Professional Documents
Culture Documents
PLASTİK BORU
SEKTÖR PROFİL ARAŞTIRMASI
HAZIRLAYAN
Tolga Yõldõrõm
4.4.2003
İÇİNDEKİLER
5. DIŞ TİCARET
7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
8. FAYDALI ADRESLER
KAYNAKÇA
1
1. ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI
Maddenin en küçük yapõ taşõ olan atomlarõn bir zincirin halkalarõ gibi birbirine
bağlanarak meydana getirdiği büyük molekül yapõlõ sentetik maddelere (polimer)
plastik adõ verilir.
ABS Acrylonitrile-Butadiene-Styrene
PE Polietilen
PB Polibutilen
PEX Çapraz bağlõ Polietilen
PVC Poliinil Klorid
cPVC Klorine edilmiş Poliinil Klorid
PP Poliiropilen
Demir boru sistemlerindeki hasar görme oranlarõnõn yüksekliği pek çok sektörde
plastik boru sistemlerinin dökme borularõn yerini almasõ sonucunu doğurmuştur. Boru
ve kablo kalõbõndaki plastik malzemenin boyutlandõrõlma esnekliği sebebiyle
sanayinin değişik kollarõnda çokça kullanõlmasõ belirli bir kullanõm alanõ profili
çõkartõlmasõnõ zorlaştõrmaktadõr. Genel olarak plastik borularõn en çok kullandõğõ
alanlar şunlardõr.
1. Şebeke Sistemleri
• Doğalgaz taşõma sistemleri
• Temiz ve atõksu taşõma sistemleri
• Sõcak su ve jeotermal su taşõma sistemleri
2
2. Tarõmsal Sulama
• Basõnçlõ sulama sistemleri
• Yağmurlama sulama sistemleri
• Damla Sulama sistemleri
• Yarõ açõk su iletim sistemleri
• Derin kuyu borularõ
• Sondaj borularõ
• Drenaj borularõ
• Sera õsõtma borularõ
3. Isõtma sistemleri
• Folyolu plastik borular
• Kalorifer tesisat sistemleri
• Yerden õsõtma sistemleri
3
Yine dünya üzerinde su kaynaklarõnõn giderek azalmasõ ve bu kaynaklarõnõn
verimli kullanõlmõ ve dağõtõmõ için yapõlacak çalõşmalar, etkin iletişim ağlarõnõn
kurulmasõ Avrupada’ki tedarik ve deşarj networklerinin kurulumu plastik boru
sektörüne pazar yaratacak ve bu değişen ihtiyaçlar sektördeki Ar-Ge çalõşmalarõna
yön verecektir.
Özellikle inşaat sektöründe kullanõm alanõnõ arttõran plastik borunun pazar payõ
artõşõ devam edecek gibi görülmektedir. Kullanõcõlar tarafõndan plastik boru
sistemlerinin çelik veya beton borulara tercih edilmeye başlanmasõ plastik
sektörünün değişik alanlarõnda faaliyet gösteren firmalarõnda boru üretimine girmeleri
sonucunu doğurmuştur. Hatta çelik boru üretiminde önde gelen firmalarõn hõzla
plastik boru pazarõna girdiği görülmektedir. Plastik boru sanayine özellikle küçük
firmalar tarafõndan bilinçsizce yapõlan yatõrõmlar sektörün imajõnõ sarsmaktadõr. Şu
anda sektördeki faaliyet gösteren firma sayõsõnõn yüzlerle ifade edilebileceği
belirtilmektedir ancak bu firma sayõsõnõn çokluğu piyasa iş hacmi dağõlmõş olduğu
anlamõna gelmemelidir. Öyle ki sektördeki yatõrõmcõlarõn görüşlerine göre iş hacminin
%70’i belli başlõ 10 firma tarafõndan paylaşõlmõştõr.
4
Ancak bu stratejinin zararõnõ gene Türk Plastik boru sanayi ve o bölgeye
ihracat yapan Türk ihracat firmalarõ çekmektedir.Global krizler ile birlikte tüketicinin
bilinçlenmesi ve Türk mallarõna temkinli yaklaşõm küçük firmalarõn plastik boru
sektöründen elimine olmasõna neden olmaktadõr.
Beton borularõn 1980’li yõllarda başlayan yükseliş trendi 1990’lõ yõllarda yerini
plastik borunun yükselişine bõrakmõştõr. 1999 Marmara depremleri Plastik boru
sektörünün dönüm noktasõ olmuştur. Marmara bölgesindeki inşaatlarda kullanõlan
beton borularõn deprem sõrasõnda esneklik göstermeyerek çökmesi plastik boru
sektöründeki işletmeler tarafõndan sektörün lehine propaganda malzemesi olarak
kullanõlmõştõr.
TABLO: 1
Toplam Döviz
Yatõrõm Kullanõmõ
Yõllar Belge Sayõsõ (Milyar.TL) (Bin Dolar) İstihdam
1996 20 9,156 75.066 1,146
1997 11 4,897 19.133 338
1998 18 10,364 22.451 900
1999 14 12,831 16,157 539
2000 15 24,171 24.076 587
2001* 11 99,924 80,314 616
*Ocak-Kasõm
5
Tablodan da anlaşõlacağõ gibi son yõllarda plastik boru sektöründeki yatõrõm
trendi krizlerden çok fazla etkilenmemiştir. Bunun en büyük nedeni ise sektörün
lokomotifi durumundaki firmalarõn ihracata yönelmeleri nedeniyle dõş pazarlarõn
taleplerini karşõlayabilecek üretim yatõrõmlarõ yapmalarõ ve mevcut kapasitelerini
arttõracak tevsi yatõrõmlarõ yapmalarõdõr. Bu dönemde 4126 kişilik istihdam yaratõlmõş
Yaklaşõk 250.000 tonluk üretim kapasitesine sahip olan plastik boru sektörü
kapasitesinin %75’ini kullanabilmektedir.150-170 bin ton üretim yapõlan plastik
borunun gene % 90’a yakõn kõsmõ iç pazarda tüketilmektedir.Tüm plastik boru
sektöründe ise ihracat üretimin % 10’larõ seviyesinde ve toplam Pazar büyüklüğü 200
milyon $ civarõndadõr.
Plastik ile beraber boru sektörü bir bütün olarak değerlendirdiğinde kapasite
kullanõmõna ilişkin veriler sağlõklõ olarak bilinmemektedir. Plastik boru sektöründe
kapasite kullanõm oranlarõnõn tespitini sağlayacak bir uygulamaya yapõlmamaktadõr,
bunun nedeni de sektörde yeralan kuruluşlarõn tam bir envanterinin olmamasõ ve
plastik sektörünün değişik gruplarõnda çalõşan pek çok firmanõn aynõ anda plastik
boru sektöründe de üretim yapmasõdõr.
3.2. Üretim
6
Daha sonraki dönemlerde ise global krizlerin etkisiyle Türkiye deki piyasalarõn
stabil devam edememesi plastik sektöründe de dalgalõ bir arz-talep seyri yaratmõştõr.
Ancak sektörün en alt gruplarõndan biri olan Plastik boru grubu da ise görünüş
bambaşkadõr. Tablo 2 de görüldüğü gibi yõllõk üretim artõşlarõnda çok fazla dalgalõ
hareketler izlenmemektedir. Bu sektörde üretim azalmasõ olmadõğõ şeklinde
yorumlanabilir. Çünkü üretimin aynõ seviyede kaldõğõ dönemlerde ihracatta belirgin
artõşlar görülmektedir. İhracata yönelik bilgiler daha ileride Dõş Ticaret bölümünde
verilecektir.
Tablo 2
Üretim Miktarlarõ
*Ocak-Haziran
Yõllara Göre Plastik Boru Üretim Miktarlar (Ton)
200 158.847
154.035 147.762 154.271
150 119.772
82.756
100
50
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002*
Tablo 3
Üretim değerleri
*Ocak-Haziran
300 239.062
7
Plastik boru sektöründe üretiminin kolay ve ucuz olmasõ daha önce belirtildiği
gibi 1990 yõllardan beri plastik sektörünün değişik alanlarõndaki üreticilerin boru
sektörüne kaymasõna sebep olmaktadõr. Tablolardan anlaşõlacağõ gibi bu kayma
sektörde üretim rakamlarõndan da belli olmaktadõr.
3.3. Tüketim
Tüketim yurtiçi talebinin net olarak rakamsal verilerine sektörde tam olarak
ulaşõlamamakla birlikte Plastik borularda en fazla hammadde olarak kullanõlan
polipropilen ve polivinil klorür’ün Avrupa’da tüketiminin her yõl % 5 civarõnda arttõğõ, bu
maddelerden Türkiye’de üretilen borularõn ihracatõnõn her yõl % 3 civarõnda arttõğõ
(Tablo 4) gözüne ne alõndõğõnda tüketimin artan bir eğilim gösterdiği görülmektedir.
3.4. İstihdam
Sektörde faaliyet gösteren belli başlõ büyük firmalar dõşõnda kalan çok sayõdaki
küçük ve orta ölçekli işletmelerin dağõnõk yerleşimi, firma sayõsõnõn dahi tam olarak
tespit edilememesi nedeniyle sektördeki istihdam durumuna ilişkin sağlõklõ veri temin
edilememektedir.
Teknoloji yoğun bir sektör olan plastik sektöründe kalifiye eleman ihtiyacõ
fazlasõyla ön plana çõkmaktadõr. Bu konuda PAGEV (Plastik Araştõrma, Geliştirme ve
Eğitim Vakfõ) sektörün yetişmiş eleman ihtiyacõnõ karşõlamaya yönelik çalõşmalarõnõ
sürdürmektedir. Bu konudaki en önemli proje Pagev ile Marmara Üniversitesi işbirliği
sonucu Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesinin 4 yõllõk eğitim veren makine
bölümü bünyesinde iki yõllõk “Plastik İşleme ve Kalõp Teknolojisi” programõ
uygulanmaktadõr. Yine Pagev’in katkõlarõyla MEB İnönü Endüstri Meslek Lisesinde 3
yõllõk eğitim veren bir “Plastik Bölümü” oluşturulmuştur.
Plastik boru sektöründe ülkemizdeki pek çok sektörde olduğu gibi özel sektör
ağõrlõklõ olarak yapõlanmõştõr. Kamu sektörünün ağõrlõğõ plastik hammaddesinin tek
sağlayõcõsõ konumunda olan PETKİM ile göze çarpmaktadõr, PETKİM dõşõnda plastik
ürün imal eden birkaç kamuya ait kuruluş vardõr.
Plastik boru imal eden firmalarõn büyük çoğunluğu büyük illere yakõn ve
Pektim’e yakõn organize sanayi bölgelerinde faaliyet göstermektedir. Firma
büyüklükleri bakõmõndan aşağõda adõ verilen firmalar sektörün lokomotif firmalarõdõr,
bununla birlikte önceden de belirtildiği gibi sektörde sayõlarõ yüzlerle ifade edilen firma
bulunmaktadõr.Plastik sanayinin bu alt kolunda özel sektör ağõrlõğõ olmasõ sektörün
hõzlõ gelişmesi ve büyümesinde etken olmaktadõr.
8
Değişen piyasa şartlarõ ve tüketici taleplerine yoğun Ar-Ge çalõşmalarõ ile
anõnda cevap verilmesi ülkemizdeki potansiyeli değerlendiren bazõ yabancõ firmalarõn
son yõllarda plastik boru sektöründe faaliyet gösteren firmalar ile ortak yatõrõmlara
girdiklerini göstermektedir. Dizayn Group gibi Pilsa gibi firmalar yabancõ sermayeli
firmalarla da sektörde faaliyet göstermektedir. Bu durum sektörün gelecek
vadettiğinin bir göstergesi olarak değerlendirilmelidir.
Hemen hemen her sektöre yönelik üretim yapan Plastik üretilen parça ve
aksamlarõn günümüzde sanayinin her dalõnda kullanõmõnõn artmasõ çok değişik alt
sektörün oluşmasõnõ sağlamõştõr. Bu alt sektörlerden plastik boru sektöründe ürün
imal eden firmalarõn yüzlerle ifade edilmesine rağmen 10 kadarõ pazarõn yarõsõndan
fazlasõnõ elinde tutan büyük ölçekli firmalar olup, geri kalan Kobilerin oluşturduğu
gruptur.
Sektörde faaliyet gösteren firmalar arasõnda İstanbul Sanayi Odasõ 500 büyük
sanayi kuruluşu içinde yeralan firmalar şunlardõr.
-Egeplast A.Ş.
Plastik Boru sektörünün bugün içinde bulunduğu sorunlar genel olarak ülkemiz
sanayi sektörlerinin içinde bulunduğu sorunlar ile aynõdõr. Ayrõntõda sektörün başlõca
sorunlarõ şunlardõr.
9
Ürün Bilinci Eksikliği
Amerika’da tüm boru sektöründe payõ % 90’lara ulaşan plastik borular halen
Türkiye de ekonomik nedenlerle ikinci plandadõr. Özellikle belediyelerin maliyetleri
düşürmek için kullanõm ömrü daha kõsa olan beton borular kullandõklarõ
belirtilmektedir. Plastik boru bilincinin topluma yerleştirilebilmesi için sektördeki
firmalar tarafõndan bir birlik kurulmasõnõn gerekliliği belirtilmiştir.
Enerji Sorunu
Yoğun teknoloji kullanõlan plastik boru sektöründe yoğun elektrik tüketimi söz
konusudur. Öyle ki enerji maliyeti üretilen mamul maliyetinin % 10’nu oluşturur
duruma gelmiştir. Bu nedenle enerji tüketimi firmalar açõsõndan oldukça yüksek bir
girdi maliyeti oluşturmaktadõr. Enerji maliyetlerindeki bu yükseklik her sektörde
olduğu gibi plastik boru sektöründe de rekabet şartlarõnõ zorlaştõrmaktadõr.
Makine yoğun üretim yapan sektördeki firmalarõ, zaman zaman ülkedeki elektrik
üretiminin ihtiyaca cevap vermemesi nedeniyle baş gösteren elektrik kesintileri ve
varolan voltaj düşüklükleri etkilemektedir, dünya standartlarõnda üretim yapmaya
çalõşan firmalarõmõz en son teknoloji ile kullanmakta olduklarõ makineler elektrik
kesintileri ve kalitesiz enerji ile bozulmakta ve verimi düşürmektedir.
Hammadde Temini
Tüm Plastik sektöründe olduğu gibi plastik boru sektöründe faaliyet gösteren
firmalara da ülkemizde hammadde temin eden tek kuruluş PETKİM’dir. PETKİM şu
anda ülkemiz plastik sektörünün hammaddesi termoplastiklerin % 33 ‘ünü
üretmektedir.
Kalifiye İşgücü
Sektördeki firmalarõn elemen temini konusunda belli bir standart şartõ yoktur.
Merdiven altõ üretimi diye tabir edilen üretim şartlarõnda çalõşan firmalar sigortasõz ve
yerli veya yabancõ kaçak işçi çalõştõrmalarõ nedeniyle kalite kurallarõna göre üretim
yapan firmalara nazaran üretim maliyetlerini düşürmekte ve haksõz rekabet
yapmaktadõrlar.
10
Diğer bir yandan gelişmiş teknoloji ürünü makinelerin kullanõldõğõ plastik boru
sektöründe bu makineleri kullanmaya ehil elemanlara ihtiyaç duyulmaktadõr. Bu
nedenle plastik sektörünün genelinde kobilere hizmet eden AR-GE sorunlarõnõ
çözümlemeye çalõşan PAGEV (Türk Plastik Sanayicileri Araştõrma Geliştirme ve
Eğitim Vakfõ) tarafõndan kurulan Anadolu Plastik Meslek Lisesi plastik boru
sektörüne’de kalifiye eleman yetiştirilmesinde katkõda bulunacaktõr.
Bilindiği gibi ülkemizde vasõfsõz eleman bulmak ne kadar kolaysa vasõflõ eleman
bulmak da bir o kadar zor olmaktadõr. Bunun nedeni imalat sanayiinin tüm
branşlarõnda eğitim veren teknik okullarõn olmayõşõdõr.
Yatõrõm Planlamasõ
Plastik boru sektörü genel olarak sadece inşaat ve tesisat sektörüyle ilintili
görülse de üretimin otomotiv sektöründen havacõlõk sektörüne kadar ülke sanayisi
içinde değişik noktalara yönelik olabileceği bilinmektedir. Ülkemizde sadece yapõ
sektörüne ait olarak düşünülen plastik boru sektöründe daha öncede belirtildiği gibi
düşük üretim maliyetleri ile sektöre giriş yapõlabildiğinden firma sayõsõ son yõllarda
büyük artõş göstermiştir. Bu işletmelerde gerekli fizibilite etütleri ve geleceğe yönelik
analiz yapmadan bir başka deyişle yeterli araştõrma yapõlmadan yapõlan yatõrõmlar
sonucu piyasaya çok miktarda aynõ özellikte, aynõ amaçlõ çoğunlukla da düşük kaliteli
olan ürünler sürülmekte ve ekonomik krizlerinde etkisi ile atõl kapasite oluşmaktadõr.
Devlet Desteği
Ayrõca alt yapõ projeleri için devlet garanti verilmemesi alõnacak kredilerde
problemler yaratmaktadõr.
Enerji yatõrõmlarõ atağõna geçeceğini belirten yeni hükümet yeni yapõlacak olan
doğalgaz ve petrol dağõtõm hatlarõ ile önümüzdeki 5 yõllõk dönem içinde 1.5 milyon
tonluk üretim boru ihtiyacõ ve bu ihtiyacõn %35’i civarõnda plastik boru üretimine
ihtiyaç olacaktõr.
11
4.4 İnsan Sağlõğõ ve Çevre
Diğer bir taraftan plastik boru sistemlerinin iç yüzey yapõlarõ itibariyle pürüzsüz
olmalarõ ve çok fazla ek parçalarõ olmadõğõ için taşõdõklarõ akõşkanlar içinde
bulunabilecek artõk maddelerin çok fazla sistemde takõlõ olarak kalmasõna imkan
vermemektedir. Sistemde bu artõklara bağlõ tõkanõklõklarõn az olmasõ basõnç ve taşõma
istasyonlarõndaki enerji kullanõmõnõn daha az olmasõnõ sağlamaktadõr.
5. DIŞ TİCARET
Plastik ve plastik ürünler dõş ticareti 1998 - 2002 yõllarõ arasõnda istikrarlõ bir
seyir izlemiştir. Plastik borular sektör ihracatõnõn toplam ihracat içerisinde önemli bir
payõ yokmuş gibi görünmekle birlikte aşağõdaki tabloda sadece plastik boru ve ek
parçalarõna ait ihracat ve ithalat rakamlarõ yeralmaktadõr. Oysa boru ve ürün
kapsamõndaki hortumlar pek çok sanayinin yan sanayisi durumunda olup günlük
yaşantõmõzda kullandõğõmõz araç ve sistemlerin yaklaşõk %30-50 kadarõ plastikten
oluşmaktadõr. Dolayõsõyla borular plastik mamuller içerisinde ihracatta görünemeyen
fakat önemli bir kalem mevcuttur.
TABLO: 4
Kaynak:DİE
12
1995-2002 İTHALAT DURUMU
100000000
İTHALAT DEĞERİ ( Dolar $ )
79,335,851
80000000 64,601,202
60,914,269 55,779,216
60000000
42,620,972
38,030,106 36,087,078 35,650,972
40000000
20000000
0
4,183 4,718 9,841 8,491 7,889 5,945 12,500 21,336
Grafik 1
70,000,000
60,000,000
50,000,000
40,768,016
40,000,000
30,874,571.0
30,000,000
20,167,951
20,000,000 16,612,629
9,056,809 10,760,273
10,000,000
0
3,202 3,705 6,038 8,815 15,570 26,184 54,700 40,335
İHRACAT MİKTARI (Ton)
Grafik 2
13
Plastik boru dõş ticaret kalemlerinin içinde sert boru ve hortumlar ve pek çok
sektörde kullanõlan boru parçalarõ yer almaktadõr.Özellikle hem ihracat hem ithalat
kalemleri incelendiğinde özellikle esnek ve sert borularõn ticaretinin önemli yer tuttuğu
dikkat çekmektedir.
İthalatta ise Avrupa ülkelerinin önemli yer aldõğõ görülmektedir.En çok Plastik
Boru ithalatõ yapõlan ülke Almanya’dõr.Avusturya ve Hollanda bu ülkeyi ithalatta takip
etmektedir.
TABLO : 5
Kaynak: DİE
14
TABLO : 6
Kaynak: DİE
AB ile olan gümrük birliğinin sonucu olarak tüm sanayi ürünlerinde olduğu gibi
plastik hammaddeleri ve plastik ürünlerinin AB ülkelerinden ithalatõ ve bu ülkelere
ihracatõnda gümrük vergisi alõnmamaktadõr.
Plastik Boru sektöründe ihracatõn teşvik edilmesi için her şeyden önce kalite ve
piyasadaki rekabet kurallarõ ile ilgili sorunlarõn çözülmesi gerekir.Plastik sektörün
ihtisas gerektiren bir dalõ olan plastik boru alanõnda sektörün öncü firmalarõnõn içinde
bulunacağõ güçlü ortak sermaye şirketleri kurulup rekabetçi dünya piyasalarõnda
ihracat bağlantõlarõnõn bu şirketler üzerinden yapõlmasõ sektörün dõşa açõlõmõnõ
kolaylaştõrõr.Ayrõca İhracatõn arttõrõlmasõ için tüketici şartlarõnõn (teslim, çevre,
ambalaj,sigorta,v.s) ülkemizdeki üreticilere iyi anlatõlmasõ sağlanmalõdõr.
15
6. ÜRÜN İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
16
Ülkemizde yaşanan ekonomik sorunlar ve bulunduğumuz jeoploitik konumun
doğurduğu olumsuz gelişmelerin ortadan kalkmasõ halinde sektörün çok daha büyük
gelişme göstereceği görülmektedir. Ülkemizin ekonomik olumsuzluklarõna rağmen
plastik boru sektörünün büyüme çalõşmalarõ içinde bulunduğumuz jeopolitik konum ile
alakalõdõr.Orta Asya gibi altyapõ sistemlerinin %80’lerinin değişmesi gereken bir
bölgede plastik boru sektörümüzün bu pazardan pay alamamasõ gibi durum
olmamalõdõr.
17
Diğer bir nokta ise sektörün halen bir birliğinin olmamasõdõr. Dõş pazarlardaki
gelişmeleri takip edebilecek plastik boru alanõnda ihtisaslaşmõş kadrolar ile bir birliğin
kurulmasõ hem Türk kamuoyuna plastik boru sektörünü anlatacak hemde sektörün
genelini çõkarabileceği yayõnlar ile gelişmelerden haberdar edecektir.
Sektörün hammadde açõsõndan büyük ölçüde dõşa bağõmlõ olmasõ firmalarõ sõk
sõk fiyatlandõrma ve üretim planlamasõ açõsõndan güç durumda bõraktõğõndan bu
konuda devlet desteğine ihtiyaç olduğu açõkça görülmektedir.Şu anda özelleştirme
durumunda bulunan Petkim’in tüm plastik sektörü için önemi iyi değerlendirilmeli ve
özelleştirme sonucunda hammadde piyasasõnda oluşacak dõşa bağimlõlõk oranõnõn ne
olacağõ iyi hesaplanmalõdõr.
Gelişmekte olan ve ihracat potansiyeli olan diğer sektörlerde olduğu gibi plastik
boru sektörüne de yabancõ yatõrõmlarõn özendirilmesi ve ülkemiz plastik sektörünün
uluslar arasõ alanda tanõtõlmasõ yabancõ sermaye girişini artõrarak sektörün hem daha
hõzlõ büyümesi hem de yurtdõşõ piyasalardaki rekabet gücünü destekleyecek ve
ihracatõn artmasõnõ sağlayacaktõr.
9. FAYDALI ADRESLER
Aliağa, İZMİR
Tel :0.232.6161240
Faks :0.232.6161439
PAGEV
18
10. KONUYLA İLGİLİ BAZI WEB SİTELERİ
http://www.turkplastics.org
http://www.polysort.com
http://www.plasticsnet.com
http://www.plasticnews.com
http://www.plasticsplatform.com
http://www.plasticx.com
http://www.aipma.org
http://www.igeme.org
http://www.die.gov.tr
http://www.dpt.gov.tr
http://www.modplas.com
http://www.4spe.com
http://www.plasticstechnology.com
http://www.plaspec.com
KAYNAKÇA
-DİE Yayõnlarõ
19
20