İSTANBUL TİCARET ODASI

SEKTÖR ARAŞTIRMASI

AYSUN KÜÇÜKYILMAZLAR
İstanbul, 2004
İÇİNDEKİLER Sayfa
I. Tanım………………………………………………………………………….. 3
II. Türkiye’de Tohumculuk Sektörü…………………………………………. 3
1. Tarihsel Gelişimi………………………………………………………...... 3
2. Türkiye’deki Tohumculuğun Sektör Bazında Değerlendirilmesi…...... 4
2.1.Türkiye’de Tohumculuk Sektöründe Faaliyet Gösteren
Özel Sektör Firmaları………………………………………………... 5
2.2. Yetkili Kuruluşlar……………………………………………………. 6
3. Dış Ticaret………………………………………………………………… 8
3.1. İhracat……………………………………………………………….... 8
3.1.1. İhracatın Seyri………………………………………………… 8
3.1.2. İhracat Kuralları………………………………………………. 9
3.1.3. İhracat Rakamları…………………………………………….. 9
3.2. İthalat………………………………………………………………… 9
3.2.1. İthalatın Seyri…………………………………………………. 9
3.2.2. İthalat Kuralları……………………………………………….. 10
3.2.3. İthalat Yapmaya Yetkili Kuruluşlar………………………… 10
3.2.4. Gümrük Vergisi Uygulamaları ve Kısıtlamalar……………. 10
3.2.5. İthalat Rakamları……………………………………………... 11
4. Üretim……………………………………………………………………… 11
5. Tohumluk Dağıtımları……………………………………………………. 15
6. Tohumculuk Sektörüne Sağlanan Destekler………………………….. 15
7. Türkiye’de Tohumculuk Politikaları…………………………………….. 16
8. Tohumculuğa AB Standartları…………………………………………. 17
III. Dünyada Tohumculuk Sektörü……………………………………………. 17
1. Genel Durum……………………………………………………………….. 17
2. İstatistik Veriler…………………………………………………………….. 18
3. Tohumculuk İle İlgili Önemli Kuruluşlar…………………………………. 21
3.1. IIPC: Uluslar arası Bitki Koruma Konvansiyonu…………………… 21
3.2. OECD Seed Schemes: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği
Organizasyonu Tohumculuk Sertifikasyonu………………………. 21
3.3. UPOV: Uluslar arası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği………… 22
3.4. ISTA: Uluslar arası Tohumluk Test Birliği…………………………. 22
3.5. FIS: Uluslar arası Tohumculuk Ticaret Federasyonu……………… 22
IV. Sonuç……………………………………………………………………………23
V. Kaynaklar………………………………………………………………………. 24

2
I.TANIM
Tohum; döllenme sonucunda meydana gelen ve embriyosu bulunan generatif kısım
içeren bitki kısımlarına verilen isimdir. Tohumluk ise bitkilerin çoğaltımı için, diğer bir
ifadeyle, yeni bitkiler elde etmede kullanılan tohumi yumru, fide, fidan, çelik gibi
generatif ve vegetatif bitki kısımlarını tanımlar. Bitkisel üretimde ulaşılabilecek verim
üst sınırını doğrudan, üretim sürecinde kullanılan diğer tüm girdilerin verimlilik
seviyelerini ise dolaylı yoldan etkileyen tohumluk, son derece önemli bir tarımsal
girdidir.

Çok basit bir ifade ile tohum; bitkisel üretimin temel girdisidir. Bitkisel üretimde
genetik enformasyon öne çıkan bir konudur ki zaten pekçok sebze, tahıl, yemeklik
baklagil vb nde mevcut olan genetik enformasyon, tohum yolu ile bir türden diğerine
aktarılmaktadır. Tohum bu sebeple çok önemlidir ve yeni bitki çeşitlerine ait kaliteli
tohumlukların ve her türlü benzeri bitki çoğaltım materyallerinin zamanında tedarik
edilmesi gerekmektedir.

Gıda insan oğlunun temel ihtiyaçlarından birisidir ki iklim ve yeryüzü koşullarına göre
elde kaynakların değerlendirilmesi sonucu bu ihtiyacın giderilmesine çalışılmıştır.
Bitki yetiştirme konusunda temel olan tohumun kullanılması tarımın başlangıcı
olmuştur. Dünya üzerindeki nüfus artışına oranla artan gıda ihtiyacını karşılama
amacı, yeni yöntemler keşfederek tarımsal üretimin arttırılmasını zorunlu kılmıştır.

II. TÜRKİYE’DE TOHUMCULUK SEKTÖRÜ

1. Tarihsel Gelişimi
Türkiye Cumhuriyet ile birlikte tarihindeki ilk planlı ve sistemli denilebilecek olan
tohumculuk faaliyetlerine başlamıştır. 1923 ile 1960 yılları arasında informal tedarik
hüküm sürmüştür. Bu yıllar arasındaki faaliyetlerin yalnızca tohum üretimi ile sınırlı
kalması bir revizyon ihtiyacını doğurmuş ve 1963 yılında 308 sayılı “Tohumların
Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanunu”nun yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ve
buna göre çıkarılan yönetmelikler çerçevesinde; Türkiye’de tohumculuk sektöründeki
üretim, tescil ve sertifikasyon, kontrol ve ticaret konusundaki işlemler yürütülmektedir.
Kanunun amacı; tarla ve bahçe mahsulleri, sebze ve yem bitkileri tohumluklarının
çeşit safiyetini devam ettirmek, fiziksel vasıflarını muhafaza etmek ve dolayısıyla
çiftçilere garantili ve niteliği daha yüksek tohumluk sağlamaktır. Bu gelişmeleri
Türkiye aynı yıl ISTA’ya (Uluslar arası Tohumluk Test Birliği), 1966 yılında da OECD
sertifikasyon sistemine üye olmuştur.

3
Söz konusu kanunun çıkarılmasını takiben Tarım Bakanlığı tohumculuk konusunda
yetkilendirilmiştir. Tohumluk yetiştiren, satan, dağıtan, ithal ve ihraç eden bütün özel
ve tüzel kişiler ve tüzel kişiliği haiz olmasa dahi, Devlete, katma ve özel bütçeli
dairelere, belediyelere ve iktisadi Devlet teşekküllerine ait işletme ve kurumlar, bu
kanun hükümleri dahilinde Tarım Bakanlığı’nın teftiş ve denetlemesine tabi
bırakılmıştır. Ayrıca memleket içinde yetiştirilen, satılan, dağıtılan, ithal ve ihraç
edilen tohumluklar Tarım Bakanlığı ve Tarım Bakanlığı’nca görevlendirilecek
teşekküller tarafından tescil, kontrol ve sertifiye edilmekte ve bunlara gerekli
sertifikalar verilmesine ve gene memleket içinde yetiştirilen, dağıtılan, satılan, ithal ve
ihraç edilen tohumluklardan hangilerinin bu kanuna tabi tutulacağının her yıl Tarım
Bakanlığı tarafından tespit edileceği ve Resmi Gazete’de ilan olunacağı da
belirtilmiştir.

Kaldığımız yerden devam edecek olursak; kanunun çıkması ile birlikte sektöre giren
özel sektörün yalnızca tohum ithalatını değil aynı zamanda sektörde mevcut
teknolojik gelişmelerin, çeşitlerinin geliştirilmesi ile işleme ve pazarlama unsurlarının
da Türkiye’ye getirilmesinde rol aldığı görülmüştür. Zaten bunlar sektörün
Türkiye’deki durumunu değiştirmiş ve gelişimine yardımcı olmuştur. Tohumculuğun
bugünkü gibi özel sektörün de yer aldığı bir sanayi haline gelmesinde 1982 yılında
tohum fiyatlarının serbest bırakılması, 1984 yılında tohumluk ithalatının serbest
bırakılması ve 1985 yılında tohumluk teşvik kararnamesinin çıkarılmasının da büyük
etkisi bulunmaktadır. 1985 yılından sonra sektörde özel sektörün ağırlığının
gözlenmesi ile beraber, özel ve kamu sektörünün birlikte gerçekleştirdiği faaliyetler
de devam etmiştir. Bu gelişme rakamlara da yansımış; 1963 yılında piyasada
sektörde faaliyet gösteren 5 özel şirket mevcut iken, bu sayı 1983 yılında 10 çıkmıştır
ki şu anda Türkiye’de ulusal ve uluslar arası olmak üzere yaklaşık 110 firma
tohumculuk sektöründe faaliyet göstermektedir.

2. Türkiye’deki Tohumculuğun Sektör Bazında Değerlendirilmesi

2000 yılı rakamlarına göre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı olarak 31 kamu, 87
özel sektör ve 21 çekirdek kuruluş olmak üzere toplam 139 kuruluş faaliyet
göstermektedir. Bu kamu kuruluşlarının 17 tanesi Araştırma Enstitüsü, geri kalan 14
tanesi ise üretme istasyonu ile tarım satış kooperatifleri birliğidir.

4
Tablo 1: Tohumculuk Endüstrisinde Entegrasyon ve İş Bölümü
KONU ORAN
Pazarlama Kamu Özel
Tohumluk İşleme Kamu Özel
Tohumluk Üretimi Kamu Özel
Çeşit Geliştirme Kamu Özel
Temel Bitki Islahı Kamu
Kaynak: T.C.Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı kayıtlarına göre 1963 yılında başlayan tescil

işlemlerinden bugüne kadar gerçekleşen kayıtlara göre yapılan hesaplamalar
sonucunda ülkemizde 60 değişik bitki türünde 1134 çeşit tohum tescil edilmiştir ve
bugün üretimde olan çeşit sayısı 743’tür.

Kendine döllenen bitkilerde (tahıllar, baklagiller ve yem bitkileri gibi) çeşitlerin

tamamına yakını kamu araştırma kuruluşlarına ait iken, yabancı döllenen mısır,
ayçiçeği ve sebze türlerinden özelikle F1 hibrit çeşitlerinde özel sektörün öne çıktığı
belirlenmiştir.

Tablo 2: Sektöre, Üniversitelere Göre Tohum Üretim Yüzdeleri

ÜRÜN ÇEŞİT KAMU ÖZEL ÜNİVERSİTELER
SAYISI SEKTÖRÜ SEKTÖR
Buğday 113 115 (%86) 11 8
Yemeklik Tane 42 40 (%95) - 2 (5)
Baklagiller
(Nohut, mercimek,
bakla, fasulye)
Yem bitkisi 54 26 (%50) 22 6
Pamuk 50 22 (%40) 27 (%54) 1 (%2)
Hibrit mısır 71 13 (%18) 58 (%82) -
Ayçiçeği 48 18 (%37) 30 (%63) -
Patates 51 10 (%19) 40 (%79) 1 (%2)
Kaynak: www.turk-ted.org.tr

2.1.Türkiye’de Tohumculuk Sektöründe Faaliyet Gösteren Özel Sektör Firmaları

Bugün Türkiye’de üretilen sebze, patates, hibrit ayçiçeği ve hibrit mısır
tohumluklarının tamamına yakını özel sektör eliyle üretilmektedir. 1980 yılından
itibaren faaliyet gösteren özel sektör bugün itibariyle tohumculuk sanayinde önemli

5
bir paydaya sahiptir. Bunun nedeni bu firmaların ABD ve Avrupa’daki
teknolojilerden yararlanarak nitelikli tohum kullanabilmeleri ve önemli firmalarla
aynı pazarı paylaşabilmeleridir. Türkiye’de özel firmaların durumu şu şekildedir:
a) Tamamen yerli sermayeli olup, yabancı şirketler ile herhangi bir teknoloji
alışverişinde bulunmayan firmalar
b) Tamamen yerli sermayeli olup, genetik materyali dışardan sağlayarak kendi
markası veya yabancı şirketlerin markası ile pazarlayan firmalar
c) Yabancı sermaye ile ortak olup, genetik materyali dışardan sağlayarak
kendi markası veya yabancı şirketlerin markası ile pazarlayan firmalar
d) Tamamen yabancı sermayeli olup, kendi markaları ile tohum pazarlayan
firmalar.

2.2.Yetkili Kuruluşlar
Bahsedilen gelişmeler, tohumculuk sektöründeki faaliyetleri koordine etmek ve
sektörü dünya standartlarına taşımak amacıyla 1986 yılında Türkiye Tohumculuk
Endüstri Derneği’nin (TURK- TED) kuruluşunun resmileşmesine ve İstanbul’da
çalışmalarına başlamasına sebep olmuştur. Dernek 1991 yılında Ankara’da da bir
büro açmıştır ve bugün uğraş alanları mısır, pamuk, patates, buğday ve diğer
tahıllar, sebze, silajlık ve diğer yemlik bitkiler, sorgum, soya, sudan otu, pancar ve
yonca tohumu olan 60 özel ve bir tane devlet kuruluşu olmak üzere toplam 61 üye
firması ile faaliyetlerine devam etmektedir. Dernek Uluslar arası Tohumculuk
Federasyonu’nun da (ISF) üyesidir.

Derneğin kuruluş amaçları:

a) Üyelerin haklarını ve çıkarlarını korumak,
b) Tohumculuk sektöründe faaliyet gösteren üyelerinin yurtiçi ve dışı
bağlantılarını sağlamak, korumak,
c) Üyelerin konu hakkında bilgilerini arttırıcı eğitim, gezi, sempozyum,
konferans vb düzenlemek.

Derneğin hedefleri;
a) Fransa’daki GNIS ve Hollanda’daki NAK gibi önemli bir rolü ve sorumluluğu
olan bir tohumculuk organizasyonunu kanuni bir çerçevede Türkiye’de
oluşturabilmek,
b) OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü), ISTA (Uluslararası
Tohumculuk Muayene Derneği), UPOV (Uluslararası Yeni Bitki Türlerini
Koruma Birliği), ISF (Uluslararası Tohumculuk Derneği) ve AB kuralları ile
karşılaştırılabilir bir ulusal tohumculuk sistemi oluşturabilmek,

6
 c) UPOV’a üye olabilmek,

Bugün bu dernek dışında Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TIGEM), Zirai

Donatım Kurumu, Tariş, Çukobirlik gibi kamu kuruluşları da özellikle buğday, arpa,
pamuk ve çeşitli yem bitkileri tohumluluklarının üretimi konusunda faaliyetlerine
devam etmektedirler.

Diğer yandan halen Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı olarak Tohumculuk

Dairesi Başkanlığı bu konuda hizmet vermektedir. Başkanlığın görevleri;
a) Bakanlığın ve Genel Müdürlüğün tohumculuk politikalarının belirlenmesine
katkıda bulunmak ve bu politikaları uygulamak için gerekli her türlü tedbiri
almak,
b) Sertifikalı tohumluk kullanımının yaygınlaştırılması ve desteklenmesi ile ilgili
tedbirleri almak, bu çerçevede gerekli mevzuatı hazırlamak,
c) Hükümet programı ve kalkınma planları, yıllık programlar ve Bakanlar
Kurulu kararları ile öngörülen hedeflere uygun olarak bitkisel üretimin ve
kalitesinin artırılmasına hizmet edecek her türlü tohum, yumru, fide, fidan,
çelik, soğan vb. çoğaltım materyaline olan ihtiyaçları tespit etmek, temini ve
tahsisini sağlamak,
ç) Her türlü tohum, yumru, fide, fidan, çelik, soğan vb. çoğaltım materyaline ait
ülkesel tohumluk üretim, tedarik ve dağıtım programını belirlemek ve
uygulamak, bunlarla ilgili mevzuatı hazırlamak, yayınlamak ve uygulamak,
d) Tarımsal özellikleri yönünden üstün vasıflı coğaltım materyallerinin
özellikleri hakkında bilgi toplamak,
e) Tohumluk üretimleri için gerekli ebeveyn ve kademeli tohumlukların üretim
programlarını hazırlamak ve bu konuda gerekli tedbirleri almak,
f) Tohumculuk sektörünün gelişmesi için gerekli tedbirleri almak, uygulamak ve
bu konuda teşvik edici uygulamalar için yasal düzenlemeler dahil gerekli
düzenlemeleri yapmak,
g) Süs bitkileri çoğaltım materyalinin üretim, tedarik, dağıtım, ithal ve ihracı ile
ilgili her türlü mevzuat hazırlamak, uygulamak ve bu konuda gerekli tedbirleri
almak,
ğ) Tohumculukla ilgili yayınları hazırlamak ve bastırılmasını sağlamak,
h) Gerekli durumlarda taşra ve Bakanlık dışı kuruluşlarla işbirliği yapmak ve
koordinasyonu sağlamak,
ı) Tohumculuğun geliştirilmesine yönelik Tohumculuk Çalışma Grubu,
Danışma Kurulu Tohumculuk İhtisas Kurulu ve diğer toplantıları düzenlemek,

7
 i) Tohumculukla ilgili yabancı ülke ve yurtdışı kuruluşlarla Bakanlığın
tohumculukla ilgili politikaları ve uygulamalarının takibi ve geliştirilmesi ile
tohumculuk alanında uyum konusunda işbirliği yapmak ve gerekli ortak
faaliyetleri yürütmek,
j) Tohumculuğun geliştirilmesiyle ilgili projeleri hazırlamak ve uygulamak, bu
konuda Bakanlığın diğer birimleri ile işbirliği yapmak.
k) Tabii kaynaklarımızın korunması açısından nesli tehlikede olan yumrulu ve
soğanlı süs bitkilerinin varlığının korunması için gerekli tedbirleri almak ve
uygulamak,
l) Tohumculukla ilgili gerekli eğitim çalışmalarını yapmak veya yaptırmak,
m) Nesli tehlike altında olan bitki ve hayvan türlerinin uluslar arası ticaretini
düzenleyen CITES yönetmeliği (Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve
Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair
Yönetmelik) çerçevesinde CITES kapsamına giren bitki türlerinin ithalat ve
ihracat izinlerini vermek, CITES ile ilgili konularda diğer Bakanlık ve uluslar
arası kuruluşlarla işbirliği yapmak.
n) Doğal Çiçek Soğanlarının sökümü, Üretimi ve İhracatına Dair Yönetmelik
gereğince Bakanlık tarafından yapılması gereken işleri yapmak, görevleri ifa
etmek,
o) 308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu hakkındaki kanun
çerçevesinde tohumluk tedariki ile ilgili görevleri yerine getirmek, Bu kanun ve
hazırlanan ilgili yönetmeliklerle belirlenen Genel Müdürlüğünün üye olduğu
komitelerde üye olarak yer almak.
ö) Tohumlukların üretim, ithal veya ihraç miktarlarını tespit etmek, ilgili istatistik
verileri toplamak veya kayıtlarını tutmak,
p) Her türlü tohumluk ve bitkisel çoğaltım materyalinin kalitesinin uluslararası
ithal ve ihraç şartlarına uygunluğunu temin etmek,
r) Genel Müdürlükçe verilecek benzeri görevleri yapmak.

3. Dış Ticaret
Türkiye’de tohumlukların ihraç ve ithal edilmesine yönelik olarak 308 sayılı kanunun
11.maddesine göre; Tarım Bakanlığı yetkili kılınmış ve Bakanlıktan ithal ve ihraç
müsaadesinin alınmasının mecburi olduğu belirtilmiştir.
3.1. İhracat
3.1.1.İhracatın Seyri
Türkiye’de tohumluk endüstrisi özellikle 380 sayılı kanunun çıkarılmasından ve
bunu takiben özel sektörün piyasaya girmesinin ardından uluslar arası bir şekil
kazanmıştır. Bu da Türkiye’yi bu sektörde dünyada kendine bir yer edinmesine,
üretim hacminin artarak bir ihracat kapasitesine sahip olmasını sağlamıştır. İhracat

8
rakamı 1983-1985 döneminde ortalama 144 ton olarak gerçekleşmiş iken bu
rakam 1997- 1997 döneminde 9154 tona çıkmıştır.

3.1.2. İhracat Kuralları

“Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tohumluk İhracatı Uygulama Genelgesi (2003/4) ‘e
göre; ilgili mevzuata göre üretilip yurt içi asgari tohumluk standartlarına
uygunluğu tespit edilmiş bulunan tohumluklar ihraç edilebilirler. Buna göre
tohumluk ihraç iznini vermeye yetkili kuruluş Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel
Müdürlüğü ile İl Müdürlükleridir. İthal edilmiş bir tohumun tekrar yurt dışına
gönderilmesi durumunda ise sadece TÜGEM’den ihraç izninin alınması
gerekmektedir. Diğer yandan her yıl Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren ve ülkemizden ihraç edilecek Doğal Çiçek Soğanları listesinde belirtilen tür
veya alt türlere ait soğanlar dahil her türlü çoğaltım materyalinin (yaprak, tohum,
çiçek vs) ihraç edilebilmesi için sadece Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan
(TÜGEM) ihraç izni alınması şarttır.

3.1.3.İhracat Rakamları
Tablo 3: Tohum İhracat Rakamları (ton)
ÜRÜN 1999 2000 2001 2002 2003
Buğday 944 892 21 129 1452
Mısır (hibrit) 3316 2694 1162 784 1210
Çeltik 60 45 - - 30
Ayçiçeği (hibrit) 20 49 17 177 85
Pamuk 19.512 15.524 3126 14.147 7570
Sebze 459 610 887 1148 696
Yem Bitkisi 231 254 606 503 295
Çim 1415 2048 1423 2131 2012
Kaynak: T.C. Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

3.2. İthalat
3.2.1.İthalatın Seyri
Yasal ve idari engellerin kalkmasını takiben özel tohumculuk kuruluşları piyasaya
girmişler ve direkt olarak ticari tohumluk ithal ederek yurt içi piyasaya
pazarlamışlardır. Bunun sonucu olarak 1980-1982 yılları arasında 2607 ton olarak
gerçekleşen ithalat rakamı 1982-1991 yılları arasında 27.437 ton olmuştur ancak
bu hızlı artış devam etmemiş, 1992-1996 yıllarında ithalatın hızı kesilmiş ve bu
rakam 8200 tona düşmüştür. Şaşırtıcı bir şekilde bu düşüşte sürekli olmamış ve
1997-1999 yıllık ortalaması 20.000 tona ulaşmıştır. Bu dönemlerde en çok ithal

9
edilen ürünler ağırlıklı olarak patates, mısır, buğday, sebzeler ve bazı yem bitkileri
olmuştur.

3.2.2.İthalat Kuralları
Türkiye büyük bir tarımsal çeşitlilik ve üretim potansiyeline sahiptir. “Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı Tohumluk İthalat Uygulama Genelgesi (2003/1)’ne göre
ülkemiz bitki çoğaltım materyali karşılama ihtiyaçlarını karşılamada;
a) Çeşit transferi,
b) Muhtelif sınıf ve kademelerde ebeveyn tohumluk temini ve,
c) Gerekli durumlarda ise sertifikalı tohumluk ithalatına başvurmaktadır.

Bununla beraber tohumculuk endüstrisi kapsamında faaliyet gösteren tüm şirketler

için söz konusu olmak üzere, tohumluk tedariklerinin tamamıyla ithalata dayalı bir
anlayışla sürdürülmesine izin verilmez.

Tohumluk ithalatının sebebi; yurtiçi tohumluk üretimini arttırmak ve her türlü

tohumluk ihracatını özendirmektir. Burada çiftçilerden gelecek olan üstün vasıflı ve
kaliteli her türlü tohumluk talebinin karşılanabilmesi amacıyla Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı ilke olarak bir yandan yurt içi tohumluk üretimini arttırma yönünde çaba
göstermekte diğer yandan ise ileri teknolojilerin ülkemize transferini mümkün
kılmak için gerekli her türlü destek ve kolaylığı sağlamaktadır. İthal edilecek olan
tohumluk ve diğer çoğaltım materyallerinin türü, çeşidi, sınıfı ve kademesi, ülke
ihtiyaçları göz önünde bulundurularak Bakanlık tarafından belirlenir.

3.2.3.İthalat Yapmaya Yetkili Kuruluşlar

1) Tohumluk üretiminde kullanmak veya sertifikalı sınıf tohumluk olarak çiftçi ya da
üreticilere doğrudan ya da bayileri aracılığı ile satış yapmak gayesiyle ithalat
yapan kuruluşlar.
2) Kendi kuruluşları ya da sözleşmeli çiftçilerinin tohumluk ihtiyacını karşılamak
gayesiyle ithalat yapan gıda ve yem sanayi kuruluşları.
3) Daha önce hiç ithalat yapmamış olan “tohumluk üreticisi adayı kuruluşlar.
4) Araştırma ve demonstrasyon çalışmalarında kullanmak gayesiyle ithalat yapan
kuruluşlar.

3.2.4.Gümrük Vergisi Uygulamaları ve Kısıtlamalar

Tohumluk konusunda Gümrük Vergisi uygulamaları ve kısıtlamaları şöyledir:
1) Hangi bitki türlerine ve çoğaltım materyali kategorilerine Gümrük Vergisi
Muafiyeti tanınacağı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından tanınmaktadır.

10
 2) Yeşil alan ve çimlendirme amacıyla kullanılacak buğdaygil yem bitkisi
tohumluklarına Gümrük Vergisi muafiyeti uygulanmaz. Ancak bu muafiyet yurt
içinde tescil edilmiş buğdaygil yem bitkisi çeşitlerine ait tohumlukların ithalatından
uygulanabilir.
3) Patates tohumluğu ithalatında yalnızca, 01 Ocak-15 Haziran tarihleri
arasındaki dönemde fiili ithalatı yapılacak olan tohumluklara Gümrük Vergisi
muafiyeti tanınır. Bu dönem dışında yurda sokulacak patates tohumlukları için ise
Gümrük Vergisi muafiyeti uygulanmaz.
4) Anaç (elit) patates tohumluklarını gerek kendi kuruluşları, gerekse diğer
tohumluk üretici kuruluşlar veya sözleşmeli çiftçiler vasıtasıyla sertifikalı tohumluğa
dönüştüren firmalar, yıl sonu itibariyle, ithal ettikleri toplam anaç tohumluk
miktarının en az beş katı kadar sertifikalı tohumluk ürettiklerini belgelemek
zorundadırlar. Anaç patates tohumluk ithalatlarında; bir önceki yıl ithal ettikleri
anaç tohumluk miktarını sertifikalı tohumluğa dönüştüren kişi ve kuruluşlara,
sertifikalı tohumluğa dönüştürdükleri miktarları karşılayacak oranda anaç tohumluk
ithaline izin verilir.

3.2.5. İthalat Rakamları

Tablo 4: Tohum İthalat Rakamları (ton)
ÜRÜN 1999 2000 2001 2002 2003
Buğday 944 892 21 129 1453
Arpa 15 - - - -
Mısır (hibrit) 3316 2694 3937 784 2607
Ayçiçeği (hibrit) 20 49 17 177 203
Pamuk 607 436 177 166 79
Sebze 459 1140 883 1148 764
Kaynak: T.C. Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

4. Üretim
Türkiye, sahip olduğu zengin toprak örtüsü ve üzerinde bulunduğu iklim kuşağı
bakımından tohum üretimi için uygun şartlara sahip bir ülkedir. Burada teknik iş
gücünün öneminin de unutulmaması gerekmektedir. Türkiye’de tohumluk üretimi
1980’li yılların ikinci yarısına kadar kamu ağırlıklı bir üretim sistemine dahil olmuştur.
Ancak daha sonraları özel sektörün tohumculuk sanayinde aldığı rol ile birlikte
yönlendirilen sektörde yeni yerli ve yabancı firmaların kurulmasından sonra özellikle
sebze, patates, hibrit mısır ve hibrit ayçiçeğinde tedarikin yaklaşık %100’ünü bu
firmalar sağlamışlardır.

11
Tablo 5: Türkiye’deki Tohum Üretim Miktarları (ton)
ÜRÜN 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Buğday 172.295 163.592 140.952 116.083 43.555 80.107 100.101
Arpa 20.878 21.126 19.203 7464 30.141 4376 11.194
Mısır (hibrit) 8310 10.629 10.376 11.976 13.602 15.231 21.399
Ayçiçeği (hibrit) 3927 4061 6073 2762 2339 2339 5267
Soya 1381 612 313 782 1214 585 373
Patates 24.686 27.711 27.811 37.141 15.284 26.259 27.885
Pamuk 21.712 20.316 16.857 15.602 18.930 23.995 10.410
Sebze 1022 1083 1134 855 1048 1249 992
Çeltik 676 590 799 1769 1995 388 1298
Kaynak: T.C. Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Tablo 6: Sertikalı Tohum Üretim, Destek, Talep Oranları

ÜRÜN EKİM ALANI TOHUM TALEBİ TEDARİK EDİLEN KARŞILAMA
(000HA) (ton) TOHUM (ton) ORANI (%)
(son 3 yılın oranı)
Buğday 9.350.000 623.333 79.382 13
Arpa 3.650.000 247.667 7216 3
Mısır (hibrit) 550.000 16.500 8589 52
Çeltik 59.000 5900 1117 19
Nohut 645.000 12.900 313 2
Kuru fasulye 145.000 3500 25 1
Ayçiçeği (hibrit) 510.000 2040 1800 88
Patates 200.000 300.000 25.160 8
Soya fasulyesi 17.000 1530 644 42
Yerfıstığı 27.000 1350 644 42
Pamuk (kütlü) 684.665 13.693 8641 63
Sebze 798.844 0 1943 0
Hayvan Pancarı 3100 47 30 65
Şeker Pancarı 258.793 1435 1398 97
Kaynak: T.C.Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Yapılan istatistikler sonucu denilebilir ki son yirmi yılda tohumluk üretimi yaklaşık
%50 oranında bir artış göstermiştir.

12
Tablo 7: Türkiye’de Tohum Tedariki İçinde Özel Sektörün Payı (%)
YIL Buğday Arpa Soya Mısır Ayçiçeği Patates Pamuk Sebze Yem
(hibrit) (hibrit) Bitkisi
1986 0,2 0,0 41,2 91,2 100,0 48,9 0,0 94,4 10,9
1989 3,9 12,3 79,1 95,2 100,0 68,5 1,4 93,8 23,8
1992 5,5 8,8 94,9 97,3 98,8 99,2 1,2 96,5 13,8
1995 3,2 3,8 100,0 98,5 99,0 99,0 1,3 99,7 11,0
1996 4,0 7,0 100 100 100 99,6 4 99,2 35
1997 3,1 5,4 100 99 99,8 99,8 7 99,4 27
1998 4 9 100 100 100 99,8 6,4 99,2 39
1999 8 17 61 99 100 99,7 13,5 99 52
2000 13,5 13,3 94,4 99,8 100,0 99,9 23,4 99,8 52,7
2002 5,53 13,5 94 98,8 99,5 99,8 23,2 99,7 31,6
2003 5,53 10,75 93,8 99,2 99,4 99,8 31,9 99,5 26,5
Kaynak: T.C.Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Tablo 8: Kamu ve Özel Sektör Tohumluk Üretimi (%) (Birim:TON)

YIL Buğday Arpa Soya Mısır Ayçiçeği Patates Pamuk Sebze
(hibrit) (hibrit)
KAMU 100.369 16.650 20 16 - 25 11.936 10
ÖZEL 15.174 2553 762 11.960 2762 37.116 3666 845
2000

TOPLAM 116.083 19.203 782 11.976 2762 37.141 15.602 855

Ö.S %Sİ 13,5 13,3 97,4 99,8 100 99,9 23,4 98,8
KAMU 39.494 4224 14 68 - - 15.204 3
ÖZEL 4421 2594 1200 13.564 2339 17.669 3572 1045
2001

TOPLAM 43.915 6818 1214 13.632 2339 17.669 18.776 1048

Ö.S %Sİ 10 38 98,8 99,5 100 100 19 99,7
KAMU 72.192 3778 35 171 9,5 48 19.286 4
ÖZEL 7915 598 550 15.168 2340 25.301 5846 1245
2002

TOPLAM 80.107 4376 585 15.339 2349,5 25.349 25.132 1249

Ö.S %Sİ 9,88 13,66 94 98,8 99,5 99,8 23,2 99,7
KAMU 94.588 10.009 23 198 26 67 6091 5
ÖZEL 5513 1185 350 21.201 5241 27.818 5162 987
2003

TOPLAM 100.101 11.194 373 21.399 5267 27.885 11.253 992

Ö.S %Sİ 5,5 10,31 93,8 99 99,5 99,8 45,9 99,5
Kaynak: T.C.Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

13
Rakamlardaki artışların daha fazla olması muhtemel iken bunları engelleyen, yani
tohum üretimini yetersiz kılan çeşitli nedenler mevcuttur. TÜGEM bu nedenleri ve
bunlara ilişkin çözüm önerilerini aşağıdaki şekilde belirtmiştir:
1) Tohum Yetiştiricisi üreticiler ufak ölçeklidir ve mesleki organizasyonları
bulunmamaktadır; bu sorunu aşmak için tohum sanayicisi firmaların karşısında
toplu ve tip sözleşme yapabilecek, 308 sayılı yasada tarifi yapılan “nüve çiftçilerin”
ve/ veya “nüve çiftçi birlik veya kooperatiflerinin” oluşturulması gerekmektedir.
2) Ülkemizde izolasyon mesafelerini sağlamak çok zordur; bu sorunu aşmak için
ülke çapında belirlenecek bölgelerde, tohum üretimine öncelik verilecek “öncelikli
bölgelerin” tesisi gerekmektedir.
3) Sözleşmelere uyulmaması durumunda ülkemizde yargı süreci çok yavaş ve
adaletsiz işlemektedir; bu bağlamda “tohum üretiminde öncelikli bölgelerde” tohum
çoğalttıran ve çoğaltanların meslek örgütlerinin beraberce saptayacakları ehil ve
adil “bilirkişi” ler belirlenmesi ve mahkemelere gitmeden önce taraflar arasında
uzlaşmayı sağlayacak “hakem müesseseleri” nin kurulup çalıştırılması ile sorunların
hızlı bir şekilde çözülmesi mümkün olacaktır.
4) Ülkemizde kendine döllenen çeşitlerde her türlü korsan çoğaltımı ve bunların
satışlarını engelleyecek yasalar bulunmamaktadır; çözüm olarak yaklaşık 10
senedir gündemde olan ve henüz çıkartılamayan UPOV sözleşmesine uygun
“ıslahçı hakları yasası” nın çıkartılması ve sertifikasız ve açıkta tohum satışının
engellenmesi gerekmektedir.
5) Islahçı Hakları Yasasının ülkemizde henüz yürürlüğe girmemiş olması özellikle
kendine döllenen tohumlarda özel sektörün yatırım yapmasını engellemektedir.
Bunun aksine özel sektör hibrit çeşitlerin egemen olduğu türlerde tohumluk
dağıtımının hemen hemen tamamını elinde bulundurmaktadır. Özel sektörün türler
üzerindeki payı Tablo 7’de ayrıntılı olarak verilmektedir.
6) Tohumluk üretiminde yetiştiricileri eğitecek ve teknik takipleri yapabilecek ihtisas
sahibi teknik elemanlar ile yetiştiricilere yönelik hazırlanmış teknik bültenler eksiktir;
bu durumu düzeltmek için ise bir yandan daha somut ve teknik eğitimi sağlayacak
bir eğitim reformu yapılmalı, diğer yandan ise yukarıda sayılan yeniden yapılanma
içerisinde yer alacak “tohum sanayicisi” ve “çoğaltıcısı” birimlerin ortak çalışmaları
sonucu hazırlanacak teknik bültenlerin, Tarım Bakanlığı Basımevinde bastırılarak,
teknik teşkilat tarafından üreticilere aktarımı yararlı olacaktır.
7) Ülkemizde her platformda sıkça sözü edilen “işçilik maliyetleri ucuzluğu” salt
birim zamanda bir kişiye ödenen ücret olarak ele alındığında doğru olsa da, ürün
maliyeti içerisindeki oran olarak gayet yüksektir; bu maliyetleri düşürmek için her
seviyede bir kişi yerine birçok kişi istihdamı gerektiren niteliksiz iş gücünün seviyesi
yükseltilip, işgücü verimliliği arttırılmalı, vergi kaçırmayan firmalardan dünyada en

14
 yüksek oranlarda vergi tahsilatını yapan devletimizin uyguladığı vergi oranları
azaltılmalıdır.
8) Ülkemizde tohumluk üretimiyle ilgili sorunların yanı sıra çiftçilerin sertifikalı
tohumluk kullanma konusundaki taleplerinin düşük oluşu kaliteli tohumdan
beklenen yararların bitkisel üretime yansıması güç olmaktadır.

5.Tohumluk Dağıtımları (Birim: TON)

Tablo 9: Tohumluk Dağıtımları (Birim:TON)
YIL Buğday Arpa Soya Mısır Ayçiçeği Patates Pamuk Sebze
(hibrit) (delinte)
1993 81.106 7560 1816 6515 1751 10.368 28.396 975
1994 84.763 16.916 1734 3987 1860 17.862 28.641 1256
1995 91.630 13.176 1146 2921 1720 14.696 28.975 1500
1996 91.571 15.687 812 5447 1782 25.127 25.618 1627
1997 168.830 19.820 821 6327 1689 35.160 20.333 2237
1998 162.228 20.579 1000 7773 1987 39.766 21.588 1391
1999 145.000 25.000 551 7386 2063 47.223 16.490 1542
2000 101.833 19.666 313 9464 2008 40.149 8859 1744
2001 58.956 6062 497 7611 1487 25.941 10.179 1679
2002 80.089 4127 796 14.547 3065 26.000 9620 2137
2003 99.101 11.458 489 10.688 1892 28.190 9580 2013
Kaynak: T.C.Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

6. Tohumculuk Sektörüne Sağlanan Destekler

Söz konusu destekler şunlardır:
a) T.C. Ziraat Bankası tarafından sağlanan “Yatırım ve İşletme Kredileri”,
b) Hazine Müsteşarlığı Teşvik Uygulama ve Genel Müdürlüğü’nce sağlanan
teşvikler,
c) Tohumluklara ve diğer bazı bitkisel çoğaltım materyaline uygulanan
sübvansiyonlar,
d) T.C. Ziraat Bankası tarafından sağlanan tohumluk kredileri,
e) 5254 sayılı kanun ile ilgili kararnameler çerçevesinde Doğal Afetlerden Zarar
Gören çiftçilere ödünç tohumluk verilmesi,
f) Tohumlukların dış alımında uygulanan gümrük vergisi ve fon kesintisi
muafiyetleri.

15
Tablo 10: Yıllar İtibariyle Çiftçiye İntikal Eden Tohumluk Fiyatları (TL/KG)
YIL Buğday Arpa Soya Mısır Ayçiçeği Patates Pamuk Sebze
(hibrit) (delinte)
1993 81.106 7560 1816 6515 1751 10.368 28.396 975
1994 84.763 16.916 1734 3987 1860 17.862 28.641 1256
1995 91.630 13.176 1146 2921 1720 14.696 28.975 1500
1996 91.571 15.687 812 5447 1782 25.127 25.618 1627
1997 168.830 19.820 821 6327 1689 35.160 20.333 2237
1998 162.228 20.579 1000 7773 1987 39.766 21.588 1391
1999 145.000 25.000 551 7386 2063 47.223 16.490 1542
2000 101.833 19.666 313 9464 2008 40.149 8859 1744
2001 58.956 6062 497 7611 1487 25.941 10.179 1679
2002 80.089 4127 796 14.547 3065 26.000 9620 2137
2003 99.101 11.458 489 10.688 1892 28.190 9580 2013
Kaynak: T.C.Başbakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

7. Türkiye’deki Tohumculuk Politikaları

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tohumculuk sektörünün geliştirilmesine yönelik olarak
uygulanacak politikaları aşağıdaki şekilde belirtmiştir:
a) Milli tohumculuk sanayinin geliştirilmesi: Ekolojik ve ekonomik fırsatların
değerlendirilmesi sureti ile ihracat potansiyelinin arttırılması.
b) Teknoloji transferi: Her yıl yeni bitki çeşitlerinin deneme amacıyla ülkemize
getirilmesi ve bu bağlamda yurt içi tohumluk şirketlerinin yurt dışı şirketlerle
ortaklık anlaşmaları çerçevesinde işbirliği yapılması.
c) Özel sektör girişimciliğine dayalı bir tohumculuk sektörüne öncelik verilmesi:
Her türlü tohumluk ve bitkisel çoğaltım materyali üretimlerinin özel sektör
kuruluşlarına veya en azından kamu ve özel sektör işbirliği girişimlerine
geçmesi.
d) Kurumsal değişim ve AB’ye uyum: Tohumculuğu ilgilendiren tüm alanlarda
çağdaş ve uluslar arası kabul edilebilirliği olan ve AB’ye uyum için gerekli her
türlü mevzuatın hazırlanması ve uygulanması.
e) Tohumculuk sektöründe çağdaş yapılanma: Bazı Avrupa ülkelerinde mevcut
olan tohumluk sertifika yetkisinin akredite olmuş ve kamu tarafından
denetlenen özel kuruluşlara verilmesi yönteminin Türkiye’de uygulanması.
f) Tohumculuk sektörünün desteklenmesi: Özel sektörde faaliyet gösteren
firmaların kamu tarafından desteklenmesi.
g) Tohumluk ithalatında tohum sağlığı ve kalitesinde önem verilmesi.

16
8. Tohumculuğa AB Standartı
Avrupa Birliği’ne üye olma yolunda çalışmalarına hızla devam eden ülkemizde son
olarak hükümet, tohumculukta AB standartlarının getirilmesini öngören yeni bir yasa
tasarısını TBMM’ye göndermiştir.
43 maddelik yeni yasa tasarısında aşağıdaki maddeler yer almaktadır:
1) Tohumluk ve tohumculukla ilgili tanımlar yenilenmiş, tohumların kapsamı
genişletilmiştir.
2) Geleneksel yöntemlerle ıslah edilen veya geliştirilen bitki çeşitlerinin yanı sıra
biyoteknolojik usuller sonucunda geliştirilen çeşitlerin de kapsama alınmasına imkan
sağlanmıştır.
3) Çeşitlerin kayıt altına alınmasında sadece tescil konusu ele alınmazken, bunun
yanında çeşitlere üretim izni verilmesi ile standart tohumlukların ve genetik
kaynakların da kayıt altına alınmasına imkan sağlanmıştır.
4) Tohumluk üretimi alanları ve bölgelerinin belirlenmesi sağlanırken, herkesin
istediği yerde istediği şekilde tohumluk veya ürün üretmesinin önüne geçilmiş ve
böylece ülkesel tohumluk üretimi ve ürün yetiştiriciliği disiplin altına alınmıştır.
5)Tohumlukların üretimi, satışı, dağıtımı ve diğer ticari faaliyetleri disiplin altına
alınırken, bu faaliyetleri yürüten gerçek ve tüzel kişilerin ruhsatlandırılması şartı
getirilmiştir.
6) Tohumculuk sektörü yeniden yapılandırılırken tohumculuk ile uğraşan kişi veya
kuruluşların temsil edildiği, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu statüsünde alt
birlikler ile Türkiye tohumcular birliği kurulacaktır.
7) Kanun kapsamında kayıt altına alınan çeşitlere ait tohumlukları kullanan
yetiştiricilerden bir şekilde bu zarara uğradıkları tespit edilenlerin tazminat talep
etmelerine imkan sağlanmıştır.
8) Bu yöndeki cezalar günün şartlarına göre yeniden belirlenmiştir.

III. DÜNYADA TOHUMCULUK SEKTÖRÜ

1. Genel Durum
Tohumculuk sektörünün gelişmesinin nedeni, dünyadaki gelişmiş ülkelerin yaptığı
yatırımlardır. Daha önce belirtildiği üzere tohum bitkisel üretimin en önemli girdisini
oluşturmaktadır ki bunun önemini kavrayan gelişmiş ülkeler bu girdi üzerinde
gerçekleştirdikleri geliştirme ve değiştirme çalışmaları sonucu tohum sanayinin
bugünkü şeklini almasını sağlayarak önemli bir yol kat etmişlerdir.

17
Dünyada yılda yaklaşık 30 milyar dolarlık tohumun satışının ticari olarak yapıldığı
hesaplanmıştır. Ülkeler arasındaki tohum alışverişindeki bu artışın nedeni; Dünya
Ticaret Örgütü’nün kurulmasını takiben gerçekleşen anlaşmalardır. Bunun
sonucunda tohumculuk alanında yapılan ihracat ve ithalatlar sonrasında gerçekleşen
ticaret 3,6 milyar dolara ulaşmıştır. Bugün bahsi geçen 3,6 milyar doların %20’lik
oranına sahipliğiyle sektörde Amerika Birleşik Devletleri en büyük pazar payına
sahiptir. ABD’de yaklaşık 60bin tohum çeşidi üretilmekte ve satışı yapılmaktadır.
Avrupa Birliği ülkeleri içerisinde en geniş tohumluk arazisine sahip olan ülkeler
sırasıyla Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, İspanya ve Hollanda’dır. Dünyada en
fazla tohum ithalatı yapan ülkeler Meksika, Kanada, Japonya, Hollanda, İtalya,
Fransa, Arjantin, İspanya ve Çin’dir. İhracatçı ülkeler ise başta ABD olmak üzere
Hollanda, Fransa, Danimarka, Almanya, Kanada ve Belçika’dır. Dünyada en fazla
tohum ticaretinin yapıldığı ürün ise mısırdır.

2. İstatistik Veriler (Kaynak :ISAAA)

Tablo 11: Bazı Ülkelerde Tohumculuk ve Bitkicilik İçin Mevcut Ticari
Pazarlardaki Tahmini Değerler (milyon USD)
DAHİLİ TİCARİ DAHİLİ TİCARİ
ÜLKE ÜLKE
PAZAR PAZAR
ABD 7500 Yunanistan 140
Çin 3000 Mısır 140
Japonya 2500 Belçika 130
CIS 2000 Şili 120
Fransa 1370 Nijerya 120
Brezilya 1200 Kenya 100
Almanya 1000 Yeni Zelanda 90
Arjantin 930 Slovakya 90
İtalya 650 İsviçre 80
Hindistan 600 Finlandiya 80
İngiltere 570 Paraguay 70
Kanada 550 İrlanda 60
Polonya 400 Portekiz 60
Meksika 350 Bangladeş 60
İspanya 300 Kolombiya 40
Hollanda 300 Bolivya 35
Avustralya 280 Peru 30
Macaristan 200 Zimbabve 30
Danimarka 200 Slovenya 30

18
 İsveç 200 Suudi Arabistan 18
Avusturya 170 Zambiya 15
Türkiye 170 Ekvator 12
Fas 160 Malavi 10
Güney Afrika 150 Dominik Cumh. 7
Çek Cumhuriyeti 150
TOPLAM=24.387 *
* Bu toplam yalnızca listede yer alan ülkelerin iç tohumculuk pazarındaki değeri
göstermektedir. Aslında bu değer toplamda 30milyar dolar ile telaffuz edilmektedir.

Tablo 12: Tüm Dünya Tohumculuk Sektöründe Yaşanan Değişim (Milyon USD)

1970 1977 1980 1985 0994 1996 1998 2001

860 1076 1200 1300 2900 3300 3600 3900

Tablo 13: Ürün Bazında Dünyadaki İthalat Oranı (milyon USD)

ÜRÜN ADI TOHUM İTHALATI

Mısır 530
Yeşillik ot 427
Patates 400
Pancar 308
Buğday 75
Diğer tarımsal ekinler 750
Bahçecilikle ilgili ekinler 1150
TOPLAM 3640

19
Tablo14: Bazı İhracatçı Ülkelerde Mevcut İhracat Miktarı (milyon USD)
ÜLKE TARIMSAL TOHUMLUK BAHÇELİK TOHUMLUK TOPLAM
ABD 550 249 799
Hollanda 420 200 620
Fransa 373 125 498
Danimarka 150 40 190
Almanya 150 35 185
Şili 84 60 144
Kanada 104 18 122
İtalya 70 41 111
Japonya 5 100 105
Arjantin 68 1 69
Avustralya 30 13 43
Yeni Zelanda 28 8 36
İspanya 23 10 33
Çin 8 22 30
Tayland 6 18 24
Hindistan 4 16 20
Çek Cumhuriyeti 18 0 18
Güney Afrika 10 7 17
İsrail 1 14 15
Pakistan 1 4 5
Uruguay 4.5 0 4.5
Bolivya 3 0 3
Kolombiya 3 0 3
Kosta Rika 0 3 3
Etopya 2 0 2
Peru 0 1.5 1.5
Finlandiya 1 0 1

Tablo 15: Yıllara Göre Mahsul ile Ekilmiş toplam Alanın Genişleme Durumu
(mil.hek.)
MAHSUL 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Soya Fasulyesi 0.5 5.1 14.5 21.6 25.8 33.3
Mısır 0.3 3.2 8.3 11.1 10.3 9.8
Pamuk 0.8 1.4 2.5 3.7 5.3 6.8
TOPLAM 1.6 9.7 15.3 35.4 41.4 49.9

20
Tablo 16: Genel Tablo- Dünya Tohumluk Verileri
ÜRÜN BÖLGE VE ISLAH TOHUM TOHUM
ÜLKE SAYISI EDİLMİŞ KALİTE ÜRETİM VE
ÇEŞİT (%) KONTROLÜ DAĞITIM (%)
(%)
Gıda Afrika 27 24 25 34
Asya 20 50 45 40
K.Or. Ame. 12 64 48 49
G.Amerika 10 90 70 90
Avrupa 13 85 100 90
Sanayi Afrika 27 10 18 15
Asya 20 35 20 30
K.Or. Ame. 12 36 28 40
G.Amerika 10 60 50 90
Avrupa 13 93 100 85
Sebze Afrika 27 7 5 12
Asya 20 25 30 35
K.Or. Ame. 12 18 22 21
G.Amerika 10 50 50 70
Avrupa 13 70 100 100

3. Tohumculuk İle ilgili Önemli Kuruluşlar

3.1. IPPC :Uluslararası Bitki Koruma Konvansiyonu
Bu konvansiyon, bitkilerin ve bitkisel ürünlere zarar verenlerin tanıtılmasının
yanında bunların yayılmasını engellemeye yönelik etkili ve yaygın faaliyetleri
sağlama amacında olan uluslar arası bir kuruluştur. Konvansiyon doğal çiçek ve
bitki ürünlerinin korunmasını sağlar. Bu korumaya zararlı böceklerin yanı sıra
yabani otların yaptığı direkt veya dolayı yoldan yaptıkları zarar da dahildir.

3.2. OECD Seed Schemes: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Organizasyonu

Tohumculuk Sertifikasyonu
OECD uluslararası ticarete konu olan bazı tohumluk grupları için sertifikasyon
sistemi oluşturmuştur. Şu anda 52 ülke bu faaliyetler içerisinde yer almaktadır.
Türkiye 1966 yılından itibaren bu sertifikasyon sistemine ilişkin kuralları
uygulamaktadır. Bu sistemde yer alan tohumluklar; tahıllar, mısır ve sorgum,
yemlik ve yağlı bitkiler, şeker pancarı, sebzeler , yer altı üçgülü ve benzer türler ve
süs bitkileridir.

21
3.3. UPOV: Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği
2 Aralık 1961 yılında Paris’te kurulmuştur. Hükümetlerarası organizasyonudur.
Ana amacı; bitki ıslahını özendirmek ve geliştirmekten yola çıkarak tarım ve
ormancılığın geliştirilmesi ve kalkınmasının yanında, üye ülkeler arasında bitki
çeşitlerinin korunmasına yönelik yasal düzenlemeleri uyumlu hale getirmektir. Bir
aday ülke kendi yasal sistemi çerçevesinde kendisine özgü bir çeşit koruma
kanununu çıkardıktan sonra üyelik için UPOV’a başvurabilir. Türkiye henüz
UPOV’a üye değildir. Bitki çeşitlerini korumaya yönelik kanun mecliste
onaylanmıştır ve TÜRK- TED bu gelişmeye müteakip olarak bir sonraki adımı;
UPOV’a üyelik olarak tanımlamıştır.

3.4. ISTA:Uluslararası Tohumluk Test Birliği

1924 yılında kurulan bu birlik tohumluk testleri konusunda uluslararasında mevcut
tek organizasyondur. Türkiye 1963 yılında bu kuruluşa üye olmuştur. Birlik sadece
ulusal sınırlar içerisinde değil, uluslar arası ticarete konu olan tohumlukların daha
iyi üretim,, geliştirilmesi, işlenmesi ve dağıtımı konularında da faaliyetler
gerçekleştirmektedir.

3.5. FIS:Uluslararası Tohumculuk Ticaret Federasyonu

1924 yılında kurulmuş olup, ülkelerdeki mevcut tohumluk kuruluşlarının üye olduğu
bir federasyondur. Şu anda 70 üye ülkesi vardır. Türkiye’yi Türkiye Tohumculuk
Endüstrisi Derneği (TÜRK-TED) temsil etmektedir. Amacı uluslararası tohumluk
ticaretini kolaylaştırmak için, dünya ülkeleri arasındaki işbirliğini ilerletmek ve
tohumluk hareketlerini kısıtlayan ulusal politikaların etkisini azaltmak için
çalışmaktır.

22
V. SONUÇ
Ülkemiz geniş topraklara sahip, yüzölçümü büyük bir ülkedir. Tarıma elverişli zengin
toprak örtüsüne sahip Türkiye’nin mevcut nüfus ise yaklaşık 70 milyondur. Son üç
yıla kadar bu kaynaklara sahip verimli toprakları ile kendi kendine yerebilen bir ülke
konumunda olan ülkemiz maalesef istatistik sonuçlarına göre bu verimliliği
kaybetmiştir.

Mevcut olan bolluğun geliştirilmesi kadar azalmasına sebep olmak da alınan

kararların yarattığı sonuçlardır. Ancak bu yitimin farkına varılması ve alınan veya
alınacak olan tedbirler, uygulanan politikalar ve projeler sayesinde sözkonusu
kayıpların azaltılması sağlanabilir.

Konu tohumculuk sektörü açısından değerlendirildiğinde; herhangi bir eksilmenin

sektörü ve sonrasında hem tarım ve ormancılığı hem de gıda sektörünü etkileyeceği
düşünülürse taşıdığı önemin büyüklüğü de kendiliğinden ortaya çıkacaktır.

Hangi tohumlara ne kadar oranda talep geleceği, bu talepleri karşılayacak tohum

oranının ne olacağı ve bu oranın nasıl tedarik edileceği, mevcut teknolojiden
yararlanarak hem sektörün işleyişinin, hem de tohum türlerinin geliştirilmesi, ticaretin
ve bahsi geçen faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde kamu ve özel sektöre düşen
görevlerin neler olacağı, ortak bir çalışma sonrasında elde edilen faydalar vb. olarak
sıralayabileceğimiz listedeki her maddeye verilecek en doğru cevap sektörün mevcut
durumundan daha iyi bir seviyeye gelmesine ve Türkiye’nin dünya sıralamasında
notunun yükselmesine neden olacak etkiler meydana getirecektir.

23
KAYNAKLAR
1. Türkiye’de Tohumculuğun Dünü ve Bugünü
İ.AKGÜN, M.KAYA, SDÜ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ,Isparta
2. Tohumculuk
Dr. İlkay DELAL, Dr.F.Handan GİRAY
3. Organisation Of The Seen Sector In France
International Seed Symposicum, 18 September 2003, Ankara
4. Report: An Overview Of Turkish Seed Sector and Turkish Seed Industry
Association TURK-TED
5. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tohumculuk Politikaları
Dr.Kenan YALVAÇ
6. www.tigem.gov.tr
7. www.idealhukuk.com
8. www.tarim.gov.tr
9. www.isf.org
10. www.ippc.org
11. www.oecd.org
12. www.turkted.org.tr
13. www.dpt.gov.tr
14. www.worldseed.org
15. www.abhaber.com

24