Dış Ticaret Araştırma Servisi

Meltem Duran
Mart , 2004

i
 İÇİNDEKİLER
Sayfa No
1. ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1
1.1. Tanımı ve Kapsamı 1
1.2. Kahvenin Üretim Aşamaları 1
1.3. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları 2
1.4. Bileşimi ve Besin Değeri 3
1.5. İnsan Sağlığı Bakımından Önemi 3
2. ÜRÜN GELİŞİMİ 3
2.1. Dünyada ve Türkiye’de Kahvenin Tarihçesi 3
2.2. Dünyada ve Türkiye’de Kahve Yetiştirilen Yerler 4
3. ÜRÜN POTANSİYELİ 6
3.1. Kahve Üretim ve Tüketim Durumu 6
3.1.1. Dünyada Kahve Üretimi 6
3.1.2. Dünyada ve Türkiye’de Kahve Tüketimi 8
3. DIŞ TİCARET DURUMU 10
4.1. Dünya Kahve İhracatı ve İthalatı 10
4.2. Türkiye Kahve İhracatı ve İthalatı 14
5. FİRE VE ZAİYAT ORANLARI 15
6. MEVZUAT 15
6.1. Standartlar 15
6.2. Ambalajlama 15
6.3. Etiket Bilgileri 16
6.4. Teşvikler 16
6.5. Kahve Borsa Fiyatları 16
6.6. İthalatta Alınan Gümrük Vergi Oranları 16
7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 17
8. BAŞLICA KAHVE İHRAÇ EDEN FİRMALAR 17
9. SEKTÖRDEKİ BAŞLICA ULUSLARARASI KURULUŞLARIN 20
WEB ADRESLERİ
KAYNAKÇA 21

ii
 TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa No
TABLO 1 Dünyada Yeşil Kahve Ekilen Toprak Alanları 5
TABLO 2 Kahve Üretilen Ülkelerde Hasat Dönemi 6
TABLO 3 Dünya Yeşil Kahve Üretim Miktarları 7
TABLO 4 Başlıca İhracatçı Ülkelerde Kahve Tüketimi 9
TABLO 5 Başlıca Ülkeler İtibariyle Kahve İhracatı 11
TABLO 6 Dünya Kahve İhracatı Reeksport Miktarları ve Değerleri 12
TABLO 7 Başlıca Ülkeler İtibariyle İthalat Rakamları 13
TABLO 8 Türkiye’nin Kahve İhracat Rakamları 14
TABLO 9 Türkiye’nin Kahve İthalat Rakamları 14
TABLO 10 İthalatta Alınan Gümrük Vergi Oranları 17

GRAFİK 1 Ülke Grupları İtibariyle Dünya Yeşil Kahve Üretim Yüzdeleri 7

iii
1.ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI
1.1. Tanımı, Kapsamı ve Cinsi
Kahve; kökboyasıgiller (Rubiaceae) familyasının Coffea cinsinden tropik çalı
türlerine, bu türlerin tohumlarına ve tohumlarından hazırlanan içeceğe verilen addır.
Kahve , bir ağacın meyvesinin çekirdeğidir. Aile, Rubiaceae, cinsi ise Coffea’dır. Çok
sayıda Coffea türü varsa da, ekonomik anlamda iki tanesi önemlidir;Coffea arabica
(Arap Kahvesi) ve Coffea canephora (Robusta). Tarımı yapılan ilk kahve türü Arap
kahvesidir. Geçmişte Arabistan’da yetiştirilen bu tür günümüzde daha çok Latin
Amerika’da yetiştirilmekte olup Doğu Afrika ve Kongo Havzası kökenli olduğu sanılan
robusta ise Afrika ve Madagaskar’da yetiştirilmektedir. Bu iki türün ayrıca Asya’da da
tarımı yapılmaktadır. Ağacın normal boyu 8-10 metreyi bulabilse de, üretim teknikleri
nedeni ile genellikle 2-3 metreye kadar büyütülmesine izin verilmektedir. Yaprakları
sürekli yeşildir. Yetişmesi için tropikal bölge, volkanik zemin, orta derecede nem gibi
özellikler gerekmektedir. Genellikle yağmurun hemen ardından ağaçlar beyaz renkli
çiçek açarlar. Bu çiçeklerin ömrü sadece birkaç gündür. Çiçekten kahve yemişi
gelişir. Bu yemiş 1,5 cm. büyüklüğünde yuvarlak ve başlangıçta yeşil renklidir.
Olgunlaştıkça rengi kırmızıya dönüşür ve esas kullanılan kırmızı renkli yemişlerdir.
Kalın bir kabuğa sahip bu yemişin içinde çekirdek bulunmaktadır. Kahvenin de elde
edildiği kısım bu çekirdektir. Hemen her zaman bir yemiş iki çekirdek taşımaktadır.
Çekirdekler yeşil renklidir. Kahve bu çekirdeklerden elde edilmektedir.
1.2. Kahvenin Üretim Aşamaları
Kahve meyvesi kabuklarından ayıklanarak sarımtrak renkli kave çekirdeği
ortaya çıkarılmaktadır. Harmanlama aşağıda şekilde işlenmektedir:
Kavurma: Üretilmesi amaçlanan kahve türüne göre kavurma biçimi farklıdır.
Türk kahvesi genellikle sıcak hava akımı yöntemiyle 8-10 dk. arası kavrulmaktadır.
Filtre kahve yapımında bu süre 3-5 dk. arasındadır. Kavrulma süresi arttıkça
kahvenin içim sertliği artmaktadır. Kavurma işlemi kahvenin aromasını meydana
çıkarmaktadır. Bu aromayı kalıcı kılmak doğru anda yapılan şok soğutmaya bağlıdır.
Kahve kavrulurken gaz açığa çıkmaktadır. Bu nedenle kahve kavrulduktan sonra
eleklerde karıştırılarak havalandırılmaktadır.

Harmanlama: Filtre kahve ve hazır kahve yapılacağı zaman kullanılan bir

aşamadır. Kavrulan değişik kahve çekirdekleri öğütülmeden önce amaçlanan aroma

1
ve tadı sağlamak için karıştırılmaktadır. Kahve markalarının birbirinden farkını
sağlayan en önemli özellik harmanıdır.
Öğütme: Yapılacak kahve çeşidine göre uygun incelikte çekirdeklerin
öğütülmesi işlemidir. Türk kahvesi ince, Espresso kahvesi orta, filtre kahve kalın
öğütülmektedir.
Damıtma ve Kurutma: Bu aşama sadece hazır kahve yapımında
kullanılmaktadır. Uygun şekilde kavrulmuş ve öğütülmüş kahve basınçlı çelik
tankların içerisinde sıcak su ile iyice karıştırılarak yoğun bir şekilde hazırlanmaktadır.
Sıvı haldeki bu konsantre kahve posasından ayrılarak kurutma için tanklara
alınmaktadır.
1.3. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları
Kahve, uluslararası ticaretin şartlarına uygunluk sağlanması amacıyla dünyaca
kabul gören bir sistemle sınıflandırılmış olup gümrük tarife istatistik pozisyon
numaraları aşağıda yer almaktadır;

Pozisyon No Eşyanın Tanımı

09.01 Kahve (kavrulmuş veya kafeini alınmış olsun
olmasın) :kahve kabuk ve kapçıkları; içinde
herhangi bir oranda kahve bulunan kahve yerine
kullanılan maddeler

- Kahve (kavrulmamış)
0901.11.00.00.00 - - Kafeini alınmamış
0901.12.00.00.00 - - Kafeini alınmış

- Kahve (kavrulmuş):
0901.21.00.00.00 - - Kafeini alınmamış
0901.22.00.00.00 - - Kafeini alınmış

0901.90 - Diğerleri
0901.90.10.00.00 - - Kahve kabuk ve kapçıkları
- -Kahve içeren ve kahve yerine kullanılan maddeler;
0901.90.90.10.00 - - - Kavrulmamış
0901.90.90.90.00 - - - Kavrulmuş

2
 1.4. Bileşimi ve Besin Değeri
Kaliteli bir kahve tanesinin rengi yeşilimsi olup içinde yağlı maddeler, glikoz,
kafestanik asit, aromatik esanslar, madensel maddeler ve kafein bulunmaktadır.

1.5. İnsan Sağlığı Bakımından Önemi

Yeşil kahve tanelerinde tanen, uçucu yağ, sabit yağ ve %0,8-2,5 oranında
kafein alkaloit bulunmaktadır. Bileşimindeki kafeinden ötürü kahvenin beyin ve kalp
etkinliğini uyarıcı, ayrıca idrar söktürücü etkileri vardır. Bu nedenle kavrulmuş
kahveden hazırlanan sulu çözeltiler uyku giderici, baş ağrılarını azaltıcı, kalp
kuvvetlendirici, hazmettirici ve alkaloit zehirlenmelerde panzehir olarak
kullanılmaktadır.

2.ÜRÜN GELİŞİMİ
2.1. Dünyada ve Türkiye’de Kahvenin Tarihçesi

Kahvenin anavatanı, Afrika kıtasında Etiyopya'nın güneyinde adı Kaffa olan bir
yerdir. Ortaçağın geç dönemlerinde, kahve ağacı Arabistan'a getirilmiş ve kahve
tarımı ilk kez burada geliştirilmiştir. Arabistan bölgesinde bir içecek olarak yaygınlık
kazandıktan sonra, Mekke'ye hacı olmak için gelen müslümanlar aracılığıyla kahve,
Mısır, Hindistan, Endonezya ve Anadolu gibi bölgelere yayılmıştır. Arap
yarımadasından sonraki ilk durağı Mısır, daha sonra ise Osmanlı başkenti olan
İstanbul olmuş; burada ilk kahvehaneler 16. yüzyılda açılmıştır. Kahve, çıkan
dedikodular nedeniyle ilk yasakla burada karşılaşmıştır. Kanunî Sultan Süleyman'ın
yasağına rağmen içilmesi yarı açık yarı gizli sürmüştür. Sonunda devlet kahveden
yüklü bir gümrük vergisi alacağını anladığında da yasak kaldırılmıştır.

Avrupa'nın kahve ile ilk tanışması Osmanlılar aracılığıyla olmuştur. İlk kez IV.
Mehmet'in bir elçisi tarafından 1664'de Paris'e götürülmüş ve XIV. Louis'nin
sarayında içilmiştir. O dönemin Avrupalı tıp uzmanları kahveyi zararlı bir içecek
olarak değerlendirip yasaklamışlardır. Böylece kahve ikinci bir yasakla karşılaşmıştır;
O tarihlerde henüz yaygınlık kazanmamış olan kahve, Fransız sarayı ve soylularının
ayrıcalıklı bir içeceği konumundadır. Bu ayrıcalıklı durum 1683 yılına dek sürmüştür.
Venedikliler aynı dönemde deniz yoluyla kahveyi İstanbul'dan İtalya'ya, daha sonra

3
da Marsilya ve İngiltere'ye kadar ulaştırmışlardır. Böylece kahve bütün Avrupa'ya
yayılmıştır. Büyük kentlerin hepsinde kahvehaneler açılmaya başlanmıştır. Kahve ile
tanışan Avrupa, bu içeceğe olan ilgiyi görünce, kahve üretmek ve Arapların tekelini
ele geçirmek için 17. yüzyılın sonlarına doğru kahve ekimine girişmiştir. Bu girişimi ilk
kez Hollandalılar Cava'da denemiştir. 1700 yılında Cava'dan gönderilen bir tek kahve
fidanı, Amsterdam Botanik Bahçesi'ne dikilmiştir. Hollandalılar bu fidanın bir
çubuğunu Guyana'ya gönderirler. Diğer bir çubuğunu da Fransız kralı XIV. Louis'ye
hediye ederler. O da derhal Fransız Guyanası'na gönderir. Bu yolla gittikçe üreyen
kahve, oradan da Güney Amerika'ya geçer. 1789 Fransız Devrimi sonrasında Haiti
yerlilerinin elinden kurtulmak için kaçan bölgedeki kahve üreticileri, beraberlerinde
kahve fidanlarıyla Brezilya'ya geçerler ve burada kahve ekimini yaygınlaştırırlar.

Daha sonra kahve ekimi Meksika, Guatemala, Kolombiya, Venezuela gibi Orta ve
Güney Amerika ülkelerine yayılarak, ileride bu ülkelerin başlıca ürünü olma özelliğine
kavuşur. Öyleki, dünya üretiminin % 80-90'ını gerçekleştiren bu bölgede, başta
Brezilya olmak üzere belli dönemlerde (1900 ve 1929'da) fazla ürün nedeniyle kahve
fiyatlarının düşmesi sonucunda, bu ülkelerde ekonomik kriz baş göstermiştir.

Aynı dönemde Cava Adası, Asya'nın kahve üretim merkezi olmuştur. Buradan
İngilizler aracılığıyla Endonezya'nın diğer adalarına, Hindistan'a ve Seylan'a
getirilerek ekimi denendiyse de iklim, zararlı böcekler ve diğer bir rakip olan çay
nedeniyle buralarda fazla bir gelişme olmamıştır. Daha sonraki yıllarda Amerikalılar
Filipin Adaları'nda, Portekizliler de Timor Adaları'nda kahveciliği geliştirmeye
çalışmışlardır. Aynı yöndeki çalışmalar Afrika'nın doğusunda Angola'da ve
Madakaskar Adası'nda sürmüştür. Narin bir bitki olan kahve, gittiği yerlerde belirli bir
iklim koşulu ararken, aynı zamanda kendisi de doğasından belli bir ödün vermekte;
her dikildiği bölgede farklı koku ve cinste ürün vermektedir. Bugün iyi olarak
tanımlanabilen kahve cinsi ya Guatemala kahvesidir ya da Brezilya ve Cava
kahvelerinin karışımıdır. Orijinal Arap kahvesi içmek için Arabistan veya Yemen'e
gitmek gerekmektedir.

2.2. Dünyada ve Türkiye’de Kahve Yetiştirilen Yerler ve Hasat Dönemleri

Bu ağaçların yetişmeleri için en ideal bölgeler, tropik bölgelerdir. Brezilya,
Endonezya, Fildişi Sahilleri, Kolombiya ve Meksika bu açıdan en ideal ülkeler olup
dünyada yeşil kahve ekimi yapılan alanlar TABLO 1’de almaktadır.

4
 TABLO:1
Dünyada Yeşil Kahve Ekilen Toprak Alanları

Yeşil Kahve Yıllar

Ekili Alan (Hektar) 1999 2000 2001 2002 2003
Afrika 2,614,723 2,631,544 2,603,757 2,884,288 2,886,613
Kamerun 300,000 300,000 300,000 300,000 300,000
Fildişi Sahilleri 819,329 829,319 850,000 1,170,000 1,170,000
Etiyopya 251,310 250,000 250,000 260,000 260,000
Kenya 170,000 170,000 170,000 170,000 170,000
Madagaskar 193,070 193,200 193,355 193,500 193,500
Tanzanya 116,000 120,000 130,000 130,000 130,000
Uganda 275,000 300,991 264,000 264,000 264,000
Asya 1,775,332 1,990,002 1,983,303 1,991,216 2,032,375
Hindistan 280,000 305,000 314,000 308,000 308,000
Endonezya 900,000 891,000 891,000 880,000 891,000
Filipinler 151,258 137,037 137,037 135,000 135,000
Tayland 65,120 65,280 66,760 66,365 67,000
Vietnam 269,800 476,900 450,000 470,000 500,000
Güney Amerika 3,930,872 3,890,798 3,933,999 3,920,983 3,997,738
Brezilya 2,222,925 2,267,968 2,336,031 2,364,280 2,418,210
Kolombiya 869,157 850,000 805,000 775,000 805,000
Ekvador 374,922 286,746 296,348 291,007 292,708
Peru 212,261 228,269 233,186 238,981 230,000
Venezuela 220,258 226,863 233,873 222,459 222,459
Kuzey& Orta Amerika 1,913,377 1,897,582 1,949,486 1,885,886 1,901,203
Kosta Rika 106,000 106,000 113,130 100,000 95,000
El Salvador 162,064 162,190 162,190 160,945 160,945
Guatemala 273,000 273,000 273,000 245,000 245,000
Honduras 205,131 210,769 216,562 215,000 215,000
Meksika 722,818 701,326 747,416 724,558 743,840
Nikaragua 91,201 107,865 108,848 115,200 115,730
DÜNYA 10.321.830 10.497.464 10.537.583 10.748.911 10.884.467
Kaynak:Faostat(www.fao.org)

Türkiye'de kahve ağacı yetiştirilmesi amacı ile özellikle Akdeniz yöresinde çeşitli
denemeler yapılmışsa da başarı sağlanamamıştır.

5
Kahve hasat dönemleri ülkeden ülkeye değişmekte olup yıl boyunca başlangıç ve
bitiş tarihleri farklıdır.
TABLO: 2
Kahve Üretilen Ülkelerde Hasat Dönemleri
Benin Gana Nijerya
Kamerun Guatemala Panama
Orta Afrika Cumh. Gine Sierre Leone
Kolombiya Honduras Sri Lanka
Kosta Rika Hindistan Tayland
1 Ekim-30 Eylül Fildişi Sahilleri Jamaika Togo
Kongo Kenya Trinidad ve Tobago
Demok.Cu. Liberya Uganda
El Salvador Meksika Venezuela
Etiyopya Nikaragua Vietnam
Gabon
Angola Endonezya Paraguay
Bolivya Madagaskar Peru
1 Nisan-31 Mart Brezilya Malavi Ruanda
Burundi Papua Yeni Gine Zimbabve
Ekvador
Kongo Haiti Tanzanya
1 Temmuz-30 Haziran Küba Filipinler Zambiya
Dominik Cum.
Kaynak: International Trade Centre, Coffee, 2002

3. ÜRÜN POTANSİYELİ
3.1. Kahve Üretim ve Tüketim Durumu
3.1.1. Dünya’da Kahve Üretimi
Dünya kahve üretiminde 2003/04 hasat yılında, 2002/03 dönemine göre küçük
bir düşüş beklenmektedir. 2003/04 döneminde Arap kahvesinin üretimde %21.36’lık,
robusta cinsinin üretiminde ise %2.58’lik bir düşüş beklenmektedir. 2002/03
döneminde dünya üretiminde Arap kahvesinin payı 2002/03 döneminde %73.69
olurken 2004/03 döneminde %62.50’e, Robusta’nın 2003/04 döneminde dünya
üretiminde %37.50 olan payının ise %32.62’ye düşmesi beklenmektedir.

6
 TABLO:3
Dünya Yeşil Kahve Üretim Miktarları
Yeşil Kahve, Yıllar
Üretim Miktarları (ton) 1999 2000 2001 2002 2003
Afrika 1,254,699 1,178,637 1,092,632 1,051,679 1,054,635
Kamerun 98,000 86,200 70,500 78,000 78,000
Fildişi Sahilleri 307,331 336,273 260,000 198,000 198,000
Etiyopya 217,450 229,980 228,000 220,000 220,000
Kenya 68,100 100,700 51,700 48,000 48,000
Tanzanya 46,670 47,800 58,100 58,100 58,100
Uganda 251,881 143,475 197,410 198,000 198,000
Asya 1,580,265 2,002,786 2,068,396 1,914,156 1,909,303
Hindistan 265,000 292,000 301,000 317,000 317,000
Endonezya 524,687 625,009 621,793 622,646 622,646
Tayland 54,923 80,589 85,406 59,537 70,000
Vietnam 553,200 802,500 840,600 688,700 674,000
Güney Amerika 2,563,361 2,942,850 2,919,907 3,543,345 3,040,256
Brezilya 1,631,852 1,903,562 1,819,569 2,493,520 1,991,200
Kolombiya 546,000 636,000 656,160 696,840 702,000
Ekvador 132,939 138,030 164,790 79,149 82,720
Kuzey& Orta Amerika 1,266,347 1,321,614 1,221,833 1,095,706 1,108,934
Kosta Rica 144,227 158,793 147,394 141,000 132,000
El Salvador 160,782 114,087 112,201 91,513 91,513
Guatemala 293,520 312,060 275,700 179,836 228,120
Honduras 157,409 193,309 205,545 182,160 150,000
Meksika 302,119 338,170 302,996 313,027 310,861
Nikaragua 91,791 82,206 66,799 60,235 67,885
DÜNYA 6,747,857 7,529,037 7,365,478 7,667,536 7,175,778
Kaynak: Faostat (www.fao.org)

GRAFİK:1

Ülke Grupları İtibariyle Dünya Yeşil Kahve Üretim Yüzdeleri

16% 15%
Afrika
Asya
G. Amerika
27%
Ku.ve Or.Amerika
42%

7
 Dünyada en fazla kahve üretimi Brezilya tarafından yapılmaktadır. Brezilya’yı
Kolombiya, Vietnam, Endonezya takip etmektedir. 2002 yılında dünya kahve üretimi
7.667.536 ton olurken, 2003 yılında üretim 7.175.778 tona gerilemiştir.
3.1.2. Dünyada ve Türkiye’de Kahve Tüketimi
Türkiye kahve tüketiminde Avrupa’ya göre oldukça gerilerde kalmaktadır. Türk
kahvesi, hazır kahve ve filtreli kahve olmak üzere üç ayrı şekilde tüketicilere sunulan
kahve ülkemizde yeterince tüketilmemektedir. Avrupa’da kişi başına yıllık kahve
tüketimi 5-6 kilo olup tüketim İskandinav Ülkelerinde 11-12 kiloya kadar
yükselmektedir. Türkiye’de ise tüketim kişi başına yılda 250 gramdır. İtalya’da
insanların, özellikle çalışanların günde 41 dakikalarını kahve içerek geçirdiği
saptanmıştır. Türkiye’de kişi başına hazır kahve tüketimi yıllık 10-12 fincan olurken,
Avrupa’da 175-200 fincan, filtreli kahve ise Türkiye’de 1 fincan dolaylarında iken
Avrupa’da 560-600 fincan düzeyinde bulunmaktadır.
Dünya tüketimi 2002 yılında 109.3 milyon çuval (60 kiloluk) olup 2003 yılında
111.5 milyon çuval olduğu tahmin edilmektedir. En fazla tüketim Brezilya ve
Etiyopya’dadır.
İthalatçı ülkelerde tüketimin 2002 yılı itibariyle 82.2 milyon çuval, 2003 yılı
itibariyle 83.9 milyon çuval olduğu tahmin edilmektedir.
Ülkelere göre kişi başına düşen yıllık tüketim miktarları;
ABD: 4.07 kg (2001). Amerikalıların içecek tüketiminde kahve %52’lik paya
sahiptir. Çay’ın payı %31, sütün %33, alkolsüz içeceklerin % 58, meyve sularının %
43’dür. 1995 yılında tüketim 3.98 kg. olup tüketim artış eğilimindedir.
Kanada: 4.7 kg (2000)
Avusturya: 8.2 kg (2001), 7.5 kg (1995)
Belçika-Lüksemburg : 5.0 kg ( 2001), 6.4 kg (1995)
Danimarka: 2001 yılı itibariyle tüketim 9.8 kg. olup 1995 yılındaki tüketimden
%12 daha fazladır.
Finlandiya: 9.6 kg ( 2001), 8.6 kg (1995)
Fransa : 5.5 kg (2001) (1995’deki miktarla aynı)
Almanya : 6.7 kg (2001), 7.4 kg (1995)
Yunanistan : 4.9 kg (2001), 2.2 kg (1995)
İrlanda : 2.3 kg (2001)
İtalya : 5.4 kg ( 2001), 2.2 kg (1995)

8
 Norveç : 9.3 kg (2001)
Brezilya : 3.99 kg (2001), 3.11 (1995)
Portekiz : 4.3 kg (2001)
İspanya : 4.5 kg (2001), 4.2 kg (1995)
İsveç : 8.7 kg (2001), 11.8 kg (1990)
İsviçre : 8 kg (2001) 8 kg (1995)
İngiltere : 2.3 kg (2001), 2.3 (1995)
TABLO: 4
Başlıca İhracatçı Ülkelerde Kahve Tüketimi (Bin Çuval*)
2000 2001 2002 2003 Üretilen miktar içinde
tüketim oranı (2003)
TOPLAM 25.940 26.873 27.158 27.658 27.11
Brezilya 13.000 13.250 13.500 13.750 47.45
Etiyopya 1.667 1.833 1.833 1.833 56.40
Endonezya 1.667 1.667 1.667 1.667 27.55
Meksika 1.305 1.500 1.500 1.500 32.97
Kolombiya 1.400 1.400 1.400 1.400 11.91
Hindistan 917 1.134 1.134 1.134 24.57
Venezuela 690 690 690 690 80.23
Tayland 500 500 500 500 48.54
Vietnam 500 500 500 500 4.44
Dominik C. 325 340 340 340 54.40
Haiti 340 340 340 340 80.95
Madagaskar 90 128 217 333 39.98
Fildişi Sah. 317 317 317 317 13.63
Guetamala 300 300 300 300 8.57
Küba 213 220 224 224 89.60
Kosta Rika 249 255 225 224 9.99
Kongo 200 200 200 200 28.57
Honduras 230 200 200 200 7.02
Diğerleri 1.210 1.278 1.242 1.289 9.04
Kaynak: Coffee Market Report , ICO
* Çuvallar 60 kilodur.

9
 Türkiye’de toplam tüketimin %75’i Türk kahvesinden, %25’i hazır, çekirdek,
filtre gibi kahvelerden oluşmaktadır.
Arabistan kahvesi, dünyada en fazla tüketilen kahve cinslerinden biri olarak
gösterilmektedir. 1980 yılından itibaren her yıl tüketiminde artış görüldüğü bildirilen
Arabistan kahvesi, son yıllarda dünyadaki toplam kahve üretiminin %73.69’unu,
dünya ticaretinin de %60’ını teşkil etmektedir. Arabistan kahvesinin çoğunluğu
Brezilya’da üretilirken, Robusta cinsi Endonezya, Vietnam, Guatemala, Etiyopya ve
Fildişi Sahilleri’nde üretilmektedir.
Ülkemizin sahip olduğu iklim koşullarında yetiştiriciliğin yapılamamasından
dolayı kahve tüketimimiz ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Kahve ülkemizde lüks bir
ürün olduğundan, gelir değişimlerine bağlı olarak tüketicilerin kahve talebi önemli
ölçüde değişmektedir. Son yıllarda ise genç kuşak, Avrupa kültürünün de
yaygınlaşmasıyla, kahveye ilgi duymaya başlamıştır. Kahve piyasasında, Türk
kahvesi, hazır kahve ve filtre kahve olarak üç ayrı şekilde tüketicilere sunulmaktadır.
Türk kahvesi, geleneksel içeceğimiz olup tüketicilerin hemen hemen tamamına yakını
tarafından tüketilmektedir. Bu alanda 1871 yılından beri faaliyet gösteren ve en eski
kuruluş olan Kurukahveci Mehmet Efendi ve Mahdumları firması Türk kahvesi
tanıtımında büyük rol oynamış olup halen faaliyetine devam etmektedir. Hazır kahve
tüketimi özellikle şehirlerde her geçen yıl giderek artmaktadır. Hazır kahve
piyasasında, Nescafe, Jacobs, Maxwell House, Melitta ve Kafeda gibi firmalar
faaliyet göstermektedir.Filtreli kahve genellikle ev dışı tüketiminde otel, iş yeri, cafe
ve restoranlarda yoğunlaşmaktadır.

4.DIŞ TİCARET DURUMU

4.1. Dünya Kahve İhracatı ve İthalatı
Dünya Kahve İhracatı
Dünya kahve ihracatında en büyük payı Brezilya, Kolombiya ve Vietnam
almaktadır. 2002 yılı itibariyle dünyada Arap kahvesi ihracatı 57.21 milyon çuval,
Robusta ihracatı ise 30.09 milyon çuval olmuştur. 2003 yılında ise dünyada Arap
kahvesi ihracatı 55.99 milyon çuvala, robusta cinsi ihracatı ise 28.87 milyon çuvala
düşmüştür. (Çuvallar 60 kiloluktur.)

10
 TABLO: 5
Başlıca Ülkeler İtibariyle Kahve İhracatı (Milyon Çuval*)
2002 2003 %’lik değişim
TOPLAM 87.30 84.87 -2.79
Afrika 11.61 11.24 -3.16
Kamerun 0.64 0.81 27.30
Fildişi Sahilleri 2.90 2.41 -16.83
Etiyopya 2.05 2.23 8.49
Kenya 0.74 0.85 15.63
Tanzanya 0.50 0.88 77.92
Uganda 3.36 2.52 -24.86
Diğerleri 1.42 1.53 -90.81
Asya&Okyanusya 20.44 21.26 4.04
Hindistan 3.52 3.67 4.41
Endonezya 3.97 4.60 16.08
Papua Yeni Gine 1.06 1.15 8.58
Vietnam 11.77 11.62 -1.32
Diğerleri 0.13 0.22 77.59
Meksika&Orta 13.44 13.23 -1.56
Amerika
Kosta Rika 1.78 1.70 -4.95
El Salvador 1.53 1.30 -14.97
Guatemala 3.49 3.82 9.44
Honduras 2.71 2.43 -10.55
Meksika 2.64 2.59 -1.90
Nikaragua 0.96 1.01 6.05
Diğerleri 0.32 0.38 17.85
Güney Amerika 41.82 39.13 -6.42
Brezilya 27.91 25.46 -8.78
Kolombiya 10.27 10.24 -0.28
Ekvador 0.56 0.63 10.92
Diğerleri 3.07 2.80 -8.70
* Çuvallar 60 kilodur.
Kaynak: Internatıonal Coffee Organization, (www.ico.org)

11
2000 yılında, reeksport değerleri dahil toplam ihracat miktarı 11.55 milyar ABD
Doları, 2001 yılında 8.65 milyar ABD Doları, 2002 yılında 8.50 milyar ABD Doları
(tahmini) ve 2003 yılında 8.79 milyar ABD Doları (tahmini)’dir.

TABLO: 6
Dünya Kahve İhracatı Reeksport Miktarları ve Değerleri
2000 2001 2002*** 2003***
Miktar* 22.05 24.52 26.31 27.73
Değer** 3.37 3.26 3.38 3.14
*Milyon Çuval
** Milyar ABD Doları
***Tahmini Veriler

Dünya Kahve İthalatı

Dünya’da en fazla kahve ithal eden ülke ABD’dedir. TABLO 7’de başlıca
ülkeler itibariyle ithalat miktarları yer almaktadır. Avrupa Topluluğu’nda kahve ithalatı
Amerika’dan fazla olup Almanya, Fransa ve İtalya en fazla kahve ithal eden AB
Ülkeleridir.
Dünyada yaklaşık 25 milyon kahve tarımıyla ilgilenen aile bulunduğu tahmin
edilmektedir. Son dönemde, fiyatlar üretim maliyetlerini karşılayamadığından kahve
üreticisi zor durumdadır. Örneğin Uganda gibi ihraç hacminin büyük bir kısmını
kahvenin oluşturduğu ülkeler için bu durum oldukça ciddi sorunlar yaratmaktadır.

12
 TABLO: 7
Başlıca Ülkeler İtibariyle İthalat Rakamları- Çuval* (2003 YILI )
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
A.B.D. 2.076.409 1.849.271 2.106.672 2.029.640 1.799.170 1.802.135 2 108 062 1 839 781 1 814 692 1 856 559 1 632 115 1 993 124
Avusturya 84.331 134.595 110.271 126.561 104.947 104.810 137.478 163.512 109.800 135.470 83.731 -
Belçika- 288.599 385.508 364.875 352.395 294.096 294.166 343.415 282.089 348.046 429.416 2000065.883
Lüksemburg
Danimarka 78.995 63.490 80.789 84.135 91.345 95.352 85.779 79.613 96.034 87.034 92.654 74.424
Finlandiya 66.734 90.552 87.880 105.989 78.143 83.892 99.608 98.155 - - - -
Fransa 601 549 585 077 586 566 619 276 572 211 568 684 593.881 379.740 582.011 698.362 431.955 470.770
Almanya 1 371 108 1 359 489 1 095 822 1 438 548 1 365 769 1 025 617 1.262.734 1.664.403 1.617.537 1.357.671 - -
Yunanistan 79 698 72 806 82 088 97 235 124 727 89 894 88.900 - - - - -
İrlanda 22 519 16 122 15 041 14 899 17 793 21 499 19.937 17.146 18.083 25.459 - -
İtalya 662 831 580.569 591.561 572.214 633.293 586.412 651.896 263.806 641.455 694.111 628.438 -
Hollanda 282.030 282.026 282.026 282.361 282.359 282.359 266.402 266.402 266.402 - - -
Portekiz 71.716 64.031 71.510 75.663 78.092 64.695 79.040 59.769 79.469 77.912 66.110 -
İspanya 404.814 358.670 360.607 316.593 410.269 368.970 360.147 250.996 372.662 - - -
İsveç 119.213 110.600 150.305 122.833 165.747 119.389 59.291 100.732 127.021 138.575 138.100 -
İngiltere 247.991 229.697 270.405 221.745 308.972 232.415 305.620 241.568 262.848 269.870 239.490 236.463
Japonya 630.112 464.032 562.253 646.440 619.170 598.893 716.594 649.867 422.905 596.656 522.969 -
Norveç 73.685 42.935 51.670 60.567 70.736 52.418 65.194 54.900 43.395 57.465 60.989 55.711
Singapur 121.237 61.779 73.014 80.560 53.710 38.848 60.313 60.707 85.414 - - -
İsviçre 125.685 119.645 155.808 124.060 136.921 91.635 127.557 81.308 86.277 99.094 89.280 -
Kaynak : International Coffee Organization (www.ico.org)
*Çuvallar 60 kilodur.

13
 4.2 Türkiye Kahve İhracatı ve İthalatı
Türkiye Kahve İhracatı
Türkiye, kahve ithalatçısı olup, kahve ihracat rakamları çok düşüktür. 2000
yılında 473.834 ABD Doları olan ihracat rakamları, 2001 ve 2002 yıllarında
artış göstermiştir. İhraç edilen kahve çeşitleri aşağıda yer almaktadır;
• Kafeini alınmamış, kavrulmamış (0901.11.00.00.00)
• Kafeini alınmış, kavrulmamış (0901.12.00.00.00)
• Kafeini alınmamış, kavrulmuş (0901.12.10.00.00)
• Kafeini alınmış, kavrulmuş (0901.22.00.00.00)
• Kahve içeren ve kahve yerine kullanılan maddeler (kavrulmamış)
(0901.90.90.10.00)
• Kahve içeren ve kahve yerine kullanılan maddeler (kavrulmuş)
(0901.90.90.90.00)

TABLO: 8
Türkiye’nin Kahve İhracat Rakamları
Miktar (Kg) Değer (ABD Doları)
2000 92.586 473.834
2001 151.446 545.063
2002 132.071 602.262
2003 (10 aylık) 107.601 526.479
Kaynak: DİE Verileri

Türkiye Kahve İthalatı

Türkiye’nin iklim şartları kahve tarımına uygun olmadığından, ülkemiz ihtiyacı ithalat
yoluyla karşılanmaktadır. Türkiye’ye en fazla kafeini alınmamış, kavrulmamış kahve
ithal edilmekte olup ithalatımızın büyük çoğunluğu Brezilya’dan yapılmaktadır. 2000
yılında Brezilya’dan 15.058.861 $, 2001’de 10.383.427 $, 2002’de 9.883.957 $,
2003’de (10 ay) 7.180.566 $ kafeini alınmamış, kavrulmamış kahve ithalatı
yapılmıştır. 2000 yılında İtalya’dan ise 876.026 $ , 2001’de 1.071.631 $, 2002’de
1.041.889 $, 2003’de (10 ay) 842.472 $’lık kafeini alınmış, kavrulmuş kahve ithalatı
gerçekleştirilmiştir.

14
 TABLO: 9
Türkiye’nin Kahve İthalat Rakamları
Miktar (Kg) Değer (ABD Doları)
2000 10.032.494 19.264.470
2001 10.360.704 13.337.378
2002 13.857.467 13.146.261
2003 (10 aylık) 9.024.401 9.776.757
Kaynak : DİE Verileri
Seneler itibariyle ithalat miktarına bakıldığında 2002 yılında bir önceki seneye
göre % 33 oranında artış olmuş, ancak değer olarak %2 oranında bir düşüş
yaşanmıştır.

5. FİRE VE ZAİYAT ORANLARI

Kavrulan ve öğütülen kahve, taze olduğunda %21’e kadar, eski olduğu
takdirde %18-19 arasında fire vermektedir. Ancak kahveciler arasında kavrulma ve
öğütülme firesi % 20 olarak kabul edilmektedir. 1 kg çiğ çekirdek kahve bulunduğu
yere göre sıfırdan, azami %3’e kadar fire verebilmektedir.
Kahve, bütün çekirdeklilerde olduğu gibi su ihtiva eden bir madde olduğundan sıcak
havalarda kamyonla nakledilen kahvelerin mesafenin uzun veya kısa oluşuna,
hararet derecesine ve bilhassa rüzgarın tesiriyle %1’den aşağı olmamak üzere azami
%2’ye kadar fire vermesi normal kabul edilmektedir. 1 kg çiğ kahve kavrulduğu
zaman 180 gr, 1 kg kavrulmuş kahve çekildiği zaman 1 gr fire vermektedir. Filtre
kahvenin toz haline getirilmesinde ve burada ambalajlanmasında uygulanacak fire
oranı %2’dir.

6. MEVZUAT
6.1. Standartlar
Kahve standardı ihracatta zorunlu uygulamada bulunan ürünler listesinde yer
almamaktadır.
6.2. Ambalajlama
Türk Gıda Kodeksinde yer alan tüm gıda maddelerinin ambalajlanması
zorunludur. Ambalajlanmış gıda maddesi, ambalajı değiştirilmediği veya açılmadığı
sürece gıda maddesine erişilemez durumda olmalıdır. Gazete ve gıda ambalaj

15
materyali olarak üretilmemiş basılı ve yazılı kağıtlar, yeniden işlenmiş ve plastikler
gıda ambalaj materyali olarak kullanılmazlar.

Ambalaj Materyalleri
a) Ambalaj materyali gıda maddesini özelliğine bağlı olarak değişimleri, nem,
hava, ışık gibi olumsuz dış etkenlerden korumalıdır.
b) Gıda maddelerinin bileşiminde istenmeyen değişikliklere ve organoleptik
özelliklerinde bozulmalara neden olmamalı ve gıda maddesiyle etkileşim
göstermemelidir.
c) Ambalaj materyali üzerine izin tarihi ve numarası ile üretici firmanın adı ve
bulunduğu il belirtilmelidir.
d) Doldurma, taşıma ve depolama koşullarına dayanıklı ve istiflemeye uygun
olmalıdır.
6.3. Etiket Bilgileri
Gıda maddelerinin etiketinde bulundurulması zorunlu bilgiler aşağıda yer
almaktadır;
a) Gıda maddesinin adı,
b) İçindekiler,
c) Net miktarı,
d) Firmanın adı, adresi ve üretildiği yer,
e) Üretim tarihi ve son tüketim tarihi veya raf ömrü,
f) Parti numarası ve/veya seri numarası,
g) Üretim izin tarihi ve sicil numarası,
h) Menşe ülke
i) Gerektiğinde kullanım bilgisi ve / veya muhafaza şartları.

Ancak tüketiciye direkt sunulmayacak gıdalarda, sadece gıda maddesinin adı ve

firmanın adı, adresi, üretildiği yer bilgilerinin etiketin üzerinde bulundurulması
zorunludur, diğer bilgiler bir belge halinde gıda ile birlikte sunulabilir. Gıda
maddesinin adı, net miktarı, üretim tarihi ve son tüketim tarihi veya raf ömrü
bilgilerinin tümü ambalajın aynı yüzünde bulunmalıdır.
6.4. Teşvikler
2003 yılında kahve sanayinde teşvik kapsamına alınan proje olmamıştır.

16
 6.5. Kahve Borsa Fiyatları
Kahve borsa fiyatları www.ico.org adresinden temin edilebilmektedir.

6.6. İthalatta Alınan Gümrük Vergi Oranları

Türkiye’ye kahve ithalatı yaparken alınan gümrük vergisi oranları TABLO 10’ da
yer almaktadır.

17
 TABLO: 10
İthalatta Alınan Gümrük Vergi Oranları (%)
G.T.İ.P Madde AB ve Rom. Litvanya Eston Çek. Slovak. Polonya Make. Bosna Diğer
İsmi EFTA Hersek Ülkeler
0901.11.00.00.00 Kafeini 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13*
alınmamış
0901.12.00.00.00 Kafeini 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13*
Alınmış
0901.21.00.00.00 Kafeini 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13
Alınmamış
0901.22.00.00.00 Kafeini 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13
alınmış
0901.90.10.00.00 Kahve 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13
kabuk ve
kapçıkları
0901.90.90.10.00 Kavrulma 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13
mış
0901.90.90.90.00 Kavrulmuş 11 13 13 13 13 13 13 13 0 13

*En az gelişmiş ülkeler için söz konusu gümrük vergisi %11 olarak uygulanmaktadır.

17
 7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Dünya’da kahve üretimi en fazla Güney Amerika kıtasında yapılmakta olup en
fazla üretim Brezilya’dadır. Ülkemiz kahve tarımına uygun olmadığından kahve
ihtiyacı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Ülkemizde kahve tüketimi fazla olmamakla
beraber, son dönemde, özellikle gençler arasında kahveye eğilim artmakta olup
ülkemizde çaydan sonra en fazla tüketilen içecektir.

8. KAHVE İHRAÇ EDEN BAŞLICA FİRMALAR

KAVRULMAMIS,KAFEINI ALINMAMIS KAHVE İHRACATÇILARI

İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAX
MERMERCİLER
SAN.SİTESİ 6.CAD. NO:2
AK-URAL TEKS.GIDA
KAT:1 YAKUPLU (90)(212) (90)(212)
METAL URUNLE SAN.VE
İSTANBUL 8751608 8762208
TIC.LTD.STI.

1476 SOK. NO.1 TIBAS

ALBATROS
APT. K.6 D.11 35220
ULUS.KUMANYACILIK (90)(232) (90)(232)
ALSANCAK İZMİR
TASIMACILIK 4644246 4641639
PAZ.LTD.STI.

OTO SAN.SİTESİ 31 SOK.

ANKARA FORM KAGIT
NO.20/A-B ANKARA (90)(212) (90)(212)
SAN.KAGIT SAN.PAZ.VE
2783040 2783042
TIC.A.S.

TOPTANCILAR SİTESİ
ANTEP BAKLIYAT GIDA 4.SOK.NO:17
(90)(352) (90)(352)
URUNLERI VE KAYSERİ
2453792 2400761
IHT.MAD.SAN.TIC.LTD.STI.

ISTANBUL CAD.NO.96
34990 KEMERBURGA Z
ARENA BILGISAYAR (90)(212) (90)(212)
İSTANBUL
SANAYI VE TICARET A.S. 3646464 3600290

405/2 SOK. NO:6 35060

ASIST GIDA MERKEZI PINARBAŞI İZMİR (90)(232) (90)(232)
TUR.SAN.VE TIC.LTD.STI. info@asistltd.com.tr 4791525 4797795
http://www.asistltd.com.tr

18
 YENİ GIDA SİT.M BLOK
NO:30/31 RAMİ EYÜP
DIDEM GIDA ITH IHR VE (90)(212) (90)(212)
İSTANBUL
TIC SAN. A.S. 5816669 5816670
info@didemfoods.com
http://www.didemfoods.com
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
CAD. NO:2 D:5 KONAK (90)(232)
ER-PA KAHVE GIDA (90)(232)
İZMİR 4846814 (90)(232)
TUR.INS.SAN. VE TIC.A.S. 4257488
erpacoffe@rt.net.tr 4894012

ORG.SAN.BÖL.TURGUT
ÖZAK CD.NO: 102/10
GIMAS (90)(212)
34306 İKİTELLİ (90)(212)
ULUS.KUMANYACILIK 6712480 (90)(212)
K.ÇEKMECE İSTANBUL 6712486
SAN.VE TIC.A.S 6712485
gimas@gimas.com.tr
http://www.gimas.com.tr
KEMAL TÜRKLER
MAH.ATATÜRK CAD.
HAZER BABA GIDA BÜLBÜL SOK.NO.20
(90)(216) (90)(216)
SAN.IC VE DIS SARIGAZİ ÜMRANİYE
6222355 6222533
TIC.LTD.STI. İSTANBUL
hazerbaba@hazerbaba.com.tr
http://www.hazerbaba.com.tr
BARBAROS HAYRETTİN
PAŞA MAH. 1058
KORHAN PAZ VE DIS SOK.NO:38 KÜÇÜKKÖY (90)(212) (90)(212)
TIC.A.S G.O.PAŞA İSTANBUL 6187080 6187089
info@serafood.com

MATBACI OSMANBEY
SK.HASEKİOĞLU Ş
MERIDYEN MERK.NO:1 K:4 D:7 34381
(90)(212) (90)(212)
ULUSL.NAK.TURZ.TIC. OSMANBEY ŞİŞLİ
2197454 2484779
LTD.STI İSTANBUL

PLASTİK VE KAUÇUK
SAN.SİT. NO:16-A BLOK
NO:39-40 34306
MESA IC VE DIS (90)(212) (90)(212)
İKİTELLİ K.ÇEKMECE
TIC.LTD.STI 5498642 5498643
İSTANBUL

ATATÜRK MH.ÇİFTLİK
YOLU ERZİN- CAN
METRO ULUS.NAK.VE (90)(216) (90)(216)
SK.NO.2 D.2 34734
TUR.TIC.LTD. STI. 4564781 5654792
KADIKÖY İSTANBUL

19
 1202/6 SK.NO:58 GIDA
MEVLANA KURUYEMIS ÇARŞISI YENİŞEHİR
(90)(232) (90)(232)
VE HURDACILI SAN.VE İZMİR
4584243 4575577
TIC.LTD.STI.

GATEM PEYNİRCİLER
SİT.C.BLOK NO.28
NAR-PA ITH.IHR.SAN.VE (90)(342) (90)(342)
GAZİANTEP
TIC.LTD. STI. 2383091 2363092

S.ÇİFTLİĞİ 2.CEBECİ
SOYYIGIT BAHARAT YOLU R CAD. 2557 SOK.
(90)(212)
GIDA KIMYEVI G.O.PAŞA İSTANBUL
4751675
MADD.SAN.LTD.STI.

TEKİRDAĞ CAD.NO:119
SOYYIGIT YAGLI 59400 HAYRABOLU (90)(282)
(90)(282)
TOHUMLAR YAG VE SUT TEKİRDAĞ 3151019 (90)(282)
3152919
SANAYI A.S. 3151119

TEKFEN SİT.2.ULUS
MAH.C BLOK 34337 (90)(212)
TEKFEN INS.VE TESISAT
ETİLER İSTANBUL 2658050 (90)(212)
A.S
2576100

AKÇAY CAD.NİLÜFER
SOK.NO:29-6 GAZİEMİR
VESTEL KOMINIKASYON (90)(232) (90)(232)
İZMİR
SAN.VE TIC A.S. 2517290 4632918

Kaynak : Dış Ticaret Müsteşarlığı, (www.dtm.gov.tr)

9. SEKTÖRDEKİ BAŞLICA ULUSLARARASI KURULUŞLARIN WEB ADRESLERİ

• International Coffee Organization (www.ico.org)

• Natıonal Coffee Association (www.ncausa.org)
• Green Coffee Association (www.green-coffee-assoc.org)
• Specialty Coffee Association Of America (www.scaa.org)
• European Coffee Federation (www.ecf-coffee.org)
• Interafrican Coffee Organization (www. oiac- iaco.org)
• Common Fund For Commodities (www.common-fund.org)

20
YARARLANILAN KAYNAKLAR
• Internatıonal Coffee Organization (www.ico.org)
• International Trade Centre, Product and Market Develepment, Coffee,2002
• Food and Agriculture Organization Of The United Nations (www.fao.org)
• Kahvenin Dünya Tarihi (www.almancilar.de/kultur_gesellschaft/politik/kahve.html)
• Çay ve Kahve Ürün Profil Araştırması, 2002-İTO
• S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2003/ Türkiye’de Kahve Talep Analizi
• İthalat Rejimi Kararına Ek Karar (K.2003/6662)
• Kar Gıda, Kahvenin Üretim Aşamaları (www.kargida.com.tr)
• Devlet İstatistik Enstitüsü Verileri
• Çay, Kahve ve Şeker Araştırması, Dünya Gazetesi 29 Ocak 2004
• Ana Britannica, Kahve

21