You are on page 1of 24

1

I. KONU
Bu araştõrma da yumurta sektörü evcil tavuktan elde edilen yumurta bazõnda ele alõnõp
değerlendirilmiştir.

Sektörün Dünyadaki ve Türkiye’de ki mevcut durumu üretim, tüketim, ithalat ve ihracat


başlõklarõyla ele alõnarak, istatistiki veriler yardõmõyla bu konulara açõklõk getirilmiştir.
Diğer yandan sektörle ilgili kanunda yer alan maddeler hakkõnda da bilgi verilmiştir.

Son olarak yumurta ürünleri teknolojisinde meydana gelen yeni gelişmelerin yanõnda,
sektörde mevcut sorunlar ve bunlara ilişkin çözüm önerilerinden bahsedilmiştir.

II. TANIM
Araştõrma konumuzu evcil tavuktan elde edilen yumurta oluşturduğu için burada,
Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ’nca hazõrlanan ve 27 Mart 2000 tarih ve 24002 sayõlõ
Resmi Gazete’de yayõmlanarak yürürlüğe giren Türk Gõda Kodeksi Yumurta ve
Yumurta Ürünleri Tebliği’nde yer alan tanõmlara yer verilecektir. Bu tebliğ yalnõzca evcil
tavuktan gallus gallus var domesticus elde edilen yumurta ve yumurta ürünlerini
kapsamakta, diğer kanatlõ – hayvanlara ait yumurta ve yumurta ürünleri ile kuluçkalõk
yumurtalarõ kapsamamaktadõr.

Bahsedilen tebliğde konumuz olan yumurta ile ilgili aşağõda yer alan şu açõklamalara
yer verilmiştir:
a) Yumurta; sadece evcil tavuktan elde edilen kabuklu yumurtayõ,
b) Kuluçkalõk yumurta; civciv üretimi amacõ ile horozlu sürülerden elde edilen kabuklu
yumurtayõ,
c) Yumurta kabuğu; yumurta içeriğini dõştan çevreleyen, dõştan içe doğru kutikula,
kalsiyum tabakasõ ve kabuk altõ çift zarlõ yumurta embranõndan oluşmuş yapõyõ,
d) Yumurta akõ; yumurta kabuğu ve yumurta sarõsõ arasõnda bulunan saydam
maddeyi,
e) Yumurta sarõsõ; yumurtanõn ortasõnda, vitelin membranõ ile çevrilmiş yumurtanõn
sarõ renkli maddesini,
f) Çatlak yumurta; yumurta kabuğunun sert kõsmõnõn hasar gördüğü, ancak yumurta
kabuğu altõ membranõnõn bütünlüğünün kaybolmadõğõ ve oluşan hasarõn çõğlak
gözle görülebildiği yumurtayõ,
g) Kõrõk yumurta; yumurta kabuğunun bütünlüğünün kaybolduğu yumurtayõ,
h) Yabancõ madde doğal olarak yumurtanõn yapõsõnda yer almayan iç ve dõş orjinli,
organik ve inorganik maddeleri; yumurta içinde bulunabilecek kan lekeleri, kanlõ
oluşumlar,et benekleri ve embriyonal oluşumlarõ,
i) Kirli yumurta; kabuk yüzeyinde, kabuğun toplam yüzeyinin 1/8’inden fazla kabuk
harici madde ve leke içeren yumurtayõ;
j) Hafif kirli yumurta; gaita, kümes içeriği, çamur, kan lekesi gibi kabuk harici madde
ve yumurta içeriği kabuğun toplam yüzeyinin 1/8’ini ve bulunduklarõ noktada ise
toplam yüzeyin 1/16’sõnõ geçmeyen yumurtayõ,
k) Temiz yumurta; kabuk yüzeyinde hiçbir yabancõ madde ve leke içermeyen
yumurtayõ,
l) Yumurta ürünleri; kabuğundan ayrõlmõş tüm yumurta, yumurta sarõsõ, yumurta akõ
veya karõşõmlarõndan elde edilen, diğer gõda ve/veya katkõ maddeleri ile kombine
edilebilen, sõvõ, konsantre, kurutulmuş, kristalize veya koagülasyon işlemine
tutulmuş ürünleri,

2
m) Pastörizasyon; yumurta patojen mikroorganizmalarõn vejetatif formlarõnõn tamamõnõ,
diğer mikroorganizmalarõn büyük bir kõsmõnõ öldürmek amacõyla yapõlan, yumurta
veya yumurta ürünlerinin raf ömrünü uzatan, en az 63ºC ‘de 30 dakika, 72ºC ‘de 15
saniye veya 100ºC ‘nin altõndaki sõcaklõkta uygun zaman kombinasyonu ile
gerçekleştirilen õsõl işlemi,
ifade eder.

1. İçeriği, Faydalarõ
Ülkemiz mutfağõnda da tatlõdan tuzluya pekçok yemeğimizde kullandõğõmõz
yumurta, lezzetli olduğu kadar besin değeri de oldukça yüksek bir gõdadõr. A, B, D ve E
vitaminlerini ve diğer vitaminleri içermektedir. İhtiyacõmõz olan tüm temel vitamin ve
minerallere sahip olan yumurtada toplam 13 adet vitamin ve mineral vardõr.

Bununla birlikte yumurta, bol miktarda çinko, demir ve protein de içermektedir.


Yumurta proteininin biyolojik değeri yani proteinden elde edilen fayda yumurta da
%93.7 iken, bu değerin sütte %84.5, balõkta %76 ve sõğõr etinde de %74.3 oranõnda
olduğu görülmektedir.

Bir yumurta ile 45gr’lõk orta yağ oranõna sahip ete veya 200gr inek sütüne eşit
beslenme sağlanmaktadõr.

Zengin içeriği ile vücut hücrelerini geliştiren, solunum ve sindirim sistemi sağlõğõnõn
yanõsõra enfeksiyonlara karşõ koruma sağlayan yumurta bu özellikleri ile denilebilir ki
bir canlõnõn gelişimi için gerekli tüm besin öğelerini içinde barõndõrmaktadõr.

Yüksek kolesterol içeriğine sahip bir besin kaynağõ olmasõ nedeniyle kötü bir üne
sahip olan yumurta, son yõllarda yapõlan araştõrmalarla aklanmaya başlamõştõr.
Yumurtadaki kolesterol miktarõ 70miligramdõr. Yani kolesterolün kan içindeki
yüksekliğine sebep yumurta değil diğer gõdalardan alõnan yağ miktarõdõr. Yapõlan
araştõrmalara göre günde bir tane yumurta yiyen yetişkin bir insanda, kolesterol
artõşõnõn meydana gelmediği ortaya çõkmõştõr. Ama yõllardõr toplum içinde bu konu
hakkõnda yanlõş hükümler mevcuttur.

Yumurtanõn bütün olarak veya yalnõzca beyaz ya da yalnõzca sarõ kõsmõ tüketildiği
zaman içerdiği besin değeri şu şekildedir:

3
Tablo-1 : Yumurta Besin Değeri (Bütün, Beyaz, Sarõ)
BESİN ELEMENTİ BÜTÜN BEYAZ SARI
Enerji (kkal) 75 17 59
Protein (g) 6.25 3.52 2.78
Toplam Yağ (g) 5.01 0 5.12
Toplam Karbonhidrat (g) 0.6 0.3 0.3
Yağ Asitleri (g) 4.33 0 4.33
Doymuş Yağlar (g) 1.55 0 1.55
Tekli Doymamõş Yağlar (g) 1.91 0 1.91
Çoklu Doymamõş Yağlar (g) 0.68 0 0.68
Kolesterol (mg) 213 0 213
Tiamin (mg) 0.031 0.002 0.028
Riboflavin (mg) 0.254 0.151 0.103
Niasin (mg) 0.036 0.031 0.005
B6 Vitamini (mg) 0.070 0.001 0.0069
Folat (mcg) 23.5 1.0 22.5
Vitamin B12 (mcg) 0.50 0.07 0.43
Vitamin A (IU) 317.5 0 317
Vitamin E (mg) 0.70 0 0.70
Vitamin D (IU) 24.5 0 24.5
Kolin (mg) 215.1 0.42 214.6
Biotin (mcg) 9.98 2.34 7.58
Kalsiyum, Ca (mg) 25 2 23
Demir, Fe (mg) 0.72 0.01 0.59
Magnezyum, Mg (mg) 5 4 1
Bakõr, Cu (mg) 0.007 0.002 0.004
İyot, I (mg) 0.024 0.001 0.0022
Çinko, Zn (mg) 0.55 0 0.52
Sodyum, Na (mg) 63 55 7
Manganez, Mn (mg) 0.012 0.001 0.0012

III. TÜRKİYE’DE YUMURTA SEKTÖRÜ


1. Üretim
Ülkemizde yumurta üretimine ilişkin son durum ve rakamsal verilerden
bahsetmeden önce önemli birkaç noktanõn hatõrlatõlmasõnda fayda vardõr.

Yumurta üretiminin bir şekli basit bir ifade ile sofralarõmõzda gõda olarak tükettiğimiz
yumurtanõn üretimidir. Diğer şekli ise, daha kaliteli tavuk eti üretmek amacõyla civciv
üretimi için kullanõlan yumurtalardõr. Bu civcivler kaliteli ve besin değeri yüksek
yumurta ve et elde edebilmek amacõ ile kaliteli õrklardan üretilir.

Yumurta ve yumurta ürünlerinin üretiminde kullanõlacak yumurtalarõn sağlõklõ


hayvanlardan elde edilmiş olmasõ gerekmektedir.

Yumurta yönlü yetiştirme yapan işletmelerde ana amaç; sürüyü istenilen yaşta
yumurtaya sokabilmek, yumurta üretimini kõsa zamanda en üst düzeye çõkarmak ve bu
düzeyi korumaktõr.

4
Ülkemizde yumurta üretiminde uyulmasõ gereken kurallar çerçevesinde yumurta
ağõrlõk gruplarõ ve kalite sõnõflarõ Türk Gõda Kodeksi Yumurta ve Yumurta Ürünleri
Tebliği’nde şu şekilde belirtilmiştir:

a) Ağõrlõklarõna Göre Yumurtalar

Tablo-2 : Ağõrlõklarõna Göre Yumurtalar


AĞIRLIK AĞIRLIK 100 YUMURTANIN 360 YUMURTANIN
GRUBU MİNİMUM AĞIRLIĞI MİNİMUM AĞIRLIĞI
1 >= 70 g 7.0 kg 25.20 kg
2 65 -70 g 6.6 kg 25.76 kg
3 60 -65 g 6.1 kg 21.96 kg
4 55 -60 g 5.6 kg 20.16 kg
5 50 – 55 g 5.1 kg 18.36 kg
6 45 – 50 g 4.6 kg 16.56 kg
7 =< 45 g =< 4.5kg =< 16.56 kg

b) Kalitelerine Göre Yumurtalar


Burada kabuğun temizliğine ve hazarsõzlõk haline, içindeki hava boşluğunun
yüksekliğine, akõnõn berrak olup olmamasõna, sarõsõnõn durumuna ve içerdiği
mikroorganizmalara göre yapõlan incelemeler sonucu elde edilen veriler
itibariyle yumurtalar kalitelerine göre sõnõflandõrõlmõşlardõr. Buna göre:

! A Sõnõfõ Yumurta – Taze Yumurta:


Katikula ve yumurta kabuğu: Normal, temiz ve hasarsõz
Hava boşluğu: 6mm’den yüksek olmayacak ve hareket etmeyecek
Yumurta akõ: Berrak, saydam, jel kõvamõnda ve yabancõ madde
içermeyecek
Yumurta sarõsõ: Işõk muayenesinde merkezde yuvarlak gölge şeklinde
homojen olarak görülecek, membranda yõrtõk olmayacak. Yumurtanõn
döndürülerek hareket ettirilmesinde merkezden belirgin şekilde ayrõlmayacak
ve yabancõ madde içermeyecek.
Mikroorganizma: Yumurta içeriğinde gözle görülebilir hiçbir mikroorganizma
kolonisi ve parazit içermeyecek.

! B Sõnõfõ Yumurta – Depo Yumurta:


Yumurta kabuğu: Normal, temiz veya hafif kirli ve hasarsõz.
Hava boşluğu: 9mm’den yüksek olmayacak.
Yumurta akõ: Berrak, saydam olacak ve yabancõ madde içermeyecek.
Yumurta sarõsõ: Işõk muayenesinde yumurta sarõsõnda yabancõ madde
görülmeyecek.
Mikroorganizma: Yumurta içeriğinde gözle görülebilir hiçbir mikroorganizma
kolonisi ve parazit içermeyecek.

! C Sõnõfõ Yumurta – Depo Yumurta:


A ve B sõnõf yumurta özelliklerini taşõmayan yumurtalar C sõnõfõ
yumurtalardõr. Bu yumurtalar ancak gõda sanayiinde kullanõlabilir, direkt
tüketime sunulmazlar.

5
İyi yumurta üretiminde önemli noktalardan birisi de kuluçkahanelerdir. Kuluçkahane
bünyesinde yumurta kabul, seçim ve tasnif bölümü, yumurta fumigasyon odasõ,
yumurta deposu, kuluçka makineleri bölümü, çõkõş makineleri bölümü, civciv
seleksiyon, aşõlama, cinsiyet ayrõmõ ve kutulama bölümleri, ekipman ve malzeme
temizleme, dezenfeksiyon bölümü, sterilizatör, malzeme odasõ ve depo, jeneratör,
yakma fõrõnõ veya özel imha çukurunun yanõ sõra personelin duş yapabilecekleri ve
giysilerini değiştirebilecekleri uygun bir bölüm, araç veya nakil araçlarõnõn giriş ve
çõkõşlarõnda dezenfeksiyonunu sağlamak amacõyla araçlarõn içinden geçebileceği
dezenfektan havuzlarõ ile alet ve ekipmanlarõn dezenfeksiyonunun yapõlabileceği
uygun bir bölüm yer almaktadõr. (Bkz: Kuluçkahane ve Damõzlõk İşletmelerinin Sağlõk
Kontrol Yönetmeliği, Resmi Gazete 14 Eylül 1998, Sayõ: 23463)

Yumurta üretiminin ülkemiz genelindeki durumuna bakõldõğõnda üretimin genel


olarak Marmara, İç Anadolu, Ege, Akdeniz, Batõ Karadeniz ve Doğu Anadolu
Bölgesi’nde yoğunluk arz ettiği görülmektedir. Özellikle İç Anadolu’da Çorum, Afyon,
Kayseri ve Bolu illerinde kooperatifler ve kurulan şirketler ile sağlam oluşumlar
meydana getirilmiştir.

Yumurta üretiminde genellikle kapalõ alandan daha çok yararlanmayõ sağlayan


kafes sistemi uygulanmaktadõr.

Tablo-3 : Yõllara Göre Türkiye’de Yumurta Üretim Sayõsõ (Milyon Adet)


YILLAR * ÜRETİM MİLYON ADET
1990 7699
1991 7668
1992 8215
1993 10006
1994 9845
1995 10269
1996 9782
1997 9462
1998 12160
1999 9917
2000 7245
2001 8194
2002** 7826
KAYNAK: Besd-Bir web sitesi
*=90-96 değerleri DİE yayõnlarõndan, 97-98-99-2000-2001-2002 değerleri BESD-BİR
hesaplamalarõyla bulunmuştur.

Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ verilerine göre Türkiye’nin 2002 yõlõ itibariyle yõllõk
yumurta üretimi 7.5 milyar adet civarõndadõr.

Yumurta tavukçuluğunun en yoğun olduğu bölgeler İç Anadolu, Ege ve


Marmara‘dõr. (Bkz: Tablo –4)

6
Tablo-4 : Türkiye’de Yumurta Tavukçuluğunun Yoğun Olduğu Bölgeler

KAYNAK: www.kanatli.net

Tablo-5: Yatõrõm Teşvik Belgeleri – Yumurta / 1998, 1999, 2000, 2001, 2002
YIL DETAY SEKTÖR ADET TOPLAM SABİT DÖVİZ İSTİHDAM
ADI YATIRIM YATIRIM TAHSİSİ (KİŞİ)
(MLN. TL.) (MLN. TL.) (BİN $)
1998 Damõzlõk yumurta, 4 2.418.537 2.418.537 1565 78
civciv ve kuluçhane
– PARENT STOCK
Et tavuğu ve 3 2.841.184 2.841.184 573 170
yumurta tavuğu
entegrasyonu
Tarõmsal sanayi; 1 3.750.000 3.750.000 1736 110
Damõzlõk yumurta,
civciv ve kuluçhane-
PARENT STOCK
Tarõmsal Sanayi; 1 285.000 285.000 0 30
yumurta ve et yönlü
damõzlõk
tavukçuluk, ticari
civciv yarka
Tarõmsal sanayi; 9 2.306.604 2.306.604 2776 127
yumurtalõk tavuk
entegrasyonu
Yumurta 1 600.000 600.000 676 25
tavukçuluğu,
damõzlõk civciv ve
yem

7
Yumurta 10 4.802.559 4.802.559 10.418 178
tavukçuluğu;
yumurta yönlü
damõzlõk civciv ve
yarka
Yumurta, yem 13 2.615.991 2.615.991 0 246
tesisi, soğuk
muhafaza ve tõr
entegrasyonu
Yumurta, yem 5 987.000 987.0000 0 110
üretimi ve yem
bitkileri yetiştiriciliği
YIL TOPLAMI 47 20.606.335 20.606.335 17.744 1074
1999 Damõzlõk yumurta, 7 6.764.224 6.764.224 8902 348
civciv ve
kuluçkahane –
PARENT STOCK
Et tavuğu ve 1 2.242.520 2.242.520 1931 20
yumurta tavuğu
entegrasyonu
Tarõmsal sanayi; 1 752.216 752.216 0 30
Damõzlõk yumurta,
civciv ve kuluçhane
– PARENT STOCK
Tarõmsal sanayi; 1 169.050 169.050 0 25
yumurtalõk tavuk
entegrasyonu
Yumurta, yem 2 270.000 270.000 0 26
üretimi ve yem
bitkileri yetiştiriciliği
YIL TOPLAMI 12 10.198.010 10.198.010 10.833 449
2000 Damõzlõk yumurta, 2 1.002.991 1.002.991 518 54
civciv ve
kuluçkahane –
PARENT STOCK
Tarõmsal sanayi; 1 600.000 600.000 263 17
Damõzlõk yumurta,
civciv ve
kuluçkahane –
PARENT STOCK
Yumurta 1 548.000 548.000 0 25
tavukçuluğu; yem
ve entegrasyonu
Yumurta 5 6.120.740 3.120.740 4571 180
tavukçuluğu;
yumurta yönlü
damõzlõk civciv ve
yarka
Yumurta, yem 1 1.113.000 1.113.000 611 20
üretimi ve yem
bitkileri yetiştiriciliği
YIL TOPLAMI 10 9.384.731 9.384.731 5963 296
2001 Yumurta ve et yönlü 1 558.000 558.000 395 30
damõzlõk
tavukçuluk, ticari
civciv ve yarka

8
Yumurta, yem 1 345.867 345.867 107 5
üretimi ve yem
bitkileri yetiştiriciliği
YIL TOPLAMI 2 903.867 903.867 502 35
2002 Yumurta 1 439.266 439.266 0 20
tavukçuluğu;
yumurta yönlü
damõzlõk civciv ve
yarka
Yumurta ve et yönlü 1 3.500.000 3.500.000 743 45
damõzlõk
tavukçuluk, ticari
civciv ve yarka
YIL TOPLAMI 2 3.939.266 3.939.266 743 65

1.1. Üretici Sayõsõ


Eldeki veriler değerlendirildiği zaman ülkemizde yaklaşõk 3200’ün üzerinde
yumurtacõ işletmenin bulunduğu belirlenmiştir. Ancak Tarõm ve Köyişleri
Bakanlõğõ’ndan alõnan bilgiye göre; pazarlama ve sektörde hüküm süren krizden
etkilenme durumuna göre son beş yõldan bu yana yumurta üreticisi sayõsõ 3000-3250
arasõnda değişmektedir.

2. Dõş Ticaret
Ülkemiz ithalat ve ihracat oranlarõ hakkõnda genel bir değerlendirme yaptõğõmõz
zaman ithalat oranlarõnõn ihracata göre düşük seviyede olduğunu söyleyebiliriz.

Burada ihraç edilen yumurtanõn tamamõ sofralõk yumurta iken, ithal edilen yumurta
ise damõzlõk ve kuluçkalõk olanlardõr.

Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ’nõn verdiği bilgiye artõk sofralõk yumurta ithalatõ


yapõlmamaktadõr.

İhracat oranlarõmõzda yõllara göre değişiklikler söz konusudur. Türkiye’nin dünya


yumurta ihracatõ içinden aldõğõ payõn %0,1 ile %0,5 arasõnda değişmekte olduğu
görülmektedir.

Bu sektörde ithal edilen en önemli girdiler yem hammadesi ve aşõlardõr.

Yumurta - Gümrük Tarife Cetveli aşağõda yer almaktadõr:

Tablo-6 : Yumurta – Gümrük Tarife Cetveli 0407.00


0407.00 Kuş ve kümes hayvanlarõnõn yumurtalarõ (kabuklu, taze,
dayanõklõ hale getirilmiş veya pişirilmiş):
-Kümes hayvanlarõnõn yumurtalarõ:
- - Kuluçkalõk Yumurtalarõ:
- - - Hindi veya kazlara ait olanlar
- - - - Damõzlõk olanlar
0407.00.11.10.11 - - - - - Hindi yumurtasõ
0407.00.11.10.19 - - - - - Diğerleri
- - - - Damõzlõk olmayanlar
0407.00.11.90.11 - - - - - Hindi yumurtasõ

9
0407.00.11.90.19 - - - - - Diğerleri
- - - Diğerleri
- - - - Damõzlõk Olanlar
0407.00.19.10.11 - - - - - Tavuk yumurtalarõ
0407.00.19.10.19 - - - - - Diğerleri
- - - - Damõzlõk olmayanlar
0407.00.19.90.11 - - - - - Tavuk yumurtalarõ
0407.00.19.90.19 - - - - - Diğerleri
- - Diğerleri
0407.00.30.00.11 - - - Hindi ve kaz yumurtalarõ
0407.00.30.00.12 - - - Tavuk yumurtalarõ
0407.00.30.00.19 - - - Diğerleri
- Diğerleri
- - Kuluçkalõk damõzlõk yumurtalar
0407.00.90.10.11 - - - Devekuşu yumurtalarõ
0407.00.90.10.19 - - - Diğerleri
- - Kuluçkalõk damõzlõk olmayan yumurtalar
0407.00.90.20.11 - - - Devekuşu yumurtalarõ
0407.00.90.20.19 - - - Diğerleri
0407.00.90.90.00 - - Diğerleri

04.08 Kuş ve kümes hayvanlarõnõn kabuksuz yumurtalarõ ve


yumurta sarõlarõ (taze, kurutulmuş, buharla veya diğer bir
şekilde dayanõklõlõğõ artõrõlmõş) (ilave şeker veya
tatlandõrõcõ maddeler içersin içermesin):
- Yumurta sarõlarõ
0408.11 - - Kurutulmuş
0408.11.20.00.00 - - - İnsan gõdasõ olarak kullanõlmaya elverişli olmayanlar
0408.11.80.00.00 - - - Diğerleri
0408.19 - - Diğerleri
0408.19.20.00.00 - - - İnsan gõdasõ olarak kullanõlmaya elverişli olmayanlar
- - - Diğerleri
0408.19.81.00.00 - - - - Sõvõ halde
0408.19.89.00.00 - - - - Dondurulmuş
- Diğerleri
0408.91 - - Kurutulmuş
0408.91.20.00.00 - - - İnsan gõdasõ olarak kullanõlmaya elverişli olmayanlar
0408.91.80.00.00 - - - Diğerleri
0408.99 - - Diğerleri
0408.99.20.00.00 - - - İnsan gõdasõ olarak kullanõlmaya elverişli olmayanlar
0408.99.80.00.00 - - - Diğerleri

10
2.1. İhracat

Tablo-7 : Yumurta İhracatõ Ortalamasõ


YILLAR İHRACAT/ BİN ADET $/ BİN ADET
1996 202.450 97.17
1997 475.753 64.69
1998 615.933 55.34
1999 356.269 45.70
2000 57.200 63.45
2001 284.788 64.62
Kaynak: İGEME, DTM ve DİE kayõtlarõ

Aşağõdaki tabloda tavuk yumurtalarõ ihracat rakamlarõ yer almaktadõr. Burada


tavuk yumurtalarõ öncelikle kuluçkalõk ve diğerleri olarak; kuluçkalõk yumurtalar da
kendi aralarõnda damõzlõk olan ve olmayan yumurtalar şeklinde gruplandõrõlmõştõr:

Tablo-8 : Tavuk Yumurtalarõ İhracatõ ( $DOLAR)


YILLAR KULUÇKALIK DİĞERLERİ
Damõzlõk Olan Damõzlõk Olmayan
1997 3457,4 1.339.7 25.183.290
1998 616.331 2260,8 30.600.766
1999 620.203 1.063.025 14.440.986
2000 1.357.019 121.124 2.090.429
2001 7.186.495 3.229.725 7.124.052
2002 1.117.776 524.987 442.294
(01-08 Aylarõ)
KAYNAK: DİE verileri

Yumurta ihracatõ iller bazõnda değerlendirildiğinde en büyük ihracatõn Çorum


ilinden gerçekleştirildiği görülmektedir.

Yumurta ihracat rakamlarõnõ; sõvõ ve kurutulmuş yumurta bazõnda da ele alarak


değerlendirebiliriz:

Tablo-9: Sõvõ ve Kurutulmuş Yumurta İhracatõ


YILLAR İHRACAT / ton DOLAR / ton
1997 0 0,00
1998 16 1520,81
1999 1 1884,00
2000 9 2220,11
KAYNAK:DTM kayõtlar

11
2.2. İthalat

Tablo-10 : Türkiye’nin Yumurta İthalatõ


YILLAR DEĞER $
1996 5.677.873
1997 1.187.815
1998 1.340.954
1999 2.428.085
2000 2.987.585
2001 5.112.684
KAYNAK: DTM-EBİM kayõtlarõ

Yumurta ithalatõnda gõdadan ziyade etlik veya yumurtacõ damõzlõklarõn kuluçkalõk


yumurtalarõnõn ithalatõ durumu da mevcuttur.

Aşağõdaki tabloda ise tavuk yumurtalarõ ithalat rakamlarõ yer almaktadõr. Burada
tavuk yumurtalarõ öncelikle kuluçkalõk ve diğerleri olarak; kuluçkalõk yumurtalar da
kendi aralarõnda damõzlõk olan ve olmayan yumurtalar şeklinde gruplandõrõlmõştõr:

Tablo-11 : Tavuk Yumurtalarõ İthalatõ ($ DOLAR)


YILLAR KULUÇKALIK DİĞERLERİ
Damõzlõk Olan Damõzlõk Olmayan
1997 653.874 112.604 112.084
1998 93.790 278.698 63.268
1999 240.753 677.231 5292
2000 145.444 395.387 12.355
2001 350.139 47.681 -
2002 4.367.585 2.371.615 -
(01-08 Aylarõ)
KAYNAK: DİE verileri

Yumurta ithalat rakamlarõnõ; sõvõ ve kurutulmuş yumurta sarõsõnõn yanõ sõra sofralõk
yumurta bazõnda da değerlendirebiliriz:

Tablo-12 : Sofralõk Yumurta İthalatõ


YILLAR SOFRALIK KURUTULMUŞ VEYA SIVI YUMURTA
(1000 Adet) SARISI
İthalat / Ton Dolar / Ton
1997 3983 311 3544,57
1998 5363 323 3241,28
1999 10.265 355 2799,80
2000 332.333 261 2598,22
KAYNAK: DTM kayõtlarõ

Devlet Planlama Teşkilatõ tarafõndan hazõrlanan Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ


çerçevesinde yumurta ithalatõ ile ilgili olarak şu notlar göze çarpmaktadõr:

12
1- Ülkemizde her yõl pastacõlõk, makarna ve bisküvi sanayiinde kullanõlmak üzere
kabuksuz yumurta ithal edilmektedir. Bu ihtiyacõ karşõlayacak bir sanayi
kurulmadõğõ taktirde bu ithalatõn her yõl %10 oranõnda artõş göstereceği
görülmektedir.
2- Farklõ õrklarda yumurta ithalatõ oranlarõ artõş göstermektedir ki bunun her yõl en
azõndan %5-10’luk bir artõş göstereceği beklenmektedir.

3. Tüketim
Sektördeki gerileme etkilerini toplumsal boyutta da göstermiş, 1998 yõlõnda kişi başõ
yumurta tüketimi 182 iken bugün bu sayõ 110 adete kadar düşmüştür. Bu düşüşün ana
nedenleri olarak; sektörün içinde bulunduğu sõkõntõnõn fiyatlara yansõmasõnõn yanõnda
yumurtada bulunan kolesterol oranõ gösterilmektedir. Daha önce de belirttiğimiz üzere
bu konuda tek sorumlu yumurta olmamasõna karşõn genel kanõ bu yönde olduğu için
bazõ üreticiler tüketimi arttõrmaya yönelik olarak yeni alternatifler üretmeye
çalõşmaktadõrlar. Kolesterolsüz ya da düşük kolesterollü yumurta üretimi buna bir
örnek olarak gösterilebilir.

Tablo-13 : Türkiye’de Kişi Başõ Yõllõk Yumurta Tüketimi


YILLAR YAKLAŞIK ÜLKE NÜFUSU KİŞİ BAŞINA TÜKETİM ADET/YIL
1990 56.203.000 136
1991 57.305.000 134
1992 58.401.000 141
1993 59.491.000 168
1994 60.576.000 155
1995 61.060.000 166
1996 61.685.000 155
1997 62.610.000 145
1998 63.550.000 182
1999 64.503.000 149
2000 65.471.000 110
2001 66.453.000 119
2002* 67.449.000 110
KAYNAK: Besd-Bir Web Sitesi
*2002 yõlõ sonucu Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ’ndan elde edilmiş veridir.

IV. DÜNYADA YUMURTA SEKTÖRÜ


1. Üretim
Bu bölümde dünyanõn çeşitli ülkelerinde sektöre ilişkin üretim durumu istatistiklerle
açõklanacak ve Türkiye’deki mevcut durum bu sonuçlar ile karşõlaştõrõlacaktõr.

1980’li yõllardan başlayarak yumurta üretiminde önemli gelişmeler gösteren ve


bugün yaklaşõk %70’i modern tesislerde gerçekleşen ülkemiz yumurta üretiminin
Dünya ülkeleri içindeki yeri Tablo – 14‘te görülmektedir.

13
Tablo-14 : Dünyada Yumurta Üretimi- 2000 Yõlõ (Bin Ton)

20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
d.
a

sa

a
an

ka

n
D

ya

re

r
le
nd
ny

ly

Ira
ily
AB

Fe

lte
an
si

an
st

in
Ita
ez
po

la
ek
di

lip
gi
Fr

m
ya

ol
Br
in
Ja

In
M

Fi
Al

H
us

H
R

Aşağõdaki tabloda da ülkemiz, yumurta üretiminde, Avrupa Birliği ülkeleri ile


karşõlaştõrõlmaktadõr. Burada ülkemizin Fransa’dan sonra ikinci sõrada yer aldõğõ
görülmektedir. Tabloda Türkiye için kullanõlan rakamlar DİE rakamlarõdõr.

Tablo-15 : Yõllara Göre Avrupa Birliği Ülkelerinde Yumurta Üretimi (TON)


ÜLKE 1996 1997 1998
Fransa 993.600 1.009.000 954.100
Almanya 841.000 847.000 846.000
İtalya 713.6000 720.000 751.000
İngiltere 628.560 648.720 648.700
Hollanda 597.000 605.500 624.000
İspanya 619.500 589.400 590.000
Belçika- Lüksemburg 219.569 227.850 228.000
Yunanistan 119.940 115.446 115.000
İsveç 110.000 107.000 107.000
Portekiz 101.020 101.225 103.000
Avusturya 101.520 95.130 95.130
Danimarka 87.800 85.100 83.700
Finlandiya 70.800 66.700 63.000
İrlanda 27.000 30.000 30.800
AB Ülkeleri Toplamõ 5.230.309 5.248.071 5.239.430
Türkiye 611.701 755.585 867.992
KAYNAK: Poultry International Vol 38. No:11
Türkiye için DİE rakamlarõ kullanõlmõştõr. 16.000 adet yumurta = 1 ton

FAOSTAT (UN Food and Agriculture Organisation) tarafõndan yapõlan bir


araştõrma sonucuna göre bazõ Avrupa ülkelerinde 2001 yõlõ üretilen yumurta sayõsõ şu
şekildedir:

14
Tablo-16 : Bazõ Avrupa Ülkelerinde Üretilen Yumurta Sayõsõ- 2001
ÜLKE 1000 TON
Avusturya 97,0
Belçika 196,6
Fransa 1047,0
Almanya 890,0
Yunanistan 120,0
İrlanda 37,0
İtalya 707,0
Portekiz 107,9
İngiltere 629,5
Türkiye 715,0
Makedonya 37,4
Slovakya 66,7
Slovenya 22,7
Ukrayna 525,0
Litvanya 27,0
Bulgaristan 81,0
KAYNAK: FAOSTAT web sitesi

Uluslararasõ Yumurta Komisyonu’nun Haziran 2002’de hazõrladõğõ rapora göre,


bazõ Avrupa ülkelerinin yanõnda (AB üyesi olan ve olmayan) Güney ve Kuzey Amerika
ülkeleri, okyanus aşõrõ ülkeler ile Afrika ve Asya’da yer alan bazõ ülkelerde gerçekleşen
yumurta üretim rakamlarõndaki artõş ve azalõş oranlarõ aşağõdaki şekilde
gerçekleşmiştir:

a) Bazõ Avrupa Birliği Ülkeleri


ÜLKELER 2002 YILI İLK YARI 2002 YILI İKİNCİ YARI
İtalya +%2,7 -
İspanya +%7,3 +%8,7
İngiltere +%3,4 +%0,8
Fransa -%3,5 +%0,6
Hollanda -%5,8 -%0,8
Almanya -%2,0 -%1,0

b) Diğer Avrupa Ülkeleri


ÜLKELER 2002 YILI İLK YARI 2002 YILI İKİNCİ YARI
Macaristan +%3,0 -%4,0
Norveç -%1,5 -%2,3
İsviçre +%8,4 -%3,6
Çek Cumhuriyeti +%3,0 -%1,0

15
c) Kuzey Amerika
ÜLKELER 2002 YILI İLK YARI 2002 YILI İKİNCİ YARI
ABD +%2,6 +%0,4
Kanada -%9,2 -%9,2
Meksika +%1,6 +%1,6

d) Güney Amerika
ÜLKELER 2002 YILI İLK YARI 2002 YILI İKİNCİ YARI
Arjantin +%19,8 -%12,0
Brezilya +%15,9 +%0,6
Meksika +%1,6 +%1,6

e) Okyanus Aşõrõ Ülkeler


ÜLKELER 2002 YILI İLK YARI 2002 YILI İKİNCİ YARI
Avustralya -%22,0 -%23,9
Yeni Zelanda +%15,0 +%13,5

f) Afrika
2002 yõlõ ilk yarõsõ: -%1,0

g) Asya
ÜLKELER 2002 YILI İLK YARI 2002 YILI İKİNCİ YARI
Hindistan -%10,5 +%31,3
Japonya -%4,0
Rusya +%3,6
İran -%13,7 -%1,0

2. Dünya Ticareti
FAO (UN Food and Agriculture Organisation) web sitesi rakamlarõna göre dünyada
yumurta ihracat ve ithalat şu şekildedir:

Tablo-17: Dünya Yumurta İhracatõ (Değer: 1000$)


ÜLKELER 1997 1998 1999 2000
ABD 118.517 143.542 104.976 1.1015.939
Çin 43.324 34.564 104.976 108.500
Fransa 66.505 79.433 94.616 87.774
Almanya 48.034 60.536 67.923 70.536
Hollanda 346.643 302.759 311.284 290.816
Kanada 19.937 20.190 21.568 20.075
İspanya 26.669 26.671 33.809 41.397
Malezya 58.665 35.446 49.549 40.877

16
Tablo-18: Dünya Yumurta İthalatõ (Değer: 1000$)
ÜLKELER 1997 1998 1999 2000
ABD 15.737 10.623 17.477 13.923
Hong Kong 99.002 86.569 74.405 71.350
Kuveyt 15.829 15.829 10.189 5600
Almanya 313.096 288.184 221.069 227.703
Hollanda 58.610 55.290 59.487 47.165
İsviçre 30.150 27.778 25.894 24.147
İspanya 11.053 14.312 10.443 12.903
İngiltere 20.518 15.993 18.757 37.766

3. Tüketim

Tablo-19/A : Çeşitli Ülkelerde Kişi Başõ Tüketim (adet)

KAYNAK: www.kanatlõ.net (DTM, Besd- Bir, Set-Bir, Tarõm Bakanlõğõ, DİE)

Tablo-19/A’ da grafik olarak, Tablo- 19/B’ de ise sayõsal verilerin yer aldõğõ tablolarda
ABD, Güney Amerika ve Avrupa’daki ülkeleri (AB üyesi olan ve olmayan) yanõ sõra
Uzak Doğu ülkelerindeki yumurta tüketimi karşõlaştõrõlmaktadõr.

17
Tablo- 19/B: Çeşitli Ülkelerde Kişi Başõ Tüketim (adet)
YILLIK KİŞİ BAŞI YUMURTA TÜKETİMİ (ADET)
ÜLKE 1997 1998 1999 2000 2001
Kanada 183 183 181 178 176
Meksika 292 304 324 327 325
Amerika 240 245 256 259 258
Brezilya 75 80 86 90 93
Kolombiya 187 201 202 201 203
Fransa 254 259 267 267 265
Almanya 227 226 225 226 226
İtalya 211 212 212 211 211
Hollanda 185 186 189 189 185
İspanya 215 205 201 195 196
İngiltere 172 178 162 157 153
Bulgaristan 125 141 159 150 150
Polonya 190 189 186 188 190
Romanya 180 190 178 178 178
Rusya 201 210 211 215 220
Ukrayna 155 157 168 155 151
Çin 225 243 287 294 301
Hong Kong 227 223 220 208 209
Hindistan 33 34 34 35 35
Endonezya 53 25 37 41 49
Japonya 353 348 348 347 346
Malezya 254 257 234 240 243
Kore 183 173 173 172 170
Tayvan 361 359 339 338 342
Tayland 146 140 135 141 135
KAYNAK: www.kanatlõ.net (DTM, Besd- Bir, Set-Bir, Tarõm Bakanlõğõ, DİE)

V.SEKTÖRE İLİŞKİN ÖNEMLİ BİLGİLER


Bu bölümde Türk Gõda Kodeksi Yumurta ve Yumurta Ürünleri Tebliği’nde bahsedilen
sofralõk tavuk yumurtasõ ile ilgili olarak özellikle üreticiye yönelik bazõ önemli bilgiler
sunulmaktadõr:

1. Fire ve Zaiyat Oranlarõ


Yumurta buzhanelerde muhafaza edilip satõşa çõkarõldõğõ zaman, toptan ve
perakende satõşlardaki fire oranõ %8-10 arasõndadõr. Piyasadan mübayaa edilip,
viyollerde toptan ve perakende satõlan yumurtalarda fire oranlarõ İlkbahar, Sonbahar ve
Kõş aylarõnda ise, çatlak ve çürüklük sebebi ile %10’dur.

2. Ambalajlama, etiketleme ve işaretleme


Yumurta ve yumurta ürünleri, Türk Gõda Kodeksi Yönetmeliğinin Ambalajlama ve
Etiketleme İşaretleme bölümünde yer alan maddelere uygun olarak ambalajlanacak,
etiketlenecek ve işaretlenecektir.

18
Bu kurallarõn yanõnda Türk Gõda Kodeksi Yumurta ve Yumurta Ürünleri Tebliği’nde
belirtilen ek maddelerde dikkate alõnacaktõr. Bunlar:
1- Yumurtalarõn ağõrlõk ve kalite sõnõfõ, ürün adõ ile aynõ yüzde belirtilecektir.
2- Paketlendiği tarihte hava boşluğu 4mm veya daha düşük olan A sõnõfõ
yumurtalar “ekstra” olarak nitelendirilebilir.
3- Herhangi bir konservasyon işlemine tabii tutulmamõş ve +8°C’nin altõnda
soğutulmamõş B sõnõfõ yumurtlar “B” işareti ile gösterilecektir.
4- +8°C’nin altõnda soğutma işlemine tabii tutulmuş B sõnõfõ yumurtalar etikette
“üçgen” işareti ile gösterilecektir.
5- Gaz karõşõmõ ile konserve işlemine tabii tutulmuş, soğutularak veya
soğutulmadan depo edilmiş B sõnõfõ yumurtalar etikette “<>” işareti ile
gösterilecektir.
6- Yumurtalarõn etiketinde üretim tarihi olarak yumurtlama tarihi yer alacaktõr.
7- Yumurtalarõn etiketinde paketleme tarihi olarak yumurtanõn satõşa sunulmak
üzere paketlendiği tarih yer alacaktõr.

3.Ürün Standartlarõ
Yumurta sektöründe TSE standartlarõ uygulanmaktadõr.
ÜRÜN UYGULANAN STANDART
Tavuk Yumurtasõ – Kuluçkalõk TS 4017
Tavuk Yumurtasõ – Kabuklu TS 1068

4.Hijyen Kurallarõ
Yumurta üretiminde uyulmasõ gerekli olan hijyen kurallarõ Türk Gõda Kodeksi’nin
Hijyen bölümünde belirtilmiştir. Diğer yandan Yumurta ve Yumurta Ürünleri Tebliği’nde
konuya ilişkin ek maddeler yer almaktadõr. Bunlar:
a) Yumurtanõn kõrõlmasõndan sonra, yumurta içeriği hemen üretim işlemine tabii
tutulmayacaksa, yeterli hijyen şartlarõ altõnda dondurularak veya +40°C’yi geçmeyen
sõcaklõkta muhafaza edilir. Bu koşullarda muhafaza 48 saati geçemez.

b) Yumurta ürünleri üretimi takiben hemen +40°C’yi geçmeyecek şekilde soğutulur


veya dondurulur. +40°C’de muhafaza 48 saati geçemez. İngredientteki şekeri alõnmõş
ürünler için bu kural geçerli değildir.
c) A sõnõfõ yumurtalar yõkanarak veya başka bir metotla temizlenemez ve yağlanma
işlemi uygulanamaz.
d) C sõnõfõnda bulunan sanayi yumurtalarõ, işlenme amacõ ile kõrõlmadan önce
yõkanarak, gõda sanayinde kullanõlabilen bir dezenfektan madde ile dezenfekte
edilecektir. Dezenfeksiyon işleminden sonra, yumurtalar tekrar yõkanacak ve
kuruduktan sonra kõrõlma işlemi yerine getirilecektir.
e) Yumurtalar üretildikleri işletmelerde, toplanma işleminden hemen sonra
depolarda violler içinde muhafaza edilecektir. Soğumadan önce paketlenmeyecek,
kutulara konulmayacak ve yõğõn şeklinde istif edilmeyecektir.
f) Ambalajlamada kullanõlan viol veya benzeri materyaller, dezenfekte edilmeden
ikinci defa kullanõlamazlar.
h) Yumurtaların mikrobiyolojik özellikleri EK-3’e uygun olacaktır:

19
EK-3
n C M M
Mezofilik aerobik bakteri 5 3 1xl05 ml 1xl06 ml
Salmonella 5 0 25 g'da bulunmamalõ

h) Yumurta ürünlerinin mikrobiyolojik özellikleri EK-4’e uygun olacaktõr:

EK- 4
n C M M
Salmonella 5 0 25 g'da bulunmamalõ
Staphyloccocaceae* 5 0 1 g'da bulunmamalõ
Mezofilik aerobik 1xl05 gr-
5 3 1xl04 gr-ml
bakteri ml
Enterobacteriaceae 5 2 10 gr-ml 1xl02gr-ml
N : Numune sayõsõ
c : Mikroorganizma sayõsõ "m" ile "M" arasõnda bulunabilecek maksimum numune sayõsõ
m : Tüm numunelerde bulunabilecek maksimum mikroorganizma sayõsõ

M:"c" sayõda numunede bulunabilecek maksimum mikroorganizma sayõsõ

* : Yalnzca kurutulmuş ürünler için geçerlidir

5.Taşõma ve Depolama
Yumurta ve yumurta ürünlerine ilişkin taşõnma ve depolama işlemleri Türk Gõda
Kodeksi Yönetmeliğinin Taşõma ve Depolama bölümünde yer alan maddelere uygun
olarak gerçekleştirilecektir.

Bu kurallarõn yanõnda Türk Gõda Kodeksi Yumurta ve Yumurta Ürünleri Tebliği’nde


belirtilen ek maddelerde dikkate alõnacaktõr. Bunlar:
1- Yumurta diğer kanatlõ-hayvan türleri yumurtalarõ ile birlikte depo edilemez ve
taşõnamaz.
2- Yumurta 8-15°C’de ve %70-80 bağõl nem içeren depolarda muhafaza
edilecektir.
3- Satõş noktalarõnda yumurtalar +12°C’nin üzerinde muhafaza edilemez.
4- Yumurta ürünleri aşağõda verilen sõcaklõk derecelerinde depolanacaktõr.
Ürün depolama sõcaklõklarõ
Derin dondurulmuş ürünler –18°C
Dondurulmuş ürünler -12°C
Soğutulmuş ürünler +4°C
Pastorize ürünler +4°C
Dehidre ürünler, yumurta akõ hariç +15°C

VI.YUMURTA ÜRETİM / İŞLEME TEKNOLOJİSİNDE GELİŞMELER


Türkiye’de yumurta üretimi 1980’li yõllardan itibaren, ilk olarak kafes sistemli
kümeslerde yapõlmaya başlanmõştõr. Zamanla bu tip kümeslerin gördüğü ilgi ile
ülkemiz birbirine benzer tesislerle dolmuştur. Bu tip tesislerin tercih edilmesinin nedeni
birim alandan daha çok istifade etme, sağlõklõ ve hijyenik yumurta üretimi, daha az
işgücü ve yem tüketimi hedefine ulaşmak olarak açõklanabilir.

20
Diğer yandan Dünyada meydana gelen yeni yapõlanmanõn neticesi olarak yapõlan
çalõşmalar sonucu yeni teknikler oluşturulmuş, üreticiler bu yeni üretim sistemine
geçmeyi tercih etmişler ve hayvan õrklarõnõn õslahõ neticesinde çok farklõ karakterde
hayvanlar üreterek diğer kümeslere göre %20 verimli hayvanlar elde etmişlerdir.

1. Yeni Tesislerin Yapõsõ


Bu tesisler dõş hava tesiri minimuma indirilmiş kapalõ sistemlerdir. Otomasyonla
idare edilmektedirler. Kullanõlan iş gücü yok denecek kadar azdõr. Tesislerin maliyetleri
kurulum aşamasõnda yüksek olsa da, elde edilen ürün sayõsõ ile bu maliyetin kendisini
amorte ettiği görülmektedir. Bu tesislerde elde edilen verimde artõş olmasõnõn nedeni,
hayvanlarõn yõlõn bütün dönemlerinde aynõ sõcaklõk, rutubet ve temiz hava şartlarõna
sahip olmalarõ ve ayrõca otomatik yemleme, sulama ve yumurta toplama sistemi ile
hayvanlarõn dõşarõsõ ile olan temaslarõnõn azaltõlmasõdõr. Görülmektedir ki hayvanlarõn
hastalõklarla temaslarõ azaltõlmõş olup maksimum verimin daha ucuza elde edilmesi
sağlanmakta ve ürün kalitesi arttõrõlmaktadõr. Netice itibariyle bahsedilen bu sistemin
kullanõmõnõn ülkemizde de yaygõnlaştõrõlmasõ gerekmektedir.

2. Yumurta İşleme Teknolojisi


Bu konuda dünyadaki mevcut sistem yumurtalarõn sarõsõnõn sõvõ ya da toz halinde
belirli ölçülerde ambalajlanarak tüketime sunulmasõdõr. Hijyenik yönden sõfõr riskle
üretilen bu ürünler tüketicinin istediği şekilde çeşitlendirilmekte ve ambalajlanmaktadõr.
Tüketicinin isteklerinin bu yönde gerçekleşmesi fiyattan önce ürünün seçilme sebebi
olmaktadõr. Bu ayrõca çeşitli sebeplerle kõrõlmõş yumurtalarõn değerlendirilmesi için de
bir yoldur ki üretici için pratik bir yöntem olarak kabul edilebilir.

VII. SONUÇ –( SEKTÖRÜN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ )


Ülkemizde yumurta sektörünün karşõsõna çõkan bazõ sorunlar vardõr. Bu sorunlar ve
çözüm önerileri şu şekilde sõralanabilir:

1. Tüketimin Yetersizliği
Diğer Avrupa ülkeleriyle karşõlaştõrõldõğõnda yumurta tüketiminin ülkemizde çok
düşük oranlarda seyrettiği görülmektedir. Tabii burada tüketimi etkileyen çeşitli
faktörler vardõr. Bunlar:
a) Nüfus artõşõ
b) Üretimdeki plansõzlõklarõn ve arz fazlalõklarõnõn ürün fiyatlarõnda meydana
getirdiği dengesizlikler
c) Şehirleşme hõzõ

Bu soruna yönelik olarak tüketimi teşvik edici kampanyalar hazõrlanmalõ, sivil


kuruluşlarõn da bu tip organizasyonlara katõlmalarõ sağlanmalõdõr.

2. Et ve Yumurta Tavuğunda Yetiştirilen Irklarõn Dõşa Bağõmlõ Olmasõ


Bu çok önemli bir sorundur çünkü, herhangi bir zamanda konulmasõ olasõ karantina
veya ambargo durumunda ülkemiz üretim yapamayacak bir durumla karşõ karşõya
kalabilir. Bu durumun ortadan kaldõrõlmasõ için damõzlõk üretimini gerçekleştirebilecek
alt yapõya sahip kamu veya özel sektör tesisleri kurulmalõdõr. Bunun yanõnda ilaç ve
yem katkõ maddelerine ilişkin mevcut olan yurtdõşõ bağõmlõlõğõnõ ortadan kaldõrmak için
aynõ şekilde yatõrõmlar yapõlmalõ, yeni tesisler kurulmalõdõr.

21
3. Ürün Maliyetlerinin Yüksek Olmasõ
Ürün maliyetlerinin büyük bir kõsmõnõ yem bedeli oluşturmaktadõr. Burada yem
hammaddelerinin ülkemizde üretim miktarõnõn arttõrõlmasõ yoluna gidilmesi bu soruna
çözüm getirilebilir ki böylece maliyetler düzelecektir. Diğer yandan yem vb ürünlerdeki
KDV oranõnõn da makul seviyelere getirilmesi üreticiyi rahatlatacak bir yol olacaktõr.
Üretimin çeşitli aşamalarõnda yem, civciv, canlõ tavuk, piliç eti, yumurta vb. satõşlarda
genelde uygulanan %8 uygulanan KDV oranlarõnõn kõrmõzõ ette olduğu gibi %1 olarak
değiştirilmesi için düzenlemeler yapõlmalõdõr.

4. Tavukçuluk Ürünlerini İşleyecek Sanayi Tesislerinin Mevcut Olmamasõ


Bu konu yumurta sektörüne indirgenirse yumurta sarõsõnõ sõvõ veya kurutarak pasta
sektörünün talebini karşõlayacak hale getirilmesi işlemi olarak açõklanabilir. Yapõlmasõ
gereken konuyla ilgili hizmeti verebilecek alt yapõya sahip sanayi tesislerinin
kurulmasõdõr.

5. Hijyen Seviyesi Düşük Tesislerin Kurulmasõ


Hijyen kurallarõnõ yerine getirdikleri tespit edilen işletmelerin kuruluşuna izin
verilmesi bu sorunu ortadan kaldõracaktõr.

6. Pazarlama Organizasyonlarõnõn Yetersizliği


Üretilen yumurtanõn büyük bir kõsmõ hala iç pazarda tüketilmektedir. Sektörün
büyüme hõzõna göre ürünün iç pazarda tüketilmesi oranõnõn büyümesi için gerekli
çalõşmalarõn yapõlmasõ yanõnda ihracat imkanlarõnõn açõlmasõ da çok gözardõ
edilmemesi gereken önemli bir noktadõr.

7. Reklam ve Promosyon Çalõşmalarõnõn Yetersizliği


Ürünlere ilişkin yapõlacak reklam ve tanõtõmlarla tüketimin arttõrõlmasõ için çalõşmalar
yapõlmalõdõr.

Yukarõda belirtilen sektör sorunlarõna ilişkin olarak Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ


aşağõda belirtilen önlemleri almaktadõr:
1- Sektörün her kademesinde görev yapan Bakanlõk elemanlarõnõn eğitimi
sağlanarak hastalõk, teşhis, aşõ konusunda yetişmiş elemanlar ile hizmet
verilmeye çalõşõlmaktadõr. Aş, ilaç ve hammadde üretimine devam edilmektedir.
2- Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlõğõ nezdinde yapõlan girişimler ile her tip
hayvancõlõkta indirimli elektrik aboneliği imkanõ sağlanmaktadõr.
3- Hayvancõlõk sektörünün temel girdisi yem hammaddesi olarak arpa, mõsõr gibi
tahõllar, TMO stoklarõndan uygun koşullarla elde edilmektedir.
4- Üreticilerin pazarlamada karşõlaştõklarõ engellerin ortadan kaldõrõlmasõ için
Bakanlõk nezdinde toplantõlar yapõlmaktadõr.

DPT Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ’na sektörün sorunlarõna ilişkin önlemler aşağõda
şekilde belirtilmiştir:
1- Yem fiyatlarõnõ düzenleyen yem borsasõ kurulmasõ ile dünya piyasasõ ile iç piyasa
arasõndaki dengenin sağlanmasõnda etkili bir yöntem olabilir. (Bu değişiklikler
sektörün rekabet gücünü olumlu yönde etkileyecektir.)
2- Üretimin çeşitli aşamalarõnda yem, civciv, canlõ tavuk, piliç eti, yumurta vb.
satõşlarda genelde %8 uygulanan KDV oranlarõnõn kõrmõzõ ette olduğu gibi %1
olarak değiştirilmesi için düzenlemeler yapõlmalõdõr.

22
3- Tüketimin arttõrõlmasõ için teşvik edici kampanyalar Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ
öncülüğünde ve koordinatörlüğü altõnda desteklenmeli, sivil kuruluşlarõn da bu
organizasyona katõlmasõ sağlanmalõdõr.
4- Türkiye’nin damõzlõk ihtiyacõnõn yanõnda ilaç ve yem katkõ maddelerine ilişkin yurt
dõşõ bağõmlõlõğõnõ ortadan kaldõrmak amacõyla yatõrõmlar yapõlmalõ, yeni tesisler
kurulmalõdõr.
5- Gelişmiş ülkelerde dahi başta salmonella Enteritidi olmak üzere patojen
bakterilerden kaynaklanan kontamine yumurta tüketimine ilişkin gõda enfeksiyon ve
zehirlenmelerinden halk sağlõğõnõn korunmasõna için yumurtacõ tavuklarõn sağlõk
kontrolleri ile birlikte yumurtanõn da kontrolü mutlaka yapõlmalõdõr.
6- Üretimi arttõracak yeni tekniklerin belirlenmesi, sektörün dünyanõn diğer ülkelerinde
gösterdiği gelişmeler vb konularõn belirlenmesi için ARGE faaliyetlerine katkõda
bulunulmasõ gerekmektedir.
7- HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point ;Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol
Noktalarõ) ve GMP (Good Manufacturing Practice; İyi Üretim Uygulamasõ)
sistemlerinin uygulanmasõ için işletmeler teşvik edilmelidir.
8- Türkiye’de halen uygulanmakta olan ve 1000 adet yumurta net 2.8$ olan dõş satõm
desteği diğer ülkelerle rekabet edebilecek düzeye getirilmeli, iade ödemesi
toplamõna konuşan sõnõrlar kaldõrõlmalõdõr. Bu koşullarõn sağlanmasõ neticesinde
BDT olmak üzere Balkanlar, Türk Cumhuriyetleri ve Kafkaslar’da önemli bir
dõşsatõm gücüne sahip olacaktõr.
9- Uzun dönemde yapõlmasõ mümkün bir uygulama olarak yumurta işleyerek dayanõklõ
ürünlere dönüştüren sanayiinin hõzlõ kurulmasõ gerekmektedir. Hem yumurtanõn iç
piyasadaki istikrarõnõ temin etmek hem de bu konuda her yõl artarak yapõlan ithalata
engel olmak açõsõndan yumurta teşvik sanayii tesislerinin kurulmasõ çeşitli
teşviklerle desteklenmelidir.
10- Sektörde çalõşan kişilerin nitelikli elemanlar olmasõ gerekmektedir.

23
KAYNAKLAR
1- Türk Gõda Kodeksi Yumurta ve Yumurta Ürünleri Tebliği (Tebliğ No: 2000/11)
2- Gõda Sanayii (Kanatlõ Etleri ve Yumurta Ürünleri Sanayii)
Özel İhtisas Komisyonu Raporu
3- www.agr.gov.sk.ca
4- TC. Başbakanlõk Hazine Müsteşarlõğõ Verileri
5- Un Food and Agriculture Organisation, FAOSTAT
Production of Dairy Products and Eggs 2001
6- www.igeme.org.tr
7- Devlet İstatistik Enstitüsü Verileri
8- Tarõm ve Köyişleri Bakanlõğõ Verileri ve www.tarim.gov.tr
9- www.kanatli.net
10- International Egg Commission Situation and Outlook Report – June 2002
11- Besd – Bir Web Sitesi
12- www.yumurta.gen.tr
13- www.yumurtaureticileri.org.tr
14- www.kiler.com.tr
15- www.maximumbilgi.com
16- www.mertveterinerlik.com.tr

24

You might also like