Professional Documents
Culture Documents
UYUŞMAZLIKLARIN
ÇÖZÜMÜNDE
ULUSLARARASI TAHKİM
MART 2005
İGEME – İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
TİCARİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE ULUSLARARASI
TAHKİM .............................................................................................................. 1
TAHKİM TÜRLERİ........................................................................................... 2
1. AD HOC TAHKİM.......................................................................................................... 2
2. KURUMSAL TAHKİM .................................................................................................. 2
TAHKİM YOLUNA GİDİLEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ ASGARİ
UNSURLAR......................................................................................................... 4
1. TAHKİM SÖZLEŞMESİ ................................................................................................ 4
2. HAKEMİN ATANMASI ................................................................................................. 5
3. YARGILAMA USULÜ.................................................................................................... 5
4. TAHKİMDE UYGULANACAK HUKUK .................................................................... 5
5. TAHKİM YERİ................................................................................................................ 6
6. TAHKİM DİLİ ................................................................................................................. 6
TAHKİM YARGILAMASININ SONUÇLANDIĞI DURUMLAR .............. 7
MTO (ICC) TAHKİM KURALLARI............................................................... 8
HAKEMLER ........................................................................................................................ 8
DOSYANIN HAKEME TEVDİİ (SUNULMASI) VE GÖREV BELGESİ.................... 9
KARAR ................................................................................................................................. 9
YABANCI HAKEM KARARININ TENFİZİ................................................................. 10
MAHKEME KARARI....................................................................................................... 11
KAYNAKÇA ..................................................................................................... 12
TİCARİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE
ULUSLARARASI TAHKİM
1
TAHKİM TÜRLERİ
Örgütlenme biçimi esas alınarak iki gruba ayrılmaktadır.
2. Kurumsal Tahkim
1. AD HOC TAHKİM
Tarafların bizzat belirledikleri veya atıfta bulundukları belirli kurallara bağlı olarak
tarafların veya söz konusu kuralların verdiği yetkiye dayanarak hakemlerin kontrolünde
gerçekleşen tahkimdir. Sadece o uyuşmazlık için ve tarafların kendi gereksinimlerine göre
uygulanacak olan tahkim usulüdür.
Taraflar esas sözleşmeden ayrı olarak bir tahkim sözleşmesi yapabilecekleri gibi esas
sözleşmeye bir tahkim şartı da ekleyebilmektedir. Bununla birlikte bazı kuruluşların
hazırladıkları tahkim kurallarına atıfta bulunarak da ad hoc tahkim kararlaştırılmaktadır.
Örneğin sözleşmede UNCITRAL (BM Ticaret Hukuku Komisyonu) tahkim kurallarına
yapılacak atıfla tahkim yöntemleri belirlenebilir.
BM Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) 1976 tarihli ve 31/98 sayılı genel kurul
kararıyla bir dizi tahkim kuralları geliştirmiştir. Ad hoc tahkimi tercih edenler,
sözleşmelerinde yapacakları bir atıfla tahkim yöntemlerini UNCITRAL’in tahkim kurallarına
tabi tutabilmektedir.
2. KURUMSAL TAHKİM
2
En Çok Başvurulan Kurumsal Tahkim Merkezleri;
3
TAHKİM YOLUNA GİDİLEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ ASGARİ
UNSURLAR
1. Tahkim Sözleşmesi
2. Hakemlerin Atanması
5. Tahkim Yeri
6. Tahkim Dili
1. TAHKİM SÖZLEŞMESİ
Ayrı bir tahkim sözleşmesi ile uluslararası tahkim yoluna gidilebileceği gibi asıl
sözleşmeye (ihracat sözleşmesine) konan bir tahkim şartı ile de bu yola başvurulabilir.
9 Tahkim şartı veya sözleşmesi olduğu halde taraflardan biri ihracat sözleşmesinden
doğan uyuşmazlığı yargı merciilerine götürür ise diğer tarafın davanın başında
tahkim itirazında bulunması gerekmektedir.
4
2. HAKEMİN ATANMASI
Hakemlerden birinin görevi herhangi bir nedenle sona erer ise aynı usul izlenerek yeni
bir hakem seçilmektedir.
3. YARGILAMA USULÜ
Tahkim yargılamasında uygulanacak hukuk bakımından ilk olarak taraf iradeleri göz
önüne alınmaktadır. Gerek ad hoc tahkimde gerekse kurumsal tahkimde uygulanacak hukuku
taraflar, tahkim sözleşmesinde açıkça belirtebilmektedir. Bu yönde taraf iradesi yoksa; yani
uygulanacak maddi hukuk belirtilmemiş ise hakemler uyuşmazlığa en uygun olan hukuk
sistemi kurallarını uygulamaktadır. Tarafların açıkça yetki vermeleri şartı ile hakkaniyet ve
nesafet kurallarına göre veya dostane aracı olarak hakem veya hakem kurulu karar
verebilmektedir.
5
5. TAHKİM YERİ
Tahkim yerinin saptanması taraflar açısından ayrı bir önem arz etmektedir. Tahkim yeri
tahkim sözleşmesinde karalaştırılabilmektedir.
Tahkim yeri sadece hakemlerin toplanıp karar verecekleri yer olmaktan öte, kimi
durumlarda yargılama usulünün belirlendiği, hakem heyetinin yetkili olmadığı durumlarda
yetkili mahkemenin saptadığı yer olmaktadır. Bu bakımdan taraflar tahkim yerinin
belirlenmesine özel bir önem vermelidir.
6. TAHKİM DİLİ
6
TAHKİM YARGILAMASININ SONUÇLANDIĞI DURUMLAR
7
MTO (ICC) TAHKİM KURALLARI
Uluslararası tahkim uygulayıcıları tarafından yaygın olarak başvurulan, MTO tahkim
kurallarını benimsemek isteyen tarafların sözleşmesine bu yönde bir kayıt koymaları
gerekmektedir.
Tahkim prosedüründe davacı konumunda olan kimse tahkim talebini yazılı olarak MTO
Divan Sekreterliği’ne sunar.
• Hukuki talepler,
belirtilmelidir.
HAKEMLER
MTO kurallarına göre taraflar hakem seçerken tam bir serbesti içindedir.
Hakemlerin bağımsızlığı konusunda taraflardan biri şüpheye düşer ise hakemin reddini
isteyebilmektedir.
8
DOSYANIN HAKEME TEVDİİ (SUNULMASI) VE GÖREV BELGESİ
Dosyayı alan hakem heyeti, belgelere dayanarak taraflar huzurunda görevini tayin eden
bir belge hazırlamakta olup, görev belgesi olarak adlandırılmaktadır.
Görev belgesinde:
9 İkametgahları,
9 Hakemlerin ad ve soyadları,
9 Tahkim yeri,
9 Tahkim usulü,
belirtilmektedir.
KARAR
Hakem mahkemesinin karar vermesi için tanınan süre 6 aydır. Süre görev belgesinin
imzalanmasının veya onaylanmasının hakem mahkemesine tebliğ edilmesi ile işlemeye
başlamaktadır. Divan, hakem mahkemesinin talebi ile süreyi uzatabilmektedir.
Hakem mahkemesi kararı imzalamadan önce divana taslak olarak sunmaktadır. Divanın
şekil yönünden onaylamadığı hiçbir karar hakemlerce de imzalanamamaktadır. Divan
hakemlerin karar özgürlüğünü etkilemeyecek şekilde esasa ilişkin olarak dikkat
çekebilmektedir.
Karar, alındıktan sonra tahkim masraflarının da ödenmiş olması şartı ile taraflara tebliğ
edilmektedir.
9
Karar taraflar için bağlayıcıdır. Taraflar uyuşmazlığı bu kurallar altında tahkime
sunmakla verilen kararın bağlayıcılığını ve icrailiğini de kural olarak kabul etmiş olmaktadır.
Ancak taraflar isterler ise hesap hatası, yazım hatası gibi hatalar için karar tarihinden
itibaren 30 gün içinde divana başvurup karar düzeltme veya tavzih (kararın yorumlanması)
için başvurabilmektedir.
gerekmektedir.
9 Tahkim sözleşmesi veya tahkim şartının taraflarca tabi kılındığı kanuna, bu konuda
bir anlaşma yoksa hakem hükmünün verildiği yer hukukuna göre hükümsüz olması,
9 Tahkim sözleşmesinde veya şartında yer almayan bir konuya ilişkin olması veya
sözleşme veya şartın sınırlarını aşıyor olması,
9 Hakem kararının verildiği yerin yetkili mercii tarafından iptal edilmiş olması veya
icra kabiliyeti kazanmamış olmasıdır.
10
Tenfiz İşleminde Usulü
• Tenfiz isteyenle karşı tarafın (varsa yasal temsilcilerinin) ad, soyad ve adresleri,
• Kararın özeti,
• Tahkim sözleşmesi veya şartının aslı veya onaylı örneği ile bu belgelerin tercüme
edilmiş ve usulen onaylanmış örnekleri.
• Son aşamada tenfiz istemine ilişkin dilekçe karşı tarafa tebliğ edilmektedir.
MAHKEME KARARI
Mahkeme hakem kararının kısmen veya tamamen tenfizine veya istemin reddine ilişkin
karar verebilmektedir. Tenfiz kararı ile yabancı hakem kararı Türkiye‘de kesin hüküm
kuvvetini ve icra kabiliyetini kazanır.
Tenfiz işleminin reddine ilişkin karar esasa ilişkin olmayıp sadece yabancı hakem
kararının Türkiye‘de tenfizi için gerekli şartların bulunmadığını tespitten ibaret olmaktadır.
Yabancı hakem kararının tenfiz isteminin kabul veya reddi konusunda temyiz yoluna
gidilebilmektedir.
11
KAYNAKÇA
Dış Ticarette Anlaşmazlıkların Çözümü ve Uluslararası Tahkim, Doç. Dr. Hatice Özdemir,
Galatasaray Üniversitesi, 2004.
Ticari Anlaşmazlıkların Çözümünde Uluslararası Tahkim, Prof. Dr. Özcan Güven, 2004.
Uluslararası Ticarette Uyuşmazlıkların Tahkim Yolu ile Halledilmesi, Meral Güldere, İhracatı
Geliştirme Etüd Merkezi Hukuk Müşaviri, 2001.
Uluslararası Ticaret Odası (ICC) Tahkim Tüzüğü Uygulaması, Yrd. Doç. Dr. Leyla Keser
Berber, Bilgi Üniversitesi, 1999
12