İÇİNDEKİLER Sayfa No

1. TAVUK ETİ VE TAVUKÇULUK SEKTÖRÜ 3

1.1. Tanımı ve Kapsamı 3

1.2. Tavukçuluk Sektörünün Tarihi 4

2. SEKTÖRÜN DÜNYADAKİ YERİ 5

2.1. Dünyada Tavuk Eti Üretimi 5

2.2. Dünyada Tavuk Eti Tüketimi 6
2.3. Dünyada Tavuk Eti İthalatı ve İhracatı 7

3. SEKTÖRÜN TÜRKİYE’DEKİ YERİ 9

3.1. Türkiye’de Sektörün Durumu ve Üretim 9

3.2. Türkiye’de Tavuk Eti Tüketimi 10
3.3. Ekonomik Katkı ve İstihdam 11
3.4. Türkiye’de Tavuk Eti İthalatı ve İhracatı 11

4. SEKTÖRLE İLGİLİ MEVZUAT 14

4.1. Mevzuat 14
4.2. Tesis Kurulması ve Çalışma İzni Alınması İşlemleri 14
4.3. Ambalajlama, Etiketleme ve Diğer Önemli Koşullar Açısından 15
Mevzuat
4.4. Ürün Standartları 15

5. SEKTÖR SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 16

5.1. Dışa Bağımlılık Sorunu 16

5.2. Yemlik Hammadde Sorunları 16
5.3. Finansman Sorunu 17
5.4 KDV’nin Düşürülmesi 17
5.5 Tüketim Azlığı 17
5.6 Tavukta Hormon ve Antibiyotik İddiaları 17
5.7. Damızlık Üretimindeki Sorunlar 18
5.8 İhracat ve İthalattaki Sorunlar 18
5.9. Kayıtsız (Merdiven altı) Üretim Sorunu 18

6. SEKTÖRDE FAALİYET GÖSTEREN BAŞICA ÜRETİCİ VE 19

/ VEYA İHRACATÇI FİRMALAR

6.1 Sektörde faaliyet gösteren başlıca firmalar 19

6.2. Sektörle ilgili dernekler ve Birlikler 21

7. KAYNAKLAR 22

1
TABLOLAR

Tablo 1 – Uluslar arası Sınıflandırmalara Göre Kümes Hayvanları Eti 4

Tablo 2 – Yıllara Göre Dünya Tavuk Üretimi 5

Tablo 3 – Dünyanın Başlıca Üretim Ülkeleri ve Üretim Miktarları 5

Tablo 4 – Yıllık Kişi Başı Tüm Tavuk Eti Tüketimi 6

Tablo 5 – Yıllık Kişi Başı Et Tavuğu (Broiler) Tüketimi 7

Tablo 6 – Dünya İhracatında Önde Gelen Ülkeler ve İhracat Değerleri 8

Tablo 7 – Dünya İthalatında Önde Gelen Ülkeler ve İthalat Değerleri 8

Tablo 8 - Türkiye’nin Beyaz Et ( Broiler) ve Yumurta Tavukları Diğer 9

Kanatlı Eti Üretimi

Tablo 9 - Kişi Başına Yıllık Tavuk Eti Tüketimi 10

Tablo 10 - Kümes Hayvanları Etleri ile Sakatatları İthalatı 12

Tablo 11 - Kümes Hayvanları Etleri ile Sakatatları İhracatı 12

Tablo 12 - Türkiye’nin Ülkeler İtibariyle Kümes Hayvanları Etleri ile 13

Sakatatları İhracatı
Tablo 13 – Yürürlükte Olan Standartlar 16

GRAFİKLER

Grafik 1 – Toplam Kanatlı Eti Üretimi 10

Grafik 2 – Kişi Başına Yıllık Tavuk Eti Tüketimi 11

2
1. TAVUK ETİ VE TAVUKÇULUK SEKTÖRÜ

1.1. Tanımı ve Kapsamı

Tavuk; uluslararası terminolojide “Kanatlı Eti” kavramı içinde geçmekte olup, bu kavramın
içinde piliç, hindi, bıldırcın, ördek, kaz gibi hayvanların etleri de yer almaktadır. Tavuk eti,
hayvansal protein kaynağı olarak gıda sektörü ile iç içe olduğu gibi, tavukların
yetiştirilmesinde ve insan sağlığına etkilerinde sağlık sektörü ile, tesislerin inşasında inşaat
sektörü ile de ilişki içinde olup her açıdan istihdam yaratıcı bir sektördür.

Tavukçuluk; Gelir elde etmek amacıyla uygun barınaklarda, uygun tekniklerle bilinçli bir
yetiştiricilik olarak tanımlanabilir. “Yumurtacı Tavuk Yetiştiriciliği” ve “Etçi Tavuk
Yetiştiriciliği (Broiler)” olarak iki şekilde yapılır.

Broiler tavukçuluğunda kullanılan civcivler, ıslah yoluyla büyüme hızı ve kapasitesi

arttırılmış hibrit civcivlerdir. Hayvan ıslahındaki ilerleme ve yem sektöründeki gelişmelerle
bu civcivler 40-45 gün gibi kısa bir süre içerisinde 2-2,5 kilogram tavuk ağırlığına
ulaşmaktadır.

Ülke genelinde tarım üretiminde az bir paya sahip olan hayvancılığın bir alt kolu olan
tavukçuluk sektörü; girdiği gerileme sürecinden uzun süredir kurtulamayan kırmızı et
sektörünün yeterince üretim yapamamasından dolayı ortaya çıkan hayvansal protein açığını,
ithalata ihtiyaç duyulmadan zamanla artan üretimiyle karşılamakta olup, ülke ekonomisinde
önemi giderek artmaktadır.

Tavuk, yediği yemi çok kısa sürede ete ve yumurtaya dönüştürebilmekle beraber 1,8 kg yem
ile 1 kg canlı ağırlığa ulaşırken, sığır eti üretiminde 8 kg yem, domuz etinde ise 4 kg yeme
ihtiyaç vardır. Tavukçulukta canlı ağırlık artışı yönündeki iyileştirme çalışmalarının yoğun
olarak devam etmesi ve çevre şartlarının daha uygun hale getirilmesi koşullarıyla, türler
arasında yemden yararlanma bakımından görülmekte olan bu farklılığın tavukçuluk lehine
giderek artacağı ortadadır. Bilimin ve teknolojinin ilerlemesinin beraberinde vitaminlerin ve
amino asitlerin öneminin anlaşılması ile yumurta; biyolojik değerliliği tam, insan sağlığı için
besin maddelerince en zengin ve koruyucu maddesi olarak tanımlanmıştır.

Tavuk eti ise diğer etlere göre proteini yüksek, yağı az ve kalorisi düşüktür. Ayrıca kırmızı ete
oranla daha fazla yağ asidi içerir (oleik, linoleik, palmitikasit gibi). Göğüs etinde kalori
düzeyi 114 kcal, but etinde ise 125 kcal’dir. Vitamin olarak ise B ve B6 vitaminlerine sahiptir.
Ayrıca B vitamini içinde bulunan “niasin”in vücuttaki eksikliği DNA yapısını bozulmasıyla
kansere yol açar. Tavuk etinde DNA’nın yapısını tamir eden ve kanseri önleyici etkisi
kanıtlanmış selenyum da bulunmaktadır.

Tavuk eti ve yumurtanın yanında, kesimhane artıkları da rendering tesislerinde tüy unu, et
unu gibi ürünler olarak yem fabrikalarında değerlendirilmektedir. Ayrıca Uzakdoğu ülkelerine
ihraç edilen tavuk ayakları da ekonomik bir potansiyel oluşturmaktadır.

3
Tavuğun bütün bu özellikleri tavukçuluk sektörünün ve ilişki içinde olduğu diğer sektörlerin
de gelişmesi için büyük bir etken oluşturmaktadır ki dünya üzerinde 50’den fazla ülkede
kanatlı eti üretimi ekonomik açıdan büyük bir öneme sahiptir.

Uluslar arası sınıflandırmalar ise, kümes hayvanları eti pozisyonlarını şu şekilde

numaralandırmıştır.

Tablo 1-Uluslararası Sınıflandırmalara Göre Kümes Hayvanları Eti

Sınıflandırma Numarası
GTIP: Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatları 02.07-01.05
ISIC: Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 10122
ISTC: Kümes hayvanları, eti parçalanmamış (t/s) 01231
Kümes hayvanları, eti parçalanmamış (d) 01232
Kaz ve ördeklerin yağlı karaciğeri (t/s) 01233
Kümes hayvanları, parça halinde eti (t/s) 01234
Kümes hayvanları, parça halinde eti (d) 01234
Kümes hayvanları, karaciğeri (d) 0136

1.2. Tavukçuluk Sektörünün Tarihi

Türkiye’de tavukçuluk sektörü için ilk adım 1930 yılında Ankara’da Merkez Tavukçuluk
Araştırma Enstitüsünün kurulması ile atılmıştır. 1952 yılına kadar sektörde ilerleme
olmamasına karşın 1952 yılında saf kültür ırklarının ithali gerçekleştirilmiş ve ABD’den
Plymouth Rock, New Hampshire ve Leghorn gibi günlük civcivler olarak gelen ırklar Tarım
Bakanlığı’na bağlı kuruluşlara ve halka dağıtılmıştır. 1956 yılında Yem Sanayi T.A.Ş.’nin
kurulması rasyonel beslenme koşullarını sağlamıştır. Sonraki yıllarda tavukçuluk sektörü daha
hızlı gelişme göstermiştir. 1963 yılında hibrit ebeveynlerin ithal edilmesinin özel sektörün de
ilgisini çekmesiyle 1968 yılında başlatılan yerli hibrit soylarını geliştirilmesi çalışmalarına
ağırlık verilmiş, daha sonra tavukçuluk ıslah çalışmaları 1979 yılında ülkesel proje kapsamına
alınmıştır. Çalışmalar, Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü Merkezi’nin kapsamında ülke çapında
sektörde beyaz ve kahverengi yumurtacı ve etçi ebeveyn hatları üretimi olarak geliştirilmeye
devam edilmiştir. Ancak, verim düzeyi açısından üretilen hatlar, bazı özellikleri bakımından
yabancı genetik materyal ile karşılaştırıldığında rekabet güçlerinin zayıflığından dolayı
hedeflenen amaca ulaşıldığı söylenemez.

1986 yılında uygulamaya alınan Kaynak Kullanımı Destekleme Primi (KKDP) sisteminin
tavuk eti ve yumurta üretiminde yeni kapasiteler yaratılmış ve sektördeki gelişmeler; yem
sanayi, inşaat, sağlık, aşı-ilaç sektörü gibi diğer sektörlere de yansımış ve gelişmelerini
hızlandırmıştır.

4
2. SEKTÖRÜN DÜNYADAKİ YERİ

2.1. Dünyada Tavuk Eti Üretimi

Tavuk eti, kırmızı ete oranla daha az yağlı, protein değeri yüksek, vitamin ve mineral
açısından zengin olmakla beraber fiyatının da daha ucuz olması nedenleriyle dünya tüketimi
giderek artmaktadır.

FAO verilerine göre, dünyada tavuk eti üretim rakamları 2002 ve 2003 yılları itibariyle
sırasıyla 64.006.383 ve 65.157.125 tondur. 2003 yılında bir önceki yıla göre dünya tavuk eti
üretimi % 1,8 oranında artmış bulunmaktadır.

2003 yılı itibariyle ABD, dünya tavuk üretiminin % 23.0’nı gerçekleştirmekte olup,
sıralamayı Çin Halk Cumhuriyeti % 15,0, Brezilya % 11.0 pay ile izlemektedir Diğer önemli
üretici ülkeler ise Meksika, Tayland, Hindistan ve Avrupa Birliği ülkeleridir. Ülkemiz dünya
beyaz et üretiminde 176 ülke içinde 18. sırada yer alırken tüm dünya üretiminden aldığı pay
ise % 0,9 dur.

Tablo 2-Yıllara Göre Dünya Tavuk Üretimi (Ton)

Yıllar Miktar
1999 55.775.559
2000 58.991.683
2001 61.228.725
2002 64.006.383
2003 65.157.125
Kaynak: www.fao.org

Tablo 3 - Dünyanın başlıca üretici ülkeleri ve üretim miktarları (ton)

ÜLKELER 2002 2003

ABD 14.872.000 15.003.000
Çin 9.376.950 9.770.580
Brezilya 7.040.000 7.180.000
Meksika 2.075.758 2.135.000
Tayland 1.320.000 1.320.000
Hindistan 1.260.000 1.440.00
İngiltere 1.255.000 1.250.000
Japonya 1.229.089 1.218.000
Fransa 1.148.000 1.130.000
İspanya 1.020.000 1.020.000
Türkiye 612.000 612.000
Tüm Ülkeler Toplamı 64.006.383 65.157.125
Kaynak: www.fao.org

5
2.2. Dünyada Tavuk Eti Tüketimi

Tavuğun diğer bazı hayvansal ürünlere göre daha ucuz olması ve besin değerlerinin daha
sağlıklı olması gibi nedenlerle tüketiminin ve üretiminin artacağı öngörülmektedir.
Gelişmekte olan ülkelerde nüfus, kişi başına gelir ve kişi başına tüketimde beklenen artışa
bağlı olarak bu ülkelerde tavuk eti tüketiminde de gelişmiş ülkelere oranla daha fazla artış
beklenmektedir. Firmalarca potansiyel ihracat pazarlarının belirlenmesinde kişi başı yıllık
tüketim miktarları önemli göstergeler niteliğinde olup Türkiye’nin de içinde olduğu dünya
ülkelerinin yıllık kişi başı tüm tavuk tüketimi bir tablo olarak aşağıdaki gibi hazırlanmıştır.
2001 yılı kişi başı tüm tavuk eti tüketiminde önde yer alan ülkeler Hong Kong, ABD ve
Kuveyt olarak sıralanabilir. 1996-2001 yılları arasında tavuk eti tüketiminde en fazla artış
gösteren ülkeler % 45,0 ile Mısır, % 39,5 ile Türkiye, % 39,1 ile Brezilyadır.

Tablo 4 - Yıllık Kişi Başı Tüm Tavuk Eti Tüketimi (Kg)

1996 1997 1998 1999 2000 2001

Kanada 30,7 31,4 32,0 33,8 34,8 35,4
Meksika 18,8 18,9 19,8 21,5 22,7 23,6
Amerika 45,7 46,2 46,7 49,1 49,3 49,6
Arjantin 19,8 22,8 25,5 25,6 24,9 24,6
Brezilya 21,5 23,2 23,5 27,3 28,2 29,9
Kolombiya 17,0 17,5 17,6 16,6 17,2 17,6
Guatemala 10,5 10,9 11,2 11,4 12,2 12,1
Honduras 7,7 10,0 10,7 10,7 10,8 10,5
Venezüella 17,2 17,3 16,6 15,7 16,1 16,1
Fransa 24,8 24,7 25,1 24,4 24,9 26,2
Almanya 14,1 14,7 15,0 15,2 115,2 15,7
İtalya 19,2 19,5 19,5 19,1 18,7 19,2
Hollanda 21,3 21,8 22,2 21,5 21,0 21,0
İspanya 26,0 24,2 26,7 26,7 26,4 26,7
İngiltere 26,0 25,9 27,7 28,1 28,4 28,7
Bulgaristan 11,4 12,3 14,6 15,0 15,6 15,6
Macaristan 25,0 26,1 29,4 25,4 27,4 27,1
Polonya 11,1 12,7 14,0 14,2 14,3 13,7
Romanya 8,3 7,9 6,2 3,7 3,7 3,8
Rusya 12,2 12,7 11,0 10,6 11,3 11,8
Ukrayna 5,3 5,0 5,1 5,8 5,8 5,9
Kuveyt 44,5 44,7 40,8 41,7 41,1 41,1
S. Arabistan 32,0 35,8 35,4 35,1 34,3 33,6
Türkiye 7,6 9,3 9,6 10,1 10,2 10,6
Mısır 6,0 7,0 7,6 8,9 8,5 8,7
G. Afrika 21,7 21,6 24,6 26,6 26,4 26,3
Çin 8,2 8,8 9,0 9,3 9,6 9,7
Hong Kong 50,3 52,5 59,0 57,0 57,4 57,3
Hindistan 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7
Endonezya 4,6 4,3 2,1 2,9 3,4 3,7
Japonya 14,4 14,0 13,9 13,7 13,8 13,8
Malezya 33,1 34,4 29,9 31,1 32,1 33,3
Filipinler 6,1 6,6 6,4 6,7 6,7 6,8
Kore 10,8 10,8 9,5 11,0 11,3 11,5
Tayvan 31,1 34,1 33,6 33,0 34,0 33,9
Tayland 12,0 13,0 12,0 12,0 13,0 14,0
Avustralya 27,0 28,3 30,5 31,4 32,4 32,8
Kaynak: www.kanatli.net

6
 Tablo 5 - Yıllık Kişi Başı Et Tavuğu (Broiler) Tüketimi (Kg)

1996 1997 1998 1999 2000 2001

Kanada 24,9 25,2 25,8 27,9 29,0 29,5
Meksika 16,6 16,6 17,4 19,1 20,2 20,8
Amerika 37,0 38,0 38,3 40,7 40,7 40,8
Arjantin 19,4 22,4 24,7 25,0 24,2 23,9
Brezilya 21,1 22,7 22,9 26,8 27,6 29,4
Kolombiya 16,1 16,6 15,9 15,2 15,7 16,0
Fransa 13,4 13,4 12,7 12,3 12,5 13,3
Almanya 7,3 7,6 7,8 8,0 8,2 8,2
İtalya 11,5 11,5 11,3 10,8 10,6 10,9
Hollanda 15,9 16,2 15,9 16,3 16,3 16,6
İspanya 22,6 22,9 22,6 22,6 22,2 22,2
İngiltere 19,6 19,9 21,9 22,4 22,4 22,5
Bulgaristan 10,9 11,3 12,7 13,2 13,5 13,4
Macaristan 15,9 16,3 16,5 17,1 17,2 17,0
Polonya 6,4 7,3 8,1 9,1 9,9 9,2
Romanya 7,3 7,1 5,9 3,5 3,5 3,5
Rusya 8,5 8,8 7,6 7,8 8,7 9,2
Ukrayna 1,9 1,5 1,4 2,1 2,0 2,0
Kuveyt 41,6 40,3 40,8 41,7 41,1 41,1
S.Arabistan 31,3 35,0 34,9 34,5 33,9 33,1
Mısır 5,3 6,2 6,5 7,5 7,1 7,2
G. Afrika 17,7 17,4 20,1 21,8 21,5 21,4
Çin 4,3 4,6 4,7 4,8 4,8 5,0
Hong Kong 42,5 44,8 45,0 44,3 43,8 43,4
Japonya 13,3 13,1 12,8 12,8 12,8 12,8
Malezya 27,0 27,0 26,0 27,0 28,0 29,0
Kore 9,4 9,1 8,2 9,3 9,5 9,7
Tayvan 25,4 28,2 28,2 28,4 28,1 27,9
Tayland 11,2 11,8 10,8 11,5 11,9 13,5
Avustralya 24,4 25,6 27,6 28,3 29,8 29,9
Kaynak: www.kanatli.net

2001 yılı kişi başı et tavuğu (broiler) tüketiminde en önde yer alan ülkeler Hong Kong,
Kuveyt ve ABD olarak sıralanabilir. 1996-2001 yılları arasında et tavuğu tüketiminde en fazla
artış gösteren ülkeler % 43,8 ile Polonya, % 39,3 ile Brezilya, % 35,8 ile Mısırdır.

2.3. Dünyada Tavuk Eti İhracatı ve İthalatı

I. İhracat:

Dünya ticaretine taze/soğutulmuş yüzde 65’lik tüm tavuk, but ve but parçaları, tüm tavuk
yüzde 70’lik, sakatat, hindi eti, kaz karaciğeri, diğer dondurulmuş formlar ile tavuk ayağı
konu olmaktadır. Dünya’nın en önemli ihracatçı ülkeleri; Amerika, Brezilya, Tayland, Fransa,
Hollanda ve Çin’dir.

7
 Tablo 6 - Dünya İhracatında Önde Gelen Ülkeler ve İhracat Değerleri ( 1000 $ )

Ülkeler 1998 1999 2000 2001 2002

Dünya 6.758.521 9.660.631 9.831.488 11.421.851 10.865.381
Kanada 49.683 63.227 79.515 106.943 116.519
ABD 1.739.625 1.768.891 1.960.970 2.282.547 1.733.162
Brezilya 738.925 939.354 904.180 1.439.470 1.497.768
Çin 484.795 726.829 887.492 980.580 882.372
Hong Kong 443.786 536.428 550.733 483.409 409.847
Tayland 300.000 693.382 753.508 955.443 1.005.469
Fransa 799.533 1.448.602 1.353.847 1.291.247 1.203.443
Macaristan 117.361 255.570 243.747 299.826 304.012
Hollanda 724.140 1.165.996 975.258 1.110.211 1.105.131
Danimarka 181.920 216.358 194.418 234.415 237.822
Belçika 352.416 423.510 465.552 522.288 521.292
İngiltere 149.115 328.318 267.259 302.461 290.929
Almanya 152.574 282.580 312.524 334.699 427.756
İtalya 58.073 182.492 133.799 217.903 242.371
İrlanda 120.587 144.514 207.8888 174.886 218.152
Kaynak: www.fao.org

II. İthalat:

Dünya’nın en önemli ithalatçı ülkeleri; Çin Halk Cumhuriyeti, AB ülkeleri, Japonya,

Meksika, Rusya ve Suudi Arabistan’dır.

Tablo 7 - Dünya İthalatında Önde Gelen Ülkeler ve İthalat Değerleri ( 1000 $ )

Ülkeler 1999 2000 2001 2002

Dünya 9,929,131 9,314,247 10,536,816 10,521,579
Güney Afrika 41,619 42,853 329,458 30,611
Meksika 221,570 284,860 329,458 279,251
Çin 440,014 507,031 461,243 452,186
Hong Kong 881,189 822,487 762,978 648,221
Japonya 1,394,111 1,399,770 1,475,364 1,635,287
Suudi Arabistan 405,180 337,685 400,816 340,547
Singapur 133,027 121,368 114,077 116,139
Belçika 253,435 235,719 265,797 277,502
Fransa 273,232 268,065 301,552 300,715
Almanya 1,025,902 994,005 1,227,202 1,075,687
İtalya 62,499 152,638 108,932 70,066
Hollanda 385,798 302,253 402,450 402,057
Rusya 153,805 371,084 763,333 823,813
İspanya 149,934 138,548 179,412 159,997
İsviçre 118,354 109,272 126,553 146,381
İngiltere 1,158,719 1,080,327 1,124,919 1,185,227
Avusturya 126,322 108,412 142,493 156,088
İrlanda 135,302 131,768 161,262 162,644
Kuveyt 77,557 58,900 72,245 48,623
Güney Kore 60,788 80,063 111,548 110,840
Kaynak: www.fao.org

8
3. SEKTÖRÜN TÜRKİYE’DEKİ YERİ

3.1. Türkiye’de Sektörün Durumu ve Üretim

Tavukçuluk 1970’li yıllarda ülkemiz hayvancılık sektörü içinde gelişmeye başlamış olup
özellikle 1980’li yıllardan sonra kendi üretim planlamasını yapabilen ve ülke ihtiyacını
karşılayabilen önemli bir üretim dalı haline gelmiştir. Ülkemizde üretilen beyaz etin yaklaşık
% 80,0’ı son derece modern tesislerde gerçekleştirilmesiyle birlikte tesislerin çoğu gelişmiş
ülkelerdeki benzerlerinden 20 yıl daha gençtir. Ülkemizdeki işletmelerin % 72.6’sı 5000
adet/devre kapasiteli işletmelerden oluşmaktadır.

Türkiye, 2004 yılı FAO verileri itibari ile Dünya piliç üretiminde 207 ülke arasında 17. sırada
yer almaktadır. Tavukçuluk sektöründe Tayland ve karma ortaklı yabancı sermaye yatırımları
mevcuttur.

Broiler üretiminde yaygınlaşan entegrasyon üretimin % 85-90 sözleşmeli sistem için

geliştirilmekte ve modern kesimhanelerde kesilen piliçler, entegre çalışan firmalar aracılığıyla
pazara sunulmaktadır.

Yurtiçi tavuk eti satışının % 75,0’i bütün tavuk, geri kalan % 25,0’ı ise parça tavuk etinden
oluşmaktadır. Parça tavuk eti satışının % 73,0’ünü but-göğüs, % 11,0’ini taşlık, % 6,0’sını
boyun, % 6,0’sını kanat, % 4,0’ünü ise flato şeklindeki parça etler oluşturmaktadır.

Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği’nin ( BESD-BİR) verilerine göre 2003 yılı piliç
üretimi 768 bin tona ulaştı. Buna 34 bin ton hindi eti ve 51 bin ton diğer kanatlılardan üretilen
toplam 85 bin ton et ile toplam kanatlı eti üretimi 853 bin tona ulaştı. 2004 yılında ise bu
rakamlar beyaz et üretiminde 855 bin tona, toplam kanatlı eti üretiminde ise 950 bin tona
ulaşmıştır.

Tablo 8 - Türkiye’nin Beyaz Et ( Broiler) ve Yumurta Tavukları Diğer Kanatlı Eti

Üretimi ( Ton )

Yıllar Beyaz Et Üretimi Köy ve Yum. Tavukları Toplam Kanatlı Eti

Diğer kanatlı Eti Üretimi
1994 233,510 77,837 311,347
1995 302,256 122,549 424,805
1996 408,675 137,368 546,043
1997 492,427 123,974 616,401
1998 494,244 125,166 619,410
1999 571,482 101,678 673,160
2000 526,665 143,952 670,617
2001 598,581 81,625 680,206
2002 620,475 84,610 705,085
2003 768,012 85,333 853,345
2004 855,00 95,000 950,000
Kaynak: BESD_BİR Kayıtları

9
 Grafik 1

Toplam Kanatlı Eti Üretimi (Ton)

1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

3.2. Türkiye’de Tavuk Eti Tüketimi

Beyaz et olarak adlandırılan tavuk eti kırmızı et ürünleriyle karşılaştırıldığında hem daha
ucuz, hem de sağlık açısında daha az yağ ve kolesterol oranına sahiptir. Tavuk etinin bu
özelliklerine karşın Türkiye’de tavuk eti tüketimi beklenen seviyeye ulaşamamıştır.

Türkiye’de beyaz et tüketimi dalgalı bir seyir izlemektedir. Tüketimin yavaş artmasında nüfus
artışının etkilerinin olması ile birlikte bilim ve teknolojideki gelişmelerle tavuk etinin sağlık
açısından faydalarının keşfedilmesinin ve beslenme alışkanlıklarının sağlıklı beslenmek için
bilinçli tüketim yönünde değişmesinin de etkisi vardır. Özellikle 2000 yılında yaygınlaşan
deli dana hastalığı, tavuk etinin tercih oranının yükselmesinde etkili olmuştur.Kişi başı
tüketim miktarı 2000 yılında 11,09 kg’ a yükselmiştir. 2001 yılında yaşanan ekonomik krizin
de etkisi ile kişi başı tüketim miktarında düşüş olmuş, ardından tavuk eti tüketimi yeniden
artışa geçmiştir ve 2003 yılında tüketim miktarı kg’ a yükselmiştir.

Tablo 9 - Kişi Başına Yıllık Tavuk Eti Tüketimi ( Kg )

Yıllar Toplam Tavuk Eti Tüketim

1990 3,83
1991 4,15
1992 4,92
1993 6,15
1994 4,91
1995 6,65
1996 8,62
1997 9,53
1998 9,43
1999 9,83
2000 11,09
2001 9,59
2002 9,95
2003 11,88
2004 13,47
Kaynak: BESD-BİR

10
 Grafik 2

Kişi Başına Yıllık Tavuk Eti Tüketimi

14
Tüketim Miktarı (kg)

13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Yıllar

3.3. Ekonomik Katkı ve İstihdam

Sektörde yaklaşık 10 bin adet broiler, 5 bin adet de yumurtacılık işletmesi mevcuttur.
Geçimini tavukçuluk sektöründen sağlayan (üretici çiftçi, sektörle ilgili esnaf, yem, ilaç, yan
sanayi, nakliye, pazarlama dahil) insan sayısı yaklaşık 2 milyondur. Sektörün yıllık cirosu 2,
5 - 3 milyar $ civarındadır. GSMH içindeki payı % 1,7’dir.

Sektörde yapılan çalışmalar ve gelişmelerle birlikte önümüzdeki yıllarda beyaz et üretim ve

tüketim miktarlarının artacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla, zaman içerisinde istihdam
eksiklikleri de ortaya çıkacaktır.

3.4. Türkiye’de Tavuk Eti İthalatı ve İhracatı

I. İthalat:

2004 yılı itibariyle ithalat 16.087 $ olarak gerçekleşmiş ve bu değer son 9 yılın en düşük
rakamı olmuştur. Türkiye ithalatına konu olan ürün grubu dondurulmuş tavuk olmuştur.
Ancak sektörün ithalat ile temel bağını girdi ithalatı oluşturmaktadır. Yumurta ve civciv
ithalatı, yem ve aşı sektörün temel ithal girdileridir.

Yem fiyatlarında görülen artış maliyet arttırıcı bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Üretim
maliyetinin % 70,0’nı yem bedeli oluşturmaktadır. Yem içinde yer alan soya, mısır ve balık
unu büyük oranda ithalat yoluyla temin edilen hammaddelerdir. Kanatlı yemlerinde bulunan
ithal hammadde oranı ise % 85,0 dolaylarındadır.

Kümes hayvanlarının etlerinin ve yenilen sakatatın ithalatı mevzuat açısından serbest olup,
Kalite ve sağlık açısından denetimi Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın kontrolüne tabidir.

11
 Tablo 10 -
Kümes Hayvanları Etleri ile Sakatatları İthalatı (ABD $)

Yıllar İthalat
1996 160.196
1997 515.394
1998 74.695
1999 18.232
2000 824.989
2001 182.517
2002 32.267
2003 64.897
2004 16.087

Türkiye’de ithalatın yok denecek kadar az olduğu dikkat çekmektedir.Bunun nedeni

ülkemizdeki üretim iç talebi rahatlıkla karşılamaktadır. Yıllar itibariyle gerçekleşen üretim
artışları dikkate alındığında, gelecek yıllarda da ithalatın sınırlı kalacağı tahmin edilmektedir.

II. İhracat:

Ağırlıklı olarak iç pazara yönelik üretim gerçekleştiren sektörün ortalama olarak üretiminin
% 3.0’ı ihraç edilmektedir. 2002 yılında düşüş gösteren Kümes Hayvanları Etleri ile
Sakatatları İhracatı 2003 yılında % 37,6 ve 2004 yılında bir önceki yıla göre % 20,0 artış
göstermiştir.

Tablo 11 - Kümes Hayvanları Etleri ile Sakatatları İhracatı (ABD $)

Yıllar İhracat
1995 5.113.046
1996 8.849.291
1997 10.445.397
1998 11.178.191
1999 6.756.996
2000 6.215.375
2001 14.439.972
2002 12.156.207
2003 16.726.824
2004 20.072.931
2005(ocak-şubat) 3.556.147

12
 Tablo 12 - Türkiye’nin Ülkeler İtibariyle

Kümes Hayvanları Etleri ile Sakatatları İhracatı (ABD$)

2000 2001 2002 2003 2004

Çin Halk Cum. 2.928.791 3.667.957 3.785.547 5.765.094 5.703.350
Makedonya 3.552 1.382.512 839.703 2.804.951 3.732.913
Azerbaycan 1.856.790 3.706.921 3.764.714 2.148.171 2.821.838
Hong-Kong 418.923 1.415.609 1.327.750 1.868.144 2.565.565
Irak 0 0 0 744.984 1.787.025
K.K.T.C. 570.431 1.368.498 602.450 570.818 1.068.989
Türkmenistan 4.971 0 74.061 87.632 347.890
S. Arabistan 0 8.400 0 345.141 280.831

Uzakdoğu, Ortadoğu, Kafkas Ülkeleri ve Balkanlar ihracatın en fazla olduğu bölgelerdir.

2004 yılı toplam ihracatımızın % 28,4’lük kısmı Çin Halk Cumhuriyeti’ne ,% 18,5’lik payı da
Makedonya’ya aittir. Miktar bazında bakıldığında ise 2004 yılında bir önceki yıla göre en
yüksek artış oranı % 129,0 ile K.K.T.C. olmuştur. Bu ülkeyi sırasıyla % 126,0 ile Irak, % 62,0
ile Azerbaycan, % 30,0 ile Hong-Kong izlemiştir.

İhracatımızda büyük bir paya sahip olan Çin ve Hong-Kong’a ağırlıklı olarak tavuk ayağı
ihracatı yapılmaktadır. Azerbaycan, Irak ve Türkmenistan’a ise ağırlıklı olarak tavuk-horoz
eti ihracatı gerçekleştirilmiştir.

Bu önemli pazarlara çok kısa bir süre sonra ek olarak AB ülkeleri de dahil edilecektir. Tarım
ve Köyişleri Bakanlığının uyguladığı kontrolleri yeterli bulmayan AB denetçileri Türkiye’ye
geçer not vermiyorlardı. Fakat Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın yoğun çalışmaları sonucu
15-26 Eylül 2003 tarihinde AB Gıda ve Veterinerlik Ofisi (SANCO) yetkilileri bazı tesisleri
yerinde incelemiştir. İncelemeler sonucu hazırlanan ön raporda 5 firmaya geçer not vermiştir.
Bugün itibariyle Türkiye AB ülkelerine ihracat yapabilir ülkeler listesine alınma noktasına
gelmiştir. AB ülkelerine ihracat izni çıkması durumunda toplam ihracatımızın 3 katına
çıkması tahmin edilmektedir.

Sektörün üretim sisteminin tamamına yakını iç talebe yönelik olup, sadece talep artışlarını
karşılama seviyesindedir. Bu nedenle, sadece çeşitli sebeplerden dolayı oluşan üretim
fazlasını ihraç etme çabasına girilmektedir. Bunun sonucu olarak da ihracatta istenen düzeye
ulaşılması neredeyse imkansız hale gelmektedir. İhracatın düşük olmasının diğer önemli
etkenleri de üretim maliyetlerinin yüksekliği, üretim ve ihracat teşviklerinin yetersizliğidir.
İhracatta uygulaması zorunlu standartlar ise TS 2490 tavuk gövde eti (karkas) ve TS 4018
hindi eti standartlarıdır.

13
4. SEKTÖRLE İLGİLİ MEVZUAT

4.1. Mevzuat:

Tavuk eti üretimi ve satışı ile ilgili bakanlıklar ve mevzuat şu şekildedir:

T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

ƒ Yem Kanunu
ƒ Hayvan Sağlı ve Zabıtası Kanunu
ƒ 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde
Kararname
ƒ Kanatlı Hayvan Eti ve Et Ürünleri Üretim Tesislerinin Kuruluş, Açılış ve Denentleme
Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik
ƒ Türk Gıda Kodeksi Et Ürünleri Tebliği ( 2000 / 4 )
ƒ Türk Gıda Kodeksi Gıda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden
Etiketleme Kuralları Tebliği ( 2002 / 58 )
ƒ Kasaplık Canlı Tavuk, Tavuk Eti, Sakatatı ve Yumurtalarının İthalatında Kontrol
Belgesi Düzenlenmesi İçin Gerekli Şartlar Hakkında Tebliğ ( 2000 / 3 )
ƒ Damızlık Harici Canlı Hayvanlar İle Hayvan Maddelerinin İthalinde Kontrol Belgesi
Düzenlenmesi İçin Aranacak Belgeler Hakkında Tebliğ ( 2000 / 32 )

T.C. Sağlık Bakanlığı

ƒ Umumi Hıfzısıhha Kanunu

T.C. Çevre Bakanlığı

ƒ 2872 sayılı Çevre Kanunu

ƒ Hava Kalitesinin Korunması yönetmeliği
ƒ Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği
ƒ Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
ƒ Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği

T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

ƒ İmar Kanunu

4.2. Tesis Kurulması ve Çalışma İzni Alınması İşlemleri:

Kurulacak tesisin yer ve projeleri ile belgelerinin Sağlık Bakanlığı İl Sağlık Müdürlüğü’nce
uygun görüldüğü takdirde Bakanlıkça “Uygundur” görüşü verilir ve firma Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı’na başvurarak tesis kurma izni alır. Çalışma izninin alınması için aynı prosedür
uygulanır.

“Kanatlı Hayvan Eti ve Et ürünleri Üretim Tesislerinin Kuruluş, Açılış ve Denetleme Usul ve
Esaslarına Dair Yönetmelik” kapsamındaki tesislerin, tesis kurma ve çalışma izinlerinin
verilmesinde ve çalışma izni verilmesi öncesinde yapılacak denetlemelerinde; kombina ve
kesimhanelerde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü,

14
parçalama tesisi, mamul madde üretim tesisi ve soğuk depolarda ise Bakanlık İl Müdürlükleri
yetkilidir.

4.3. Ambalajlama, Etiketleme ve Diğer Önemli Koşullar Açısından Mevzuat

2000 / 4 sayılı Türk Gıda Kodeksi Et Ürünleri Tebliği’nde, et ürünlerinin tekniğine uygun ve
hijyenik olarak üretilmesi, hazırlanması, işlenmesi ile muhafaza, depolama, taşıma ve
pazarlamasını sağlamak üzere, ürünün özellikleri belirlenmiştir.

Tavuk eti ve çeşitlerinin bu tebliğ kapsamındaki başlıca özellikleri şunlardır:

ƒ Et ürünlerinin üretiminde kullanılan etlerin sağlık kontrolünden geçirildiğini ve insan

tüketimine uygun olduğunu belirten sağlık damgasını taşıması zorunludur.
ƒ Et ürünleri kürlenerek, marine edilerek, kurutularak, tütsüleme veya olgunlaştırma
işlemi uygulanarak üretilir.
ƒ Et ürünlerinin üretiminde; izin verilen katkı maddeleri, aroma maddeleri, gıda
maddeleri ve lezzet vericiler kullanılır.
ƒ Et ürünleri kendilerine has görünüş, yapı, renk, lezzet, koku ve aromada olmalıdır.

Et ürünlerinin ambalajlanması ve işaretlenmesi ile ilgili kurallar ise şunlardır:

ƒ Et ürünlerinin ambalajlanmasında Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin 9’uncu

bölümünde uygun ambalaj materyalleri kullanılır.
ƒ Etikette, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin 9’uncu bölümüne ek olarak; ürünün
saklama sıcaklığına da yer verilmelidir.

25.08.2002 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2002 / 58 sayılı Türk Gıda Kodeksi Gıda
Maddelerinin Genel Etiketleme ve Beslenme Yönünden Etiketleme Kuralları Tebliği
uyarınca, gıda maddelerinin etiketinde bulundurulması zorunlu bilgiler aşağıdaki gibidir:

ƒ Gıda maddesinin adı

ƒ İçindekiler
ƒ Net miktarı
ƒ Üretici ve paketleyici firmanı adı, tescilli markası, adresi ve üretildiği yer
ƒ Son tüketim tarihi
ƒ Parti numarası ve/veya seri numarası
ƒ Üretim izin tarihi ve sayısı, s,c,l numarası veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve sayısı
ƒ Orijin ülke
ƒ Gerektiğinde kullanım bilgisi ve/veya muhafaza şartları

4.4. Ürün Standartları

Kanatlı etleri sektöründe TSE standartları uygulanmakta olup, sektörde yüksek miktarlarda
ihracat söz konusu olmadığı için ANFOR, DIN ve SAE gibi standartlarla ilgili bir çalışma
yapılmamaktadır.

15
 Tablo 13 – Yürürlükte Olan Standartlar

Standart No: Standart İsmi

TS 7912 Tavuk kesim cihazı
TS 7913 Tavuk yolma makineleri
TS 7914 Tavuk haşlama makineleri
TS 3737 Tavukçuluk – terimler ve tanımlar
TS 8057 Beyaz etler – soğutma, dondurma, çözdürme kuralları
TS 5925 Kanatlı hayvanlar – tavuk kesim ve karkas hazırlama kuralları
TS 5890 Tavuk gövde eti – parçalama, ambalajlama, taşıma ve muhafaza
kuralları
TS 12325 Tavuk parça etleri – but
TS 12326 Tavuk parça etleri – göğüs
TS 12327 Tavuk parça etleri – kanat
TS 12328 Tavuk parça etleri – kemiksiz etler, kıyma
TS 2409 Tavuk gövde eti
TS 12401 Tavuk parça etleri – kemiksiz

Sektörde yer alan bir çok firma ISO 9001 ve ISO 14000 gibi Kalite Sistem Belgelerine
sahiptir. Ayrıca, HACCP* standartlarına uygun prensipler çerçevesinde üretim yapılmaktadır.

*HACCP: Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalarına Göre Gıda Güvenliği Yönetimi-
Gıda Üreten Kuruluşlar ve Tedarikçileri İçin Yönetim Sistemine İlişkin Kurallar.

5. SEKTÖR SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

5.1. Dışa Bağımlılık Sorunu :

Sektörün en önemli sorunlarından biri olan damızlık hayvan ve yem hammaddelerinde dışa
bağımlı olmasıdır. Bu nedenle ithalat yaptığımız ülkelerde herhangi bir nedenden dolayı bir
sıkıntı yaşandığında sektörde damızlık hayvan ve yem hammaddesi temininde zorluk
yaşanmaktadır. Bu da sektörde çok kısa bir sürede kriz yaşanmasına neden olmaktadır.

5.2. Yemlik Hammadde Sorunları :

Sektörün en önemli sıkıntısı hammadde maliyetlerinin yüksek olmasıdır. Üretim

maliyetlerinin % 70 ‘lik kısmını yem bedeli oluşturmaktadır. Yem üretimininde % 55’ini
mısır oluşturmaktadır.yeterli miktarda üretilemeyen yem hammaddesi mısırın % 35’i, soyanın

% 90’ı ithal edilmektedir. Ülkemizde mısırın piyasa fiyatı 0.32 YTL/Kg’dir(248 $/ton).
Toprak Mahsülleri Ofisi’nin (TMO) mısır satış fiyatı ise yaklaşık 0.40 YTL/Kg’dır(300
$/ton). Buna karşın dış pazarda mısırın tonu 90-100 $olarak fiyatlandırılmıştır.

Yemlerin ucuzlaması için hammadde maliyetlerini en aza düşürülmesi gerekmektedir. Dış ve

iç pazar arasındaki fiyat farkını kaldırmak, dış Pazar fiyatları ve nakliye giderleri üzerinden
hammadde temininin sağlanması çözüm önerilerinden biri olmaktır. Bir diğer çözüm önerisi
ise mısır ithalatından elde edilen gümrük vergilerinin mısır üreticisine destek olarak ve kanatlı

16
et ihracatı yapan firmalara teşvik olarak dağıtılmasıdır. Ayrıca TMO’nun uyguladığı fiyat
politikasında maliyet bazlı belirlemeler yaparak üreticiyi olduğu kadar tüketiciyi de koruyan
bir politika izlenmesi de çözüm önerileri içinde yer almaktadır.

Maliyetleri yükseltici etkiye sahip bir diğer konu ise yemlerdeki fire ve zaiyatlardır. Otomatik
yemlikler kullanılması bu maliyetleri en aza indirecek çözüm önerilerinin başında
gelmektedir.

5.3. Finansman Sorunu :

T.C. Ziraat Bankasının uyguladığı faiz oranının yüksekliği ve son olarak uygulanan indirimli
faiz politikasından tavukçuluk sektörünün yararlanamaması sektörde finansman sorunu
yaşanmasına neden olmuştur.

Sektörün indirimli faiz politikası kapsamına alınması ve kapasite oranlarına göre iki yıl vadeli
rehabilitasyon kredisi verilmesi finansman sorununu ortadan kaldıracak önerilerin başında
gelmektedir.

5.4. KDV’nin Düşürülmesi :

Canlı tavuk,hindi civciv,yumurta ve kanatlı etleri ile karma yem ve yem hammaddelerine
uygulanan % 8 KDV ve ileri işlenmiş kanatlı eti ürünlerinde uygulanan %18 KDV
maliyetlerde ekstra bir artış oluşturmaktadır.

KDV oranlarında % 8 olan ürünlerde %1, % 18 olan ürünlerde ise % 8 kullanılmasının

maliyetlerde düşüş olmasını sağlayacaktır. Böylece tüketiciye yansıyacak bir indirim
gerçekleşecek ve kanatlı et tüketiminde artış olacaktır.

5.5. Tüketim Azlığı :

Ülkemizde kişi başı kanatlı eti ve yumurta tüketimi gelişmiş ülkelere göre yarı yarıya
düşüktür.Bu farkın olmasında en önemli etken şüphesiz ki insanların gelir düzeyleridir. Ancak
hayvansal proteinlerin insan sağlığı açısından önemi yeterince anlatılarak tüketime
özendirilebilir. Özellikle tavuk etinin kırmızı ete oranla sağlık ve ekonomik olarak daha
avantajlı olması da tüketimi artırıcı bir faktördür.

Tüketimi artırmanın önemli yollarından biride süt, mercimek ve fındık tüketimini artırıcı
kampanyaların benzerlerini düzenleyerek üretici firmalarında bu kampanyaları destekleyici
promosyonlar yapmalarıdır.

5.6. Tavukta Hormon ve Antibiyotik İddiaları :

2004 yılı Ekim ayında ortaya atılan iddialar sonucunda haftalık tavuk satışları 19.000 iken
14.000 rakamına kadar gerilemiştir. Satışların bir anda düşmesi sonucu sektör büyük
oranlarda stok oluşmuştur. İddiaların sektöre maliyeti 13.000.000 YTL olduğu açıklanmıştır.

17
Bu iddiaların etkisini azaltmak amacıyla yetkili kuruluş ve merciler tarafından açıklamalar
yapılmış, bu açılamalarda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın araştırmalarına yer verilmiştir.
Bakanlığın araştırmalarına göre son dört yılda yapılan 1.176 hormon araştırma analizinde
hiçbir hormon kalıntısına rastlanmadığı, 2003 ve 2004 yılında yapılan toplam 941 antibiyotik
testinden sadece birinde limit aşımı saptandığı belirtilmiştir.

5.7. Damızlık Üretimindeki Sorunlar :

Tavukçuluk sektörünün en az önem verilen bölümlerinden birisi olarak dikkat çekmektedir.

Bunun nedeni ise damızlık ırk araştırmaları ve üretiminin maliyetinin yüksek olmasıdır.
Eleman ve uzman yetersizliği de önemli bir etkendir.

5.8. İhracat ve İthalattaki Sorunlar :

Türk ihracatçısının en önemli sorunları, maliyetlerin yüksek olması ve ihracat iadesinin çok
düşük olmasıdır. Bu durum önde gelen kanatlı eti ihracatı yapan ülkelerle fiyat konusunda
rekabet etmemizi imkansız hale getirmektedir.

Bütün piliç eti maliyeti ülkemizde 1.600 $/ton iken, ABD,Brezilya ve AB ülkeleri 900 $/ton
fiyatla Rusya,Türk Cumhuriyetleri ve Ortadoğu ülkelerine ihracat yapmaktadır. Ayrıca Türk
ihracatçısı ihracat iadesi olarak 26 $/ton alırken, ABD’de 600 $/ton, AB ülkelerinde 310 $/ton
ihracat iadesi uygulanmaktadır.

Aradaki bu büyük farkı kaldırmak ve belirtilen ülkelerle rekabet edebilmemiz için mevcut
ihracat iadesine ek olarak; piliç etine 300 $/ton,25 $/1000 adet, kuluçkalık ve damızlık
yumurtaya 20 $/1000 adet ve sofralık yumurtaya10 $/1000 adet ihracat iadesi verilmesi
çözüm önerilerinin başında gelmektedir. Böyle bir ihracat desteği sağlanması halinde 2004
yılında ayak hariç 12.000 ton olan piliç eti ihracatımız 30.000 tona çıkacağı beklenmektedir.

İthalatçının önemli bir sorunu da yem hammadde fiyatlarının dış pazara göre yüksek
olmasıdır. Böylece maliyetlerin, buna bağlı olarak ta diğer ülkelere göre ürün fiyatları daha
yüksek olmakta, bu ise diğer ülkelerle rekabet etmemizi zorlaştırmaktadır.

Bugüne kadar ülkemizde tavukçuluk sektöründe kuş gribi veya benzeri hastalıklara
rastlanmamıştır. Fakat bunun devamı için gümrüklerdeki denetimlerin artırılması ve enfekte
ülkelerden kesinlikle ithalat yapılmaması gerekmektedir.

5.9. Kayıtsız (Merdiven altı) Üretim Sorunu :

Halk arasında merdiven altı olarak tabir edilen kayıtsız, açıkta satılan ve menşei belli olmayan
kalitesiz ve sağlıksız ürünler nedeniyle hem iç piyasada hem de dış ticarette sektör için büyük
bir tehdit olarak görülmektedir.

Bu üretim yerlerinin daha sıkı denetlenmesi ve halkın üretim tarihi, izin ve sicil numarası
olmayan ürünleri almaması yönünde bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

18
6. SEKTÖRDE FAALİYET GÖSTEREN BAŞICA ÜRETİCİ VE / VEYA
İHRACATÇI FİRMALAR

Türkiye’de kanatlı sektörü genelde yetiştirme kümeslerinin yoğun olduğu bölgeler ile önemli
ve büyük pazarlara yakın yerlerde yoğunlaşmıştır. Etlik piliç yetiştiriciliğinin yoğun olarak
yapıldığı başlıca bölgeler:

Bolu-Sakarya-İstanbul Bölgesi
Bandırma-Eskişehir Bölgesi
İzmir Bölgesi
Çukurova Bölgesi
Ankara Bölgesi

6.1. Sektörde faaliyet gösteren başlıca firmalar:

Banvit Bandırma Vitaminli Yem San. A.Ş.

Tel: 0266 733 86 00

Faks: 0266 733 86 15
Web sitesi: www.banvit.com.tr
E-posta: pilic@banvit.com.tr

Beypi Beypazarı Tarımsal Üretim Paz. San. Tic. A.Ş.

Tel: 0374 243 91 51

Faks: 0374 243 84 42
Web Sitesi: www.beypi.com.tr

Er Piliç Entegre Tavukçuluk Üretim Paz. ve Tic. Ltd. Şti

Tel: 0374 217 18 81

Faks: 0374 217 28 43
Web Sitesi: www.erpilic.com.tr
E-posta: erpilic@erpilic.com.tr

Keskinoğlu Tavukçuluk ve Damızlık İşlt. San. ve Tic. A.Ş.

Tel: 0212 332 12 94 / 95

Faks: 0212 332 12 97
Web Sitesi: www.keskinoğlu.com.tr
E-Posta: a.goze@keskinoğlu.com.tr

Köy – Tür Entegre Tavukçuluk San. ve Tic. A.Ş.

Tel: 0216 314 03 00 ( 3 hat )

Faks: 0216 364 10 74
Web Sitesi: www.koy-tur.com.tr
E-Posta: info@koytur.com

19
Mudurnu Tavukçuluk A.Ş.

Web Sitesi: www.mudurnu.com.tr

E-Posta: info@mudurnu.com.tr

Pak Tavuk Gıda San. ve Tic. A.Ş.

Tel: 0212 661 31 51

Faks: 0212 560 66 11
Web Sitesi: www.pakpilic.com
E-Posta: pakpilic@pakpilic.com

Pınar Entegre Et ve Un San. A.Ş.

Tel: 0232 436 15 15

Faks: 0232 436 20 40
Web Sitesi: www.pinar.com.tr
E-Posta: info@pinar.com.tr

Şeker Piliç ve Yem Sanayi Ticaret A.Ş.

Tel: 0266 733 84 20 , 733 86 22

Faks: 0266 733 84 23
Web Sitesi: www.sekerpilic.com.tr
E-Posta: bilgi@sekerpilic.com.tr

Şen Piliç Gıda San. A.Ş.

Tel: 0216 518 10 20

Faks: 0216 518 14 00
Web Sitesi: www.senpilic.com.tr
E-Posta: -

Yaşar Dış Tic. A.Ş.

Tel: 0232 489 01 21

Faks: 0232 425 66 67
Web Sitesi: www.yasardis.com.tr
E-Posta: info@yasardis.com.tr

Abalıoğlu Yem San. ve Teks. San. A.Ş.

Tel: 0374 215 76 14

Faks: 0374 217 21 37
Web Sitesi: www.abalioglu.com
E-posta: info@abaliogli.com

20
Ak Piliç Bolu Hayvancılık Tic. Ltd. Şti

Tel: 0374 215 76 15

Faks: 0374 217 21 37
Web Sitesi: www.akpilic.com.tr
E-posta: bolu@akpilic.com.tr

As Tavukçuluk Tarım İşletme

Tel: 0264 871 28 80

Faks: 0264 871 27 87
Web Sitesi: www.astavuk.com
E-posta: info@aspilic.com

6.2. Sektörle ilgili dernekler ve Birlikler:

Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçılar Birliği ( BESD- BİR )

Tel: 0312 472 77 88

Faks: 0312 472 77 89
Web Sitesi: www.besd-bir.org/
E-Posta: besd-bir@interaktif.gen.tr

Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği ( SETBİR )

Tel: 0312 212 79 02, 223 59 63

Faks: 0312 212 36 62
Web Sitesi: setbir.org.tr
E-Posta: setbir@bir.net.tr

21
7. KAYNAKALAR

1. BESD-BİR Kayıtları

2. Beyaz Et Pazar Araştırması ( Eylül 2001 )

3. DPT’nin Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kitapları (2001)

4. Gıda Dergisi (Mayıs 2005)

5. Ekonomik Forum Dergisi (Mart 2005)

6. Export Dergisi (Temmuz 2003)

7. www.kanatli.net

6. www.fao.org

7. www.keskinoglu.net

22