilemi gerekletirilmi olur. Toplam znm madde oranlar yksek olan sularda alternatifsiz kullanm olan ters osmos niteleri, her alanda uygulanabilen profesyonel bir artm yntemidir.

17

Deniz suyu nitelerinden ime ve kullanma suyu retim amal tasarlanm olan cihazlardr. Cihazlar 35000 mg/lt TDS deerinde % 3045 verimle altrlmaktadr. Cihazlar 1m3/gn500 m3/gn arasnda retimleri gerekletirilebilir.

Resim 1.19: Ters osmos

Filtre nitesi

Gemilerde temiz suyun yumuatlmas ve filtre edilmesi kullanlr. me suyu, temizlik ve dier ihtiyalar kolon hattna taklan bu sistemle salanr. Filtre nitesi

Kolon Hatt

Resim 1.20: Filtre nitesi

ekil 1.5: Filtrenin sembolik gsterimi

Filtreler, retici firmalara ve artma yntemlerine gre deiik tiplerde retilir. Kk deniz aralarnda tercih edilen filtrelerin balcalar: 18

Tezgh Alt Filtre

Bu tr filtreler genelde mutfaklarda eviye altnda yerletirilerek kullanlr. ki ilevi yerine getirir: Temiz suyu filtrelemek ve atk suyu filtrelemek. Sistemin alma prensibi, borulardan gelen su filtre nitesine giriine balanr. Filtre edilen su musluklara gnderilir. Atk su filtre nitesine eviyenin altndan balant yaplarak filtre nitesine gider. Burada atk su filtre edilir. Atklar rezerv deposunda depolanr.

Rezerv deposu

Osmoz Filtre nitesi

ekil 1.6: Tezgh alt filtre

Tezgh st Filtre

Basit ve kk yapsyla montaj kolay olan bu tr filtreler sadece suyu filtre eder. Musluklara montaj edilerek kullanlr.

Resim 1.21: Tezgh st filtre

19

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak uygulama faaliyetini yapnz. lem Basamaklar neriler

Tablo 1.2deki sembolik gsterimleri lleri standart kataloglardan alnz bilgisayar destekli izim program ile ayr ve lekli alnz. ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.3deki sembolik gsterimleri lleri standart kataloglardan alnz bilgisayar destekli izim program ile ayr ve lekli alnz. ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.4deki sembolik gsterimleri lleri standart kataloglardan alnz bilgisayar destekli izim program ile ayr ve lekli alnz. ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.5deki sembolik gsterimleri bilgisayar destekli izim program ile ayr ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.6deki sembolik gsterimleri bilgisayar destekli izim program ile ayr ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.7deki sembolik gsterimleri bilgisayar destekli izim program ile ayr ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.8deki sembolik gsterimleri bilgisayar destekli izim program ile ayr ayr iziniz ve blok oluturunuz. Tablo 1.9deki sembolik gsterimleri bilgisayar destekli izim program ile ayr ayr iziniz ve blok oluturunuz. lleri standart kataloglardan alnz ve lekli alnz. lleri standart kataloglardan alnz ve lekli alnz. lleri standart kataloglardan alnz ve lekli alnz. lleri standart kataloglardan alnz ve lekli alnz. lleri standart kataloglardan alnz ve lekli alnz.

20

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmleleri Doru (D) veya Yanl (Y) olarak deerlendiriniz. SORULAR 1. Temiz, pis ve scak su tesisatlar, yangn tesisat vb. ve bu tesisatlarn tasarm, hesaplama ve projelendirilmesi, su yumuatma, basnlandrma sistemleri ve ekipmanlar ieren bir bilim dalna shhi tesisat denir. 2. eitli akkan trlerini ve dier enerji trlerini bir yerden baka bir yere ileten elemanlara iletken denir. 3. Pompa basit anlamyla mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye eviren makine olarak tanmlanr. 4. Gemi temi su tesisatnda genellikle vidal tip pompalar kullanlr. 5. Makine dairesindeki datclardan balayarak kullanm alanlarna dikey olarak kan borular braman olarak adlandrlr. 6. Islak mekn denilince WC, banyo, mutfak akla gelir. Doru Yanl

DEERLENDRME
Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik konularnz varsa, bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz. retmeninize danarak, tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz. Eksikliklerinizi tamamladktan sonra uygulamal teste geiniz.

21

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada devre kontrol ve yardmc ekipmanlarn sembollerini izmek ile ilgili hazrlanan deerlendirme kriterlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet / Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1 2 3 4 5 Tablo 1.2deki sembolleri izdiniz mi? Tablo 1.3teki sembolleri izdiniz mi? Tablo 1.4deki sembolleri izdiniz mi? Tablo 1.5deki sembolleri izdiniz mi? Tablo 1.6daki sembolleri izdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Deerlendirme ltlerine gre, hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

22

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
Gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun olarak temiz su tesisat yardmc balantlarnn izimlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Firma rn kataloglarndan faydalanabilirsiniz. nternetten aratrma yapnz. Evinizin banyo, WC ve mutfanda bulunan temiz su balantlarn incleyiniz.

2. KULLANIM YERLER BALANTI ZMN YAPMAK

2.1. Temiz Su Kullanm Yerleri
2.1.1. Islak Meknlar
Islak mekn shhi tesisatlkta temiz su ve pis suyun bulduu yerlere denir. Islak meknlarda vitrifiyeler, makineler (amar, bulak vb.), eviye ve aksesurlarlar bulunur. bramanlardan gelen temiz su kullanm balantlar lleri ilgili standartlarda belirtilen deerlerde olmaldr. Islak meknlarn says standartlarda belirtilen tketim deerleri gz nnde bulundurularak belirlenmelidir. Gemilerde slak meknlar denince: Banyo WC Mutfak akla gelir

23

Temiz Su Giri (1/2)

Temiz Su Temizlik

Resim 2.1: WC klozet balants

ekil 2.1: WC klozet balants izimi

Scak Su (1/4-3/8)

Souk Su (1/4-3/8)

Resim 2.2: WC lavabo balants

ekil 2.2: WC Lavabo balants izimi

24

Scak Su (1/4-3/8)

Souk Su (1/4-3/8)

Resim 2.3: Banyo du balants

ekil 2.3: Banyo du balants izimi

Scak Su Braman (1/4-3/8)

Souk Su Braman (1/4-3/8)

Resim 2.4: Mutfak eviye balants

ekil 2.4: Mutfak eviye balants izimi

25

2.1.2. Gverte Temiz Su Tesisat

Temiz su tesisat pompalarndan gelen datm borular gvertede belirli mesafelerde boaltma vanalarna balanr. Bu vanalar temizlik, yangn ve dier ihtiyalar iin kullanlr.

ekil 2.5: me suyu tank gverte balant izimi

2.1.3. Makine Dairesi Temiz Su Tesisat

Temiz su tesisat pompalarndan gelen datm borular makine dairesindeki: Ana makine soutma blmne Buhar kazanna Yangn tesisat nitesine Atk su nitesine Boylere Temizlik vanalarna dalr.

Compressed air

Safety 6 bar

EXPANSION TANK HT&LT COOLING SYS. EMERGENCY GENERATOR ROOM WORK SHOP LAVATORY FW HYDROPHORE TANK ENGINE ROOM HOSE EXHAUST GAS HEATER SEWAGE TREATMENT UNIT HIGH PRESSURE CLEANING SYS. PRIMING TANK BILGE SYS. CHEMICAL DOISING UNIT FW.SYSTEM

drain to bilge

ekil 2.6: Makine dairesi tesisat gidileri

26

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar
ekil 2.1deki balanty bilgisayar destekli izim program ile iziniz. ekil 2.2deki balanty bilgisayar destekli izim program ile iziniz. ekil 2.3deki balanty bilgisayar destekli izim program ile iziniz. ekil 2.4teki balanty bilgisayar destekli izim program ile iziniz. ekil 2.5deki balanty bilgisayar destekli izim program ile iziniz. ekil 2.6daki balanty bilgisayar destekli izim program ile iziniz.

neriler
lleri retmeninizden alnz ve yardmc ekipmanlar renme Faaliyeti 1deki oluturduunuz bloktan getiriniz. lleri retmeninizden alnz ve yardmc ekipmanlar renme Faaliyeti 1deki oluturduunuz bloktan getiriniz. lleri retmeninizden alnz ve yardmc ekipmanlar renme Faaliyeti 1deki oluturduunuz bloktan getiriniz. lleri retmeninizden alnz ve yardmc ekipmanlar renme Faaliyeti 1deki oluturduunuz bloktan getiriniz. lleri retmeninizden alnz ve yardmc ekipmanlar renme Faaliyeti 1deki oluturduunuz bloktan getiriniz. lleri retmeninizden alnz ve yardmc ekipmanlar renme Faaliyeti 1deki oluturduunuz bloktan getiriniz.

27

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmleleri Doru (D) veya Yanl (Y) olarak deerlendiriniz. Doru 1. Temiz, pis ve scak su tesisatlar, yangn tesisat vb. ve bu tesisatlarn tasarm, hesaplama ve projelendirilmesi, su yumuatma, basnlandrma sistemleri ve ekipmanlar ieren bir bilim dalna shhi tesisat denir. 2. eitli akkan trlerini ve dier enerji trlerini bir yerden baka bir yere ileten elemanlara iletken denir. 3. Pompa basit anlamyla mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye eviren makine olarak tanmlanr. 4. Gemi temi su tesisatnda genellikle vidal tip pompalar kullanlr. 5. Makine dairesindeki datclardan balayarak kullanm alanlarna dikey olarak kan borular braman olarak adlandrlr. 6. Islak mekn denilince WC, banyo, mutfak akla gelir. Yanl

DEERLENDRME
Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik konularnz varsa, bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz. retmeninize danarak, tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz. Eksikliklerinizi tamamladktan sonra uygulamal teste geiniz.

28

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada temiz su tesisat kullanm yerleri balant izimini yapmak ile ilgili hazrlanan deerlendirme ltlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet / Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1 2 3 4 5 6 ekil 2.1deki balanty izdiniz mi? ekil 2.2deki balanty izdiniz mi? ekil 2.3deki balanty izdiniz mi? ekil 2.4teki balanty izdiniz mi? ekil 2.5teki balanty izdiniz mi? ekil 2.6daki balanty izdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme ltlerine gre, Hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

29

RENME FAALYET3 RENME FAALYET-3

AMA
Gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun olarak temiz su tesisat yardmc balantlarn izebileceksiniz. Yardmc balantlar daha karmak veya basit yaplarda olabilir.

ARATIRMA
Firma rn kataloglarndan faydalanabilirsiniz. nternetten aratrma yapnz.

3. ANA KOLON VE BRAMAN TESSATINI ZMEK

3.1. Kolon ve Braman Sistemleri Tanm
Gemilerde temiz su tesisat kolanlar, makine dairesindeki datclardan balayarak kullanm alanlarna dikey kan borulardr. Kolonlar; scak, souk, gidi, dn, havalk kolonu gibi isimler alr. Gemilerde temiz su tesisat bramanlar, kolonlardan ayrlan ve kullanm alanlar balantlarna kadar olan yatay olan borulardr. Bramanlar; scak, souk, gidi, dn braman gibi isimler alr. Kolon sistemi (Column system) Scak Su Kolonu (1 - 2) Scak Su Havalk Kolonu (1/2 - 1)

Souk Su Kolonu (1 - 2)

Resim 3.1: Kolon sistemi

30

Branman sistemi (Line system) Scak Su Braman (1/2 - 1)

Souk Su Braman (1/2 - 1)

Resim 3.2: Braman sistemi

Souk Su Braman (1/2 - 1)

Scak Su Braman (1/2 - 1)

Resim 3.3: Temiz su braman kolon balants

31

3.2. Kolon ve Braman Sistemleri izimi

1 MAN

B DECK

A DECK

DECK WC

1/2'' 1/2''
22x1 CU 22x1 CU

POOP DECK

35 x 1.5 Cu 35 x 1.5 Cu

MAIN DECK SOGUK SU BRANSMANI SICAK SU BRANSMANI

SOGUK SU KOLONU

ekil 3.1: Ana kolon ve bramanlarn balant izimi

SICAK SU KOLONU

42 x 1.5 Cu

42 x 1.5 Cu

32

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Ana kolon ve du balant resmini Yardmc devre elemanlarn bloktan iziniz. alnz Ana kolon ve lavabo balant resmini Yardmc devre elemanlarn bloktan iziniz. alnz. Ana kolon ve klozet balant resmini Yardmc devre elemanlarn bloktan iziniz. alnz. Ana kolon ve dier elemanlara giden Yardmc devre elemanlarn bloktan bramanlar iziniz. alnz.

33

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada ana kolon ve bramanlarla ilgili uygulama faaliyetinizi kontrol ediniz. Gerekleme dzeyine gre Evet / Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1 2 3 4 Ana kolon ve du balant resmini izdiniz mi? Ana kolon ve lavabo balant resmini izdiniz mi? Ana kolon ve klozet balant resmini izdiniz mi? Ana kolon ve dier elemanlara giden bramanlar izdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme ltlerine gre hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

34

RENME FAALYET4 RENME FAALYET-4

AMA
Gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun olarak temiz su tesisat yardmc devrelerini izebileceksiniz. Yardmc devreler daha karmak veya basit yaplar da olabilir.

ARATIRMA
Firma rn kataloglarndan faydalanabilirsiniz. nternetten aratrma yapnz.

4. TESSAT YARDIMCI DEVRELERN VE MONTAJINI ZMEK

4.1. Islak Mekn Devre Tesisat

ekil 4.1: Islak mekan devre izimi

35

4.2. Hidrofor Devre Tesisat

ekil 4.2: Hidrofor balants ematik gsterimi

581004-01

ekil 4.3: Hidrofor balants resimde gsterimi

36

4.3. Artma Devre Tesisat

ekil 4.4: Artma balants ematik gsterimi

ekil 4.5: Artma balants remimde gsterimi

37

581013-01

4.4. Boyler Devre Tesisat

ekil 4.6: Boyler balants ematik gsterilii

581021-01

581023-01 581023-02

ekil 4.7: Boyler balants remimde gsterimi

38

4.5. me Suyu Tank Tesisat

581001-01

ekil 4.8: me suyu tank tesisat balants remimde gsterimi

39

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar
ekil 4.1deki slak izimini yapnz. ekil 4.3teki iziniz. mekan

neriler
devre Yardmc devre bloklarnzdan getiriniz. elemanlarn

Hidrofor

balantsn Yardmc devre bloklarnzdan getiriniz. Yardmc devre bloklarnzdan getiriniz. Yardmc devre bloklarnzdan getiriniz.

elemanlarn

ekil 4.5teki artma tesisatn iziniz.

elemanlarn

ekil 4.7deki boyler balantsn iziniz.

elemanlarn

ekil 4.8deki iime suyu tank tesisatn Yardmc devre iziniz. bloklarnzdan getiriniz.

elemanlarn

40

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada temiz su tesisat yardmc devrelerini ve montajn izmek ile ilgili hazrlanan deerlendirme kriterlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet / hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1 2 3 4 5 ekil 4.1deki slak mekan devre izimini yaptnz m? ekil 4.3deki Hidrofor balantsn izdiniz mi? ekil 4.5deki artma tesisatn izdiniz mi? ekil 4.7deki boyler balantsn izdiniz mi? ekil 4.8deki iime suyu tank tesisatn izdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme ltlerine gre Hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

41

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre lnz. Su Tesisat Resmi1 faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi kontrol listesine gre deerlendiriniz. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz.

Deerlendirme ltleri
Devre kontrol ve yardmc ekipmanlarn sembollerini izerek bloklar oluturdunuz mu? Kullanm yerleri balant izimini yaptnz m? Ana kolan ve braman tesisatn izdiniz mi? Tesisat yardmc devrelerini ve montajn izdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

42

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 D Y D Y D D

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 D Y Y Y D D

43

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Tersaneler Firma Kataloglar T Denizcilik Fakltesi Ktphanesi eksan Gemi na, elik Konst. San. ve Tic. A.., nternet Siteleri

44

KAYNAKA KAYNAKA
SIDAL Cavit, Z Ethem Sait, Yapda Shhi Tesisat, 1996. ERALP Fethi, Gemi Yardmc Makineleri1, 1987. ZSOSYAL O. Azmi, Gemi Boru Donanmlar Ders Notlar- T, 2002. EKER Cengiz, Donatm ve Proje Mhendisi, Eitim Notlar, 2006. TSE ve Trk Loydu Standartlar eitli Firma Kataloglar ARTUT Ahmet Tolga, Yaynlanmam Ders Notlar, 2006. VURAL Bnyamin, Yaynlanmam Ders Notlar, 2006.

45