İSTANBUL TİCARET ODASI

İLERİ MALZEME TEKNOLOJİLERİ

SEKTÖR RAPORU

Hazırlayan: Mert Özcömert

Ekim, 2005
İÇİNDEKİLER

I. İLERİ MALZEMELERİN GELİŞİMİ

II. İLERİ MALZEMELERİN TANIMI

III. İLERİ MALZEME UYGULAMALARI

IV. DÜNYA’DA İLERİ MALZEMELER

V. TÜRKİYE’DE İLERİ MALZEMELER

VI.SONUÇ

X.SEKTÖRLE İLGİLİ BAZI FAYDALI ADRESLER

XI.SEKTÖRLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ FUARLAR

XII.KAYNAKÇA

2
Dünyadaki araştırma geliştirme çalışmalarına paralel gelişen teknoloji ve gelişen
teknolojinin üretim yöntemlerine uygulanması ile birlikte dünya pazarına sunulan yeni
ürünler, dünya pazarından pay almak isteyen ülkeler için ekonomilerini geliştirme
aracı olarak değerlendirilmektedir. Küreselleşmenin getirdiği rekabet ortamında
piyasaya katma değeri yüksek yeni ürünler arz eden ve bu ürünlerle rekabet yarışını
sürdüren ülkeler bu alanda alt yapısı eksik diğer ülkelere ürün ve teknolojilerini ihraç
ederek büyümektedir.

Teknik ve teknolojik ürünlerin günlük yaşamda ağırlığının artması ve toplumun bu tür

ürünlere olan talebinin yoğunluğu, son on yıldır ülkemizin dış ticaret dengesini
olumsuz yönde etkilemektedir. Ülkemizde bir taraftan ürün yelpazesini ve ürün birim
maliyetini düşürürken diğer taraftan ürün kalitesinin ve teknolojik içeriğinin arttırılması
gereği ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de teknolojik katma değeri olan ürün tüketiminin
payı gittikçe büyümektedir. (8)

Geleceği şekillendiren ileri teknoloji destekli katma değeri yüksek ürünlerin

oluşturduğu pazara ülkemizin de girebilmesi ve söz konusu ürünlerin ticaretinde pay
sahibi olabilmesi için gerekli stratejiler üzerinde yoğun olarak çalışması zorunludur.

Bu amaçla ileri teknoloji ile üretilmekte olan ileri malzemelerin tanıtımı ve ülkemizin
bu alanda yapılan çalışmalar doğrultusunda dünyadaki yeri incelenmeye çalışılmıştır.

I. İLERİ MALZEMELERİN GELİŞİMİ

Malzeme teknolojisindeki gelişimle birlikte, ortaya çıkan yeni ürün ve yeni pazar
oluşumları tüm sektörleri etkilemektedir. Özellikle son 20 yıldır giderek önem kazanan
bir ileri teknoloji alanı olarak “İleri Malzemeler” belirtilen özelliklerini daha ağırlıklı
olarak hissettirmektedirler. Etkinliği ve güvenilirliği geliştirilmiş fiziksel, kimyasal ve
mekanik özellikleri daha üstün, daha hafif, daha az yer kaplayan, daha ucuz ve yeni
işlevlere daha uygun, üstün performans gösteren, katma değeri yüksek malzeme
ihtiyacı artmaktadır. (8)

3
Gelensel anlayıştan ileri malzemelerin gelişmesine ve kullanımına yol açan yeni
anlayış arasındaki farklılıklar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

GELENEKSEL ANLAYIŞ İLERİ MALZEMELER

Makroyapı denetimi Mikroyapı denetimi
Araştırma, tasarım, üretim ve uygulama Artan entegrasyon
ayırımı
Büyük pazar/düşük tüketim artışı Küçük Pazar/ yüksek hızda tüketim artışı
Düşük maliyetli standart ürünler/yüksek Çok değişken ve entegre işlevli ürünler,
üretim yüksek saflık, yüksek katma değer ve
çevreye duyarlılık
Ana tüketiciler : Ulaşım ve inşaat Ana tüketiciler : Enformasyon ve
telekomünikasyon
Hammadde ve enerji yoğun Bilgi yoğun
Özel uzmanlık Çok disiplinli ekip çalışması
Ürüne özgü donanım Esnek üretim
Otomasyon Bilgisayar denetimli şebeke
Düşük Ar-ge Çok yüksek Ar-Ge
Kendi teknolojik birikimi Araştırma-üretim-uygulama üçlü ayağı
İstatistiksel ve tahribatlı test (üretim Anında ve tahribatsız test
sonrası)
Büyük ve tek firma (kartel) Yoğun işbirliği içinde büyük, orta ve
küçük ölçekli özel birimler
Hammadde ve enerji firmanın tavrını Özel pazar ve teknolojik birikim firma
belirler tavrını belirler
Malzeme üreticilerinin hammadde Malzeme kullanıcılarının üretici,
kaynaklarını denetim altında tutma malzeme ve üreticilerinin kullanıcı olmak
eğiliminde olduğu geriye doğru istediği yatay ve dikey etkileşim
entegrasyon
Malzeme üretim süreçlerinde anlayış değişimleri (3)

II. İLERİ MALZEMELERİN TANIMI

İleri malzemeler katma değeri yüksek, ileri teknoloji ve bilgi gerektiren malzemeler
olarak tanımlanmaktadır. Endüstriyel açıdan ileri malzemelerin kullanımı ülkelerin
gelişmişlik düzeyleri ve ekonomileri ile de paralellik arz etmektedir. İleri malzemeler
birçok alanda kullanılmakta ve geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Yüksek katma
değere sahip olmaları nedeniyle ülke ekonomisinde itici unsur olarak rol olabilecek
söz konusu malzemeler, ülkemizin dünya pazarlarındaki rekabet gücünü
arttırabilecek potansiyele sahiptir.

4
İleri malzemeleri en geniş anlamda “yüksek saflıkta, yüksek teknolojik performansa
ve yüksek bilgi içeriğine sahip ve dünya ekonomisine giderek artan bir ölçekte
katkıda bulunan yüksek katma değerli malzemeler” olarak tanımlamak mümkündür.
(3)

Ayrıca, “20. Yüzyılın ikinci yarısında, dünya ekonomisine önemli ölçekte pazar
payıyla giren seramik, polimer, metal ve kompozitler olarak yüksek safiyete, yüksek
teknik performansa ve yüksek bilgi içeriğine sahip artan entegre işlev çeşitliliği olan
yüksek katma değerli malzeme” (1) şeklinde de tanımlanmaktadır.

Günümüz sanayi sektörlerinde “İleri Malzeme Teknolojisi” olgusunun uygulamalarına

bakıldığında aşağıda belirtilen çerçevede faaliyetlerin oluştuğu görülmektedir.

I) Geleneksel malzemelerin (örnek olarak çelik, demir-dışı metaller, beton, plastikler,

klasik seramikler) yeni üretim, süreç denetim ve geri kazanım teknolojileriyle, düşük
maliyet ve artan işlevlilikle, katma değerlerinin arttırılması. Bunun yanı sıra
geleneksel malzemelerin ileri teknoloji uygulamalarına entegre edilmeleri, yeni
malzeme sistemlerine uyumlu olarak performanslarının arttırılması

II) Katma değeri yüksek, yeni ve gelişmiş özelliklere sahip yüksek safiyette, yüksek
performanslı ve karmaşık işlevleri yerine getirebilecek “İleri Malzeme” uygulamaları.
Buna uygun olarak ileri üretim ve süreç denetim teknolojilerinin uygulanması (örnek
olarak “near – net shape” süreçler, kaplama teknikleri, toz metalurjisi, yeni ısıl işlem
teknikleri)

III) Henüz sanayi sektörlerinde uygulamaya geçmemiş, ancak bilimsel bulgular

itibariyle yüksek potansiyele sahip, geleceğin teknolojilerinde önemli atılımlar
yaptırabilecek uzun dönemli çalışmalar. Örnek olarak Karbon- 60, düşük basınç,
düşük sıcaklık elmas kaplamalar, intermetalikler, karbonitrür (CN) sentezi, süper
iletkenler, biyomimik malzemeler, nano-parçacık malzemeler, ultra- saf malzemeler
gibi.

5
Uygulama açısından yukarıda belirtilen ayırıma uygun olarak, ileri teknolojileriyle,
gelişen işlevleri, uygulamaları ve nitelikleriyle bu malzemeler grubu şu şekilde
sınıflandırılmaktadır :

1. İleri metalik malzemeler

2. İleri seramikler
3. Yeni, ileri polimerik malzemeler
4. Kompozit malzemeler
4a. Polimer Bazlı Kompozitler
4b. Metal bazlı kompozitler
4c. Seramik bazlı kompozitler (1)

II A) İLERİ METALİK MALZEMELER

Mevcut geleneksel metal malzemelere daha üstün özellikler kazandırmak amacıyla,

toz metalurjisi, vakumda ergitme gibi yeni üretim teknolojileri geliştirilmiş, mevcut
geleneksel malzemelerin yüzey kalitelerinin arttırılması için laser, kimyasal ve fiziksel
kaplamalar gibi yeni yüzey teknikleri geliştirilmiş, ayrıca yeni alaşımlamalar yapılarak
daha üstün özelliklere sahip yeni metalik malzemeler elde edilmiştir. Yeni malzemeler
üretilirken malzemeye üretim aşamasında atomik düzeyde müdahale edilerek
malzemenin yapısı kontrol edilebilmekte ve istenen tokluk, kırılganlık, sertlik, sıcaklık
dayanımı, korozyon dayanımı gibi özellikler elde edilebilmektedir.

Niobyum, vanadyum ve titanyum ile mikroalaşımlanmış çelikler, dubleks

alaşımlanmış paslanmaz çelikler, ultra-dayanımlı çelikler, nikel, kobalt ve titanyum
bazlı süper alaşımlar, intermetalik malzemeler, aluminyum lityum alaşımları gibi ileri
hafif alaşım malzemeleri önemli örneklerdir. Diğer taraftan aluminyum alaşımlarının
ve magnezyum alaşımlarının otomotiv sektöründeki uygulamaları, düşük yoğunlukta
geliştirilmiş olan aluminyum-lityum alaşımlarının havacılıktaki uygulamaları ileri
metalik malzemelerin günlük hayatımıza girişine örnek teşkil etmektedir.

6
Sinterleme, sıcak presleme, toz metal enjeksiyonu gibi metodlarla metal tozları
sıkıştırılarak yüksek özelliklere sahip parçalar elde edilebilmekte ve adına “toz
metalurjisi” denen yeni bir üretim teknolojisi kullanılarak ileri metalik malzemeler elde
edilebilmektedir. Benzeri şekilde vakumda ergitme yoluyla yüksek özelliklere sahip
magnezyum alaşımı parçalar üretilerek otomotiv ve havacılık sektöründe başarıyla
kullanılmaktadır.

Nikel – titanyum alaşımlarında sağlanan ve adına şekil hafızalı alaşımlar (shape

mamory alloys) denen yeni malzemeler belli sıcaklıklarda geometrik şekil değişikliği
göstermekte bu davranışı hafızasına alarak tekrarlayabilmektedir.

Ferromanyetik demir, nikel, kobalt gibi metaller üzerinde yapılan çalışmalar sonucu
yeni manyetik alaşımlar elde edilerek çok yüksek çekim kuvvetine sahip sürekli
magnetler yapılabilmektedir.

II B) İLERİ SERAMİKLER

İleri seramik malzemelerin önemi sahip oldukları süper özelliklerden

kaynaklanmaktadır. İleri seramikler geleneksel seramiklere göre yapılarının daha ince
olması nedeniyle tercih edilmektedir. Günümüzde ileri seramikler için, ince
seramikler, ileri teknoloji seramikleri, yüksek performanslı seramikler, süper
seramikler, mühendislik seramikleri, ultra seramikler, hiper seramikler gibi terimler de
kullanılmaktadır. Geleneksel seramikler doğal hammaddelerden üretilirken, ileri
seramiklerin hammaddeleri sentezleme yöntemiyle yapay olarak hazırlanmaktadır.
Yapay olarak hazırlanan hammaddeler istenmeyen maddelerden arındırılmış, saf
halde ve istenen fiziksel özelliklerdedir. Yapay hammaddelerin üretiminde çoğu
zaman ileri teknoloji yöntemleri kullanılmaktadır. İleri seramikleri geleneksel
seramiklerden ayıran en önemli özelliği, ince seramiklerin pudra halinde çok ince
tozlardan üretilmeleridir. Günümüzde üretilen ileri seramiklerde, 1 mikron’un altında
tozlar kullanılmakta ve böylece tamamen yoğun seramikler üretilmektedir. İleri
seramikler başlıca Alumina (AL2O3), Zirkonya (ZrO2), Magnezya (MgO), Berilya
(BeO) gibi saf oksitlerden ve oksit olmayan seramiklerden (karbürler, nitrürler,
sülfürler, silisitler, borürler) oluşmaktadır. (4)

7
İleri seramikler a) fonksiyonel seramikler b) yapısal seramikler olarak
sınıflandırılmaktadır. Fonksiyonel seramikler elektronik, elektromekanik, optik, opto-
elektronik veya manyetik fonksiyonları olan seramikleri içermektedir. Yapısal
seramikler ise daha karmaşık olup özellikle yüksek sıcaklığa dayanıklı makine (veya
konstrüksiyon) parçalarını içermektedir. (4)

İleri Teknoloji Seramikleri ile geleneksel seramiklerin karşılaştırılması (4)

II C) YENİ, İLERİ POLİMERİK MALZEMELER

Plastiklerin uygulama alanın artması, malzeme özelliklerinin hızla iyileşmesi ve

tasarım teknolojilerindeki gelişmeler paralelinde, plastik parça şekilleri de giderek
daha karmaşık hale gelmekte ve bu tür parçaları üretebilecek yeni teknolojiler
geliştirilmektedir. Plastik sanayisi içinde gelişen ileri plastik ve polimerik malzemeler
yaygın kullanım alanı bulmaktadır. Bu malzemelerin genel olarak sınıflandırılması

8
aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Özellikle çağdaş otomobil tasarımlarında polimerik
malzemeler otomotiv iç aksesuarları, çamurluklar ve benzeri yapısal elemanlar olarak
yaygın bir kullanım alanına sahiptir (2)

Kategori Süreç Fiyat Örnekler

Yaygın kullanılan Çok yüksek PVC, düşük yoğun
polimerler sıcaklık polietilen, yüksek yoğun
Yüksek miktarda gerektirmez Düşük polietilen, polipropilen
üretilen, düşük maliyet esnek üretim
ve kolay süreçler şartları

Mühendislik Yüksek sıcaklık Poliamidler, Poliasetaller,

polimerleri ekipmanı gerekli, modifiye polifenilen oksit,
Üstün ısıl dayanım, sınır proses polikarbonat, polietilen,
mukavemet, teknolojisi Orta tereftalat, polibutilen
dayanıklılık, üstün ölçekte tereftalat, ABS
korozyon dayanımı,
elektriksel özellikler

Yüksek performans Çok yüksek Polifenilensülfit, polisulfon,

Polimerleri sıcaklık ekipmanı polieterimid, poliamid-
Süper ısıl dayanım, çok gerekli, hassas Yüksek- imid, polieterketon, sıvı
üstün mukavemet, optik proses teçhizatı; çok yüksek kristal polimerleri
özellikler, elektriksel polimerizasyon
özellikler süreci kompleks
Termoplastik polimerik malzemelerin sınıflandırılması (2)

II D) KOMPOZİT MALZEMELER

Kompozit malzeme tanımı, temel olarak iki veya daha fazla malzemenin bir arada
kullanılmasıyla oluşturulan ve meydana geldiği malzemelerden farklı özelliklere sahip
yeni tür malzemeleri belirtmek için kullanılmaktadır. Kompozitlerin sahip olduğu
yüksek özellikler kompozit malzemelerin bir çok endüstriyel uygulamada tercih
edilmesini sağlamaktadır.

Kompozit malzemelerin genel olarak sağladığı avantajlara bakıldığında; 1.Farklı

mekanik özellikler elde etmek amacıyla istenen özelliği sağlayabilecek kompozit
malzeme üretilebilmektedir. 2. Kompozit malzemeler kimyasallara, korozyona ve
hava şartlarına dayanıklılık gösterir. 3. Karmaşık parçaların yekpare şekilde

9
üretilebilmesi nedeniyle birçok küçük/ ara parça ve bu parçaların montajlanması
işlemleri asgari düzeye indirilebilmekte ve üretim süresi kısalmaktadır. 4. Yüksek
dayanım 5. Hafiflik

Kompozit malzemeler bir matriks malzeme yapısı ile bu yapı içine katılan takviye
malzemelerin bir araya getirilmesi yoluyla oluşmaktadır.

Matriks malzemesi Takviye malzemesi Kompozit yapının tipi

Polimerler Lifler Tabakalar
Metaller Granül Kaplama
Seramikler Whiskers Film-Folya
Pudra Bal peteği
Yonga Filaman sarılmış yapılar

Kompozit malzemelerde kullanılan matriksler, polimerlerden (termosetler ve

termoplastikler) metallerden ve seramiklerden oluşmaktadır. Dolayısıyla kompozit
malzemeler kendi içinde Polimer bazlı (matriksi polimer olan) kompozitler, Metal bazlı
(matriksi metal olan) kompozitler ve Seramik bazlı (matriksi seramik olan) kompozitler
olarak sınıflandırılmaktadır. Kompozit malzemelerin %90’ı polimer esaslı matrikslerle
üretilmektedir. Metal matriksler çok pahalı ve çalışılmaları zordur. Seramik matriksler
ise kırılgan olmalarından dolayı yeterli dayanımları yoktur ve kullanım alanları yüksek
ısı ile kullanılan yerlerle sınırlanmaktadır. Tüm diğer matriks alternatifleri içinde ticari
olarak en uygun olan plastik matriksler arasında en çok kullanılan termoset esaslı
olan polyester ve epoksi reçineleridir.

Polimer Bazlı Kompozitler

Polimer bazlı kompozitler temelde kalıp görevi gören reçine içine gömülmüş sürekli
veya kırpılmış elyaflardan oluşmaktadır. Bu bileşenler birbirleri içinde çözünmezler
veya karışmazlar. Polimer bazlı kompozitlerde elyaf sertlik, sağlamlık gibi yapısal
özellikleri, plastik reçine malzemesi ise elyafın yapısal bütünlüğü oluşturması için
birbirine bağlanması, yükün elyaf arasında dağılmasını ve elyafın atmosfer
şartlarından ve kimyasal etkilerden korunmasını sağlar. Bugün üretilen tüm kompozit
malzemelerin %85’i polyester esaslı reçinelerin cam elyaf takviyesi ile üretilen
CTP’dir. (Cam Takviyeli Polyester-CTP/ Glassfiber Reinforced Polyester- GRP/
FIBERGLASS)

10
Metal Bazlı Kompozitler

Metal bazlı kompozitlerde ise matriks yapısı olarak aluminyum, bakır, magnezyum,
titanyum gibi hafif metaller ve alaşımları kullanırken, takviye malzemesi olarak
karbon, boron ve diğer metallerin elyaf, parçaçık, plakacık, kıl kristal şekli
kullanılmaktadır. Bahsi geçen metal matriks ve takviye malzemesinin biraraya
getirilmesi ile elde edilen yeni malzemenin dayanımı, aşınma dayanımı, korozyon ve
sertlik özelliklerinin geleneksel malzemelere göre çok daha iyi olması nedeniyle bu tip
malzemeler otomotivde, gaz türbinlerinde havacılık sanayisinde ve nükleer güç
ekipmanlarında verimli bir şekilde kullanılabilmektedir.

Seramik Bazlı kompozitler

Seramik bazlı kompozitlerde matriks yapısı olarak Silisyum Nitrür (Si3N4), Silisyum
Karbür (SiC), Alumina (Al2O3) kullanılırken takviye malzemesi olarak metallerin elyaf,
parçaçık, plakacık, kıl kristal şekli kullanılmaktadır. Seramik bazlı kompozitler uzay-
havacılık sektöründe, nükleer uygulamalarda ve gaz türbinlerinde kullanılmaktadır.

11
III. İLERİ MALZEME UYGULAMALARI

Aşağıda ileri malzemelerin işlevleri ve uygulama örnekleri özetlenmiştir.

İleri Metalik Malzemeler

Uygulama Konusu Malzeme Uygulama Örneği

Mekanik işlevler
Yüksek dayanım ince ve tek kristal alaşımlar Uzay-havacılık ekipmanları
Süper plastiklik Süperplastik aluminyum Havacılık
alaşımları
Titreşim sönümlendirme Magnezyum serisi, Titreşime dayanıklı
magnezyum bakır serisi malzemeler
Isıl İşlevler
Isıl dayanım Nikel bazlı alaşımlar, kobalt Gaz türbinleri, tüpler
bazlı alaşımlar
Elektriksel işlevler
Süper iletkenlik Niyobyum-titanyum Nükleer reaktörler
Niyobyum- kalay
Yarıiletkenlik Amorf silikon Güneş pili, algılayıcı
Manyetik işlevler
Yüksek manyetizma Samaryum, kobalt Manyetik kayıt, kobalt
Yüksek manyetik geçirgenlik Amorf alaşımlar Transformer çekirdekleri,
manyetik kafalar, elektrik
motorları
Diğer İşlevler
Hidrojen soğurma Demir titanyum Hidrojen araçları
Süper hızda elektron Galyum-arsenit Süper yüksek hızda devre
haraketi
Şekil hafıza Nikel titanyum Kapak, yapay protezler

İleri Seramik Malzemeler

Uygulama Konusu Malzeme Uygulama Örneği

Mekanik işlevler
Yüksek sıcaklık dayanımı silikon nitrür, silikon karbür gaz türbini, dizel motor
Kesme dayanımı bor nitrür, titan karbür, titan kesici takımlar
nitrür, tungsten karbür, bor
karbür
Yağlama bor nitrür, molibden disülfat katı yağlayıcılar
Aşınma dayanımı alumina, bor karbür Bilyalar, mekanik
sızdırmazlık, deliciler
Isıl İşlevler
Isıl Dayanım alumina, silikon nitrür, silikon Elektrotlar
karbür
Isıl Yalıtım Titan oksit, aluminyum nitrür, Yalıtkan, izolatör
zirkonyum oksit Nükleer reaktör
Isıl Transfer Bor oksit, alumina Elektrik, elektronik parçalar,
radyatör
Optik işlevler
Işık geçirgenlik Alumina, yitriyum oksit, Sodyumlu lambalar, optik
baryum oksit mercekler
Işık indükleme Silikon oksit Fiber optik, fotoalgılayıcı

12
Floresans Galyum –arsenit seramikleri, Yarıiletken lazer ,diyotlar
neodmiyum-yitriyum cam
Elektriksel İşlevler
Süperiletkenlik Yitriyum-bayrum-bakıroksit Mıknatıs
Yarıiletkenlik Çinko oksit, baryum titanat Varistör, güneş pili, algılayıcı
Pieozoelektriklik Kurşun zirkonat titanat Ateşleme cihazı
Yalıtım Alumina, silikon karbür Devre elemanları
İletkenlik Baryum titanat Mikrokondenser
İyonik iletkenlik Zirkonya, beta-alumina Algılayıcı, katı elektrolit
Manyetik İşlevler
Manyetizma Demiroksit, baryum oksit Ferrit mıknatıslar, manyetik
teyp, hafıza
Biyolojik İşlevler
Biyoseramikler Alumina, apatitler Yapay diş, kemik
Kimyasal İşlevler
Soğurma Köpük silika, alumina Soğurucu, katalizör taşıyıcı,
biyoreaktör katalizör,
elektrotlar
Katalizör Zeolit Katalizör
Korozyon Zirkonya, alumina Elektrotlar

Yeni, İleri Polimerik Malzemeler

Uygulama Konusu Malzeme Uygulama Örneği

Mekanik işlevler
Yüksek dayanım Poliester, poliamid Yapısal elemanlar
Elastiklik Sentetik lastik Yapısal elemanlar
Şok ve ses sönümleme Köpük plastikler Yapısal elemanlar
Yüzey Koruma Kaplama filmler Kaplama elemanları, boya
Yapışma Polikloropren Yapışkanlar
Isıl İşlevler
Isıl Dayanım Poliamid, silikon reçine Isı dayanımlı eleman
Düşük Sıcaklık Dayanımı Silikon lastik Düşük sıcaklık uygulamaları
Isıl Yalıtımı Köpük plastik Yalıtım
Elektriksel işlevler
İletkenlik poliasetilen Pil, tel
Yalıtkanlık Poliamid, polietilen tereftalat Devre kartı kondensatör
Enerji Dönüşüm Poliviinilden florür, Transdüser
doplanmış poliaserilen
Optik İşlevler
Işık Geçirenlik Polimetil metakrilik asit Fiber optik, plastik mercek
Fotoaktiflik Foto-set plastik Kopyalama
Çift kırınım Sıvı kristal Ekran
Biyolojik İşlev
Kan Uyum Polietilen tereftalat Yapay kan taşıyıcı, yapay
kalp
Doku Uyum Silikon polimer, polimerik Yapay deri, organ ve kemik
jeller
Ayrıştırma İşlevi
İyon değiştirici Stiren ve akril grupları İyon değiştirici reçine
Ayrıştırıcı Selüloz asetat grubu Ters osmoz mebranı
Kimyasal İşlev
Korozyon Polibütan-1, poliamid, Çatı kaplama deniz inşaat
neopren

13
Kimyasal Dayanım Polikloropren, bütadien Depo, tank
akrilonitril
Katalizör Destekleyici Adsorban polimerler

Kompozit Malzemeler

Uygulama Konusu Malzeme Uygulama Örneği

Mekanik işlevler
Yüksek dayanım, hafiflik Polimer bazlı kompozitler uzay-havacılık, otomotiv,
(matriks: epoksi reçine, demiryolu, gemi –inşa,
florokarbon mühendislik betonarme onarım ve
plastikleri. Takviye : karbon, takviye, spor malzemeleri
boron, aramid, seramik lifler)
Isıl İşlevler
Isıl Dayanım, yüksek Metal bazlı kompozitler Nükleer reaktör, gaz turbini,
dayanım (matriks : aluminyum, bakır, uçak, ısı değiştiriciler.
titan nikel takviye: seramik ,
boron metal lifler)

Seramik bazlı kompozitler Nükleer reaktör, gaz türbini,

(matriks : alumina, silikon, uçak, roket nozulu.
nitrürler takviye: seramik,
metal lif)
İleri malzemelerin işlev-malzeme-uygulama örnekleri (1)

VIII. DÜNYADA İLERİ MALZEMELER

İleri malzeme konusunda uluslararası alanda kabul görmüş ortak bir sınıflandırma
oluşturulamadığı için istatistiksel veriler birbiri ile uyumlu değildir. Aşağıda yıllar
itibariyle dünya ileri malzeme üretiminin tahmini verileri özetlenmiştir.

Yıllar İleri seramikler İleri Polimerik Metal Matriks Karbon Karbon

kompozitler Kompozitler Kompozitler
Milyon Milyon Milyon Milyon
Tonx1000 dolar Ton x1000 dolar Ton x1000 dolar Ton x1000 dolar
1990 13600 15 4000 0.5 60 0.3 200
1991 14.1 4500 0.4 54 0.2 175
1992 583 15300 13.7 4300 0.6 56 0.2 171
2002 863 13373 25.2 1.1 0.4
Yıllara göre dünya ileri malzeme üretimi (2)

14
 2002 YILI DÜNYA ÜRETİM RAKAMLARI

1000

800

600

400
milyon dolar

200

0
İleri seramik İleri polimerik Metal Matriks Karbon karbon
kompozitler Kompozitler kompozitler

2002 yılı tahmini dünya üretim rakamlarına göre ileri seramik malzeme üretimi dünya
üretiminde önemli bir yer tutmaktadır.

1992 yılında tahmini dünya İleri malzeme üretiminin bölgelere göre dağılımı aşağıda
sunulmaktadır. Buna göre 17.900 milyon dolar olarak gerçekleşen dünya ileri
malzeme üretiminde Batı Avrupa ülkeleri 3.137 milyon dolar, Kuzey Amerika 5.994
milyon dolar ve Pasifik ülkeleri 8.768 milyon dolarlık üretim gerçekleştirmiştir. (2)

Batı Avrupa
18%

Pasifik
49%

K.Amerika
33%

1992 yılında bölgelere göre ileri malzeme üretimi (2)

Yüksek teknolojinin uygulandığı ve ileri malzeme teknolojilerinde önemli aşamalar

kaydetmiş ülkelerin başında ABD ve Japonya gelmektedir. ABD ve Japonya ile
birlikte Batı Avrupa ülkeleri ve Güney Kore’de ileri malzeme alanında belirlemiş

15
oldukları hedeflere ulaşabilmek için çalışmalarını sürdürmekte olup ileri malzeme
alanında önemli bir konuma gelmişlerdir. Araştırma geliştirme faaliyetleri ve uzman
personele yatırım yaparak ileri malzemeler alanında yeni ürünler geliştiren ve bu
ürünlerle küresel rekabet yarışını sürdüren ABD, Japonya ve Batı Avrupa ülkeleri,
ileri malzemeler konusunda birbirlerinin ticari partneri konumundadır.
Fikir vermesi açısından ABD ve Japonya’nın bazı ileri malzeme ürün gruplarına göre
ihracat gerçekleştirdiği ilk 5 ülkenin dökümü aşağıda özetlenmiştir. Bu veriler ışığında
dünya ticaretinde ileri malzeme ticaretinin gelişmiş endüstri ülkeleri arasında
gerçekleştiği görülmektedir.

GTİP NO ÜRÜN 1 2 3 4 5
284290 Tellur asit tuz Almanya Fransa İngiltere İspanya Hollanda
281810 Yapay korundum Almanya İtalya Macaristan İngiltere Çek Cum.
Destekli katalizör Nikel veya
Almanya Hollanda İngiltere Fransa Belçika
381511 Nikel alaşımlı

Sinterli metal karbürler Hollanda Almanya İsveç Belçika Avusturya

820900
280490 Selenyum Almanya İngiltere İsveç Hollanda Fransa
Radyoaktif elementler,
İngiltere Hollanda Almanya Belçika İsveç
284440 izotoplar, bileşikler

8105 Kobalt İngiltere Almanya Fransa Hollanda Polonya

Germanyum Oksit ve
İngiltere Fransa Almanya Avusturya Finlandiya
282560 Zirkonyum dioksit

390210 Polipropilen Belçika Almanya İtalya Avusturya İngiltere

390330 ABS İtalya İspanya İngiltere Hollanda Belçika

391731 Esnek boru hortumlar İngiltere İtalya Belçika İsveç Hollanda

Polimetil metakrilat levha,
Almanya İtalya Slovenya Hollanda Slovakya
392051 pelikül, lam
Almanya İtalya İngiltere Hollanda Fransa
392190 Poliamid levha yaprak
Yapısal olmayan refrakter Almanya İngiltere İspanya İtalya Fransa
690390 seramik ürünler
İngiltere Almanya İsveç İtalya İspanya
700800 Emici yansıtıcı boyalı cam
Cam fiberler ve diğer Almanya İtalya İngiltere Danimarka Finlandiya
701990 mensucat
740620 Toz bakır İngiltere Almanya Avusturya İsveç Macaristan

760421 Aluminyum alaşımı profil Almanya İtalya Portekiz İsveç Belçika

850519 Daimi mıknatıs Almanya İngiltere Fransa İtalya İsveç

İşgören kısmı sinterlenmiş
Almanya İngiltere İtalya İrlanda Fransa
820790 parçalar
İtalya İngiltere Almanya Fransa Portekiz
848049 Metal ve metal karbür kalıp
853221 Tantal kondensatör Çek Cum. Portekiz İngiltere Almanya Hollanda
Kauçuk plastik enjeksiyon
Almanya Portekiz Fransa Hollanda Avusturya
848071 kalıpları

16
841899 Buzdolabı parçalaı İtalya Almanya İsveç Danimarka İngiltere
850440 Elektrik statik konverterler, Almanya İngiltere İtalya Fransa Finlandiya

ABD’nin bazı ileri malzeme ürün gruplarına göre ihracat gerçekleştirdiği ülkeler
Kaynak : Global Trade Atlas (9)

GTİP NO ÜRÜN 1 2 3 4 5
284290 Tellur asit tuz Almanya İngiltere Belçika Hollanda Fransa
281810 Yapay korundum Macaristan Almanya İtalya İsveç Litvanya
Destekli katalizör Nikel veya
Fransa İngiltere Hollanda Almanya Belçika
381511 Nikel alaşımlı

Sinterli metal karbürler Almanya Hollanda İsveç Belçika Avusturya

820900
280490 Selenyum Fransa - - - -
Radyoaktif elementler,
İngiltere Hollanda Fransa Almanya Finlandiya
284440 izotoplar, bileşikler

8105 Kobalt İngiltere Fransa Almanya Hollanda Lüksemburg

Germanyum Oksit ve
İngiltere Fransa Almanya Hollanda Finlandiya
282560 Zirkonyum dioksit

390210 Polipropilen Fransa İngiltere Belçika Almanya Hollanda

390330 ABS İspanya Hollanda Macaristan Çek Cum. Macaristan

391731 Esnek boru hortumlar İngiltere İsveç Belçika Danimarka İtalya

Polimetil metakrilat levha,
Almanya İsveç İtalya Hollanda -
392051 pelikül, lam
Almanya Avusturya Hollanda Fransa Belçika
392190 Poliamid levha yaprak
Yapısal olmayan refrakter Almanya İngiltere Fransa Hollanda İtalya
690390 seramik ürünler
İngiltere Almanya Danimarka İtalya Fransa
700800 Emici yansıtıcı boyalı cam
Cam fiberler ve diğer Almanya Danimarka İrlanda Fransa İtalya
701990 mensucat
740620 Toz bakır Almanya İngiltere Avusturya İtalya Hollanda

760421 Aluminyum alaşımı profil Almanya İtalya Fransa Danimarka Hollanda

850519 Daimi mıknatıs İtalya Almanya Fransa İrlanda Hollanda

İşgören kısmı sinterlenmiş
İngiltere Almanya İtalya Hollanda İspanya
820790 parçalar
Almanya Çek Cum. Fransa İtalya Polonya
848049 Metal ve metal karbür kalıp
853221 Tantal kondensatör Çek Cum. Portekiz Almanya İngiltere Hollanda
Kauçuk plastik enjeksiyon
Hollanda Almanya Danimarka Belçika Finlandiya
848071 kalıpları
841899 Buzdolabı parçaları Danimarka Almanya İsveç İtalya Hollanda
850440 Elektrik statik konverterler, Almanya İngiltere İsveç İtalya Fransa

Japonya’nın bazı ileri malzeme ürün gruplarına göre ihracat gerçekleştirdiği ülkeler
Kaynak : Global Trade Atlas (9)

17
VII. TÜRKİYE DE İLERİ MALZEMELER

Teknik ve teknolojik ürünlerin günlük yaşamda ağırlığının artması ve toplumun bu tür

ürünlere olan talebinin yoğunluğu, son on yıldır ülkemizin dış ticaret dengesini
olumsuz yönde etkilemektedir. Türkiye’de ileri malzeme alanında faaliyet gösteren
firmalar hammaddelerini genelde Avrupa ülkelerinden ithal etmektedirler. Genellikle
yarı mamul mallar ülkemizce ithal edilmekte olup bu konuda Türkiye’nin dışa
bağımlılığı söz konusudur.

Türkiye tarafından ithal edilen bazı ileri malzeme kalemlerinin ithalat rakamları
aşağıda özetlenmiştir.
2002 2003 2004
GTİP NO ÜRÜN Değer ABD $ Miktar Değer ABD $ Miktar Değer ABD $ Miktar
284290 Tellur asit tuz 62,215 200 8,729 4 7,717 4
281810 Yapay korundum 0 0 14,588 12 58,522 60
Destekli katalizör Nikel veya
731 0 17,369 2 0 0
381511 Nikel alaşımlı

Sinterli metal karbürler 1,581,777 9 2,413,229 12 4,653,891 20

820900
Radyoaktif elementler,
34,044 0 45,799 1 45,733 0
284440 izotoplar, bileşikler

390210 Polipropilen 1,900,433 1,272 2,563,547 784 2,378,520 858

390330 ABS 54,129 19 311,375 188 59,340 47

391731 Esnek boru hortumlar 74,585 27 568,287 205 1,132,819 377

Polimetil metakrilat levha,
1,528,878 493 1,748,474 507 884,649 243
392051 pelikül, lam
4,644,474 n/a 7,141,858 n/a 11,680,442 n/a
392190 Poliamid levha yaprak
Yapısal olmayan refrakter 164,995 53 112,407 51 146,014 139
690390 seramik ürünler
1,801,273 36,848 651,283 43,589 1,218,532 92,338
700800 Emici yansıtıcı boyalı cam
Cam fiberler ve diğer 3,048,576 1,298 2,904,417 1,118 2,826,377 1,281
701990 mensucat
740620 Toz bakır 0 0 0 0 81,332 11

850519 Daimi mıknatıs 26,340 4 9,472 3 849,482 54

İşgören kısmı sinterlenmiş
1,113,868 n/a 1,630,506 n/a 2,398,381 n/a
820790 parçalar
1,100,171 120 2,874,854 297 6,680,503 763
848049 Metal ve metal karbür kalıp
853221 Tantal kondensatör 2,590 0 1,313 0 11,229 0
Kauçuk plastik enjeksiyon
3,505,135 231 2,881,623 197 5,264,124 258
848071 kalıpları
841899 Buzdolabı parçalaı 11,573,664 5,130 17,032,269 6,545 23,937,479 6,453
850440 Elektrik statik konverterler, 3,194,948 n/a 4,730,861 n/a 7,384,016 n/a
Kaynak : Global Trade Atlas (9)

18
Türkiye’nin bazı ileri malzeme ürün gruplarına göre ithalat gerçekleştirdiği ilk 5
ülkenin dökümü aşağıda özetlenmiştir.

GTİP NO ÜRÜN 1 2 3 4 5
284290 Tellur asit tuz İrlanda Hollanda İngiltere Finlandiya Almanya
281810 Yapay korundum Fransa Avusturya - - -
Destekli katalizör Nikel veya
Hollanda - - -
381511 Nikel alaşımlı Almanya

Sinterli metal karbürler Almanya Avusturya Hollanda Polonya Belçika

820900
Radyoaktif elementler,
Hollanda Almanya Belçika Fransa Polonya
284440 izotoplar, bileşikler

390210 Polipropilen İspanya Belçika İngiltere Almanya Polonya

390330 ABS Macaristan Polonya Belçika İtalya İngiltere

391731 Esnek boru hortumlar Yunanistan İtalya İngiltere Almanya Danimarka

Polimetil metakrilat levha,
İspanya Avusturya İtalya Polonya Çek Cum.
392051 pelikül, lam
İngiltere Almanya Belçika Polonya Yunanistan
392190 Poliamid levha yaprak
Yapısal olmayan refrakter Yunanistan Almanya İngiltere Fransa Avusturya
690390 seramik ürünler
Macaristan İtalya Hollanda Fransa İrlanda
700800 Emici yansıtıcı boyalı cam
Cam fiberler ve diğer Yunanistan Fransa Belçika İspanya Almanya
701990 mensucat
740620 Toz bakır Belçika İtalya - - -

850519 Daimi mıknatıs Macaristan Almanya İsveç Yunanistan Finlandiya

İşgören kısmı sinterlenmiş
Almanya İtalya Belçika Fransa İngiltere
820790 parçalar
İtalya Fransa İspanya Almanya Danimarka
848049 Metal ve metal karbür kalıp
İngiltere Almanya Hollanda Macaristan
853221 Tantal kondensatör -
Kauçuk plastik enjeksiyon
Fransa Almanya İtalya Polonya İspanya
848071 kalıpları
841899 Buzdolabı parçalaı Yunanistan İspanya Almanya İngiltere İtalya
850440 Elektrik statik konverterler, Macaristan Almanya Yunanistan İngiltere İspanya
Kaynak : Global Trade Atlas (9)

19
IX. SONUÇ

İleri malzeme sınıfına giren çoğu ürünün tüketim hızı dünyada giderek artan bir eğilim
göstermektedir. Söz konusu durum ithalat kalemleri içerisinde Türkiye’de de
görülmektedir.

Malzeme bilimi, gelişen teknolojiler için malzemenin özelliklerini atomik düzeyde

tasarlayarak üstün özellikli malzemeler yaratmaya devam edecektir. Hiç kuşkusuz bu
çalışmaların meyvelerini araştırma- geliştirme faaliyetlerine yatırım yapan ülkeler elde
etmektedir.

Önümüzdeki yüzyılda malzeme bazlı mühendislik olarak nitelenen Ar-Ge, ürün

geliştirme, imalat tasarım gibi etkinliklerin aynı anda müşteri ile etkileşim içinde
oluşturulması süreçleri önem kazanacaktır. Buna bağlı olarak daha hızlı ürün
geliştirme ve pazara sunma, daha üstün kalitede, daha verimli ve düşük maliyette
malzeme üretim süreçleri hedeflenmektedir. Günümüzün en önde gelen ileri teknoloji
alanlarında faaliyet gösteren pek çok kuruluş şimdiden bu süreçleri başlatarak 21.
yüzyıl için önemli avantajlar elde etmeye çalışmaktadırlar. (2)

Ülkemizin ileri malzeme alanında dünyadaki rekabet gücünü arttırabilmesi için Ar-Ge
çalışmalarına ağırlık vermesi gerektiği zaten bilinmektedir. Ar-Ge faaliyetlerinin
verimli bir şekilde uygulamaya konulabilmesi için ileri malzeme alanında Ar-Ge
faaliyetleri yürüterek aşama kaydetmiş ülkelerle işbirliği yapılması ayrıca ileri
malzeme alanında üretim yapmaya hevesli firmalarımıza uygun teşvik ve Ar-Ge
desteği sağlanması önem arzetmektedir.

20
X. FAYDALI ADRESLER

¾ Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu www.tubitak.gov.tr

¾ Tübitak Marmara Araştırma Merkezi www.mam.gov.tr
¾ Sanayi ve Ticaret Bakanlığı www.sanayi.gov.tr
¾ Milli Savunma Bakanlığı www.msb.gov.tr
¾ Savunma Sanayi Müsteşarlığı www.ssm.gov.tr
¾ Türk Standartları Enstitüsü www.tse.gov.tr
¾ Devlet Planlama Teşkilatı www.dpt.gov.tr
¾ Dış Ticaret Müsteşarlığı www.dtm.gov.tr
¾ Devlet İstatistik Enstitüsü www.die.gov.tr
¾ Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı www.ttggv.org.tr
¾ Makine Mühendisleri Odası www.mmo.org.tr
¾ Metalurji Mühendisleri Odası www.metalurji.org.tr
¾ Küçük ve Orta Ölçekli San. Dest. İdaresi Başk. www.kosgeb.gov.tr
¾ Üniversitelerin ilgili “Metalurji ve Malzeme” Bölümleri

XI. SEKTÖRLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ FUARLAR

Nagoya (Japonya)
FCF - Fine Ceramics Fair

Organizatör Japan Fine Ceramics Center

2-4-1, Mutsuno, Atsuta-ku · 456 Nagoya
Fon: ++81-52-8713500 · Fax: ++81-52-8713505
http://www.jfcc.or.jp
e-mail: fcfair@ifcc.or.jp

Hanover (Almanya)
HANNOVER MESSE - World`s No. 1 for Technology, Innovation
and Automation
Organizatör Deutsche Messe AG
Messegelände · 30521 Hannover
Fon: ++49-(0)511-89-0 · Fax: ++49-(0)511-89-32626
http://www.messe.de
e-mail: info@messe.de
project team Fon: ++49-511-89-31100 · Fax: ++49-511-89-32684
e-mail: hannovermesse@messe.de · http://www.hannovermesse.de

21
Tokyo (Japonya)
nano tech - International Nanotechnology Exhibition & Conference

Organizatör ICS Convention Design, Inc. Sumitomo Corp.

Jinbocho Building 3-24 Kanda-Nishikicho, Chiyoda-ku · 101-8449 Tokyo
Fon: ++81-3-32193567 · Fax: ++81-
http://www.ics-inc.co.jp

Geneva (İsviçre)
International Exhibition of Inventions, New Techniques and
Products

Organizatör PROMEX S.A.

8 Rue du 31-Décembre · 1207 Genf
Fon: ++41-22-7365949 · Fax: ++41-22-7860096
http://www.inventions-geneva.ch
e-mail: promex@worldcom.ch

Valencia/Spain (İspanya)
GENIAPOLIS - Innovation Inventions and New Ideas Fair

Organizatör Feria Valencia

Avda. de las Ferias s/n Apartado 476 · 46080 Valencia
Fon: ++34-963861100 · Fax: ++34-963636111
http://www.feriavalencia.com
e-mail: feriavalencia@feriavalencia.com
member of following organization/s: AFE, UFI, EMECA

Bucharest (Romanya)
INVENTIKA - International Exhibition on Inventions, Scientific
Research and New Technologies

Organizatör ROMEXPO S.A. Fairs and Exhibitions Company

P.O.Box 32-3, 65-67 Bd. Marasti · 011465 Bukarest
Fon: ++40-21-2077000 · Fax: ++40-21-2077070
http://www.romexpo.org
e-mail: marketing@romexpo.org
member of following organization/s: ASOEXPO, UFI, CEFA

www.auma.de (6)

22
XII. KAYNAKÇA

¾ (1) TÜBA- TÜBİTAK–TTGV Bilim Teknoloji Sanayi Tartışmaları Platformu, İleri

Malzeme Alanına Yönelik Bilim Teknoloji ve Sanayi Politikaları Çalışma Grubu
Raporu, Türkiye için Strateji ve Politika Önerileri, Ocak 1996, Ankara

¾ (2) DPT: 2590 - ÖİK : 602, Kimya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yeni
Malzemeler Alt Komisyonu Raporu, Ankara 2001

¾ (3) TAYSAD, Makale, N.Ünal Elbeyli; M. Atilla Öner, Otomotiv Sanayinde İleri
Malzemelerin Kullanımına Yönelik Bir Uzgörü Çalışması

¾ (4) Prof. Dr. A. Emel Geçkinli, İleri Teknoloji Malzemeleri, İstanbul Teknik
Üniversitesi 1992,

¾ (5) www.tech-strategy.org

¾ (6) www.auma.de

¾ (7) TÜBİTİAK, Üretim Süreç ve Teknolojileri Stratejisi, Vizyon 2023 Projesi Üretim
Süreç ve Teknolojileri Strateji Grubu, Ağustos 2004, Ankara

¾ (8) Prof. Dr. Zafer Durusoy, İleri Malzemeler, Çağdaş Malzemeler, Pamukkale
Üniversitesi 2002,

¾ (9) Global Trade Atlas, www.gtis.com

¾ (10) World Trade Organisation, www.wto.org

¾ (11) Mühendis ve Makine Dergisi,Ocak 2004, Sayı 528, Makale, Dr.Mümtaz Salih
Erdem –TEI TUSAŞ Motor San. AŞ., Prof. Dr. İbrahim Sinan Akmandor – ODTÜ
Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü, Malzeme Yüzey Teknolojileri ve İmalat
Süreçlerindeki Gelişmeler

¾ (12) Mühendis ve Makine Dergisi,Mart 2003, Sayı 518, Makale, İlke Aydıncak –
ODTÜ Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü, Akıllı Malzemeler ve Havacılık

23