1 8.

sosyalizm ve demokrasi kavramlar bir ok balamda bir araya

getiriliyor. kimileri kavramlara ykledikleri anlamlar dntrerek onlar badatrmaya alyor, ancak ounlukla sosyalizm ve demokrasi kavramlarn bir arada kullananlar onlarn mahiyetini bilmeden tanmlamalar yapyor. kelimenin tam anlamyla at izi it izine karyor. demokrasi her ne kadar antik yunan'a referans vererek tanmlansa da, modern demokrasinin yunan demokrasisiyle organik bir ba yoktur. tarihsel olarak bile arada yzlerce yllk bir uurum var. modern demokrasinin felsefesi antik yunanla pek uyumaz. modern demokrasiyi ekillendiren, zerinde geni bir dnsel ve politik malzeme reten, onu var eden ey liberal dncenin ta kendisidir. liberal dncenin bireyin zgrlnn siyasal alandaki kullanmnn eklidir demokrasi. yani bireyin siyasal zgrlnn gerekleebildii bir mekanizmann addr. modern demokrasinin felsefesinin temelinde birey ve onun zgrl yatar. birey zgrln siyasal alandaki kullanm demokrasiyi dourmutur. demokrasi olmadan bireyin siyasal zgrlnden sz edilemez. sosyalizm, bireyi reddederek snf esas alan bir dnce olarak modern demokrasiyi bir snfn dieri zerinde kurduu tahakkm olarak nitelendirir. "burjuva demokrasisi" eklindeki tanmlamas, demokrasinin burjuva snfnn iktidar arac olduu ynndeki dnceye dayanr. modern demokrasi marxist sosyalizm gelenei asndan gerekte bir demokrasi deildir. bu sebeple modern demokrasiyi ayn zamanda "burjuva diktatrl" olarak tanmlar. yani genel anlamda kullanlan demokrasi kavram, sosyalizm asndan bir burjuva diktatrldr. liberal demokrasinin, bireyin siyasal alanda zgrlklerini gerekletirmesi olarak tanmlad bu sistemi marxist sosyalizm, birey perspektifinden deil snf perspektifinden deerlendirerek gerekte bir burjuva snf diktatrl olarak tanmlayp onu reddetmektedir. burdan hareketle ii snfnn iktidarna gidecek bir tarihsel aamadan sz etmektedir. marxist sosyalizmin ideologlar ii snf diktatrlne ulamak iin gelitirdikleri siyasal projeyle megul olmulardr. yani kabaca zetlemek gerekirse sosyalistlere gre modern demokrasi bir burjuva diktatrldr. iktidarn srdrmek iin kulland aralar meru deildir. bunu amak iin kendi rettikleri ii snf diktatrl projesini hayata geireceklerdir. ii snf diktatrlnn de hi bir ekilde bir demokrasi iddias yoktur. modern demokrasinin "meru olmayan" btn aralarna kar her trl yntemler kullanarak her alanda mcadele etmek gerekmektedir.

sosyalistlere gre modern demokrasi meru bir sistem olmadna gre, ii snf zerinde kurulan bir tahakkm anlamna geldiine gre ortadan kaldrlmas gereken bir eydir. sosyalizm asndan bireyin siyasal zgrl hi bir anlam ifade etmemektedir. ona gre bireyin siyasal zgrl olarak tanmlanan ey burjuva demokrasisi diktatrlnn taycs bir ey olabilir. sosyalizm zaten bireyle ilgilenmedii iin zgrlyle de ilgilenmez. onlara gre zgrlk snfa ait bir ey olabilir. ii snf zincirlerinden kurtularak zgrlne kavuabilecektir. ii snfnn zgrl de ancak ii snf diktatrlne ulalmasyla mmkndr. sosyalizm bireyin siyasal zgrlne dayal modern demokrasiyi reddetmektedir. sosyalizmin siyasal projesi kendi tanmlamalar asndan da bir demorasi iddias tamamaktadr. sosyalizm bizim bildiimiz demokrasi kurumuna btnyle ters ve ona dmandr. sosyalizmin temel kaynaklar ii snfnn iktidara uzanmas iin ie yarayacak her trl yntemi meru sayar. ne var ki, 20. yy sonlarna doru sosyalist ideologlar modern demokrasi, burjuva diktatrl, ii snf diktatrl konularndaki dncelerinden byk lde ark etmilerdir. bu ark edi hemen hemen sosyalist ideoloji adna sahiplendikleri temel aksiyomlar, amenty terk etmek anlamna gelir. bir ok sosyalist bunu ksmen de olsa dile getirme cesaretini gstererek liberal demokrasinin stnln, meruiyetini kabul etme noktasna gelmitir. sosyalizme ait antidemokratik siyasal projelerden vazgeip liberal demokrasinin amansz savunucular haline gelen rnekleri oktur. lakin yine de sosyalizmden ark ettiklerini kabul etmek istemezler. doal olarak mflis sosyalizme iman eden gruplar bunlar liberal olmakla sular. iki tane solcunun yan yana geldiinde birinin dierini libo olmakla itham etmesinin esprisi byk lde buna dayanr. ancak sosyalizm gnlls camia ierisindeki esas arpklk veya kafa karkl bu da deildir. ortada bir sr sosyalist srekli demokrasiden bahsediyor. bunu yaparken ayn zamanda sosyalizme ait antidemokratik anlam dnyasna atflarda bulunuyor. adam ayn cmle ierisinde hem bu dzenin bir burjuva demokrasisi diktatrl olduunu iddia edip ortadan kaldrlmas gerektiini sylyor, hem de bir bakasn demokrasiye uygun davranmamakla itham ediyor. o kadar gln eylerlerle karlayoruz ki, bir biriyle uyumlu iki cmle kurabilen bir solcu bulabilmek ok zor bir ey. arkadam, eer sizin burjuva diktatrl olarak tanmladnz demokrasi sistemi, dediiniz gibi snf iktidar ise, onun kurallaryla hareket ederek onu

deitiremezsiniz. bu kadar saf olmayn. aabeylerinizin dedii gibi, burjuva dzeninin kurallaryla oyuna devam ederek en fazla ona hizmet etmi olursunuz. akamlara kadar demokrasi naralar atarak gln durumlara dyorsunuz. sosyalizm bir demokrasi ideolojisi deildir, diktatrlk dzenidir. ya gidin adam gibi devrimci olun, diktatrlk peinde koun; ya da taraf'taki aabeyleriniz gibi siyasal liberalizmi, liberal demokrasiyi kabul edin. hem arkaik radikal sosyalizmi dile getirip, hem liberal demokrasinin kavramlarn kullanmayn. ounuzun cahilliinden dolay bu amazlarda boulduunu biliyorum ama bakn 2011'e girdik artk. siz devrimcisiniz. yani bu burjuva demokrasisini ykacaksnz. onu ykmakla onu yceltmek arasnda sama bir yerde durmayn. sosyalizm bu burjuva diktatrln ykp yerine ii snf diktatrln kurmak iin var. sosyalizm ve demokrasi yan yana gelebilecek kavramlar deildir. bu ikisini uzlatrdn syleyenler sosyalizmin siyasal projesini terkedip liberal demokrasinin meruiyetini kabul edenlerdir. yani sosyalist siyasi prouzun , bo , subjektif ve anlamsz cmleler kurmaya gerek yok.sosyalist demokrasi tabiri ok bir anlam ifade etmiyor.tpk bizim bildiimiz ve "modern anlamda demokrasi" dediimiz eyin de ok bir anlam ifade etmiyor olduu gibi. 1905 devriminden nce sovyet'ler kurulduunda kafadaki * * * * dnce sovyetlerin , yani ii konseylerinin aadan yukarya doru ileyen bir ynetime katlm mekanizmas oluturaca ynndeydi.bunun adna da zaten proleterya egemenlii * diyoruz.proleterya demokrasisi de dersin sen buna.baka bir eye de burjuva demokrasisi ya da burjuva diktatrl de diyebilirsin.kavramlar zerinden laf ebelii yapp uzun cmleler kurmaya gerek yok.he yle yapnca kendini ok entellektel hissediyor olabilirsin.bana kalrsa laf kalabal.neyse.yok efendim baz adamlar var burjuva diktatrln ykp baka bir diktatrlk kurmak gerek diyormu da bilmemneymi.o adam dediin marx , bugn onu syleyen de maln biri.ezberler zerinden konumak kolay yoksa baka bir anlam yok bu terennmn.marksist diyalektik baka bir eydir , marks'n fikriyatn birebir ezberleyip blbl gibi akmak baka ey.ikincisi olsa olsa kubeyinlilik olur.dier yandan zaten bir proleterya diktatoryasnn yeryznde vcut bulamad gereini kabullenirsek , bizim iin her ey daha basit olur.daha salkl dnr , zamanmz daha gzel ilere harcarz.ayrca gzel de yaarz.sabahlar mutlu uyanrz ve hatta belki de kays kvamnda bile sabiliriz ki yle bir metabolizma herkese lazm diyor , kah gldmz kah elendiimiz bu entryi de burada bitirerek artk gtmde u vermi olan kakam zgrlne kavuturmaya gidiyorum.ite demokrasi budur. (yaatabioyleabiyaevet, 07.01.2011 21:55)

9. marx bir demokratm ama kimse anlamam. benim anlam olmam zaten kimse beklemez de, bugne kadarki hemen btn marxist hareketler de anlamam. devrim fikrine inananlar meerse marx'n aslnda demokrasi yntemine inandndan habersizmi. stelik hem de liberal kkenleri varm. bunu syleyen arkada hi marx'n "burjuva demokrasisi" diye bahsettii bir eyden haberi var m, merak ediyorum.

marx'a gre ekonomik alt yap kltrel, siyasi ekonomik, hatta dini st yapy belirler. marx'n aments budur. yani retim ilikilerinin yer ald ekonomi alt yaps, toplumdaki din dahil btn st yap unsurlarn belirler. demokrasi de bunlardan birisidir. ona gre bu modern demokrasi bir burjuva demokrasisidir. yani burjuvann iktidarnn uydurduu smr sisteminin, kapitalizmin bir parasdr. bu sebeple grntdeki demokrasi aslnda burjuva diktatrldr. marx, joseph weydemeyer'e yazd mektubunda snfsz bir topluma geite burjuva diktatrlnn yerine ii snf diktatrlnn kanlmaz bir ey olduunu syler. kaynak da verelim ki, okuyasnz belki. burda burjuva devletinin burjuva demokrasi adn verdii ama gerekte bir burjuva diktatrl eklinde srdn syler. kapitalizmin hereyinin olduu gibi demokrasisinin de sahte olduunu, gerekte bir diktatrlk olduunu syler. bunun yerine ise diktatur der arbeiterklasse - proletarya diktatrl'nn snfsz bir topluma gei safhasnda zaruri olduunu iddia eder. ona gre modern demokrasi ve insan haklar olarak sunulan eyler ekonomik eitsizlikleri gizlemek iin uydurulmu, halk aldatmaya ynelik hareketlerdir. marx'n 150 yl nce kendi yaad topluma bakarak dile getirdii grlere taraftar deilim. kendine marixst diyenler bile bu grleri benimsemiyor artk. ama kalkp da marx'n ii snf diktatrl deil de demokrasi anlayna sahipti demek absrd kaar. nasl bir demokrasi anlayna sahip olduu iddia ediliyor, onu da anlayabilmi deilim geri. gen arkadalarmz anlalmaz eyler syleyerek bilgelik hissine kaplyor galiba. (orhan perver floydian, 07.01.2011 22:55 ~ 22:58)

10. marx'n demokrasi kavramn yazdk ama. ama yazdk bunu. sosyalist

demokrasiyi de marx'la snrlayp anlattk. dedik ki, zel ile evrenselin birleimidir dedik. rnek verdik, dedik ki, marx'n insan haklarnn zne

itiraz yoktu; onun itiraz, bu insan haklarnn sadece burjuvann kullanabilecei ekilde inaa edilmesiydi. siyasetten nefret eden marx'n, demokrasiyi siyasal devletin yok olmas ve halkn kendi kendini belirlemesi olarak grdn de direkt olarak yazmasak da gl bir ekilde ima ettik. bu balamda, marx'n, bireyin her birinin evrensellemesi ve bireye rnek olan birer siyasi parti olarak var olmasn nerdiini de ne srdk. buradan yola ktk, marx "radikal demokrattr" didik. te yandan, belirtmek isteyip de yeteri kadar vurgulamadmz yerler vard. onlar da baka entirilerde vurguladkt ama bir daha geelim. marx, kendinin de, engels'in de belirttii gibi sistemin iktisadi ynne arlk vermiti. ben bunu yle deerlendiriyorum; marx bir mre sdrabileceini sdrd. hem kapitalizmi tanmlayacaksn, hem aktivist olup sosyalist hareketlerde var olacaksn. gnn koullarnda yapabileceini yapt. o yaptklar da zaten, eksikleri ve yanllaryla yeni bir sistemi kurdu: marksizm. imdi marx' demokrat ilan ederken umamak gerektiinin farkndaym. karmda, anti-sosyalist biri deil de, geleneksel sosyalist (misal tkp'li bir arkada) olsa ve o dese "marx sper demokratt" kar karm. ama o adamla ne kadar ayr dnsek de marksizmden olan bir birliimiz var. te yandan, bir anti-sosyalist, marx'a saldrnca i deiir; zira ayn dili konumadmz iin anlamak iin ok daha fazla abalamamz lazmdr. ksacas, en temelde farkl olduumuzdan, bir anti-sosyalistin marx'a demokrat deil demesi ile tkp'linin demesi farkldr. rnek verirsek; bir tkp'li ile insan haklarnn burjuva iin geerli olduu konusunda hemfikirizdir. tabii insan onlar insan haklarnn zne de itiraz ediyor ya. o ayr. bu nedenle, marx demokrat derken 5 sayfa yazdk da dedik. benim bugn iletiimsel akl ile tekrar deerlendirdiim sosyalizm praksisinde marx demokrat deildir. net syleyeyim. fakat, habermas'a kadar kimse demokrat deil demem lazm o zaman. tarihe byle bakmadmzdan, idealler baznda marx'a demokrat demekten zerre tereddt etmem. dier yandan, marx'n stne demokrasi demokrasi diye gitmek de akllca deil; zira, kendisinin de hegel eletirisi vesilesiyle belirttii gibi bu konu zerinde fazla duramamtr. her eyi marx'tan beklememek lazm. toparlarsak, marx' bir anti-sosyalist karsnda her zaman savunurum. buraya kadar tereddt yok. fakat, marx' aal da ok oldu. marksizm ii tartmalarda senin saldrmak iin kullandn styap-altyap ikilemini, bir yeni bir marksizm yaplandrmak iin sosyoloji almayla kullanal yllar oluyor. nce marksist ol, sonra marksizmi yaplandrma almalar zerine tartrz. zira, senin dediklerini bizler oktan dedik; ama nasl dedik?

(bkz: proletaryann devrimci sfatn kaybetmi olmas /@ mechul muhayyil) (bkz: jrgen habermas /@ mechul muhayyil) (mechul muhayyil, 07.01.2011 23:25)

jeden vazgemi bir dncedir. sosyalizmin kendisinde demokrasi diye bir ey yoktur.

(orhan perver floydian, 05.01.2011 12:41) "merkez komitesi, oktan bu hususu aydnla karmtr. yani, sovyet sosyalist demokrasisi kiisel iktidarla ve diktatrlkle asla elimez. ve bazen bir snfn iradesi bir diktatr tarafndan gerekletirilir. ve bu diktatr tek bana heyetlerden daha fazlasn yapar ve daha faydal olur." - lenin. (orhan perver floydian, 25.02.2011 02:04)

liberali kfr olarak kullanan kstah solcu

1. fikirsel dzeyde marx'n sosyalizme, liberalizmi iererek/koruyarak

amak (aufheben) suretiyle ulatn bilmeyen, sosyalizmin aslnda siyasal liberalizmi -pozitif olarak- mmkn klma hayali olduundan bihaber, liberalizm ile kapitalizmi ayn ey sanan apsz vizyonsuz solcudur. emperyalizmi noktalama iareti olarak kullandndan marx'dan sonra marksizm zerine herhangi bir ey okumay brakmtr, zira o kitaplar, kuramlar, dnrler emperyalizmin ua kpeklerdir. (bkz: liberalizm /@ mechul muhayyil)

liberal deyince tek dnebildii mehmet barlas olduundandr aslnda bu kzgnl. ona abileri byle rettii iindir bu vizyonsuzluu. peki nasl bu duruma geldik. bunu da en iyi mehmet ali aybar, bundan 40 yl nce aklamtr. gleryzl sosyalizm tanmna sahip aybar, taa o zamanlar lkede ortodoks yaynlara srad msamaha gsterildiini ve devletin militan ortodoks sosyalist yaratma abasnda olduunu ileri srmtr. bugn baknca, adam taa o zamandan grm bunlar. kemalist bir sol bouna domad.

(mechul muhayyil, 14.11.2010 21:14 ~ 21:19)

2. bilgisizliini fkesiyle rter. o nedenle her daim bu kadar fkelidir. ve dili

bu kadar irkindir. (mechul muhayyil, 14.11.2010 21:32)

3. haksz deildir. zira liberal ciddi bir kfrdr.

(opridon, 14.11.2010 21:34 ~ 21:35)

4. mao denen kstah pi de bunlardan biridir. ta amnakoyim ben onun.

abileri byle rettii iin liberallere laf atmay marifet sayar kodumun cahili. (ak47s for everyone, 14.11.2010 21:42 ~ 21:43)
5. imdi bunun bir benzerine rastladm. kemalisti kfr olarak kullanan

liberal de bouna domad kemalist bir solla birlikte. ''kemalist bir sol bouna domad'' cmlesi ayn derecede ii bo geldi bi an nedense.. ama bence herkes istedii eyi kfr olarak kullanabilmeli. yoksa buralar the death camp of tolerance olurdu. skc. (md k, 14.11.2010 21:53)
6. (bkz: liberal afedersiniz) 7. (kivanco, 14.11.2010 22:18) 7. (bkz: libo)

(uriel, 14.11.2010 22:20)

8. marksizmin liberalizme ilikisi bir "iererek ama" tavrndan ok kavgal

bir boanma fotoraf verir. marksizm iin de liberalizm deil, liberalizm eletirisi ve liberalizmin niteliine ynelik tutumlar ksmen kurucu bir nitelik tar. sanildiinin ve bu aralar popler ekilde sunulduunun tersine bizzat marks ve engels de liberal'i ou zaman kfr olarak kullanr. aptal liberaller, hamkafalar, napolyon'a teslim olan korkaklar srs, bismark'a yanaan aknlar partisi vs.. 1848 devrimleri zerine yazdklar ise byk lde liberallere ynelik aalamalarla doludur. yine marksn szleriyle, 19 yzyl boyunca ortaa'n srtndan, ortaa karalayarak liberal olmak, burjuva liberalizmi kolay itir, imdi, burada yaayan muhafazakarlk ve sermaye egemenliinin zgrlkleri kstlayan nitelikleriyle savamak ise liberallere gre deildir. bu szler kukusuz bugne de kolaylkla uyarlanabilir...

ama liberalizmin hem bir dnce akm, hem de bir siyasal program olarak 19. yzyil boyunca ifade ettii anlamla, geirdii dnm ve 2000'li yllarda tad nitelikleri eitleyerek tartmak zaten balbana bir tuhaflk. bu bizzat sosyalizmi yeniden tanmlama iddiasyla ortaya dklenler tarafndan yapldnda daha da trajikomik hale gelen bir problem... marks'n sosyalizme liberalizmi "aufhebung" yoluyla ulat iddias ve peinden kanlmaz olarak gelen liberalizmin de hayrhah yaklalacak bir solculuk tr olduunu rtl bir ekilde ifade eden yaklamlar ise btnyle tartmaldr. yerli yabanc liberal tanklklara girmeyelim, ama sosyalist akmlar iinde bu ifadeye en yakn tanm, lenin'in marksizmin kayna temal makalesine kadar gider. klasik alman felsefesi, ingiliz liberal ekonomi politii ve fransz topik sosyalizmini marksizmin kayna olarak gsterirken liberalizmin siyasal programndan ya da ingiliz pozitivizminden ok, bir "bilim" olarak liberal ekonomi politii kasteder lenin vs.. her kaynakta esas olarak iererek amaktan ok bir "eletirerek amak" ve baka bir eye dnmek eklinde imgesel kaotik aufheben bir betim pembelii zellii gsterirler. ama liberallerin marksistlere her firsatta kfr ettikleri son bir ka yzyl hatrladka liberalizme kfr etmenin ve liberal'i bir kfr olarak kullanmann mahsuru olduunu dnmyorum. "liberal sol" ise zaten baka bir bahis, o iekten bizim memlekette pek yetimiyor, yetienleri de genelde buraya gelene kadar gazeteler ve televizyonlar kapyor. kstah! zaten bizim trk filmlerinin replii ki kstahlar genelde iyi adam oluyor. yapacak bir ey yok. trk filmine evirdiniz ortal.. (ged, 14.11.2010 22:28 ~ 22:30)
9. teklifsiz ortamlarda, bir-iki kadeh de itiyse, kendisinin asla "dnek"

olmayacann altn izmek iin, "yam ilerledike mcadeleden yorulsam bile ne bileyim en azndan chp'li filan olurum" argmann da kullanan solcudur. devleti ykmaya, onun temsil ettii snfn egemenliini yok etmeye alan devrimcilerin -devlet tarafndan ldrlmeyip de sa kalrlarsa- b plannn o devleti kuran ve hl savunan partiyi desteklemek olduu baka lke rnei var m bilmiyorum. varsa herhalde o lkelerde de bu tuhaf solcular sistemi daha zgrlk olmaya zorlayan liberallerden nefret ediyorlardr. kendilerini "devrimci; ama o olmuyorsa devleti" olarak grenlere yakan da budur zaten. trkiye bir acaip lke olduu gibi, solcusu da bir acaip solcudur. dava urunda anasna, babasna, z kardeine, ocukluk arkadana gerektiinde

kanl dman olur, ama m. kemal'in adn duyunca, fotorafn grnce yumuar. yaken emiler bunu,** salam zerk etmiler ideolojiyi. saa da gitse sola da gitse yularn uzunluu belli, tam kopamyor. liberali kfr olarak kullanyor ama daha birka gn nce birgn'n yapt gibi rejimin "ulu nder"ini de lm yldnmnde saygyla anyor (silahl klahl rgtlerin kendilerine bal kltr merkezlerinde 23 nisan'larda ocuklarla 'etkinlik' dzenlediini de hatrlar u lgn belleim). (mehmet ordekci, 14.11.2010 22:30 ~ 22:49)
10. kstahl

hayat tarz haline getirmi olan solcudur. bu solcular tanmann en kolay yolu, ilk paragraflarn incelemektir. ilk 5 cmlede illaki bir hakaret, bir okbilmilik, solbendensorulurculuk, marksdanokmarksistlik grrsnz. solun tekeli onlarn elindedir. bu nedenle, beenmediklerine her hakareti etmekte serbesttirler. en derin argmanlar "kpeklik/itlik" dir. daha derini kafa kartrr gerek yoktur. chp'ye atklar kredi, aileden birine alm kredi gibidir adeta. harca harca bitmez. kendileri ile mnazara etmek imkansz, mnakaa etmek zorunludur. he diyip gemek en iyisi. (bkz: kimin sosyalist olduuna karar veren kstah solcu)

marx ve engels'in liberal'i kfr olarak kulland bir metin okumadm hi. lenin'in sosyal demokratlara kan kustuu gibi metinler olabilir bunlar, bilmiyorum. bunun dnda, bir arkada zelden mesaj atarak, marx'n liberalizm'i ve ona destek verenleri marksist ideoloji iinde farkl kelimelerle andn sundu. ok detay vermedi hatta iddia da etmedi ama mantkl geldi bana. marx ve engels'in liberallere kfrettii pasajlarn ingilizce veya almancalarna bakmak ok daha hayrl olacaktr; zira marx'n "siyasal liberalizm"e kfretmediine ve aufheben balamnda yaklatna tanl bora'y referans verebilirim. kendisine ne kadar gvenirsiniz orasn bilmem. (mechul muhayyil, 14.11.2010 22:47 ~ 22:48) 11. bana kar kullanrsa hi ho olmaz, tatszlk kar.

(hytloday, 14.11.2010 22:50) 12. hayali-topik bir liberalizmin savunuculuunu yapmaktansa gerek hayattaki liberalizmi eletiren, bu eletirisi politik alana ktktan sonra emperyalizm ve onun eksenindeki sivil toplumcu-neoliberal solcular tarafndan kmsenen solculardr. varsayalm ki bir ksm kfr olarak kullanm olsun liberalizmi, peki bu kfr olarak kullanma "hatas", neoliberal solcular ve onlarn bu vb. trden gnahlarn, akp'ye tapnmalarn temize karabilecek mi?

10

mer lainer'lerin emperyalizme en baml iktidara demokratik devrim yaptrmasn hangi teorik lafazanlk rtebilecek... (kamarothasan, 14.11.2010 22:55) 13. liberalizmin kfr gibi birey olduunu bilmeyenlerin, bilmemezlikten gelenlerin bi tarafna batm durum. bankalar, holdingleri palazlamaktan baka ne ie yarar liberal? gece gndz amerikan kanallarnda borsa, dviz kurlar konuan kim kardeim. imdi stten km ak kak gibi marx azna alyorsun bir de. ya bi u yaam tarznza bakn. marx karalamaktan baka ne iiniz var sizin? gidin yeni uralar bulun. villanzdaki iekleri sulamak sarmad galiba. lx dkn ucubeler sizi. (makel, 14.11.2010 23:05) 14. bunlardan bazlar laf ksa kesip "libo" diye hakaret etmektedir. ahsma bile denmitir, tecrbeyle sabittir. (z vitamini, 14.11.2010 23:08 ~ 23:09)
15. liberal kelimesinin trkiye'de anlam kaymas yaayarak sade liberal

ekonomi'yle ilintilendirilmesinden kaynaklanmakta olabilir mesela. (takilan adam, 14.11.2010 23:09 ~ 23:10)
16. (bkz: buyrun benim)

(sex addict, 14.11.2010 23:11) 17. lenin, "liberalizm ve demokrasi arasndaki boanma" adl makalesinde, 11 austos 1923'te, liberalizm, liberalizmin snf karakteri, siyaseti, i ve d siyasetle ilikisi ve onun kk-burjuva yandalar hakknda yle demi. stelik onu ihanetle sulayp "hakaret" de etmi: "sa ile uzlama eilimlerini gizlemek iin solun "uzlamazl" ile alay eden liberallerin masallarna karn, ii demokrasisi, liberaller ile sa hibir zaman "ayn gerici uvaln iine"[25*] sokmam, aralarndaki uzlamazlklardan kurtulu hareketi karna yararlanmay (rnein duma seimlerinin ikinci turunda) hibir zaman reddetmemitir. ama ii demokrasisi, stolipin ya da maklakov dneminde emperyalizme kar "tutkunluk duymak"la sulu liberalizmin dnekliini etkisizletirmeyi, her zaman yapmas gerektii gibi, kendisine ama olarak saptamtr. eer liberalizmi demokrasiden ayran derin snf kkenlerinin bilincine varmazsa, eer bu bilinci ynlar iinde yaymazsa, eer liberalizmin "halkn

11

zgrl" davas karsndaki ihanet ve yalpalamalarn bylece etkisizletirmeyi [sayfa 48] renemezse, rus demokrasisi bir adm bile ilerleyemez. bu koul yerine gelmedike, kurtulu hareketinin 'baarlarndan szetmek istemek bounadr." makalenin tamam iin: http://www.kurtuluscephesi.com/lenin/burjuvatr.html (kamarothasan, 14.11.2010 23:20)
18. liberal ya

da liberalizm diyince aklna ilk gelenler; doan holding, zelletirme, coca cola falan olan trt insandr. (bion, 14.11.2010 23:21)

medya

19. "mehmet barlas, nazl lcak, emre akz dese daha m iyi olacakt?"

(bkz: kstah solcunun anlar) (dogan gorunumlu akbaba, 14.11.2010 23:25 ~ 23:26)
20. aslnda bu adamlarn sola yapt en byk ktlk nedir biliyor

musunuz? dnyann en derin dnce sistemini, ancak dman karsnda tanmlanabilen bir obje haline getirmeleridir. baka bir deyile, marksizmi ancak altyapsz bir "liberal" karsnda anlaml/iddial olabilen bir obje haline getirmek sola en byk hakarettir. bu solcular aslnda dnyann en akla hitap eden ideolojisini (marksizmi) ancak ve ancak baka ideolojilere saldrarak var edebilmektedirler. sanrlar ki, azlarndan kpkler saa saa millete hakaret edince halk sola gelecek. ulan adam salyalarndan sana yaklaamyor henz... oturup kendilerini anlatacaklarna, burjuvann, mevcut sistemin amazlarn anlatacaklarna, kar tarafa hakaret ederler durmaksnz. bu durum, aslnda argmanlar olmayan saa zgdr, zira "argmanlar yoktur". napsn herif baka? szl saldracak, hakaret ve tehdit edecek olmad elinde sopa saldracak. san bu slna (yumurta, boya), solu mahkum eden militan ortodokslar milleti de soldan soutmutur. bugn sol deyince akla sadece solun dmanlar ve 20 ksr hakaret geliyor; sola ait hibir deer, bir cmle dahi olarak zihinlerde belirmiyorsa ortada yanl bir eyler vardr demektir. dnyann "entelektel ve aydn yetitirme kurumu" olan marksizime bunu reva grenler elbet hesabn verecektir (ulan bu tip hesabn verecektir

12

sylemi de hi bana yakmad. aka lan kimse hesap vermesin, hesap peinde deiliz. sakin olun siz yeter).(mechul muhayyil, 15.11.2010 00:08)
21. (bkz: transformers optimus prime)

(satanist bir gencin cigligi, 15.11.2010 00:12) 22. liberalizmin dnyadaki 200 yllk iktidarna bakldnda hi de haksz saylmamas gereken kstah olmayan solcudur. zira solculuuna zeval getirmeyecei gibi akll olduunu da ortaya koyacaktr. gerekli grlen edit: bir solcuya liberal demek siyasi jargonla kfr etmektir. bir liberale liberal demek ise sadece bir durum tespiti yapmaktr. (milliyetiler kendilerini bu terimden azade grmesinler. ideolojileri liberalizm kaynakl. islamclar ise ancak liberal olduklar mddete rejime dahlolabilirler. dierleri marjinal olmak zorunda.) bunun yannda bir ek daha yapalm ki nasl marksizmin doduu yllar daha dnyann drtte nn krallklarn egeenlii altnda olduu yllard. imdi o zamanki liberalizme soldan bakla imdiki bak ayn tutmaya alanlar marks okuduklarn sanarken kurandan ament okumu olanlardr. marksizm (dorusu bilimsel sosyalizm) kendisi iinde deiimi iselletirmi (tabiki ilkesel ve metotsal deiikliklerden basetmiyouz) bir bilimdir. bilim de ise amentler yoktur. ok klie bir sylemle "somut durumun somut tahlili" sz konusudur. velhasl- kelam bu tahlili yapabilen bir solcumuz liberalizmi ve liberali ve bu ideolojinin ocuu milliyetilii kendi i tartmalarnda kfr olarak kullanmaktan beis duymayacaktr. haaa imdi bir analoji yapabiliriz de: (batan not deyim; kimse zerine alnmasn bu sadece bir rnektir.) bir insan bir insana kpek dediinde hakaret etmi olur. ama bir kpee kpek dediinde hakaret etmi olmaz. ite burdan benzerlii kurun. o nedenle bugn bu liberalizmin ve liberalin kfr olarak kullanlmasndan asl gocunmas gereken yetmez ama bilmem neyciler dnda dier kiilerin bu iin iinde olmad ok aktr. haa aslnda adlarna dsip demesler onlarn da alnmasna gerek yok. sonuta liberale liberal demek kfr etmek deildir. (muchacho mkg, 15.11.2010 00:20 ~ 11:37)
23. sosyalist ii'nin 402. saysnda "liberalizm efsanesi" balkl yazyla

kendilerine gzel bir cevap verilmi: -"bugn liberalizme kar mcadele ettiini iddia ederek, zgrlkleri savunan devrimci marksistlere liberal sfatn bir kfr olarak layk grenler genel olarak ulus-devletin statkosunu szde bir liberalizme kar

13

sahipleniyorlar. nereye baksalar liberalizm grenler, mevcut toplumda en byk sorunu da liberaller olarak grmek gibi bir hastala sahipler. yani sermayenin rahata sermaye birikimini srdrebilmesi iin ulus-devleti oluturanlar, daha sonra askeri darbeler araclyla neoliberal ekonomik politikalar zorla tesis edenler, ii snfn bask altna alan devlet mekanizmas sorun deil. darbecilere kar kan liberaller sorun. ulusdevletin yasaklarndan yana tavr alanlar marksist, yasaklara kar kanlar liberal. liberalizme kar ulus-devletin yanna snmann tek bir ad vardr, o da gericiliktir."--http://www.sosyalistisci.org/...7-liberalizmefsanesi ekleme: bir yaz daha varm bu konuyla ilgili. "sulu, bir zahmet ayaa kalk!" "son zamanlarda trkiyede muhalif olan ama tam da sizin istediiniz gibi muhalefet etmeyenleri ktlemek mi istiyorsunuz? yapmanz gereken basit, birka cmle kurun ve cmle iinde liberal, ya da daha kabaca libogibiterimlerigeirin.yeterlidir. artk bir tr muhalefet asndan dmanlar arasna katlmsnzdr. " (unconscious, 15.11.2010 00:31 ~ 00:37)
24. (bkz: kahrolas liberaller)(mechul muhayyil, 15.11.2010 01:21) 25. -n'ber la libarel? -abi gotume koysaydin daha iyiydi be...

(olmayanaergi, 15.11.2010 01:42)

26. kstah mdr deil midir bilemem de, herhalde ii bu kadar boaltlan,

anlam bu kadar koflatrlan baka bir terim yoktur trke'de(sanrm bu gidile kfr olarak kullanm be on seneye gerek anlamnn yerine geecek ve galat- mehur olarak kalacak). ve bu koflatrmadan sadece solcularn sorumlu tutulmas da yanl olur. bugn liberal'i sosyalisti de, milliyetisi de, ulusalcs da, milli grs de kfr olarak kullanyor. ne gzel, komnist szc kfr etkisi yaratmaktan yava yava kurtuluyorken, imdi de liberal szc bu illetin penesine dt. birisi niversitede ba rtsne serbestlik mi istiyor? yaptr liberali, dieri zelletirmeyi mi savunuyor? iste bu liberalin nde gideni, beriki aznlklara daha fazla hak verilsin mi diyor? bu onuncu dan seviyesine km liberal, yani libo. sistem tersine de ileyebiliyor. birisi ben liberalim dedii zaman, zerinde "ak partiliyim, amerikan akaksym, ermeni kpeiyim" yazan cv'sini sam oluyor etrafa. john locke' lost karakteri, adam smith'i de bir banka reklamnda ad geen, lordlar kamarasndan frlama ne id belirsiz bir herif sananlar liberali bir

14

kfr olarak kullanabilirler, amennah, peki srf znesi olduu meselede kar taraf sulu duruma drmek iin liberal kavramn bir kfr gibi kullanmaya alanlara ne demeli? liberal kelimesi her ne kadar trkiye'de kapitalistle e anlaml kullanlsa da genel olarak dnyada "zgrlk" anlamna gelir. amerika'da liberal demek solcu demektir. liberalizm kavram ise sadece iktisadi bir kavram deildir, siyasi yn de olan bir kavramdr. hatta ilkin siyasi bir kavram olarak ortaya kmtr. "zgrlklk" diye kabaca evrilebilecek ve tm dnyada kabul grm bir ideolojinin, yanl kiiler tarafndan siyasi kimlik olarak seilmesi ve bunun byle devam etmesi o ideolojinin suu deildir. medyada liberalim diye geinenlerin ayn zamanda hkmet taraftar olmas, liberalizme zarar vermez, liberali kfr yapmaz, ya da yapmamal. kim yong il'in komnist olarak geinmesi nasl ki komnizme halel getirmezse, nazl lcak ve emre akz'n liberalim demeleri de liberalizme halel getirmez, liberal'i kfr yapmaz. (robert nedir o, 15.11.2010 01:57 ~ 26.11.2010 21:39) 27. liberalizmin tarihsel olarak k nedeninin, bireyi, din/kilise ve devlet tahakkmnden kurtarmak ve zgrletirmek olduunu bilmeyen ve tam bu nedenle marx'n drt drtlk bir liberal olduundan habersiz solcudur. serbest piyasaya olan hakl nefretini, ok sevdii indirgemeci tavr ile liberalizmin gelmiine gemiine yneltir. hata yapyorsun yienim. a biraz, marx'n liberalizm eletirilerini oku. (mechul muhayyil, 05.01.2011 14:07)
28. "muhtemelen" mensubu olduu partinin adndaki "zgrlk" nerden

gelmi haberi bile yoktur. 90'larda kfr ederken neo-liberal deniliyordu imdi neo- su da kalmad. burjuvazi zgrl kendisi iin istemiti, fransz ihtilalinin idealinden biri idi bu ve n birden ancak komnistler gerekletirebilirler. sosyalistler bize sadece eitlik vaad eder ve zgrl siklemezler, faistler sahte bir kardelik vaat ederler onu bile vermezler, liberaller zgrlk vaad eder ama sadece kendileri iin, ancak komnistler kardeim bu n de birden vaat eder ve ne yazk ki trkiye solunda gerek komnist ok azdr. ve akma tkp mesela bunun kenarndan bile gemez, onlar eski isimlerindeki gibi aslnda "sosyalist" bir parti hem de "sonsuza kadar sosyalist" ii ac taraf "gerek tkp" de stalinistliinden dolay gerek komnist deildir. anaristler de komnistlere dahildir ama onlar hemen olsun derler, ortala yakp ykmaya hevesli tiplerdir ve biraz salaktrlar kusura bakmasnlar ama, yine de onlarla yrrz cnk devrimden sonra bize "hadi ulan, ne zaman

15

geiyoruz komnizme?" diyecek ve ardan almamza izin vermeyeceini umduumuz da sadece onlardr. (bkz: bir art bir) biz marksistler ancak biraz sabrla olur diyoruz, nk biz aslnda kahrolasca hegelci diyalektik ilerlemecileriz, post modern eletirinin hakl olarak eletirdii gibi. (kunta kinte, 05.01.2011 14:08 ~ 14:43) 29. trajedinin ikinci ksmn byk bir aknlkla izlemektedir.

trajedinin ikinci ksmnda, bir nceki blmde jakobenizm'e giydirenlerin, onlarn getirdii, "tepeden indirdii" kavramlar sahipleniine ahit oluruz. bu blmde ayrca, deil devletin klmesini, devletin bymesini ve tek parti hakimiyeti altnda egemen snfn kusursuz ve yaln bir bask aygtna dntrlmesine yardm eden bir siyasi partinin mensuplarnn hasmlarn "devletin klmesini istemiyorlar, ulusal devletiler" eletirilerini okuruz. bu blmde solcumuz, gerekten aknlk iindedir, bir yandan fransz devriminin ilkelerini masaya atanlarn bir yandan "ulus devlet"i eytanlatrarak yaptklar eletiriler gerekten artcdr. te yandan, hikayemezin kahramanlar, "kapitalizmin feodalizme gre ileri bir aama olmas" gibi bir marksist perspektife eip bkerken gryoruz. marx'n "bir kere iktidar aldktan sonra burjuvazi gericidir" lafn duymazdan gelen bu kahramanlarn, "siyasal liberalizm" "ekonomik liberalizm" gibi fanteziler retttiini, bu iki kavram birbirinden ayrtrdn aknlkla izlemekteyiz. "marks drt drtlk bir liberaldi" diyen bu kahramanlarn, nedense marks'n byle bir ayrm hibir zaman yapmam olmasn, sermaye snfnn "kendi karn toplumun genel kar" gibi sunarken, ortaya att iddialar yine bu eksende deerlendiriini arptmalarn esefle izliyoruz. yle ki marx'n liberalizme ynelik u drt drtlk eletirisi yine de bu "liberallerimizi" pek de etkilemiyor: "none of the supposed rights of man, therefore, go beyond the egoistic man, man as he is, as a member of civil society; that is, an individual separated from the community, withdrawn into himself, wholly preoccupied with his private interest and acting in accordance with his private caprice... thus man was not liberated from religion; he received religious liberty. he was not liberated from property; he received the liberty to own property. he was not liberated from the egoism of business; he received the liberty to engage in business. " (http://www.marxists.org/...orks/1844/jewish-question/) bir de u var tabii, tartma boyunca burjuva devrimi ve liberalizm ikilisi birbirine geiriliyor... ok ustaca bir maniplasyon olmasyla beraber unu sylemek gerekir ki, marx liberalizmin deil burjuva devriminin sloganlarn onlarn elinden almaya (eitlik zgrlk kardelik) ve bunlar yeniden tanmlamaya zen gsteriyor ve bu noktada, imdi bize geni ufuklar aan mehul muhayyil'in yaptnn tam tersi bir biimde hareket ederek

16

liberalizmin snfsal referansn ve sylemlerinin her zaman bununla ilikili olacan hatrlatyor. god bless you mr. obscure imagination!

not: bu arada dizinin bir sonraki blmnn fragman yaynland. fragmanda bir nceki blmdeki kstah solcumuz bu kez indirgemeci ve/veya tarihsici olacak. fragmann kapan ise kunta kinte'den: "gerek komnistler kimlerdir, nasl anlalr? gerek komnisti sahtesinden ayrmak iin nelere dikkat etmeliyiz? stalin'in pos byklar bir devrimci teoriyi nasl reformistletirdi?" (polocan, 07.01.2011 11:28 ~ 11:38)
30. (bkz: l..eral)

(hiyel, 07.01.2011 11:33)

31.

liberalliini marx'la rtbas eden ezik sacya kyasla tercih edilesidir. imdi ncelikle, "siyasal liberalizm" ok skntl bir kavram. "liberalizmin tekniini aldk ahlakszln almadk" demek gibi. oysa ki ideolojilerin tepeden deil toplumun ihtiyalarna gre "indiini" bilecek kadar diyalektikten aksaydnz, bu skntlar yaamazdk. hatrlayacak olursanz ayn parlak zeka; milliyetilii, cinsiyetilii vb. burjuvazinin "indirdiini" de iddia etmiti zamannda. u aufhebung meselesi nemli, ona birazdan geleceim lakin bilinli olarak gzden karlan ok basit bir eyi belirtmek istiyorum: biz kstah solcular, -smme haa- oturup rak ierken "lan bu hayek de ok byk orosbu evladym, spencer yavan flama sallayanym" demiyoruz. "liberal"i kfr olarak deil, bir tanm olarak kullanyoruz. rnein ben kfr edeceim zaman liberal demem, libo kelimesini de cinsiyeti bulduum iin kullanmam, direkt "iktidar yalakas kar devrimci yavak gtlek hain erefsiz" falan derim. kfrm terimlerin arkasna saklamam. an biraz uco okuyun, cahiller! ahah. bir polemikte kullanlabilecek en aalk slup maniplasyondur abiler, bu bahiste de bol bol grebilmekteyiz kendisini, iyi tanyn. liberalizm bugn; bata pek deerli hobbes ve locke abilerimiz olmak zere, saygyla andmz liberal bilim insanlarnn* formle ettikleri deerler olan "zgrlk, rasyonellik, bireycilik, toplum szlemesi, piyasa ekonomisi" olarak dn hayatnda varolsayd, ve liberalizmin karlarn savunduu snf olan burjuvazi iktidara gelip kat olan her eyi buharlatrmasayd, belki oturur bir

17

dnrdk bunu. lakin, ifade edildii gibi, 19. yzyln reformcu ideolojisiyle kar karya deiliz artk, uyanmann vakti geldi de geiyor. imdi, kendisini kart zerinden ifade eden bir dnce ideoloji olamaz, diyeceiz. nasl "anti-kapitalizm, anti-emperyalizm, anti-faizm" kendi balarna brakldnda kof sylemler olarak kalacaksa, sosyalistlerin de kendilerini liberallerle polemik zerinden tanmlamaya almas kendilerini ayn koflua eken bir tuzaktr. peki kstah solcular "liberal"i ne zaman kfr olarak kullanmaya balad? syleyeyim: liberaller yumuak koltuklarndan "sol yle olmaz, byle olur, gerek sol budur, ben bir solcu olarak" demeye baladklar zaman. yoksa benim ne derdim olur lan 2011'de hala liberalizmi savunan adamla, allah vurmu zaten. liberalizmle marksizme gelelim biraz. hegel'in tanmna uydurmamz iin bu iki ideolojinin sacayaklarnn rtmesi gerekiyor, gelin biz de beraberce bunlar arayalm imdi. bence liberalizmin "birey"den ne anlad nemli. aydnlanmac abilerimiz liberalizmi formle ederken kimi birey olarak tandlar, bu dnyaya gelmi olan her insan m, yoksa mlk sahibini mi? rnein, tarih okumayp salt teori okuyan bir kimse, platon'un her insan iin adil bir dzen kurma abas iinde olduu yanlgsna kolaylkla debilir, oysa platon'un "citizen" tanm sadece atina'da domu erkekleri kapsamaktadr. burada da ayn anlam aramakta fayda var. liberallere gre birey basite homo economicus'tur. birey piyasada varlk gsterebildii kadar birey, zgrlk piyasann taleplerini karlayabildii kadar zgrlktr. marx'n liberalizmden "hi" etkilenmediini sylemek bilim dmanl olur, lakin "marx aslnda liberaldi" demek kadar acnas bir maniplasyona da sessiz kalnamaz. liberallere gre toplumu oluturan birey bir znedir, marx'ta ise byle bir vurgu bulamazsnz. marx asla toplumdan soyutlanm bir bireyden bahsetmemitir, asla bireyin hikayesini anlatmamtr. marx'a gre bireyin seimlerini toplum, yahut somut gereklik (konjonktr) belirler. marx ile liberaller arasndaki bu temel literatr farkn gremeyen -yahut grmezden gelen- kiiler, elbette marx' da liberal ilan etmeye alacak. ama bu sanki hi sylenmemi yeni bir ey syleniyor gibi kakalanmaya allnca glesim geliyor. "liberaller de zgrlk diyor, marx da diyor, demek ki marx liberal" gibi bir soyutlama, sosyal bilimlere hakarettir. bu adamlara inanmayn. bu adamlarn "liberterlikleri" sola kfredecekleri zaman ortaya kar. hametl'ye televizyon kapatma yetkisi verildiinde bunlar ortada gremezsiniz. renciler yerlerde srklenirken kelerine ekilirler. insanlar mezheplerinden dolay bask grrken azlarndan drmedikleri "birey"i unutuverirler. insanlarn hayatn emperyalist karlar dorultusunda karartan avrupa birlii'ne secde edip, daha sonra avrupa'da

18

renciler ayaklandklarnda "bakn orada ne gzel ayaklandlar, bizim kstah solcumuz yle mi" derler. ve finalde, iki aydr sal sollu yemekten allah am solcumuzun "liberteegalite-fraternite" vgs gelir! hani ulus devlet burjuvazinin oyuncayd, hani jakobenler pisti kakayd? hay sizin kedi cannz yerim ben. "abi liberal dedi, abi bizi diyo" diye atlayan yanclar, buradan o kadar komik gzkyorsunuz ki. akma tkp'ler gtrsn sizi inallah, tkp demeden tartamayan eneniz kapanr belki biraz. liberalizm diyoruz, marx diyoruz, hobbes diyoruz, ilim diyoruz, irfan diyoruz; adam hala akma tkp diyor. embesil misiniz olm siz. bonus: (bkz: marx' atn sanan sosyal bilimler rencisi) (uco, 07.01.2011 14:39 ~ 14:50) 32. ahahah! bu kstah solculardan biri de benim lan...

dur, nce u heriflerin derdi neymi anlayalm... iktidarn ve cemaatin yannda saf tutmu kiilere gre "kstah", "terbiyesiz" ve hatta (yerine gre) "ergenekoncu" olmakla itham edilen sosyalisttir. ki bu "kstah" solcular, liberaller ankaya'da lacileri ekmi bir ekilde sayn cumhurbakan ile grrlerken, akepe merkezi'nin nnde polis ile atyorlard. ne ayp, deil mi? trkiyeli libolara gre "efendi gibi muhalefet yapmasn renememi" solculardr. peki, liberal kimdir, "efendi solcu" nasl olmaldr, bir aalm... trkiye'deki sosyalistlerin kresel liberalizmi nasl tanmladklar, trkiyeli liberalleri nasl grdkleri ve onlarn iktidar yanls sylem ve eylemlerini nasl tehir ettikleri ortada. trkiyeli liberaller ve cemaat solu, foyalar bu kadar ortaya kmken halen kendilerini eletirenlere "kstah" demekle yetiniyorlar ya, onu anlamyorum. sevgili liberal dostum; babakan kankan. sana aferim bile demi. yanda medya yannda, tm tv kanallarnn kaplar ardna kadar size alm. bize niye "kstah" demekle yetiniyorsun? sen de akirt dostlarndan rendiini yap: amur at, ihbar et, yerine gre iftira at... deil mi? a kendini. geri amur atma senin karakterin haline gelmi ama, onu bile beceremiyorsun.

19

neyse... peki, biz kstah solcuysak efendi solcu veya demokrat kimdir? babakanndan aferim alan, ankaya'da lacilerini ekmi bir ekilde cumhurbakan'nn nnde "hazr ol"da duran ve tek gndemi trban veya etnik haklar olan zararsz kiidir. kime gre zararsz? faist rejime gre. ulan, en byk ahlakszlk bu rejimi desteklemek deil mi? sizler bu batakln rn deil misiniz? bu durumda, ben kstah olmay kabul ediyor ve bununla gurur duyuyorum. fyi (the last mimzy, 07.01.2011 14:55 ~ 18:40)
33. (bkz: solcu/@burali) (burali, 07.01.2011 16:32 ~ 16:33) 34. kimin sosyalist olduuna karar veren kstah solcular ile ayn zatlar

olmalar tesadf olmasa gerek. bakyorsun devaml ayn tipler. bi de ayn amala saldran ama sosyalizm dman olanlar var. mneccim olmaya gerek yok sonuta, biz sadece ismini koyuyoruz sonra, onlar, sa olsunlar yalnz brakmyorlar. madem allah'mz karl marx, biraz ibadet edelim. evvela belirteyim, liberal demokrasi, demokrasinin ideal hali deildir. daha iyisi praksis edilene kadar deneyimlenmi sosyalist demokrasi karsnda stndr, o kadar. fakat bu durum da, deneyimlenmi sosyalist dzenlerin pratiinden kaynaklanmaktadr. gerek anlamda birdemokrasi, derrida'nn democracy to come ile kastettii zere, ne mevcuttur ne de mevcut olacaktr. bu balamda, liberal demokrasi (burada tabii ii ekonomiden soyutluyorum) mevcut pratiklerin en iyisidir. imdi yukardaki gibi ekonomiyi soyutlayarak marksist olur mu peki? olunmaz. zaten bu gelenein temeli de ekonomidir. fakat, bu durumun nedenini de bizzat engels'ten dinlemek mmkn: "marx ve ben bugn genlerin olmas gerekenden daha fazla iin iktisadi ynne arlk vermelerinin sorumluluunu ksmen tayoruz. hasmlarmza kar, onlarn inkar ettii ilkenin altn izmemiz gerekiyordu. bu nedenle

20

karlkl eyleme [diyalektik] dahil olan dier etmenlere hak ettikleri yeri verecek ne frsatmz, ne buna uygun ortam ne de zamanmz oldu." o kfteye o ekmek durumu. ama tabii ki eksik. zira, byle bir indirgemecilik toplumlar anlamaya yetmez. zaten bu nedenle, frankfurt okulu ve eletirel kuram marksist teoriye sosyolojiyi de eklemleme abasyla marksizmi geniletiyor. bizimki gibi, sosyalistlerin marx'tan sonra beynini kapad toplumlarda, sosyalist teoriyi eletirenleri ve destekleyenleri yan yana grmek artc olmasa gerek ama yine de bu arkadalar bir salarna sollarna baksalar eminim kendileri ok aracak. bu lkenin hayatnda, adorno, horkheimer, marcuse, habermas (ve niceleri) gibi isimleri duymam sosyalisti ve anti-sosyalistlerinin zgrlk sol sz konusu olunca dilipak misali kol kol bizlere saldrmalar ve en sonunda hep bir azdan "ya devrimci olun ya da brakn bu ileri" ahkamlarna tank olmak inann gz yaartyor. cahillikten doan bu cesareti ciddiye alp, kafalarn kartrmamak adna marx'n demokrasiye ve bu balamda liberalizme bakn zetlemeye alaym. marx, hegel'in hukuk felsefesi ilkeleri'nin eletirisinde "wahre demokratie" yani gerek demokrasi kavramn ortaya koyar. marx'n kelimeleriyle, siyasal devletin yok olmas ve halkn kendi kendini belirlemesi olarak karmza kan bu kavram egemenlii elinde tutan halkn tekil her olayda evrensellii iinde kendini ifade etmesidir. imdi bie ifade etmedi biliyorum. yaznn sonunda anlayacaksnz iallah. maallah. demokrasiyi siyasetin nihai biimi olarak tanmlayan marx, demokrasi mcadelesini de siyasetin siyasal kurucu znesine kar yabanclama mcadelesi olarak tanmlar. demokrasinin siyasal dzendeki yeri bir yana, marx'n gerek demokrasi kavram tekil ile evrenselin nasl tanmland ile ilgilidir. marx'n demokrasi ierisinde birbirinin kar kutbu olarak sunduu tekil (zel) ile evrensel tanmlarnda, tekil bireye iaret ederken, evrensellik ise bireyin reddi midir; yoksa zelin evrensel iinde zmsenmesi midir? marx'n mevcut liberal demokrasi ile kar karya geldii nokta budur. o kadar konumusunuz arada doru eyler de etmisiniz tabii. marx, birey'in hikayesini yazmamtr. zaten, sz bireye gelince hibir zaman "bireyci"lii deil, "bireysillii" savunmutur. te yandan, varoluuluk gibi bir ok akma ilham olan yabanlama bireyin isyan deil de nedir? bu isyann ekonomi temelinde toplanmas ise (bkz: #20910985) nolu entry'imde zetlediim zere konjonktreldir. hatal deildir ama almaldr. bu balamda, liberalizme gre birey homo economicus demek bal balna yanltr. liberalizm, negatif haklar konu alr. baka bir deile, bir d yaratr ve insan ekonomiden bamsz klarak ona her trl zgrl verir. bu durum, dler

21

alemde yaamadmzdan mmkn deildir. gel gr ki bunu marx da belirtmi ve sizin negatif haklarnz pozitif haklar (eitlik) olmadka imkanszdr demitir. liberalizm deil, asl marx'n yapt daha nce de belirttiim gibi (bkz: #21125936) insan ekonomiye indirgemektir. zira, marx'n bu davran sonralar, insan, doay smrmesi gereken bir homo laborans olarak tanmlam olmas iddiasyla alman grnenlerden ok eletiri almtr. eer yazar, liberalizmin insan tketim canavarna dntrd bu nedenle de homo economicus'a indirgedii savunuyorsa, sorunu yanl yerde aryor demektir (kanmca tabii). sorun, liberalizmde deil, kapitalizmdedir. aradaki nans kavrayamaynca her ey ayn zaten. problemi farkl anlaynca zmmz de farkl oluyor (bunu belirttim ki amerika, feto, dinci tayfa olarak deil de azck marksist olarak bakn olaylar, biraz ufkunuz alsn. harbiden iyidir ak ufuk). neyse lan ne diyorduk. marx'n birok gen hegelci gibi, zamannda, hegel ile boutuu bir sr deil. bu boumann temelinde ise, devlet ve rousseau temelli bir sivil toplum anlaynn durduunu da ben deyim sr olmaktan ksn. marx, hegel'e itirazlarn sivil toplum muhteviyat zerinden dillendirir. der ki, devlet alan ile meta alan arasnda cisimlemi bir sivil toplum liberal deerlerin taycs deildir, zira ekonomik bamldr. ksacas, sivil toplumun burjuvaln eletirir. buras ok nemli: marx'n burjuvann tarihsel olarak devlet karsndaki liberal kazanmlarna srt evirmez. marx, bu kazanmlar burjuvann sadece kendi iin istemesine kar kar. bu balamda, marx'n devrimci sfatn lmpen snftan saknmas ve burjuva uygarlnda ehliletirilen iilere layk grmesi bakunin tarafndan ok eletirilmitir; bunlar yazdk (bkz:proletaryann devrimci sfatn kaybetmi olmas). te yandan, bu durum habermas tarafndan da tarihsel olarak aklanmtr. burjuva kamusal alannn douunu, ingiltere, almanya ve fransa'da tarihsel olarak ortaya koyan habermas bu konuda bir itiraza mahal verse (verse de bu itirazn eki szlkten doacan sanmyorum). varsa bu konuda itirazlarnz susmay deneyin. marx, yukarda belirttiimiz gibi, geleneksel liberalizmin, ekonominin siyasal ve toplumsaldan btnyle kopuk olduu iddiasna itiraz neticesinde, sivil toplumu, siyaset ve iktisadn ayrmas ilevini yerine getiren deil, bizzat bu ikisinin dmlenmesini salayan olarak tekrar tanmlar. aslnda marx'n devlet ve sivil toplum temelinde yapt, hegelci sivil toplum eletirisini amaktr ve bu eletiriden bir sistem oluturmaktr. liberalizm, ancak sivil toplumun birey olabileceini sylerken hakldr. fakat, sivil toplumun nasl tanmland, onun, "birey"liini belirleyen asl kstastr. marx, mevcut sivil toplumun (burjuva zelinde) bireyliini de eletirir. ahmet insel, durumu yle zetlemi: "devletin kayna sivil toplumun i atmalar, toplumsal blnmelerdir.

22

dolaysyla devlet, uzlamann, kaybedilen barn tesis edildii yer deil, kaynann yer ald sivil toplumun ve aile zelliklerinin siyasal alanda uzantsdr. devlet, belirleyen deil, belirlenendir. zel mlkiyeti belirleme yanlsamas iinde, zel mlkiyet tarafndan belirlenir." yani, deniliyor ki, "devlet kendini belirleyenlerden zerklik kazanp varln srdrr" yanlmasndan baka bir ey deildir. buradan, proletaryaya gelirsek, marx'n devaml ortaya att bir paradoks gzmze arpar. marx der ki, proletarya hem sivil toplumun bir snfdr, hem de sivil topluma ait bir snf deildir. dolaysyla, kendi reddini znde tar. buradan en bataki, zel ve evrensele geri dneriz. proletarya, ikin bir isyan tadndan, kendisi iin isteyecei her eyi aslnda evrensel iin yani tm insanlk iin ister. yle kolaylatrabiliriz: bir toplumda en ok ezilen hakkna kavuursa herkes kavuur. bu nerinin geersizlii aslnda mevcut pratiklerle kantlanmtr. fakat, bu pratikler teorinin baarsn yadsmaz; pratiin yanllna iaret eder. marx, sivil toplumu zel karn alan olarak tanmlar ve bu alanda oluturulmu bir demokrasinin, o kara hizmet edeceini syler. buradan siktir edin demokrasiyi sonucuna varmaz ama. hemen srtma. fkesini temsili demokrasiden alan marx, temsilin her halkarda "zel mlkiyet dinine" hizmet ettiini syler. siyasetten zerre hazzetmeyen marx'n, her bir insan "parti klarak" demokrasinin asl anlamna ulamak istedii ve aslnda bir "radikal demokrat" olduu, kanmca, rahatlkla sylenebilir. marx'a demokrat deil, zgrlk deil diyenler marx'tan bir bok anlamamtr diyebilirim rahatlkla. ama hak da veriyorum tabii kendilerine, zira marx'n zgrlkl onlarn zgrlklnn 5-10 gmlek stdr. marx'ta bireyin hikayesi yoktur, ama insann hikayesi vardr. marx'n balatt gelenek insana insan olarak deer vermek ve insan zgrletirmek adna atlm bir gelenein devam ve en gl temsilcisidir. ama yine de, marx'a "o bir birey dmanyd" diyenleri doru bulmuyorum. zira, kendileri, bizim kstahlarn gzde terimiyle, "aabeylerinden yle rendikleri iin" marx'n ne demek istedii zerine bir daha kendileri dnmyor. marx'n siyasal liberalizme getirdii eletirilerinin yannda bir de insann tekil bireylii ile evrenselliinden sz ettiini dedikti. marx, her tekil bireyin tm insanlar temsil ettiini syler. daha sonra, sartre ile marksist varoluun da zne yerleecek bu gr; her bir bireye insan olarak deer vermek anlamna gelir. marx, zel ile evrenselin uyumuyla, siyasal liberalizmden ayrlr. zira, siyasal liberalizm dler dnyasnda uyum aramaz. insana haklar dayar, ok zgrsn der ve gider. olay bunu gerekletirebilmektir. bu nedenle, marx, 1843 elyazmalarnda deindii insan haklar eletirisinde, bu haklarn -birka hari- zne deil, bunlarn sadece burjuvaziye verilmi

23

olmasn eletirir. zne itiraz ettikleri de zaten insan hakk deildir. zira, onlar , zel mlkiyeti doallatrp, insan hakk olarak dokunulmaz klan haklardr. halbuki, bizzat zel mlkiyet, insan hakknn evrenselliini alp, sadece burjuva iin mmkn klar. marx'n her tekil bireyin evrenseli temsil ettii kabul, bir kiinin hakk olann herkesin hakk olmas gerektiidir. marx, devleti her trl ktln biimlenmi hali olarak grrken, ne topluma ne de bireye varlklar nedeniyle bir ycelik ykler. evrensellii iinde birey, marx iin demokrasinin de devrimin de znesidir. zira, bu birey sivil toplumun dnda kalandr. iidir, fakirdir. insandr ama insan hakk yoktur. koca bir illzyonun nesnesidir. znesi olmak da elindedir. marx'n demokrasi anlay ve bunun liberalizm ile ba tarih boyunca rastlanan en yce anlaylardan biridir. zira, kendisi bir insanda her insan grmtr. kendisinin eitlik idealinin hem nedeni hem de sonucu olan bu hayata bak; bir sosyalistin cevheridir. peki tarihte insana deer veren bir tek marx m vard. tabii ki hayr. fakat, marx' marx yapan, insann nasl daha zgr olacan; neden olmadn ok plak bir ekilde ifa ederek gstermesidir. bir insan neden marksist olur? marksistler olarak marx'n her dediine amin demeyi brakal ok oldu. hatta byk stadlar marksizmi yeniden yaplandrma uralar verdi. proletarya ld dedi. devrim iletiimle olacak, sosyolojisiz devrim mi olur dedi. ama ne derlerse desinler marksist olmaktan vazgemek akllarndan bile gemedi. en "revizyonistleri" bile kendilerini marksist olarak tanmlad. ite bu srarn altnda, marx'n bu gc yatar. insana birey olarak deer vermesi ve bunu evrensel klma abas yatar. ve tabii ki bunu yaparken kulland "akl". marx'n yntemleri dorudur, yanltr. buras ok tartld ve tartlacak kukusuz. fakat, marksistler olarak emin olduumuz bir ey varsa, o da insann ancak ve ancak marksist diyalektik ile zgr olabileceidir. ulan nereden nereye geldik. oturup size cevap verecektim. sizin slubunuzca hakaret edip, kayda deer hibir ey sylemeden kp gidecektim. olmad yapamadm. tartmadan, iletiimsel akl egemen klmadan, argman sunup bir eyler anlatmaya almadan "dinciii tayffaaaaaaaa" deyip geecektim. kolay olacakt o zaman her ey. bu kadar kaynak amak zorunda kalmayacaktm etrafma. klavyemin altna koyduum dergi olmayacakt ve ben rahat rahat yazacaktm. neyse, anti-sosyalistler ile bizim geleneksel solcular babaa vermi, yeni (liberal) solu eletiriyor. olmaz yle diye ahkam kesiyor. bazlar ihtiyatan "been hibir zaman liberali kfr olarak kullanmadm" diyor; artk devir deiti ya. yemezler bebiim. neyse lan. gidin anti-sosyalistlerle sarln "bu adamlardan nasl liberal sfatn alrz" diye bi konuun, kararlatrn. iyi bir "argmannz" olursa onunla gelin. bktk, bo laf ve hakaretten. ao.

24

(mechul muhayyil, 07.01.2011 21:18)

35. genelde akl banda solcudur ve ne dediini bilir. vicdanl bir adamdr,

ben nsal

mesela hoca'nn

vicdanl

bir mehur

liberale bir

az laf

rastladm! vardr;

"20 yana gelmi ve marx okumam biri eektir. marx okuduktan sonra marxist olmam biri eolueektir" diye. aslnda en son yazacaktm bunu ama, son syleyeceimi en bata syleyeyim. noktay baa koyalm. adam marx' okumu, etmi, yemi ve bitirmi ama marksist olmam, stne stlk onu am. bin! yldr marx hakknda milyonlarca tez, makale, kitap, tartma ne varsa yaymlanm, insanlar hala tartyor ama bakyorum da gereksizmi. hani neredeyse benim marxm toyota gibi adam dercesine marx iin drt drtlk liberal tanm yapan adama bir solcu, liberali kfr olarak kullanmasn da ne yapsn. das kapital'i ezbere bilen bir faist bile bunu demez. aslnda bu liberalle alakadar bir hikaye vardr, fransa da kk hazlar salonunda kraln yardaklar, aristokrat ksm sa tarafa, ite halklar, zgrlkler, yenilikiler falan da soluna diyelim oturmular ve sa - sol km ortaya zet geersek. [ bakn bir liberal edasyla koskoca sa - sol tarihini 3 kelimeyle anlattm ] sonradan salona da birisi gelmi ve gitmi direkt louis'in kucana oturmu izin istemeden. [ kucana derken yanl anlalmasn, cinsiyeti bir gnderme yok ] louis de, "sen kimsin ulan" deyince, "ben de liberalim demi". imdi bunlar birikince, ortalkta bu hikayeler dolannca ne yapsn bu solcu? ne desin? olunmaz doulur felsefelerine istinaden geenlerde amerika'da abuk subuk bir aratirma neticesinde `liberal olunmaz liberal doulur` diye bir sonu ortaya koymular. aratirmayi yapanlar da liberal. aka gibi adamlar. [hayvanlar aleminin en liberal hayvan porsukmu bu arada] hani mal olunmaz mal doulur dercesine... "liberaller ve faistler bir sistemin birbirini btnleyen kardeleridir" demiti nl filozof. (pink floyd floyd yaylalar, 07.01.2011 21:58)

25 36. (bkz: hain

dman

al

sana

bombe)

kstah solcu ne la.. (lancelot du lac, 07.01.2011 22:08)

37. trkiye'de liberallerin, ya da en azndan kendine liberal diyenlerin ounun yanar dner, satlm dallamalar ve dnem adamcklar olmasndan dolay kendi apnda hakl olabilen solcudur. kstah mdr, deil midir orasn bilemem. en yasak, tahammlsz dincilerin bile kendilerine liberal dedii garip bir lkede yayoruz yau. (katamaster, 07.01.2011 22:16)

38. (bkz: o benim)

(gaianin gazabi, 07.01.2011 22:18)

39.

eitlik olmadan zgrlk olmayacana kanaat getirmi solcudur.

(rabotnitsa, 07.01.2011 23:06)

40. kendisine

marksist

diyen

liberallerin

maniplasyon

yeteneine

arandr. yahu, bu tip adamlar gerekten ok seviyorum. bir marcuse okuyorlar, hayatlar deiiyor. niversitede habermas, adorno, horkheimer falan okurken tantm bu arkadalarla bol bol. hepsi marx' atklarn, frankfurt okulu'nun btn sorular cevapladn, hepsinin en yetkin sosyal bilimciler, bizimse inek boku olduumuzu syleyip durdular. 2 yl sonra ou kpss'ye girip memur oldular da kafamz rahatlad allah'ma kr. abilerim marx' hobi olarak yine an da, ok erken gaza gelmemek lazm yle, nice ko yiitler telef oldu bu yolda. bir de kalkp trk tipi akademisyenden yaknmazlar m, kendileri ok farkl bir ey yapyormu gibi... trnam kadar zgn bir dnce retme, "una gre yledir, bu byle tanmlamtr, u bunun altn izmitir" diyerek klavye altndaki dergiden copy paste ile ukalalk yap. trkiye'de kuramclktan bu gibi

26

adamlar yznden tiksinip siyasal tarihe kaydm ite. herkes aptal, bir siz akllsnz. marx' marx'tan okuyan tonlarca insan mal, bir siz vakfsnz her eye. ben siyaset bilimi okurken ders aldm "btn" hocalar frankfurt'uydu yienim, marx' kendisinden okumay akl edemeseydim imdi size benzerdim ben de herhalde. ama marksizm sizin sandnz gibi akademik bir heves deil, lise bitirmemi iinin evinden kalkp ortal sikertmesi anlamna geldii iin istediiniz kadar yrtnn, "biz marksistler yle lgnzdr bebeim" diye gezinin, marksist falan olamayacaksnz. siz dnyay "anlamakla" urarken zaman akyor, marksistler dnyay deitirmek iin bir eyler yapyor. bir akademisyen aday olarak sylyorum, akademinize sokaym afedersiniz. gelelim meselemize. konumuz marksizmle liberalizmin geikenliiydi diye hatrlyorum, lakin nedense arkada " saattir konuuyoruz bir kere demokrasi demedik" diyerek k bir manevra yapm. bense konuya frankfurt okulu hakknda ne dndmle balamak istiyorum, izin olursa. frankfurt okulu, alman devrimi'nin yenilgisi zerine "dnyay deitiremedik, demek ki tam olarak anlayamadk" gibi, esasnda 11. tezin aamac bir yorumlamas ile dosa da, ksa srede yenilginin siyaseti olan "yeni sol"un ufuklarn ayordu. bu akmn peinden bir "akademik marksist", sol entelektel kitlenin peydah olmasna kimsenin armamas gerek, zira her ar yenilginin ardndan "yenildik nk hakszz"clar kacaktr. bu krs marksistleri yllardr bat'da varlklarn koruyorlar ama 2011 trkiyesinde bylesine bir heyecanla krs marksizmini savunan rneklerin varolduunu grmek gerekten garip. ya da neyse, finalde tekrar girerim buna. konuya girelim artk. marx ve demokrasi tartmalarn, avro-komnistlerin demokrasiyi snfsal balamndan soyutlanarak bal bana bir nitelik kazandrma abalarn yllardr dinliyoruz. snfsal karakteri olmayan amorf bir demokrasi tanm, pratikte "en iyi" olan liberal demokrasi, ve tek tarihsel grevi liberal demokrasiyi tamamlamak olan bir sosyalizm algs. tabii durum byle olsayd, yani burjuva demokrasisi snfsal karakteri olmayan zerk bir nitelik tasayd ve sosyalist demokrasi burjuva demokrasisinin basit bir devamcs olsayd, bu durum emek-sermaye elikisinin siyasal alana asla yansmamasn getirecekti, zira artk snf yerine retilen "toplum" ve "devlet, brokrasi vb." gibi dikotomilerin rasyonal bir gereklii olacakt. zlerek sylyorum ki, yok. siz reddetseniz de orada bir snf var, soyut demokrasi sylemleriyle uzlatrmaya altnz uzlamaz snf karlar da var. marx'a kim "zgrlk deil" dedi ben anlamadm, lakin istediiniz kadar arayn, marx'ta snftan soyutlanm "halkn muktedire kar verdii demokrasi mcadelesi" gibi bir e bulamayacaksnz. ayrca, bu bizi devlet-sivil toplum kartl marx'ta vardr/yoktur tartmasna gtrr ki hi salkl bir tartma deildir, zira marx bu bahiste farkl dnemlerde farkl iki

27

tutumu savunmutur. 1844'ten sonra yoktur ama, oras kesin. ayrca bireyi tketim kalplarna gre deerlendirerek ii snfnn eriyip orta snfn byd tezi zerinde hareket edenlerin marx'a ekonomist yaktrmas yapmasna ne demek gerekir bilemiyorum. marksizmi diline dolayan liberallerle daha nce de karlatk, ve hepsinin tek bir ortak zellii var: hepsi uslamlamalarn marx'n genlik dnemi eserleri zerine bina ediyor. marx'ta kendilerine yontabilecekleri baka bir ey yok nk. marx'tan aktarlan birok alnt, marksizmin liberalizmle geikenliini anlatamyor, ve zellikle marx'n erken dnem eserlerinin kullanlm olmas da yine baya bir maniplasyon rnei. marx'n daha proleter ihtilalden, snf karlar arasndaki uzlamaz elikiden bahsetmedii 1843 tarihli "marksizm-ncesi" eserlerini kullanp "bakn marx budur" demek tam anlamyla arptmadr, bilimsellikle uzaktan yakndan alakas yoktur. alntlar da dzgn kullanlmam zaten. rnein marx "proletarya sivil toplumun bir snfdr" demez, "sivil toplumun iinde bir snftr" der. sivil toplumun iinde yaayan bir snftr ama sivil topluma ikin deildir, ii snf kendisi dndaki ezilen kesimleri de peine takp gtrebilecek dinamizme sahip tek snftr, bylece marx'n bu ifadesi paradoksal bir anlam yaratmaz, ii snfnn kendi reddini tad iddias da (snf mcadelesiyle kendisini de ortadan kaldraca ngrs dnda, ki bambaka bir bahistir) uuk bir iddiadr. ayrca aklma gelmiken, hayr efendim yabanclama da bireyin isyan falan deildir, binaenaleyh yabanclama znel bir olu deildir. ksa kesiyorum. marksizm 19. yzylda ezilen ii snf iin bir isyan l olarak ortaya kmt, bu beyler ise marksizmi pratiinden soyutlayarak onu gerek sahiplerinin, yani iilerin elinden aldlar, alma odalarna hapsettiler. sosyalizmin inasn "snf kini"nin rgtl zor gcnde deil de, ideolojinin aklc hakllnda aradlar. ii snfnn ideolojisi olan marksizm, snftan bamsz bir aklc haklla sahipti, bylece bu arkadalar alma masalarnda oturup bekleyerek devrimin gelmesini izleyebilirlerdi! ii hareketi yenilgiye uratld zaman ise ondan yz evirdiler, andre gorz'un yapt gibi proletaryaya elveda dediler. yenilgi dnemleri bu gibi teslimiyeti entelektel rneklerle doludur. evet, soralm bu soruyu, bu gibi insanlar neden "marksist" olur? marksizme kfredenler neden hala kendisini marksist olarak tanmlar? evet, bu marx'n gcdr, dediiniz gibi. bunun altnda insanln marksist diyalektik ile "zgr kalaca" -o neyse artk- falan deil, apak marksist diyalektii kendilerinin bile yanllayamadklar iin marksizmi bir metodolojiye indirgeyip yenilgi borozanlarna klf olarak geirme istekleri yatar. marksizmi amlar bir de. siz marksizmi gerekten aabilseniz, gidip marx'n mezarna tkrrsnz, ismini tarihten silersiniz.

28

marx'n sylemlerinin liberalizme ikin olduuna dair tezlerin hibiri 40 yandan gen deil. ama siz yeni bir ey bulmuasna tekrarlayn, kendinizi iyi hissettirecekse. iletiimsel aklnz yerim sizin, alnt polemikileri. (uco, 08.01.2011 14:08 ~ 14:14)

41. dnemin klasik liberal dncesiyle ,gnmz liberal profilinin ok farkl yerlerde olduunun tespit edilmesiyle pek de haksz saylamayacak olandr.klasik liberalizm inanc temel alan toplumlara eletrel yaklaan,dolaysiyle devrimci unsurlar ieren bir dnce biimidir.gnmz liberallerinin demokrat bile olamayan, muhafazakar,sermaye dzenini savunan yaplar gz nnde bulundurulduunda,karl marx'n sosyalizmi nin, ierdii liberalist dnceyle gnmz liberalizmi nin uzaktan yakndan ilgilsi olmadn tespit etmek gerekir. (veryansinalyanmasin, 08.01.2011 14:41)

42. kan

dondurandr.

bir kere batan u konuda anlaalm. frankfurt okulunun neyi ap aamadn son dinleyeceim adamlar bu kstah solculardr. malumatfuruluklar yetmiyormu gibi bi de bu kt muagoyim, neymi, "ben de frankfurt okulunu rendim, millet atm sanyordu ama marx' iyi okumamlard. ben kanmadm marx' okudum rendim ki almam. aaaaaaaaaaaa." ya olay artk trajikomik bir hal ald. adamda, frankfurt okuluna kar dnlm 0.1 gram argman yok bize diyor ki, siz kanmayn frankfurt'a yalan hepsi. bu nedir abi ya? harbiden ciddi mi bu adamlar aryorum. ar ar sonu da yok. o nedenle, diyorum ki frankfurt okulu'nun baarsn veya baarszln ben seninle tartmam. bu alanda kendini ne gryorsun bilmem ama bir daha frankfurt okuluna vuracaksan, vurulacak ok yerleri var kukusuz zira adamlar sosyolojiyi marksizme eklemleme gibi bir ura iindeler, gelirsin argmanlarnla vurursun. o zaman konuuruz. yok ezbermi, yok alntym. bu ne lan. burada glecem izninizle: euheuheueuhe. adam diyor ki bir tane zgn yannz yok. marx'n ufak paraphrase'i olan bu arkadalar, bizler marx'tan deil de baka marksistlerden alnt yapnca pek alnmlar. alnt yapmadan tartn diyor. kendimi kahvede, tartacak altyaps olmad iin "laaan amnagoduum baa isim saymaaaaaa ne diyosan akaa syleee" diyen arkadalarla tartr gibi hissettim. tamam abi alnt yapmam daha fazla. euheuehu. haa bitirmeden, marx' amak veya

29

amamak konusuna da bir daha dnmeyeceim. marx' allah bellersen, marx' atk diyene imkansz gzyle bakarsn elbet. e haliyle adam ne diyor dinlemeye de gerek kalmaz. marx, atatrk hepsi alr canm arkadam. bir daha marx' amak mmkn deildir, sen kim oluyorsun alt metniyle gelince biraz argmann olsun. bu argmanlar da bana deil frankfurt ekolne kar kar. zira, sen eletiriyorsun alnt yapyorsun diye ama napiim aan ben diilim abi. vallayi kusura bakma. aan adamlar okudum diye sulu oldum ya.. bi ara kahveye gidek isterseniz, onlar da katlr muhabbete bu seviyeden. ksacas, frankfurt okulu bahsi almadan kapansn. beni birka solcu karsnda frankfurt okulunu savunma durumuna getirmeyin. komik oluyor. ayn eyler marx'tan paraphrase edip farklym gibi sunulmu. marx'n hibir kavramn snfsal mcadeleden ayrmadn sylemediysem bu entry'de -bakalarnda sledim- syleyeyim. zaten frankfurt okulu snf mcadelesinin tarihin motoru olduu varsaymn da yenidenyaplandrmaya uratmtr. bu balamda, marx'n demokrasi aray da snf mcadelesinden muaf deildir. e otuz kere didik bunu. didik ama. snf mcadelesinin tarih sahnesinde alt sralara inmesi ileri kapitalist toplumlarn marksist bir adan tekrar analizi sonucudur. bunu yazdk, an okuyun. buna kar, snf elikisi hala en temel elikidir iddiasndaysanz, azck "zgn" olun tartmaya deer biiler getirin. yllardr ayn ezber, ama zgn olmayan biz oluyoruz. yahu, bign izin ver ben sizler iin yazaym bakn hi yadrgayacak msnz. sizle tartmak, kendi kendine satran oynamak gibi, zgnl ldryor tabii bu adan, haklsnz. liberal demokrasi filan konuurken de ben marx'tan deil, kamusal alan kuramnn yaratcs habermas'tan referans veririm. kendisi, kapitalizmin liberal dnemi olarak adlandrd dnemde, burjuvann devlet karsnda konumlanarak, devletten zgrlklerini -sadece kendileri iinmcadele ile aldn, bir tarihi olarak yazar. bu balamda, liberal demokrasi denilen ey, burjuvann yaratt bir demokrasidir. u anki mcadele bu demokrasiyi her bir bireye yaymaktr. illaha marx'a balayacaksak, bireyi evrenselletirmektir. marx'n erken dnemleri zerine younlatm ise dorudur. zira, marx, demokrasi ve liberalizm zerine, akademik olarak hegel eletirisi ile urat yllar ve akabinde dnmtr. fakat, bu almann marx'a sosyalizmi kurarken temel saladn atlayacaksak... bi lrken ne demi marx, ona bakalm. yeter. vay arkada. marx'n genliinden yararlanmak da su oldu. abi isterseniz siz bi belirleyin marx'n hangi yllar arasndaki hangi eserlerinden yararlanabiliriz, biz de onlara bakalm. olmuyor yani byle, madur oluyoruz. velhasl kelam, marx hegelci anlay erevesinde inceledii siyasal liberalizm ve zgrlk arpman ilerleyen senelerde gelitir(e)memitir. zira, kendisinin yapacak baka ileri vard,

30

hak verirsiniz. aay aman yaa. her bi boku marx ile kabul ettirmek zorunda olmak da bizzat marx'a saygszlk. burada danann kuyruu kopuyor. zira, az nce marx'a isyan ettim. abbov. benim bunu diyeceimi nceden gren kstah solcular belirtmi tabii, adamlar uyank, tkrrmz marx'n suratna. niye tkrelim lan? vay arkada ya. atlyorum buray (ne diyem?). teori ile ilgili, son bir not ekleyeyim. ii snfna, marx, devrimci sfatn ii snfnn gl yzlerine aldanp vermemi idi. tarihsel koullar ve retim ilikileri ierisinde, hem ezilen olmalar hem de dntrc gc elinde bulundurmalarndan (paradoksal olarak -srarlym) tr bu sfat ii snfna gitti. yani, diyorum ki baka bir dnyada baka bir ii snf devrimci olmayabilir bebiim. isme aldanma. haaa te yandan, marx'n idealinin herkesin her trl liberal hakka sahip olabilecei eitliki bir toplum yaratmak olduunu da ben tereddt etmeden sylerim. itirazn varsa, ne istiyormu marx, syle renelim. bi de neden benim tanmma itirazn var? haa unutmadan, bu kstah solcularn marx' allahlatrmas bir zihniyetin rn olduundan tr ayn zihniyet konu atatrk olunca da karmza kyor. herbiri cumhuriyetin ylmaz savunucu olan bu arkadalara trk tipi akademisyen entry'im biraz batm olacak ki, trk tipi akademisyen olmakla itham edilmiim (ne alakaysa ak): (bkz: #21447239). sizde malzeme ok ben napiim. u okuduunuz entry de fazlasyla bo bir entry. slup bu olduu iin bi yerde uymak gerekiyor. bi de tahmin edersiniz bu ekilde yazmak daha kolay. alnt yapmak mesela yassah bu slupta. hakaret edeceksin bi de argmansz sonuca ulaacaksn. kendine has bir keyfi var. ikembeden sk ge. biri alnt yaparsa hakaret et. biri sana arkasnda 1000 sayfa dnce, 20 sayfa referans olan bir terim sylesin "yeeeriiim sizin iletiimsel aklnz" diye aala. eeen gzeli abi. trkiye'de sol byle napak. (mechul muhayyil, 08.01.2011 21:09)

43. (bkz: akiyor yesil)

(akiyor yesil, 08.01.2011 21:13)

44. ulatrlm karakterdir. liberali kfr olarak kullanmaktan ok, sol

iinde sosyalizm ve liberalizmi badatrma; liberalizmden dnce

31

devirme abalarna ve liberalizmin etkilerine mesafe koyan olduundan karikatrletirilmesi, samaya indirgeyerek muhatap alnmas elzem. zellikle sovyetler birlii'nin zlnn ardndan, sola sirayet eden liberal dnceye set ekmeye almtr aslnda, suu budur. "demokrasi mcadelesi" eklinde kodlanan eyin yeni bir dnce gibi pazarlanmasna karn toktur nk bu durum, sol iindeki snf uzlamac, aamac dncelerin hortlamasdr. sosyalizm tanmn "zgrlk" zerinden deil "eitlik" zerinden yapar, dier kavramlar "eitlik" fikrinden hareketle yeniden yorumlar. liberalizmi "siyasi" ve "ekonomik" olarak ikiye ayrmaz, siyasi olann, ekonomik olann yansmas, kendini merulatrma arac olduunu bilir. "daha fazla demokrasi" gibi kavramlara karn toktur, zira, bunun egemen snfn egemen dncesi olduunu, kendi karn toplumun genelinin kar gibi yanstma drtsnn biimi olduunu bilir. avrupa birlii gibi, abd'ye alternatif bir emperyalist plann, her lkeye, serbest piyasa artlarn dayattn bilir bu nedenle gelirin dalmnda adaletsizlii arttrarak devam ettiren bir sistemin, siyasi alana da bu eitsizlii tayacann gayet farkndadr. smren ve smrlen snflarn hibir durumda ve hibir zaman geici de olsa ayn idealleri olamayacana yzyldr farkl topraklarda ve farkl rneklerde ahit olmutur. kltr, kimlik vb. kavramlarn "snf"tan soyutlanmasna, snf analizinden uzakta bir tanmnn yaplmasna kar kar. neo-liberalizmin aments olan farkllklar vurgulama, bu farkllklar keskinletirme ve muhalefeti farkl alanlara sktrma mcadelesinin karsndadr ve bu yzdendir ki, ne denilirse denilsin, "farkllklara" deil, "ortakla" vurgu yapacak ve "ezber"ini asla deitirmeyecektir. evet, yz yl gese de ayn eyleri sylemeye devam edecektir, nk grnenle gerein bir olmadn bilir, gsterilmeyen, zeri rtlen yaln geree iaret etmeye devam edecektir. liberalizm ile hesaplamasnn temelinde bu motivasyon vardr ancak onu daha da keskinletiren bu liberallerin sola akl verme abas, bu uurda gerekirse akp'yi bile destekleme arlardr. onlarn "sol udur, sol budur" gibi hariten gazel okumalar bu keskinlemenin temel nedenidir. stelik liberallerin veya liberal solun ulus devlete kar mcadelesinin sermayenin engelsiz dolam iin olduunu, solun devlet kart bir mcadeleye indirgenmesinin sosyalizm iddiasna glge drdn bilir. sosyalizmin bir muhalefet deil, alternatif iktidar projesi olduu gereinden hareketle, devlet kartlnn emekileri daha da savunmasz brakan, sosyalizm mcadelesine "devlet vs sivil toplum" gibi amorf fikirler tadn bilir. bu nedenle dn avrupa birliini destekleyenlerin bugn akp'yi ayn retorik

32

ekseninde savunmasna armaz, gerektiinde parasz eitime kar kan baskn oran gibilerin bir istisna olmadn bilir. bir ezberi de var bakn onu da tekrar hatrlataym: rgtsz, elini tan altna koymadan akl retmeye alanlara "hadi oradan" demitir, demeyi srdrecektir. (polocan, 09.01.2011 02:05 ~ 02:15)

45. kapital' deki zgrlk, eitlik, mlkiyet ve bentham pasajn bilmeyen

naif birikimcilerin yapabilecei tespittir. (rollant, 09.01.2011 17:51)

46. (bkz: liberal

iren

bir

szcktr)

(bkz: jean-paul sartre) (hose kutinyo, 09.01.2011 17:53)

47. bu solcularn demokrasiye kar aldklar tavr, liberalizm nefretleriyle

almak halindedir ve u alt metni tar: "acndan len adamn demokrasi neyine" bu ezber pratiklerin gzlemin yznden solun otoriter/totaliterliinin cevheri olduu gibi yaanm boka sarmasnn da en byk nedenidir, haliyle. ne var ki, eseri olan bu ezber, "antalya'da karmz kzmz krtler dar karamyoruz" kadar "hakl"dr. daha fazla deil.

liberal deerlere burjuva oyunca olarak yaklaan solcunun, demokrasiyi de evcilik oyunu olarak gryor olmasna armamak lazm. zira konu demokrasi olunca kendisinin lmne inand yle bir zihinsellik mevcut; evde babam ile bekar hayat yaadmdan bolca a kalyorum. gnde bir n filan yediim oluyor. durum bu. velhasl kelam, bir sabah uyandm arkada arad gel kzlaya inelim filan dedi. e eyi tamam dedim. sabah dediim de 2-3 filan. evde de yiyecek bir ey yok, darda yerim deyip ktm. kurt gibi de ackmm. bulutuk arkadala, o da am, simit filan yiyelim dedi. benim mide kkryor, simit beni kesmez, dedim gel burger akak. abi yok olur mu, sabah sabah burger mi olur, zararl o filan derken.

33

bizzat bana "salkl beslenmiyorsun" dedi. ben de dedim ki "salkl beslenmek iin ncelikle beslenmek gerekir." ite solun demokrasi algs, ""salkl beslenmek iin ncelikle beslenmek gerektii"nden ibarettir. bu alg, ksaca unu tler: bi insann zgrlk olabilmesi (salkl beslenebilmesi) iin ncelikle paras olmas (beslenebilmesi) gerekmektedir. bu gre neden katlmadm anlataym.

insan doas yledir byledir nkabulne kar en dik durmas gereken marksistler, konu liberal deerler ve demokrasi olunca, iiye (daha dorusu "fakir"e) otoriter bir doa ykler. ak ak syleyemez ama "a insan demokrasiyi naapsn" derken, a insann zgrlk deerlerden anlayamayacan, anlatmaya alr. a insann, faist olmasn bile mazur gren bir bak asna sahiptir. niye? nk karn doymayan adam neden zgrlk olsun? neden krd dnsn? neden trbanly dnsn? neden laiki dnsn? neden aleviyi dnsn? kendi kendini yeniden yaratan bu anlay, zamanla zgrlk deerlerden nefrete srkler insan. asan liberal deerleri siktir edeceksin! bu yle bir ezber ki, sorgulamaya bile gerek yok. insann doann bir paras olmasndan tr sahip olduu arasal akln hakimiyeti ite budur. zgrlk olmak iin cebinde bir miktar para olmas gerektiini anlatan bu ezber, zgrlk bilinci ekonomik determinizme mahkum etmektir. mevcut durum bu diye, doru olann da bu olduuna inanmaktr. madem mevcut durumu iimize geldii gibi deerlendiriyoruz, bir elleri yada bir elleri bada kapitalistlere de hak vermemiz gerekmiyor mu? madem bir insann paras yok diye, antizgrlk(liberal) bir bilince sahip olabileceini kan revan savunuyoruz, ok paras olan bir kapitalistin de anti-zgrlk olmasn savunmamz gerekmiyor mu? insan tek akla mahkum eden bu anlayn iflas aikardr. zira, ekonomik sistemin altsistemleri olan retim gleri ile sosyal normatif alan ekillendiren retim ilikileri farkl akllardan beslenir. a insann etrafnda grd her canlya saldraca nkabul bugn nefret ettiiniz ekonomik liberalizm'in dahas sosyal darwinizmin hareket noktasdr. hobbes'un bu "insan doa"sn alp aa fakire datmann mantkl aklamas ne ola. (ok ince bir nans, bu durumun kendini yeniden yaratmann nedeni de: solcunun da kendini "a ve fakir" ile konumlamas gerei nedeniyle bu datmdan mahrum kalmamas). sonra da bir yandan liberal deerleri burjuva oyuncau olarak grp kfrederken bir yandan da, alttan altta "malzeme bu abi napalm" demeye getiriyorsunuz. hassiktirin oradan.

34

sadece cebinde paras olann zgrlk bir bilince sahip olabilecei ezberi birazck tarihten ders alabiliyorsak ykmak iin en ok uramamz gereken ezberlerden biridir. sikmiim sizin liberalizm dmanlnz, afersin. kurtarlmas ve batan yaratlmas gerekenin insann "yaam dnyas (lebenswelt)" olduunu anlamadan baka bir dnya kurmak mmkn deildir. paras olmayana, devrimci mcadele ile birlikte zgrleecek ynlar muamelesi yapan sol, "liberalizm" dmanln en gl koz olarak kullanrken (arasal) aklndan ne geiyor acaba? "avrupa birlii'ne girmeden kendi medeniyetimizi kuralm" hayallerindeki "taviz vermez trk"ten bin beter bir solcu deil mi bu (ltfen bu benzetme zerinden gelmeyiniz, rica ediyorum bakn)? liberalizm hakknda uncack bilgisi olmadan, marx'a reel sosyalizmi inaa ettiren bu kavramn dmanlndan ykseltilen bir mcadele tm olay gtten anlamak deil de nedir? iinin emekinin liberal deerlerden nefret etmesini mazur grmeyi getim tleyen, tm praksisini buna gre kuran bir sol ne kadar baarl olabilir? hadi devrim yaptn diyelim; gerekten baka bir dnya bekliyor musun bunun sonucunda? insann retim ilikileri ve retim aralar farkl akllardan beslenir. ikisini de tek bir akla indirgeyip, "fakirse tabii ki liberal deerlere dman olacak; nk dorusu bu" demek, bilmiyorum. siz karar verin. (mechul muhayyil, 29.01.2011 18:18 ~ 18:21)

48. liberalizmin zgrlk olmadn, tam tersine her eyin bir bedel

karlnda alnp satlabildii bir sistem olduunu bilen kiidir. liberalizim iin en byk dman deerlerdir, bu yzden kolayca satn alnabilen (bir papaz ya da bir eyhi ya da bir hocay satn almanz verimlidir bir tala ok ku, oysa mesela zgrlk ideali olan insanlar topluca satn alamazsnz nk bunlar bir eye balanmazlar, ne ac bir ironidir; liberalizmin szlk anlamnn zgrlk oluu) ve zaten cahillere ynelik olan dini deerler dndaki tm deerlere saldrr, n vatan iin lmek liberal dnceyi tehliye atar, oysa paral askerin bir kazan iin lmesi daha anlalabilirdir. sistematik olarak bir toplumu yaratan deerlere saldrr liberaller, ncelikli ama salam yapy bozmaktr bunu iin demokrasi ve zgrlk ad altnda toplumu olabilecek en kk paralarna kadar blmektir. liberalizm size zgrlk getirir sadece her ey iin bir bedel demeniz gerekir, 3 yanda bir kz tecavz edip ldrmekmi istiyorsunuz bedeli 50

35

bin ytl dir (bkz: iki ve yandaki bebeklere tecavz skandal) para kazanyorsanz baarl iseniz liberalizm den iyisi yoktur nk adam ldrmek bile parasyladr, imdilik ok salaksanz paranz varken birini ldrnce hapse girersiniz. ama liberalizm geldiinde bedelini dediiniz her eyi yapma zgrlnz olacak. liberalizm gya eitlikidir oysa satn alma gc olmayanlarn satn alabilme noktasna gelmemesi iin her trl eylem yaplr, eitimler ayrlr mesela paras olan daha iyi eitim alr olmayan eh ite. hatta bir adm sonras eitiminde paralanmasdr, mesela herkes farkl dilde eitim grrse eitimin kalitesi iyice der, sen bir dil iin adam gibi eitici yetitiremiyorken libralizm ve ileri demokrasi gerei her isteyenin istedii dilde eitim grd sistemde zaten hademeyi eitimci yaparsn. bylece makas daha alr ama genede liberalizmin paral ksmna gemek mmkndr, sitem o yzden daha ok koyun retmelidir, o yzden durmadan oalmak gerekir nk paras olann harcayaca insan says arttrlmaldr. iin en komii liberalizmi savunanlarn en nemli argman zgrlktr ama paras olmayan adam okuyamazken, paras olamayan adam ocuunu doktora gtremezken zgrlk hakikaten ok deerlidir. (hedaz, 02.03.2011 17:31 ~ 17:32)

49. bana liberal derse solculuuna bakmadan kendisine az burun dalacam solcudur. (nabulimut, 02.03.2011 17:38)

50. (bkz: emre

(bkz: engin bence en dorusunu yapan solcudur. (nabulimut, 02.03.2011 17:54)

akz) ard)

51. solcu olamayacak kadar sdr. olsa olsa kemalist veya ulusalc olabilir. artk u fark oturtmak gerek.

36

(mechul muhayyil, 03.04.2011 14:00)

52. liberalizm bir sekilde ozgurlukculuktur ama kapitalistlerin ve sermayenin ozgurlugudur. elbette sermayenin kendi ic dinamikleriyle ozgurce salnmas ve insan faktorunun icine scarak giriim ve yatrmalrda bulunmas , ekonomi politie etki etmesi kfrdr. o solcu benim efendim. (alexandraki, 03.04.2011 14:11)

53. yurdum dahilinde mslmanlara mslman diyememesi ile mehurdur. kimlik ayrmlar ve kimliklerin oluturduu eylem sistematikleri trkiye gibi mslman younluklu lkelerde ana kimlik zerinden gerekleir. bir mslmann; ideolojik, etnik, cinsi vs. kimlikleri islamiyet zerinden gelimektedir. bir mslmana mslman demek, ana akm medya ve toplum normlar tarafndan oluturulmu sama nkabuller nedeni ile politik doruculuun dna alnmaktadr. trkiye'de liberallere ''liberal'' diyerek aalamak, salt liberalizm paradigmasn eletirmek adna gerekletirilmez. rtk lakin asli hedef islamiyet isimli retidir. bu lkedeki ncl kimliini ideolojisi ile yani liberalizm ile ina etmek isteyen insanlar da bu karmaadan kurtarmann yolu, mslmanlara mslman demekten geer. zaten genel alg mslmanlara mslman denilebilecek, hale getirildiinde memlekette bir avu ncl kimlii liberal olan insan kalacaktr. trkiye'de liberalizm, aynen polonya'da, ukrayna'da vs. olduu gibi dini kimliklerin dier kimliklere kar dominant hale getirilmesi ve bu srada iktisadi entegrasyonun salanmas iin bir aparattan fazlas deildir. mevzu makbul vatanda kavramnn ortadan kaldrlmas deildir, postmodern dnemin makbul vatandalarnn din paradigmas ile yeniden izilmesidir. (aklidengebikusurdur, 03.04.2011 14:23 ~ 14:26)

37

54. (bkz: mslman iltifat olarak kullanan kstah liberal)

(aklidengebikusurdur, 03.04.2011 14:46)

55. bu lkede "liberal" kelimesini olumsuz bir sfata dntren "libo"/"karakteriz burjuva" tarafndan sulanan solcudur. kstah deildir, sadece bir "gerein" altn iziyordur. bu solcu deil, gce tapnarak ve glden yana olarak politika yaptn veya dnce rettiini zanneden kiiler utansn. solcu candr. (the last mimzy, 03.04.2011 17:10)

56. ve evet, beklediim an geldi, yze yze en sonunda liberal kelimesinin

olumsuz bir sfata "dntrlm!!!" olduu sonuca vardk. yava da olsa bir eyler renen solculardr. (bkz: ulusalc olmak zor zanaat) (mechul muhayyil, 03.04.2011 17:26)

57. liberali doru anlayan, kstah olmayan, bilakis yerden ge kadar hakl

olan

solcudur.

hatta libo tanmn da getirerek liberal kiisine, en doru noktay koymaktadr kendisi. gszn ve ezilenin yannda olan solcu da liberal iin bir kfr saylabilir tabii ayn zamanda. ki kendileri de solcu, sosyalist ve komnisti o ekilde algladklarn bilimum gazetelerinde, dergilerinde ve medyalarnda yazdklar sama sapan yazlar, verdikleri ciersiz programlar ile gstermekte, marks a bile dil uzatabilmektedirler yeri gelince.. tarih onlar elbet bir gn yarglayacaktr.

38

(kelebeklerinviziltisi, 22.04.2011 12:50 ~ 12:53)

58. (bkz: liberaller yaasn m)

(mechul muhayyil, 22.04.2011 12:52)

59. (bkz: ufo gren masum kyl)

(dagny taggart, 22.04.2011 12:52)

60. liberale libo, recep tayyip erdoan'a recep bey, fettullah glen'e feto, ba kapalya skmaba, dindara gerici, taraf'a tarak, krt'e (boluk) diyen solcudur ayn zamanda. miad doldu, geiniz efenim. (mahmut123456, 22.04.2011 12:59)

61. nemli gece ve organizasyonlarda, kendisinden holanmadklar sanatlarn masalarna atal atarlar. (bazen bir seri katil olmak istiyorum, 22.04.2011 13:08 ~ 18:41)

62. vahi kapitalizmi, smr dzenini savunup "libeyalleye kfrediyolar" diye alamak da ilginmi. iyi biliyoruz sizin "zgrlk"ten ne anladnz, yemeyin bizi. sizi marx paklar bebiler. (yazaryan, 22.04.2011 13:38)

63. turkiye'ye bu adamlar kadar zarar veren bir de ordu vardir. ne farki var

gerci di mi? iste size turk'un liberale bakisi (bkz: #23346329). bu ulkenin basina ne geliyorsa mustahak. sucu hep iktidarda degil biraz da bu adamlarda aramaz lazim. biraz mi?

39

(mechul muhayyil, 04.05.2011 16:57 ~ 17:01)

64. (bkz: bir kfr olarak liberal)

(trakyali gulyabani, 04.05.2011 16:59)

65. lacandona'li don durito'nun azndan "neoliberalizm katksz teorik

boktur" lafn ettiine gre subcomandante marcos iin de kullanlabilecek sfatlamalar eysi... hey yavrum, di mi? (guriyemin dugumleri, 17.05.2011 03:29 ~ 24.05.2011 02:27)

proletaryann devrimci sfatn kaybetmi olmas

1. herbert marcuse'nin mkemmel saptamasdr. zerinden yaklak 60

sene gemesine ramen bizde pek tartlmaz byle eyler. bizim solda bi marx vardr. 100 ksr yl nce proletarya devrim yapacak demitir. amenna. bu kadar. gerisini anlamaya, 2010 itibariyle bu durumun mmknln sorgulamaya gerek yok. marcuse, kapitalizm ile birlikte ii snfnn grece refaha kavutuunu; bylece sistemin bir paras olduunu ve tam bu nedenlerle, ii snfnn devrimci sfatn kaybettiini sylyordu. karl marx'n "gei" iin zaruri grd burjuva devletinin himayesinde artlar iyileen ii snf, btn bir kitle olarak, dnyay deitirme sfatn kaybediyordu. marx, devrimi, burjuva altnda ehliletirilmi ii snfndan beklerken, kendini kendini kandrm oldu aslnda. zira, bu snf -avrupa'da net bir ekilde grebileceimiz gibi- kendini marx'n tanmlad "proletaryadan" grmemeye balad. beyaz yaka, mavi yaka.. kol-kafa emei.. farklklar ortaya kmaya baladka, burjuva kamusal alanna sahip lkelerde "devrimci" sfat baka kitlelere kaymaya balad. bu dier kitleler kimlerdir bahsedeceim ama daha nce, max horkheimerin marx'a getirdii bir eletiriden sz etmek istiyorum. marx, ok eletirildii ald zere, ekonomiye gzn fazla dikmiti. daha sonradan engelstarafndan, konjonktrel olduu itiraf edilen bu durum; alma, i ve emein yceltilmesine, te yandan hazn ve yaratc insann bastrlmasna neden oldu. homo faber gitti, yerine alan hayvanhomo laborans geldi. aslnda marx'n tam tersi iin urat bu durum; bir hipergereklie iarettir. baka bir entry'imde belirttiim (bkz: #21110507), mikhail epstein'in bu hiper kavram; hem sper hem de sahte bir durumu iaret eder. hiper n ekini alm bir isim, dorudan mega

40

gibi nitelik deil, bir eyin snrlarnn stnde olduunu anlatr. bu durumda, snrlarn stndeki fazlalk o sahtelii getirir. buradan, homo laborans'a geersek, marx insan alan hayvandan kurtarmak iin ok abalad ve getirdii eletiriler gerekti, ama "fazlasyla gerek". bu fazlalk, marx'n eletirilerini, eletirdii sahtelie mahkum etti. horkheimer diyor ki, marx alma ve retmeye o kadar ok vurgu yapmt ki, bu durumun insan bir tr alan hayvana indirgemesinin yannda doay da insann smrs iin ak bir alan ve doadaki hayvanlar da boyun edirilmesi gereken canllar olarak grlmesine mani olamad (neden oldu?). nerden geldik lan buraya.

neyse dur devam ediyorum; ii snfna, devrimci sfatn yklerken, her bilinlenen iinin devrime itirak edecei kabulnn de patlad grld. bilincin, insann hayatna yn verebilecei kabul; ii snfnn da zincirlerinden baka kaybedebileceklerinin olabileceini dnmemiti. trkiye iin greceli olmasnn yannda marx'n belirttii srelerden geen lkelerde durum budur. peki bu gnmz sorunun cevab devrimci da bakunin'de sfat sakl gibime kimdedir? geliyor.

marx ve engels, fikirleri ve yazdklaryla proletarya - burjuva kartln ters evirmitir. komnist manifestodan itibaren, artk "ezik" olan -bir anlamda- burjuva olmutur. te yandan, marx ve engels, lumpen snf tamamiyle gzden karmtr. bakunin ise, marx ve engels'in aksine, devrimci gc bu lumpen snfa vermitir. sistemin dndalndan tr sahip olduklar ykc gcn, ii snfnnkinden ok daha gerek (hipergerek mi greceiz) olduunu sylemitir. gnmzde "apailer(!)" olarak adlandrlan kesimden devrim bekleyen bakunin'e, marcuse yllar sonra yle destek kmtr; "...(m)uhfazakar halk temelinin altnda dlananlar ve yabanclar, baka rklarn ve baka renklerin smrenleri ve ezilenleri, isizler ve istihdam ezilemezler tabakas durur. onlar demokratik srecin dnda var olurlar; yaamlar, dayanlmaz koullar ve kurumlar sona erdirmek iin en dolaysz ve en gerek gereksinimdir. bu yzden muhalefetleri devrimcidir, bilinleri yle olmasa bile. onlarn muhalefetleri sistemi dardan vurur ve bu yzden sistem tarafndan saptrlamaz, oyunun kurallarn ihlal eden iptidai bir gtr, ve byle yaparak bunun hileli bir oyun olduunu aa vururlar." marcuse'nin hakll daha sonra gettolarn, hapishanelerin, tmarhanelerin

41

yerle bir olmasyla ortaya kmtr. mesela halil turhanl aktaryor, hani 2005 ylnda "zenciler medeniyeti kutluyor" balyla verilen, paris'teki clichy-sous-bois banliysnde kan isyanlar vard. her yeri atee veriyorlard filan. turhanl diyor ki; "o gnlerde medya, maazalar, iyerlerini, bakalarna ait arabalar yakmakla yetinmediklerini, kendi evlerinden getirdikleri eyalar da sokaktaki enlik ateine frlattklarn da aknlk iinde yazyordu." bakunin'in dedii gibi, bu lumpen snfn hibir eye sahip olmamasndan tr, mlkiyet sahibi olmann getirdii sorumluluklar nedeniyle cesaretleri krlmamtr. peki lumpen snfn gerekletirdii bir devrim baka bir dnya yaratabilir mi? marx'n bakunin'i topyac olarak nitelemesinin nedeni olan bu durum, bana hi gereki gelmiyor. hatta, bu kitlenin gerekletirdii bir devrime kar bile olabilirim. devrimci sfata kim sahip kavgasnda, bakunin'in hakl kt gereini kabul ederek ben marx'n devrimini yelerim. zira, marcuse, horkheimer gibi frankfurt ekolnnden gelen jrgen habermas da marx'n devrimci sfatn radikal bir demokrasi ile snf ayrm gzetmeksizin herkese vermeye almaktadr. bu balamda, engels'in terimiyle lumpen prens'in (bakunin), proletaryann iei olarak tanmlad lumpen proletarya'nn, dorusunu isterseniz, pek mmkn gzkmeyen ve ok daha nemlisi marx'n dedii gibi, bu snfn burjuva uygarl tarafndan ehliletirilmemi olmasndan tr, cmlenin ban kardm lan. yani ksacas, bakunin'in devrimindense horkheimer'e fazla revizyonist gelen habermas'n iletiimsel eylem kuramn 1000 kez yelerim. (bkz: proletarya diktatrl de bir diktatrlktr/#21109933) (mechul muhayyil, 11.12.2010 14:20 ~ 14:25)

2. herbert marcuse'nin her alanda ve daha fazlasnda level atlam hali

olan jrgen habermas'n da marcuse'ye selam ederek destekledii iddiadr. habermas'n tarihi, sosyolog, filozof kiilii ile ayn michel foucault gibi kendi zihinselliini kurmutur. marx'a alternatif olarak yaratlan bu alann en baarl isimlerinin habermas ve foucault olduunu skmak gibi olmasn ama sanrm eric hobsbawm zikretmiti. bir meta-teori yaratmadm diyen mtevaz habermas, karl marx'a, materyalizm'e ve ok daha fazlasna eitli noktalarda itiraz eder. proletaryann devrimci sfat meselesi de

42

habermas'n

marx

ile

hesaplat

ana

balklardan

birisidir.

habermas, marx'n toplumlar ekillendiren gcn retim gleri ve retim ilikileri olmak zere altyapda topladmz bu iki sistem olmasna itiraz ediyordu; kendisi diyordu ki, "gnmzde tarihi maddeciliin temel hipotezleri yeniden formle edilmeli ve retim gleri ve retim ilikileri yerini daha souy olan i (arbeit) ve karlkl etkileim (interaktion) iftine brakmaldr." habermas'n bu yeni nerisi, ontolojisi ile dorudan ilgili olan bilim ve teknik kavramyla aklanr. marcuse'e ithaf ettii yaptnda ileri srd bu kavramla, kapitalist dzende (modern dzende) bilim ve tekniin arasal ve iletiimsel rasyonellii ile atan geleneksel deerlerin yenildiine ve bylece bilim ve teknii temel alan arasal bir akln olutuuna iaret eder. yklan bu geleneksel deerlerin yerine geen arasal akl, pazar ekonomisinin getirdii soyut eitlie bir meruiyet kazandryordu. max weber'in modern toplumlarn gelien bilim ile rasyonellemesine vurgu yapan ve weber'i yetersiz bulan habermas, bilim ve tekniin retim gc olarak "bamsz bir art-deer yaratcs" durumuna geldiini ve bunun da emek-deer kuramn cortlattn sylyordu. habermas'n siyaseti bireyselletirme abas olarak anlayabileceimiz radikal demokrasisinin z de, siyaseti bir styap olarak grmemesine baldr. ileri kapitalist toplumlarda siyaset, bilim ve teknik ile, iktisadi yapya hkmeden bir etkinliktir ona gre. ayn balamda, snfsal elikilerin de kalkmam olmasa bile sistemin korunmas iin oluturulan gstermelik bir sosyal adalet politikas ile rtl hale geldiini; "kapitalist retim biimini ayakta tutan karlar, artk, snf karlar gibi 'aka bir yere yerletirilecek' karlar olmaktan kt" eklinde sylyordu. rtlen bu snf elikilerinin yerini ise kitle iletiim aralarnn ynlendirdii kamuoyu atmalarnn aldn ne sryordu. bu balamda ok garip bir aratrma paylayor habermas. amerika'da renci hareketlerine katlan lise ve niversite rencileri arasnda yaplan bir alma, bu hareketlere katlanlarn ounlukla ayrcalkl snflardan geldiini, bu elemanlarn ana-babalarnn eletirel bir iki lafndan gaza geldiklerini ve sahte adalet politikalarna fkeli genler olduunu ortaya km. habermas, ada kapitalizmde bireysel deer ile bireysel performans kriterlerinin uyumadn dahas bu kriterlerin bir bireye gerektii deerin verilmesini olanaksz kldn sylyor ve tam bu yzden, bu rencilerin maddi karlardan ok yeteneklerini ortaya koyma ve kendini kantlama peinde olduunu sylyor. ve rencilerin bu gcn takdir ediyor.

43

buradan habermas'n marx'a ters dt noktalara gelirsek; ncelikle habermas, kapitalist gelimenin liberal aamas olarak detayl bir ekilde anlatt -burjuva kamusal alannn kurulduu/gelitii 1775-1875 yllar arasnda baat rol oynam devlet - sivil toplum arasndaki ayrmann sonucunda, gnmzde, pazar ekonomisinin ban alp gittiini ve iktidarn dzenleyici ve rgtleyici mdahaleleri olmadan pazarn daha fazla ilerleyemeceini sylyor. bylece klasik altyap - styap elikisi kyor. pazar ekonomisini kontrol altna almann da bir sonucu olan durumu, "ileri kapitalist lkelerde hayat seviyesi, en geni halk kesimleri de dahil, o kadar artt ki toplumun zgrlemeden bekledii, artk dorudan iktisadi terimlerle ifade edilemiyor; yabanclama artk ak iktisadi sefalet ekline brnmyor." eklinde zetliyor habermas. zihn yabanclama olarak yenilenen yabanclama kavram, sadece kol gcne mahkum olanlara deil kafa ile megul olanlar da etkiliyor. yukardaki aratrmaya bu balamda tekrar baklabilir. (bu benim yorumum ama habermas'n sandn de mi? olsun o kadar kardi) ve buradan, habermas, laf proletaryaya getiriyor; "bu koullarda, gelecekteki sosyalist devrimi gerekletirecei varsaylan proletarya, proletarya olarak ortadan kalkt". habermas bunu umutsuzlua kapln diye deil, "yeni bir dnemin marx'" olarak retim srelerindeki konumuna baklrsa halkn ounluunun proleterletiini -ama ii snfnn bilincini kaybettiini syleyerek yapyor; "bugn ii snfnn en alt tabakalarnda bile bir snf bilinci ve a fortiori bir devrimci bilin grlmyor". son tahlilde marx'n "teori, kitlelere nfus edince, maddi bir g haline dnr." dncesine, h diyor. bu anlattklarm habermas yzlerce -belki de binlerce- sayfa ile anlatyor tabii. habermas, yeni bir belirleyen olarak grd bilim ve teknik kavramn, ideoloji olarak bilim ve teknik kitabnda ayrntl olarak anlatyor. kamusal alann douu ve dnmn de kamusalln yapsal dnm kitabnda anlatyor. marksizmi yeniden tanmlama abas ise 1970'den beri yazd binlerce sayfann hepsinde var. daha sonra tm yazdklarn bir (meta?)-teori de birletirip 21. yzyln das kapital'i olarak grlen iletiimsel eylem kuram'na ulayor. falan. filan. habermas, marcuse'yi aarak - marcuse gibi- proletaryann geleneksel anlamda bittiini, bu durumun, klasik altyap-styap, emek-deer ilikisinin burjuva kamusal alannn douu-dnm ve bir ideoloji olarak bilim ve tekniin hayatmza girmesi ile tarumar edilmesinin sonucu olduunu; en nihayetinde, elikilerin yerini kamusalla braktn bu nedenle radikal bir demokrasiye ihtiyacmz olduunu sylyor.

44

habermas, kapitalizmin ilgas iin bizzat kapitalizmi kullanyor. (mechul muhayyil, 13.12.2010 13:45)

3. belli adan mevcut durumun, eskeza belli yerlerdeki mevcut durumun ve oluturulmaya allm bir toplumsal algnn sreenlii nkabul zerine gitmektedir aslen sav. (kulkke, 23.01.2011 14:30 ~ 14:31) dialektii*ni adorno ile yazan endstrisi trks tutturmulardr akllara kaznan.
1. aydnlanmann

filozof. kltr

(maryjane, 23.06.2003 22:07)

2. yaynlanmam iki roman da kaleme almtr. (tadzio, 19.10.2003 14:35)

3. horkheimer'in ilgi ekici bir mimesis kavray gelitirdii sylenebilir; bu mimesis'in k siyasi bir evrendoum hikayesine baldr.zgrleme imkan olarak,insann doay dntrmesine hizmet eden medeniyet aralar.e.d. insan doadan bamszlatrarak zgr klan tm ussal dzenlemeler, hedefinde tuttuu usu, onu bir amatan ziyade aralk makamna getirerek yitirmilerdir.nesnel us kayplara karmtr. demek ki vurgu "ussal" dan "dzenlemeler"edir artk. ussal ise izlenen yolun kendisidir.yleyse doadan bamszlamas,e.d. doay kontrol ederek, onu tahakkm altna almasyla insan, kurduu zgrlk hapishanesinin yeni ynetmeliiyle tanmlanmaya, endoktrine edilmeye balamtr. kendisine zgrlk alanlar baheden kurumlarn bir yesi, bir katlmcs olarak insan, kendini ancak ve ancak bu dolaymlar ile zgr hissetmektedir. zgrlk onu ylesine megul edebilmekte, ve bedeli topluluun bir ferdi olarak ona yle ok belirlenim ve grev atfedilerek detilmektedir ki, zneliini salamak zere srekli yeni ussal teknik kabiliyetler edinmeye zorlanmakta ve bireyin uruna gerekletirdii bu zorunlu katlm ve riayette,-ona bsbtn eklemlenmiken- yaplanlarn bir niinini, bir amacn bilen tek kimsenin dahi olmadn fark etmekte

45

zorlanmaktadr

ki....

halk, bu genel durum, bu son vaziyet boyunca yitirilen zgrln "doal" ve "itenlikle" ykselen sesini bir taraftan da zlemektedir elbette.insani zgrlemenin doal olana at yeni bir kap, doay insani olmayan olarak temsile getirecektir halbu ki....ite mimesis burada devreye girer....horkheimer arasallam bir us dzeninde, halk'a usdn temsil eden kimi imgelerin verildii bir arklnn dndn syler...rnein bu imge olduka patetik bir durumun imgesi'dir...doal'n taklitisi, doaln yknmecisi ve kendinde doal'n mimesis'ini icra eden bu imge, usdnn ussal bir manplasyonu, dzenin kendinde sakl tuttuu bir doyumaulatrma tekniidir; ve bu teknik insanlk dn insanla eklemler. nk doal yknmeci, insanla smaz olan, kaba, kabul edilmez ve tepkisel olan sunmaktadr...bu mimesis, doa'nn sesi olup kar, ve kitleleri tesiri altnda brakr. hitler ve nasyonal sosyalizm karabasan bunun tipik rneidir horkheimer'e gre... (tadzio, 23.10.2003 11:37 ~ 02.11.2003 16:01)

4. "kapitalizm hakknda konumayanlar faizm hakknda sussunlar" diyen

dnr. almancas sanrm yleydi: "wer vom kapitalismus nicht reden will, soll vom faschismus schweigen" bu cmlesiyle horkheimer, lkemizde gnmzn avrupa birlii eksenli dnce temrinlerinden tesini tanmayan, dlayan ve geri kategorisine hapseden, her trl aykr fikri milliyetilik apszlna gmen ve bunu solculuk sanan baz kiilere ak bir mesaj vermektedir. rnek ok. ben bunlar yazncaya kadar trkiye ab'ye girer. (itaatsiz, 14.06.2005 21:28 ~ 21:31)

5. sinemaya dair bak olumsuzdur kendisinin. mesela, herhangi bir filmde bir insann yaamnda yllar sren bir hadisenin birka dakikaya sdrlmasna tepkisi: "insann varoluunun byle ematize edilmi bir ka rptrmaya indirgenmi ieriksiz ve manasz zaman paracklarndan ibaret birey olarak gsterilmesi, insann varoluunun zlgnleerek ynetimsel elere dntn iaret etmektedir."

46

szlerini

de

sayklamakta

fayda

var:

"gnmzn toplumlarnda insann uyku saatlerinin dndaki hali ayrntlarna varana dek dzenlenmekte olduu iin, gerek bir ka, ancak uyumakla ya da delilik iinde olabiliyor. ya da bir tr krelmeyle, sessizlikle edilgenlemeyle oluyor." (laylaylom, 26.10.2005 22:16)

6. hitler'in niversiteden att ilk profesor olma onuruna erimi dnr. (zenizedi, 22.01.2006 04:21 ~ 26.11.2010 03:04)

7. ''ikletin metafiziin kuyusunu kazd syleniyor. oysa ikletin kendisi metafiziktir. iin aydnlatlmas gereken yan budur.'' (horkheimer) (ben her zaman ben ama hangi ben, 11.11.2007 23:15)

8. akl tutulmas adl kitabn yazardr, kitab ingilizce aslndan trkeye

eviren orhan koak'tr. max horkheimer'n frankfurt okulu idaresinde bulunduu sre ierisinde yaanan gelimeler, gnmz eletirel kuramclarna ilham kayna olan eserlerin verilmesi ve toplum hakknda doru tespitlerin yaplmas adna olumludur. ne yazktr ki max horkheimer ilerleyen yllarda, okulun geleneinden sapm ve eletirdii ideolojilerin yanda olmutur. sonu bu olmasna ramen kazandrd eserlerle ve dn dnyamza kattklaryla adn saygyla anyoruz. (grimfandango, 25.01.2009 17:45 ~ 09.08.2010 21:36)

9. (bkz: akl tutulmas)

(kumbi, 15.04.2009 23:37)

10. (bkz: #16403882)

(yemdihan ucak, 28.06.2009 03:45)

47

iletiimsel eylem kuram

1. jrgen habermasn felsefi eseri. mustafa tuzel tarafndan trkeye

evrilmitir. (vito genovese, 07.05.2002 14:22 ~ 05.04.2004 18:29)

2. communicative rationality'nin ( iletiimsel rasyonalite ? ) gereklemesi iin elzem eylem tipinin kuramdr. communicative rationality, aydnlanma'nn kltrel, ekonomik ve sosyal bask unsuru haline gelen instrumental rationality'ye kar nerilmitir. (carlbert santneuve, 25.11.2008 01:39 ~ 01.12.2008 00:18)

3. jrgen

habermas'n "bayaptdr". kendisi, bu kitab, toplumsal kuramlarla ilgili akademisyenler iin yazdn beyan etmitir. okuyup okuyup niye bi bok anlamyoruz demeyin. (bkz: jrgen habermas /@ mechul muhayyil) (mechul muhayyil, 15.01.2011 15:33)

4. evvela, "iletiimsel eylem

kuram"n (i.e.k.) basmak iin kesilen aalara yazk diye balamak isterdim, lakin bu kadar kabala(tr)maya gerek yok, nihayetinde kolektif bilgimizin bir paras ve almas lazm gelen bir momentidir. bunu urackta bir ileti ile yapacak gcmz ve haddimiz yok; ancak kimi marazlara iaret edelim. i.e.k.'nn temel varsaym farkl zne kategorileri arasnda kamusal alanda iletiim dolaymyla bir konsensus oluabileceidir. aslnda bu varsaym, postmodernizmin (ki daha aslnda feyerabend'in) "gelenekler ne iyidir ne ktdr, sadece vardr" yollu grececi savn, siyasal alann hem merkezine oturtma hem de bir zm bulma amacndaki liberal bir savdr. geleneklerin eit olduunu varsaysak, ve dahi bir gelenein ancak bir baka gelenein iinden iyi ya da kt grlebileceini dnsek bile, buradan, geleneklere gzlemci olarak deil katlmc olarak bakarsak ilerleme salanabilecei, yahut o ucube hermeneutik kullanmyla, bunlar arasnda bir ufuk kaynamas yakalanabilecei sonucu kmaz. byle bir inansaflktr. bu bakmdan carl schmitt habermas karsnda 100

48

kaplan gcndedir. siyasal alan evrensel bir rasyonalite, hele ki vicdan zerinde hibir zaman kurulmamtr; aksine akln yerine dost/dman, vicdann yerine ise tutkular ikame edilir. o nedenledir ki, 12 yandaki bir ocuun cesedine sklm 13 kurunu yetersiz bulan saysz vicdanl ve akll insan bulabilirsiniz. sorun vicdanda deil, varla baklarmz arasndaki o almaz paralakstadr. ne diyor kafka: "bir elmann birbirinden farkl grnleri olabilir : masann stndeki elmay bir an olsun grebilmek iin boynunu uzatan ocuun gr ve bir de, elmay alp yanndaki arkadana rahata veren evin efendisinin gr..." (terliksi insan, 27.06.2011 23:43 ~ 23:44)

liberalizm
no kitty! liberalizm, "soyut" insandan hareketle kurulmu, soyut bir hak ve zgrlk vaadidir. yani aslnda liberalizmin asl elikisi, vaad ettiin hak ve zgrlkleri karlayp karlayamama sorunudur.
117.

liberalizm, insan dnyadan soyutlayarak baka bir varolu dzlemine getirir. daha sonra muhayyel olan bu dzlemde, insana her trl hak ve zgrl verir. gznzde canlandrabilmeniz iin rneklendireyim. hani ryalarda ak sakall dedenin belirdii bir mekan vardr. liberalizm, kiiyi alr o mekana koyar ve kiiye sonsuz hak ve zgrlkler sunar. kiiye sunulan bu negatif haklar, sadece ak sakall dedenin dnyasnda geerlidir. o kiiyi alp da, yaadmz maddesel dnyaya getirdiimizde. pardon ama o adam k gibi kalr. kiinin, somut koullarna, sfatlarna ve durumuna bakmadan, o kiiye her trl zgrl vermek olayn ancak balangc olabilir. bu durumu tanl bora ok gzel aklar. "soyut zgrlkler ile onlarn somut imknszl arasndaki eliki, liberalizmle sosyalizm arasndaki atmann zbdesidir." sosyalizm bu noktada olay girer ve der ki: "ulan dickhead sen bu adama aksakallnn aleminde sonsuz zgrlk tandn ama bu adam senin bu tandn zgrlklerin hangi birini kullanabilir. silkelen ve kendine gel. otur yaadmz bu maddesel gereklikte nasl bu adama ben sonsuz zgrlk ve hak veririm onu dn." tabii bunu sol jargonla ok daha entelektel bir ekilde syler.

49

yani anlayacanz, ortada bir meydan okuma vardr. sosyalizm bu meydan okumay grr ve bunun zerine dnr. te yandan, liberal dnce iinde de bu sorun zerine dnen birok dnr vardr. kafasn bu soruna hi takmayan liberal dnce ise kapitalizm ile harika bir ekilde eklemlenmitir ve gnmzde saltanatn srdrmektedir. bu tip liberalizm tamamen bir hayaldir kalmas gereken yerde ak sakall dedenin ikamet ettii ryalarmzdr. tanl bora ile devam edelim.

"sosyalizm, 1848 devrimleri srecinde liberalizmden koparak mstakil bir siyasal akm ve hareket haline geldi. marx, kendi dncesini, liberalizmden gelerek, liberalizmi eletirerek, sorgulayarak, aarak gelitirdi. buradaki amak, marx'n gzde hegelci kavramlardan birine mracaatla 'aufheben'dir; yani iererek/koruyarak amak. liberalizm eletirisinin, bilhassa marx'n sosyalizmi asndan kurucu deeri vardr. bu, liberalizm eletirisinin sosyalizme isel ve devamll olan bir eletiri olduu anlamna gelir. yani "'ustalarn' bu byk fikri ve politik kopuu gerekletirirken halledip bitirdikleri bir i deildir; her kuakta, tarihsel deiimler ve politik deneyimler boyunca yenilenmesi gereken bir eletiri, bir meydan okumadr. yalnzca, liberalizme kar tetik durmak deil, baklk kazandrc bir alanma iin deil; ak havada biraz ksrp tksrmay gze alarak bnyeyi glendirmek iin. bir elmassa sosyalizm, byle yontulacaktr." detayl bilgi iin tanl bora'nn sol sinizm pragmatizm adl bir kitab kt birikim yaynlarndan. tkenmeden aln. edit: kitabn adn yanl yazmm.

proletarya diktatrl
1. snfsz toplumdan, komnizmden sapan yollarn banda gelir. proleterya devrimi yaplmayan yerlerde, rusya gibi, devrim ateli renciler ve baka destekilerle yaplr, sonra bir komunist parti kurulur, bu parti bilincin kaybedebilcek olan proletaryay eitir, kommnist deerleri verir. bunlar hep leninin icatlardr..marx byle bir fikre tamamyla kar, nk ona gre, sanayileme sreci ierisinde, glenen burjuvazi ve ezilen proletarya arasndaki uurum; proletaryann bilincini canlandrp, devrimci

50

bilin kazandrcakt. bu arada, rettii mallar, git gide daha kk bir st snfa satan burjuvazi, over-productio (haddinden fazla retim) sonucu kar haddinin de dmesiyle ekonomik gcn kaybedicekti. bu arada fikir gcn kazanm proleteryada gaza gelip devrim yapcakt. bir sre bir komnist devlet kurulucakt. sonra komnizm kendini tamamlayp, sosyalizme geildiinde, snfsz, hr toplum kardee yaayp, retip, yiyip itiinde, zel mlkiyet (ki snf farknn en byk yaratclarndan) ortadan kalknca devlet ortadan kalkcak ve hepimizin hayali devletsiz kuralsz kardee,,katln trkmze... (elf, 28.06.2000 00:13)

2. burjuva

dikatatorlugunun olasi tek alternatifi, azinligin cogunluk uzerindeki diktasindan cogunlugun azinlik uzerindeki diktasina gecis dinamgi. tarihteki en etkin yonetimlerden biri de diktatorluktur. demoktasinin zayif oldugu tum noktalarda gucludur. sahte burjuva dikta demokrasisinden bahsetmiyoruz tabii. iyi bir yonetim olacagi kurgulanmaktadir. ne yazikki henuz denenmemistir. bu arada proleterya da zincirinden baska kaybedecek seylere de sahip olmaya baslamistir. durum hayirli diildir. (oz ejder atlikanat, 12.07.2001 10:53)

3. diktatrlk kelimesi marksist terminolojide bir snfn dier bir snf

zerindeki hegemonyasn korumak iin kulland glerin tmdr dolaysyla gnmzde eitim sistemiyle, medyasyla, dini inanlaryla, kriz dnemlerinde atlan "hepimiz ayn gemideyiz" palavrasyla snf elikilerini burjuvazi adna gizleyen olgu burjuvazi diktatrldr. iilerin rgtlenip siyasal iktidar almalar ile proletarya diktatrl kurulur ve bu diktatrlk sayesinde fabirkalar ve tarlalar ksacas retim aralar kamusallatrlr ve burjuvazinin tekrardan canlanmasn salayacak kar-devrimci ve emperyalist unsurlar yok edilir. proletarya diktatrl tm dnyada sosyalizm salandktan sonra evrim yoluyla komnizme gei srasnda kendi kendini snmleyecektir demitir marx nk devlet kavram bir snf rgtlenmesidir ve bir snfn karlarn korumak iin vardr tm dnya sosyalist olduktan sonra burjuvazi snf olarak snmlenecek ortadan kaybolacaktr. ve bir snfn olmas iin gerekli olan eylerden biride kart bi snf olmasdr dolaysyla burjuvazinin snmlenmesinin arkasndan proletaryada kendini snmleyecektir ve snfsz smrsz snrsz topluma geilecektir. ayrca snflar ortadan kaybolduu iin devlet rgtlenmesine de ihtiya duyulmayacaktr.

51

(ulyanov, 15.02.2003 12:34)

4. doru kavram.

yazlnn

proletarya

diktatrl

olduunu

dndm

(ulyanov, 15.02.2003 12:34)

5. marxin ilk olarak 'gotha

programinin elestirisi'nde kullandigi ve kapitalizmden komnizme gecis icin dsndg ara devreyi belirten kavram. fakat bu 'ara devre'nin sanildigi gibi diktatrlkle ya da devletci(hiyerarsik) bir yapiyla alakasi yoktur. cnk proletarya z itibariyle evrensellik bilincine kavusmus, insanin insan stndeki tahakkmne son vermek ve siniflari ortadan kaldirmak zere hareket eden bir siniftir. bu anlamda bu kavram proletaryanin evrensellik, zgrlk, kardeslik gibi 'degerlerinin' hayata gecirilmesi anlaminda bir egemenligi simgeler. marxin 1844 el yazmalarinda ve alman ideolojisinde devlet hakkinda yazdiklari ile beraber degerlendirilmelidir. marx burada politikanin devrim olana kadar sadece bir arac olarak kullanilabilecegini, esas devrimin politikayi ve devleti ortadan kaldiracak bir 'sosyal devrim' olacagini yazmistir. bu konuda ayrica engelsin marx tarafindan paris komn zerine yazilan yazi hakkinda yaptigi yorumu da okumak yerinde olacaktir. bu kavram daha sonra lenin veya stalin gibi 'devlet adamlari' tarafindan kendi iktidar cikarlari dogultusunda byk lcde deforme edilmistir. (parmezan, 17.07.2003 08:16 ~ 08:27)

6. emperyalizmin ve burjuvazi egemenliinin iddete dayal bir devrimle yklmas ve proletaryann devrimci-demokratik bir diktatrlk kurmas admyla balar. lakin, nihai ama olan komnizme varmak iin proleterya diktatrl n kouldur, kurulmas zorunludur. bu yzden devrimcidiktatrlk zaman ierisinde proleterya diktatrlne dnmek zorundadr. (aietes, 21.07.2004 14:36)

7. (bkz: entry girerken ben malim diye bagirmak)

52

(infryana, 10.10.2004 21:01)

8. pek ok insann ismine bakp, lkemizde ki genel, hereyi bilme

hastalna yakalanm olmasndan dolay, bir dakikada yarglara vard, tespitler kard kavramdr. hibir kavram pratik uygulamalaryla yarglanamayaca, t-kaka denilemeyecei gibi proleterya diktatrl de faist diktatrlk snfna sokulmaz. ilk olarak kavramn karld tarih dnldnde, biimsel olarak bakmann ne kadar sama olduu anlalacaktr. ayrca pratik uygulamalara bakarak alim olmak esas ise irana bakarak da ateist olmak farz olur. tam tersinden sosyalist rajimlerin yapt yanlllar grmemek ise kendimizi kandrmak olur ki subjektif bak asyla bakarsak* bugne ve gelecee ynelik yaplacak btn tespitler batan sfrlanacaktr. evet kavramlar eletirilmelidir fakat objektif olarak ltfen. u an varolan rejimin gerek teorik gerek gnlk hayatta ne derece demokrasi olduunu, halkn ne derece sz sahibi olduunu, yasalara*** ne derece uyulduunu ki bu yasalar 1980 askeri darbesiyle gelmi olmasna ramen, biri kar anlatrsa, bizde insanlarn halkn diktatrlne neden negatif baktn anlayabiliriz. (mindhunter, 11.10.2004 01:51 ~ 01:53)

9. bilgi

sahibi olamdan fikir sahibi olmanin beraberinde getirecegi malliklardan kacinmak icin, bu kavramin marksizmde ele alinis tarzi hakkinda biraz bilgi sahibi olmak gerekiyor. oncelikle kullandigi her kavrami oldugu gibi proleterrya diktatorlugu kavramini da marx kullandigi diger kavramlarla iliskili bir sekilde tarif eder. marx, proleterya diktatorlugunu, burjuva diktatorluguyle, yani icinde yasadigimizi duzenle iliskili bicimde ele almistir. onun icin burjuva diktatorlugu, yani kapitalizm, proleterya diktatorlugu tarafindan alasagi edilecek bir aziinlik sultasidir. ikincisi. proleterya diktatorlugu tum siniflari ortadan kaldirma projesini, yani dikatorlugu yok etme projesini hayata gecirecek bir toplumsal projedir. bir gecis surecidir, marx icin. tum bunlar goz onune alinmadan "aha bakin, adam diktatorluk istiyo, rusyada da o oldu zaten" turunden bir bok atmak herhangi bir mantikla izah edilemeyecek kafa siken bir sagci zirvasi olmaya mahkum bir yanilsama olarak kalacaktir. kavramin tam politik karsiligini goirmek isteyenler ise marx'in ve engels'in paris komunu (1870) sonrasinda yazdiklari yazilara bakabilirler.. (oz dionysos, 11.10.2004 02:03 ~ 02:08)

53

10. cahil bnyelerin tavuk inadyla kar kt rejimdir. bilememek deil

renmemek ayptr. dnya zaten ekonomik anlamda snflardan oluur. bunu iddia eden ben deil, farkl iktisadi modelleri savunan** dnyaca nl iktisatlardr. artk tartlan dnyann ekonomik snflardan olumas deil, bunun varaca noktadr. " snflara koim, bana bie olmasn" "korum snfa, yok snf mnf" vari yaklamlar, cahillikten, akabinde ve detaynda bahsettiimiz tavuk inadndan gelmektedir. vladimir putin'in bile** , sosyalizmin, pratikte iyi uygulanamasa da kusursuz olduunu dile getirmektedir bugn. (mindhunter, 11.10.2004 02:35 ~ 02:39)

proletarya diktatrl
11. (bkz: szn bysne kaplmak)

(hafizami kaybettim hukumsuzdur, 11.10.2004 05:34)

12. (bkz: mitolojik devlet formu)

(hafizami kaybettim hukumsuzdur, 11.10.2004 05:35)

13. toplumda, her konuyu anlayabilecek zeka kapasitesine sahip insanlar

kolay bulunmadndan, tane tane, yava yava anlatlmas gereken bir konudur. insanlar kavramlar hakknda biraz okurlarsa, skmadan/sallamadan ya da amiyane tabirle "smadan" evvel, daha retici, bilgilendirici olabilirler belki. ncelikle tarihin geliim sreclerine bakmak gerekir. kabul gren iktisadi ve sosyal evrim biimi kabaca; ilkel-komnalizm, feodalizm, kapitalizm ve bugn iin kapitalizmin st biimi olan emperyalizm olarak tarif edilmektedir. sosyalizm bunun bir st devresi olarak kabul edilir. komnizm ise nihai hedeftir. sosyalizm fikri, tarihin kaytl olan btn srelerinin tahlili ve son olarak kapitalizmin eletirisinden kmtr. bu yzden hi kimse "siz u yzyldan gerisini bilmiyorsunuz" gibi garip, komik eletirilere girimemelidir.

54

sosyalizmi okumu insanlar, tarihsel sreleri zaten okumutur. okumayan varsa da okumaldr. bu konuda da bilgi sahibi olmadan skan arkadalara ayr bir seans yaplabilir. sosyalizm dnyada ok da iyi hayat bulmu bir sistemdir. doal olarak proleterya diktatrl de. * 70li yllara kadar dnyann te biri sosyalist rejimle ynetilmitir.bu icraat deilse nedir? "o zaman bu sistem neden kt?" sorusunun cevab burada deildir. sosyalizm var olmu vehatta toplumun her alannda baarl olmutur. "ne baars?" sorulacak olursa -ki sorulacaktr-, bu da ayr bir balkta sayfalarca yazlabilir. sosyalizmin pratikte knn cevab in'in, zellikle de rusya'nn 1955 ve sonras politikalarnda aranmaldr. merak eden arkadalar iin onu da ayr bir entryde aklamaya alabiliriz. takdir edilmelidir ki; btn dnyann tartp ulat belli sonulara, mal bnyeler 3 kelimede bok atabilse de, objektif/nesnel bakmaya alan bizler 3 cmlede aklayamayz. proleterya diktatrl kavramn, bire-bir olarak, halkn iktidar olarak da evirebilirsiniz. nemli olan isimse zaten tartmann bir anlam olmaz kavram zerine. ayrca uda bilinmelidir ki burda 100 yl nceki bir kavramn aynen alnp uygulanmasndan bahsetmiyoruz. doru olan ieriktir. ileyii grece deiebilir, alt daha da doldurulabilir.bu deiimin, geliimin gereidir. kar ktmz, kavramn ieriini bilmeden atp tutmaktr (mindhunter, 12.10.2004 04:05)

14. ilk ortaya k iin (bkz: gotha ve erfurt programlarnn eletirisi),

ayrca (bkz: karl marx), (bkz: august bebel)ve (bkz: sdp). lenin'in, kautsky ve arkadaslarna kars yuruttugu meshur polemklern temel konularndan brdr. (bkz: sosyal demokrasi) (karl, 12.10.2004 12:16)

15. uygulamalardan yola cikilarak degerlendirilmesi cesitli sorunlara yol

acan

bir

hadisedir

bu.

soyle

ornekleyebiliriz:

- 60'li yillarin ozgurlukcu cekoslovakya'si da, 68'de cekoslovakya'yi isgal eden sscb'de proleterya diktatorlugudur. (bkz: #6149088) * - bir donem baskaninin canli yayina cikip guvenlik gucleriyle catisan ogrenci eylemlerini destekleyen aciklamalar yaptigi federal yugoslavya da, ogrencileri meydanlarda tanklarla ezen cin de proleterya diktatorlugudur.

55

- sadece birkac haftada dunya tarihinin en bariscil toprak reformunu gerceklestirip son derece demokratik bir calisma yasasini yururluge koyan savas oncesi kore de, kendisini kalkinma hamlesine verip tum haklari kaldirarak korkunc bir tiranliga donusen savas sonrasi kore de proleterya diktatorlugudur.(bkz: #4845066) bu celiskili durumu karsit orneklere bakarak daha iyi anlayabiliriz. - dunya sosyal demokrasisinin ve genis haklarin kalesi sayilan isvec de, milyonlarin kanina giren nazi almanya'si da burjuva diktatorlugudur. - nikaragua devrimi oncesi babadan ogula gecen kanli samoza aile diktatorlugu de, dunya demokrasi tarihinin ilerleyisinde onemli bir yere sahip ingiliz anayasal monarsisi de burjuva diktatorlugudur. - iki partinin hakimiyetindeki secim sisteminin artik kaniksandigi abd de, vekil cesitliligi acisindan hisseli harikalar kumpanyasini animsatan memleketimiz de bu kapsama girer. yani bu kavramlar tek baslarina iyi ya da kotu birseyi ifade edemezler. birer kavram olarak bu yetenege sahip degildirler, ellerinden gelmez maalesef. o halde nedir? soyledir efendim. tanimi geregi tum yonetim bicimleri bir kesimin* digerleri uzerindeki diktatorlugudur. bu illa ki kanli oldugu anlamina gelmez. basta ekonomi olmak uzere ic ve dis siyasetin belirlenmesinde bu kesimin digerlerinden daha cok soz sahibi oldugu anlamina gelir. yani isvec'te de, nazi almanyasinda da sokaktaki adamin bu konular uzerindeki etkisi, uretim araclarina sahip olan sermaye sahibi birinden daha azdir. o halde neden bu kavram genelde kotu anilir? kanli oldugu icin mi? tum deneyimler icinde sadece (sol oldugunu iddia eden) pol pot ucubesi fransiz devrimiyle yarisabilecek kadar kan dokmustur. uzun bir baski donemi getirdigi icin mi? en uzun deneyim olan rusya sureci ile fransiz devriminden sonra gecen en kanli, en baskici, kargasa ve darbelerle dolu sure hemen hemen aynidir (hatta gidip gelen surecleri eklersek rus deneyimi daha kisadir). fransiz devrimi henuz 1789'da herkesten gelirine oranla vergi alinmasi gerektigini kabul etmistir. bu, iki asirdan uzun suredir, zafer kazanmis ve tum dunyaya yayilmis olmasina ragmen dunyanin hicbir yerinde uygulanamamis bir ilkesidir. ancak ne bunun gibi basarisizliklari, ne de kanliligi degerini dusurmez. evet elestirilmelidir, ve gereginden az elestirilmektedir. ancak proleterya diktatorlugu kavrami henuz yeni ve yenilmis durumdayken cok daha fazla elestirilmektedir, ve bu elestiriler de genelde objektiflik sinirlarinin disina tasmaktadir. sorun bu kavramin su an icin kaybeden konumunda olmasidir. ve tarihi kazanan taraflar yazar. peki burjuva diktatorlugu kendiliginden kotu birsey mi? summe hasa.

56

dunyayi yeni bir ozgurluk fikriyle tanistiran bu olmustur. kitleleri pesinden surukleyerek umursamaz aristokrasinin diktatorlugunu tarumar etmistir. insan haklari, insan yarari icin hukumet, serfligin ve koleligin kaldirilmasi fikirlerinin birer gercek olmasini saglamistir. ancak bir sure sonra ilerlemek istememeye baslar. sonraki yarim asir boyunca yukselen isci hareketinin burjuvazinin liberal kanadina destek vermesiyle yeni haklar kazanilmistir. oy hakki icin istenen mulkiyet miktari yavas yavas duserek sonunda kaybolur. herkes icin egitim fikri uzun mucadelelerle kazanilir. ancak bu liberal kanat yavas yavas kaybolmaya baslar. iste o zaman iscilerin kendi hukumeti fikri ortaya atilmistir. (araya bir edit: durumun vehametini anlatabilmek icin buraya bir ornek eklemeyi uygun gordum. 19. yuzyilin ilk yarisinda pestalozzi'nin grencisi froebel anaokulu fikrini ortaya atmisti. bu okullarda kucuk cocuklarin okul oncesi oyun, muzik ve el isiyle egitilmesi ve yaraticiliklarinin, bireysel dusunme kabiliyetlerinin gelistirilmesi amaclaniyordu. fikirlerini hayata gecirmek icin ugrasti ve ogrencileri de calismalarini devam ettirdi. ancak fikir ve amaclarinin ifadesi hukumet tarafindan korkuyla karsilandi. almanya 1851'de anaokullarini fazla "devrimci" olduklari gerekcesiyle yasakladi ve kurulanlar kapatildi. froebel'in takipcileri calismalarina devam edebilmek icin izin alabildikleri ulkelere dagildilar) bu sinifin elinde ekonomik guc yoktur. o zaman siyasette nasil soz sahibi olacaktir? donemin marksistleri ve anarsistleri cozumde ortaklasir. bunun icin uretim araclarinin ozel mulkiyeti ortadan kaldirilmalidir. peki daha genis bir kesime ait olsa da, yine de bir diktatorluk gelecekse bunu yapmak anlamli midir sorusu bu iki kesimi ayirir. anarsistler diktatorlugun bir daha ortaya cikmamak uzere yikilabilecegini iddia ederler. marx ise bunun mumkun olmadiginda israr eder. ona gore bu basarilacaktir, ancak zaman istemektedir. zira gecmisteki fransiz, amerikan ve ingiliz deneyimleri de zaten bu iddiayla ortaya cikmis, ancak basarili olamamistir. bunun toplumun derinine inmis sebepleri oldugunu, uzerlerinden atlanamayacagini soyler. formulu basittir: iscilerin isci olmaktan kaynakli oyle ahim sahim bir cikari yoktur. o halde dunyada kimsenin isci olmamasi icin gerekli bilimsel sureci de onlarin yonetimi izleyebilir. uretimin ve bolusumun yeniden duzenlenmesiyle calismanin zorunlulugunun ortadan kaldirilabilecegini iddia eder. hakliligi haksizligi tartisilir (tartisilmalidir da). ancak bu nesnel ve "ayiptir soylemesi" edepli yapilmalidir (her tartisma gibi). ve bu zorunluluklar tartismanin her iki tarafini da baglar. solun da tartisma konusunda kendine ceki duzen vermesi gerektigi kabul edilmelidir. diger taraf da "onlar oyle yapmis tarihte" gibi gerekcelerle kendi tartisma yontemini mesrulastirmamalidir. haydi kavramlar arenasi acilmistir. hayirli musabakalar diliyorum. (bu bir arkadasa yazdigim elestiri mesajinin genisletilmis hali oldugundan, kendisi "madem buraya yazacaktin, neden kafa utuledin" deme hakkina

57

sahiptir. diger haklari sozluge ve sozluk kurallari izin verdigi olcude bana aittir.) (denhamtoothpaste, 21.10.2004 05:41 ~ 10.11.2004 21:14)

16. dnyann bana gelebilecek en iyi diktatrlk hatta en iyi sistemdir... (redo, 21.10.2004 05:47)

17. iyi

diktatorluk olmaz, sadece tercih edilen diktatorluk olabilir (aristokrasiye karsi burjuvazinin diktatorlugu gibi). marx da bu kavrami kendi kendisini ortadan kaldirabilecegi iddiasiyla olumlu ve tercih edilen olarak ortaya atmistir. eger hakliysa bunu soyle ozetleyebiliriz: hepsi olecektir, ancak en iyi diktatorluk olmek amaciyla dogandir. ayrica alakasiz olarak (bkz: the clairvoyant) (denhamtoothpaste, 21.10.2004 14:08)

18. yeterli sayidaki gecmis uygulamalari nedeniyle, kesinlikle hakli olarak

yasamin kurallarla belirlenemez ayrintilarini bir din gibi duzenlemeye kalkmakla suclanan bir deneyimler zinciri olmustur. bununla birlikte bu ozellik, hangi sinifin ekonomi ve siyasette belirleyici oldugundan bagimsiz olarak insanlik tarihinin bir utancidir ve gunumuze kadar da suregelmistir. aristokrasinin diktatorlugunun cesitli donemleri, ozellikle de cokuse gectigi zamanlar benzeri orneklerle doludur. 14. louis fransa'si ve 4. murat'in osmanli yonetimi bunun en keskin orneklerindendir. burjuvazinin iktidari almasinin atasi sayilan, magna carta'nin iptaline karsi cromwell'in liderliginde baslayan ingiliz isyani, kral 1. charles'in idamindan sonra uzun sureli bir puritan tiranligiyla sonuclandi. bu yonetimin saflik ve durustluk amacli zorlama uygulamalari, cokusunden sonra ingiltere'de ancak bugunun rusya`siyla kiyaslanabilecek bir yozlasma surecine sebep oldu. ingiliz korsan ve haydut filmlerinin arkaplanini olusturan bu acayip donem (gunumuzun rus mafyasi filmleri gibi) muhalif metodist kilisenin yoksullara yonelik calismalarina kadar surdu.

58

fransiz devrimi de kendinden menkul bir yurttaslik bilincini yasam ile giyotin arasinda bir yargilama kriteri olarak kullanmis, uzun bir teror donemi getirmistir. bu surecin elestirilmeden ve diger deneyimler hic gozonune alinmadan ulkemize tasinmaya calisilmasi da basimiza 10 yillik ittihat ve terakki belasini acmistir. iki dunya savasi arasindaki krizler doneminde sisteme can simidi olarak gelen fasizm uygulamalarinin tamami da yasamin her alanini burjuva diktatorlugu altinda devlete tabi kilmayi hedeflemis, buyuk olcude de basarili olmustur. abd'nin icki yasagi uygulamalari ve daha sonra soguk savas ile gelen mccarthyism donemi benzeri bir surecin kismi uygulamalaridir. ikinci dunya savasindan sonra bagimsizliklarini kazanan ulkelerdeki istikrarsiz donemlerden faydalanarak iktidara gelen yonetimlerin cogu da, burjuva diktatorlugu altinda benzeri uygulamalari vatanseverlik kriterleri adi altinda gunumuze kadar surdurmeye devam etmistir. bu ve benzeri ornekler asla gecmis uygulamalari hakli cikarmak amaciyla gerekce olarak kullanilmamalidir. bunlar sadece bu anlayisin iktidardaki siniftan bagimsiz olarak gerceklestiginin ispatidirlar. hicbir sekilde bir sevgi yumagi ve anlayis histerisi altinda incelenmemelidirler. tarih tekerrurden ibaret degildir ve degisimin guvencelerinden biri de amansiz fakat nesnel elestiridir. (denhamtoothpaste, 23.10.2004 12:47 ~ 12:55)

19. "... kapitalist toplumla komunist toplum

arasnda, birinin digerine devrimci donusum donemi vardr. buna bir de siyasi gecis donemi tekabul eder ki bunun devleti, proletaryann devrimci diktatorlugunden baska bir sey olamaz." (marx, gotha programnn elestirisi) (burali, 30.07.2005 20:19)

20. (bkz: burjuva diktatorlugu)

(pele, 06.03.2008 18:27)

59

proletarya diktatrl 21. toplumsal snflar var olduu srece u veya bu snfa kurulacak olan iktidarn, znde o snfn, dier snf zerinde diktatrl olacan bilmeyenlere gre tam bir cdr. zaten marx da yllar nce sylememi miydi avrupa'da bir hayalet dolayor... bu hayaletin ii snf iin sevimli hayalet cesprken, burjuvazinin en byk korkusu olmas ok normal. tabi ki burjuva diktatrlnn birok biimi olduu gibi (faizm, monari, parlamenter demokrasi vs...) proletarya diktatrlnn de deiik biimleri olabilir. tarihte yaanm olan sosyalizm deneyimlerinin , proletarya diktatrlnn, proletaryann karar alma srelerinden dlanmasyla birlikte proletarya zerine bir diktatrle dnmesiyle malul olduu aikar. bu adan snrlar proletarya tarafndan izilmi bir sosyalist demokrasinin (burjuva demokrasisinde bu snrlar burjuvazi izer) ideal bir uygulamas henz yaanm deil. (hose kutinyo, 20.02.2009 13:19 ~ 23.02.2009 19:45)

22. nemli olann erdem ve bilgeliin ykseltilmesi olmas gereken

toplumlarda, eitlik getirecei kansyla srekli ekitirilen, emrindekileri acmaszca kullanan ve canlarn karan ynetim biimi. ayrca(bkz: bindokuzyzseksendort) (piratcan, 20.02.2009 22:34)

23. paris komn'dr engels'e gre rnek verilince greceiniz yer.

yok rnek verilen paris komn berbat birey ise o zaman ok kt birey ama bu rnek gznzde kt noktalar ile akmyorsa, ama diktatrlk kt bu, aa ne bu demek komik olsa gerek. (kulkke, 16.01.2010 14:38 ~ 28.07.2011 14:29)

24. dier ad amele diktatrldr.

(reenkarnasyonla zombi olan nekrofil, 15.03.2010 19:03)

60

25.

ozgurlukle kolelik arasindaki basamaktir.

(ritsos, 15.03.2010 19:12)

26. "burjuvazi

ikiyzllk etmek ve gerekte, burjuvazi diktatrl, smrclerin emeki ynlar zerinde diktatrl olan (burjuva) demokratik cumhuriyete, "tm halkn iktidar" ya da genel olarak demokrasi, ya da saf demokrasi adn vermek zorundadr. scheidemann'lar ve kautsky'ler,austerlitz'ler ve renner'ler (imdi heyhat, friedrich adler tarafndan yardm gryorlar) bu yalan ve bu ikiyzll destekliyorlar. marksistler, komnistler ise, onlar tehir ediyor ve iiler ile emeki ynlara dpedz doruyu sylyorlar: gerekte, demokratik cumhuriyet, kurucu meclis, genel oy, vb., burjuvazi diktatrldr, ve emei kapitalist boyunduruktan kurtarmak iin, bu diktatrln yerine proletarya diktatrln geirmekten baka hibir yol yoktur. insanl kapitalist boyunduruktan, burjuva demokrasisinin, zenginler iin demokrasinin yalan, dzen ve ikiyzllnden kurtarmaya, ve yoksullar iin demokrasiyi kurmaya, yani imdi (en demokratik burjuva cumhuriyette bile) demokrasinin iyilikleri emekilerin engin ounluu iin pratik olarak eriilmesi olanaksz eyler olarak kaldklar halde, bu iyilikleri pratik olarak ii ve yoksul kyllerin yararna sunmaya yalnzca proletarya diktatrl yeteneklidir. rnein, toplanma ve basn zgrln alalm. scheidemann'lar ve kautsky'ler, austerlitz'ler ve renner'ler, iileri almanya ve avusturya'daki gncel kurucu meclis seimlerinin "demokratik olarak" yapldklarna inandrmaya alyorlar. bir yalandr bu: kapitalistler, smrcler, byk toprak sahipleri ve karaborsaclar, gerekte, en iyi toplant salonlarnn 9/10'unu, ve kt stoklarnn, basmevlerinin vb. 9/10'unu ellerinde tutuyorlar. kent iisi, tarm cretlisi ve kr gndelikisi, (friedrich adler'in de ne yazk ki kendilerine katld kautsky'ler ve renner'ler tarafndan kurtarlm bulunan) "ok kutsal mlkiyet hakk" tarafndan, burjuva devlet iktidar aygt, yani burjuva memurlar, burjuva yarglar vb. tarafndan, gerekte demokrasinin dnda tutulmaktadrlar. alman "demokratik" (burjuva demokratik) cumhuriyetindeki gncel "toplanma ve basn zgrl" bir yalan ve bir ikiyzllktr, nk gerekte zenginler iin basn satnalma ve bozma zgrl, zenginler iin halk burjuva gazetelerin yalanlar ile zehirleme zgrl, zenginler iin zel kklere, en iyi yaplara vb. "zel olarak" sahip olma zgrldr bu. bu, "saf', "evrensel" demokrasinin yerine, "bir tek snfn diktatrl"n geirmek olacaktr, diye haykrr scheidemann'lar ve kautsky'ler, austerlitz'ler ve renner'ler (yabanc

61

meslektalar, gomper'ler, henderson'lar, renaudel'ler, vandervelde'ler ve hempalar ile bir azdan). bu yalan, diye yantlayacaz biz de. proletarya diktatrln, (burjuva demokratik cumhuriyet biimleri altnda ikiyzlce maskelenmi) fiil burjuva diktatrl yerine geirmek olacaktr bu. zenginler iin demokrasi yerine, yoksullar iin demokrasiyi geirmek olacaktr bu. aznlk iin, smrcler iin toplanma ve basn zgrl yerine, nfusun ounluu iin, emekiler iin toplanma ve basn zgrln geirmek alacaktr bu. yalan olmaktan kp bir gerek durumuna gelecek demokrasiyi, tarihsel bir lek zerinde, olaanst bir biimde geniletmek olacaktr, insanl, hatta en "demokratik" ve en cumhuriyeti, her burjuva demokrasiyi bozan ve gdkletiren sermaye zincirlerinden kurtarmak olacaktr bu. burjuva devlet yerine, genel olarak devletin gitgide yokolmasna gtren tek yol olan proleter devletin gemesi olacaktr bu. ama neden bu eree bir tek snfn diktatrl olmadan eriilmesin? neden "saf" demokrasiye dorudan doruya geilmesin? diye soranlar, burjuvazinin ikiyzl dostlar ya da burjuvazi tarafndan aldatlm saf kk-burjuva ve hamkafalardr. yant veriyoruz: nk her kapitalist toplumda, kesin rol ya burjuvaziye, ya da proletaryaya der, oysa kk patronlar, "saf", yani snflarn stnde ya da snflarn dndaki demokrasi biimindeki alka dleri ile, ister istemez duraksama ve gszlk iinde kalakalrlar. nk bir snfn bir baka snf ezdii bir toplumdan kurtulmay, yalnzca ezilen snfn diktatrl salar. nk, kapitalizm tarafndan biraraya getirilmi ve "eitilmi", ve kk-burjuvalar olarak yaayan kararsz emekiler ynn ardndan srklemeye, ya da hi olmazsa "etkisizletirme"ye yetenekli tek snf olduuna gre, yalnzca proletarya burjuvaziyi yenmeye, devirmeye yeteneklidir. nk smrclerin direncini bastrmak iin uzun ve g bir aba gstermeksizin sermaye boyunduruunu alaa etme dn, iileri ve kendi kendilerini aldatarak, yalnzca iyilik taslayan kk-burjuva ve hamkafalar grebilirler. almanya ve avusturya'da, smrclerin bu direnci henz ak biimler almad, nk mlkszletirenlerin mlkszletirilmesibu lkelerde henz balamad. ama balad zaman, zorlu, fkeli bir diren ile karlaacak. bunu iilerden ve kendilerinden saklamakla, scheidemann'lar ve kautsky'ler, austerlitz'ler ve renner'ler, proletarya karlarna ihanet ediyor, proletaryay burjuvazi ile uzlama konumuna getirmek iin, bir "toplumsal bar", smrlenlerin smrcler ile uzlamas iin, en kararlatrc anda, snf savam ve burjuva boyunduruunu ykma konumlarn yzst brakyorlar. " lenin

62

(kulkke, 20.03.2010 00:00 ~ 13.05.2011 13:54)

27. roma devletinde cumhuriyet dneminde istisnai zamanlarda -i ve d

tehditlerde, kriz zamanlarnda- sresi alt ay gemeyecek ekilde grev yapan diktatr, grevi srasnda askeri yetkileri, idari ve yarg yetkilerini de kullanr ve yapt iler, ald kararlar da veto edilemezdi. ayrca diktatr halk meclisleri tarafndan seilmezdi. daha sonra bu uygulama roma'da kalkmtr. diktatr terimi yzyllar sonra tamamen zt bir anlam kazanm, on sekizinci yzyldan itibaren, zellikle fransiz ihtilalinden sonra, despotizm ve tiranlklar, yani bir kiinin, grubun veya partinin iktidar gasp etmesi ve keyfi ekilde ynetmesini ifade etmitir. ite auguste comte ve karl marx'n, burjuvazi diktatrl ve proletarya diktatrlnden sz etmeleri, roma rneinden esinlenmedir. (click click boom, 20.03.2010 00:13)

28. ismiyle

msemma

bir

diktatrlktr. edilen:

mit (bkz: snfsz toplum) (myneminene, 04.04.2010 17:49)

29. marx bu terimi fransz komnist devrimci auguste blanqui'den almtr.

(1683, 15.04.2010 03:28)

30. meruiyetinin nereden geldiini ekonomi politik zemininden giderek

anlayabileceimiz diktatrlktr. kapitalizmde retim ve deiim aralarnn sahibi olan burjuvalar emein art rnnn karln gasp ederler. mesela bir ii gnde 12 saat altnda 12 saatlik deer rettii halde kendisine bunun karlk geldii deer deil, rnein 4 saatlik iin karlk geldii kadar cret verilir. geri kalan ksmn bir blm yatrmlara, bir blm burjuvann lks veya zorunlu tketimlerine giden rant tekil eder. ii ise ald ku kadar cretten eitim, salk, barnma, beslenme gibi ihtiyalarn karlamaya alr. sosyalizmde ise retim ve deiim aralar kamu mlkiyetine getii iin eitim, salk, barnma ve tarmsal

63

ya da snai yatrmlar btn olarak ekonomide retilen art emein yeknnden tekil edilen sosyalist birikimden salanr. bu ksm toplum iin harcanan emek gcdr. alan kendi iin harcad emek gcnden de kiisel tketimini salar. ayrca geim skntsndan uzaklar. bylece sosyalizmde herkes hem kendisi iin hem de birbiri iin alm olur. kapitalizmde ise bakas iin allan ksmdan yalnzca o bakas dediimiz kii, yani rantla yaayan burjuva yararlanr. ite bu yzden sosyalizmde kapitalizmdeki gibi uzlamaz snfsal elikiler olmaz. kapitalizmde ise snfl bir toplum ve uzlamaz snfsal elikiler olduu iin burjuvazi kendi iktidarn kendi kontrolndeki partiler araclyla ve bu ekilde snflarn siyasi olarak eit haklara sahip olduu grntsn vererek halkn gznde meru klmaya alr (bkz: seimler). ama genellikle bu meruiyet zemininden mmkn olduunca ii-emeki karlarn savunan partileri ya uzak tutar ya da onlar uysal bir zeminde hareket etmeye zorlayarak retim sistemini etkileme noktasnda zararsz hale getirmeye alr. demokrasi ounluun setiinin iktidar deildir. demokrasi yunanca "demos" yani halk ve "kratos" yani iktidar kelimelerinin birleimi bir szcktr. yani halkn iktidar. snf retim sistemi ierisinde retim aralar ile ilikisi bakmndan, bu aralarn kullanlmas ile meydana gelen iktisadi zenginlikten yararlanabilme asndan birbirinden ayran gruplara denir. proleterya diktatrl zaten snflar ortadan kaldrdna gre, sosyalizmde, yani uzlamaz snfsal elikilerin olmad bir toplumda ii snf dnda hangi snfn karlarn savunmak zere parti kurulabilecei sorusu cevapszdr. nk sosyalizmde snf farkllna yol aabilecek bir iktisadi birikim ayrmas, bir rant kollama faaliyeti, retim ve deiim aralarnn kamu mlkiyetine geirilmi olmasndan dolay sz konusu olamaz. zaten sosyalizmde btn toplum (iiler, eitim emekileri, salk emekileri, bro emekileri vb.) emekilerden tekil olmaktadr ve bunlarn siyasi platformu olarak komnist parti vardr. "gelimenin seyri ierisinde retim, toplumun btnn iine alan bir kamu iktidarnn elinde toplandnda, iktidar politik iktidar niteliini kaybedecektir. ad stnde politik iktidar; bir snfn baka bir snf smrmek zere oluturduu rgtl politik g. proleterya, rgtlenme yoluyla smrye kar direnip, devrim yoluyla burjuva iktidarn devirip, zorla retim sistemini deitirdiinde genel olarak snfsal varlklar ve snf farkllklarn da ortadan kaldrm olacandan kendi snfsal stnln de ortadan kaldrm olacaktr." *
*

engels, friedrich; marx, karl; komnist manifesto; proleterler ve komnistler balkl ikinci blm, sondan ikinci paragraf; 1969 bilim ve sosyalizm yaynlar

64

(bkz: #14955850) (krasnoya, 03.06.2010 18:37 ~ 23:55)

proletarya diktatrl
31. toplumsal devrim rastlantsal bir olay deildir. toplumsal devrimin

nedenlerini ortaya koyan karl marx, retici gler ile, nce bu glerin gelimesine katkda bulunurken daha sonra artk bir engel durumuna gelen eski retim ilikileri arasndaki atmay ne srer. yeni retim ilikilerini savunan ilerici snfla, eskimi retim ilikilerinde direnen snf arasndaki savamn nedeni budur. gerici snf, bu savam srasnda elinde tuttuu devlet gcn kendinden yana kullanyor. yle ise, yeni retim ilikilerinin yerlemesini isteyen ilerici snf da devlet gcn ele geirmelidir. konu burada tartmal bir durum yaratmtr. yle ki, proletaryann sahip kaca devlet, daha nce burjuvazinin elinde bulunan devlet midir? paris komn olayn byk bir dikkatle inceleyen karl marx, orada paris iilerinin burjuva devlet makinesini krp paraladklarn grm, bunun zerine kuramda gerekli yorumlara giderek, proletaryann snf savamn kazanr kazanmaz, eski devletin askere, polise, memura dayanan temelini deitirmesinin ilk yaplacak i olduunu ileri srmtr. lenin bu konu zerinde uzun uzun durur, karsnda yer alanlarla atr. toplumsal devrim srasnda devletin el deitirmesi deildir sz konusu olan; ilerici snfn devrimci karakterine gre, yeni retim ilikilerine baml yeni bir devletin kurulmasdr. sosyalizme geiin balca kouludur bu... daha ileri aamada komnizm aamasnda ortadan kalkaca sylenen devlet, ite bu proletarya devletidir. bunun iin "proletarya diktatrl" dendii konusuna gelmeden nce, proletarya devletinin geici karakterini belirtmek gerekir. toplumun sosyalist dnmn gerekletirmek amacyla ii snf ile yardmclarnn kurduu politik iktidar, sosyalizmin kurulmasndan sonra ortadan kalkacaktr. marksist anlaya gre, devlet anaristlerin sandklar gibi, silah zoru ile bir anda yok edilemez; onun ortadan kalkmas iin nce karakter deitirmesi, sonra da sosyalizm iin uzun bir savam gerekir. karl marx'da, vladimir ilyi lenin'de kuram inceden inceye yaplm, vladimir ilyi lenin ile de uygulama alanna geirilmi olan devrim ve o devrimin ortaya kard devlet, marksist kurama gre, snfl toplumu ortadan kaldrncaya dein srer. bir snfn baka bir snf

65

egemenlii altnda tutmas anlamna gelen devlet, snflar silinince ilevini yitirir, tarihe karr gider. devletin zelliindeki egemenlik nitelii, burjuva devletinde, yeni retim ilikilerinin kurulmasna kar iddet biiminde kendini gsterir. sosyalist kurama gre, kle sahipleri, kapitalistler, ite bu karakterdeki devletleri ile gerekte diktatrlk yrtmlerdir; burjuva snfnn diktatrl kendi snf iin demokratiktir. bunun gibi, proletarya devrimi de sosyalist bir demokrasi rejimini iktidara getirir; bu rejim, eski smrc snflar tarafndan yaplacak baltalama giriimlerine kar diktatrln kullanr. ite sosyalizm kuramnca ii snf diktatrl, proletarya diktatrl szcklerinden anlalacak olanlar ksaca bunlardr. sosyalistler kendi kurduklar devletin "diktatrlk" zelliini snf savam asndan byle bir yaklamla aklarlar... (nino quincampoix, 03.06.2010 23:24)

32. mihail aleksandrovi bakunin'in devlet ve anari'de iki adan kar

kt kavram: 1) madem ki burjuvaziyi ortadan kaldracak, o zaman proletarya diktatrl kimin zerinde tahakkm kuracak? muhtemeldir ki, geriye kalan kyllerin ve aznlklarn zerinde... 2) madem ki aristokrasi kkenli devleti ortadan kaldracak ve halkn devleti olarak hizmet verecek, o zaman neden en sonunda bu devleti ortadan kaldrmak hedeflensin ki? bakunin bu ikinci sorusunu biraz alayc bir slupla kendisi cevaplandrr: "marksizm, kitleleri zgrletirmek iin nce kleletirmeyi ngrr." (nick the chopper, 03.06.2010 23:49 ~ 28.06.2010 00:21)

33. kavramn trkiye gibi burjuva demokrasisi ile ynetilen lkelerde

yaayan insanlara tuhaf gelmesi normaldir. nk dikaktrlk kelimesi bizde hep ahlk, padiahlk gibi bir arm yaptndan nne bir de yabanc kelime konulduunda bnyelerde kepek yapmakta. bu yzden, ncelikle bu kepee bir aklk getirmek lazm. zira baz bakteri vardr ldrr, baz bakteri vardr ifadr... trkeletirmek gerekirse: sosyalist terminolojide "proleter" kelimesini ii, emeki olarak tanmlarz. dolays ile en yaln hali ile "proletarya diktatrl" tanmn trkeye "ii snf iktidar", "emekilerin iktidar", "halk iktidar" eklinde evirmek

66

mmkn. bir de bazlarna mmet olmak ho gelmese inann daha gzel bir dnyada yaayacaz. (benden yazar olmaz, 03.06.2010 23:57)

34. proleterya diktatrlnn ve en azndan bir kamu iktidarnn gerekliliine ilikin bakunin'in salaa yatarak anlamamazlktan geldii gerek ise art emein gereklilii olgusudur. konut sorununun zlemedii, yeni eitim ve salk tesislerinin yaplmasna gereksinim duyulan, kapitalizmin kaynak tahsisini salamakta yetersiz kalan piyasa mekanizmasnn yerini alan bir plan motifinin zorunlu olduu ve sosyalist retim ilikilerinde geerli olan zgl bir deer yasasnn sz konusu olduu bir ortamda kamu iktidar hereyden nce iktisadi anlamda bir gerekliliktir. ayrca burjuvazinin yeniden ortaya kmas, sosyalist lkedeki yeni retim ilikilerinin kapitalist dnyann bir uzants haline gelmesi olasl da proleterya diktatrln gerekli klar. sosyalizmde kamu iktidarnn snmlenmesi de nce ekonomik anlamda ona artk ihtiya kalmam olmas n kouluna baldr. devlet nce ekonomik anlamda snmlenir. dipnot: bakunin tarihsel evrim srecine direnmeye ynelik arlaryla burjuva diktatrln hizmetkar olmutur. (krasnoya, 04.06.2010 00:02 ~ 00:53)

35. proletarya diktatrl ile ilgili bahsedebileceimiz iki problem, birincisi,

proletaryay temsil ettii sylenen partinin devletle zdelemesi. "parti proletaryann karlarn temsil ediyor, dolaysyla parti devleti eittir proletarya iktidar" gibi kolayc bir karmn uzun vadede proletarya diktatrlnden proletarya stnde diktatrle dnme ihtimali, pek ok marksist-leninistin dndnn aksine hem yksek bir ihtimal, hem de ulalmas istenen hedefler asndan salkl deil. sosyalizm dncesi ve marksist-leninist ideolojinin bu ynde nerelere kadar gidebileceinin gstergesi olarak kuzey kore'ye baklabilir. elbette ulusal yaltlmlk ve lkenin tarmsal kaynaklarna zamannda yaplm olan saldrlar, sscb'nin knden sonra ekonomik kaynaklarda gerileme vs lkenin mevcut durumunda etkilidir. fakat juche ideolojisine ve kimi pratiklerine yle bir gz attktan sonra biraz olsun can sklmayacak marksist olduunu sanmyorum. en

67

basitinden lider kltnn bile suyunun nasl ktn grrsnz. ikinci problem, liberal demokrasilerde var olan gler ayrl ilkesinin olmamas ya da ok zayf, etkisiz bir biimde var olmasdr. liderliin sistem ii bir muhalefetinin olmamas ve herhangi bir siyasi rekabet mekanizmasnn eksiklii, hem liderliin el deitirmesini zorlatrm, hem de liderlik deiimlerine hiziplerin, entrikalarn, eski lideri yerin dibine sokarak kendini n plana karmann ya da meruiyeti yksek bir lidere dayanarak kendini ykseltmenin kolaylamasn salamtr. "bunlar liberal demokrasilerde de olmuyor mu" gibi bir soru hakl olarak sorulabilir. sanki kapitalist demokrasiler kusursuzmu gibi proletarya diktatrlklerini eletirmek bazlar iin ok da anlaml olmayabilir. fakat sorun u ki bahsi geen yozlama, liberal demokrasilerde bir anomali olarak gzkrken (ya da yle grlrken), komnist parti devletlerinde neredeyse "yapsal" ve "kurumsallam" sorunlar gibi duruyor. (nightcrawler, 04.06.2010 00:24)

36. daha ncesinden de, 1852'de, weydemeyer'e yazd mektupta marx,

devrimci propagandann tamamlayc paras olarak, bu kavram zerin yle yazmaktayd: "bana gelince, ne modern toplumdaki snflarn varln, ne de bunlarn kendi aralarndaki mcadelelerini bulmu olmak onuru bana ait deildir. benden ok uzun zaman nce, burjuva tarihileri, bu snf mcadelesinin tarihsel gelimesini izmiler ve burjuva iktisatlar da bu gelimenin ekonomik anatomosini dile getirmilerdir. benim yeni olarak yaptm udur: 1. snflarn varlnn, yalnzca retimin belirli tarihsel gelime aamalarna bal olduunu tantlamak; 2. snf mcadelesinin, zorunlu olarak, proletarya diktatrlne gtrdn tantlamak; 3. bu diktatrln kendisinin de, ancak, btn snflarn ortadan kaldrlmasna ve snfsz topluma geiten baka bir ey olmadn ortaya koymak." bkz: k. marx, f. engels, felsefe incelemeleri, sol yaynlar, 1976, sf. 169) (redif, 19.12.2010 00:29)

37. (bkz: richard

stallman)

(bkz: gnu) (bkz: free software foundation) (mario64, 03.02.2011 12:49 ~ 12:53)

68

proletaryann devrimci sfatn kaybet mi olmas

1. herbert marcuse'nin mkemmel saptamasdr. zerinden yaklak 60

sene gemesine ramen bizde pek tartlmaz byle eyler. bizim solda bi marx vardr. 100 ksr yl nce proletarya devrim yapacak demitir. amenna. bu kadar. gerisini anlamaya, 2010 itibariyle bu durumun mmknln sorgulamaya gerek yok. marcuse, kapitalizm ile birlikte ii snfnn grece refaha kavutuunu; bylece sistemin bir paras olduunu ve tam bu nedenlerle, ii snfnn devrimci sfatn kaybettiini sylyordu. karl marx'n "gei" iin zaruri grd burjuva devletinin himayesinde artlar iyileen ii snf, btn bir kitle olarak, dnyay deitirme sfatn kaybediyordu. marx, devrimi, burjuva altnda ehliletirilmi ii snfndan beklerken, kendini kendini kandrm oldu aslnda. zira, bu snf -avrupa'da net bir ekilde grebileceimiz gibi- kendini marx'n tanmlad "proletaryadan" grmemeye balad. beyaz yaka, mavi yaka.. kol-kafa emei.. farklklar ortaya kmaya baladka, burjuva kamusal alanna sahip lkelerde "devrimci" sfat baka kitlelere kaymaya balad. bu dier kitleler kimlerdir bahsedeceim ama daha nce, max horkheimerin marx'a getirdii bir eletiriden sz etmek istiyorum. marx, ok eletirildii ald zere, ekonomiye gzn fazla dikmiti. daha sonradan engelstarafndan, konjonktrel olduu itiraf edilen bu durum; alma, i ve emein yceltilmesine, te yandan hazn ve yaratc insann bastrlmasna neden oldu. homo faber gitti, yerine alan hayvanhomo laborans geldi. aslnda marx'n tam tersi iin urat bu durum; bir hipergereklie iarettir. baka bir entry'imde belirttiim (bkz: #21110507), mikhail epstein'in bu hiper kavram; hem sper hem de sahte bir durumu iaret eder. hiper n ekini alm bir isim, dorudan mega gibi nitelik deil, bir eyin snrlarnn stnde olduunu anlatr. bu durumda, snrlarn stndeki fazlalk o sahtelii getirir. buradan, homo laborans'a geersek, marx insan alan hayvandan kurtarmak iin ok abalad ve getirdii eletiriler gerekti, ama "fazlasyla gerek". bu fazlalk, marx'n eletirilerini, eletirdii sahtelie mahkum etti. horkheimer diyor ki, marx alma ve retmeye o kadar ok vurgu yapmt ki, bu durumun insan bir tr alan hayvana indirgemesinin yannda doay da

69

insann smrs iin ak bir alan ve doadaki hayvanlar da boyun edirilmesi gereken canllar olarak grlmesine mani olamad (neden oldu?). nerden geldik lan buraya.

neyse dur devam ediyorum; ii snfna, devrimci sfatn yklerken, her bilinlenen iinin devrime itirak edecei kabulnn de patlad grld. bilincin, insann hayatna yn verebilecei kabul; ii snfnn da zincirlerinden baka kaybedebileceklerinin olabileceini dnmemiti. trkiye iin greceli olmasnn yannda marx'n belirttii srelerden geen lkelerde durum budur. peki bu gnmz sorunun cevab devrimci da bakunin'de sfat sakl gibime kimdedir? geliyor.

marx ve engels, fikirleri ve yazdklaryla proletarya - burjuva kartln ters evirmitir. komnist manifestodan itibaren, artk "ezik" olan -bir anlamda- burjuva olmutur. te yandan, marx ve engels, lumpen snf tamamiyle gzden karmtr. bakunin ise, marx ve engels'in aksine, devrimci gc bu lumpen snfa vermitir. sistemin dndalndan tr sahip olduklar ykc gcn, ii snfnnkinden ok daha gerek (hipergerek mi greceiz) olduunu sylemitir. gnmzde "apailer(!)" olarak adlandrlan kesimden devrim bekleyen bakunin'e, marcuse yllar sonra yle destek kmtr; "...(m)uhfazakar halk temelinin altnda dlananlar ve yabanclar, baka rklarn ve baka renklerin smrenleri ve ezilenleri, isizler ve istihdam ezilemezler tabakas durur. onlar demokratik srecin dnda var olurlar; yaamlar, dayanlmaz koullar ve kurumlar sona erdirmek iin en dolaysz ve en gerek gereksinimdir. bu yzden muhalefetleri devrimcidir, bilinleri yle olmasa bile. onlarn muhalefetleri sistemi dardan vurur ve bu yzden sistem tarafndan saptrlamaz, oyunun kurallarn ihlal eden iptidai bir gtr, ve byle yaparak bunun hileli bir oyun olduunu aa vururlar." marcuse'nin hakll daha sonra gettolarn, hapishanelerin, tmarhanelerin yerle bir olmasyla ortaya kmtr. mesela halil turhanl aktaryor, hani 2005 ylnda "zenciler medeniyeti kutluyor" balyla verilen, paris'teki clichy-sous-bois banliysnde kan isyanlar vard. her yeri atee veriyorlard filan. turhanl diyor ki; "o gnlerde medya, maazalar, iyerlerini, bakalarna ait arabalar yakmakla yetinmediklerini, kendi evlerinden getirdikleri eyalar da sokaktaki enlik ateine frlattklarn da aknlk iinde yazyordu."

70

bakunin'in dedii gibi, bu lumpen snfn hibir eye sahip olmamasndan tr, mlkiyet sahibi olmann getirdii sorumluluklar nedeniyle cesaretleri krlmamtr. peki lumpen snfn gerekletirdii bir devrim baka bir dnya yaratabilir mi? marx'n bakunin'i topyac olarak nitelemesinin nedeni olan bu durum, bana hi gereki gelmiyor. hatta, bu kitlenin gerekletirdii bir devrime kar bile olabilirim. devrimci sfata kim sahip kavgasnda, bakunin'in hakl kt gereini kabul ederek ben marx'n devrimini yelerim. zira, marcuse, horkheimer gibi frankfurt ekolnnden gelen jrgen habermas da marx'n devrimci sfatn radikal bir demokrasi ile snf ayrm gzetmeksizin herkese vermeye almaktadr. bu balamda, engels'in terimiyle lumpen prens'in (bakunin), proletaryann iei olarak tanmlad lumpen proletarya'nn, dorusunu isterseniz, pek mmkn gzkmeyen ve ok daha nemlisi marx'n dedii gibi, bu snfn burjuva uygarl tarafndan ehliletirilmemi olmasndan tr, cmlenin ban kardm lan. yani ksacas, bakunin'in devrimindense horkheimer'e fazla revizyonist gelen habermas'n iletiimsel eylem kuramn 1000 kez yelerim. (bkz: proletarya diktatrl de bir diktatrlktr/#21109933) (mechul muhayyil, 11.12.2010 14:20 ~ 14:25)

2. herbert marcuse'nin her alanda ve daha fazlasnda level atlam hali

olan jrgen habermas'n da marcuse'ye selam ederek destekledii iddiadr. habermas'n tarihi, sosyolog, filozof kiilii ile ayn michel foucault gibi kendi zihinselliini kurmutur. marx'a alternatif olarak yaratlan bu alann en baarl isimlerinin habermas ve foucault olduunu skmak gibi olmasn ama sanrm eric hobsbawm zikretmiti. bir meta-teori yaratmadm diyen mtevaz habermas, karl marx'a, materyalizm'e ve ok daha fazlasna eitli noktalarda itiraz eder. proletaryann devrimci sfat meselesi de habermas'n marx ile hesaplat ana balklardan birisidir. habermas, marx'n toplumlar ekillendiren gcn retim gleri ve retim ilikileri olmak zere altyapda topladmz bu iki sistem olmasna itiraz ediyordu; kendisi diyordu ki, "gnmzde tarihi maddeciliin temel hipotezleri yeniden formle edilmeli ve retim gleri ve retim ilikileri yerini daha souy olan i (arbeit) ve karlkl etkileim (interaktion) iftine

71

brakmaldr." habermas'n bu yeni nerisi, ontolojisi ile dorudan ilgili olan bilim ve teknik kavramyla aklanr. marcuse'e ithaf ettii yaptnda ileri srd bu kavramla, kapitalist dzende (modern dzende) bilim ve tekniin arasal ve iletiimsel rasyonellii ile atan geleneksel deerlerin yenildiine ve bylece bilim ve teknii temel alan arasal bir akln olutuuna iaret eder. yklan bu geleneksel deerlerin yerine geen arasal akl, pazar ekonomisinin getirdii soyut eitlie bir meruiyet kazandryordu. max weber'in modern toplumlarn gelien bilim ile rasyonellemesine vurgu yapan ve weber'i yetersiz bulan habermas, bilim ve tekniin retim gc olarak "bamsz bir art-deer yaratcs" durumuna geldiini ve bunun da emek-deer kuramn cortlattn sylyordu. habermas'n siyaseti bireyselletirme abas olarak anlayabileceimiz radikal demokrasisinin z de, siyaseti bir styap olarak grmemesine baldr. ileri kapitalist toplumlarda siyaset, bilim ve teknik ile, iktisadi yapya hkmeden bir etkinliktir ona gre. ayn balamda, snfsal elikilerin de kalkmam olmasa bile sistemin korunmas iin oluturulan gstermelik bir sosyal adalet politikas ile rtl hale geldiini; "kapitalist retim biimini ayakta tutan karlar, artk, snf karlar gibi 'aka bir yere yerletirilecek' karlar olmaktan kt" eklinde sylyordu. rtlen bu snf elikilerinin yerini ise kitle iletiim aralarnn ynlendirdii kamuoyu atmalarnn aldn ne sryordu. bu balamda ok garip bir aratrma paylayor habermas. amerika'da renci hareketlerine katlan lise ve niversite rencileri arasnda yaplan bir alma, bu hareketlere katlanlarn ounlukla ayrcalkl snflardan geldiini, bu elemanlarn ana-babalarnn eletirel bir iki lafndan gaza geldiklerini ve sahte adalet politikalarna fkeli genler olduunu ortaya km. habermas, ada kapitalizmde bireysel deer ile bireysel performans kriterlerinin uyumadn dahas bu kriterlerin bir bireye gerektii deerin verilmesini olanaksz kldn sylyor ve tam bu yzden, bu rencilerin maddi karlardan ok yeteneklerini ortaya koyma ve kendini kantlama peinde olduunu sylyor. ve rencilerin bu gcn takdir ediyor. buradan habermas'n marx'a ters dt noktalara gelirsek; ncelikle habermas, kapitalist gelimenin liberal aamas olarak detayl bir ekilde anlatt -burjuva kamusal alannn kurulduu/gelitii 1775-1875 yllar arasnda baat rol oynam devlet - sivil toplum arasndaki ayrmann sonucunda, gnmzde, pazar ekonomisinin ban alp gittiini ve iktidarn dzenleyici ve rgtleyici mdahaleleri olmadan pazarn daha

72

fazla ilerleyemeceini sylyor. bylece klasik altyap - styap elikisi kyor. pazar ekonomisini kontrol altna almann da bir sonucu olan durumu, "ileri kapitalist lkelerde hayat seviyesi, en geni halk kesimleri de dahil, o kadar artt ki toplumun zgrlemeden bekledii, artk dorudan iktisadi terimlerle ifade edilemiyor; yabanclama artk ak iktisadi sefalet ekline brnmyor." eklinde zetliyor habermas. zihn yabanclama olarak yenilenen yabanclama kavram, sadece kol gcne mahkum olanlara deil kafa ile megul olanlar da etkiliyor. yukardaki aratrmaya bu balamda tekrar baklabilir. (bu benim yorumum ama habermas'n sandn de mi? olsun o kadar kardi) ve buradan, habermas, laf proletaryaya getiriyor; "bu koullarda, gelecekteki sosyalist devrimi gerekletirecei varsaylan proletarya, proletarya olarak ortadan kalkt". habermas bunu umutsuzlua kapln diye deil, "yeni bir dnemin marx'" olarak retim srelerindeki konumuna baklrsa halkn ounluunun proleterletiini -ama ii snfnn bilincini kaybettiini syleyerek yapyor; "bugn ii snfnn en alt tabakalarnda bile bir snf bilinci ve a fortiori bir devrimci bilin grlmyor". son tahlilde marx'n "teori, kitlelere nfus edince, maddi bir g haline dnr." dncesine, h diyor. bu anlattklarm habermas yzlerce -belki de binlerce- sayfa ile anlatyor tabii. habermas, yeni bir belirleyen olarak grd bilim ve teknik kavramn, ideoloji olarak bilim ve teknik kitabnda ayrntl olarak anlatyor. kamusal alann douu ve dnmn de kamusalln yapsal dnm kitabnda anlatyor. marksizmi yeniden tanmlama abas ise 1970'den beri yazd binlerce sayfann hepsinde var. daha sonra tm yazdklarn bir (meta?)-teori de birletirip 21. yzyln das kapital'i olarak grlen iletiimsel eylem kuram'na ulayor. falan. filan. habermas, marcuse'yi aarak - marcuse gibi- proletaryann geleneksel anlamda bittiini, bu durumun, klasik altyap-styap, emek-deer ilikisinin burjuva kamusal alannn douu-dnm ve bir ideoloji olarak bilim ve tekniin hayatmza girmesi ile tarumar edilmesinin sonucu olduunu; en nihayetinde, elikilerin yerini kamusalla braktn bu nedenle radikal bir demokrasiye ihtiyacmz olduunu sylyor. habermas, kapitalizmin ilgas iin bizzat kapitalizmi kullanyor. (mechul muhayyil, 13.12.2010 13:45)

73

herbert marcuse
1. frankfurt okulu'nun en nemli isimlerindendir. nazilerden kaarak

snd amerika'da zel bir haberalma tekilatnda alarak avrupa'daki entelektel akmlar incelemi, bu akmlarn avrupa siyasi hayatn ve geleceini ne lde deitirebileceine dair incelemelerde bulunmutur. en bilinen yaptlar arasnda one dimensional man, the aesthetic dimension, eros and civilization,counterrevolution and revolt, ve the affirmative character of culture saylabilir. marcuse'nin marxist eletiriye getirmi olduu en byk yenilik geleneksel, kaba ve sanat eserinin estetik boyutunu gzard eden, sanat eserindeki gerekilii ve politiklii ycelten ortodoks marxist eletiri ltlerine kar karak, sanat eserinin estetik biimiyle zaten devrimci olduunu vurgulamasdr. kaba realizmin kitlelere gsterecei gereklik devrimci gereklik olamaz. aslolan, zaten arptlm olarak yanstlan gereklii yeniden arptarak brecht'in yabanclatrma etkisinin benzeri bir etki yaratmaktr. bu adan bakldnda oscar wilde'n estetik anlayyla paraleldir marcuse; sanat yaam deil yaam sanat taklit etmelidir. (prospero, 19.06.2001 18:40 ~ 15.09.2009 12:05)

2. 68'in 3 m'sinden biri, dierleri marx ve mao.

(burali, 19.06.2001 20:12)

3. (bkz: the methodical sacrifice of libido)

(fluxus, 08.08.2002 17:01)

4. 1898 - 1979 yllar arasnda yaam olan alman politik filozof ve sosyal

teorist. hitler almanyasnda kaarak 1934 ylndan itibaren amerika'da yaamaya balad. hegel ve freuddan etkilendi. renci hareketlerinin "guru"su olarak gze arpt. gelimi endstri toplumlarn kartl absorbe eden ve bir meseleyi tartmaya engel olan her taraf evrelemi bir bastrma sistemi olarak grmtr. umutlar ii snfyla deil;

74

renciler, etnik aznlklar, kadnlar ve nc dnya lkeleri gibi marjinal topluluklarla beraberdir. en nemli almalar: "reason and revolution"(1941) , "eros and civilization"(1958) , "one dimensional man:studies in the ideology of advanced industial society"(1964) (rahatsiz, 20.12.2002 15:37)

5. husserl'in rencisi olduunu, frankfurt tandansna gemeden nce

fenomenolojinin bahesinde oynadn biliyor muydunuz?...ama belki de kendisi istemedi de, onu oyun bahesinden attlar. pek bilemiyorum.. (tadzio, 10.07.2003 14:36)

6. (bkz: ask ve uygarlik)

(nitro, 13.07.2003 21:55)

7. ca hesabna

alm

bir

kaynak zel sava terr ve kontrgerilla, talat turhan, sf.132 (justinianus, 12.01.2005 15:10 ~ 15:40)

akademisyendir. :

8. "asiri gelismis ulkelerde, nufusun giderek artan bir kesimi tutsak edilmis

dev bir dinleyici yigini olmaktadir--totaliter bir rejim tarafindan degil ama yurtdaslarin ozgurlukleri tarafindan, cunku onlari eglendiren ve yukselten medyalari baskasini onlarin ses, gorunus, ve kokularina katilmaya zorlar. bireysel gizliligi birinin dort duvari icersinde bile korumaya yeteneksiz bir toplum hakli olarak bireye saygi duydugunu ve ozgur bir toplum oldugunu ileri surebilir mi?" diye sorar marcuse (fobix, 12.09.2005 00:38)

9. erturul krk, talat turhan'n "zel sava terr ve kontrgerilla" adl

kitabn deerlendirdii yazsnda, turhan'n marcuse ile ilgili yorumlar hakknda unlar yazmtr:

75

() te yandan, talat turhan'n uzmanlk alannda rahata yol almasna yardmc olan profesyonel yaklam, kendi alan dna ktnda, kendisine ihanet edebiliyor, yaptnn yer yer deformasyon'a uramasna da yol aabiliyor. rnein, u blm: "abd'nin bir yandan demokrasi insan haklar ampiyonlua yaparken, dier yandan herbert marcuse'ye (1968'de) geni olanaklar salayarak marksizmi sulandrmak ve bireysel terrizmi kutsamak gibi bir tutumu benimsemesinin nedenleri zerinde de durulmu deildir. kald ki herbert marcuse'nin abd'ye g etmeden nce ve almanya'da henz naziler iktidar olmad bir dnemde, baz arkadalaryla birlikte frankfurt okulu'nu kurup, marksizmi sulandrma abalarna girdii bilinmektedir. marcuse, frankfurt okulunu amerika'ya tam ve balangta amerikan askeri istihbarat adna, daha sonra ca adna bilimsel almalarn srdrm ve 'tek boyutlu adam', 'marksizm ve ihtilal' vb. gibi yaptlarla bireysel terrizmi kutsamtr" (age., s.132). turhan'n marcuse ve frankfurt okulu'na zel bir nemle eilmesinin nedeni, marcuse'nin anarizm ve terrizm'i ihya ederek, "anti-komnist iktidarlar ve onlarn szcleri[nin] marksizm-leninizm ile terrizmi e anlaml tut[malarna] ve psikolojik sava bu anlayla yrt[melerine]" hizmet ettii inanc (age., s.132). turhan u yargya varyor: "bu ca'nn byk bir oyunu ve saptrmas olup, dzene kar olan dinamik genlerin saptanlp pasifize edilmesi iin kullanlmtr. abd, dnya genlerine tuzak kurmutur" ve kendi cevabn ima eden u soruyla devam ediyor:"acaba bu tuzaa lkemizde 1971 ncesi balayan ve ehir ve kr gerillas yntemlerini benimseyen genler drlm mdr?" (age., s.133). iyi bir editrn herhalde marksizm tarihilii ve kltr sosyologluu iddiasnda bulunmadn varsayabileceimiz talat turhan', tarihsel ve mantksal tutarllk asndan, marcuse'nin iindeki eilimlerden yalnzca birini temsil ettii frankfurt okulu'ndan, ca'ya, oradan trkiye'deki ehir ve kr gerillacl'na ve bu hareketlerin kontrgerilla tarafndan maniplasyonu varsaymna bylesine dolaysz sranamayaca, frankfurt okulu'nu marksizmin sulandrlmas'yla zdeletiren yaklamn bizzat kendisinin baka marksist yaklamlarca marksizmi soysuzlatrmak'la suland konusunda bilgilendirmesi beklenirdi. te yandan marcuse'nin biyografisine ilikin bir ka ksa not, talat turhan'n marcuse'ye atfettii dnya genliinin ca eliyle bireysel terrizm'e yneltilmesi saptamasnn da sorgulanmas gerekebileceini dndryor. 1933'de hitler'in iktidara gelmesinden sonra abd'ye yerleen marcuse'nin, . dnya sava'nda nazi almanyas'yla savata abd kara kuvvetleri'nde istihbarat analizcisi olarak alt biliniyor. marcuse'nin 1951'e kadar ca'nn atas olan haberalma aratrmalar ofisi'nde yneticilik yapt da biliniyor. marcuse, bu tarihten sonra niversiteye dnm olsa da bu

76

"entelektel"in kimliinde entelijans (istihbaratlk) izlerinin bulunduu bir gerek. ancak, turhan'n indirgemesindeki paradoks bu istihbaratdnr'n teorisinin zgl yannn bireysel terrizmi savunmakla bir ilgisinin bulunmaynda. marcuse'yi tartmann odana yerletiren, "devrimin asl gcnn proletarya deil, aydnlar, renciler ve lumpen proletarya (ya da dlanmlar)" olduu biiminde zetleyebileceimiz teziydi.. ne var ki, marcuse=kkrtc ajan eitlemesi asndan asl ironik olan, 1968'de ayaa kalkan abd ve avrupa'daki niversite rencilerinin, ayaklanmalarn, marcuse'nin kendilerine tarihsel bir rol bien teorisiyle rasyonalize etme abalarna istihbarat-dnr'n niversiteyi koruma -uslu durun!- tavsiyesiyle karlk vermesi ve daha 1968 bitmeden marcuse'nin devrimci idoller galerisi'nden oktan yuhalanarak kovulmu olmasyd! ayrca marcuse klliyatnda marksizm ve ihtilal diye bir esere raslamadmz, buna karlk mantk ve devrim (reason and revolution) adl ilk nemli yaptn 1941'de, 1968'de ok sz edilen tek boyutlu insan' (one dimensional man) ise 1964'de yaymladn eklemek gerek. marcuse'nin fikirleriyle iddet'in 1968'de trkiye'deki renci hareketindeki dsall ve bunun ca tarafndan ihra ve maniplasyon'u tezi arasnda bir ba kurabilmek ise, abd ve avrupa'da olabileceine oranla iyice g. mbalaa etmeden konuulacak olursa, ehir ve kr gerillacl'nn trkiye'deki simgeleri mahir ayan, ve deniz gezmi'in dncelerinde marcuse'nin izlerine rastlamann neredeyse olanaksz olduuna, te yandan ajan'lk konusunda kendilerine leke srlemeyecek pek ok aydn'n 1968 ve sonrasnda silahl isyan'n teorizasyonuna hayli emek vermi olduklarna da deinmek gerek. (dali dili havali korna, 11.11.2005 13:10)

10. marcuse frankfurt okulunun adorno ile birlikte en nemli dnr olup,

o dnyay kasp kavuran 68 lerin kuramsal dnyadaki ruhani liderlerinden birisidir. - geri anlatldna gre, marcuse tek boyutlu insan adl eserinden sonra nn baya pekitirir ve bir niversitede seminerde onu bekleyen ateli bir toplulua konferans vermek zere davet edilir. ardndan olanlar ilgintir, marcuse sloganlar atan barp aran, zellikle ortal krp dken bu genlie hi beklemedii ok cevaplar verir. hatrladm kadaryla onlardan birisi uydu: beni hi anlamamsnz, byle devrim falan olmaz. tabii bu genlerin protestolaryla karlanr. buna benzer bir olay adorno nun bana gelmitir, rencileri tarafndan protesto edilmitir derslerinin birinde. bu olay adorno yu fazlasyla sarsar, ksa bir sre sonra da lr.marcuse, adorno gibi marksizm temel deerleriyle genel olarak uzla

77

ierisindedir. derinlere inildike farklar grlebilir ancak, zellikle adorno nun minima morailo su bunun anlalabilecei bir eserdir.- adorno merkeze eit uzaklkta yazlardan bahseder ve negatif diyalektii gndeme getirir. -hegel onun iin dncenin ustalarndan biridir ama gene de onun sistemi de diyalektik dolayma uramal ve almaldr.marcuse de hegelci marksizm e yaknlyla bilinir.(marcuse marksizmde hegel i ne karrken, althusser rnein spinoza ve lenin i ortaya koyar.) hatta sylenebilir ki baz yerlerde marksizm ile idealizmin bir sentezini yapmaya almaktadr (bkz us ve devrim adl eseri). ite bu alanlardan birisi estetik tir. marcuse estetik boyut adl eserinde gzelliin deimeyen zne gndermede bulunur : sanatn uzun tarihi boyunca, ve beenideki deiimlere karn, deimez kalan bir ln olduunu syleyeceim marcuse daha da ileri giderek byk, iyi ve kt eser ayrmlarnn da yaplmas gerektiini savunur. bir nceki dnemin rus estetikisi plehanov ile karlatrma ierisinde, sylenebilir ki plehanov un syleyip de yapmad iki ilev marcuse tarafndan yaplyor gibi grnr. marcuse yazar zerindeki toplumsal srelerin etkisinin hakkn verirken, yazarn ve eserinin toplum nndeki etkisini vurgular.bylece onda sanatn sanat iin olan yksek amac da korunmu olur.onun iin sanat ancak toplumun, modern topluma atfta bulunarak, gizemsellemi ve talam toplumsal olgusalln paralayp yaryor ve yeni ufuklar ayorsa devrimci olabilir. marcuse nin ilgi eken baka bir gr de ieriin ve biimin birliine dair ortaya att savdr. bu kavramsal olarak diyalektik bir birliktir. ama marcuse ok ak deil bu konuda.-yle anlatyor : yazn yaptna ancak kendisine gnderme ile, ieriin biim olmasyla, anlaml olarak devrimci denebilir bylece marcuse ideolojisini paylat plehanov' un tersine burada sanat sanat iindir grn, toplumsal srelerin etkisini de gzeterek korur (aletheia, 26.02.2006 15:11 ~ 09.01.2010 14:29)

herbert marcuse
11. mezar tanda 'weitermachen!' (devam!) yazan.

78

(sersailles, 06.06.2007 23:03)

12.

mezartanda "pencse, severler gzeli marcuse" yazan adam.

(can sebahattin dere, 06.06.2007 23:09)

13. "baskc bir toplumda, bireysel mutluluk ve retici gelime toplumla eliki iindedir. bunlar, toplumun iinde gerekletirilecek deerler olarak tanmlandklarnda, kendileri baskc olup karlar. " (saryade, 10.12.2007 01:12)

14. "feminism is a revolt against decaying capitalism" demis frankfurt

okullu. (bkz: marxism and feminism) (agnes de cervantes, 27.03.2008 23:27)

15. heidegger'in ogrencisi oldugu donemde heidegger ile marks'i biraraya getirmeye yeltenen bir eseri de mevcuttur, heideggerci marksizm adi altinda (pharmakon, 21.04.2008 03:36)

16. hakknda olumlu ya da olumsuz onca dnceye ve hatta cia ajan

olduu iddiasna ramen bile, kuram alan/almak isteyen ou siyaset bilimcinin modelidir, siyaset biliminin popstar olduu bile sylenebilir. zira,68'i karan ve 68'e yknen neslin ocuklar iin hem o dnemin ideolou olmas, hem de teorisinin kitleler tarafndan kabul grmesi/ benimsenmesi, hatta abartaym, isellemesi bakmndan kuram merakllarn hayallerinde olmak istedikleri kuramcdr marcuse. (summer of 1985, 30.11.2008 11:03)

79 17. alman asll abdli dnr. avrupa ve amerika'daki sol grl renci

hareketlerini etkilemi, marksist eletirel kurama katklar olmutur. rencilii srasnda almanya sosyal demokrat partisi'ne ye oldu. freiburg niversitesi'nde 1922'de doktorasn verdi ve 1932'ye kadar burada felsefe almalarn srdrd; frankfurt sosyal aratrmalar enstits'nn kurucular arasnda yer ald. adolf hitler'in iktidar ele geirmesinden sonracenevre'ye 1933'te cenevre'ye kat; ertesi sene de abd'ye gitti. columbia niversitesi'nde retim yesi oldu ve 1940'da da abd yurttalna kabul edildi. ikinci dnya sava srasnda orduda istihbarat analizcisi olarak alt. sava sonrasnda yine niversitelerde ders verdi. california niversitesi'nden onursal felsefe profesr nvann ald. marcuse, hegelci, freudcu ve marksist kavramlar kulland. radikal grleri, eylemli muhalefeti ve etkin yntemleri savundu. bat toplumlarnn zgr olmadn ve baskc bir nitelik tadn ne srd. ona gre bu toplumlarda kitleler, mal ve rnlerin bolluuyla uyuturulmu, dnsel ve manevi bakmdan kle haline getirilmiti. dolaysyla ona gre devrimci g proleterya deil, renciler, aydnlar ve teki marjinal gruplard. ne var ki kurulu dzene kar direniin iten bir gstergesi olarak deerlendirdii renci hareketlerini aka desteklemedi. gene de "amerikan niversitesinin zgr dncenin ve toplumdaki gerek eletirel yaklamn en verimli alan" olarak grdn belirtti. renciler bu kaleyi korumakla birlikte, niversitenin iindeki eitli blmleri radikalletirmeye de almalydlar. balca yaptlar : akl ve devrim (1941), eros ve uygarlk (1955), tek boyutlu insan (1968), kar-devrim ve ayaklanma (1972), eletirel felsefe alannda almalar (1972) (dolphins were monkeys, 22.04.2009 13:57)

18. adamim. soyle marxci olun, canimi yiyin.

(nt christ, 09.01.2010 14:24)

19. akademik eitimini 1934de gt amerikada tamamlayan, 1898-

1979 yllar arasnda yaam, hegel-marks ve freudu sentezleyerek gelitirdii jargonu ve bu eksen zerine ina ettii dnce ve kuramlar 1960l yllarn banda ykselen renci hareketleriyle rtnce, bu dnemde popler figr haline gelmi alman filozofudur. eserleri: 1-eros and civilisation (eros ve uygarlk)(1955)

80

2soviet marxism (sovyet marksizmi) (1958) 3-reason and revolution (akl ve devrim) (1960) 4ne dimensional man (tek boyutlu insan) (1964) 5-an essay on liberation (demokrasi denemesi) (1969). 6- counterrevolution and revolt (kardevrim ve bakaldr) (1972). 7-:studies in critical philosophy (eletirel felsefe) (1973). 8- the aesthetic dimension (estetik boyut) (1978). (redif, 28.03.2010 00:56)

20. herbert marcuse'un chicago srrealistlerine yazd mektuplarn onur

erba tarafndan hazrlanm evirileri yaz dizisi olarak yaynlanacaktr. ilk blm iin: http://www.otobug.com/...rcuse-ve-surrealist-devrim-1 (jaguar, 15.10.2010 17:15) herbert marcuse
21. EROS VE UYGARLIK'TA DZENN, KARIKLTRN KENDN

FADE ETMESNE ZN VEREREK, ONUN DEVRM NTELNDEK NEMN ETKSZ HALE GETRDN NE SRER. MSAL, ONUN GEREKLLN TARTIMAYA AIK HALE GETRMTR. TAB K DZEN, TEKNOLOJ VE MODERNLK ANLAMLARINI ERYOR. SZE ZN VERYORUZ DYEREK ASLINDA SZ YASAKLAYABLRZ ANLAMINI DA VERYOR. ''KARIKLTR VAR, NK BZ ZN VERDK.'' ASLINDA, BU, MODERNLN EN AKILLICA HLELERNDEN BR. SZE MTH BR DNYA SUNUYORUZ YALANIYLA HERKES KK, BREYSEL, BENCL DNYALARINA HAPSEDYOR. TMOTHY FULLER, HERBERT MARCUSENN MARKSZM ADLI ALIMASINDA, TEKNOLOJNN ''HAZ''ZA DENYOR: (NAZANE KEND EROTK SALADII EVRM):

''BATI TOPLUMLARININ EZC REFAH SEVYES, ZELLKLE AMERKA, TM ARZULARI DNYEV TATMNE YNLENDREREK, FANTEZ DNYASINI BYK LDE ETKLED. MODERN TEKNOLOJ, EN VAH FANTEZLER BLE TEKNK OLANAKLARA EVREBLR. TEKNOKRAS, YAAMSAL HTYALARIN YANI SIRA, NSANOLUNUN FANTEZ DNYASINI, ELETRNN VE TOPLUMSAL DEMN TARHSEL DYALEKTN DURMA NOKTASINA GETREREK, GASP EDYOR. NSANLAR, GDEREK, SADECE TEKNOKRASNN SALADIINI HAYAL ETMEYE KOULLANIYOR.

81

MARCUSE N BU OLAY, YZYILLARDIR SREN TOPK MCADELENN ELKL SONUCUDUR. NSANLIK UMUDUNUN BR ED, FAKAT YANLI OLANI, GEREK OLDU.'' (JONDAFF, 04.05.2011 00:31 ~ 00:35) (jondaff, 04.05.2011 00:31 ~ 00:35) max horkheimer
11. hibir dnce yok ki burada, onu kda geirmeye vakit bulmu

adam kadar horkheimer'a da ait olmasn. * * (nest, 15.07.2010 13:45)

12. frankfurt okulunun geleneinden saptktan sonra, kimilerinin "zaten

horkheimer ikinci adamd, esas adam adorno" moduna girmesine sebep olmu filozof. (olmadi boyle, 31.12.2010 19:46 ~ 01.01.2011 03:34) frankfurt okulu
1. marksizmin 20. yy. bandaki donuklamasn ve avrupada ii

devrimlerinin yenilmesini mtakiben, 19. yy. sonu karamsarlk atmosferinin de etkisiyle modern kapitalist sanayi toplumunun sosyolojik, tarihsel ve epistemolojik eletirisine ynelen teorik okul. balangta marksist ncllerden hareket etmelerine karn ileri evrelerinde sistem dncesinin reddi ve btnselci teoriletirme nosyonunun terki anlamnda marksizmden de giderek uzaklamtr. adorno, horkheimer, lowenthal ve marcuse asl ekibini oluturur. dnsel kaynaklar arasnda hegel-marx-freud lsnn yan sra, nietzsche, kierkegaard gibi filozoflar, weber ve simmel'in sosyolojileri ve modernist estetik de tayin edici bir yer tutar. z itibariyle frankfurt okulu dnrleri, akln totaliter kullanm anlamnda moderniteden, akln zgrletirici kullanm anlamnda topyan dnceye ynelirler. ancak eletirel akln zgrletirici pratiini yalnzca teorik faaliyet olarak snrlamalaryla politikaya da uzak durmu ve fildii kulede yaamay tercih etmilerdir. kapal teorik sistemler kurulmasna kar klar, onlar, bat felsefesinin en kkten eletirmenleri arasnda bir noktaya getirmi, yapbozumcu ve postmodern dncenin de

82

kaynaklarndan

biri

olmalarna

yol

amtr.

frankfurt okulu hakknda bilinen en geni kapsaml almalardan biri martin jay'in nl "diyalektik imgelem" adl hacimli almasdr. eletirel teorilerinin anlalmasnda kilit nem tayan bir yapt ise macar marksist dnr lukacs'n "tarih ve snf bilinci"(1924) adl felsefi yaptdr. (bkz: eyleme) (bkz: arasal akl) (hafizami kaybettim hukumsuzdur, 06.07.2001 00:28 ~ 17.07.2001 02:01)

2. genel

kannn aksine tamam yahudi alman akademisyenlerden oluur. (243 10 43, 07.03.2004 20:00 ~ 15.03.2006 16:28)

neredeyse

3. ilk

be$i

a$agidaki

gibidir: habermas) benjamin) adorno) horkheimer)

(bkz: jurgen (bkz: walter (bkz: theodor (bkz: max (bkz: herbert marcuse) (hemingway, 07.03.2004 20:02)

4. jurgen habermas ba$ta olmak uzere, hangisi ki kamu ve bireyden

bahseder, bir etkile$imin olmasi gerekliligi noktasinda lafi dolandirir dururlar. sebep, bu etkile$imde kullanilmamasi gereken, tabu, bir kelimedir: devlet. eger i$in icine kamu-birey ili$kileri acisindan bir arabulucu kurum olarak devlet girerse, birisi biryerlerden "amanin, fa$issst, aman ha yandim nazi!" der diye, asla devlet kelimesi gecmez, ya da gecti mi de iyice dolambacli bir anlatinin parcasi olarak gecer. bir ulkenin yakin tarihinin teoriye yaptiklari, teorisyenlere yaptirttiklari acisindan ilginctir. (moramada, 02.06.2004 22:09)

83 5. zgn adi institut fr sozialforschung olan bu ilim-irfan yuvasi 1923

yilinda kurulmustur. 1932de horkheimerin ynetiminde enstitnn teorik yayin organi "zeitschrift fr sozialforschung" (sosyal arastirma dergisi) weimarer cumhuriyetinin son yanan isiklarina gzlerini acmistir (malum, hitler 1933te basa gecti). derginin agirlikli konusu eletirel teoriydi. almanyaya fasizmin gelecegini sezinleyen enstit 1933te nce parise sonra abdye gc etti. adorno ve horkheimerin savastan sonra frankfurt niversitesine geri dns 68 kusagi icin byk anlam kazandi ve elestirel teori sosyolojideki akademik tartismalara damgasini vurdu. bu enstitnn en byk kazanimi, otoriter karakter zerinde yaptigi analizdir. oskar net ve jrgen habermas, adorno/horkheimer ikilisinin lmnden sonra enstity temsil etmeye baslamislardir. (dilmen, 22.08.2004 19:02)

6. "psikanaliz ne yapsn bize" diyor svevo ..freud "fanatik hijyenistlerin ya

da terapistlerin" tutumunu knyordu; bunlar nevrozlarn asl zorunluluunu unutuyorlard.. "dnya ne yazk ki dier tkenmez dertlerle doluyken, nevrozlarn kkn kazmak amacyla bu tr fedeakarlklar gerekten gerekli midir?" "zdrap eken kimseye varolu mcadelesinde hayli kolaylklar salar" lacan'da bunun semptom olarak grdk "nevrotik hastalarmzn hastalklarndan vazgemelerinin bedelini deyemeyeceimiz eklindeki yaknmanzn tamamen hakl olduuna inanyorum. ama bana yle geliyor ki terapinin deil daha ok toplumsal kurumlarn hatasdr. "freud ..bakn imdi adorno'nun alntlamay sevdii bir frued cmlesi: "ayrm yapmayan bir sevgi bana yle geliyor ki kendi nesnesine hakszlk ederek deerinden bireyler yitirir" btn ballklardaki sevgisizlii anlatyor...okelilii mutuluyor souk ve sevgisiz bir dnyada evrensel sevgi ve duyarllk olanakszdr; somut olmaya kalklsayd abuk tkenilirdi oun adorno, zne sadece ideolojiktir...baskc sevgi kavramn toplumun eletirirken bir bu aletidir yndedir

kierkegaard'n

kierkegaard'n romantik melankolik sevgisinde sessiz kalan o ak ama erdemli (hatta aka imanl) valyenin mazoist akn nesneye kar kaytsz..isel...salt znel...konformist...ve ideolojik bulur

84

fetiletirilen sevgi souk ve duygusuz bir z(gncel dnyaya kar kaytszl) aa vurur "sevginin bu diyalektii sevgisizlie yol aar" adorno

yoksul snflardaki nevrozlarn iyilemeyi olanakszlatran bir varolu nedeni olarak sevgi :)) bilgi ise sunulan mutluluu tahrip eder...

"tede bir yerde falan deil, burada yeryznde ou insan bir cehennemd yayor. schopenhauer bunu ok iyi grmt. beim bilgilerim kurumlarn ve yntemlerim de insanlar kendilerini bundan kurtarabilsinler diye onlar bu cehennemin bilincine vardrma amacna ynemliktir." freud adorno'nun yant :

"iyiletirilen hasta, deli btne uyum gstererek gerekten hastalanr" bu adorno'nun "cinselliin cinselliinin giderilmesi " kuram ile flrt eden dncesidir eyleme kavram eyletirilmemelidir eklindeki marksist revizyonizm tekelilii paralayn sloganna dnr zmler zmszl olatmaktadr

baka bir freud eletirmeni marcuse ise "ego'nun eylemesi"nden bahseder ve bu kavram adornunun iinde bulunduu frankfurt okulu dnrlerinin kitab olan "otoriter kiilk"te okuruz psikolojizm kart olan adorno "dncenin yasalarnn geerliliinin egonun ortaya kndan tamamen bamsz olduu yargs ters yndeki dncenin yasalar kadar hataldr" (jackiebagaj, 10.12.2004 13:26)

7. ignorance is bliss dedirtir adama. defalarca, defalarca..

(eirene, 27.12.2004 00:10)

85

8. dnyaya her geen gn daha hakim olan pragmatizm ve davran bilim anlaynn yarataca irin patlamasn nceden sezmi, ortaya koymu ve hala da tehislerin gncelleyen temsilcileri olan bir akademik, eletirel ekol. (hdana, 12.01.2005 16:29)

9. son donemnden marksizm'i yeniden inay marksiziminin kurucularnn oluturmus olduklar cat. (gecekusu, 04.03.2005 03:46)

amaclayan

bat

10. (bkz: frank n furter)

(cha, 17.03.2005 00:14)

frankfurt okulu
11. michel foucault bir rportajnda "eer onlar daha nceden okusaydm,

yazdklarmn ounu yazmazdm" demitir diye hatrlamaktaym. otoriter kimlik zerine yaptklar olduka hacimli bir de almalar vardr ki sorunlarn temelini burada grm olmalar sebebiyle daha da sevgimi kazanmtr bu okulun mensuplar. (pharmakon, 08.06.2005 05:20)

12. alman devrimine ihanet eden spdnin banda bulunduu weimar

cumhuriyetinde, 1923de frankfurt toplumsal aratrma enstits adyla kurulan bu okul, znde marksist dnceyi arptmaktan, anlalmazla srklemekten ve onu akademinin duvarlarnn iine, profesrlerin krslerine hapsetmekten baka bir ey yapmamtr (blucuore, 13.09.2005 17:50)

86 13. 1923'de frankfurtta kurulan, 1933'de almanya'dan srgn edilen,

bundan ksa bir sre sonra amerika'ya yerleen ve 1950'li yllarn balarnda frankfurt 'ta yeniden kurulan "toplumsal aratrma enstitits" etrafnda toplanmt. enstitnn nemli yeleri, max horkheimer (felsefeci, sosyolog ve sosyal psikolog), friedrich pollock (iktisat ve ulusal planlama sorunlar konusunda uzman), theodor adorno (felsefeci, sosyolog mzikolog), erich fromm (psikanalist, sosyolog), herbert marcuse (felsefeci), franz neuman (siyaset bilimci, zellikle hukuk alannda uzman), leo lowenthal (popler kltr edebiyat konularnda uzman), henryk grossman (siyasal iktisat), arkadij gurlarland (iktisat, sosyolog) ve enstitnn "d evresinin bir yesi olarak walter benjamin (denemeci ve edebiyat eletirmeni). enstitnn yelerine sk sk frankfurt okulu olarak hitap edilir. ancak bu, enstit yelerinin almalar her zaman birbirine skca bal ya da tamamlayc bir projeler dizisinden olumad iin, yanltc bir adlandrmadr. bir okul dan meru bir biimde sz edilebilmesi, yalnzca horkheimer, adorno, marcuse, lowenthal, pollock ve (enstitnn ilk dnemleri iin) fromm'un almalarna referansla mmkndr ki, bu kiiler arasnda da olduka temel gr ayrlklar bulunmaktadr. okul, ilk kurulduu andan beri ortodoks marksizme eletirel bir adan yaklam, iktisad temel alan geleneksel aklama biimlerinden vazgeerek ideolojik' ve siyasal analizlere girimiti. frankfurt okulu'nun kurucularnn klasik eletirel kuramna gre, incelenmesi gereken asl alanlar arasal akl denilen ve zel olarak modern sanayi toplumunun gelimesi srecinde gzlemledikleri totaliter tahakkm biimleriydi. arasal akl, dnyaya ve kukusuz baka insanlara, onlar nasl smrebileceimiz temelinde bakmakta, olgu ile deeri birbirinden ayrmakta ve deerleri, bilgi ve yaam asndan nemsiz bir role indirmektedir. bu dnce tarz sanayi toplumunun tipik bir zelliidir ve (eletirel kuramclara gre) tahakkm yaplaryla dorudan bantldr. frankfurt okulu'nun eletirel kuram ktmserliiyle n yapmtr. okulun balca argman, kapitalizmin kendi elikilerinden pek ounu zmenin yollarn bulduu ve ii snfnn sistemle btnletii ynndedir. eletirel kuramn ikinci kolu, jrgen habermas'n felsefe ve sosyoloji alanlarndaki, eletirel kuram kavramn yeniden ekillendiren yakn dnem almalarndan kaynaklanmaktadr. bu yeniden ekillendirilme giriimine katkda bulunanlar arasnda, albrecht wellmer (felsefeci), claus offe (siyaset bilimcisi, toplumbilimci) ve klaus eder (antropolog) bulunmaktadr. okulun dnsel geliim eksenini kavramak iin, bu eksenin balamn oluturan alkantl olaylarn yerli yerine oturtulmas gereklidir: i.dnya savann ardndan bat avrupadaki sol kanat ii snf hareketlerinin yenilgisi, almanyadaki kitlesel sol kanat partilerinin reformist ya da moskova denetimindeki hareketler eklinde k, , rus devrimini stanilizme dnerek yozlamas nazizm ve faizmin ykselii. bu olaylar,

87

marksizmden esinlenen, ama ya sosyalizmin ' plan"nn tarihin kanlmaz bir paras olduu ya da "doru" toplumsal eylemin yalnzca, parti izgisinin resmi duyurusunu takip edecei grlerinin ne kadar yanltc ve tehlikeli olduunu anlamaya hazr olanlar asndan temel sorunlarn sorulmasn salad. frankfurt okulunun balca ilgilerinden bir tanesi, marx'n dnd gibi devrimin neden bat'da gereklemediini aklamakt. devrimin olmamas durumunu yorumlamaya alrken, siyasal olaylarn karmakln gzard ettiler. deimenin mevcut dzenle kat'i bir kopu onucu gereklemesi gerektiine dair var- saymlan, toplumu dengede tutmak zere al- an glerin kudretine gereksiz bir nem ver- melerine neden oldu. umduklarnn neden gereklemediini aklamaya alrken, sistemin muhalefeti emme kapasitesini abarttlar. bunun sonucu olarak, eletirel kuram, bat'da ve bat dndaki nemli toplumsal ve siyasal mcadeleler -siyasetin yzn deitiren ve hl da deitirmekte olan mcadeleleralannn nemini kavramakta yetersiz kald. frankfurt okulunun dnceleri genel olarak eletirel kuram bal altnda adlandrlmaktadr. (darkscar, 03.01.2006 23:11)

14. trkiye'de yaz izi ilerine merakl herkesin biliyormu gibiyapt okul.

bata popler kltr ve kitle kltr meseleleri olmak zere ismini zikretmemek ayp saylmakta. ama temel metinleri dahi doru drst okunmuyor. adorno ve benjamin'i dilimizden drmesek de pek bir bok bildiimizi iddia etmek zor, iyi niyetli bir yorum olur. geri sadece frakfurt okulu iin deil; hangi sahada temel metinleri zenle okuyoruz ki? alaymz kolpayz. ama herkes hem kendisinin hem de evresindekilerin kof olduunu bildii iin kimse kimsenin zerine pek gitmiyor, sktrmyor. adorno, frankfurt, benjamin.. de ge. mutluyuz byle. (gari, 03.01.2006 23:16 ~ 23:19)

15. (bkz: bauhaus)

(bal ozu, 15.03.2006 08:57)

88

16. (bkz: mektebe gidiyorum diye frankfurt okuluna gitmek)

(crimetisia, 15.03.2006 09:00)

17. 13 aralik 2006 fenerbahce eintracht frankfurt macinin hatrlatt gzide

ekoldr. "hehheh he, demode fakat kibire kar etkili.." (hersheys, 13.12.2006 23:36)

18. (bkz: friedrich pollock)

(camel, 18.08.2007 03:28)

19. 1923'te felix weil tarafndan frankfurt'ta kurulan, nemli isimlerinin

banda max horkheimer, walter benjamin, theador adorno, herbert marcus'tur. son dnem temsilcisi jurgen habermas'tr. okul kuruluundan bu gne 4 dneme ayrlr;

1923-1933: hitler balantl faist eilimlerin artmas ve hitler iktidar. 1933-1950: amerika'ya ka dnemi. faizm almanya's okula tehlike oluturmaktadr. 1950-1970:frankfurt'a dn dnemidir. ancak herbert marcus amerika'da kalmtr. okul adorno'nun katlmyla psikanalize ynelmitir. 1970 ve sonras:jurgen habermas'n ne kt ve halen devam eden dnemdir. marksizm'le ilgili balarn koptuu dnemdir. (tavandaki kukla, 05.11.2007 03:09)

20. 1923 ylnda frankfurt niversitesi deki bir grup entellektel ve

akademisyen tarafndan kurulmutur. frankfurt okulu olarak adlandrlan bu okulda marksist ideolojinin yeniden

89

yorumlanmas ve kendilerini kapitalizm in eletirisine adam marksistleri bir araya toplamay amalamlardr. bu ekolden km en byk eserlerin bazlar ise.

aydnlanmann negatif pasajlar tek us minima

diyalektii diyalektik boyutlu ve insan devrim moralia

bu ekole dahil olan dier yazar,bilimadam ve entellektellerden bazlar ise; erich leo max wilhelm max ayrca "kapitalizmi konumuyorsanz nermesinin sahiplerinin sesidir. faizme sesiz fromm lowenthall horkheimer reich weber dir. kalmalsnz"

(juyobudela, 12.11.2007 21:02 ~ 04.06.2008 14:45) frankfurt okulu

21. ekonomiyi bir base olarak dnecek olursak ve kulturun kapsadigi dil,

degerler ve medya gibi unsurlari da superstructure olarak benimsersek marksistlerden farkli olarak frankfurt okulu'nun en bastaki 5 temsilcisi max horkheimer, herbert marcuse, theodore wiesengrund adorno, walter benjamin ve jurgen habermas isin ekonomi kismindan ziyade superstructure kismiyla ilgilenirler. (ambivalent, 06.01.2008 04:50 ~ 04:56)

22. bertolt brecht'in de imal bir yksne konu olmu okul. terry eagleton aktaryor: "bir zamanlar evresinde grd tm sefaletten rahatsz olan bir kral vard. akll adamlarn ard ve sefaletin nedenini aratrmalarn istedi. akll adamlar konuyu incelediler ve krala tm

90

sefalete kral olarak bizzat kendisinin neden olduunu bildirdiler." kaynak: t.eagleton, aykr simalar, s. 94, epos yaynlar, ankara, 2003. (gofret beyin, 09.02.2008 12:02)

theodor* evladm, naslsn olum? ana! iyiyim anam, sen naslsn? - anasnn bir tanesi ben de iyiyim.. babann selamlar var.. saolsun ana, ellerinden perim. - nasl diyor dersleri iyi mi, para lazm m onu soruyor. - iyi annem iyi, para lazm deil ben haber veririm onu. - aman evladm olaylara bulamyorsun di mi? okul oku diye yolladk seni oraya, sala solla uramadan imtihanlarn versin diyo baban. - ooof of..
23. -

(gerrain, 31.05.2008 21:14)

24. alov? alo, helmut habermas ile mi gryorum? evet benim? - helmut bey, olunuzun 1926-1928 aras kayt harlar denmemi. nasl?! cezaya girdi bunlar bugn itibaryle. vay serseri vay.. isterseniz belli bir deme plan dahilinde.. - tamam siz bana hesap no'yu fakslayn bugn akama kadar, ne kadarsa pazartesi karyorum paray. - ok teekkrler sayn baym. ok ok teekkrler. (gerrain, 31.05.2008 21:23)

25. resat calislar'in en buyuk temsilcisi oldugu dusunce okulu, ekolu, hebele. (okuryazar, 31.05.2008 22:03)

26. 2001'den beri banda axel honneth 'in bulunduu enstit.

91

(defacto, 04.06.2008 18:58)

27. 1923 ylnda marksizm'e, mevcut sosyoloji kuramlarna, geleneksel bilim felsefesi anlayna bir tepki olarak doan okul. temel iddialar adorno, horkheimer, marcuse ve ilerleyen yllardaki en nemli temsilcisi habermas tarafndan belirlenmitir. okulun ortaya knda bat avrupa'daki sol ii snf hareketlerinin 1. dnya sava'n izleyen yllardaki yenilgisi, rus devrimi'nin stalinizm'e dnmesi, faizm ve nazizm'in ykselii etkili olmutur. frankfurt okulu dnrleri, hegel'in diyalektii ve marx'n idealistliinden esinlenmekle birlikte genel olarak marksist bir ereve iinde kalmlardr. marx'n ekonomi politie yapt katky nemsemekle beraber bu katknn gnmz toplumlarn anlamada yetersiz kaldn syleyerek marx'n eletiri yntemini temel alan bir eletirel kuram gelitirmilerdir. ekonomik determinizm, ekonomizm ve kaba maddecilii iddetle eletirerek, gerek bir eletirel kuramn toplumsal dzenin ihmal ettii insann gizli kalm potansiyelini ortaya karmas gerektiini savunmulardr. frankfurt okulu dnrlerine gre; gnmz kapitalizmi ar artlar altnda altrd insanlar denetim altnda tutup tepki gsterme ve bakaldrma ihtimaline kar bilgiyi ve popler kltr elerini maniple etmek suretiyle varln devam ettirmektedir. okul dnrleri kltr ve modernizmle ilgili problemler zerinde younlam; kapitalist toplumun temel ilkesi olan arasal aklcla kar tavr alm; edebiyat, mzik, estetik konularnda nemli almalar yapmlardr. (cevapsiz soru, 08.01.2009 08:17)

28. trkiye'de bu ekoln duayeni nsal oskay'dr.

(piknik tupu, 25.01.2009 18:18)

29. mzmzlar ordusu. bu arkadalar eletiri kuramn bulmu. yolda

bulmu. bi yapc olun ya? her eye kritik. her eye laf sokmalar. hibir eyi de beenmiyonuz. "nc rayhn yznden onlar karamsar oldu" diye de sonrakiler bu adamlar savunuyor. banene ya adam naziler yznden bunalma girmise? markistiz diyor ama onu da beenmiyor. sanat da beenmiyor. akademiyi de beenmiyor. amanaza kuyum ben sizin filozof gibi. uyuz ibineler. devaml kar gibi alayan sinamekilerin okuludur meb frankfurt anadolu lisesi.

92

(trip, 26.01.2009 17:15)

30. mesnetsiz

dinciler aydnlanmayla mcadele ve aydnlanmann karsna rezil eriatlarn ve le gibi ontolojik zrvalarn koymak iin bu gzel okulu azlarna sakz ediyorlar ya, ben ona sinirleniyorum. sanki bu insanlar aydinlanmann eletirisini yaparken "sarm aydnlanmaya, gidip yataym ben cariyelerimle, sonra zeusu grmeye giderim" ya da "aydnlanmann iimde yaratt boluu namaz klmak ve kurban kesmek gibi sper mitoloji-d (paganlk d da diyebiliriz) pratiklerle dolduraym, ho" diyor. yok mesnetsiz yobaz, yok, knla kavramaya almsn sen (ki default kavrama modun bu), bu insanlar bal gibi ilerlemeye inanyor, bu insanlar bal gibi mitoloji dman, sadece aydnlanma srecine devaml eletirel bir gzle baklmasn savunuyorlar. frankfurt okulu kalkp "aydnlanmann kaderi bu, hep mitolojiye dnyoruz, o yzden en hakiki mitolojiye (i.e. dine) sapalm" demiyorlar, o senin samalaman. bu insanlarn dedii ey modern bilimsel metodun anlam kategorilerine ihtiya duyduu ve aratrmann nesnesiyle kurulan ban nesnenin kimliini de gz nnde bulundurmas gereklilii. adorno dediin adam uzakdou felsefesini bile duyunca fttrrd, brak islam', katoliklii. ne alan kazanma hrsym, ne iktidar sevdasym sizdeki be, sizden daha sevimsiz bir tasarm mmkn deil, gerekten. (carlos santana secret chord progression, 06.06.2009 11:38 ~ 13:07) frankfurt okulu
31. 1960'larn ortalarnda balayan renci hareketleriyle birlikte bir ok

gen enstitye katlr. ancak zellikle horkheimer ve adorno renci radikalizmine kar ok mesafeli bir duru sergiler. horkheimer, iran ah'nn almanyay ziyareti srasnda kan atmalar nedeniyle rencilere kar olan tavrn daha ak ve daha sert bir biimde ortaya koyar. renciler de buna karlk olarak frankfurt niversitesinde dzenledikleri bir gsteride tepkilerini frankfurtular yuhalayarak gsterir. (petersachs, 07.08.2009 01:50)

32. yeler amerika'da geirdikleri on ylda paradoksal biimde, kuramlarndaki radikallemeye karn "radikal praksis"ten uzaklamlardr. batdaki ii snfndan umutlarn kesen, sovyet deneyiminde de d

93

krklna urayan horkheimer ve arkadalar, marksist kuramda tarihin motoru olarak grlen ii snf yerine (bu eliki yerine) bir baka motor gcn; insan-doa elikisini koyarlar. zira balangc kapitalizmden daha eski olan ve kapitalizmin bitmesinden sonra da devam edecek tek eliki budur. (ben her zaman ben ama hangi ben, 10.12.2009 01:41)

33. blizzard'n yzne tkrrd bunlar toplanp. mrmz yedi lan

ibneler, oyun yapmayn oyun. (uwriel, 13.02.2010 23:01)

34. phil

slater tarafndan yazlan kitap. kabalcdan km olan bu eser zellikle frankfurt okulu'nun ilk dnemini olduka gzel bir dille inceler/eletirir. belki de tek kt yan, kapanda nazi armalarnn bulunmasdr. haliyle burada anlatlan, nazi rejiminin yaklat dnemdeki frankfurt okulunun ortaya koyduu eylerdir. ancak algda seicilik sonucunda, okulla hi alakas olmayan bnyeler "frankfurt okulu=kapak resmi=faizm" gibi bir karm yapabilir. belki de bu bile okulun aratrma konusudur. (betatron, 18.04.2010 00:22)

35. frankfurt

okulu denince aklma cokun san, weber, mlkiye gelir. doktorasn weber zerine yapan cokun san hocal boyunca marksizmi weber zerinden anlatmtr. dolaysyla frankurt okulu ve habermas' anlatmak onun iin ayr bir zevkti. ah keke her dnceyi bir de kendi dnrlerinden okusa. (ragondorisa, 23.04.2011 00:07)

36. bunun

"trkiye'deki izleri" hakknda, kapsaml bir derleme km, beybin kejanlolu editrl ile. 796 sayfa, zamann tozu. (babaerenler, 16.05.2011 15:11)

94

37. baz rencilerin hakknda ar tadnda, katlara frankfurt okulu her eye kardr yazd okul. (zeynep27981, 16.05.2011 22:01)

38. (bkz: tefekkrc materyalizm)

(anti ka, 15.06.2011 22:58)

proletarya diktatrl de bir diktatrlktr

1. proterya diktatrl kurulacak eit, snfsz, zgr bir toplum olacak

diyenleri anlamadm ve onlara "yuvarlak masa da bir masadr" ile birlikte kurmak istediim cmle. edit : proletarya diktatrlnde proletarya dnda baka snflarn da var olduu ve o yzden diktatrlk olduuna dair aldm mesajlar nedeni ile; proterya diktatrl kurulacak, snfl da olsa, emee dayal, eit, zgr bir toplum oluacak diyenleri anlamadm ve onlara "yuvarlak masa da bir masadr" ile birlikte kurmak istediim cmle. eklinde steki cmleyi yenilemeyi bir bor bilirim. (nalsa, 09.12.2010 09:42 ~ 10:12)

2. bu szde ihmal edilen unsur proleteryann bir kiiden farkl olduu. mesela halkn kendi kendini ynetmesine de gayet rahat bir biimde halkn diktatrl diyebiliriz. ama bu bir problem mi? elbette deil. nemli olan diktann ne kadar geni sahibinin olduu. (muhammed eminoglu, 09.12.2010 09:45 ~ 09:48)

3. (bkz: mihail aleksandrovi bakunin)

(barrett, 09.12.2010 09:50)

95

4. doru sz. marksist olup da aksini iddia eden mi var ki? biz eyaya

ismiyle hitabeden insanlarz, kediye kedi, diktatrle diktatrlk, nescafeye "neskayfe" deriz. yalniz; proleterya diktatrl marksistlerin nerdii bir komnizme gei yoludur, bir ara formdur, ara rejimdir. hedef komnist yani sinifsiz bir toplum kurmaktir. bu ara form bunun iin uramak iin gerekli bir ktllktr. (bkz: necessary vice) kt bieydir yani, ama ila almak da ameliyat olmak da ktdr ama iyilemek iin gerekli ktlklerdir. mesele o ki adam ameliyat masasnda kalmasn ya da ilatan zehirlenmesin sovyetlerdeki gibi. bunu bir kural haline getiren adama "stalinist" denilir. onlar bu dikta durumunu sonsuza kadar uzatmak adam ameliyat masasnda tutmak ister, ila bamls yapar vs. ve kendi ayrcalkl brokratik snf karlarn korumak isterler. hatta tutup "ite komnizme getik daha allahtan ne istiyorsunuz marabalar!" falan da derler (bkz: yersen) bu konuda drst olana tavsiye bir zahmet "devlet ve ihtilali" mmknse adam gibi bir eviriyle okumasdr. yaplm var: (bkz: ferit burak aydar) not: anarik degilim. (bkz: not tkp'li deilim) (kunta kinte, 09.12.2010 09:55 ~ 10:20)

5. aamaclarn, not: anaristim.

"ya

yle

ama..."

diye

devam

ettirdikleri

sz.

(writer, 09.12.2010 10:18)

6. (bkz: thank you captain obvious)

(soulforger, 09.12.2010 10:27)

7. http://3.bp.blogspot.com/...xgkwio/s1600/einstein.jpg

(ardiles, 09.12.2010 10:30)

96

8. ya adamn biri kyor yok "giydikleri mont bile ayn bunlarn" filan diyor. sen daha devrim de, proletarya de, mason de, feto de, fao de, bilmem ne de. adam diyorum. yumurtal adam. diktatrlk budur. eit dikta. tanm nerde lan? hala tanm yazyo muyuz ben okumuyom da bu modlar bii ato biiler oluyo. neler oluo. ya kt bii bu cmle, fikir, dnce, anlay. ya da iyi. bilemiyoruz. (mariadebonne, 09.12.2010 10:31)

9. her trl ynetimin yanl olduunun ifadesidir: "kimsenin bir dierini bask altna almasnn imkansz hale gelmesini mi hedefliyorsun? yleyse, kimsenin iktidara sahip olmamasn salaman gerekir." (loralynn, 09.12.2010 10:31)

10. evet

lan,

ok

yerinde

bir

sz.

byle sermaye snfnn ve onun uaklarnn tepelerine tepelerine vuracamz bir dnem olacaktr. ne oldu zoruna m gitti? yeter lan, artk stkm syrld bu "demokratik gler yzl sosyalizm" tartmalarndan. zor yoluyla iktidara el koymamz bir yana, zor yoluyla zel mlkiyeti kamulatracaz. beenmiyenin kafasna kafasna vuracaz, yllarca yan gelip yatanlar zorla altracaz, servetlerini ellerinden alacaz. ne kadar gerici yobaz rgtlenme varsa ilga etmek bir yana, sorumlularn kodese zevkle atacaz. ne kadar rk faist rgtlenme varsa ilga etmek bir yana, sorumlularn kodeslere dolduracaz. irkl, gericilii, kapitalizme ynelik vgleri gerekirse zor da kullanarak susturacaz. halk dmanlarn mahkemelerde yarglayacaz, gtn devlet kademelerine atayp, oradan halka zulm kesilenleri alaa edeceiz. burjuvazinin demokrasisi bile diktatrlktr, proletaryann diktatrl ise zgrlk. not: gayet ciddiyim. (polocan, 09.12.2010 10:31 ~ 10:36)

97

proletarya diktatrl de bir diktatrlktr

11. "ama proletaryann

diktatrldr" denilerek bir para totolojik grnen bir vurgu ile bitirilse daha anlaml olacan dndm cmle. bunu savunurken eer gerekten toplumun ounluu "proleter" deilse ve ynetimi bir snf olarak proleterler ellerinde tutumuyorsa bunun sovyetlerdeki gibi baarsz olma ve proleterya diktatrlnn "parti diktatrl" ne dnmesi kanlmaz oluyor neredeyse. proletarya diktatrlnn dier diktatrlklerden bir fark var unutmayn: bu bir ounluk diktatrl. (kunta kinte, 09.12.2010 10:58 ~ 11:30)

12. (bkz: vens projesi)

(and justice erol, 09.12.2010 11:20)

13. son

derece

soru

bir

sz.

burjuva diktatrl = bir avu zenginin karlarnn toplum zerinde tahakkm kurmasdr. proleterya diktatrl = toplumun karlarnn tm kurallar belirlemesi, her eyin stnde olmasdr. evet, bir diktatrlktr. proleterya dikatrlnde <bir kiinin bakalarnn emei zerinden zengin olmas "yasak"tr.> ... imdi sen bunda da yasak var dersin... (benden yazar olmaz, 09.12.2010 11:22)

14. (bkz: ounluun

aznlk (bkz: demokrasi/@mortifera) (mortifera, 09.12.2010 11:25)

stne

uygulad

zorbalk)

98 15. (bkz: #18250684) birazck faizmden kimseye zarar gelmez. gelse de

imdiki kadar zarar gelmez. ama gelebilir de. daha fazlas da gelebilir. offf her ey kark (oburi, 09.12.2010 11:38)

16. (bkz: burjuva demokrasisi de bir diktatrlktr)

(kunta kinte, 09.12.2010 11:54)

17. proletarya

diktatrlne "birazck faizm", sosyalizme ise "enternasyonel faizm" diyen kiilerin, arkasna sndklar sylem. proletarya diktatrl, reddetmiyor. ad stnde, diktatrlktr. bunu kimse

fakat bu diktatrle faizm diyen kiilerin ya okumadklarn kartrm ya da daha faizmin tanmn bilmediklerini. sonu olarak dn, hzlandrlm faizm retmeni sheyl batum'un faizm tanmndan yola karak bunu sylyorlarsa ciddiye alnacak taraflar yok demektir. not: edit: imla hatas iin teekkrler aytok. (nihayet be, 09.12.2010 11:54 ~ 16:51) boleviim.

18. (bkz: fke de bir hitabet sanatdr)

(lord of the words, 09.12.2010 11:57 ~ 11:58)

19. eer "diktatrlk" kavramn sadece 20. yzyln ilk yarsnda yaanan deneyimlerle tanmlyorsanz bu duruma da olumsuz anlam yklemeniz olas, ama proletaryay, insann insan zerindeki basksn ve nihayetinde snflar ortadan kaldracak evrensellik bilincine ulam bir snf olarak tanmlayp, "proletarya diktatrl"n egemenlik biimi olarak byle deerlendirdiimizde o isnat edilen olumsuzluktan syrlr.

99

(kasaba insani, 09.12.2010 12:17)

20. bu duruma gerekli ayar en banda bakunin vermitir. hakl kt ise

daha sonralar koskoca bir halkn donuk baklar arasnda sona eren sovyetler birlii ile kantlanmtr. yeni kurulan kapitalist dzenin aababalarnn, sona eren proletarya diktatrlnn bandaki isimler olmas tesadf olmasa gerek. "burjuvaziyi ve zel mlkiyete dayal kapitalizmi" sona erdirmek isteyen marx'n ve sosyalistlerin/komnistlerin, amalarn pratie dktklerinde karlatklar sonu her zaman "proletarya diktatrl" olmutur. bunun nedeni bakunin'in marx' topyac olmakla sulamasnn nedeninde sakldr. bakunin, marx' politik iktidar kullanmaktaki tehlikeleri grmemesinden tr, topyaclkla sulamtr. marx byle olsun ister miydi bilemeyiz ama sonuta bakunin'in her seferinde hakl kmtr. bakunin, marx gibi gzn "ekonomiye" dikmemiti. o, marx'n kar olduklar yannda kendisine en byk dman olarak devleti grmtr. bakunin, sermayeyi yaratann devlet olduunu ve kapitalizmin ilgas ile devletin ilgas arasnda bir ncelik ilikisi kurmann doru olmadn savunuyordu. ancak ve ancak devletin ykld bir devrimi, devrimden sayyordu. te yandan, yine bu balamda, rus devriminin de tarihte bir kopu yaratmak yerine, daha ok tarihi bir kopu yarattn; birincisinin ancak insanlarla, ikincisini ise insanlk adna baarlabildiini bu nedenle tarihte kopu yaratmam bir devrim'in "sosyalist" sfatn hak edip etmediini sorgular kr argn bir yazsnda. sper adam u argn. sosyalistlerin "devlet"i ele geirdii her devrim diktatrlk ile sonulanmtr. aslnda, yapay bir proletarya olan bu sistemde rnein lenin, kropotkiniin "bu yal bunaktan skldm. politikadan bir ey anlamyor, aptalca tavsiyeleri ile beni bunaltt." diyebilmitir. o aptal tavsiyelerin hakll bir yana, burada "politika" ile kastettii, george w. bush'un politika ile kastettiinden pek farkl deildir aslnda. argn ayn yazsnda, bakunin ile marx arasndaki ekimeyi yle zetliyor: marx, devletin ilgasn sermayenin ilgasna; bakunin ise, sermayenin ilgasn, devletin ilgasna balamt. son tahlilde, mevcut sosyalist devrimlerin hibirinde devlet ilga edilmedii gibi sermayede kendi diktatrln kurmutur. bakunin, yok edilmesi gerekenin devlet olduunu sylerken ok haklyd. zira, devlet denilen organ teori dinlemiyor. koskoca lenin'i bile politikac yapyor. te yandan, deinmeden gemeyeyim, bu devlet zehrinin panzehiri ise liberal sol,

100

demokratik sosyalist mi ne diyorsanz artk bizim savunduumuz "demokrasi"dir. eer devlete devam edilecekse, diktatrlk kurmamann tek yolu gerek (radikal) bir demokrasidir (u an yaadmzn da burjuva diktatrl olduu aikardr). son olarak yine argn'n u ahane satrlar ile bitirmek istiyorum; "marksistler kapitalizmi 'kalbinden'; anaristler ise 'topuundan' vurmay hedefliyordu. bu nedenle biri sistemin 'iine', 'merkezine' doru sryordu birliklerini; dieri 'dna', 'eperlerine'e doru... biri sistemin kalbinde yer aldn dnd proletaryann 'kurucu' gcnde aryordu 'ykcl', dieri ise 'kuruculuu' nihayetinde ancak dlanmlarn 'ykc' gcnde bulabileceimizi dnyordu. dolaysyla biri sistemin 'kalbi'ne nian ald; dieri de 'topuuna'..." (mechul muhayyil, 09.12.2010 20:07) proletarya diktatrl de bir diktatrlktr
21. biz bunun ne kadar doru bir sz olduunu ilk kronstadt'da renmitik.

(el fikir, 09.12.2010 21:24)

22. bir totaliter rejimden cok proleterya diktatorlugu tipki demokrasilerdeki gibi halkin kendi kendinin diktatoru olmasi durumuyla paralellik gosterir. ancak tabiki de gunumuz demokrasilerindeki gibi uretim araclarini elinde tutan belli kesimin gorunmez diktatorlugu ve alt siniflara sunulmus sanal bir devlet yonetimini secme ozgurlugu proleterya diktatorlugunde yoktur cunku ust sinif tasfiye edilmistir. (mcnicky1905, 09.12.2010 21:49)

23. ancak

sosyalizmi gtnden anlam birisinin sabilecei tespit. parti manifestosu)

(bkz: komnist

http://www.kurtuluscephesi.com/orjinal/manifesto.pdf nszleri atarsanz yaklak 40 sayfa. bir saatte okursunuz. hadi canlarm. (de la serna, 09.12.2010 21:55)

101

24. (bkz: yeni mi anladn)

(balikci filozof, 09.12.2010 22:03)

25. laf eip bkmenin lzumu yok. kullanlan dilde de bana kalrsa bir

problem yok. dikta, mutlak bir "doru"nun bakalarna kabul ettirilmesidir (aha buyur burdan). zorla olur ya da olmaz; bunun nemi yok. iyi huylu mu kt huylu mu olduu da nemsiz. iler sarpa sardnda alglanan konumlar ok abuk yer deitirebilir, kimin iyi niyetli kimin kt niyetli olduunu anlayamazsnz; asrlar boyunca ksr tartmalara malzeme olur sadece. tek adam, parti ve hatta bir veya bir ka snfn gdmnde olmas ise, diktann mutlakiyeti bir ynetim anlay olduu gereini deitirmez. egemenlik bu noktada kimin iktidarda olduuyla alakaldr. herkesin evrensel dorularla uyum iinde yaad bir topyada egemenlik kavramnn bir nemi, vazifesi kalmayacaktr zaten. "evrensel" doru yahut insan olup olmamas ayr bir tartma konusu olmakla beraber bence asl nemli olan mesele bu "evrenselliin" iddia edildii gibi devrimle mi yoksa evrimle mi gerekletirilmesinin yerinde olduudur. evrimci yaklam gnmzde "demokrasi" olarak tasvir edilmekle birlikte, katlmc deil de temsilci pratiin tercihi neticesinde ister istemez parti oligarisiyle sonulanyor. yukarda bahsettiim gibi bu iyi huyludur, kt huyludur hi nemi yok. er ya da ge anlamazlklara zmler zorla yahut eitli hilelerle (burada evrimci aralar kullanlabiliyor) kabul ettirilip, iyiye dnmn n kapatlyor. keyfi uygulamalar ise (despotluk, tiranlk, ne derseniz deyin) "halktan alnan g"le perinleniyor. halk tanmnn ii boaltlyor, egemen kesime uyum salam kitleler halka* dnveriyor. dier taraftan devrimler zaten kktenci faaliyetler olduklarndan, "doru"nun veya zerinde anlalacak alternatiflerinin bulunmas yntem olarak tercih edilemez. yerlemi, kk salm bir "yanl"a ilatr devrim. gerekten artk egemen olmu "madur" ksa vadede tazmin eder kendine yaplan "yanl"lar. ancak uzun vadede mutlak "doru"larn dierlerine kabul ettiremezse, zor yoluna bavurur; varoluu iin bavurmaldr. her halkarda kar devrim filizlenecektir, "dzen" yahut "sistem" ne derseniz deyin er ya da ge baka bir devrimle deitirilecektir. doxalarna saplanp kalm insanlar elbette yukardaki bilindik diyalektii grmezlikten gelmeyi tercih edeceklerdir. onlara acil ifalar diliyorum. geri

102

kalanlara ksaca anlatmak istediim devrimci sylemlerin muktedirin evrimci propaganda aralarna skmedii/skmeyecei gereidir. (kryptos, 09.12.2010 23:05)

26. (bkz: mdr

mdr

mdr?)

zerine ok da konumaya gerek yok bunun zira proleterya diktatrlnn diktatrlk olmadn iddia eden adam 'proleterya diktatrl ,proleterya egemenliinin tecil ettii sosyalist demokrasidir.' filan eklinde cmlelere takla attrarak filan konuyu aklayamaz.laiklik de adam olmaktr ona bakarsan.proleterya diktatrlnn snfsz bir toplum olduu iddias ise ancak , tamamiyle,bsbtn bir cehaletin davurulmu eklidir. abaks kullanmak kadar basit ve net bir durum bu ,proleterya iktidar,egemenlii ya da diktatrl her ne dersen de , komnizme olan gei srecinde iktidar devralmas gereken proleterlerin ,snfn ve devletin olmad st topluma gei iin bunu yapmas gerektii doktrinize edilmi iken , bu toplum tahayyl yine doktrin gerei zorunlu bir durumdur , fakat gayet aktr ki kapitalizmin barndan kopmu ve kapitalist retim srecinin dinamiklerinin vcuda getirdii proleterlerin yani modern iilerin egemenlii eline geirdii bir toplum dzenine tarihin hi bir dneminde rastlanmamtr.rasland diyen varsa dombilidir , taocudur.olsayd da sosyalist bir demokrasinin de bir diktatrlk olmamas beklenemez idi.hatta kapitalist bat demokrasisinin de bir diktatrlk olarak adlandrlmamas bugne has bir durum olabilir , bir ka irket ve bir avu dolusu adamn ynettii bir dnya , bir dikta rejimi deilse eer bu adnn koyulmamasndan , gte gt denmemesindendir. (yaatabioyleabiyaevet, 10.12.2010 00:04 ~ 00:05)

komnist parti manifestosu

1. "(...)ksacas burjuvazi kendi imajna gre bir dnya yaratr... bu srete

nfus kentlere ylr, retim aralarnn mlkiyeti de az sayda kiinin elinde toplanr. burjuva toplumu bir sre sonra, kendi yaratm olduu devasa retim ve deiim olanaklarn kontrol edemeyen bir bycye benzemeya balar. tarihte ilk kez retim fazlasndan doan krizler

103

doar(...)" (bkz: ongoru) (bkz: karl marx) (caelumluna, 13.12.2000 22:06) komnist parti manifestosu 11. ayaktakimi anlamina gelen proletarya sinifina cagri baabinda yazilmis manifesto. hala etkinligini(buyuk olcude) koruyan fikirler olsa da yanlislar vardir, siyasal gelismeler, dogup gelisimleri acisindan falan yanlis irdelenmistir zannimca. (anakha, 28.07.2002 17:02 ~ 27.05.2004 13:05)

12. bu manifesto proletarya icin yazilmi$tir, yani akli erecek/ermeyecek insanlarin okumasi/okumamasi soz konusu degildir. okuma bilmeyen i$ci icin yazilmistir, ki evde cocugu okusun o dinleyip yorumlasin, du$unsun vb... zaten sadece akli erecek insanlarin okumasi kimseye bi $ey katmaz, akli eremeyen insanlarin okuyup yonlendirilmesidir amaclanan.. (deadpoem, 16.11.2002 11:31 ~ 31.05.2004 01:04)

13. ingilizce

metnine su adresten ulasilabilir: http://www.anu.edu.au/...classics/manifesto.html#c1r2 (hemingway, 30.04.2003 11:40)

14. dnyada dinlerden sonra en ok kabul gren bir olgunun manifestosu.

bir kavram veya kavrayamayanlarn tu kaka dedii dnce birikiminin "yaanamad, denendi olmad"s ... murat belge' nin dedii gibi olmas gereken deil, olan bir eydi yaanlan komnizim veya kimilerin dedii gibi sulandrlm komnizm, yani sosyalizmin aan eteinden grnen klot fantazisinin karnca kararnca aya. (atlantis, 12.10.2003 00:22 ~ 00:23)

15. "avrupa'da bir hayalet kol geziyor: komnizm hayaleti!", szleriyle balayan manifesto, nl "proleterlerin zincirlerinden baka

104

kaybedecekleri eyleri yoktur. oysa, kazanacaklar koskoca bir dnya vardr; btn lkelerin iileri birlein!", sz ile sona erer. (abraksas, 28.01.2004 13:27)

16. bir zamanlar, birileri tarafndan sakncal bulunup yasaklanm; imdiyse kitap vitrinlerinde rahata yer alabilen kuramsal yayn. (firuze, 28.01.2004 13:45 ~ 13:47)

17. ilk defa bes sene nce okuyup gereken nemi veremedigimi simdi

anladgm, midterm nedeniyle tekrar okumaya baslaynca, yuz yl askn bir suredir nasl ayakta kaldgn, neleri ne sekilde etkileyip, sekillendirdigini daha iyi anlayp, sevdigim manifesto. (bkz: manifestoyu sevmek ne demek) (she cries, 07.04.2004 03:24)

18. "150 sene ierisinde deiimden kaynaklanan yanllar var" demek en fazla ktlenen entrye yeterliymi, byle kutsal bir manifesto. (anakha, 18.05.2004 01:02)

19. dnyann neredeyse btn dillerine cevrilmi olan komnist manifesto trkiye'de ilk defa kitap olarak dr.efik hsn deymer'in evirisiyle 1920'de yaymland.ikinci defa kerim sadi'nin cevirisiyle 1936'da yaymlanan kitabn 1968,1970,1976,1979 daki eitli cevirileri toplatlarak,yaymclar komnizm propagandas yapmak sucundan mahkum edildiler. (sinsasaj, 24.05.2004 01:57)

20. anlamakla degistirmenin; teoriyle pratigin; soyutla somutun; dun ile yarinin; ofke ile umudun; yapi ile oznenin; sistem ile bireyin; parca ile butunun; yikmakla yaratmanin, herkesin anlayabilecegi muhtesem ve evrensel bir dille kaynastirildigi baska bir metin var midir acaba manifesto'dan baska. 156 yildir ezilenlerin barutu tukenmeyen rehberi..

105

(oz dionysos, 06.10.2004 02:28 ~ 02:41)

komnist parti manifestosu

21. (bkz: smurf)

(mongolyus, 06.10.2004 03:07)

22. parti bildirgesi oldugundan hedef kitlenin* anlayabilmesi icin basit bir

dilde yazilmis eser. birgrundrisse'yi, bir kapital'i okuyalim bakalim ayni kolaylikta anlayabiliyor muyuz. (chanandler bong, 04.11.2004 13:08)

23. hadi

bir alinti yapayim da, sabah sabah nesemizi bulalim: 'it seems a draft sketch of what became the manifesto was produced by engels on a train from manchester to london as he made his way to the communist league meeting of november 1847. this was added to slightly rewritten sections from the drafts poverty of philosophy and the german ideology in december. (buraya dikkat!) the first three sections were written up by marx in brussels before a letter came from london on 26 january demanding the finished text- under threat of 'further disciplinary action' against comrade marx.' john hutnyk, bad marxism: capitalism and cultural studies acaba genc marx'in bile bir parca hayta ve tembel olmasiyla mi avunsak, yoksa komunistler birligi'ndeki yoldaslarin tehditlerine mi bozulsak karar veremedim. (fotografin arabi, 30.03.2005 16:38 ~ 23:48) 25. hala degerli, icerigi ve saptamalarinin cogu hala gecerli bir metindir. lakin bu takip edilmesi gerektigi ya da, super bir rol haritasi oldugu anlamina gelmemektedir. ne yazik ki... (delikan76, 03.05.2005 21:49 ~ 03.08.2005 17:47)

106 26. iki sevimli ve umut dolu gencin yazd dnyaya kafa tutan, gerici

glerle ince ince dalgasn geen, ele avuca smaz metin. kitaplkta durduu gibi durmaz, zincirleme reaksiyon yaratr. dolaptaki yerinden kartmann vakti geldi. "eski avrupa'nn btn gleri bu hayaleti defetmek zere kutsal bir ittifak iine girdiler: papa ile ar, metternich ile guizot, fransz radikalleri ile alman polis ajanlar. muhalifleri tarafndan komnist olmakla sulanmam muhalefet partisi nerede vardr? bu lekeleyici komnizm sulamasn, daha ilerici muhalefet partilerine olduu kadar, gerici hasmlarna kar da gerisin geriye frlatmam muhalefet nerede vardr? bu olgudan iki ey kyor: i. komnizmin kendisi, daha imdiden, btn avrupa gleri tarafndan bir g olarak tannmtr. ii. komnistlerin aka, tm dnyann karsnda, grlerini, amalarn, eilimlerini yaynlamalarnn ve bu komnizm hayaleti masalna partinin kendi manifestosu ile karlk vermelerinin zaman oktan gelmitir. " (bkz: komunist manifesto reloaded) (kunta kinte, 25.10.2005 12:33 ~ 19.08.2006 22:10)

27. 12 ubat 1848'de yaynlanmtr. trkeye 1925'de efik hsn tarafndan evrilmitir. 27 yanda " filozoflarn dnyay deitirmesi" gerekir diyen adamn bunu 30 yandayken somutlatrma abasdr. (in nuce, 22.11.2005 23:51)

28. (bkz: fausto reinaga)

(atlantis, 03.03.2006 05:13)

29. kitaptaki fikirler marx'a aittir, kitabin bu kadar etki yapmasinda marx'in fikileri kadar etkili olmus sert ve etkileyici yazim tarzi ise engels'e aittir (typhus, 19.03.2006 05:35)

107 30. manifestonun

ingilizce iin http://www.gutenberg.org/files/61/61.txt (matarama su ko, 20.05.2006 23:35 ~ 23:36)

metni

komnist parti manifestosu

31. (bkz: bir kez daha marksizmin krizi zerine)

(kunta kinte, 19.08.2006 22:06)

32. en son ithaki yaynlar tarafndan bir sayfas orjinal almancas bir

sayfas eviri olarak baslm marksist klasiklerin ilki. (emuncipation, 19.08.2006 22:25)

33. holivud

un izgi karakterleriyle gze gelmi hali iin baknz: http://www.youtube.com/watch?v=j1ogiffyvvk * not: miki maus un dnyann lsn admda almas.. iindeki insanlar knca binann ortadan kalkmas.. cuk oturan gndermelerden ikisi. evet bu metin herkes iin, hele de bu haliyle. emek veren(ler)in ellerine salk. not2: seslendirme ingilizce ama kimse kzmasn ksmesin, gzel szlmzde**yukarlarda iki yerde metnin tamam mevcut.. not3: neden bir kez daha tekrarlamayalm ki?.. "... burjuvazi, kiisel deeri bir mbadele deeri haline getirdi ve binbir glkle elde edilmi saysz zgrlklerin yerine, o biricik ve acmasz zgr ticareti koydu. tek szckle, dinsel ve politik aldatmalarn maskeledii smr yerine, zorba, utanmaz, dorudan ve plak smry koydu..."
*

link editi: http://www.youtube.com/watch?v=k6d7klof54u

(eirene, 19.01.2007 13:22 ~ 19.07.2008 02:49)

108 34. (bkz: friedrich

(bkz: ayip (bkz: dile kolay 7 yil) (sarap, 16.05.2007 07:39 ~ 08:18)

oluyor

engels) ama)

35. herkes

anlasn, hatta ocuklar buyrun: http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=10071 (addicted to xanax, 18.08.2007 01:41)

bile.

36. 1998'de maya yaynlar'ndan

kan, kapak dzeni ve rengi dahil londra'da baslan almanca ilk basksna sadk kalnarak hazrlanan yeil kapakl, arka yznde arapa'y andran gotik karakterlerle "manifest der kommunistischen partei" yazan basks ile dolatnzda "ne ulan o, yasin mi tayorsun yannda?" eklinde satamalara maruz kaldnz, tarihi yaran kavga ars. marksist yasin... (lumpenproleter, 05.11.2007 22:14 ~ 08.11.2007 02:18)

37. http://www.youtube.com/watch?v=k6d7klof54u

(asti, 05.12.2007 14:33)

38. yllar nceden yazld halde bugne k tutan karl marx'a ait aheser (apis arasi, 30.01.2008 17:02)

39. 160 yln henz doldurmu ancak ierii bakmndan sonuna gelmemi, gelmeyecek olan en basit eylem bildirisidir. ar pusulasdr. (ahmet hitchcock, 04.02.2008 16:58)

109 40. "en byk retici gcn devrimci snfn kendisi" olduunu ortaya

koyan, "gln gl ile tartld bir dnya" zleminin habercisi, "bu agzllk ve para hrs ortamnda, bir tek insanca duygu ya da grn lekelenmeden kalmas(nn) olanaksz" olduunu bilen ama "tarihin itici gc(nn) eletiri deil, devrim" olduunu syleyerek herekete geenlerin hacimce kk ama diyalektie selam akarak byklerin by haline gelen eserleridir. emekilerin ve bilimsel sosyalistlerin mcadele atelerini, iktidar olmak iin tututuran ilk kvlcm, ilk gz arsdr. "devrim, yalnzca ynetici snf devirmenin baka bir yolu olmad iin deil, fakat ayn zamanda onu deviren snf, ancak ve ancak bir devrim iinde kendisini gemiin birikmi tortularndan temizleyebilecei ve bylece toplumu yeniden kurabilecei iin de zorunludur."* "ite tarihin biricik yaratcs olan insan, varsayd efendi yaratcya ne kadar ok ey verdiyse, o kadar yitirmitir. marx'n ahlak ilkesinin (etik) kkleri burada "enel hak" diyen anadolu derviinden eski yunan'daki materyalist filozoflara kadar uzanr. ne ekonomide ne siyasette ne de bilincinde bir baka efendi tanmayan insan, ba dik olan insan, ayaa kalkm olan insan; smrden, baskdan ve yabanclamadan kurtularak byk paylama, bar ve uyum dnyasn yaratabilir"* 160. ylnda manifesto insanln "byk uyum dnyas" yaratma mcadelesi ve bilincinde gncelliini korumaya devam ediyor. (kamarothasan, 21.02.2008 12:06) komnist parti manifestosu
41. http://librivox.org/...arl-marx-und-friedrich-engels/

adresinden mp3 eklinde indirilip, almanca aslndan dinlenebilecek metin. (cyrus the virus, 21.02.2008 12:31)

42. (bkz: sosyal kapitalizm/#12361657)

(galatyphoon, 21.02.2008 14:53)

43.

160

yildir

korkulan

metin...

110

btn nlemler, btn psikolojik savas bu korku yznden bu noktalara geldi... ya o proleterlerin zincirlerinden baska kaybedecek seyi olmadigi gnler gelirse, iste onun icin biraz ucundan koklatiyorlar, onun icin biraz biraz tattiriyorlar. yeter mi peki.. (prdeay, 21.02.2008 14:56)

44. nazim hikmet'in

kuvayi milliye destani'yla gnderme yaptigi eserdir nazim hikmet'e gre de turk halki bir proleterdir, yaratandir ve zincirlerinden baska kaybedecek seyleri yoktur. " onlar ki toprakta karnca, suda balk, havada ku kadar okturlar; korkak, cesur, cahil, hakim ve ocukturlar ve kahreden yaratan ki onlardr, destanmzda yalnz onlarn maceralar vardr. ... en bilgin aynalara en renkli ekilleri aksettiren onlardr. asrda onlar yendi, onlar yenildi. ok szler edildi onlara dair ve onlar iin: zincirinden baka kaybedecek eyleri yoktur, denildi." (prdeay, 21.02.2008 16:44)

111

45. en skkn annzda, en sinirli olduunuz vakitte, en iddetli bir ekilde

tartrken, en zgn olup da hayata dair balarnz yitirmek zereyken, dnyann herhangi bir dilinde bir enternasyonal dinleyerek, nemini hatrlayacanz metin. "gnei gnein zapt zaptedeceiz, yakn." languages:

the internationale in different http://www.youtube.com/watch?v=j_zrygnpkwo (el fikir, 21.02.2008 16:52)

46. (bkz: konformist manifesto)

(akincibeyi, 30.04.2008 15:07)

47. 160. ylnda, yordam kitap tarafndan "komnist manifesto ve hakknda

yazlar" adyla bir derleme yaymland (nisan 2008). derlemede manifesto'nunnail satlgan tarafndan yaplan yeni bir evirisinin yannda efik hsn'nn "naklettii", trke'deki ilk "komnist beyannamesi" de yer alyor (aydnlk klliyat/ 1923). paul sweezy, aijaz ahmad, irfan habib, prakash karat, ellen meiksins wood, parabhat patnaik, anwar shaikh, metin ulhaolu,erturul krk ve sungur savran'n manifesto zerine deerlendirmeleri, rasih nuri ileri'nin "trke'de manifesto" balkl nsz ve eitli dillerdeki ilk basmlarn nszleri ile manifesto'nun bu yeni basm, iinde bulunduumuz boucu atmosferde yine taze hava sunuyor. (zorg, 08.05.2008 23:49 ~ 09.05.2008 00:18)

48. aadaki satrlar ile lkemizin gndemindeki bir ok problemin balca kaynan gzler nne sermitir: "rnleri iin srekli genileyen bir pazara olan ihtiyac, burjuvaziyi dnyann drt bir yanna kovalyor. burjuvazi her yerde barnmak, her yere yerlemek, her yerde balantlar* kurmak zorunda kalyor."

112

"burjuvazi, tm retim aralarnn hzl gelimesiyle, son derece kolaylam iletiim aralaryla, en barbarlar da dahil tm uluslar uygarln iine ekiyor. ucuz meta fiyatlar, burjuvazinin btn in sedlerini yerle bir ettii, barbarlarn inat yabanc nefretini teslime zorlad ar toplar haline geliyor. burjuvazi, yok etme tehdidiyle** btn uluslar burjuva retim biimini benimsemeye zorluyor. uygarlk dedii eyi ilerine almaya, yani onlar bizzat burjuva olmaya zorluyor. tek kelimeyle kendi grntsne benzer bir dnya kuruyor." * medyalar, sivil toplum kurulular, ke yazarlar, bayileri vs. ** akp kapatlma davas, ordu, yarg ile ilgili aklamalar vs. (yavuzakalin, 11.07.2008 19:15)

49. bu geceki south parkta (bkz: e2) ucubelerin sendika kurup dizilerden az

hediye alnca greve gitmeleri sonucu sendika bakanlarnn dnya'nn tm ucubeleri birlein demesiyle inceden inelenen dnya'ya yeni bir bak as kazandran bir hayat rehberi. (kbakes, 13.08.2008 01:34 ~ 01:37)

50. marshall berman'n 11 mays 1998 tarihli the nation da "unchained

melody[serbest kalan melodi]" balkl nefis bir yazs vardr manifesto hakknda. ayrca verso'nun 1998 tarihli "the communist manifesto: a modern edition" isimli yeni basksna eric hobsbawn'n mkemmel bir nsz yazdn da syler berman bu yazda. berman'nn yazs, cogito'nun 1998 tarihli "cumhuriyet: alkla olmaz" saysnda mevcuttur. yaznn olduu syle bir link vereyim de tam olsun: (bkz:http://livinginstereo.com/?page_id=209 ) (in nuce, 13.08.2008 11:40) komnist parti manifestosu
51. dili ar. kolay olsa? iyi olmaz m? kolaylatrlmas gerek. byle

dndm. zdilimize -----

uyarladm.

iyi

oldu.

oldu.

avrupa dertli. avrupa cinlenmi. hayalet dadanm. ne hayaleti? komnizm

113

hayaleti. avrupal mutsuz. zellikle eskiler. hayaleti istemiyorlar. defetmek istiyorlar. birlik olmular. nasl birlik? kutsal birlik. karmak istiyorlar. kim bunlar? papa'yla ar. metternich'le guizot. franszlar, almanlar. radikaller, casuslar. ne gzel. muhalefet nerede? hani komnisttiler? komnist olabilenler? muhalefet edenler? komnistiz diyenler? komnizmi benimseyenler. nerede onlar? ok ararz. ne anlamalyz? iki ey:

1. devletler panikte. tehiike byk. komnizmi tanyorlar. komnizmden korkuyorlar. gcn gryorlar. varsnlar, grsnler. 2. komnistler grnsn. biz burdayz. hayalet deiliz. aka konuacaz. amalarmz neler. hedeflerimiz neler. hepsini syleyeceiz. masallarla kandramazsnz. vakit geldi. ite manifesto. buyrun bakalm. -1burjuvalar, kim neye kimi nasl burjuva? sahipler? altryorlar? altrabiliyorlar? onlar retim cretli mecbur proleterler. sahipler. aralarna. iileri. brakarak.

neden mecburlar? kendileri retemiyorlar. aralar yok. emeklerini satyorlar. ne kim iin? proleterya? onlar yaayabilmek iiler. bu iin. iiler.

bu byledir. gemite de byleydi. bugn de byle. toplumlar snfl. snflar savayor. tarih yazyor. kimler savatyd? zgr insan ve kle. patrisyen ve pleb. senyr ve serf. ezen, ezilen.

114

atma bitmiyor. bazan gizli. bazan aka. ama srekli. devrimler oluyor. atma bitmiyor. biten ne? savan taraflar. ihtimaller belli. iki tane. toplum deiiyor. toplum kyor. tarih byle. nceden de byleydi. toplumlar farklyd. roller farklyd. statler farklyd. ne deimiyordu ? snfllk deimiyordu. dzenler deiik. kurgular kark. sralamalar farkl. romaya bakalm. eski romaya. ne gryoruz? patrisyen ve valye. pleb ve kle. ortaaa bak. k benziyor. vassal, loncac. kalfa, rak. serfler falan. isimler farkl. derecelendirmeler ayn. snflar var. feodalizm bitti. toplumu da bitti. giden gitti. yenisi geldi. ne geldi? burjuva geldi. modernlik geldi. ne gitmedi? snf ayrm. ne gitti? klelik gitti. ne geldi? iilik geldi. ne gitti? vassal gitti. ne geldi? burjuva geldi. dzelmi mi oldu? ne gezer. heryeri ayn. ismi farkl. yine de dikkat. farklar var. amz nasl? amz ayrm. husumet artyor. dmanlar belli. burjuvazi ve proleterya. ortaadan belliydi. kasabalar olutu. serfler yayordu. kendilerini gelitirdiler. tccarlar kt. ayrcalklar olutu. burjuvazi dodu. keifler de oldu. amerika kefedildi. mit burnu. alanlar geniledi. burjuvazi de geliti. misal hindistan. dou hindistan. misal in. in pazarlar. amerikann smrgeletirilmesi. smrgelerle ticaret. ticaret artt. aralar geliti. metalar artt. ticaret artt. gemicilik artt. sanayi artt. gelimeler benzersizdi. burjuvazi glendi. feodalizm gszleti. devrim mmknleti. burjuvazi kazand. feodalizm kaybetti. sanayiye bakalm. eskiden farklyd. loncalar retiyordu. loncalar kapalyd. pazarlar ise byyordu. loncalar yetimiyordu. imalat yetiti. loncalar geti. imalatlar saldrgand. loncalar ittiler. ustalarn ezdiler. loncalar yetmedi. neyi yetimedi? iblm yetimedi. birlikleri yetimedi. loncalar ayryd. ileri ayryd. imalathaneler farklyd. iblm farklyd. atelye iindeydi. tek yerdeydi. iblm btnlendi. imalatlar kazand. loncalar yenildi. pazar byyordu. talep artyordu. ne oldu? imalat da yetmedi. ne oldu? teknoloji geldi. buhar gc. makine gc. fabrika geldi. devrim oldu. sanayi devleti. imalathaneyi yendi. sanayici byd. milyoner oldu. neyi oldu? ii ordular. neye dntler? modern burjuvaya. amerika kefedilmiti. pazar kurulmutu. o da geliti. ismi konuldu: dnya pazar. pazar gelitirdi. ticareti gelitirdi. gemicilii gelitirdi. ulam

115

gelitirdi. herkesi artt. sanayi de geliti. yayld, glendi. burjuvazi de geliti. feodalizmi at. snflar geti. pekiyi ald. burjuvazi byle. modernlik byle. devrimlerle glendi. retimle glendi. ticaretle glendi. iyi oldu. gelitike siyasileti. siyasetle etkileti. siyaseti dntrd. snfyla uyumland. tarihine bakalm. feodalizmdeyken eziliyorlard. ortaada farklyd. komnlerde yayorlard. (kimse hatrlamaz. fransa'da byleydi. kent denmezdi. komn derlerdi.) silahlydlar, otonomdular. bamsz da oldular. nerde oldular? italya'da, almanya'da. nasl oldular? kent cumhuriyetlerinde. bazen kleydiler. angarya alrlard. nc kuvettiler. sonra deitiler. monarilerde saflandlar. stat kazandlar. mutlakiyetlerde kmelendiler. merutiyette ahlandlar. onlarsz olmuyordu. soylularla diditiler. devletler kullanrd. aristokrasiyi dengeliyorlard. denge unsuruydular. temel taydlar. sonunda kurtuldular. iktidar kazandlar. nasl kazandlar? ticaretle, sanayiyle. neyi kurdular? modern devleti. neyi ynetiyorlar? modern hkmetleri. nedir hkmet? bir komitedir. ne yapar? burvaziye alr. ne eder? hizmet eder. neye bakar? ilerine bakar. hangi ilerine? ortak ilerine. snf menfaatine. mterek karlara. yani nedir? burjuvazi devrimcidir. devrim olmutur. yine olacaktr. burjuvazi devrimcidir. ne yapmtr? son vermitir. neyi sonlandrmtr? feodali sonlandrmtr. ataerkil'i sonlandrmtr. ilikileri sonlandrmtr. balar koparmtr. hi acm mdr? hi acmamtr. alayna isyan. pazar, ar. hereye kar. hepsine girimitir. ne brakmtr? plak zkar. pein deme. neyi ldrd? dinsel inanc. kutsal cokusunu. valyelik ruhunu. neyle ldrd? kar hesabyla. bencil muhasebelerle. maddeci ilikilerle. kiisel'i bozdu. deerleri ticariletirdi. zgrlkler gitti. hepsini pazarlad. ne kald? zgr ticaret. dolayllk gitti. dorudanlk geldi. neler gitti? dinsel smr. politik aldatmaca. ne kald? zorba smr. utanmaz smr. dorudan smr. direktoman smr. burjuvazi dntrd. meslekleri tketti. kutsallern inedi. saygnlklar bitirdi. hekim uaklat. hukuku uaklat. papaz uaklat. ozan uaklat. bilimadam uaklat. paralarn verdi. satn ald. neyi yaratt? cretli emekiyi. burjuvazi dntrd. aileyi dntrd. duygusall bitirdi. duygu gitti.

116

para

geldi.

burjuvazi dntrd. gericiler vnyordu. valyelik diyorlard. tarihimiz diyorlard. fetihler diyorlard. eserlerimiz diyorlard. bo konuuyorlard. miskin ve uyuuktular. burjuvazi ispatlad. yaplabilenleri gsterdi. byk' dntrdler. mimariyi dntrdler. ehirleri dntrdler. aheserleri dntrdler. amna koydular. burjuvazi dntrd. teknolojiyi dntrd. retimi dntrd. ilikilerini dntrd. ne iin? dntrmek iin. eskiden byle miydi? byle deildi. biim deimezdi. biim korunurdu. ustalk buydu. usta bilirdi. usta korurdu. zanaat, koruyabilmekti. burjuvazi dntrd. dntrdke kazand. kazandka dntrd. devrim'i gerekletirdi. devrim'le var oldu. devrim'e inand. amz budur. kesintisiz sarslmalardr. sonsuz hareketliliktir. deimeyen deiimdir. eskiden byle miydi? byle deildi. modernizm budur. burjuvazi budur. artk farkl. donukluk yok. duraan yok. nyarglar bitiyor. dnenler lyor. kat buharlayor. yeni eskiyor. insanlar yzleiyor. kendilerile yzleiyor. ilikileriyle yzleiyor. koullaryla yzleiyor. gereklikleriyle yzleiyor. burjuvazi dntryor. nk mecbur. pazar geniliyor. dnya fethediliyor. ne olacak? dnyaya sokulacak. dnyaya yerleecek. ilikiler kuracak. devam gelecek. burjuvazi dntryor. pazar kreselleiyor. smr artyor. dnya dnyor. retim kozmopolitleti. tketim kozmopolitleti. gericiler bozuldular. sanayi ulusald. temel ulustu. paray koydular. temeli yktlar. ulusal kalmad. sanayi kreselleti. daha da kreselleecek. o gitti. ne gelecek? yeni sanayi. o beslenecek. ne gerekiyor? snrlarn kalkmas. hammadde ithalat. sanayi imalat. rn ihracat. pazar byk. alnyor satlyor. mteri heryerde. imalat heryerde. burjuvazi heryerde. ahdamarmzdan yakn. talep dnyor. eskiden farklyd. ne vard? milli retim. niin retiliyordu? ihtiya iin. neyle retiliyordu? yerli hammaddeyle. imdi nasl? gereksinimler deiti. talep deiti. hammadde lazm. rn lazm. nereden getirilecek? tm dnyadan. kreselleme artlat. kreselletike n'oldu? dnce kreselleti. sylem kreselleti. retim evrenselleti. mterek oldu. ne bitti? ulusal tekynllk bitti. darkafallk bitti. yaz geldi. gitmek bilmedi. dallar kirazland. kirazl kald. teknoloji geliti. barbarlar modernleti. rnler ucuzlat. ucuzluk silahlat.

117

inatl bitirdi. dman dostlatrd. burjuvazi emrediyor: teslim ol. olmazsan n'olur? yok olursun. uluslar direniyor. ama dayanamyorlar. uygarlk satlyor. uygarlk kazanyor. burjuvazi kazanyor. kazandka oalyor. oaldka aynlayor. burjuvazi kazanyor. kentler yaratyor. nfusu arttryor. oradan emrediyor. kylere hkmediyor. kyller aptallam. bylelikle silkiniyorlar. barbarlar da ayn. onlar da mahkum. onlara da emrediyorlar. onlar da silkiniyorlar. kyl mahkum. barbar mahkum. dou mahkum. burjuva hakim. uygar hakim. bat hakim. iliki byle. burjuvazi merkeziletiriyor. nfusu merkeziletiriyor. retimi merkeziletiriyor. ynetimi merkeziletiriyor. mlkiyeti merkeziletiriyor. dankl bitiriyor. peki n'oluyor? siyaset de merkezileiyor. eyaletler merkezileiyor. vergiler merkezileiyor. yasalar merkezileiyor. hkmetler merkezileiyor. burjuva emrediyor. ulus-devlet kuruluyor. snr tekelleiyor. gmrk tekelleiyor. ulus tekelleiyor. kolay olmuyor. yllar geti. dile kolay. asr oldu. ama oluyor. burjuvazi retiyor. alar ayor. rakip tanmyor. ok retiyor. ok gleniyor. tarihe hkmediyor. burjuvazi baard. doay ehliletirdi. nfusu patlatt. hereyi dntrd. tarih ahit. benzeri grlmedi. olay belli. burjuvazi yenidir. burjuvazi yaratlmtr. neden yaratlmtr? feodalizm'den yaratlmtr. nasl yaratlmtr? devrimle yaratlmtr. niye yaratlmtr? feodalizm yetmemitir. yklmas gerekmitir. haliyle yklmtr. gemi olsun. bamz saolsun. kaderi buymu. o gitti. ne geldi? burjuvazi geldi. ne getirdi? serbest piyasa. serbest rekabet. temsili demokrasi. imdi n'olacak? ayns olacak. burjuvazi gidecek. niye gidecek? ayar kat. kontrol edemiyor. nerden bellli? tarihe bak. retici isyanda. senaryo ayn. tekrar ediyor. krizler kyor. retim yklyor. kendine saldryor. krizler kyor. neden kyor? retim fazlasndan. krizler oluyor. nasl oluyor? toplum saptyor. barbarlk geliyor. sanrsn kyamet. sanrsn ktlk. sanrsn tkenmilik. sanay bitmi. ticaret tkenmi. peki niin? nks belli. snra varlm. uygarlk fazlas. geim fazlas. sanayi fazlas. ticaret fazlas. hepsi doymu. haddini am. burjuvazi mutsuz. reticiler glenmi. devaml istiyorlar. istediklerini alabilecekler. tehdit ediyor. hop kriz. kriz'le karklk. karklkla tahrip.

118

tahriple kontrol. kontrolle kstlama. kstlamayla kontrol. krizler byyor. devrim kanlmazlayor. burjuvazi dntrd. dntrrken dvtrd. dvtrrken silahlandrd. silahlandrdklarn yaratt. sra deiti. namlular dnd. kendisine evrildi. silah yaratt. silahlananlar da yaratt. proleteryay yaratt. ban yedi. burjuvazi dnmt. proleterya da dnyor. birbirlerine ballar. burjuva deiiyor. proleterya da deiiyor. proleterya mahkum. kendini satyor. emeini satyor. satamazsa a. satamazsa l. kazandrda tok. kazandrdka diri. maldan farkszlar. retime eklemlenmiler. retimle deiiyorlar. pazarla deiiyorlar. deitike reniyorlar. retim makinelemi. ii de makineleiyor. retim mekanik. ii de mekanikleiyor. ilerini sevmiyorlar. mutsuzlar, istemiyorlar. cazip bulmuyorlar. makineden tiksinmiler. uzants olmular. artk istemiyorlar. deersizleiyorlar. makine hzlanyor. ii kaybediyor. i skclayor. ii kaybediyor. i arlayor. ii kaybediyor. iblm artyor. ii kaybediyor. saatler uzuyor. ii kaybediyor. ne kazanyor? yaamasna yeteni. ne iin? kaybetmek iin. ne iin? hizmet iin. hayat bu mu? bu hata m? glerim buna. modernizm dntryor. disiplinini dayatyor. iiler askerleiyor. ilikiler bitiyor. hiyerari emrediyor. burjuvazi emrediyor. devlet emrediyor. bunlar yetmiyor. makine emrediyor. mdr emrediyor. ef emrediyor. ustaba emrediyor. patron emrediyor. srekli kleleiyorlar. despotluk bktryor. yoksulluk bktryor. aalanmak bktryor. isyan istiyorlar. isyan gerekiyor. cinsiyet bitti. fark etmiyor. ataerkillik yklyor. ustalk azalyor. makine emrediyor. erkek de yapyor. kadn da yapyor. herkes makineleiyor. makineye eklemleniyor. emeki smrlyor. imalat smryor. onla bitmiyor. parasn alyor. burjuvazi saldryor. ev sahibi. geim sknts. kredi kart. hepsi ullanyor. para uuyor. sistem iliyor. emek deersizleiyor. birikim eriyor. rekabet eziyor. rekabet yutuyor. ortasnf iniyor. uurum byyor. kimler etkileniyor? kk esnaf. dkkan sahipleri. emekli tccarlar. zanaat ve kyller. ne oluyor? snf dyorlar. ne oluyor? proleterya byyor. proleterya geliir. nasl geliir? aamalarla geliir. senaryo bellidir. proleterya doar. burjuvayla savar. bata mnferittir. neyle savalr?

119

dorudan smryle. kim savar? tektek emekiler. sonra n'olur? emekiler birleir. fabrikada savalr sonra n'olur? emekiler birleir. meslekte birleirler. alanda birleirler. blgede birleirler. neyle savamazlar? retim koullaryla. neye ynelirler? retim aralarna. ne yaparlar? hepsini ykarlar. makineleri paralarlar. neyi amalarlar? rekabeti durdurmay. ithalat defetmeyi. gemie dnmeyi. ortaaa dnmeyi. stat kazanmay. gemiteki baary. bu olmaz. yetersizdir, hamdr. danktr, rgtszdr. hiziplidir, blmtr. husumete dayaldr. rekabete dayaldr. birleseler de olmaz. neden olmaz? kendileri birlememitirler. burjuvazi birletirmitir. siyaset birletirmitir. kimle savarlar? dmanlarnn dmanlaryla. toprak sahipleriyle. feodalizm kalntlaryla. sanayisiz burjuvaziyle. kk burjuvayla. kim kazanr? sanayici burjuva. zafer onlarndr. ama bitmedi. sanayi geliiyor. proleterya artyor. yetmiyor, younlayor. gc byyor. gcn hissediyor. teknoloj geliiyor. cretler dyor. herkes hissediyor. proleterya eitleniyor. rekabet gidiyor. birlik geliyor. cretler dalgalanyor. makineler geliiyor. isizlik artyor. gven azalyor. mnferit bitiyor. saflar sklayor. snflar belirginleiyor. iiler akllanyor. sendikalayor, rgtleniyor. dertleri ne? cretleri korumak. yksek tutmak. isyanlara hazrlanyorlar. srekli rgtleniyorlar. atmalar byyor. ayaklanmalar kyor. bazen kazanyorlar. uzun srmyor. nemli deil. birlikleri geniliyor. teknoloji geliiyor. matba, gazete. telgraf, telefon. radyo, televizyon. internet, eki szlk. iletiim artyor. sava merkezileiyor. ulusallap, gleniyor. teknoloji yaryor. siyasete yansyor. ortaadayken zordu. karayolu yoktu. merkezileme gecikti. artk deiti. teknoloji var. demiryollar birletiriyor. internet birletiriyor. ekiszlk birletiriyor. birleme artacak. (devam var.) (otisabi, 27.08.2008 23:07 ~ 23:38)

52. (bkz: #13916909)

(eller aya ben yaya, 31.08.2008 13:11)

120 53. kimi basklarnda das gespenst / spectre nin trke karl olarak

hayalet deil, heyula kullanld iin ilk cmlesi "avrupa'da bir heyula kol geziyor..." biimini alan, komnistler birlii adl devrimci tekilatn programatik grlerinin ortaya konulduu temel metin. (lumpenproleter, 24.12.2008 23:48)

54. bir zamanlar trkiyede yasak metin olan imdinin ''modern'' trkiyesinin

niversitelerinde politik ekonomi derslerinde ders kitab olarak okutulan ve karlnda objektif olarak deerlendirilecek son yaz topluluu olduunu dnsemde vizede alntlarn daha geni biimde aklamamz istenen kitap;misal:kaybedicek bir tek zincirleriniz kald alm;donumu bile kapitalizm ald km bam ak e zincirimide kesin serbest piyasa da ie yarar eritirler araba falan yaparlar artk.szn z bir zamanlar elinizde bu kitapla dolaamazdnz imdinin ders kitab oldu bu trkiyenin gelimesi mi anlamna gelir yoksa apolitiklemesi mi? (bkz: muallak) (bkz: bilemedim ben onu) (orijinall, 19.01.2009 00:26 ~ 28.07.2010 20:14)

55. pembe

kapakl olan basks trkiye'de "komnist" szcnn kullanmnn sakncal sayld dnemde pembe kitap olarak anlmtr. kaynak: wikipedia (dicto, 20.01.2009 20:54)

56. 161 yl nce bugn karl marx ve friedrich engels'in yazdklar komnist

partisi manifestosu'nun ilk almanca basks yaynland. (dionysos68, 21.02.2009 09:26)

57. devrimci iktidarn ancak parti ile mmkn olduunu vurgulayan ve bu

nedenle bir rgtl kuvvetin manifestosu olduunu isminde de ifade eden metindir. "feurbach, komnist olduunu aklarken, ...kendini gerekten aldatmaktadr. bylece, gerek hayatta belli bir devrimci parti yesi olan

121

adam belirlemek iin kullanlan bir kelimeyi, sadece fikri bir kategori haline getirmenin mmkn olduunu sanmaktadr. ...feurbach, ...tpk teki teorisyenler gibi mevcut bir olgunun bilincine varlmasn salamak ister. oysa hakiki komnist iin nemli olan ey, mevcut dzenin deimesidir." alman ideolojisi (kamarothasan, 21.02.2009 09:51)

58. (bkz: devrimci isci partisi girisimi manifestosu/#15507876)

(dionysos68, 24.02.2009 10:25)

59. alla trkiye

zellikle alla de

buzamanda; bu niye

hem

de

tam

bu

zamanda kt...? ki..?

krizde devrim

nerden olmuyo

gibi sorularn akllarn megul ettii kimselerin dnp tekrar okumas gereken bayapt. ho, daha nce okuyan biri bu sorular neden sorsun ki? (botrah, 07.03.2009 02:03 ~ 10.03.2009 00:06)

60. yazmakta geciktikleri marx ve engels'in tabiri iin parti tarafndan biraz

fra

yedikleri

almadr.

fra yemelerinin nedeni, parti iini geciktirmeleridir. gerekesi ne olursa olsun. (balikci filozof, 20.03.2009 02:29) 61. kelimelerinin deitirilmesinin mekruh olduu manifest(mi). bi keresinde hi unutmuyorum, manifestin hangi evirisi daha kolaydr daha anlalrdr diye bi soru geldi ahsma. ben de syledim bana gre hangisinin ona uygun olduunu, hatta dur isim vereyim, eyin, doan grsev'in evirisini nermitim. sonra bakt arkada, houna gitti, "tamam" dedi "alaym bunu hakaten daha basit duruyor". neyse ite orda rastlatmz bi baka tandk, arkadamn elinde o eviriyi grd ve gayet karizmatik bi ekilde "onu alma" dedi.

122

"niye?" dedik; o ise ayn karizmatik sesiyle sadece, "alma ite" dedi. yle karizmatik ve yle kendinden emin syledi ki bunu iyice merak ettik ne yalan syleyeyim. zorladk. syledi: ayn karizmatik duruuyla evirdi manifestin ilk sayfasn. parmayla 1. maddeyi gsterdi, "daha ilk maddesinden farkllk gsterir manifestonun aslyla. burda ne diyor? 'avrupa'da bir heyula kol geziyor'." "ee?" dedim sabrszca "hayalet demek". ters ters bakt, bi ey demedi. ayn ters bakla karlk verdim. ama zntm sinirimden daha basknd... ayn anlama gelen farkl kelimeler diye bir eyi ilemitik biz yllar nce ilkokulda. bu ekilde yazp sylemekle anlama bir zarar gelmediini, sadece kelimenin farkl bi giysi giydiini, falan. bunu o karizmatik arkadan bildiini de biliyordum, ama neden bu kadar duvarlarla evrili, ite onu bilmiyordum. kelimeleri deiik diye bildiin manifesto sanki birden cihat arsna dnm gibi yapmak niyedir anlayamamtm, anlayamadm da. galiba bazlarmz duvarlar ykmak konusunda bile o duvarlardan daha duvar dncelere sahipken, dier ideolojileri tartmak biraz ereti kayor. neyse ite. bu da byle bir anmdr.

tanma devam; doan grsev'in evirisini nerebileceim manifesto. yalnz bilinmesi gerekir ki, kutsal bi kitap gibi "bismillah" diyerek almas ve iindeki kelimelerin kutsal saylmas (asl) mekruhtur. ve baz insanlarn ne kadar ileri grl olabileceinin canl kantdr. yle ki bi an iin marxla engels bu yllara gidip gelmiler gibi bir his doar insann kalbinde. (keyfus gicirus, 27.04.2009 01:22 ~ 22:52)

62. zaten fazla bir felsefe falan ieren metin olmamasna ramen "iinden

felsefeyi ayklayalm" falan denmesine kk dilimi yutacam bildiridir. bildiri tabi ne sandn ddk? marx ve engels'in dier yaptlar yannda esamisi okunmayacak, romantik bir slupta yazlm ve ii snfnn alglamas iin aslnda pek de derin analizler iermeyen bir bildiridir stelik. trt sosyal tespit bceklerinin eserleriyle kyaslannca bir aheserdir. ama marx ve engels'in dier almalaryla kyaslandnda grmezden gelinebilecek basitliktedir. ackl bir ekilde kendini marksist sayan bir sr patatesin marx klliyatnda okuduu tek eserdir, malesef.

123

bonus:"ii snf m kald allasen" eklinde yorumlayana cehaletinin dl olarak 1844 el yazmalar okumasn neriyorum. emek- deer ilikisi diye bir ey var, bilmeyen rensin diye hani.. (summer of 1985, 04.10.2009 14:23)

63. izgi

roman komnist

iin manifesto)

(bkz: izgilerle

http://www.ntvmsnbc.com/id/25018018/ (aman veyahut da kaderkismet, 06.11.2009 17:04)

64. http://www.youtube.com/watch?v=ttovunewaxo&translated=1

(phytone, 14.01.2010 06:50)

65. the victory of proletariat and the fall of capitalism will be equally

inevitable. cmlesiyle(ya da bu tandansta bi eyler ite) tylerimi diken diken etmi eser. ideolojik olarak eksileri ve artlar tartmaya ak tabii ama, en azndan etkili bir ifade ve ok iyi bir dil kullanlm olduu kesin bu kitap yazlrken. trke evirisi pdf formatnda u linkten temin edilebilir ayrca.: http://www.kurtuluscephesi.com/orjinal/manifesto.pdf (didamn, 30.01.2010 04:00 ~ 04:47)

66. geen, bi arkadaa mail vastasyla gnderdim. ald romann arka kapan okumakla yetinen ulvi edasyla 'bu kitap byle zetinden okunmaz aga' dedi bana. marx mezarnda ters dnd lan. yle heybetli bi isme sahip ki drt cilt, bin alt yz sayfa bi ey sanyo millet. byle cahil heriflerle urayoz ite aq. skntlardaym.. (ermanhoca, 28.04.2010 10:53)

124 67. (bkz: btn snflar birlein)

(kuzgun lese, 12.05.2010 00:24)

68. tercihen lise ve dengi okullarda okutulmas art olan kaynaktr, hatta

kendimi grp artryorum: ezberletilmeli. trk solunun da sann da salahiyeti asndan elzemdir bu okutulma, ezberletilme. lisede milli duygular ar basan "vatandalk" dersi retmenimiz, ideolojiler bd balnda sra komnizme gelince, "evet, hhh, arkadalar bir de komnizm var. ite o da yle biey, merak eden bu paragraf evde okur" deyip gemiti. "beyler adam hakl" diyeceksiniz, ki yle. adamcaz kendini bildi bileli fanatik bir ekilde sa parti tutkunluu yapar, komnizmmi, manifestoymu adam ilgilendirmez, doru. ancak, bu bitmek bilmeyen "milli birlik ve beraberlie en ok ihtiyacmz olan" gnlerin sreklilik sebeplerinden birinin okuduunu anlama sknts olduunu gsteriyor bu manifesto. kulak verelim: "proleter mlkszdr; kars ve ocuklaryla ilikisinde artk burjuva aile ilikileriyle ortak hibir yan yoktur; ingiltere'de naslsa fransa'da da ayn olan, amerika'da naslsa almanya'da da ayn olan modern sanayi iilii, sermayenin boynuna geirdii bu modern boyunduruk, proleterin stnden her eit ulusal karakteri syrp atmtr. yasalar da, ahlak da, din de, proleter iin ardnda bir o kadar burjuva karlar gizlenmi burjuva nyarglardr." (dikkat buyurun: ulusal karakteri zerinden atmas gerketiine dikkat ekiyor) "iilerin vatan yoktur. zaten onlarn olmayan bir eyin, alnmas da mmkn deil. proletarya, nce siyasal iktidar ele geirmek, kendini ulusal snf dzeyine getirmek, kendini ulus yapmak durumunda olduu iin, kendisi de ulusaldr hl, ama asla burjuva anlamda deil." (dikkat buyurun: vatan yoktur, burjuvazinin ulus anlaynda bir ulusu yoktur) "ulusun kendi iindeki snflarn kartlyla birlikte uluslarn birbirlerine kar dmanca tutumlar da der." (dikkat buyurun: uluslarn kendi arasndaki dmanca tutumu gereksiz gryor) "ierik asndan deilse de biim asndan proletaryann burjuvaziye kar mcadelesi ilk aamada ulusaldr. her lkenin proletaryas elbette nce kendi burjuvazisiyle hesaplamak durumundadr." (dikkat buyurun: ierik asndan deil de biim asndan burjuvaziye kar mcadele ulusaldr, kendi devleti iindeki burjuva ile mcadele eder diyor)

125

"komnistlerin teki proletarya partilerinden tek ayrldklar nokta, bir yandan proleterlerin eitli ulusal mcadeleleri iinde, tm proletaryann ulusallktan bamsz ortak karlarn ne getirerek geerli klmalar, br yandan da burjuvazi ile proletarya arasnda yryen mcadelede her zaman hareketin btnnn karlarn temsil ediyor olmalardr." (dikkat buyurun: ulusallktan diyor bamsz diyor) trk solunun, etnik siyaseti alklamay grev edinmilerini bir stadyuma kapatp, ezberletene kadar satr satr okutmal bu manifestoyu. snf diyor arkadam snf, etnik kimlik bd demiyor, snf diyor, toprak diyor, kapitalin tekellemesi diyor. burjuvann anlad etnik temelin gtne koyaym, emekisiniz birlein diyor. not: ortada ezilen bir halk var ve bu halk farkl etnik kkenlerden gelen bir btn. bu halkn, bir etnik zmresinin kendi dilinde halay ekmekten gayr bir problemi olmadn dnen arkadalarm da tek tek alnlarndan pp tebrik ediyorum, mmi sfatn kazandlar. aalkla, airetle, toprakla problemi olmayan marksist mi? ne marksisti? marksist ne arar la barlementoda? (darkly dreaming, 20.05.2010 22:05 ~ 20.06.2010 13:18)

69. iinde yle bir cmle geen metin: "her dnemin egemen dnceleri hep o dnemin egemen snfnn dnceleri olmutur." srf bu cmlesi iin eskimez eskimeyecektir de... (24 saat uyuyan adam, 05.07.2010 09:15)

70. http://www.facebook.com/....php?v=389646969562&ref=mf

(silver apple, 25.07.2010 11:52)

komnist parti manifestosu 71. ilk trkeye evirisinin yazlmasndan 75 yl sonra olmas; dahas bu eviriden sonra, her darbe'de ayr ayr yasaklanm, 90'lara kadar farkl zamanlarda toplatlmaya maruz braklm, legal olarak evinize bu

126

kitap sokup bir daha evinizden toplatlmayacana emin olmanzn neredeyse 90'lara denk geldii dnldnde, aslnda evirinin yaklak 140 yl sonra yapld sonucuna varmak gerekten zc. (trouniset, 17.09.2010 15:41)

72. yllardr hep sylerler "peki komnizm gelince kadnlar da ortak kullanacak myz?". sen yllarca bunu duy espri san, gl, sonra adamn parti manifestosu'nda bu iddiaya ciddi ciddi yer verdiini gr, ilk etapta kavrayama, inci szlk komnist manifestoyu da hackledi san, bu kadar ciddi bir yapt karsnda gl. byle adam artan bir kitapktr kendisi. (trouniset, 28.09.2010 22:02)

73. kimi zaman yle trke evirileriyle karlarsnz ki; okuduunuzdan

bi halt anlamazsnz hatta doru kitab okuyor muyum diye kendinizden phe edersiniz! burda ki ama sanrm kastl.. okuyup da anlamasnlar, komnizme ynelmesinler olsa gerek.. oysa biz aramaya inandk ve gereini yaptk! (slam drunk, 15.11.2010 17:04)

74. hacettepe

niversitesi'nde felsefe problemleri dersinde kafka'nn dnm' de dahil olmak zere okutulan be alt "ksa ve z" kitaptan biridir. bir sosyoloji rencisinin bu kitaba "ar" demesi ise trajiktir.* geen hafta hasat* tarafndan dzenlenmi bir panele kadir cangzbay konumac olarak gelmiti de, "tp rencilericamus'y biliyor; edebiyatlar, felsefeciler bilmiyor" demiti. o geldi aklma, acaba "avrupa'da hayalet dolayor, snflar atyor, proleterler birlesin" diyen adamlar anlamakta zorluk eken sosyologlara ne derdi kendisi... (nickim yok, 27.12.2010 19:44)

75. antamda gezdirdigim. (bkz: cevsen)

(kunta kinte, 21.02.2011 08:57)

127

76. 163 yl nce bugn karl marx ve friedrich engels tarafndan yaymlanan

komnizmin ilk bildirgesidir. kraln tanr'dan ald yetkiyi yere indirerek hukuksal eitlii getiren fransz devriminin eksik brakt sosyal eitlik kavramn insanla sunmutur. "imdiye kadarki btn toplumlarn tarihi, snf savamlar tarihidir. zgr insan ile kle, patrisyen ile pleb, bey ile serf, lonca ustas ile kalfa, tek szckle, ezen ile ezilen birbirleriyle srekli kar-karya gelmiler, kesintisiz, kimi zaman st rtl, kimi zaman ak bir sava, her keresinde ya toplumun tmyle devrimci bir yeniden kuruluuyla, ya da atan snflarn birlikte mahvolmalaryla sonulanan bir sava srdrmlerdir." (butcher weather report, 21.02.2011 09:20)

77. bazen turk devrimcileri icin faydadan cok zarari oldugunu dusundugum eser. sanki hic varolmasaydi bizim cocuklar biraz daha genis fikirli, biraz daha mutevazi olurdu gibi. genis fikirli olurlardi cunku dogruya her biri kendi cabasiyla ulasmaya calisirdi. mutevazi olurlardi cunku bunu okuyunca dunyadaki tum dinamikleri cozmus havasina girmezlerdi. cidden bazen toptan kaldirip atsak ve bastan baslasak cok daha kolay ilerler bu isler gibi hissediyorum. (quadros, 21.02.2011 09:26)

78. bugnn devrimcilerinin, komnistlerinin, zerine biey katmadklar iin kendisini boa kardklar kitaptr. en vurucu sz "zincirlerimizden baka kaybedecek bireyimiz yok" tur. lakin gnmz koullarnda insanlarn zincirleri deil, zel okullara gnderdikleri ocuklar, ylda birka hafta yaptklar tatilleri, zel hayat sigortalar, mortgage kredisiyle aldklar evleri var. dolays ile bugnn devrimcisi yeni bir komnist parti manifestosu yazmadysa yahut yazmayacaksa (tabi ki tkp'den bahsetmiyorum) bu konularn zmne dair iki kelam etmeyip; "aman zincirlerimiz" nutku ekecekse, bu kitaptan zerre biey anlamam demektir. (kuzzulkurt, 21.02.2011 09:34)

128

79. trk "solcu" larnn okuduklar deil okumadklar iin kazma olduklarn dndm son derece ak fikirli ve neredeyse hibir marksist klasiin olmad kadar solun hastalklarna panzehir olan bir metindir. okunmal ve tartlmal. (kunta kinte, 21.02.2011 09:37 ~ 10:01)

80. (bkz: a non communist manifesto)

(lairocse, 09.03.2011 18:18)

komnist parti manifestosu 81. kk krmz lisede ceket cebinde tadm marx-engels nickimin gayriihtiyar mesul... bir halta yaramayacak eser. (gominist redar, 09.03.2011 18:26) kitapk. yazn.

82. osmanl'nn son dnemlerinde ermenice'ye evrilmi, ancak matbaa

sahibinin marx ve engelsisminin sorun evirenin adn yazarm gibi bast eser.

kartabileceini

dnerek

(bab i tenevvur, 01.04.2011 10:23 ~ 06.04.2011 15:36)

83. 1848 devrimlerinin, avrupa'da halklarn baharnn scaklnda yazlm

bir metindir. marx ve engels bu metinde gereki bir sosyalist siyasetin zeminini oluturan kendi anlaylarn yanstmlardr. okumas en kolay ve de en keyifli marksist metinlerdendir. (francesco dellamorte, 08.04.2011 15:00)

84. "burjuvazi, iktidara geldii her yerde, tm feodal, ataerkil ve pastoral

ilikileri yok etti. insan doal efendilerine balayan karmak feodal balar acmaszca kopard ve insanla insan arasnda plak kardan, duygusuz "nakit deme"den baka hibir ba brakmad. dinsel cokunluun, valyece tutkunluun ve darkafallk melankolisinin kutsal

129

heyecann bencil hesapln buz gibi souk sularnda bodu. bireysel deeri deiim deerine indirgedi ve saysz belgeye balanm ve kazanlm zgrln yerine tek bir zgrl, vicdansz ticaret zgrln koydu. ksacas dinsel ve siyasal yanlsamalarla gizlenmi smrnn yerine ak, utanmaz, dorudan ve kaba smry koydu." karl marx, islam dininin ahsm tarafndan da yaand lkemizde genelde dini sylevlerden dolay reddedilmitir fakat kapitalizmin dinsel cokunluu aldn komnist parti manifestosunda vurgulamtr. bir nevi manifestoda dinin insanda yaratt cokuya sahip klm, kapitalist dzenin onuda sona erdirecei vurgulanmtr. son cmlede, dinsel ve siyasal yanlsamalarla gizlenen bir smrden bahsetmitir. karl marx saf dini hi bir zaman tehlike olarak grmemitir. dinsel inanlarn, insanlarn sosyal ilikilerini belirlerken etki altnda kalarak yanl karar vermelerine neden olan ksmlarna kar gelmi ve bu yzden "din toplumlarn afyonudur" kelimesini kullanmtr. (bkz: #16040080) (oguzhanb, 30.04.2011 02:39 ~ 02:46)

85. aile kurumunun statkoyu muhafaza etmekteki rolne dikkat eker.

isabet eder. (bkz: aile 2023 vizyonu) (ed gein jr, 04.05.2011 11:38)

86. yordam kitap tarafndan krtesi de baslm eser. basn blteninde

konuyla

ilgili

yle

deniyor;

"dnyann pek ok lkesinde olduu gibi trkiyede de marksist eserlerin yayn uzun yllar yasaklanm, ok sayda yazar ve yaync marksist eserleri evirip yaynladklar iin tutuklanm, mahkm olmutur. ayn ekilde krt dili de yasaklar ve fiili engellemelerle yok saylmaya, unutturulmaya, adeta dillerden kaznmaya alld. ana dili krte olan milyonlarca insann bilime, kltre ve edebiyata kendi dillerinde ulama olanaklar ellerinden alnd. 1990larn bandan itibaren adm adm mmkn olabilen krtenin yazl olarak ifadesi, devlet basks, fiili engellemelerin yan sra krtenin eitim dili olmasnn engellenmesi nedeniyle zorlu ve sancl bir srete yol almaya alyor. her trden hakszla, ulusal basknn her trne kar mcadelenin

130

bayran tayan, 'baka bir ulusu ezen ulus zgr olamaz' iarn ilke edinen bir dnya grnn, kllerinden doan mazlum bir dilde yanklanmas nemlidir." eh, bize de bundan sonra o nl son sz krte koymak dyor; komunst veartina raman dilxwaziyn xwe red dikin. ew diyar dikin ku bi ten dikarin bi riya ji bin ve hilweandina teveka pergala civak ya hey bigihjin armanca xwe. bila qe nn serdest bi tirs sawa oreeke komunst bilerizin. ji bil zincrn xwe titek ku proleter ji dest bidin nn e. l chaneke ku bi dest bixin heye. karkern hem welatan, bibin yek! http://haber.sol.org.tr/...anga-kurtcede-haberi-42574 (anarchy x, 16.05.2011 12:53)

87. (bkz: manfestoya komunst)

(fortgang, 16.05.2011 14:35)

88. uradan

okunabilir:

http://www.marxists.org/.../m-e/1848/manifest/kpm.htm (arame, 21.05.2011 17:22)

89. yle

tanmlanmay

hak

eder

diye

dndm

manifesto: kesen, kalkan, alevi,

bir kl zorbalarn kellesini ezilenleri ardna alp koruyan bir karanl tir tir titreten bir mum umutsuza umut, korkana cesaret versin diye. (komuncu, 21.05.2011 17:29)

131

bir kez daha marksizmin krizi zerine

1. trotsky'nin "marksizm kt hadi evlere" diyenlere vermi olduu

cevap. ksmen aktaryorum:

"eski gzel gnlerde, insanlar marksizmin krizine atfta bulunurlarken, marxn gereklerin snavndan geemedii iddia edilen baz zgl nermelerini dnrlerdi: snf mcadelesinin keskinlemesi teorisi, szde yoksullama teorisi ve szde kapitalizmin felketvari k teorisi gibi. bu ana nokta, burjuva ve reformist eletiri iin bir hedef noktas tekil ediyordu. bugn bu konular zerinde bir tartmaya girimek aka imknszdr. toplumsal elikilerin keskinlemediini, aksine olduka yumuadn kantlamay kim stlenir? birleik devletlerde, iileri bakan bay ickes ve dier yksek mevkidekiler, demelerinde aka, ulusal ekonomik hayatn 60 ailenin kontrolnde olduunu; dier taraftan isiz saysnn refah yllarnda on milyon, kriz yllarnda yirmi milyon arasnda deitiini sylemek zorunda kalmaktadrlar. marxn, kapitalist toplumdaki kutuplamadan, bir kutupta zenginliin dier kutupta ise yoksulluun birikmesinden sz ettii kapitalde bu satrlarn alt izilir; demagojik denilerek sulanm olan bu satrlarn, imdi gerein resmi olduu ortaya kmtr. refah, kltr, bar ve zgrlkte aamal ve evrensel bir ykselii ngren eski liberal-demokrat dnce, kesin ve onarlamaz bir bozguna uramtr. peinden, znde yalnzca liberal grlerin ii snfnn varolan koullarna uyarlanmas demek olan sosyal-reformist dnce ifls etmitir. tm bu teoriler ve yntemlerin kkleri, endstriyel kapitalizm ana, serbest ticaret ve rekabet ana, yani geri gelmeyecek bir gemie, kapitalizmin henz grece ilerici bir sistem olduu bir dneme aitti. kapitalizm bugn gericidir. o, tedavi edilemez. ortadan kaldrlmak zorundadr. ancak bir ahmak, ciddi ciddi, toplumsal elikilerin muazzam keskinlemesinin stesinden parlamenter yasalar araclyla gelinebileceine inanr. marx, felket kehanetinde olduu gibi her, evet, her tahlil esinde hakl kmtr. o zaman marksizmin krizi neye ilikindir? bugn eletirmenler sorunun kendisini aka dile getirmeye bile zahmet etmemektedirler. kapitalizmin, mezara gmlmeden nce, uzatmal bir tarihsel dnem

132

boyunca, muazzam bir kendini koruma uras verdii, tarih yllklarna geecektir. burjuvazi lmeyi istemez. o, gemiten miras olarak devrald tm enerjiyi, gericiliin iddetli bir rpnna dntrd. bu, iinde yaadmz dnemde kesin olarak byledir. zor yalnzca fethetmekle kalmaz, ayn zamanda kendi tarznda ikna eder. gericiliin saldrs, yalnzca partilere fiziksel olarak zarar vermez, insanlar moralman rtr de. pek ok radikal bayn yrei azndadr. gericilik karsndaki korkularn, tinsel ve evrensel bir eletiriciliin diline evirirler. eski teori ve yntemlerde bir eyler yanl olmal! marx yanld... lenin nceden gremedi... bazlar ii daha da ileri gtrmektedir. devrimci yntem ifls ettiini kantlamtr. ekim devrimi, brokrasinin en berbat diktatrlne yol amtr. fakat byk fransz devrimi de monarinin restorasyonuyla sonland. genel olarak konuursak, evren kusurlu olarak kurulmutur: genlik yallkla sonulanr, doum lmle, her doan ey yok olmak zorundadr. bu beyler, insann, yolunu hibir klavuz olmakszn yar-maymunumsudan uyumlu bir topluma doru ayrdn; grevin zor bir grev olduunu; her bir ya da iki ileri adm, yarm, bir ve hatta bazen iki geri admn takip ettiini olaanst bir rahatlkla unutuyorlar. onlar, yolun ok byk engellerle kapl olduunu ve hi kimsenin tarihin yryen merdiveninde kesintisiz bir ykselii garantiye alan esrarl bir yntem icat etmediini ya da edemediini unutuyorlar. sylemek zc ama, rasyonalist baylar, insan yaratl srecindeyken ve insann geliim koullar ilk ekil aldnda bir konsltasyona davet edilmediler. fakat genel olarak konuursak, bu konu onarlmaz haldedir... tartmann hatr iin balayn, tm gemi devrimci tarih, ve izin verin, tm tarih genel olarak bir hatalar silsilesinden baka bir ey deildir. ama bugnn gerekliine dair ne yapmal? muazzam boyutlardaki srekli isizler ordusuna, yoksullaan iftilere, ekonomik dzeylerdeki genel de, yaklaan savaa ne demeli? kukucu ukallar, ilerde gemiin byk devrimci hareketlerinin zerine basp kaydklar btn muz kabuklarnn listesini yapacaklarna dair bize sz veriyorlar. bu beyler bugn ne yapmak gerektiini, doru olann ne olduunu bize syleyecekler mi?" leon 7 mart trotsky 1939

http://www.marxists.org/...ce/trocki/1939/mart/07.htm (kunta kinte, 19.08.2006 21:42 ~ 21:49)

133

2. sonraki "nedir bu marksizm dedikleri" ve " ite bu marksizmin kitabn

drer" adl lemenin ilk kitab. (bkz: hhgtg) not:lem marksizme birsey dedigimiz yok arkadaslar,gonderme yaptik.dansedip saka yapamadigimiz devrimi zkyim ayrica.. (ibn i batuta, 19.08.2006 21:52 ~ 30.09.2006 16:08) lev troki 1. bir dnem trkiyeye bykadaya srgn edilmi uzun yllar trkiyede kalmtr (oztokyolu, 28.07.2001 19:01)

2. 3 yl bykada'da kaldktan sonra (kayseriye bir adet tekstil fabrikas kurulmas artyla trkiye kabul etmitir) meksika'da hayat sona erdirilmitir. (caelumluna, 12.04.2002 18:42)

3. kendisi iin yeterince izleyicisi olduu takdirde seve seve lebilecek bir insan dedirtecek kadar populist insan. edit: dedirtmesine dedirtmitir de s politikalar ve nyarglar ok daha fazlasn dedirtebilir-mi, grdk. (malloryknox, 13.04.2002 12:22 ~ 30.08.2006 22:41)

4. kgb'nin sukiast timi olan "smersh"'in bir eleman tarafndan baltayla ldrlmtr. (gregor, 06.07.2002 19:27)

5. kzl ordunun kurucusudur

(winniethepooh, 02.09.2002 01:55 ~ 02:00)

134

6. kesinlikle stalinden daha iyidir. (plakatbau, 06.11.2002 22:09)

7. exile in buyukada belgesel filminin bas kahramani...

(frot, 19.11.2002 09:05)

8. ekim devriminin liderlerinden..kzl ordunun kurucusu.........stalin in aksine enternasyonal devrimini suvunmu marksist gelenein bugnlere tayan devrimci...... stalinistler trocki yi pek bi kmserler hatta onun marksist olmadn idda edecek kadar..buda stalinizmin etkisidir.. brokrat bir diktatr olan stalin sadece kiisel sorunlarndan dolay trocki yi ve teorisini istedii gibi yorumlayarak sosyalizm adna troki yi karalar...........hatta bugn trkiyedeki stalinist sol liderler bile trocki nin szlerini krparak istedikleri biimde kullanrlar... (mr mojo risin, 13.12.2002 17:33)

9. ruzgar eken firtina bicer sozunu yasayan sahis (aethewulf, 24.12.2002 00:25)

10. stalin ajanlarnn saldrsna iki kez urad, 2.si baarya urarken 85lerden sonra emrin stalin tarafndan verildii ortaya kt. (opium tea, 27.12.2002 20:19)
11. meksida kaldigi donemde frida kahlo ile bir vukaati bulunan, kafasi

cekicle ezilerek oldurulen kisi. (callisto, 24.04.2003 22:48)

12. (bkz: menevik)

135

(avasas, 24.04.2003 22:56)

13. tam

ad leon

trotsky olan

marksist.

(bkz: trotskyism) (uco, 28.04.2003 19:47 ~ 19:49)

14. stalin tarafindan iktidardan uzaklastirildiktan sonra, surgun edilmistir.

1937 yilindayken yani meksidayken, leningrad parti lideri kirov'un oldurulmesi olayndan sorumlu tutulup, stalinin duzenledigi gostermelik yargilamalarda bassanik rolune oturtulmustur. amaci, tumude eski bolsevik olan buharin, rikov, zinoviyev, kamanev, radek, piyatakov ve trocki'nin sozumona trockist bir cete kurarak, komplo, muhalefet, ihanet, karsi devrim gibi faaliyetlere giristigini halka inandirmak olan ve savcisi andrey visinski olan bu davalar surerken, 9 subat 1937'de tarihi bir konusmaya imza atmistir. bu konusmada stalin donemindeki bir cok insanlik sucunu ortaya cikarmistir.. konusma asagidadir, bilgi, ilim irfan acligi icindeki kimseler istifade edebilir. "sevgili dinleyiciler, yoldalar ve dostlar!

moskova, tek bir adamn sesinden niye bu kadar ok korkuyor? nk ben gerei, btn gerei biliyorum da ondan. nk benim saklayacak hibir eyim yok. nk ben, elimde belgeler, olgular, tanklarla halka ak ve tarafsz bir soruturma komitesinin nne kp gerei sonuna kadar gzler nne sermeye hazrm. unu burada beyan ediyorum: eer bu komite, stalin ' in bana ykledii sularda en ufak bir sorumluluk tadm kararna varrsa, kendi ellerimle gidip gpu cellatlarna teslim olacama pein pein sz veriyorum. umarm bu, yeterince anlalmtr. hepiniz iittiniz mi? bunu tm dnyann nnde beyan ediyorum. basndan szlerimi gezegenin en cra kelerine kadar yaynlamasn istiyorum. ama eer komite, moskova durumalarnn kastl ve nceden hazrlanm bir tezgah olduuna, insanlarn eti ve kemii zerine kurulmu olduuna kanaat getirirse, beni sulayanlardan kendi ayaklaryla gelip idam mangasnn nnde

136

durmasn istemeyeceim. hayr, kuaklar boyu insanlarn hafzasnda kalacak sonsuz utanlar onlar iin yeterli olacaktr! kremlin den beni sulayanlar duyuyor mu bunu? savunmam onlarn suratlarna frlatyorum ve cevaplarn bekliyorum. moskova durumalarnn znde samalk var. resmi azlara gre trokistler, 1931'de beri en canavarca komployu tezgahlyormu. ama sanki yle bir emir almlar gibi, hepsi de belli bir ekilde konuup yazm ama baka trl davranmlar. yzlerce insann komploya kart ima edilmesine ramen, 5 yldr tek bir ipucu dahi bulunamad. genel itiraflar balayana kadar hibir ak yakalanamad, hibir ifaat yada ihbar olmad, hibir mektup ele geirilemedi! sonra yeni bir mucize oldu. suikastler dzenlenmi, sava hazrlklar yapm, sovyetler birlii'ni blm olan insanlar, bu azl sulular, delillerin basks karsnda filan deil hayr, nk delil yoktu ortada ama baz esrarengiz nedenlerle, ikiyzl psikologlarn "rus ruhu" nun tuhaf zellikleri olarak aklad nedenlerle, austos 1936'da birden bire itirafa baladlar. bir dnn hele, daha dn bunlar, trocki 'nin grlmeyen emirleri altnda demiryollarna sabotaj dzenleyip, iileri zehirliyorlard. bugnse trocki'yi sucluyor, dzmece sularn onun stne ykyorlar. dn, tek dledikleri stalin ' i ldrmekti. bugnse hep bir azdan onu ycelten ilahiler okuyorlar. nedir bu? bir tmarhane mi? hayr, bize bunun bir tmarhane deil, "rus ruhu" olduunu sylyorlar. "rus ruhu" hakknda yalan sylyorsunuz beyler, genel olarak insan ruhu hakknda yalan sylyorsunuz. mucize, sadece bu itiraflarn ayn anda ve ayn ekilde olmasnda deildir. itiraflarn geneline bakldnda hepsinden daha nemli bir mucize gryoruz: komplocular, kendi politik karlar asndan kesin biimde lmcl, ama ynetimdeki klik asndan son derece yararl bir ey yaptlar. stelik komplocular, mahkeme karsnda tam da stalin ' in en vazifeinas ajanlarnn syledii eyeri sylyorlard.kendi hr iradelerine gre davranan normal insanlar, asla zinoviyev in kamanev'in, radek'in, piyatakov'un ve dierlerinin yapt gibi davranmay baaramazlard. dncelerine ballklar, politik haysiyetleri, sadece kendilerini koruma igds bile kendileri iin mcadele etmeye, kiilikleri, karlar, hayatlar iin mcadele etmeye zorlard onlar. tek makul ve konuya uygun soru udur: btn insan reflekslerin, ortadan kalkt bir duruma kim getirdi bu adamlar ve bunu nasl baard? hukukta, birok srrn anahtarn elinde tutan ok basit bir ilke vardr: is fecit cui prodest (bir eyden kim yarar salyorsa sulu odur yolunda karine) bandan sonuna kadar sanklarn tm davranlarna yn veren, kendi dnceleri ve karlar deil, ynetimdeki kliin karlar olmutur. ve bu dzmece komplo ile itiraflar, tiyatroyu andran duruma ve tmyle gerek olan idamlar, tm de ayn el tarafndan dzenlenmitir. kimin eli? cui prodest (kim yarar salyor) stalin'in eli. gerisi hikayedir. kandrmacadr.

137

"rus ruhu" hakknda bo yere gevezeliktir! durumalarda boy gsteren, savalar ya da komplocular deil, gpunun elindeki kuklalard. kendilerine verilen rolleri oynadlar. bu utan verici tezgahn hedefi; btn muhalefeti ortadan kaldrmak, eletirel dncenin kaynan zehirlemek, stalin'in totaliterrejimini kesin bir ekilde yerletirmek. tekrarlyoruz, sulama, nceden tasarlanm bir tezgahtr. bu tezgah, olgularla bir arada incelenecek olursa, her bir sann itirafnda kanlmaz olarak ortaya kacaktr. savc viinski de ok iyi biliyor bunu. ite bu yzden tek bir somut soru yneltmedi sanklara, nk ok byk utan yaratcakt bu onlarda. isimler, belgeler, tarihler, yerler, ulam yollar, toplantlardaki koullar -btn bu kesin olgularn etrafna bir utan perdesi ekti viinski ya da daha ak konuucak olursak utanmazca bir perde. viinski, bir hukukunun diliyle deil, tezgahn eskiustasnn allm diliyle, hrszn jargonuyla sorguya ekti sanklar. hibir maddi kant bulunmayyla birlikte, viinski'nin sorduu sorular st kapal karakteri de stalin'e kar ikinci ezici kant oluturmaktadr. sevgili dinleyiciler, aranzda, unu zgrce syleyebilecek insanlarn says az olmamal: "sanklarn itiraflar dzmecedir, bu ok ak; peki ama stalin, bu itiraflar elde etmeyi nasl baard? ite sr burada gizli." aslnda sr, o kadar da derinlerde gizli deil. engizisyon , ok daha yaln bir teknik kullanarak, kurbanlarndan her trl itiraf almt. demokratik jri hukuku, ortaa yntemlerini ite bu yzden yasaklamtr, nk bunlar gerein ortaya kmasn deil, sadece engizisyon jrisinin dikte ettii sulamalarn dorulanmasn salar. gpu durumalarnn karakteri de tam engizisyonu andrmaktadr. ite itiraflarn arkasndaki basit sr! birazck dgc krntsna sahip olanlar, talihsiz bir sovyet yurtta, yapayalnz braklp kovuturmaya uram bir muhalif, stalin'e vg telgraflar deil, sularn anlatan dzineler dolusu itiraf yazabilen bir parya canlandrabilirler kafalarnda. belki bu dnyada kendisine, karsna, ocuklarna yaplabilecek fiziki ve manevi ikencelere kar dayanabilen kahramanlar vardr. bilemiyorum... ancak kiisel deneyimim insann sinir sisteminin kapasitesinin snrl olduunu sylyor bana.. gpu araclyla, stalin kurbann tuzaa drp, kapkara bir aresizlik, aalanma, mahrumiyet cehennemine boabilir. yle ki kar hemen lebilmek olan ya da gelecee dair kck bir umut grebilen bir kurban, en canavarca sular stlenebilir. * tabii eer intihar dnmyorsa. intihar ya da manevi k: baka seenek yok! ama unutmayn ki, gpu zindanlarnda intihar bile ou zaman eriilmez bir lkstr! moskova durumalar, devrimin onurunu lekelememektedir. nk onlar, gerciliin soyundan gelmektedir. moskova durumalar, eski bolevikler

138

kuann onurunu lekelememektedir, sadece boleviklerin bile etten ve kemikten yaplm olduunu ve balarnn stnde lmn sarkac bulunurken, sonsuza kadar direnemeyeceklerini gstermektedir. moskova durumalar, onlar tasarlayan politik rejimin onurunu lekeler. onurdan ve vicdandan yoksun bonapartizm * * rejiminin! idam edilenlerin hepsi de dudaklarnn arasnda bu rejime lanet szleri dkerek lmtr. moskova durumalar bir iarettir. bu iarete kulak asmayanlara yazk! reichstag durumasnn da kukusuz byk nemi vard, ama o sadece, karanln ve barbarln byn glerinin vucuda gelmesi olan iren faizm ile ilgiliydi. moskova durumalar, sosyalizm sanca altnda dzenlenmitir. bu sanca, sahtekarln ustalarna brakmayacaz! bizim kuamz, tm yeryznde sosyalizmi kuramayacak kadar zayf karsa, o lekesiz sanca ocuklarmza devredeceiz. pek yakndaki mcadelenin nemi bugne dek bireyleri, hizipleri ve partileri amaktadr. btn insanln gelecei iin mcadele o. ok iddetli geecektir. uzun srecektir. kim bedenine rahat, ruuna huzur peindeyse brakn gitsin. gericiliin hkm srd zamanlarda, geree deil brokrasiye srtn dayamak daha kolay olur. ama sosyalizm szn ii bo bir ses deil, kendi manevi hayatnn ieri olarak gren herkes ileri! ne tehditler, ne durumalar, ne de haklarmzn inenmesi durdurabilir bizi! isterse rengi atm kemiklerimizin zerinde ykselecek olsun, zafere ulacaktr hakikat! onun yolunu biz gstereceiz. hakikat zafere erecektir! kaderin btn ar darbeleri karsnda, eer sizlerle birlikte onun zaferine bir katkm olursa, tpk genlimin en gzel gnlerindeki gibi mutlu olacam! nk dostlarm, insann en yce mutluluu, bugn tketmekle deil, ibirlii iinde gelecei yaratmakta yatar." (aethewulf, 09.06.2003 07:33 ~ 07:34)

15. asil adi lev davidovich bronstein'dir. 1902 yilinda hapisten kacar ve

kendine leon trotsky adini secer. (visvisa, 13.09.2003 03:47)

16. (bkz: smersh)

(gregor, 18.12.2003 18:13)

17. (bkz: http://www.fbuch.com/leon.htm)

139

(hanimeli, 10.05.2004 14:03)

18. leninist deil, sk bir leninizm eletirisinin nderidir. nep'i ve devlet

kapitalizmini boleviklere anaristlerin "kesintisiz

eletirir. i sava yllarnda ortaya att "srekli devrim" tezi, sosyalist devrimcilerden hatta menevik kanadn ve marjinal unsurlarndan katlmlar salamtr. fakat bu tezi devrim" ad altnda asl kullanan lenin'dir.

troki aslnda ortodoks marksisttir. ekonomi politik ve benzeri konularda temel retiye sk surette baldr. emperyalizmi skalayan bir iyimserlikte dnya devrimi ister. "tek lkede devrim olmaz" derken, medet umduu kesim bat proleteryasdr. dou halklarnn devrimci potansiyeliyle ilgilenmez. krontad katliamnn en byk sebebidir. bi de yamulmuyosam bu adamn hayatn konu alan bir filmde, zat ahanelerini alain delon canlandrmtr. (edit: filmin ad troki cinayeti imi... filmde alain delon trocki'yi ldren ramon mercader'i canladrm, tashih ederim. teekkrler gauche...) (bohemiantirad, 21.05.2004 09:55 ~ 23.05.2004 14:05)

19. (bkz: devrim kendi ocuklarn yer)

(annem bana kiz bul evlen dedi, 02.07.2004 17:28 ~ 06.06.2010 16:36)

20. 1920'lere kadar kadar lenin ve bolevikler tarafndan sonuna kadar

desteklenen, politbro'nun onun giriecei her eyleme destek olmay nerdii adam. emein militarizasyonunu, toplama kamplar gibi sert dnceleri savunuyordu. "emein militarizasyonu, emek gcmzn rgtlenmesinin vazgeilmez yntemidir... 'zorunlu almann hibir zaman retken olmad doru mu? en sefil ve zavall liberal nyargdr bu: klelik de retkendi.' 'zorunlu kle emei zamannda ilerici bir olguydu.' 'btn lke iin ykmllk olan, her ii iin zorunlu olan alma, sosyalizmin temelidir.'" troki, emein zorlanmas, sistematikletirilmesi ve militarizasyonun sadece olaanst hal nlemleri olmadn belirtiyordu. ona gre ii

140

devleti normal olarak istedii "herhangi bir" zamanda, "herhangi bir" yurtta, "herhangi bir" ii yerine getirmeye zorlama hakkna sahipti. ksacas, troki'nin dncesinin esasen stalin'in pratiinden pek bir fark yoktu. (uco, 23.07.2004 11:55) 21. kafasina vurulan buz kiracagiyla ldrlm$tr

(vito genovese, 23.07.2004 14:03)

22. komunist parti toplantlarnda romanlar okumay tercih eden politikac (joepiscopo, 23.07.2004 16:34)

fazla

konusmayp

franszca

23. "ni

pizdi

kak

trotski"

"troki gibi kafa sikme" anlamna gelen deyimin bugun dahi kullanldna baklrsa ok konuan bir zat. lakin "nasil oldu da sosyalist sistem gt?" ye cevap arandiginda pek oyle bo konumadn da belirtmek gerek hemen. (turin ama sehir olani degil looser olani, 08.10.2004 18:34)

24. sscb de kisa bir sure dis isleri komiserligi yapmis daha sonra ordu

komiserligi gorevini ustlenmistir.kizil ordu nun temelini atan kisidir.stalin iktidara gelince ulkeyi terk etmek zorunda kalmistir.meksika da kgb ajanlari tarafindan,bir otel odasinda kafasi buz cekiciyle ezilerek oldurulmustur. (armadores, 01.12.2004 15:22 ~ 04.08.2005 11:29)

25. trokist

bir

parti

ve

partinin

kard

yaynlar

iin:

(bkz: dsip) (bkz: sosyalist isci) (ben bizzat kendim, 28.02.2005 02:36 ~ 03.09.2005 03:43)

141

26. stalin tarafndan srgne gnderilmek istendiinde, kendisini hibir lke kabul etmek istememi bu sebeple son are olarak trkiye'ye gnderilmitir. fakat trocki, trke bilmedii iin srekli olarak baka bir lkeye zellikle almanya'ya gitmek istemitir. lkelerin bu sorumluluktan kamasnn sebebi de, trockinin kurduu kzl ordu'nun gazabna urayan beyaz ruslarn trocki'yi ldreceinden korkmalardr. (lilith lita, 11.06.2005 03:13)

27. orwell'in animal farm romanindaki snowball karakteri kendisini temsil

etmektedir, kitapta trotsky basa gelseydi hersey cok guzel olacakti (en azindan guzel olabilirdi) gibi bir gorus belirtilmis alegorik olarak (bi ben eksiktim, 11.06.2005 04:16)

28. troki ismini; 1902 ylnda sibirya'da srgndeyken, kamak iin adn kullanarak sahte kimlik belgesi hazrlad bir gardiyandan almtr. (cyrusharding, 27.06.2005 12:16)

29. otobiyografisi

icin:

http://www.marxists.org/...y/works/1930-lif/index.htm (altair, 10.07.2005 04:41)

30. onun zihninin parltsnn binde birine eriemeyecek pos bykl zorbalarn uaklarna ldrttkleri 20.yzyln byk entelekteli,hayranlk uyandran fikir adam,sorumluluk sahibi insan. (rind, 26.07.2005 00:35) 31. 1905: mays 1910: trkeye evrilmi olan eserleri yle sralanabilir; 1905 ifls sosyalizm

1909: bireysel entelijensiya

terrizmin ve

142

kasm 1911: marksistler bireysel terrizme neden kardrlar haziran 1921: nc kongrenin temel dersi aralk 1921: komnist enternasyonal'in taktikleri zerine 28 aralk 1922: drdnc dnya kongresi raporu 13 mart 1923: yolda mckaye mektup haziran 1923: "avrupa birleik devletleri" slogan iin uygun zaman m? 21 nisan 1924: dou'da perspektifler ve grevler 1924: ekim dersleri 1928: lenin' den sonra nc enternasyonal 1930: tek lkede sosyalizm 17 mays 1931: katalan milliyetiliinin ilerici karakteri 8 temmuz 1931: ispanyol komnizmi ve katalan federasyonu 13 temmuz 1931: katalonya'da ulusal sorun 1932: rus devrimini savunurken 30 kasm 1933: milliyetilik ve ekonomik yaam aralk 1933: uluslararas komnist birliin temel teorik grleri zerine bir tartmaya katk 10 haziran 1934: sava ve drdnc enternasyonal 17 austos 1934: amerika komnist olursa ubat 1935: merkezci kombinasyonlar ve marksist taktikler nisan 1935: merkezci simya m, marksizm mi? 20 nisan 1935: gney afrika tezleri zerine 17 nisan 1937: terrizm ve sovyetler birlii'ndeki stalinist rejim 30 ekim 1937: komnist manifesto'nun doksannc yldnm ubat 1939: lenin ve emperyalist sava 14 ubat 1939: grynszpandan yana: faist kym etelerine ve stalinist hainlere kar 18 nisan 1939: zamanmzda marksizm mart 1939: bir kez daha marksizmin krizi zerine (burali, 03.10.2005 16:10)

32. balkan sava srasnda kosova ve makedonya blgelerinde bulunmu

bir gazetecidir. hi bir rka ve orduya yakn durmak gibi bir derdi olmayacak kadar saf bir devrimci olduu iin, olaylara tarafsz bakp balkan birleik ordularnn, komitalaclarnn ve halknn (srp, yunan, bulgar), blgedeki mslman (arnavut, trk, bonak, rom, pomak), hatta musevi halk zerinde uygulad sistemli iddet ve katliamlar olduu gibi iletmi gerekten ok az gazeteciden biridir. kendi deyimiyle, "kltrden nasibini alm her insann, hissetme ve dnme aczi yaamayan herkesin tylerini rpertecek, midesini bulandracak sular" haberlerinde sralar troki. bu arada trk ve mslmanlardan kaynaklanan, anadolu'daki tm olaylar iin sesini sonuna

143

kadar ykselten (ki dorudur yaptklar, ancak dibine kadar tek tarafl ve art niyetlidir) bat ve hristiyan aleminden, dier tarafn acsn sorgulayan tek ses ondan kar: "neredeler imdi? o binlerce yaral trk nerede? onlara ne oldu? onlar ne yaptnz? bize bu sorularn cevabn verin!" balkan savanda, 632 bin trk/mslman sivil, ordular/komitaclar/hristiyan halk/alk ve hastalk nedeniyle lmtr. troki'nin balkan harbi ile ilgili aktardklarn, balkanlarla ilgili derinlemesine ve hakkyla yaplm aratrmalar, atlas dergisi'nin bu ayki saysnda bulabilirsiniz. (dikakana bey, 03.12.2005 21:24 ~ 21:28)

33. torunu esteban volkovun, lmnn 60. ylnda kaleme alm olduu

aadaki makalede bir stalinist ajan tarafndan ldrl anlatlan byk devrimci: "leon troki, devrimci ve marksist

meksikann bakentindeki sakin coyoacan semtinde, kakts ve sk yaprakl aalarla evrili eski bir evde 20 austos 1940 gnnn o bunaltc leden sonras yaananlarn zerinden tam 59 yl geti. o gn lenin ile birlikte rusyadaki 1905 ve 1917 ekim devrimlerinin en belirleyici nderlerinden olan devrimci marksist, leon davidovi bronstein ya da daha bilindik ismiyle leon troki, josef stalin tarafndan emredilmi bir cinayetin kurban oldu. o 20 austos gn her sovyet iisinden rperen ve amac onlar zerinde bir terr diktatrl oluturmak olan gpunun -stalinist gizli servisprofesyonel bir katili haince bir plan hayata geirdi. bir makale zerinde baz dzeltmeler yapma bahanesiyle kzl ordunun kurucusuna yaklamay baard. iki kii alma odasnda ba baa kaldklarnda katil, bir buz kraca ile trokinin bana ar bir darbe indirdi. birka saniye iinde sosyalizmin en parlak savalarndan biri yere yld. leon trokinin katledilmesiyle birlikte sovyetler birliinde proletaryann devrimci iktidarn gasp eden brokrasi, hem bir yandan en uzlamaz ve tehlikeli dmanndan kurtuluyor, hem de byk ekim devriminin nderleri ve en fedakar katlmclarndan oluan uzun lm listesini tamamlam oluyordu. bylece josef stalin uzun zaman nce kurbanlarnca kendisine taklan ismi btnyle hak ederek bolevik devriminin mezar kazcs olma grevini yerine getiriyordu.

144

benim iin 20 austosun o trajik ve kanl leden sonras sanki dn yaanm gibi canlln koruyor hala. henz 14 yanda bir gen olan ben esteban volkov, yani trokinin torunu, natalia ve lev davidoviin yakn arkadalar rosmerlerle uzun bir sre yaadktan sonra meksikaya dedemlerin yanna dneli henz 1 yl olmutu. 24 mays 1940 tarihinde stalinist alfaro sigueros tarafndan gerekletirilen ilk suikast giriimi esnasnda dedemlerin yatak odasnda bulunuyordum. gpunun cinayeti

yaklak ay sonra eski eve ulaan viyana caddesinden yryerek okuldan eve dnyordum. aniden ilerde allmadk bir manzarayla karlatm. eski evin hemen nnde kt park etmi polis arabalar ve mavi niformalar ve apkalaryla bir grup polis bulunuyordu. bu olduka anormal bir kargaalkt. yreimde derin bir skma hissettim ve evde bir eyler olduunu ve bu kez bir nceki kadar ansl olamayacamz dndm. girie yaklatm, ama aniden ardna dek ak kapda durdum. bahede dedemin sekreterlerinden ve muhafzlarndan amerikal bir yolda olan harold robins ile karlatm. son derece sinirliydi, elinde bir tabanca tayor ve umutsuz bir sesle jackson, jackson! diye baryordu. o an bu lklarn anlamn kavrayamadm. rosmerlerin dostu ve amerikal trokist sylvia ageloffun kocas ya da sevgilisi olduunu sandm bu adamla evde yaanm olanlarn ne ilikisi olabilirdi? bu evde neler olmaktayd? baheden eve doru ilerledim, o an iki polisin arasnda yz kanla kapl o adam grdm. bu yolda robinsin szn ettii adamd. kitapla girdim ve yemek odasnn yarya dek ak kapsndan ieri baktm. ite o an yaanan trajedinin bykln kavrayabildim. dedem kafasnda bir yarayla yerde, bir kan glnn iinde yatyordu ve natalia ve bir grup yolda onu evreleyip bana buz tedavisi uygulamaya alyorlard. sylvianin kocas, rosmerlerin avrupadan dnte meksikaya getirdikleri, ailemizin byk bir konukseverlik gsterdii ve politikaya byk bir ilgisi olduunu belirten jackson byk devrimcinin hayatna kast eden gpunun basit bir ajanyd. evet jackson rus halk zerinde bir terr krall yaratan bu ikenceciler ve katiller ordusuyla balantlyd. onlar sovyetler birliindeki kar devrimin aralar, stalin diktatrlnn ve brokrasinin temel talaryd. artk o gn yaananlar zerinde hibir gizem kalmad, bu alak saldr deiik etaplardan geerek planland. stalin, beria, leonid eitington, onun

145

sevgilisi caridad mercader ve olu katalan ramon mercader -jackson kod adl- leninin yolda ve kzl ordunun kurucusunun katili oldular. devrimci iyimserlik

natalia, bir gn daha fazla yaadk!, bu her sabah, gnn ilk klar lo yatak odalarna vurmaya baladnda leon davidoviin ayrlmaz yol arkada natalia sedovaya syledii szd. bir insan tarihsel grevini yerine getirdiinde lm bir sorun olmaktan kar. troki bu sz sklkla bir grup gen yoldaa tekrarlamaktayd. leon troki yallk yatanda huzur iinde lebilecek tipte bir insan deildi. marks, engels, lenin ve bizzat kendisinin gelitirdii gerek sosyalizm savann tam ortasndayd. bu proleter devrim davas kahramanlarnn, bir elde silah dier elde kzl bayrakla canlarn tereddtszce feda ettikleri bir yaam biimiydi. troki tarihsel grevini tamamlayarak ve sarslmaz bir arballkla bu hayattan ayrld. kukusuz troki, ii snf davasna katks en youn liderlerin banda gelmektedir. ingiliz profesr sinclairin yaymlad bir biyografik almaya gre, yalnzca troki tarafndan incelenmi eser ve alntlarn balklar 400 sayfa tutmaktadr. bu nedenle ernest mandelin dedii gibi troki sosyalist hareketin tarihindeki en nemli strateji ustasdr demek yanltc olmaz. troki yaamnn son yllarnda, stalinist brokratik diktatrle kar mcadelesini inatlkla ve kararllkla srdrd, ve tam da bu nedenle dnyann en ok izlenen devrimcilerinden biri haline dnt. onun tarihsel nemine ilikin bir belirleyici noktada stalinistlerin, sovyetler birliindeki devrimcilere ynelik balatt uyduruk moskova durumalarna kar gelitirdii savunma oldu. meksika devlet bakan cardenasin kendisini kabul etmesi zerine meksikaya gitti ve 1937 ocaknda buraya varr varmaz stalinist brokrasinin balatt cad avna kar almalarn hzlandrd. troki burada hem kendisine hem oluna hem de ekim devriminin deerlerini savunan dier devrimcilere ynelik olarak moskova mahkemelerince yneltilmi aslsz sulamalara kar daha uygun koullarda mcadele yrtmenin olanaklarna sahip oldu. trokinin talebiyle, aslsz sulamalar deerlendirmek zere amerikal eitimci ve filozof john deweyin bakanlnda bir aratrma komisyonu oluturuldu. komisyon yelerinin sulananlarla en ufak bir kiisel ba olmamasna azami nem verildi. troki bu komisyon almalarnda kendine ynelik sulamalarn bir tekinin bile kantlanmas halinde gpu cellatlarna kendini teslim edeceini aklad. bu kar mahkemenin temel

146

hedefi trokinin onurunu kurtarmak deildi. aksine bir devrimci olarak onun hedefi insanlk ve tarih karsnda, stalinist brokrasinin sularn tehir etmek ve brokrasinin devrimci tutsaklara ynelik yeni idam giriimlerinin nne geebilmekti. 13 gn sren youn oturumlarn sonunda moskova mahkemelerinin ynelttii 18 temel sulama ele alnd ve trokinin susuzluu tm insanla ilan edildi. leon troki parlak devrimci mcadelesi boyunca daima marksizme dayand ve bu gnmzde hala onun sarslmaz enerjisinin ve samimiyetinin temel kant olmaya devam ediyor. onun en nemli eserlerinden biri olan ihanete urayan devrimdeki analiz ve ngrlerinin doruluu stalinist rejimlerinin alaa olmasyla kantlanm oldu. ite bu yzden, kahramanca hayat tm devrimciler iin bir rnek ve inceleme konusu olmaya devam ediyor." kaynak: http://www.iscicephesi.org/ic/ic19.htm#trocki (cernikov, 01.01.2006 23:15 ~ 23:17)

34. (bkz: brainy

smurf)

(bkz: irinler ve komnizm) (rebel, 06.04.2006 13:09)

35. halkina " birakin dunyadaki butun inanclarin rahipleri dunya otesindeki

cenneti anlata dursunlar, biz insan icin cenneti yeryuzunde insa edecegiz! " diyen devrimci. hayat ne garip gecenlerde gorbacov pek ilginc bir konusma yapiyordu bu konuda. (anshar, 20.08.2006 03:22)

36. "the great conspiracy: the secret war against soviet russia" adl

kitapta beinci kol almalarndan sorumlu tutulan marksist kii. kitaba gre sovyetler birliinde troki nclnde faaliyete geen, ajan sidney reilly'nin gelitirdii ve sosyalist devrimcilerle ve dier anti-sovyet komplocularn kullandklar "beler sistemine" dayal bir gizli komplu rgt kurdu... 1932 ylnda muhalif bloun yapt toplant sonucunda "saclar ve trokist bloku" zinovyev ynetimindeki birinci tabaka, trokist-zinovyevciterorist merkezi terrizmin rgtlenmesinden ve ynetiminden

147

sorumluydu. pyatkov ynetimindeki ikinci tabaka, trokist paralel merkez, sabotajn rgtlenmesinden ve ynetiminden sorumluydu. buharin ve ve krestinski ynetimindeki nc ve en nemli tabaka, gerek saclar ve trokistler bloku, birleik muhalefet glerinin liderlerinden olumaktayd. yine iv. enternasyonal mihver istihbarat servislerinin almalarnn bir rnyd. bu yazlanlardan yola karsak; eer bir kiiyi kendi yazlarndan, kendi cmlelerinden dinleyip renmek yerine, ikinci, nc kalemlerden renmeye kalklrsa, troki'ye sadece marksizmi yanl yorumladn sylemekle kalmayacak, stne kar devrimci ilan etmeniz gerekecek. ne yazk... (malloryknox, 03.09.2006 21:33)

37. bir kez daha marksizmin krizi zerine balkl yazsnda bugne dair

ok ilham verici dnceler bulunan lenin'in ve luxemburg'un lmlerinden sonra devrimci marksizmi savunma grevini stlenmi devrimci. sesi buradan dinlenebilir:

http://www.youtube.com/watch?v=jfmspydb0fq (kunta kinte, 29.09.2006 15:54 ~ 29.03.2009 13:48)

38. mina urgan anilarinda trocki ile bir anlk karslasmalarini da anlatir. mina hanm henuz gencecik bir kizken ada aciklarinda yzer, yzer, yzer ve acikta bir sandalin yanina yaklasir; orada trocki yi grr ve uzaklar. btn mevzu bundan ibarettir. (atmacaged, 12.10.2006 12:02)

39. orwell'in 1984'ndeki emmanuel goldstein'n kendisini temsil ettiini

dnmmdr

hep...

toplu histeriye dnen goldstein'n konumasnn bir noktasnda keiye dnmesi ve "baa baa" diye melemeye balamas, kendisinin top sakall

148

olmas ile birleince belki de byle bir imaj kard ortaya kafamda, bilemem. (boreno telcontar, 12.10.2006 12:51)

40. (bkz: ramon mercader/#10107128)

(devourthedamned, 12.10.2006 13:01)

41.

"bykdere nnde gemi filikasnda troki, trkiye cumhuriyeti cumhurbakan mustafa kemale hitaben yazd bir notu elinde tutuyordu. atatrke verilmesi iin bu notu polislere verdi. notta yle yazyordu: sayn bakan, istanbulun kapsnda siz zat- alilerine buraya kendi rzamla gelmediimi bildirmek isterim. ayrca bu snrdan ieri zorla geeceimi de bilmeniz gerektiini ifade ederim. bakan, hibir koruma istemiyorum ve lkenizden en ksa srede gitmek istediimi size nceden sylyorum. (12 ubat 1929)" (frusciantegreenie, 14.01.2007 16:34 ~ 08.04.2009 11:54)

42. "kiinin kendisini sresiz olarak lme kar savunmas imkanszdr;yoka yaamn deeri kalmaz!" demi ve sonunda kafas buz ekici ile krlarak adeta bunun yaayan kant olmutur. (neithergodnorhumanbeing, 03.02.2007 17:05)

43.

sadece burjuvazi iin parlayacaksa, gnei de sndrrz

(nereye kadar, 16.12.2007 22:07)

44. nce kzlordunun bana gececeksin..devrimi yapacaksn..sonra farkl

dncelerinden dolay ' afaroz ' edileceksin. hem de en yakn arkadalarn tarafndan. kacmak zorunda kalacaksn uruna lmleri gze aldn memleketinden. istanbul byk ada ilk duran olacak.. burada can gvenliinden endie edeceksin.. ver elini meksika.. ve son.. meksika da bana yediin bir balta darbesiyle hayata veda...

149

trocki yorum yazmak bile iimden gelmiyor... (keep clubbin in babasi, 11.03.2008 21:23)

ld..

45. kzl ordunun kurucusu,devrimci marksist, bolevik ve 4.enternasyonalin rgtleyicisi ayn zamanda enetellektel, marksist bilim insan ve marksizme ok byk katklar salam unutulmayacak tarihsel ahsiyet. (saatli maarif takvimi, 19.03.2008 22:32 ~ 14.05.2010 03:56)

46. 1918 ylnda karlat birka yenilgiden sonra askerden kama,

itaatsizlik ve geri ekilme gibi sulara ar cezalar getirmi insandr. kzlordu'nun bildiimiz yzn yaratan adamdr. otobiyografisinden alntlarsak: "..misillemeler olmadan bir ordu kurulamaz. bu ordunun cephaneliinde lm cezas olmazsa insan ynlar lme gnderilemezler. teknolojik gelimelerden gurur duyan bu kuyruksuz, kt kalpli maymunlar -ki biz bu maymunlara insan diyoruz - ordular kuracak ve savaacaklar. komuta kademesi bu askerleri her zaman cephedeki olas bir lmle cephe gerisindeki kesin lm arasnda brakmaldr. nitekim ordular korku ile kurulamyor. ar'n ordusu bu i misillemeler olmad iin paralara ayrld. bu paralar lm cezasn geri getirerek birletirme iini kerensky ancak tamamlayabildi. imdi byk savan kllerinden bolevikler yeni bir ordu kurdular. tarihin dilinden biraz anlayanlar iin bu gereklerin tekrar aklanmasna gerek yoktur. yeni ordudaki en gl imento ekim devrimi'dir ve bu tren cepheye bu imentoyla gidiyor" (1) askerden kaanlarn ve hainlerin hemen lm cezasna arptrlmas yannda ailelerinin tehdit altnda olmas, kimi durumlarda tutsak alnp, lm de dahil olmak zere kiinin sularndan ceza almas kzlorduyu emekinin gerek koruyucusu durumuna getirmitir. "komuta kademesindeki eski subaylarn aileleri ile ilgili almanz iin size emir verdim. itaatsizlik ve ihanet gibi sularn ahsn ailesinin tutuklanmasna yol aaca ve bunun sorumluluunu almalarn, nceden imzalanm belgeyle kendilerine hatrlatnz. halen vatana hyanetle sulanan eski subaylar olduundan bu emir geerliliini korumaktadr. u ana dek ihaneti yznden ailesi tutuklatlan bir rnek bilmesem de, eski

150

subaylarn kaytlar hakknda da yeterli bir alma yaplm deildir. bu kadar hassas bir konuda bu denli vurdumduymaz davranmak kabul edilemez." (2) troki'nin belli bir saynn stnde kaak veren askeri birim komutanlarn bu uygulamalarla kar karya brakmas devrimin en ok ihtiyac olan eylerden biri olan stabil bir ordunun temelini atmtr. nitekim bu temel kendisinin de yaknd bir usulle, korkuyla atlmtr. stalin ile politik alanda rakip olan troki'nin kendisiyle en ok anlat nokta da bu korku diktatrl sav olsa gerektir. zira hatrlarsak "kzlorduda geri ekilmek hcum etmekten daha ok yrek ister" sznn sahibi stalin bu nl nutku verirken en byk rakibinin eserinden daha fazlasn vyordu. kanaatimce de burada ve bunun gibi birka rnekte vlen ikisinin tek ortak paydas olan korku tutkusudur. daha da aarsak eski menevik trokinin dahi konu korku olduunda boleviklemesidir. tek rnekle sper genelleme yaparsak trokinin lmnden bir sene nce 1939-40 k savanda finlilerle atan 1 milyon kiilik kzlordu grubu savan ilk iki aynda 388 kaak vermiti. nitekim silahn atp kaarken vurulanlarn da eklendii k sava kzlordu kayplar 126.875 tir. orantya vurursak asndan tamircisine 250.000 kii gelen fin ordusunun nnde ~127 bin kii kaybeden devrim ordusunun cephe gerisinde, komiserler ve politik subaylar araclyla finlilere olduka yardm ettiini syleyebiliriz. (3) 1 23hayatm, volkogonov'a atf, leon trotsky, troki the eternal otobiyografisi revolutionary www.soldat.ru

edit : typo (anglachel, 20.04.2008 04:56 ~ 05:23)

47. lenin'le birlikte 1917'de rusya'daki ekim devrimine nderlik eden devrimci. srekli devrim teorisi ile proleteryann iktidar beklemeden almas gerektiini savunmu ve marksizmin enternasyonalist ynn n plana kartmtr. rusya'da iktidara oturan stalinist brokrasi, tek lkede sosyalizm ad altnda devlet kapitalisti bir model kurmaya baladnda troki'yi de rusya'dan srmtr. 1940 ylnda meksika'da stalin'in bir ajan tarafndan buz baltasyla ldrlmtr. (kafkahigh, 30.04.2008 13:21 ~ 28.10.2008 10:06)

151

48. ukraynada domu ve aslen yahudi kkenli bir ailenin oludur.ukraynaca rusa ibranice ingilizce almanca ve ispanyolca bilmektedir.kzl ordunun kurucusu komutan ve komunist enternasyonalin olumasnda ok nemli rol oynamtr.balangta rusyadaki sosyal demokrat partinin menevik kanadna katlm olsa da sonrada leninin grlerini benimseyerek bolevik safa katlmtr.lenin kendisinden iimizdeki en son ama en yetenekli bolevik ifadesini kullanmtr.leninizmi benimseyenler kendisinden pek hazetmez.meksikada eski rus istihbaratnn bir ajan tarafndan buz kreiyle yaralanm ve kaldrld hastanede lmtr. (gench, 31.08.2008 14:42)

49. leonard cohen'in "herkesin devrime ihanet etmek iin mutlaka bir

sebebi vardr" szlerini hatrlatan tonton ihtiyar. (humanistyamyam, 09.11.2008 17:56)

50. tony cliff'in hakknda yazd biyografi de karanlk arttka parlayan

yldz olarak tanmlad devrimci marksist. (kafkahigh, 25.12.2008 12:55) lev troki
51. siyasi kiilii bir yana,soyismi kulaa ok ho gelen bir adam.futbolcu

olsa

oynad

tm

malar

dinlemek ** isterdim.

-oyuncular santra ile oyuna balad ve top trockide,trocki bir alm ve gol,daha man henz birinci dakikas,mkemmel bir gol atyor trocki. * (gonul adami, 25.12.2008 13:34)

52. sanlann

ldrlen devrimci, dnr. stalin in bu adam ldrebilmek iin 5 milyon usd harcad da syleniyor. (jel tablasi, 02.01.2009 13:52 ~ 14:41)

aksine kgb tarafndan

deil

de gru tarafndan

152

53. tek lkede sosyalizm mmkn deildir manasnda bir teoriyi savunup,

tm dnya hazr olana kadar sosyalist devrim yapmamay ngren insan. marksist olduu sylenemez, marksizmi epey bir arptmtr, bu yzden emperyalistler tarafndan eitli lkelerde pompalanan bir akmdr. staline her yerde bok atlrken, bu adam bi ok burjuva ve ve bitiremez. kendisi tek lkede sosyalizm olmaz deyip, kurulmu olan sovyetleri ykma abalarna girmitir, eitli sabotaj ve suikastleri adamlar vesilesi ile ve bizzat emperyalist istihbarat rgtleri ile ibirlii iinde dzenlemitir. bunlarn hepsi belgeli kantldr. (bkz: buyuk komplo) brak kardeim ne sabote ediyorsun, adamlar bi ey yapmaya abalyo, illa senin dediin mi olacak! ok bilseydin nderi sen olurdun! stalinin kendisini iktidara gelince hemen srd gibi yanl bir izlenim vardr, 1926-27 yllarnda srlmtr kkten. kendisi farkl fikirlere sahip olsa da stalin onu neden atmad sorulduunda "parti disiplininin dna kmad" srece partiden atlamayacan syleyerek yant vermitir. ama lkemizde ve daha bi ok yerde gerekler emperyalistlerin istedii ada arptlp insanlara stalin zerine nyarglar yklenmitir, bir ok insann okumadan etmenden staline kfr ettiini ve bi ounun da yaptklarn bilmeden trokiyi savunduuna ahit oldum. edit: sylemek istediimin tersini yazmm bi cmlede (degez, 30.01.2009 02:47 ~ 07.01.2011 09:50)

54. (bkz: lev

trotsky)

buyrun asl okunuu http://tiny.cc/34a8r (kisisel bir ileti yaz, 09.08.2009 23:16)

55. kronstadt'n kan ellerine bulamtr. bu adamdan bahsedilirken hi

deilnilmemi sanrm. balkta aratnca ksn kardeim; (bkz: 1921 kronstadt ayaklanmas) (dopermen, 24.08.2009 01:25)

153

56. ne meneviktir ne de bolevik, bir ''ben adamdr'' troki. kzl ordu kurucusu olduundan bahsedilir ancak o, ar kalnts subaylardan bir ordu yaratabileceini dnm, o na gre hareket etmitir. fakat sonrasnda bolevikler, troki'nin brakt hasar toparlamakla uramak zorunda kalmtr. kendi kendini amerika'ya srgn edebilmi yegane ''yetenektir'' de troki. (larousse, 16.09.2009 21:54 ~ 22:04)

57. klaus kordon'un 'mit dem rcken zur wand' adli romaninda bahsettigi

kadariyla 1879 - 1940 yillari arasinda yasamis olan sovyetler birliginin nde gelen politikacilarindan olan leo davidowitsch trotzki sonrasinda stalin tarafindan grevden alinip, lkesinden srgn edilmis, fakat lke disinda da stalin'e karsi grslerini savunmaya devam ettiginden yine stalin'in verdigi emirle 1940 yilinda meksika'da ldrlmstr. (evilseed, 04.11.2009 19:34 ~ 06.11.2009 08:37)

58. "yzba tuin ile ayn burtan olmak, bana kzlordunun komutan

olmaktan sonra en ok onur veren ey olmutur bu dnyada" eklinde bir demeci bulunan akrep burcu insanym ayn zamanda. (bkz:http://www.haberveriyorum.net/...rksistlerin-burclari) szlk yardm et iime paparazi kat, egzorsizm e ihtiyacm var! (yuzbasi tusin, 03.12.2009 18:36 ~ 23:23)

59. kadn ruhundan anlayan romantik bir adamm. stalin'le aralarndaki

ekememezlik

durumu

bu

yzden

olsa

gerek.

-ayna ayna syle bana, u dnyada benden daha romantik ve daha ekici bir marksist var m? -var yolda. -kim lan o? -yolda troki. -avcy bulun lan bana!!! (bkz: baltalar elimizde)

154

(ozguradam, 18.12.2009 05:34)

60. 1908'de osmanl devleti'nde gereklesen 2. mesrutiyet iin yazd makalede, "tarihte hibir devrim yoktur ki, ordusuz baarlabilsin." diyerek bizi bizden alm yazar. ironik olan u ki, trkiyeli trotsky dostlar pek sevmez asker postaln. devrimlerini converse ayakkablaryla yapacaklar abisi. (sputnikten terk, 16.02.2010 21:01)

lev troki
61. ei aleksandra sokolovskaya 1938'de, yani kendi vefatndan tam 2 yl

nce stalin tarafndan "byk temizlik" plan erevesinde ldrlmtr. edit: kendisine kar beyaz ordu tarafndan hazrlanm afilerden birisi iin; http://upload.wikimedia.org/...ndaposteroftrotsky.jpg (knipeos, 19.03.2010 02:04 ~ 02:24)

62. :

kendisi hakkinda pek bilinen soyle bir musevi fikrasi da var efenim

bir gun stalin trocki'den bir telgraf alir. kizil meydanda halka bu telgrafi gururla okur : "josef stalin. kremlin. moskova. sen hakliydin ve ben hataliydim. lenin'in asil varisi sensin. ozur dilemem gerekir" bunu duyan kalabalik cosar, fakat iclerinden musevi bir terzi stalin'e mektubu dogru sekilde okumadigini soyler. stalin "burada basit bir isci bana mektubu dogru okumadigimi soyluyor, oyleyse verelim bir de o okusun" diye halka seslenir ve mektubu terziye verir, terzi de uygun aksanla tekrar okur : "josef stalin. kremlin. moskova. sen hakliydin ve ben hataliydim? lenin'in asil varisi sensin? ozur dilemem gerekir?" [tabii soru isareti gelince turkceye tam uymuyor. gerci bir bakima uyuyor da ama.. neyse ben de uyuyayim en iyisi] (pharmakon, 29.03.2010 05:31 ~ 05:37)

155

63. kanadal 17 yanda bir gencin troki olma hayalini konu alan filmi iin

(bkz: the trotsky). (servicio, 05.04.2010 11:34)

64. ramon

mercader'in etraf scaktan ayr ayr yanarken giydii pardessnn altna zulad daclarn kulland buz baltas ile yaralanmtr. kendisi darbeyi kafatasnn n tarafndan alm alp annda lmemitir. bilincini kaybetmeden nce beni ldryorlar diye feryat etmi ald darbeden dolay d bokuna karan ramon mercader'in derbest edilmesine salamtr fakat kendisi komaya girip bir ka gn sonra vefat etmitir. ramon mercader buz baltas denilen cinayet aracn meksikada troki operasyonuna balamadan nce kald ahbabndan yrtmtr. ahbab buz baltasnn kaybettiini ancak cinayet ilendikten sonra soruturma iin detektifler geldikten sonra farketmilerdir. kendisini ldren cinayet arac aa yukar yle bireydir; http://www.bahriyeli.com.tr/...3cd364.jpg&w=188&h=357 (johnwayne, 06.05.2010 17:03)

65. (bkz: karanln iinden parldayan kzl bir yldz)

(saatli maarif takvimi, 08.07.2010 04:53)

66. tek lkede sosyalizm ve onun getirmi olduu sonulara kar, dnya devrimini savunan nder. bolevik gelenegin devam etmesi adna leninin tad bayra bir adm daha ileri gtrmek istemiti. yaamn dnya devrimine adamtr. lmnden sonra abd bakan yardmcs henry wallacen azndan kan u cmle "eer rusya dnya apnda devrim kkrtan trokist fikre bir kez daha kaplrsa 3. dnya sava kanlmaz olur. neler olduunuda gstermitir. (dinakaki, 27.07.2010 23:02)

156 67. (bkz: habil)

(bkz: habil ile kabil) (writer, 01.08.2010 01:20)

68. gerek ad bronstein olan yahudi casusu. rusya'y sapkn komnizm

felsefesiyle ele geirme ve yahudilerin eline kolayca teslim etme plannn uygulayclarndan. http://www.hanifdostlar.net/...sp?tid=4792&pn=5&tpn=8 (emre 1974tr, 01.08.2010 01:57 ~ 02:01)

69. yahudilik saplants iinde yazlm gerizekalca kitaplarda kendisinin yahudi casusu olduu da yazlm ya, bu hezeyanlarn iyice boku kt. birileri de muhammed'in aslnda disney karakteri olduunu falan yazarsa armayacam artk. (bal porsugu, 01.08.2010 02:03)

70. son duyumlara gre kendisi ayn zamanda bordo bereliymi. ocukken

de salar upuzun sapsarym. durdurup sorarlarm kz ocuu mu bu diye. detayl bilgi iin :

http://www.hanifdostlar.net/ (powersurge, 01.08.2010 02:06)

lev troki
71. orumlu

olduu

kesinleen

sinsi

provakatr.

(bkz: plan yapmayn plan tutmaz sibirya'da) (soyka pigro, 01.08.2010 02:13)

157

72. simdi efendim bildiiniz gibi bu bey sovyet rusyal ve ruslar da kiril alfabesi kullanan birkac toplumdan biri. "trotskiy" seklinde telaffuz edilmesi gereken ad biz neden "trok"i seklinde kullanyoruz anlamak mumkun deil. sahsen bahsi gectiinde srarla "trotski" diyorum, masadakilerin saskn bakslarna maruz kalyorum ama olsun, soran olursa duzeltiyorum; srarla troki diyenlere ise, yapacak biey yok ama, uyuz kapyorum. (fisiyfisiybej, 02.08.2010 23:12)

73. (bkz: #20069880)

(situasyonist, 20.08.2010 17:05)

74. 70 yl nce bugn stalin'in bir ajan tarafndan ldrlmtr. bugn

stalin'in heykelleri depolarda ryor, troki'nin fikirleri ise on binlerce kiiyi rgtlyor. http://www.marksist.org/...liderlerinden-trocki-oldu(valiant, 21.08.2010 02:29)

75. ideolojisini benimsediini idda eden partilerden birisinin de dsip olduunu grseydi kendisini biraz daha sorgulard. (celiktepe stayla, 21.08.2010 02:37)

76. marksist.org kendisiyle

ilgili

bir

dosya

hazrlam: marksizmi:

leon

troki'nin

devrimci

http://www.marksist.org/...ockinin-devrimci-marksizmi (latent, 21.08.2010 12:44 ~ 13:18)

77. bu adamn moskovada heykeli falan vardr. bykada'da balklk yapml vardr. zaten yakalad balklar salmaktan a kald yle gitti rahmetli.

158

cenazesi tevikiye camiisinde klnm. evet o dnem de oras gzdeymi. (bentalihsizim, 30.08.2010 16:03)

78. stalin tarafndan ldrtlen, zamannn troykasnn esas ayaklarndan

biri. o meum gazaptan kurtulmak adna gney amerika'ya kadar kasa dahi, kgb onu bulmu ve villasnda kafasna buz baltasyla vurarak ldrmlerdir. (ldrlme ekli hakkndaki bilgi iin latent isimli yazara teekkrler.) hayat ok garip, zgrlk, eitlik falan. fok bal geldi aklma. buz baltas. ahah. gzel lan.* (senin beni sevebilme ihtimaline sicayim, 30.08.2010 16:11 ~ 16:29)

79. marksizmin praxis ayana sahip kabilmi nemli devrimcilerden biri,

drdnc enternasyonalin kurucusu. ana akm marksist leninistlerce hain ilan edilmesinden mtevellit yllarca yok saylmtr. ancak trokinin brokrasi zerine 1920lerden itibaren rettii fikirler gnmz burjuva (!) siyaset bilimi kitaplarna dahi girmitir. marksizmi trokiden soyutlayarak okumak eksik kalacaktr. ki trokinin eletirilerinden bamsz bir sscb tarihi okumas pek de baarl olamayacaktr. (bkz: ihanete urayan devrim) (francesco dellamorte, 22.09.2010 18:12)

80. lenin'le birlikte yola km ama sonrasnda lenin'le ve sonrasnda

stalin'le

fikirsel

anlamda

ters

dmtr.

lenin'in syledii "btn toplum tek bir fabrika ve broya dnecek, eit ie eit cret denecektir." szne kar "tek iverenin devlet olduu bir lkede muhalefetin anlam, yava yava lme mahkumiyettir. almayana ekmek yok diyen eski prensibin yerini artk, boyun emeyene ekmek yok prensibi almtr." demi ve muhalefetin dibine vurmutur. (tropik, 01.10.2010 17:24)

159 81. (bkz: buz baltas)

(ynktn, 05.10.2010 06:01)

82. 23 ekim 1926'da stalin tarafndan sbkp merkez komite yeliinden

karlm. (bkz: http://www.marksist.org/...te-uyeliginden-cikartildi-) (weekend warrior, 23.10.2010 18:48)

83. gerek hayat ou kii tarafndan yanl olarak bilinmektedir. ancak

1951 senesinde elim bir katliam sonucu aramzdan ayrlan ecinsel kazak tarihi pavel gkbr vernatski, hayatm trokiadl kitabnda u dzeltmeleri yapmtr: - genel kannn aksine lev troki 1879'da deil, 1878 senesinde yanovka'nn fakir bir kynda bir yahudi papaznn, fakir bir bayan posta memuruyla icra ettii fuhu ierikli cinsel btnlemenin neticesinde dnyaya gelmitir. emperyalist zincirin en zayf halkas olan rus memleketinde kte bir yl kadar ge yazdrlmtr. babas olacak o yahudi papaz fuhu yapmaktan kendisine bakamayaca kansna vararak yine bizden birisine gitsin mantyla kendisini yahudi bir kyl ailesine vermitir. bylelikle troki bebek huzurlu bir yahudi aile ortamnda yetimek ayrcalna muvaffak olmutur. - ismini almas konusunda kimi aibeli bilgiler mevcuttur. ancak pavel gkbr vernatski hocamzn iddiasna gre ocukluu amcasnn patates tarlasnda karga kovalamakla getiinden baarl bir rencilik sergileyemeyen troki'nin rus din kltr ve ahlak bilgisi dersi hocas kendisine yle demitir: "senin adn leon davidovich bronstein. benim de adm leon davidovich bronstein. bu byle olmaz. bundan sonra senin adn troki." bylelikle gen leon, troki mstear ismini almtr. - troki siyasi mcadeleye 1896 senesinde nijerya'daki herero kabilesinin almanlarca katledilmesi zerine duyduu anlk fkeden etkilenerek gen bir narodnik olarak atlmtr. kaynak: vernatski, pavel g. hayatm troki, yap kredi yaynlar, 1994. (ikisimit, 24.10.2010 19:19)

160

84. "the revolution will inevitably awaken in the british working class the deepest passions which have been diverted along artificial channels with the aid of football" demi zamannda. uykum var eviremedim imdi. (hirondelle, 25.10.2010 22:52)

85. hem petrograd sovyeti bakan hem de bolevik partinin nde gelen

liderlerinden biri olarak 1917 devriminde nemli rol oynayan, daha sonra kzl ordu'yu rgtleyerek kar devrimci ordulara kar zafer kazanan, hayatnn son blmn ise stalinizme kar ii snfn savunarak geiren devrimci marksist. http://www.marksist.org/...-devrimi-surekli-kilabilir (piper, 05.01.2011 18:32)

86. vakti

zamannda yazd yaz, http://www.stumbleupon.com/...hould_go_communist.html (azoic, 30.01.2011 11:57)

bir

87. "sol tm dnyada sadece be kii kalm olsa bile, bunlarn grevi bir

ya da birka ulusal rgtle birlikte bir uluslararas rgt ina etmek olurdu.." lev troki (saatli maarif takvimi, 11.02.2011 14:26)

88. bugn yaasayd levi's giyerdi.

(peder zickler, 11.02.2011 14:28)

89. bugun yasasaydi durex kullanirdi.

161

(gti dy dx, 11.02.2011 14:29)

90. bugn yaasa misir devrimini ok yakindan takip eder ve selamlard

eminim. (kunta kinte, 11.02.2011 14:30 ~ 14:31)

91. bugn yaasayd cep telefonu ve bilgisayar olaca iin tam olarak

ayn

grleri

savunamazd.

(paalarmdan akan teknolojik determinizm iin zr dileyerek bunu sylyorum...) (ozzymanborn, 02.03.2011 18:56 ~ 18:57)

92. marabaln btn eziyetlerini ekmi, bunlarla mcadele etmi yal kta marabalarnn sosyalizme ilgisizliinin olas ilk dnya savandan sonra da devam etmesi durumunda sosyalizmin kendini gzden geirmesi gerektiini syleyecek kadar gerekidir. (ikibucukluk, 22.03.2011 16:29)

93. okke, dnyann en byk kefini yapm deilim ama yunanlar da

"troki" diye okuyor ismini. yle ingilizce kascam diye trotskiy diyorum deminden beri, troki deyince dnyalar benim oldu valla. kke stalinistmi bi de. ama sek'i de sevmiyor. rgtn anlayamadm yoldan. edit: nar'm. (bkz: yeni sol akm) (mr know it all, 19.04.2011 22:01 ~ 20.04.2011 12:27)

94. "partiler ve liderleri bamsz kurucu unsurlar deildirler, ama surecin

olduka nemli elemanlardrlar. kitlelerin enerjisi organize edilmediinde, buhar piston kutusuna girmeden dalr. fakat eyleri harekete geiren piston ya da kutusu deil, buhardr" demi enternasyonalist devrimcidir. beni de gecenin ikisinde muhtemelen sabaha kadar srecek bir akl tutulmasna srkleyecektir. hem de yarn

162

bayram

erken

kalkmak

lazm

ocuklar.

imdi buharn hakkn vermi ama bu buhar pistona sokmak ksm biraz elikili sanyorum hmm... (atav, 01.05.2011 02:19)

95. kendisinin

sk

takipileri

vardr.

(bkz: jacques doriot) (larousse, 10.05.2011 18:52)

96. frida kahlo ile olan birlikteliinin sebebi, frida'nn stalin'e olan inanlmaz benzerliidir. stalin troki'ye "kar devrimci yavan tekisin troki, alnmaca gcenmece yok" deyince, troki bozuluyor tabii, gidiyor o moral bozukluuyla nne kan ilk byklyla halvet oluyor. freud buna bir ey yapmas lazm. (christian troy, 05.06.2011 02:42 ~ 02:44)

97. lenin, stalin'den daha akl bandayken zehir isteme karar verdiinde

stalin, "partiyle konumam, danmam lazm" demi. lenin, "konu, kabul edeceklerdir ama troki kar kacaktr" diye de eklemi. hatta stalin gorki'deki evine ziyarete gittiinde parti tarafndan kendisine hediye olarak zel bi' baston gtrm de, lenin yine , "troki kar kmad m?" diye sormu. adam ldrlmeseydi iyiydi. (pink floyd floyd yaylalar, 05.06.2011 03:00 ~ 15:40) her eye kar!

98. sscb'nin lenin'den sonraki umut olan ama malesef sscb'nin bana geemeyen, kzl ordu'nun byk komutan... tarih kekelerle yazlmaz ama bazen stalin yerine troki olsayd sscb ne olurdu diye

163

dnyorum, tamam belki stalin'in sscb'si gibi bir byk g olmazd belki ama en azndan daha "sosyalist" olurdu! (sweetwateranarchist, 29.06.2011 07:03)

99. http://www.sdyeniyol.org/index.php/lev-trocki

(kirik cam, 10.07.2011 01:43)

100.

(bkz: eraserhead)

(sombrefloe, 20.07.2011 05:48) 101. szlkteki az ishali olmu ve herkesi ergenekoncu darbeci ilan eden trokistleri okuduka, stalin'in bu adam ldrme kararn ok daha iyi anlyorum. yani mritleri byleyse, kimbilir kendi nasl kafa sikiyordu rahmetlinin... (one man army and the undead quartet, 19.08.2011 13:55)

102. babam sakal tra olmay geciktirdiinde annemin "kes u sakallarn, hayr kmyor da doru dzgn, troki'ye benziyorsun" diyerek yapt enteresan klarn da kahramandr troki. (cibenek, 19.08.2011 13:59)

164

jrgen habermas
45. yazd iletiimsel eylem kuram, birtakm ideologlarca 20. yzyln

kapital'i olarak grlrken, trk(iye) solu tarafndan nyarglardan olumu tarafl hakaretlerden baka bir tepki grmemi olan byk dnr, kuramcdr. (mechul muhayyil, 10.08.2010 02:29)

47. trkiye solu zaten marx'dan sonra beyni kapad -anlayabiliyorum ama

avrupa solunun habermas'a (halk nezdinde) gereken ilgiyi vermemesini anlayamyorum. sanrm adamn lmesini bekliyorlar. ya da u an merkel'ler, sarkozy'ler, berlusconi'lerin iktidarlarndan tr. halbuki, dalmakta olan avrupa birlii'ni, oulcu ve zgrlk bir ekilde ayakta tutabilecek en byk ideologlardan biridir habermas. kendisine gereken ilginin gsterileceine adm kadar eminim ama henz bizim zamanmzn tesinden bildiriyor. nce yeniden sfra varmalyz avrupa ve amerika'nn gidiatna bakarsak. bunlar bir yana kimdir habermas.

habermas, kendini "son marksist" olarak tanmlayan, eletirel kuram'n en byk isimlerinden biri olan max horkheimerbakanlndaki frankfurt niversite'sinde, yine bir dier efsane isim theodor adorno'nun asistanln yapm; ve kendi kelimeleriyle "marksizimi yeniden yaplandrm" frankfurt okulunun yaayan en byk filozof/sosyolog/tarihi/kuramc... sdr. habermas'n bu marksizimi yeniden yaplandrma almas, marx'a yeteri kadar deer vermedii alt metni ile oka eletirilmi ve kuramlarnda weber'in ok daha fazla yer kaplad sylenmitir (antony giddens). habermas, marksizmi eletirmekten zerre ekinmeyen bir dnrd; hatta kendine bunu grev edinmi "eletirel kuramclar" tarafndan bile ar bulunuyordu bu tavr. rnei horkheimer, kendisini devrimci bulmad iin frankfurt okulundan uzaklatrmak istemi ama adorno, habermas'a sahip kmt. habermas gerekten de bugn bizim anladmz anlamda devrimci deildi. kendisi tam anlamyla iletiimin ve en iyi kantn dnryd. baka bir deyile "akl kendine iar edinmiti." marksistler tarafndan eletirilmesinin bir dier nedeni gnmzde marx'n nerdii gibi bir genel kuram (meta teorinin) geerli olmadn savunmu olmasdr (bunun yannda kendisinin yaptklarnn da hibir zaman bir meta teori saylamayacan eklemitir). yeri gelince byle de

165

alakgnlldr. ksaca zetlemek gerekirse, habermas marx' ve onun yannda bir ok dnr iselletirerek amay hedeflemitir. tuhaftr, habermas kendini aydnlanmac olarak tanmlar. bu ilk bakta, oulculuk ile eliir gibi grnse de, aslnda bizzat oulculua ve "akla" hizmet etmektedir. aydnlanmac kiiliinden tr marx kadar deer verdii kant ve onu eletiren gen hegelcilerle hesaplamtr. hegelci bir filozof olmamasna ramen, ayn hegel gibi "egemen ideolojinin boluklarnda, eksikliklerinde, unuttuklarnda bir felsefe olana buluyor ve bunlar eletirerek, aarak sistemini kuruyordu." akl mmkn olan her ekilde sorgulayan ve bunun sonucunda disiplinler aras "iletiimsel bir akl" oluturan da kendisidir. aslnda, bu iletiimsel akl kamusal alan ile birlikte habermas'n ideolojisinin temelini oluturur (bundan emin deilim geri). hibir ey deil ama akl nnde sayg duruunda durabilecek bir dnr olarak grrm kendisini. nceden de bahsettiim gibi, habermas'n yapt, sayfalarca sren kaynakasyla marx, weber, durkheim, mead, parsons, austin, wittgenstein gibi birbiriyle uzlamas zor birsr dnr bir araya getirmek ve bir tutarllk yaratmaktr. ok ilgin, bu uralar neticesinde bir ksm kendisini marksistlikten aforoz etmeye alm bir ksm ise marksist olmakla "sulamtr". ayrca habermas'n belirtmeden geemeyeceimiz bir yn daha vardr. kendisi almanya'nn rkla kar mcadele eden en byk dnrlerinden biridir. bu konuda sadece yazmakla kalmam aktivist olarak da grev yapmtr. dncelerinden ok etkilendii martin heidegger'i yerden yere vurmay ihmal etmemi ve almanya'da nazizimin akademik uzantlarn ilk kez gzler nne serip, herbir nazi akademisyene sava amtr. ayrca, "teki ve tekiyle yaamak" konularnda da bir ok yazs, kamusal alan ve iletiimsel eylem kuramlaryla btnleik tahliller ve zmler sunmutur. habermas kiiliini byle ok ok basit ekilde zetlemek mmkn ama yazdklarn zetlemek maalesef mmkn deil. doktora tezi olarak yazdkamusalln yapsal dnm, habermas'n ileride kuraca ideolojinin temeli saylyor. bu eserinde, ingiltere, fransa ve almanya zelinde "burjuva kamusal alannn douu", ilevleri, sonular'n marksizmle btnleik ama daha ok weber'den yardmla zmlemitir. habermas'n bu kuram bir ok marksist tarafndan eletirilmitir. rnein habermas bir kez "emperyalizm" kullanmadan, marksist ideolojideki emperyalist eletirileri kamusal alan balamnda yapabilmitir ve pleb kamusal alanna deer vermemesi de bolca eletiri almtr. bunun dnda marksist ideolojide her zaman eksik grd styap zerinden ilerlemesi ve yer yer kulland marksist kuramlara referans vermemesi de

166

ok eletirilmitir. yani, hi artc deil, kendisi (ortodoks?) marksistler tarafndan her admda eletirilmitir. habermas'n kamusal alan zerinden ykselen ideolijisi kendisine zg iletiimsel akl, ekirdek aile, znellik gibi kavramlar eliinde habermas ile birlikte olgunlar. fakat ben bu grlerini daha fazla olgunlatrmay dnmyorum. okuyun grn. taner timur'un da dedii gibi "habermas, 'en iyi kant'n stnln salayacak 'ideal konuma ve tartma koullarnn' ve 'iletiimci akl'n filozofodur." baka bir deyile, tam da ihtiyacmz olan "peygamberdir". (mechul muhayyil, 14.11.2010 14:36)

48. abi marx, lenin, engels, campanella bunlarn hepsi hikaye. bu

adamlarn hepsinin topyalar gerek olur ama jrgen habermas'n ki olamaz. zira, akln ve iletiimin filozofu habermas, en gl kantn herkesi ikna edecei bir kamuoyu/toplum tasavvur etmi ve hedeflemitir. ben u eyreklik mrmde yle bir eyin imkansz olduuna inandm. yok abi byle bie. sosyalizm gelir, gne lkeleri kurulur hatta anarizm bile kurulur fakat en gl kantn herkesi ikna ettii bir "insan" yaratlamaz. zgnm habermas. [ama bu, bu uurda mcadele etmeyeceiz anlamna gelmez tabii ki, canm habermas'm] (mechul muhayyil, 24.11.2010 20:14)

49. bir marksist olarak marx ile hesaplam ve -kanmca- onu amtr.

(bkz: proletaryann devrimci sfatn kaybetmi olmas/#21144376) (mechul muhayyil, 13.12.2010 20:13)

51. habermas'n kuramlarn anlamak iin ncelikle habermas' anlamak

lazm. ama tabii yeterli deil. ben misal habermas' anladm ama kuramlarn beynimde bi o yana bu yana gezip duruyor. dnyann en "entelektel" kaynakasna sahip bu adam brakn da anlayamayaym henz. zaten anladm yazacam, artk yanl anladysam da zlmeyin. zaten ka kii var habermas bilen? millet beyni kapam marx'dan sonra trkiye'de. frankfurt okulundan olmas nedeniyle asl

167

hareket noktas marx ve weber olan bu adama gemeden nce, bu herifi anlamas neden zor buna deinmek istiyorum. bi kere o kadar adam okuyup, hepsini eletirip yeni fikir oluturan biri var karmzda ve hepsinden oluturduu bir meta-teori ile karmza kyor. ama bence daha nemlisi, habermas'n henz "yeni" olmas. marx, habermas'tan daha hafif yazyordu diyemeyiz kanmca. fakat, marx'n yazdklar, ne kadar ar olsa da, yllar boyunca, insan beyninden insan beynine geerek "kolaylat" ve br ksm insan iin ezberleti. bu durum marx' -greceli olarak- anlamay kolaylatrd. habermas iin henz byle bi durum vaki deil. neyse "habermas kimdir"e geelim. fransz toplum bilimci s. haber yle diyor: "habermas ve foucault bir yandan tarihin anlamnn sadece kapitalist smrnn eletirisinden karlamayacan, te yandan da marksizmin kendisine atfedilebilecek nkabuller ile (ekonomizm, indirgemecilik, ilerleme fikri, metafizik materyalizm vb.) ve bu nkabuller itibariyle onun en ak biimde dogmatik taraflaryla bal kalamayacan rnekle aklamak istiyorlar" bu satrlar, aslnda marksizm iinde yeni bi "habermasizm" arayn gsteriyor. zira, habermas, en ok etkilendii isimlerden biri olan marx'la hesaplam ve onun altyap-styap, ekonomik determinizmine ve tarih anlayn yeniden-yaplanmaya uramtr. marksist birok temele itiraz eden habermas'n kendini marksist olarak grmesinin nedeni de budur bence. yap-kurum'u (rekonstruktion), habermas "bir teoriyi paralara ayrmak, sonra da, teorinin hedefine daha iyi ulamasn salamak amacyla, bu paralar yeniden birletirmek" olarak tanmlyor. habermas tam anlamyla bi yap-kurum filozofudur. o devasa kaynakasndaki isimlerin hepsini okumu, beenmemi ve yap-kuruma uratmtr. anlamas da bu yzden de zordur bak. louis quere adl bir fransz filozof ise yle diyor habermas iin, "sosyologlarn en filozofu ve filozoflarn en sosyolou". eletirel kuramn ikinci kuaktan takipisi olan habermas'a bu sfatn layk grlmesi tesadf deil. zira, frankfurt okulu ada solu eletirmek iin sosyolojiye bavurmutu. daha sonra habermas, hocalar adorno ve horkheimer'i de beenmeyecektir ya... bu alnt sanrm habermas' anlamak iin yeterli. belki de deil ama ben yeterliymi gibi devam edeceim. ama nasl, nereden? habermas' ontolojisine veya bilim ve felsefe'ye bakna girmek istemiyorum. zira bu konularn girii var k yok. yok husserl, yok kozmos, yok fenomoloji... kas iler. merakls asn baksn. buradan ben bi zet geeceim. habermas kuramlarnda bilim ve teknii bir ideoloji

168

olarak kullanyor, bilgi kuramlarna ok ynl yaklap, insann sadece maddi karlar tesinde topik bir taraf olduunu filan sylyor. falan. filan. ben asl ilginizi ekeceine inandm, habermas'n marx ile hesaplamasndan bahsetmek istiyorum zira biliyorum ki kafanz orada kald. habermas'n marx ile hesaplamas tarihi materyalizm ile balar. habermas'a gre, "tarihi maddeciliin temel hipotezleri yeniden formle edilmeli ve [marx'n ne srd] retim gleri ile retim ilikileri ikilemi yerini daha soyut olan i (arbeit) ve karlkl etkileim (interaktion) iftine brakmaldr." habermas'n bu afili itiraznn temelinde sosyolog taraf yatyor. (marx'n ekonomiye kilitlenmi beyninin aslnda ok daha fazlasn hayal ettiinin kantlarna uradan ulaabilirsiniz (bkz: #20910985)) weber'i onlarca dnrle birlikte yeniden-yaplandrmaya uratarak moderniteye bak sunan habermas, rasyonelleme ile birlikte geleneksel deerlerin yerlerini "modern" bilim ve teknie braktn ve meruluu arasal akln ele geirdiini belirtmitir. konuyu datmak istemiyorum ama bu ok ince ayrnt habermas' iletiimsel eylem kuramna gtrecektir. eletirdii dnrleri hep arasal akln yannda iletiimsel akl grmemekle "aan" habermas, bizzat bu arasal aklla eriyen geleneksel deerlerin yerini tanrdan "dil"e brakmasyla iletiimin nem kazandn byle bir cmleyle deil yzlerce sayfayla anlatacaktr. konumuza dnersek, bilim ve teknik ile egemenliini kaybeden geleneksel deerlerin yerini pazar ekonomisinin aldn iaret eden habermas, marksist kuramdaki retim biimi ve ilikileri ikilisinin geerli olmad sylemitir. habermas, ayn marcuse ise yeni doan dinamiklerden tr marx'n kuramlarnn ileri kapitalist lkelere uygulanamayacan dnyordu. marx'n yapt gibi tek bana bir ekonomi politiin eletirisinin, bir toplumsal eletiri kuram iin yeterli olmayacan ekleyen habermas, arasal akln egemenliinin "yaam dnyas" (habermas'n zel anlam ykledii bir kavram) ve zgrln unutulmas anlamna geldiini sylemiti. yle bir baknca, habermas'n marx eletirilerinin ana temasnn marx'n altyap-styap sistemi olduu rahatlkla sylenebilir. habermas, bu ayrm ne yeterli ne de geerli gryordu. daha nce baka bir entry'imde * akladm habermas'n snf elikilerine bak da geleneksel marksistlerden farkldr. bir tarihi olarak kamusal alann babas olan habermas, sadece bir olanak olarak grd snf elikilerinin yerini kitle iletiim aralarnn ynlendirdii kamuoyu atmalarna braktn sylyordu. ok nemli bir ayrm olarak, sistemin, iletiim ve zgrlk alanndaki sorunlarla, teknik dzeydeki sorunlar arasndaki fark artk sadece kamuoyunu biimlendirerek gizleyebildiini

169

ve insana nasl yaayacan deil, neyle yaayaca fikrini empoze ettiini sylyordu. siyaseti bir ideoloji olarak styapdan ok daha te bir yerde gren habermas kitlelerin proleterlemesini kamuoyu zerinden mmkn gryordu. habermas'a postmodern dnr diyenlerin alnn karlamamz gerektiini dnyorum bu nedenle u yorumlarn baka yerlere yormayn: "ada dnyada artk ne idealizm-materyalizm ne de marksist emek-deer kuramlarnn bir geerlilii kalmtr" daha sonra bir mhendis olarak benim bile adn duymadm fizikilerden rnekler vererek mevcut materyalizm anlaynn iflasn somutlayan habermas, emek-deer kuramnn ise artk tm akademik evrelerce grmezden gelindiini sylyor. fakat buradan, habermas'n bir materyalist olmad fikri yerlemesin kafanza. dediim gibi habermas bir yap-kurumcudur. ou kez materyalist olduunu savunan dnrn amac materyalizmi yeniden formle etmektir. materyalist anlaytan dorudan marx'a geerken, habermas zerine yazlm en ahane trke kitab yazm olan taner timur, habermas'n marx drt temel noktada itiraz ettiini sylyor. olduu gibi yazarsam ok uzun srecek o nedenle ben 4' bir arada elimden geldiince aklamaya alacam. "kapitalist gelimenin liberal aamasn [burjuva kamusal alannn olumas] temsil eden devlet ve sivil toplum arasndaki ayrma, yerini, rgtlenmi kapitalizmin karlkl balantlarna terk etti" peki ne demek bu? yle ki, habermas'n kamusal olan olarak grd sivil toplum bildiimiz pazar ekonomisidir. ileri kapitalist lkelerde, bu alan o kadar byd ki, devlet tarafndan bir mdahale olmadan ayakta duramaz hale geldi. yani, klasik bir dualist iliki yok aralarnda. bu durum, klasik altyapstyap ikilemini cortlatyor. byyen pazar ekonomisinin, toplumda sahte bir eitlik fikri yarattn ve artk yabanclamann ak iktisadi bir norma brnmediini ne sren habermas, halkn ounluunun retim aralar zerinde sz sahibi olmasndan dolay proleterletiini ve ii snfnn en tabanndaki iide bile a fortiori bir devrimci bilincin grlmediini sylyor. bu durumda, marx'n "teori kitlelere nfus edince, maddi bir g haline gelir" nermesinnin geerli olmadn syleyen habermas, ksacas devrimci bilincin deiimine iaret ediyor. son olarak ise, ok eletirilen rus devrimini ve sosyalist sistemin kuruluunu eletiren habermas, kapitalist ve sosyalist sistemin dzenleme alanndaki benzerliine iaret ediyor. habermas'n bir dier marksizm-d zellii ise, kuramlarnda emperyalizm kelimesini kullanmaktan kanmas, kulland durumlarda da her zaman bu kuramn zayfln ortaya koymasdr. geleneksel marksistlerin, emperyalizm olarak grd 19. yzyl sonlarn, devletin

170

sivil topluma mdahale edip, "dzenli bir kapitalizm" kurma abas olarak deerlendiren habermas, bu aamdan iinin art-deer yaratan emeinin yanna emek gcyle alakasz olarak teknik ve bilimi koymutur. habermas'n teknik ve bilim kavram zerine bir kitab vardr. imdi geip duruyor bu terim, kafamz karyor biliyorum ama yapacak bir ey yok. inan benim de kark. bu teknik ve bilim'e girdik miydi bi bu kadar daha yazmak lazm ki. vallayi olmaz. emek ile teknik ve bilimin ibirlii ile "hem uygun kar orannn hem de iilerin reel cretlerinin artmasnnn" uygun koullarnn hazrland syleyen habermas, ileri kapitalist lkelerde, sosyal devlete ynelmenin nedeninin bu olduunu, dahas, ii snfnn srf bu nedenle "kapitalizmin bekiliine" soyunduunu sylyor. ksacas, karmzda proletaryaya veda eden, altyap-styap ayrmna kar, emek-deer ve emperyalizm kuramlarn reddeden, daha nce karlalmayan bir "teknik ve bilim" gibi geleneksel marksist teoride dorudan "styap burjuva oyunca" olarak addedilebilecek bir ideolojiyi art-deerin yanna koyan ve bir dier burjuva oyunca olarak grlen iletiimden eylem karan bir marksist var. keke bu kadarla bitse ama habermas durmak bilmiyor. marx'a koskoca bir itirazda daha bulunuyor. bildiiniz gibi, marx retim gleri ve retim ilikileri zerine bir maddecilik ina etmi idi. halbuki, habermas'a gre, marx ekonomi unsuru olarak bu iki kategoriyi birlikte ele alarak byk hata etmi ve iki farkl olguyu birletirmiti. oysa habermas, bu iki kavramn farkl ilkelere dayandn ne srmtr: retim gleri, bilim ve tekniin ortaya koyduu gerekleri aklayan "arasal akl", retim ilikileri ise ahlaki-pratik ilkeleri, norm ve deerleri anlayan " iletiimsel akl" temsil ediyordu. burada habermas bilim felsefesine referans yapar aslnda. pozitif bilimlerin aklamak, manevi bilimlerin ise anlamak ilkesine dayanmasndan yola kan habermas, rasyonelleme sonucu yaadmz u zamanda ortadan kalkm gibi grlen bu ayrm yeniden-yaplandrp sunmaktadr. habermas' anlamak iin zerinde durulmas gereken bir dier nokta da tam buras. kuramnn adnn "iletiimsel eylem" olmasnn dorudan nedeni olan bu eletiri aslnda habermas'n alametifarikasdr diyebiliriz. baz ok bilmi solcularn, "dnyay iletiimle mi deitireceksiniz ha ha ha!" eletilerinin zavalllnn farkna habermas' biraz anlaynca varyorsunuz. zaten o noktadan sonra, oturup bir eyler anlatasnz da gelmiyor o adama. zira, iletiimsel akl' hayatnda duymam olsa bile, iletiimi bu nedenle kmseyen/aalayan bir gelenekten gelen adama iletiimle bir eyler anlatmann imkanszln anlyorsunuz. ac ama gerek. habermas, yukarda paylatm itirazn temellendirmek iin, somut

171

antropolojik aratrmalara dayanan yzyllar boyunca retim gleri ile ilikileri arasnda gerekleen etkileimleri aklamaya koyuluyor. zira, ona gre retim glerinin, retim ilikilerini deitirip yeni retim gleri retmesi mmkn deildir. habermas'n tarihsel olarak insan trn anlatrken engels'ten zerre yararlanmamas ok garipsenen bir durum. habermas'n aklad bu uzun sreci zetlemek gibi bir ey yapmayacam. sadece, habermas'n itirazn temellendirip geeceim. bata syleceimi sonda sylemeyi dnyordum ama mantksz olacandan sonda syleyeceimi bata sylemeye karar verdim: habermas, marx'n aksine retim glerinin evrimini retim ilikilerine balyor. hobaa! bildiimiz avc, iblm, airet, kent derken toplumsal rollerin olumasna geliyor ve insan olarak var olmann temeline toplumsal emek ve dil kategorilerini yerletiriyor. burada taner timur'un sper analojisine yer vermek istiyorum: "habermas'n 'yap-kurum'unda toplumsal emein bizleri retim glerine, arasal akla ve altyapya; dilin de iletiimsel akla, kltrel normlara ve styapya gtreceini syleyebiliriz" tabii habermas'n buraya nasl geldiini okuyup anlamak lazm. ben zetleyemem onu, zaten zetini okudum ak. habermas'n stalin'i hi sevmediini tahmin etmisinizdir. tarihsel ilerleme fikrini incelerken de stalin'in emasn baz alyor ve bu ilerlemeci varsaymn yanl olduunu sylyor. kendisi toplumsal evrimi, m. godelier'den referans ile kuruyor. buras da ok kazk bir blm. habermas, eski yaplarn yerini, yeni ve daha gl yaplara devrettiini dnyor ve bunu maddeciliini statik ve dinamik olarak ayrarak anlatyor. statik dedii yap, altsistemler; dinamik ise, deiime ynelik hareket. buray hzla geerek sonuca gelirsek, habermas'n retim glerinin deimesi ile retim ilikilerinin bu deiimlerle uyumla hale geldii, daha sonra ise yeni retim biimlerinin retim ilikilerini deitirdii; baka bir deyile, tarihsel evrimde, retim glerinin eitli yeniliklerle/krizlerle sorunlar kard ve retim ilikilerinin de bu sorunlar zebilecek ekilde evrildii (marx'a ait olan) tezini reddediyor. nk habermas'a gre, retim ilikileri ve retim gleri iki farkl akldan besleniyor. dahas, habermas altyap styap ayrmndaki muhteviyata da katlmyor. ona gre, altyap sadece ekonomik ilkelerden deil, akrabalk ilikilerinin geleneksel toplumlardaki egemenlik ilikileri gibi iktidar mekanizmalarn da kapsyor. habermas, tarihsel maddecilik sonucu ulat ileri kapitalist sisteme kadar olan srete u sonuca varyor: "retim biimlerindeki dnmlerin dorudan retim ilikilerinde olan deiikliklerle aklamak ve bir toplumdaki karmaklk deerlerini ait olduu retim biimine bal olarak zmlemek daha reticidir". ksacas, bir tarihsel materyalist olarak tarihi yazann retim gleri deil retim ilikileri olduunu sylyor. marx ile tamamen zt bu gre antropolojik, sosyolojik ve felsefi birok argmann eliinde varyor.

172

tekrar ama bu sefer habermas'tan zetleyelim: "savunmak istediim tez udur ki, normatif yaplar, bir toplumda yeni rgtlenme ilkelerinin yeni uzlama biimlerine ulamas lsnde toplumsal evrimi salar ve bu uzlama biimleri de mevcut retim glerinin uygulanmasn, ya da toplumsal karmakln artmasyla ezamanl olarak yeni retim glerinin yaratlmasn mmkn klar." bu iddial grn arkasnda, iletiimsel eylem kuramna temel tekil kklerden bir dieri olan "dil felsefesine" yatar ki, eeh eytere breah! yani. hiii bana bakma. yukardakiler ilginizi ektiyse, vay abi marx'tan bakalar da varm solda dediyseniz; introduction to habermas babnda, taner timur'dan "habermas' okumak" kitabna balamanz tavsiye ederim. habermas, yukardaki itirazlar nedeniyle geleneksel marksistlerden ve sosyologlardan ok fazla eletiri almtr. bu eletirilerden nemli grdklerine yzlerce sayfa ile cevap vermi ve artk "ben oldum, okuyun anlayn" diyerek daha lmeden tarihin tahtna oturmutur. fikirleri, kuramlar, analizleri ldkten sonra deerlenip, "ezbere" dnr umarm. zira, buna ihtiyacmz olduunu dnyorum. edit: dalgnlk. (mechul muhayyil, 27.12.2010 16:55 ~ 10.06.2011 14:23)

52. "iletiimsel

akl"

demiti

habermas.

habermas'n yazd onlarca eseri, oluturduu kuramlar, yapt analizleri bir kenara brakalm ve geleneksel sorumuza dnelim: habermas'n amac neydi? frankfurt ekolnden gelen habermas, bir marksist olarak elini hangi dnre attysa onu amaya almtr. benimsedii yenidenyaplandrma yntemiyle milyonlarca sayfa arasnda gezip, kendi bayapt olan "iletiimsel eylem kuram"n oluturmutur. bu kuram, aslnda habermas'n amacn deil de sonucunu gzler nne serer. gel gelelim bize ama gerektiinden bu sonuca habermas nasl ulamtr, u an mhim olan bu. habermas, kendi deyimiyle "weber'i batl marksizm esprisi iine sokma"y amalamtr. baka bir deyile, felsefe ile sosyolojiyi birletirip genel bir teori oluturmak peindedir. urunda nice yiitler prsm olan bu ura,

173

habermas' marksizmin yeniden inasna gtrr. zira, bir "meta-teori"yi baka bir disiplin potasnda eritmek fiziksel deil, kimyasal bir reaksiyondur. ortaya kann yepisyeni bir "meta-teori" olduunu grebilmek iin incelemek arttr. zaten, bir kere incelemeye baladnzda bu iin k da yoktur. zira, habermas iddia ettii zere marksizmin temel ezberleri reddetmi, yerabbimizi (karl marx) eletirip am, co-allah' (friedrich engels) fikirlerini takmam; proletarya szcn kullanmay reddedip bir de ldn iddia etmi, snf savamn tarihin motoru olarak grmemi (bkz: #21144376), emperyalizm szcn ancak bu kuramn zayfln vurgulamak istediinde kullanm, ilk insandan balayarak tarihin materyalist yorumunu batan yaratm, altyap-styap kuramnn geerli olmadn iddia edip yerine kendi kavramlarn sunmu, geleneksel marksist kuramlarn bir toplumu aklamaya yetmeyeceini ok net ve aka sylemi: (bkz:#21333222), aydnlanmay eletiren kendi hocalarn olay yanl anlamakla sulam... hadi bata belirttiimiz gibi, hepsini bir kenara koyalm, dokunduu tm dnrleri, kant'n izinde "iletiimsel akl" grmemek veya aalamakla eletirmitir. habermas, o kadar sfat yetmezmi gibi bir de dil fesfesine girmi ve aslnda tm marksizmi yeniden tanmlamasnn sonucu ve nedeni olan iletiimsel akl ve onun eylem kuramna ulamtr. habermas'n arasal akl, amasal akl.. ve alman felsefesi boyunca sunulmu her trl akln yannda sunduu iletiimsel akl tehlikeli bir akl tr. zira, kendisi ile bir kere tannca insann tm hayata bak deiiyor. arasal akln kefi ve onun ekonomik deterministik yorumlamas ile nasl dnya yerinden oynadysa, iletiimsel akln ve onun eylem gcnn bilincinde olmak da btn dnyay deil ama bireyin dnyasn yerinden oynatyor (tm dnyay da oynatacak grciksiniz). burada bir parantez aarak azck da kendimden bahsedeceim. neden habermas'a yneldim, nasl yneldim? bir sabah uyanp bugn habermas okuyaym bari, demedim. byle bie yok. sonuta buraya kadar okuduysan bu entry'yi bunun farkndasndr. deilsen ve kadnsan zelden ula bi tartalm, nedir eksik. ncelikle frankfurt ekolne ulamak iin zel bir uraa gerek yok eer trkiye solundan birazck kafan kaldrabilirsen marksizmin marx'la snrl olmadn bilirsin. yerabbime bin kr, trkiye solu ile kirlenmediim iin dar bakabildim tabii. bu beni frankfurt okuluna getirdi ama bir solcu olarak en nemlisi "marx'n da eletirilebileceini" farkna varmam oldu. bu durum, trkiye'de yetimi bir birey iin arpcdr. nce hz. muhammedsonra atatrk filan (ya da tersi).. hayat mitler ve kltlerle dolu bir insan iin bir de marx' amak ho deil. uratryor bir kere insan. olduu gibi kabullenmek her zaman daha kolaydr. ite asl, deiim;

174

marx'n allah olmadn anlamak ile geldi. bir de kiilik olarak her zaman liberal tandanslarm vard. bunun nedenlerini babama tepki, bydm ortama tepki filan diye ayrabilirsiniz. dindaryla, laikiyle her zaman muhazafakarlarn arasnda bydm. velhasl kelam, zgrlk bir insan oldum ktm. fakat, byle zgrlk deyince ok basit kalyor. asl farkllatm yer, "doru"nun olmadn anlamam oldu. bu balamda, gkhan zgn'n gerek ve hakikat ayrm, beni baya bir etkidiydi. kendisi, gerein znel, hakikatn ise nesnel olduunu savunur. hakikati nasl tanmlayacamz konusunu baka bir entry'e brakalm, buradan benim srklendiim yer mutlak bir dorunun olmamas idi. herkesin bir dorusu vard elbet ama kimsenin ki en doru deildi. bunun gerisi; ba ak, kapal, liberal, milliyeti herkesi dinlemek gerektii anlamna geliyordu. almamas gereken birtakm snrlar amadka, herkes istediini yapmakta serbestti. hatta, ak konuaym, benim topyam sosyalist bir dnya deildir. topyam, herkesin istedii gibi yaayabildii bir dnyadr. bu nedenle en byk dman olarak vatan kavramn grrm. zira, vatan doutan bir zincirdir. halbuki zgr bir dnya, herkesin nasl yaamak istediini setii bir dnyadr. isteyen gider kapitalist bir komn seer, isteyen sosyalist.. hatta isteyen vahi bat'y tekrar kurar orada yaar. ksacas, toplum szlemesine imza atmak isteyen herkes toplum szlemeni yazmakta zgrdr. tabii bunlar topya, tartlr. mhim olan, geleneksel solun "ben en iyisini dndm, herkes byle yaamal" dncesini amaktr. bu demek deil ki inandn savunmayacaksn. sadece tavrn ve ieriin savunduunun en doru olmadnn bilince olacak. rnek vermek gerekirse, ben kiisel olarak sosyalist dzende yaamay tercih ederim; fakat, seme ans olsa kapitalist dzeni seecek ok fazla insan tanyorum. ve bu duruma "bilinlenme" olarak bakmak da yanl aslnda. ama kullanrm bu kelimeyi, zira bu tamamen dil pragmatii ile ilgili bir fark. neyse lan. aklamaya altm bu kopu, sol-sa ayrm gzetmeden yaanan dorudan "bilgi"den ne anlald ile ilgili epistomolojik bir koputur. hatta ok hassassanz ontolojinizi bile sarsar. o deil de habermas' anlatacaktk bir yn kendimden bahsettim ama biz de kk bi habermas saylrz lan unun urasnda. geleneksel soldan da deil geleneksel dnyadan koparak savrulduum yeni konumum beni ister istemez iletiim denilen kavramn nne brakt. zira, bir kere en hakl olmadnn farkna varnca, kim hakl diye tartmak, argman sunmak, ikna etmek iin iletiim kurmak gerekiyor. ite buradan bayaptnn ad "iletiimsel eylem kuram" olan habermas'a ulamam zor olmad. habermas' okurken, savrulduum yerin aslnda ne kadar da salam olduunu grdm. jrgenciim adeta bir yryen beyin gibi durmakszn dnerek, benim savrulduum yere sapasalam bir bina dikmiti, imentosu marksizm olan bu binadakinden daha rahat yattm tek yer sevgilimin yandr. bu da biline.

175

*** imdi geelim, iletiimsel eylem kuramnn kpksa, eksik, belki de "yanl" zetine. habermas, en gl kantn, toplumsal uzlamann ve iknann dnrdr. devrimci dnceyi "tarihi bilincin aydnlna bavurma" ihtimalinin kalktn iddia ederek geersiz klan habermas, kuramlarn, proletaryann anlamn kaybettii, geni kesimlerin devletten sosyal kazanmlar elde ettii, snf atmasnn ortadan kalkmasa dahi kendini hissetirmedii, iktisadi krizleri kontrol altna alm ileri kapitalist lkelerde radikal demokrasiaray zerine kurmutur. bu arayndaki en gl silahnn iletiimsel akl olmas da bir tesadf deildir. zira, akl marx' aarak, arasal ve iletiimsel olarak ikiye ayran habermas, arasal akl, retim gleri yani ekonomik deterministik yapy anlamaya ayrrken; iletiimsel akl ise nemli kavramlarndan biri olan "lebenswelt" yaam dnyasna ayrmaktadr. koyu bir aydnlanmac olarak karmza kan habermas, dnyay yine aklla aklam ve "ama akl ile aklanmayacak eyler de vardr" demekten kanmtr. bu eletirisini, aydnlanmann da aydnlanmas gerektiini syleyen hocalarna, adorno ve horkheimer'e, geldiini de not delim. iletiimsel akl anlamak iin "yaam dnyas" nedir anlamak gerekiyor. habermas, arasal akla geleneksel solun indirgemeciliini ykler dersek yanlm olmaz sanrm. tarihi sadece ekonomik determinizm iinde zne-nesne ilikisi olarak yorumlayan akldr, arasal akl. halbuki iletiimsel akl, zneler aras ilikilerimizi, normatif ve estetik dnyamz, ksacas insan olarak paylatmz hakikatlerden doan edimlerimizin ve dolaysyla arasal akldan bamsz bir zgrlk alann yorumlayan akldr. bu iki akln, retim gleri ve retim ilikilerini bir balk altnda toplayan marx'a da itiraz olduunu da belirtelim. zira, habermas'a gre retim gleri ve retim ilikileri iki ayr akldan beslendiinden ayn balk altnda incelenmelidir, hangi akl retim gcn, hangisi retim ilikilerini temsil ediyor.. o kadar yazdk kendin bul valla. bulamyorsan ve kadnsan zelden ula. habermas bu iki akl tanmladktan sonra, btn gerginliin arasal akln dayand sistemin, iletiimsel akln dayand yaam dnyasn kolonize etme abas olduunu sylyor ve bu tahakkme kar iletiimsel akln ylmaz savunucusu olarak karmza kyor. zira, her eye arasal akln hkmettii bir dnya marx'n ok gzel adlandrd gibi kapitalist dnyadr. baka bir dnya baka bir akl ile mmkndr. mevcut akl da unutmadan tabii. bu baka akln temeli ise dil felsefesinde yatar. klasik felsefenin varlk ve bilgi kuramlarna kar oluturulmu bir gr vardr. bu gre gre, kant'n znel ve akn bir bilin nkabulndeki, nesnellie ak, herkesin

176

gzlemleyebilecei akn bilin imkanszdr. zira, byle bir nesnellii gzlemlemek, gzlemleyen znenin ontolojisini iermesi bakmndan nesneldir. ksacas, nesnel bir gereklie, nesnel bir gzlemcinin bir gzlem sonucu ulamas, gzlemin kendinin gzlemlenmesi mmkn olmadndan zneldir. bu nedenle, plak nesnellie ancak kiinin znellii yani dil ile ulalabilir. nesnellie ulamak iin tm metodoloji dil ise o halde bizzat dil incelenmelidir. dil semantii olarak adlandrlan bu gr, akn bilin yaklamnn bir eletirisidir ve wittgenstein gibi nl dnrlerce de gelitirilmitir. habermas'n toplumsal kuramna temel tekil eden dil pragmatiiise, dilin kullanm neticesinde farkl ilevler kazand (sz edimleri) anlamna geliyordu. bu ayrm ilk olarak iaret eden kiinin j. l. austin olduunu da belirtelim. austin, "sz edimleri" ile, szcklerin, dil semantiini aarak, betimleyici ve onaylayc ilevlerinden ok daha fazlasna, bir eyi "yaptrmak" gcne sahip olduunu ileri srmtr (r: git ve bir daha geri dnme). bu amala sz edimlerini yle snflandrmtr: 1) bir ey syleyen, nesnel durumu betimleyen (lkutionar), 2) bir ey sylemek suretiyle bir ey yapan (illokutionar) ve 3) bir ey syleyerek muhattabn etkileyen (perlokutionar) * austin'in bu ayrmnda habermas'n iletiimsel kuramnda eylemci olan elbetteki ikinci, yani illokutionar'dir. zira, o, bir eyi onaylamak veya betimlemekle kalmaz. iletiimde bizzat gce sahip olandr. te yandan, ayn zamanda lokutionar olduu iin olaylar anlar ve eletirel olarak da yaklaabilir. habermas, bir aydnlanmac olarak, kant'n akn bilin nkabuln, znel bilin ile deitirip, bir dier nemli kavram olan zneler aras bilince (intersubjectif) ular. habermas'n eylemcisi illokutionar'n habibat bir dier sorun olarak karmza kar tabii. habermas, "konumann ideal durumu" der, "tartmalarda karlkl olarak yaptmz kanlmaz (ve bu haliyle de evrensel) bir nkabuldr." nne ideal gelen her kelimeden anladmz gibi imkansz olan bu durum dille anlamann mmkn olmas iin gerekli olandr. ne kadar yaklarsan o kadar iyi olan bu durum iin habermas'n yorumu yledir: "doru(wahrheit), zorlamasz (kendiliinden) oluan bir evrensel kabule, bizleri, tekil (bireysel) zorlama ile mecbur klar; oysa byle bir kabullenme, konumann ideal durumuna, yani evrensel karlkl anlamay zora bavurmadan mmkn klacak ideal bir yalan biimine baldr." yaam dnyasnn korunmas gerektiini syleyen habermas'n konumann ideal durumuna yaklamak iin urat sylenebilir. habermas'a konumann ideal durumu'ndan ok fazla eletiri gelmitir. bunlara habermas elbet cevap vermitir. fakat, belirtilmesi gereken habermas'n tartmaya katlmclarn dil edimleriyle sadece ve sadece yapc amalar gtt nkabul vardr. dier taraftan, konumacnn

177

muhattabn etkilemeye alt perlokutionar dil edimini de atlamayan habermas bu edimi stratejik hareket olarak nitelemitir. ksacas, habermas illokutionar zerinden konumann ideal durumunu tanmlar ve bu durumda iletiimi savunur. bunu yaparken herkesin melek gibi olduu bir iletiim kuracan sylemek tabii ki. habermas, sosyolojik olarak muhattaplarn 4 adet dil edimi gsterdiini paylar. buradan weber'e geen habermas, weber'in kapitalizmin geleneksel dnyay nesnel dnya, normatif dnya ve znel dnya olarak e ayrdn paylar. bu dnyann karakteristik davranlar ise: nesnel dnya, nesnel bir amaca ynelmek; normatif dnya, belli normlara uymak; znel dnya ise, etrafnda hayranlk duygusu uyandrmaktr. austin'in sz edimlerine gelirsek, birebir rtmeyi grebiliriz: betimleyen ve yapan nesnel lokutionar; bir ey sylemek sretiyle yapan edimci illokutionar ve muhattabn etkilemek peinde perlokutionar. drt demitik, son edim ise, uzlamak iin gerekletirilen iletiimsel (karkl anlama) edimdir. habermas, sz edimlerinin evrensel olduunu, toplumlara gre deimediini mead, durkheim gibi eitli dnrlerle tarihsel olarak gstermi ve dilin oluumuna ve sosyolojik rolne deinmitir. o konulara hi girmeden, habermas ile devam edelim: "gerekte, iletiimsel neriler (dil edimleri), dnyayla farkl ilikilerde daima ayn zamanda, i ie yer alrlar; konumaclar, ifadelerinde tema olarak sadece bir eyi ileri srseler bile, nesnel, sosyal (normatif) ve znel dnya ile ayn zamanda temasa geerler. konuan ve dinleyen insan anlamak iin dnyann referans sistemini yorum erevesi olarak kullanr ve bu yorum erevesi iinde edim durumlarnn ortak tanmlarn deitirir. (konumaclar) dnyadaki bir eye dorudan gnderme yapmazlar, fakat baka bir konumac tarafndan itiraza urama olasl karsnda ifadelerini grselletirirler. karlkl anlama, iletiime katlanlarn bir ifadenin geerlilii zerinde anlamalar demektir. uyum (akkord) ise konumacnn ileri srd, geerlilik iddiasnn znel olarak kabul anlamna gelir... iletiimsel harekette kural udur: bir konumac tek bir alanda ifade edilmi geerlilik iddiasn kabul ederse, dolayl olarak dier iki geerlilik iddiasn da kabul etmi saylr; aksi takdirde karsndaki anlama olmadn aklamas gerekir. bylece, bir konumac bir ifadenin doruluunu kabul eder, fakat buna karlk ifade sahibinin doruculuundan (itenliinden) ya da ifadenin normatif isabetinden kuku duyarsa anlama gereklememi olur." habermas burada, ok gereki bir ekilde, weber'in ayrd tm dnyalarnda birlikte zuhur ettiini ortaya koyararak, insann karmakln hakkn veriyor. ayryetten, dili (sz edimlerini) kullanarak varlan bir

178

anlamann (iknann) dayanaklarn belirtirken, itenlikle stratejik harekete dikkat ekiyor. elbet tabii habermas'a "abi iyi gzel diyorsun da iletiim dediin eyi neden byle abartyor, konumann ideal durumunu tm tahakkm mekanizmalarndan soyutluyorsun. yok yle zgrlk" diyenler de olmuyor deil. p. bourdieu'nn, geleneksel olarak getirdii bu hakl eletiriye habermas yine kavramlar ve kaynaklar ile cevap veriyor. zira, habermas iletiimde uzlamay sadece dilin etkilediini deil, dilin dnda, konuan kiilerin ve bizzat iletiim srecinde yaanan "iki tr dili dlama mekanizmas" olarak adlandrd itibar ve etki mekanizmalarnn da etkilediini sylyor. buradan t. parsons filan sayfalarca gidiyor gene.. ama bu kadar yeter. son derece eksik ve belki de ben yanl anladm iin yanl olan bu zet, taner timur'un habermas' okumak adl kitabndan besleniyor. iletiimsel eylem kuram denilen 1000 sayfalk kitaptan nce bir gz gezdirmek isterseniz introduction to habermas babnda trke en iyi kitap diyebilirim. tabii, gelgelelim, koskoca bir kuram, habermas'n bayapt saylan, 10'larca ciddi dnrn nce tantlp sonra ald, birletirildii, analiz edildii, yeni kavramlar ve dnceler sunulduu iletiimsel eylem kuram'n habermas dnda bir insan ne kadar anlatabilir ki? bi de ksaltarak. *** entry'nin noksanln vurgulayp duracama, bata belirttiim iletiimsel akl ile tanan insann akbetinden bahsedeyim biraz. buradan itibaren habermas yok. ben varm. biliyorum bu an bekliyordunuz. iletiimsel akln farkna varmak lanetlenmek ve ayn zamanda kutsanmaktr. lanetlenirsin nk, kendini aydn, ileri, modern, ada, entelektel... bellemi insanlarn basitlii yzne arplm olur. bir zamanlar sayg duyduun adamlarn aslnda ne kadar "aklsz" olduunun farkna varrsn. bu kadarla kalsa iyi, zamanla o adamlardan tiksinmeye balar, yanyana gelmekten kanrsn. ayn sfat altnda anlmakta utanr, baka sfat arar duruma gelirsin. seni kendi gibi grd iin ftursuzca bakalarn aalamalarn dinlediin insanlarn aaladklarndan bir fark olmadnn acyla farkna varrsn. te yandan, kutsanmaktr; zira insann ufkunu son derece aan bir akldr bu, dnyan sapasalam durduun bir ekilde tekrar tanmlamana yol aar. cevab tatmin etmeyen bir soru yoktur. her trl insann zgrl hak ettiine, tahamml ederek deil fark ederek varrsn. ve sen ne dnrsen dn bu her trl insan ile iletiim ve en iyi kant temelinde tartabildiin bir dnyann mcadeleye etmeye deer olduunun farkna varrsn. farklya tahamml

179

ederek yaamann yanlln farkna varr, akl sahibi insanlar olarak, tartarak ikna edecek konuma ortamna sahip olmak iin yaam dnyan koruman gerektiinin farkna varrsn. bu uyan, tm hayatn deitirir. haddini amamay, tekiyle "teki" olarak (hogryle deil) yaamay renirsin. farkllklarn batmad bir dnya ekillenir etrafnda. iletiimsel akln gtrs oktur ama gidenin deeri olmadn grp hayflanmazsn, hele ki bu kadar getirisi varken... bitirmeden, biraz daha ak olaym.

ergenekon davasndan patlak veren sol ii yarlma sonras; kalan bir avu sosyalist (sosyalizmden aforoz edilenler) dndakilere baknca, hepsinde asl eksiin iletiimsel akl olduunu gryorum. bu adamlarla, bir noktada buluulur, bir ekilde anlalr. hepimiz okuyoruz, yazyoruz sonuta. fakat, anlamak iin nce "akl" lazm. sadece arasal akl ile donatlm ve iletiimsel akla "yerim onu" seviyesinde yaklaan bu insanlarla anlaamamak bir tesadf olmasa gerek. bunu sol zelinde sylyorum diye, dier kesimler iletiim akl manya sanlmasn. dnyann eksikliini ektii bir akln, trkiye sanda olmamasna arn istiyorsanz ama ne var ki benim hedefim sol. trkiye solu ierisinde oluan yarlmada saflar aslnda ok net: iletiimsel akla sahip olanlar ve bu akl kmseyen veya onun varlndan bile haberdar olmayanlar. bir kesim iin, kendi dndaki herkes yobaz, dinci, soroscu, ajan, vatanhaini.. o bu; dier kesim ise bu kelimelerden uzak duruyor, zira bu kelimeler iletiim kuramayan akln sayklamalardr. kendisi gibi dnmeyen karsnda tahamml etmek, kfretmek, saldrmak ve ldrmek dnda ne yapacan bilmeyen insanlarn aresizliidir. taraf gazetesi rneine bakalm mesela. taraf gazetesini her zaman savunmu biri olarak, dikkat edince taraf gazetesinin haberleri deil, taraf gazetesi etrafnda oluan iletiimsel akla olan saldryd beni en ok alakadar eden. taraf'a her trl hakareti, hibir iletiimsel aba harcamadan sarfedenlerin iletiimsel akldan yoksunluu ve dahas bu akl kmsemeleriydi beni ldrtan. taraf, trkiye'de bir insann bir fikri srf savunmak istedii iin savunamayacann canl kanl deliliydi. sz ediminin gc, insanlara ok ar geldiinden o gcn yata iletiimsel akl idi asl hedef taftasndaki. trkiye gibi iletiimsel akln esamesinin okunmad toplumlarda, deiim ancak can yakarak olur. rnein lkenin deimesi iin balyozlar, ses kaytlar, ayklar; ordunun deimesi iin de bunlarn ifas gereklidir. her zaman bir sava vardr. ve diyaloun bittii yerde sava balar.

180

habermas, insann tarihi boyunca tad ama farknda olmad bir akl gstermitir. ve derin sosyolojik-felsefik kaynaklar, fikirler, tahliller ile kurtuluu bu akla balamtr. habermas, muhta olduumuz kudretin beynimizdeki nronlarda olduunu hatrlatr, nronlar olduunu unutmayanlara. (mechul muhayyil, 15.01.2011 02:53)

56. imdi dnyorum ben oturduum yerden kalkp mutfaktan su almaya

dahi bu kadar enirken, bir insan neden bu kadar okur, bu kadar dnr, bu kadar yazar.. bu nasl bir motivasyondur. hangi koullar bir insan bu kadar gazlar. sanrm cevab buldum. inanlmaz basit ve insana zg bir cevap. bildiiniz gibi habermas'n frankfurt okulu ile aras hep bozuktu. horkheimer ipnesi mahalle kars gibi dedikodu retip, marksizm iin fazla revizyonist grd habermas' okuldan attrmaya alyordu. te yandan, adorno ise, ilk kiisel asistan olan habermas' koruyup kolluyordu. ite habermas'n motoru bu babacan tavrlarn altndaki "onaylamaz baba" figr idi. habermas, bir deha olarak grd adorno'nun kendisinin bir kitabn dahi okuduuna inanmyordu. ite dostlar, dostoyevski'ye dnya edebiyatnn en iyi romanlarn yazdran baba nefreti gibi, habermas'a 21. yzyln das kapital'ini yazdran da babasndan onay alma, ona kendini kantlama istei idi.. (mechul muhayyil, 27.01.2011 02:57 ~ 03:00)

57. yeminle kanm donduruyor. bu nasl bir adam ya. bu nasl bir beyin. bu nasl bir yrek. gn gemiyor ki, yeni bir ynn, bildiimi sandm bir ynnn yannda tekrardan kefetmeyeyim. tek cmle ile zetleyeyim. habermas, aslnda herkesin grd, hissettii ama amaya cesaret edemedii mevcut marksist kabulleri ykp, marksizmi 21. yzyl iin yeniden yaplandrmtr. (mechul muhayyil, 30.01.2011 02:20)

181

58. (bkz: bir habermasnn yrek burkan yalnzl)

(mechul muhayyil, 01.02.2011 01:21)

59. 1968 genlik hareketlerine kar olan tavr hakknda insanlar eksik

bilgilendirmemek iin habermas'n avukat olarak bu konuda bir aklama yapmak istiyorum. evvela, habermas'n 68 hareketine hi scak yaklamad dorudur. bu hareketin liderlerinin "kendilerini che guevera'nn batl metropollerdeki kollar" olarak grdn syleyen habermas, sol radikalizmi totaliter rejimlere benzetmi ve devrimci hareketler konusunda sac politikaclarn terimi olan "sol faizm" kelimesini dahi kullanmtr. habermas kelimenin tam anlamyla nev-i ahsna mnhasr bir filozof, tarihi, sosyolog ve entelekteldir. tamamen kendi yaratt bir teori ile sadece kendinden sorumludur. tarih boyunca yaam dnrlerden pek aznn edinebildii bir zgnle sahiptir. bir habermas olarak syledikleri en ok kendini etkilemektedir. her bir edimi, cmlesi kuramnn bir parasdr. elbet kendisini tarih yarglayacaktr ama imdi kendi kendinin yargc, jrisi, savunma ve iddia makamdr.. bir iletiimsel-kant, uzlama ve iletiimin dnr olan habermas, iddete bulam her trl hareketten uzak durmaktadr. bir yandan, konualm, iletiim kuralm, iletiimsel akl vs. derken dier taraftan iddete bulamasn beklemek anormal zaten. bu nedenle iddete bulamam her trl harekete destek vereceini sylemitir. fakat, 68 hareketleri hakkndaki yorumlarn ar bulduunu da daha sonralar belirtip, aklamalarn dzeltmitir. bu konuda inge marcuse'nin 69 ylnda kendisine syledii "renci ayaklanmasnn, nazizm ile ilk dnsz hesaplama" olmas byk bir etkiye sahiptir. habermas 1977 ylnda renci hareketlerini yeniden yorumlam ve 68'te kulland "sol faizm" iddiasnn ar bir beyan olduunu kabul etmitir. bunun dnda habermas'n ilk eseri olan kamusal alan almas ile son eserleri arasndaki sarslmaz tutarllk (hakll bir yana), insanlara "ta o zamandan m dnm" dedirtecek kadar kusursuzdur. (mechul muhayyil, 05.02.2011 00:15)

182

jrgen habermas
60. richard

bernstein,

"iletiimsel

kant"

demiti

habermas

iin.

koyu bir aydnlanmac olan habermas'n tm kuramn, kant'n zne temelli bilgi kuramnn yeniden yaplandrlm hali olarak grebilir miyiz? habermas'n, kant'a itiraz "aknlk" ile balar. habermas, kant'n "akn zne"sini alr ve yerine "konuma ve hareket etme yeteneine sahip zneler okluu" nkabuln koyar. bylece metafizik bir kavram olan "akn zne" gider ve yerine toplumsal bir gerek koyulur. "tm nesneler iin geerli apriori bir madde anlam kurgulamak iin yaplan tm abalar boa kmtr" diyor habermas. ite bu apriori kabul ykt yere de iletiim'i dikiyor. habermas'n bilgi kuramn anlayabilmek iin, "gerek"e deinmek lazm: "gerek (wirklichkeit) denilen olgu, belleme sreci ile ulatmz olgular (tatsachen) hakkndaki nerilerin tmdr." habermas gerek'e ulama yolunu tartma ve ikna tabanl iletiim olarak gryor diyeceim ama byle de deil. habermas, "gerek"e inanmyor. anlatmaya alt, iletiim ile nerilerin devinim halinde olduu bir kuram. gerek bu kuramn neresinde duruyor. geleceiz. "dnya bizlere kendi dilini empoze etmiyor; dnya konumuyor; eer sorularmza yant veriyorsa, bu bizim ona atfettiimiz yantlarn yinelenmesi anlamndadr." u cmle aslnda her eyi zetliyor. habermas diyor ki, "iletiim kuran varlklardan baka neyiz?" adn unuttuum bir filozof, habermas'n "dil komnisti" olduunu iddia etmiti. habermas'n, kant' yeniden yaplandrd alan bu akn olmayan doru (hakikat) kavramyla yakndan ilgilidir. aydnlanmann parlak ismi kant, dorular alp akla bal kld iin alman idealizmini yaratabilmiti. fakat, kendisi aknl dorulardan alp tecrbelerimizin nesnelliine yklyordu; diyordu ki: "tecrbenin nesnelliinin akn koullar hkmlerimizin doruluunu salar." ite tam burada habermas, metafizikten kp metafizie saplanm bu akn koullar alp yerine yzyllardr sren ve felsefenin temeli olan "tartma ile dorulamak" koydu. bylece

183

habermas, "doru" kavramn da yeniden yaplandrm oldu. habermas' koyu bir aydnlanmac ilan ederken bunu kastediyorum. zira, bu adan baknca kant'tan bile aydnlanmac bir dnr kendisi. burada bir zeletiri parantezi aaym, frankfurt okulunun habermas ncesi -birinci- kuann aydnlanma eletirileri bir ara baya bir sahipleniyordum. gerekten de, aydnlanmann aydnlanma gerekecek bir duruma geldiini dnyordum. habermas bu konuyu tekrar dnmemi salad. zira, kendisi benim akln abartlmas olarak grdm sorunu gene aklla zd. bu yeniden-yaplandrma kanmca habermas'n alametifarikalarndan biridir. kendi geleneine bakaldrp dedi ki: akln abartlmas yine akln gcyle zlecek bir sorundur; bu sorunu zerken kullanacamz ara ise yzyllardr olduu gibi iletiimdir. tecrbenin aknln dier taraftan yle de eletirir habermas: insanlar nesnel dnyay deitiremezler, nk bunun arac olabilecek tecrbeler bizzat nesnel dnya sayesinde gerekleir ve bu anlamda nesnel dnya akndr. te yandan, iletiim bu tip bir nesnel aknlktan uzaktr; deitirir ve yzyllardr deitirmitir de. grld gibi habermas, "akn"ln en byk dmanlarndan biridir. habermas'n kant eletirisindeki bir dier nemli kavram ise ieriden aknlk (transzendenz von innen) denilen kavram. anlamas da anlatmas da zor bu kavram; "doru ile rasyonel olarak kabul edilebilirlik" arasndaki mesafeyi doldurmak iin ortaya atlm. habermas'n, kant'n numen ve fenomen dnyasna benzettii bu ayrm, numden'deki ideallerin, iletiimsel edim kuramyla yaam dnyasna aktarlmas suretiyle mutlak aknl amak anlamna geliyor. ya dur rnek vereyim ama bu kavram tam anladmdan emin deilim ondan bana gvenme. istiyorsan bi sonraki paragrafa atla. imdi iki kii iletiim kuruyorsa karlkl bir rasyonellik kabul vardr. rasyonel olduuna inanmadn bir adamla tartmasn di mi? iletiim, iletiimsel akl'a deinirken belirttiimiz gibi, sadece gzlemlemek ve betimlemek deil ayrca bir edimdir de. iletiim srasnda, "doru neri" ve "akl yoluyla kabul edilebilir neri" arasndaki mesafe habermas'a gre tartma ile kapabilecek bir mesafe deildir. burada kant'n numen dnyas mutlak aknln kaybedip, iletiimsel edimle birlikte mmknleiyor ve nnde tek aknlk muhattabn benliinde kalyor. ite bu ieriden aknlk doru ile kabul etmek arasnda bir kpr. vay ak ne anlattm lan ben. "insanlar birbirleriyle ibirliine girince, aksi sabit oluncaya kadar, karlkl olarak rasyonel kavrandklarn varsayarlar. baz durumlarda bu varsaymn yersiz olduu sonucu ortaya kar. tm beklentilere ters olarak, muhattabmzn ("teki"nin) edim ve nerilerinin hi de farknda olmad, hatta davrann nasl meru gsterebileceinin anlalmad bir durum belirir. fakat anlamaya ynelik edim balamnda byle bir d krkl bile iletiimsel bir etkinlie giriirken zorunlu olarak arka planda bir rasyonellik varsaym olmamzdan domutur."

184

ite iletiime olanak salayan bu rasyonellik, habermas'n kant'ta eksik grd bir dier olgudur. kant insanlar zneler aras ve iletiim balamnda deerlendirmemi bu nedenle insanlarn birbirlerini etkileme ve deitirme olanan atlam dahas ortadan kaldrmtr. bu durum habermas ile kant' 180 derece kar karya getirir. zira, habermas, nesnel dnyada olup bitenler hakknda anlamamz salayan dil ile insann o denli i ie olduuna inanyor ki, bu ikisini birbirinden koparmak mmkn deildir. aknl alp iletiim ile toplumsallatran habermas'n karsna bu sefer de iletiim ile ortaya konulacak "nerilerin doruluu" sorunu kyor. habermas'n arasal akl ve iletiimsel akl olarak adlandrd iki farkl akldan beslenen iki farkl dnya arasndaki en temel farklardan biri de ite bu bilgi kuramnda yatar. arasal akln hkm srd nesnel (materyalist) dnyada neriler test edilerek dorulanabilir ya da yanllanabilirken, normatif-estetik-edimsel yaam dnyamzda (lebenswelt) "hibir kendiliinden inanlrlk dayana, hibir basit ve plak doruluk temeli" bulunmamaktadr. burada habermas'n bilim'e yaklamn da zetleyebiliriz. habermas, bilimleri ikiye ayrr ve bir ksmnn olan gzlemlediini; bir ksmnn ise yorumladn belirtir. habermas'n tm felsefesinde bu ayrmn izlerini bulmak mmkndr. neyse devam edelim. durum byle iken, bir tartmadan ortak bir kararla nasl kalklr? bunun tek yolu tartmadr, der habermas. neriler baka nerilerle dorulanr veya yanllanr. en nihayetinde ulalmak istenen doru deildir. ara da ama da tartmann ta kendisidir. bu da "doru"nun aknln (statikliini) alr ve devaml devinim halinde (dinamik) bir doru yaratr. bu balamda habermas, "nihai bir uzlama" neren filozoflara da kar kmtr ve byle bir uzlama hayalinin akn bir doru anlamna geldiini sylemi ve bunun da nerilerin her trl itirazla hesaplamak zorunda olduu kantlama srecini sekteye urattn belirtmitir. "snrlar belli zihinler olarak ne nceden epistemik koullarn nasl bir evrim geireceini bilebiliriz ne de, sonu olarak, bir nerinin (bu neri ideal planda ne kadar kantlanm olursa olsun) bir gn yanl kabileceinden emin olabilir." bu durumda, tartmalarn amac doruya ulamak olmamaldr. tartmalar, muhataplar iin doyurucu olduunda tartma "gelecee ak ve rasyonel" bir ekilde ertelenir. habermas'n arasal akl eletirisinin temellerinden birinin izlerini burada da grmek mmkn. habermas iin mdahale edebildiimiz nesnel dnya ile nerilerimizin birbirleriyle att sosyal dnya farkl akllardan

185

beslenir. defalarca dedik bunu. bu durum, bu iki dnya arasnda keskin bir epistemolojik farka iaret eder. nceden de belirttiim gibi, arasal akl materyalisttir ve doruya ilerler. bu akla pozitif bilim olarak bakabilirsiniz. te yandan, iletiimsel akl'da ise "doru" yoktur. sosyal bilimler olarak baklabilecek bu balk, yorumlar ve nerilerini arptrr. habermas'n iletiimsel eylemi bu her eyin dorusuna vakf arasal akln, iletiimsel akl kolonize etme tehlikesine kar planlanmtr. her eyin dorusunu bilen insanlar yaam dnyamza tecavz eder. habermas, tabiri caizse insan ikiye ayrr. her marksistin kendi kendine sorduu bir soru vardr: "insan bu kadar basit mi?" zira geleneksel teorileri insan arasal akla mahkum ederek, makineletirmitir. u dmeye basarsan kolu kalar, una basarsan alar.. gibi mekanik bir anlaya mahkum edilen insann yetersizliini 21. yzylda yaayan her marksist damarlarnda hisseder. habermas bu eksiklii grm ve amaya almtr. bu uranda insan ikiye ayrm; geleneksel deerleri de yadsmam ama en dman olarak bellemitir. habermas, "insan bu kadar basit mi?" diye soran marksistler iin bir genel teori retmeye abalamtr. ister topik bulun ister revizyonist... habermas'n iletiimsel eylem kuram yeni bir dnyann kendine yakan giymesidir. (mechul muhayyil, 05.02.2011 15:14)

61. kendisine

"nemsemek" babnda nemsenmemesi gayet normal. (mechul muhayyil, 06.02.2011 23:03)

yaklaan

beyinler

tarafndan

64. kendisini okuyup sahiplenenlere yneltilen eletiriler, o kadar genel ve

"etik" ki, ayn satrlardaki dnrn ismini marx dnda herhangi bir dnr ile deitirerek, istediiniz insana kar etkili bir silah olarak kullabilirsiniz: yeni kefetmek, this is new shit, heves, bir anda hayatn anlamn zdn sanmak vs. vs... bunlar geiyorum. ben "ahkam" keserken, bari habermas' okuyup ona dair argmanlarla geliyorum. eer kar tarafn argman olursa iletiim kurabiliriz fakat, hem argman yok hem de illaki bir eyler yazmak istiyorsa ahkam kesmi olurum tabii. aksi takdirde, "abi habermas iletiimsel akl ok iyi dnd ama dnmemi de olabilir" eklinde yryen bir tartma yoktur. bunlar bo verdim gitti ama, habermas'n mesaisinin stne bedavaya konmusun ne demek

186

bundan hi haberim yok. byle bir eletiri zamannda ok alnt yapyorsun babnda gelmi idi, bu da byle bir ey sanrsam. bu tip eletirilerin neyi amaladn anlamyorum, dorusu nemsemiyorum da. cevabm yle: evet hazra kondum. habermas gibi dnrlerin nemi de vurgulanm, ayn olguya habermas' michel foucault ile anarak deinmi idm zaten. ama habermas'n neminin oraya kadar olduunu dnememi, kendisini abartmm. perdon. geelim. habermas'n eletirilecek bir ok yn vardr ve 70'lerden bu yana oka eletirilmitir de. habermas' anlatmay braknca onlara da sra gelir elbet. ounluu bizzat marksist evrelerden ynelen bu eletiriler habermas'a en son: sen marksizmi yeniden yaplandrdm diyordun ama bu dostum liberalizm, diyordu, senin komnistliin ancak dildedir diyordu. liberalizm szc eletirilerin kimlerden geldii ynnde bir fikir verebilir. verdiyse, gelen dier eletirilerin mahiyetini de az ok tahmin edebilirsiniz. zerinden geelim. ncelikle en hakl eletiriden balayalm. habermas'n "evrenselliini" iki ynden inceleyeceim. bunlardan ilki, habermas'n kuramlarnn evrensellii. habermas, teorilerini ileri kapitalist lkeler iin ortaya konmutur. gerek tarihi materyalizminin gerekse de eylem pratiinin marksizmin yeniden yaplandrlm hali olmasnn nedeni de budur. hatrlarsak, yeniden-yaplandrc olan habermas, mevcut kuramlar paralayp daha sonra eitli baka kuramlarla almak halinde yeniden birletirerek sonuca daha iyi ulamay amalyordu. yine bu amala yola kan habermas, marksizmi ald ve ileri kapitalist lkeler iin yeniden yaplandrd. bu balamda sizin ki bir meta-teori midir diye soran muhabire, hayr yant veren habermas, praksisini "ileri kapitalist" lkelerin snrlar iinde tuttu. kuramlarnda bu nedenle yerleik kavram neredeyse hi kullanmam (emperyalizm, proletarya vs.), genel-geer kabulleri tanmam (altyap-styap, snf atmas, ii snf devrim yapacak vs.), hatta ayn olguyu incelemesine ramen engels'e (ailenin kkeni) tek bir atfta bile bulunmamtr; elbette ki bu tavr marksistler tarafndan oka eletirilmi ve kuramlar eksik bulunmutur. fakat habermas'n kuramlar iin habermas'n sylediklerine itibar edeceksek, kendisi hibir zaman tm dnya sistemi iin bir teori retmedii anlalr. bir kere bunu anladktan sonra, bunlarn eksiklik deil; bilinli birer tercih olduu sanrm sr olmaktan kacaktr. habermas'a bir konferanstayd sanrm sorulan u soru ve cevab her eyi zetlesin: - almalarnz hep ileri kapitalist lkeler zerine.. peki, kuramnzn dier lkelerde de uygulanabileceini dnyor musunuz? hayr.

187

habermas, kapitalizmin ilgas iin kapitalizmi kullanmay amalanmtr. ileri kapitalist lkelerdeki kazanmlarn tm dnyay etkileyeceini savunmutur. ve kanmca dnyann en cesaret ve beceri gerektiren ilerinden birini yerine getirmi: "marksist revizyonizmin teorisi"ni yazmtr. olaya hem revizyonist hem de liberal kelimeleri nda bakarsak, habermas daha teorilerini yazmadan gelecek eletirileri tahmin edebilirsiniz zaten. gelelim evrenselliin ikinci boyutuna. habermas tarihi, sosyolog, filozof kimliklerinin yannda radikal demokrasi iin abalayan entelektel/aydn bir kimlie de sahiptir. ulus-devlet biiminin tarihini tamamladna inanan habermas, avrupa birlii'ne inanan ve bu amala inisiyatif alan bir dnrdr. hatta size ne diyeceim, kendisi bir "yetmez ama evet"idir (nefrete baka bir neden): habermas, eitli lkelere ab referandumunda "evet"i savunan yazlar gndermitir. fransa'da yaymlad bildirilerde "yeni ab anayasa tasarsnn eletirilecek birok yn ve eksii olmasna ramen, saclarla birlik olup hayr denmemeli" eklinde bir tutum alm ve bu nedenle fransz solu tarafndan "hayr habermas" eklinde eletirilmi, dahas bizlerin de aikar olduu ama karda habermas olunca cesaret edilemeyen st kapal bir tavra maruz kalmtr. buraya nerden geldik ya.. diyeceim uydu ki, habermas, radikal demokrasi babnda evrensellii yle tanmlar: - yaam tarzmz baka yaam tarzlarnn meru talepleri dorultusunda idame etmek - "teki"lere, onlarn kendilerine zg taraflarn ve anlalmazlklarn yadsmadan, kendi haklarmz aynen tanmak - kimsenin kendi kimliini evrenselletirme ve ondan sapan dlama gibi bir iddiada bulunmamas ve hogr alanlarnn bugnknden sonsuz derecede geni tutulmas * habermas evrensellii byle tanmlar. grdnz gibi son derece "liberal" (nefret hakknda bu da bir fikir versin); zaten bu nedenle sallamak lazm! buradan gelelim, iletiimsel akl'a, konumann ideal durumuna, diskura... ve bunlarn mmknlne, topikliine. sosyalistlerin marx'n inandklar dndaki dzenlere kar bakn "iyi niyetlerle" indirgeyelim: topiktir. u dnyaya baka bir sistem getirebilecek tek insan marx ve onun praksisidir, diyalektii boku ve psrdr. baka bir yol yordam gsteren herkes topiktir. halbuki, baka bir yol yordam da, zaten, mevcutun mmknlnn sorgulanmasndan domutur ama anlat anlatabilirsen. akllardaki dzene ulaabilmek iin neyin topik olup neyin olmad konusunda kanmca ahkam kesmek hibir sosyalistin harc deildir. aksi takdirde sormazlar m adama "e hani?" diye. dahas, yaanmlklar

188

vurmazlar m yzne, senin "topyan tutmad gzelim" diye aalamazlar m? anti-sosyalistlerin bu davrann, birtakm sosyalist arkadalar da, birtakm baka sosyalistlere yapyor. bize de baka bir dnya iinde baka bir dnya hayalini savunmak dyor napalm: uruna mcadele ettiiniz komnist bilin (ve dnya) ok mmkn de, iletiimsel bilin iin mcadele etmeyi ok imkansz buluyorsunuz. gne lkesi kurmak deil kimsenin hayali: hayatn gerekleri var, mmkn ve nammkn ortada. eer baka bir dnya hayaliniz bakaldrm halktan te bir dzen vaat ediyorsa, sizinki de benim dndm kadar nammkn, yoksa deil mi? habermas' hayallerde yayor baz dnrler deyip gemek bir rpda "olmaaaaaaaz abi bu" deyip silmek bana komnizme kar alnm sac tavrn hatrlatyor. burada kim yarg? kim karar veriyor neyin mmkn olduuna? ben iletiimsel bilin iin mcadeleye etmeyi komnist bilin iin mcadele etmekten ok daha nemli buluyorum. nedenlerim var tabii. yaanm tm deneyimlere bakarak byle bir sonu karyorum. sizin hayalperest olarak grdnz habermas'a inanan insan says arttka grrz -ki bu da ancak ve ancak marksistlerin habermas' kabul etmesiyle mmkn- anlalr neyin mmkn olup neyin olmad? neyse, bunlar tartacak deilim. kimsenin baka dnyas hakknda ahkam kesmek bana kalmam. bunun zerine ahkam kesenlerin ne eit bir yarar saladn da bilmiyorum. habermas'n ok fazla eletirildiinden bahsetmitim. bu noktalardan bir dieri de, iaret edildii gibi dil edimlerinin kullanm ekliyle ilgilidir. bu eletiri elbetteki yeni deil, yine mesaiye bedavaya konacam bu nedenle, birtakm arkadalardan peinen zr dilerim ben bunlar daha nce dnemediim iin. habermas'a dil edimleri konusundaki ilk akla gelen bu "iletiimin abartlmas" eletirisi, pierre bourdieu'den gelmitir. bourdieu, "szn etkinlik gcnnn bizzat sylemde, yani sadece szn dilsel tznde" aranmasnn temel hata olduunu belirtmitir. bourdieu'nun dedii, bir iletiim srecinde muhattaplarn kurumsal yaplardan arndrlamayacadr. yani, sz diyor bourdeiu, bir otoriteyi temsil eder. habermas'n iaret ettii konumann ideal durumu, bir illzyondan te deildir; nk, muhattaplarn iletiimde eit olduunu var sayar, dolaysyla konuann sosyal konumunu gz ard eder. yani, arasal akl ynnden gelen bu eletiri, paras olann neyi nasl sylediinin nemi yoktur; sonuta para konuur diyor: "iletiimsel deiimin her trl sosyal zorlamadan zgr sayld ideal konuma durumu dilin kullanmnn sosyal koullarn dikkate almyor." peki habermas gerekten sosyal koullardan soyut bir iletiim mi tahayyl ediyor?

189

konumann "ideal" durumundan bahsediyorsak doas gerei, evet. ama gel gelelim, habermas, bu duruma hibir zaman ulalamayacan da kimseden saklamyor. bu nedenle hayallerinden syrlp, dilin "dlanmasyla" iletiime etki eden iki mekanizmadan bahsediyor: itibar ve etkimekanizmalar. bu mekanizmalar diyor, habermas, iletiim medyumlar olarak dille gerekletirilen iletiimi younlatryorlar, ya da yerini alyorlar. yani, habermas da bourdieu'nun eletirisinin farknda. habermas bu iki mekanizmay tek tek analiz ediyor. bunlardan ilki olan itibar, kiinin "karizmasna" denk geliyor; iletiimde entelektel seviye, gven vermek vs. gibi etkenlerden dolay ikna kabiliyetine iaret ederken, etki mekanizmas ile iin ekonomik boyutuna iaret ediyor. burada habermas'n inceledii her olguda oluturduu ikilie dikkat ekmek lazm. habermas, arasal akl ile iletiimsel akl ayrmn iletiimin ta kendisinde de gryor ve bourdieu'nun eletirilerini bu balama oturtuyor. yani, para ve iktidar olarak somutlatrd bu medyumlar iletiimde ayr birer dzenleyici araclar olarak ilev gryor ve iletiimi, arasal akl ynnden koloniletiriyor. habermas'n arasal akla at sava, neden kuramna iletiimsel eylem adn verdiini buradan izlemek de mmkn. tabii habermas'n bu cevab yeterli mi deil mi o bilare tartlr. fakat, en gl kantn ikna edemedii insanlarla bunu tartmak ne kadar mantkldr? ben ahsen bu konudaki eletirilere katlyorum fakat, olaya habermas asndan baknca kuram gayet tutarl ve uruna mcadele edilesi buluyorum. ama ne var ki, habermas'n da belirttii gibi, byle bir mcadeleyi bir nc dnya lkesinde yapabilmek mmkn m? hele ki, "akl"la tanamam bir corafyada "iletiimsel akl" savunmann mant nedir? ite burada ilk eletiriye de katlyorum ve habermas' tembellik ettii iin, bizleri geri kalmlmz ile arasal akla mahkum ettii iin suluyorum. yok oryantalizm bok psr.. onlara cevabm da: hee. (mechul muhayyil, 10.02.2011 16:47 ~ 16:50)

67. malumu ilam edelim: son derece oryantalisttir. hatta ve hatta marx'dan

daha oryantalisttir (bkz: #22332529). jrgen'in bunu ak ak sylediini duymadm ama anlamas zor deil. bi kere kendisi koyu bir aydnlanmac. size bir sr vereyim, aydnlanmaclarn %99.9'u oryantalist olur. bunun dnda, evrensel deerler'e inanyor. bi de ok nemli, "emperyalizm" kelimesinden ihtiyatla kanyor, kullanmyor, hazzetmiyor. marx gibi bu kaka diyip, sonra da hindistan olaynda olduu gibi "kakaya vg" dzme hatasna dmemek iin zellikle emperyalizmi kullanmyor sanki? irkin, kll, le.. gibi kt bir anlama sahip olan

190

emperyalizmin bugn ald suret olan kresellemeye olumlu yaklaan bir ideolog kendisi. sonracma kuramlarnn yunanistan'dan douyu ilgilendirmediini aka sylyor ve bunu bir eksiklik olarak kabul ediyor. tabii bizim bundan anlamamz gereken, nce avrupa'nn seviyesine gelmemiz gerektii.. sonra habermasc olabiliriz. daha arasan maden gibi aslnda ama gerek yok. (mechul muhayyil, 16.03.2011 00:52)

68. kendine habermas'tan ekmek karmak isteyen aydnlanma dmanlar, ok yanl geldiniz. (mechul muhayyil, 10.04.2011 14:29)

72. bazen onlarca sayfa yazarsn ama bulduun satrlk doru bir rnek

ok daha aklayc olur. habermas'n niin bu kadar urat ile ilgili byle bir rnek geldi aklma. hepimizin hemfikir olduu bir gerek var: ne kadar zenginleirsek o kadar gzel yaarz. bunun en byk kant, avrupa. "hac biz de o kadar smrsek biz de onlar gibi yayor olurduk.", "onlarn elinden paralarn al bak bir gnde nasl birbirlerini yiyorlar. bizden beter hale gelirler" vs. vs. bu tip yorumlara hepimiz ainayz. avrupa'nn saadetinin temelinde para olduu konusunda da sanrm "hayr" diyen kmaz. ite habermas, hayr diyenlerden. ya da, daha dorusu, demek isteyenlerden. habermas'n ne srd arasal akl ve iletiimsel akl fark ite tam bu geree odaklanyor. habermas diyor ki, bir lkenin insanlarnn zgr yaamas, insan gibi yaamas iin o lkenin illaki en zengin lke olmas gerekmez. bunu byleymi gibi sunan arasal akldr. istemeden de olsa, "ne kadar para, o kadar zgrlk" anlamna gelen, hayat ekonomik determinizm ile okuyan arasal akl, "elinden paras alnm insann hayvana dnmesi"nin nedenidir. yani aslna bakarsanz, bu geleneksel materyalist anlay kendi imkanszln iinde tar. ite bu nedenle habermas, iletiimsel akl' ne srer ve ok net, bir tek "ama"ya yer vermeden der ki, "hayr arkadam, bu hayatta zengin olunca zgr olacaksn diye bir kaide yok. o dediin arasal akln hakimiyetidir. insann yaam dnyasndan, zgrlndan iletiimsel akl sorumludur. retim

191

glerinin, insani ilikiler zerinde hibir etkisi yoktur ya da olmamas gerekir." yani habermas der ki, sizin tarihi okuma biiminiz, insan arasal akldan ibaret gren biliminiz elbette ki para olmadan zgrln olmad bir anlayn domasna neden olur. asl mcadele edilmesi gereken de arasal akln, iletiimsel akl zerinde kurduu bu tahakkm sona erdirebilmektir. yani, "zengin olmadan zgr olmay" baarabilmektir. zira, zgrln nndeki en byk engel homo economicus'tur. insan, yaam dnyasnda zgr olabilmek iin, u veya bu retim tarznn srdrlmesine mahkum deildir. bazen bika kendini beenmi kp diyor ki, habermas filan heves, mal bulmu gibi atladn adama.. kabul ediyorum avrupa iin bile zamannn tesinde biri olan habermas' trkiye'de savunmak ancak "heves"tir. (mechul muhayyil, 05.06.2011 01:54 ~ 01:57)

73. kendisiyle tanana kadar sorsan post-modern bir insanm derdim. imdi post-modernlik kadar sama sapan, gereksiz bir ey olmadn dnyorum. benim iin post-modernizmi bitiren adamdr habermas. hey gidi habermas'm benim. (mechul muhayyil, 26.06.2011 16:58)

76. bu adam bundan 60 sene sonra bugn marx'n grd muameleyi grecek olursa, bilin ki o dnya yaamaya deer bir dnyadr. canm benim ya. melek yeminle. (mechul muhayyil, 08.07.2011 00:48)

192

iletiimsel eylem kuram

1. jrgen habermasn felsefi eseri. mustafa tuzel tarafndan trkeye

evrilmitir. (vito genovese, 07.05.2002 14:22 ~ 05.04.2004 18:29)

2. communicative rationality'nin ( iletiimsel rasyonalite ? ) gereklemesi iin elzem eylem tipinin kuramdr. communicative rationality, aydnlanma'nn kltrel, ekonomik ve sosyal bask unsuru haline gelen instrumental rationality'ye kar nerilmitir. (carlbert santneuve, 25.11.2008 01:39 ~ 01.12.2008 00:18)

3. jrgen

habermas'n "bayaptdr". kendisi, bu kitab, toplumsal kuramlarla ilgili akademisyenler iin yazdn beyan etmitir. okuyup okuyup niye bi bok anlamyoruz demeyin. (bkz: jrgen habermas /@ mechul muhayyil) (mechul muhayyil, 15.01.2011 15:33)

4. evvela, "iletiimsel eylem

kuram"n (i.e.k.) basmak iin kesilen aalara yazk diye balamak isterdim, lakin bu kadar kabala(tr)maya gerek yok, nihayetinde kolektif bilgimizin bir paras ve almas lazm gelen bir momentidir. bunu urackta bir ileti ile yapacak gcmz ve haddimiz yok; ancak kimi marazlara iaret edelim. i.e.k.'nn temel varsaym farkl zne kategorileri arasnda kamusal alanda iletiim dolaymyla bir konsensus oluabileceidir. aslnda bu varsaym, postmodernizmin (ki daha aslnda feyerabend'in) "gelenekler ne iyidir ne ktdr, sadece vardr" yollu grececi savn, siyasal alann hem merkezine oturtma hem de bir zm bulma amacndaki liberal bir savdr. geleneklerin eit olduunu varsaysak, ve dahi bir gelenein ancak bir baka gelenein iinden iyi ya da kt grlebileceini dnsek bile, buradan, geleneklere gzlemci olarak deil katlmc olarak bakarsak ilerleme salanabilecei, yahut o ucube hermeneutik kullanmyla, bunlar arasnda bir ufuk kaynamas yakalanabilecei sonucu kmaz. byle bir inansaflktr. bu bakmdan carl schmitt habermas karsnda 100

193

kaplan gcndedir. siyasal alan evrensel bir rasyonalite, hele ki vicdan zerinde hibir zaman kurulmamtr; aksine akln yerine dost/dman, vicdann yerine ise tutkular ikame edilir. o nedenledir ki, 12 yandaki bir ocuun cesedine sklm 13 kurunu yetersiz bulan saysz vicdanl ve akll insan bulabilirsiniz. sorun vicdanda deil, varla baklarmz arasndaki o almaz paralakstadr. ne diyor kafka: "bir elmann birbirinden farkl grnleri olabilir : masann stndeki elmay bir an olsun grebilmek iin boynunu uzatan ocuun gr ve bir de, elmay alp yanndaki arkadana rahata veren evin efendisinin gr..." (terliksi insan, 27.06.2011 23:43 ~ 23:44)