İSTANBUL TİCARET ODASI

HAZIRLAYAN:

SİBEL PALACIOĞLU

- Eylül 2003 -
 İÇİNDEKİLER

Sayfa No:
I. GENEL
1.1. Araştırmanın Kapsamı ………………………………………... 3
1.2. Ürünün Tanımı …………………………………………........... 3
1.3. Çikolatanın Tarihi Gelişimi ……………………………........... 4
1.4. Üretim Yöntemi …………………………... …………………... 6

II. DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇİKOLATA SEKTÖRÜ

2.1. Dünya …………………………………………………………... 9
2.1.1. Dünya Ticareti …..…………………........................... 10
2.1.2. Dünya İhracatı …………………………………... …… 11
2.1.3. Dünya İthalatı ………………………………………….. 12
2.2. Türkiye ………………………………………………………….. 13
2.2.1. Tüketim ……………………... ………………………… 14
2.2.2. Kapasite ….…………………………………………….. 15
2.2.3. Üretim ……..…………………………………………… 15
2.2.4. Türkiye’nin İhracatı ……………………………………. 17
2.2.5. Türkiye’nin İthalatı …………………………………….. 20
2.2.6. Türkiye Pazarındaki Bazı Büyük Firmalar ………….. 22
2.2.7. Sektörün Sorunları ve Çözüm Önerileri …………….. 23
EK 1: FAYDALI BİLGİLER ………………………………………… 26
EK 2: GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU
İTİBARİYLE ÇİKOLATA VE
MAMULLERİ…………………………………………………. 30
EK 3: Avrupa Birliği’nde İşlenmiş Tarım Ürünleri Kapsamında
Çikolata ve Mamulleri ………………………………………. 31
EK 4: Türk Gıda Kodeksi, Çikolata ve Çikolata Ürünleri Tebliği . 33
EK 5: İŞLENMİŞ TARIM ÜRÜNLERİ …………………………….. 38
EK 6: TÜRKİYE ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI MAMUL
ÜRETİCİSİ BAZI ÖNEMLİ FİRMALAR (Alfabetik) ………. 43
EK 7: TÜRKİYE ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI ÜRÜN
İHRACATÇILARI (Alfabetik) ……………………………….. 44
KAYNAKÇA …………………………………………………………. 64

2
 I.BÖLÜM: GENEL

1.1. Araştırmanın Kapsamı

Çikolata Sektör Araştırması; G.T.İ.P. 1806 grubuna giren ürünleri

içermektedir.1

1.2. Ürünün Tanımı

Çikolata; kakao yağı, şeker (TS 86 1) ve çikolata tipine göre kakao kütlesi
ve/veya toz kakao, süt ve/veya süttozu ve çeşni maddeleri, ayrıca katkı maddeleri
yönetmeliğinde müsaade edilen katkı maddelerinin de ilavesi ile tekniğe uygun
şekilde hazırlanıp kalıplanarak elde edilen bir mamuldür. (TS 7800/Ocak 1990)
Karıştırıldığı maddenin ismi ile anılır.

Çikolatalar;

• Bitter çikolata,
• Sütlü çikolata,
• Beyaz çikolata.

olmak üzere üç tiptedirler.

¾ Sade,
¾ Çeşnili,
¾ Dolgulu

olmak üzere de üç çeşitte gruplandırılabilirler.

Bitter çikolata; şeker, kakao yağı ve kakao kitlesiyle, sütlü çikolata; bunlara
süt tozu ilavesiyle, fakat kakao kitlesi daha düşük olarak ve beyaz çikolata ise;
şeker, kakao yağı ve süt tozu ile imal edilir.

El yapımı çikolatalara genel olarak pralin adı verilmektedir. Portakallı,

karamelli, fındıklı, yoğurtlu, sütlü, likörlü, şamfıstıklı vb. birçok çeşidi vardır. El yapımı
çikolataların içi ayrı, dışı ayrı tatlı, yuvarlak olanlarına da truffe adı verilmektedir.

Çikolata standartlarına göre yapılan bar çikolatanın üretimi, kakao çekirdeğinin

kabuğundan ayrıştırıldıktan sonra ezilmesiyle başlar. Meydana gelen kakao likörüne
kakao yağı ilave edilir. İstenen çeşide göre süttozu veya kuruyemiş ile şeker ilave
edildikten sonra şekillendirilip ambalajlanır. Bu ürün masif çikolata olarak
isimlendirilir.

Kakaolu ürünlerde kakaoyağı dışında diğer bitkisel yağlar kullanılmışsa bu

ürünlere kokolin adı verilmektedir. Kokolin; nebati yağ, şeker (TS 861), toz kakao
(TS 3076), peyniraltı suyu tozu (TS 11860) ve katkı maddeleri, gerektiğinde süt tozu
(TS 1329), soya unu (TS 9779) ve çeşni maddelerinin ilavesi ile tekniğine uygun

1
Liste Ek: 2’de verilmektedir.

3
olarak hazırlanan bir mamuldür (TS 12300/ Nisan 1997). Kokolinler; sütlü, sütsüz,
beyaz, sade, çeşnili, dolgulu olmak üzere çeşitlendirilebilirler.

Gerçek çikolatalarda kakao yağından başka bir yağ bulunmayacağı, ancak

sütlü tiplerinde sütten kaynaklanan süt yağı bulunabileceği, üretimlerinde kakao
yağının yanı sıra bitkisel (nebati) yağ da kullanılmış olan çikolataların taklit olduğu
birçok kesimler tarafından özümsenmiş olsa da, AB kurallarına göre; çikolata
üretiminde %5 oranına kadar bitkisel yağların kullanılabileceği kararlaştırılmıştır.
Avrupa Birliği ülkeleri, yedi yıl süren bu konudaki anlaşmazlıktan sonra çikolatanın
tanımı üzerinde anlaşmışlardır. Lüksemburg'da toplanan AB ticaret bakanları,
bileşiminde %5'e kadar kakao yağı dışında başka bitkisel yağların kullanıldığı
kakaolu şekerlemelerin çikolata adıyla satılabileceğine karar vermişlerdir. Çikolata
adının, sadece üretiminde %100 kakao yağı kullanılan ürünlere verilmesini savunan
Belçika ve Hollanda'nın görüşü azınlıkta kalmış, çikolata tartışması, saf kakao yağı
taraftarı çikolatalarıyla ünlü Belçika ve onu destekleyen Hollanda ile başını
İngiltere'nin çektiği esnek tanımlama taraftarı ülkeler arasında AB'yi ikiye bölen bir
sorun yaratmıştır. Belçika'nın diretmesiyle, Fransa, İtalya, İspanya, Almanya,
Hollanda, Lüksemburg ile Hollanda, bileşiminde kakao yağı dışında yağlar kullanılan
ürünlerin çikolata adıyla satılmasını bugüne dek yasaklarken, aynı ürünler diğer AB
ülkelerinde çikolata adıyla muamele görmekteydi. Oyçokluğuyla davayı kaybeden
Belçika, resmi bir açıklamayla “kararın kaliteli çikolataya karşı bir saldırı” olduğunu
ilan etmiştir.

Bununla birlikte çikolatalara şekerin dışında başka tat verici maddeler

katılamaz.

1.3. Çikolatanın Tarihi Gelişimi

Kakao çekirdeğinin keşfi: Fernando Cortez yönetiminde Meksika'nın içlerine

doğru ilerleyen İspanyollar, yarı yabani yerlilerin kahverengi çekirdekleri, taştan
yapılmış tanrılarına sunduklarını ve sahiplerin bunları daha sonra tapınaklarda
yediklerini gördüler. Daha sonra bu bilinmeyen ürün araştırıldı ve onun doğal kaynağı
bulundu. Bu bütün ülkede büyük bir itina gösterilen ve neredeyse tapınılan kakao
meyvesiydi. Yerli Meksikalılar bu yemişleri sadece yüksek besin değeri olduğu için
kullanmakla kalmıyor, aynı zamanda onun birçok şifa verici özelliğinden de
yararlanıyorlardı.

İspanyolların Meksika'ya ilk gelişlerinde kakao ağaçlarının dikimi ve kültürü

pek gelişmemişti. Sadece kabile reislerinin ve sülalede sözleri geçenlerin, kakao
meyvelerini toplamaya yetkileri vardı. Örneğin; Tabasca şehri, Meksika kralı
Montezuma'ya yıllık 160 bin kakao çekirdeği cizye verirdi. Bu önemli hediye
sayesinde de kendisine günlük 50 fincan kakao servis edilmesini, metreslerine ve
hizmetçilerine de aynı şekilde 2 bin fincan kakao ikram edilmesini sağlardı. Bu kakao
sıvısı arı balı ve agav şekeri ile tatlandırılır ve aromalandırılırdı. Kakaonun eski
Meksika'da da sevildiği ve bilindiği tartışma götürmez. O zamanlar çikolata üretimi
ilkel yöntemlerle yapılıyordu. Muhtemelen kakaolar ateşte kavrulup
gevrekleştirildikten sonra kabukları soyulmuş ve ondan sonra da iki taş arasında
öğütülmüştür. Bu yöntemle elde edilen kakao, toz şeklini değil de püre şeklini
aldığından öğütüldükten sonra şeker ile karıştırılmıştır. Bu karışıma da biber, vanilya,
küçük hindistan cevizi veya gri amber katılmıştır. Zaten oldukça keskin kokusu olan

4
kakao günümüzde de böyle baharatlanmış olsaydı tadı bize çok farklı gelirdi. Bu
bilgiler kızılderililerin bu kıymetli ürünü o zamanlar değişik şekillerde kullandıklarını
göstermektedir. İnce çekilen ve kurutulan kakao güzellik malzemesi olarak da
kullanılmıştır. Pudra ve makyaj malzemesi şeklinde kullanılarak tenin aynı renkte ve
güzel olması amaçlanmıştır. Ancak kakaonun kullanım alanı bununla da sınırlı
kalmamış, yerli Meksikalılar tarafından ve muhtemelen onların ataları tarafından da
uzun süreler ödeme aracı olarak kullanılmıştır. Örneğin 10 kakao çekirdeğine karşılık
bir tavşan ve 100 kakao çekirdeğine karşılık bir kadın köle alınırdı. Ancak çekirdekler
çok güzel, iri ve en iyi kalite olmalıydı.

Kakaonun ticaret ve ihracat ürünü oluşu: Meksika'nın yeni efendileri olan

İspanyolların elde ettikleri alanların, değerini ve verimliliğini anlamaları uzun sürmedi.
Mevcut olan ve ulaşabilecekleri bütün kakao fidanlıklarına el koydular ve yönetimleri
altına aldılar. Kakao dikimleri çoğaltıldı ve bakımlarına özen gösterildi. Kakaonun
birçok ülkeye ihraç edilmesi organize ve teşvik edildi. İlk etapta Orta ve Güney
Amerika'ya komşu olan ve halen İspanya yönetiminde bulunan sömürgelere
yönelindi. 1520 yılında, yani Meksika'nın Kortez tarafından zaptedilmesinden 1 sene
sonra kakao çekirdekleri gemilerle İspanya'ya gönderildi. Ancak çikolata üretimi
yapan ilk işletmeler 1580 yılında faaliyete geçmiştir. İlk çikolata evi 1687 yılında bir
Fransız tarafından Londra'da açıldı. Yine bu dönemde çikolatayı sadece yüksek sınıf
tüketebiliyordu. Çikolata bir dönem bilimadamları tarafından pek çok hastalığın
tedavisinde de kullanıldı. 1674 yılında çikolata yenilebilir bir besin maddesi haline
geldi. Amerika çikolatayı John Hannan ile tanıdı. Hannan, Dr. James Baker'ın
yardımıyla ilk çikolata fabrikasını kurdu. İngiltere, Bristol'dan Dr. Joseph Fry kakao
çekirdeklerini öğüten buharlı makineyi icat etti.

Çikolata üreten ilk fabrika olan van Houten 1815’te Hollanda’da kurulmuştur.
1860’lı yıllarda özellikle İngiltere ve Almanya’da çikolata fabrikaları faaliyete geçmeye
başlamıştır.

1828 yılında kakao presi bulunmuş, endüstri devriminin ardından da çikolatada

seri üretime geçilmiştir. 1876 yılında Daniel Peter ilk sütlü çikolatayı keşfetmiş, buluşu
dünyanın en büyük firmalarından, İsveçli Nestle firması tarafından satın alınmıştır.
İsviçre, Bern'de Rodophe Lindt konçlama işlemini bularak fondanı üretmiştir.
Geçtiğimiz yüzyılda dünyada çikolata üretimi giderek artarak milyarlarca dolarlık bir
çikolata endüstrisi oluşmuştur.

Türkiye’de çikolata: Türkiye’de ilk çikolata fabrikası yabancı sermayeli olarak

1927 yılında Feriköy’de kurulmuştur. Avrupa’da 1860’larda üretimine başlanan
çikolatanın ülkemize gelişi bir 100 yılı almıştır. Ayrıca Osmanlı mutfağının ve
geleneksel tatlı kültürümüzün çok baskın olması nedeniyle çikolatanın o yıllardaki
tüketimi de daha ziyade elit bir tabaka ile sınırlı kalmıştır.

Türkiye’de teknolojiye dayalı üretimin gecikmesinin en önemli nedenlerinden

biri döviz darlığı olmuştur. Bilgi ve teşebbüs olup, ambalaj makinesi de temin
edilebilse dahi bu kez malzeme temin etmekte güçlükler yaşanmıştır. Malzemenin
üretilmesi yanında baskısı için matbaa gerekmiştir. Sektörün gelişmesinde 1975
yılında üretime başlayan Rotopak matbaası önemli rol oynamış, sektörün ambalaj
ihtiyacını karşılamıştır.

5
 Türkiye’de endüstriyel çikolata üretimi 1970’li yıllarda başlamıştır. Ülkemizde
ve batıda kullanılmakta olan çikolata üretim teknolojisinin temeli de 1975’tir. 1975-
1980 yılları arasında yaşanan döviz sıkıntısı nedeniyle üretim kapasiteleri kısıtlı
kalmış, bunun sonucu olarak da reklama yatırım yapılmamıştır. Döviz sıkıntısı
yaşanan bu dönemde yatırımlara devam edilmiş, yapılan yatırımların çalıştırılması
1980’den sonra hızlanmış, bu tarihten sonra hammadde teminindeki zorluklar da
aşılmış, hatta kakao çekirdeğinden gümrük de kaldırılmıştır. Önceleri lüks ürünler
kapsamında olan çikolatalı mamuller sektöründe gümrüklerin de sıfırlanmasıyla
1980’den sonra çok hızlı bir gelişme yaşanmıştır. Bu arada şekerlemeye yatırım
yapılmamış, tüm yatırımlar çikolataya yönelmiştir. Bu önemli bir stratejik karardır.
Peşpeşe fabrikalar kurulmuş ve çikolatalı mamullerde gelişme ön planda tutulmuştur.

1.4. Üretim Yöntemi

Çikolatanın ana hammaddesi olan kakao çekirdekleri, Theobroma Cacao cinsi

ağaçların meyvelerinin çekirdekleridir. Ağaçları tropik kuşakta yetişirler. Örneğin
Afrika'da Gana ve Fildişi, Güney Amerika'da Brezilya, Venezüella, Asya' da Malezya.
Ağaç üzerindeki meyveler kavuna benzer ve her biri 20-22 adet çekirdek içerir.
Meyveler kesilerek içinden alınan çekirdekler fermantasyona tabi tutularak aroma ve
renkleri geliştirilir. 3-5 gün süren fermantasyonu takiben çekirdekler kurutulur, % 7-8
maksimum nem içerecek şekilde çuvallanıp dünyanın her yerine gönderilmektedir.

Çikolata üretimi kakao çekirdeğinden başlar. Çekirdek ilk olarak temizlenip

(çöp, taş vb.) fiziki kirlilikten kurtarılır. Daha sonra kavrularak aromaları geliştirilir.
Daha sonra kabuklarından ayrılıp öğütülerek kakao kitlesi elde edilir. Kakao kitlesi
preslenerek kakao yağı üretilir.

Çikolata üretimi için kakao kitlesi, şeker, kakao yağı ve gerekli ise süt tozu mix
edilip beşli silindirlerde inceltilip (20-25 mikrometre) konç denilen makinelere verilir.
Bu makinelerde son aroma geliştirme ve emülsifier ilavesi yapılır.

6
 ŞEKİL 1: ÇİKOLATA ÜRETİMİ AKIŞ ŞEMASI

Çikolata hamuru muhtelif formlarda şekillendirilebilir. Ancak geleneksel olanı

ya kalıplama ya da bir çekirdek gıdanın (gofret, nüga, şekerleme vb;) üzerine
kaplanması şeklindedir.

Çikolataya şekil verilmesinde değişmeyen iki proses ön kristallendirme ve

soğutmadır. Son şeklini almış ürün ambalaj makinelerinde ambalajlanarak tüketime
sunulur.

Çikolata ve/veya kokolin ile yapılmış ürünün son şekli, formu belirleyişi bir
karakter taşımaz, muhtelif formlarda olabilir. Örneğin; kalıplanmış (moulded), damla
tanecik (chip s), lentil (roller depositing), havalandırılmış (airated), flake, granül, içi
boş hacimsel (Hollowgoods), dragee vb.

Aynı formlarda kokolin ile mamul yapmak mümkün ise de sektör içi
centilmenlik anlaşması ile madlen (yaprak formunda çikolata) ve çikolatin (yarım küre
şeklinde çikolata) için kokolin kullanılmamaktadır.

Ülkemizde tüketilen çikolata ve çikolatalı ürünler arasında % 80 paya sahip

sütlü çikolatanın formülü genel olarak şöyledir:

7
 % Yağ %si
Şeker 44,5 -
Süttozu %26 yağlı 22,0 5,7
Kakao Kitlesi 15,0 8,0
Kakao Yağı 18,0 18,0
Lesitin 0,47 -
Etil Vanilin 0,03 -

Toplam 100 31,7

ŞEKİL 2: ÇİKOLATA İŞLETME AKIŞ ŞEMASI

Maksimum Hammadde Kullanım Oranları %

ÜRÜN ADI ŞEKER GLİKOZ SÜTTOZU TOZ

KAKAO
KOKOLİN 65 20 20
ÇİKOLATA 60 25 10
BAR 50 10 15

Tabloda çikolata, kokolin ve barlarda kullanılabilecek maksimum hammadde

oranları verilmiştir. Ancak, iyi bir çikolatada kullanılan kakao yağı ve kakao çekirdeği
oranı şeker oranından daha yüksek olmalı, en ideali de, %75’lik kakao yağı ve
çekirdeği oranına karşılık, %25 oranında şeker kullanılmasıdır.

8
 II. BÖLÜM
DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇİKOLATA SEKTÖRÜ

2.1. Dünya

Dünya şekerli ve çikolatalı mamuller toplam üretimi yaklaşık 11.2 milyon

tondur. Dünya üretiminin önemli bir kısmını gelişmiş ülkelerdeki dev boyutlu üreticiler
gerçekleştirmekte olup, toplam dünya üretiminin yaklaşık %45’i 9 firma tarafından
gerçekleştirilmektedir.

Çikolatanın hammaddesi kakao 2002 yılında dünyada toplam 2.5 milyon ton
üretilmiştir. Türkiye’yi diğer ülkelerle karşılaştırdığımızda, 2002 yılında Almanya’da
500.000 ton, Türkiye’de ise yaklaşık 400.000 ton çikolata ve türevleri üretilmiştir.

Yaklaşık 6 milyon tonluk tüketim hacmi ve 54 milyar dolarlık cirosu ile çikolata
pazarı; dünyadaki en büyük gıda pazarlarından biridir. Nestle; global çikolata
pazarında 8 milyar dolarlık cirosuyla sektörün en önemli iki firmasından biri olup, Kit
Kat, Crunch, Milky Bar, Smarties, Rolo, After Eight gibi dünya markalarının sahibidir.
200 yıllık bir geçmişe sahip Cadbury Schweppes son 30 yılda, dünya çapında birçok
büyük markayı bünyesine katarak dünyanın üçüncü büyük içecek, dördüncü büyük
şekerleme-çikolata şirketi durumuna gelmiştir.

Gelir seviyesi yüksek ülkelerde, kişi başına tüketilen çikolatalı mamuller de

yüksek miktarlarda bulunmaktadır. Kişi başına yıllık çikolata tüketimi İsviçre’de 11.5,
İngiltere’de 9.9, Fransa’da 7.5, ABD’de 5.9, Rusya’da 2.4 kilogramdır. Dünya
tüketiminde sürekli artışlar görülmekte ve bu artışların gelecek yıllarda da devam
edeceği tahmin edilmektedir. AB ülkeleri çikolatanın ana hammaddesi kakaoda da,
dünya üretiminin yarısını tüketmektedir.

ABD'de nüfusun yüzde 30'dan fazlası, Yunanistan, Arjantin, İngiltere ve

Paraguay da yüzde 20 - 30 arası, Rusya, Almanya, Brezilya, Güney Afrika ve
İsrail'de yüzde 10 - 20'si obez olarak tanımlanmaktadır. Sağlıklı beslenme
tartışmalarının en önemli hedefi fast food tarzı yiyecekler olmakla birlikte çikolata da
aynı gerekçe ile tartışma kapsamında olup, kilo aldırdığı iddiası ile eleştiri konusu
olmaktadır. Bu nedenle üreticiler tatlandırıcı ile diabetik çikolata üretimine yönelmeye
başlamışlardır. Türkiye'de diabetik çikolata üretimi olmayıp, satılanların tamamına
yakını ithaldir. Pazarda fazla sayıda firma yoktur. Türkiye’de diabetik çikolata tüketim
rakamları bilinmemekle birlikte düşük rakamlarda kaldığı tahmin edilmektedir.
Türkiye’de pazarı sınırlayan en önemli faktör şeker hastalarının çokluğu ve gelir
düzeyidir.

Çikolata tüketimi, mevsimlere göre farklılıklar göstermektedir. Örneğin yaz,

birçok sektörün canlandığı, insanların sabırsızlıkla gelmesini beklediği bir mevsim
olmasına rağmen, aynı durum çikolata sektörü için geçerli değildir. Çünkü yaz
sıcaklarının başlamasıyla birlikte çikolata tüketiminde belirgin bir düşüş
yaşanmaktadır.

9
 2.1.1. Dünya Ticareti:

Çikolatalı mamuller dünya dış ticaretinin büyük bir kısmını gelişmiş ülkelerin
kendi aralarında yaptığı ticaret oluşturmaktadır. Gelir seviyesi yüksek ülkelerde, kişi
başına tüketilen çikolatalı mamuller de yüksek miktarlarda bulunmaktadır. Kişi başına
tüketimin yüksek olduğu ülkelerin dış ticaretinin de yüksek olduğu gözlenmektedir.

TABLO 1:
DÜNYA ÇİKOLATALI MAMULLER TİCARETİ
(MİLYON $)

1996 1997 1998 1999 2000 2001

İhracat 8.012 7.606 7.066 6.943 6.898 7.327
İthalat 6.913 6.914 6.798 6.757 6.575 7.091

Kaynak: FAO-Food and Agriculture Organization

ŞEKİL 3: DÜNYA ÇİKOLATALI MAMULLER TİCARETİ (MİLYON $)

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

0
1996 1997 1998 1999 2000 2001

İhracat İthalat

Genel olarak bakıldığında; dünya çikolata mamuller ithalatı ile ihracatının

birbirine yakın seyrettiği görülmekle birlikte, ihracatın %3-5 seviyesinde ithalattan
fazla olduğu görülmektedir. 2000 yılına kadar sürekli bir azalış göstererek, 2000
yılında 1996 yılına göre %14’lük bir azalış ile son 6 yılın en düşük seviyesine ulaşan
dünya çikolata mamuller ihracatı, 2001 yılında bu kez 2000 yılına göre %6 artarak 7
milyar 327 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.

Aynı şekilde ithalat da 2000 yılına kadar düşüş göstermiş, 2001 yılında 2000
yılına göre %7.9’luk bir artışla 7 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.

10
 2.1.2. Dünya İhracatı:

Dünya ihracatının önemli bir kısmı büyük üretici ve ihracatçı firmalar tarafından
gerçekleştirilmektedir. Sektör ürünlerinin ihracatında KOBİ’ler çok az pay almaktadır.
En çok ihracat yapan ilk 5 firma toplam ihracatın yaklaşık %44’ünü
gerçekleştirmektedir.

Kıtalar açısından bakıldığında bazı ilginç sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Her

şeyden evvel çikolata üretim ve ihracatının Avrupa tarafından domine edildiği
ortadadır. Bu kıtadaki ülkelerin dünya ihracatındaki payı %80’e ulaşmakta, hatta
aşmaktadır. Avrupa kıtasını dünya ihracatından aldığı %11 civarında pay ile K.
Amerika ülkeleri izlemektedir ki, Amerika ve Kanada’nın da dahil olduğu bölgenin
Almanya, Belçika–Luksemburg ve Fransa gibi büyük ihracatçı ülkelerin altında
kalmaktadır.

Diğer 3 kıtada yer alan ülkelerin payları henüz önemsiz boyutlardadır. Bir
başka bakış açısından yaklaşıldığında Avrupa dışındaki ülkelerde de gelecekte
çikolata tüketimi açısından büyük bir potansiyel mevcut olup, dolayısı ile üretim ve
ihracatlarında da gelişmeler yaşanması olasıdır.

Türkiye yaklaşık 80 milyon $ civarındaki ihracatı ile dünya ticaretinde küçük bir
yer almasına karşın bir çok ülkenin üzerinde yer almaktadır.

TABLO 2:
ÜLKELER İTİBARİYLE 2001 YILI DÜNYA ÇİKOLATALI MAMULLER İHRACATI

Ülkeler Milyon $
Almanya 1.058
Belçika-Lüksemburg 968
Fransa 621
ABD 603
Kanada 461
Hollanda 458
İngiltere 434
İtalya 325
İsviçre 308
İrlanda 197
Diğer 1.894
TOPLAM 7.327

Kaynak: FAO-Food and Agriculture Organization, http://www.fao.org

11
 ŞEKİL 4:
ÜLKELER İTİBARİYLE 2001 YILI DÜNYA ÇİKOLATALI MAMULLER İHRACATI %

Almanya 14,4%

Fransa 8,5%

ABD 8,2%
Hollanda 6,3% Kanada 6,3%

Sektörün dünya üretiminin ve ticaretinin büyük bir kısmı gelişmiş ülkelerce

gerçekleştirilmektedir. Dünya çikolatalı mamuller ihracatının yaklaşık %63’ü Avrupa
Birliği ülkeleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Dünya ihracatında %14 pay ile
Almanya ilk sırada yeralmakta olup, bunu %13 ile Belçika-Lüksemburg ve %8 ile
Fransa takip etmektedir. 2001 yılında Dünya toplam çikolatalı mamul ihracatı 7 milyar
300 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. İsviçre’nin ihraç ettiği çikolatada değer/miktar
oranının 5 kat olması dikkat çekmektedir.

2.1.3. Dünya İthalatı:

İhracatta olduğu gibi ithalatta da Avrupa ülkeleri önde gelmektedir. Dünya

ticaretinde yoğun rekabetin yaşandığı çikolatalı mamuller sektöründe, gelecek
yıllarda başta eski Sovyet Cumhuriyetleri pazarları için olmak üzere, ihracatçı ülkeler
arasında rekabetin önemli ölçüde artacağı tahmin edilmektedir.

TABLO 3:
ÜLKELER İTİBARİYLE 2001 YILI DÜNYA ÇİKOLATALI MAMULLER İTHALATI

Ülkeler Milyon $
ABD 792
Almanya 773
Fransa 763
İngiltere 561
Kanada 309
Japonya 303
Hollanda 242
Belçika-Lüksemburg 239
İtalya 188
Avusturya 178
Diğer 2.743
TOPLAM 7.091
Kaynak: FAO-Food and Agriculture Organization

12
 Son beş yıldır yaklaşık olarak 6,9 milyar dolar tutarında gerçekleşen dünya
toplam çikolatalı mamuller ithalatında 2001 yılında %11,2 ile ABD ilk sırada yer
almaktadır. Bu ülkeyi %10,9 ile Almanya, %10,8 ile Fransa ve %7,9 ile İngiltere
izlemektedir. Belirtilen dört ülke dünya çikolatalı mamuller ithalatının yaklaşık %41’ini
oluşturmaktadır.

Dünya ithalatında pay sahibi ülkelerin hemen tamamı aynı zamanda en büyük
ihracatçı ülkeler arasında yer almakta olup istisnası Japonya’dır.

ŞEKİL 5:
ÜLKELER İTİBARİYLE 2001 YILI DÜNYA ÇİKOLATALI MAMULLER İTHALATI

ABD
Diğer 11,2%
38,6% Almanya
10,9%

Fransa
Avusturya 10,7%
2,5%
İngiltere
İtalya Belçika- Japonya Kanada 7,9%
2,7% Lüksemburg Hollanda 4,2% 4,3%
3,3% 3,4%

2.2. Türkiye

Çikolata sektörü; ülkemizde gün geçtikçe ilerleyen sanayilerden birisidir. İkinci

Dünya Savaşı sırasında ülkemizde yaygınlaşan ve 1980'lerde bir sanayi koluna
dönüşen çikolatacılıkta geldiğimiz noktada dünya ile yarışmaktayız. Türk insanı,
çikolata ile Osmanlı zamanında saray çevresinde içecek olarak tanışmıştır. Tablet
şeklinde yurt dışından getirilen çikolata, saray ve çevresinin en gözde içeceklerinden
olmuştur. Türkiye'de çikolatanın yaygınlaşması, Atatürk'ün isteğiyle gerçekleşmiştir.
Ülkemize gelen yabancılar, alıştıkları yiyecek ve içecekleri, Türkiye'de de bulmak
istemişler, bunun üzerine Atatürk, Avusturya ve İsviçre'den çikolatalar getirtmiştir.
Zamanla küçük atölyeler kurulmuş, Cumhuriyetten sonra kurulan bu atölyeler,
1950'den sonra yerlerini fabrikalara bırakmaya başlamışlardır. O yıllarda Taksim'de
satılan damak çikolatalarına hala rastlamak mümkündür.

Türkiye’nin Dünya fındık üretiminin yaklaşık %75’ini, ihracatının ise yaklaşık

%70’ini tek başına karşılama gibi büyük bir avantaja sahip olmasından dolayı,
çikolata sektörü hammadde açısından zengin durumdadır.

Türkiye’de toplam çikolata ve çikolata kaplamalı ürünler pazarı 50 bin ton

civarındadır. Buna göre pazarın parasal büyüklüğü yaklaşık 500 trilyon TL’dır. 2002
yılında 2001’e kıyasla %5 daralma yaşanmıştır. Ancak Türkiye’deki genç nüfus,
yeniliklere ve lükse açık bir tüketici, yüzyıllardır gelen tatlı alışkanlığı, ikrama

13
düşkünlük ve ziyaretlerde özellikle de bayramlardaki tatlı, çikolata ve şeker ikram ve
hediye etme alışkanlıkları Türkiye’de sektörün potansiyelini artırmaktadır. Ekonominin
hızla büyümesi, tüketim alışkanlıklarındaki değişim, dolayısıyla hızla büyüyen gıda
sektörleri özelliği ile de çikolata üreticileri için doymuş pazarları ve oturmuş tüketici
eğilimleri ile Avrupa’dan çok Türkiye ve Türkiye gibi ülkeler önem kazanmaktadır.

Türkiye’deki tüketici gittikçe bilinçlenmektedir. Dolayısıyla yeni ve kaliteli

ürünler piyasada cazip hale gelmekte, fiyatlar ikinci planda kalmaktadır. Oysa 2001
yılında Türkiye’de yaşanan krizde de olduğu gibi, kriz dönemlerinde fiyat, kaliteden ve
her şeyden çok daha fazla önem kazanmaktadır. 2001 yılında yaşanan krizde; birçok
marka ve ürün arasında fiyat rekabeti ve fiyat avantajları yaşanmıştır. Türkiye’deki
alım gücü düşmüş ve en büyük enstrüman olan fiyat rekabeti devreye girmiştir.

Kakao ve Çikolata 2003 yılında % 3.7 ile TÜFE fiyatı en çok artan mallar
arasındadır.

2.2.1. Tüketim:

Kişi başına çikolata tüketimi 6-11 kilogram arasında seyreden gelişmiş

ülkelerin yanında, Türkiye’deki kişi başına tüketim 800 gramdır. Rusya’nın kişi başına
tüketimi bile bundan üç kat fazladır. Türkiye’de tüketim düşüklüğünün en önemli
nedeni gelir düzeyine göre çikolatalı ürünlerin pahalı kalmasıdır. Düşük tüketimde kilo
alma korkusu da önemli yere sahiptir.

Türkiye’de genel olarak yılda yaklaşık 15 bin ton çikolata tüketilmektedir. En

çok tüketilen çikolata çeşidi %80 pay ile sütlü çikolatalardır. Kokolin tüketimi
bayramlarda artmak koşulu ile 5 bin ton civarındadır. Bu rakamlara ihracat dahil
değildir. Çikolata kaplamalı mamul tüketimi de 65 bin ton civarındadır.

Türkiye’de çikolatanın en çok tüketildiği aylar Kasım ve Mart’tır. Nisan ayında

düşüşe geçen çikolata tüketimi, Haziran ve Eylül aylarında en düşük rakamlara
ulaşmaktadır.

Türkiye’de çikolata sektörü gelişmekte olan genç bir sektördür. Ülkemizde yeni
jenerasyonun hızla büyümesi ve tüketim alışkanlıklarında da çikolatalı ve şekerli
ürünlere olan pozitif değişiklik sektörün büyümesinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca
sektörde segmentasyon da çok fazla olup, beklentileri çok fazla olan insanlara, her
yaşa, her sosyal sınıfa hitap eden segmentlerin tüketimi artıracağı tahmin
edilmektedir.

Ekonomideki istikrarsızlık, kişi başına tüketimi doğrudan etkilemektedir.

Türkiye’de insanlar, öncelikli olarak ellerindeki parayla temel gıda maddelerini alırken,
çikolata gibi her gün tüketmek zorunda olmadıkları, zevke hitap eden ürünleri geri
plana itmektedirler. İnsanların tatlıya ihtiyaçları olduğu zaman, teknoloji toplumunun
gereği çabuk ulaşıp, hemen tüketebilecekleri şeyler ağır basmaktadır. Buna paralel
olarak Marmara Bölgesi ile Doğu Anadolu, Ege Bölgesi ile Karadeniz arasında da
tüketim farklılıkları vardır. Tüketim alışkanlıkları ve toplumun o kesitinin içinde
bulunduğu yaşam şartları, tüketimi doğrudan etkilemektedir.

14
 TABLO 4:
TÜRKİYE ÇİKOLATALI MAMULLER TALEBİ
(1.000 ton)

1995 1996 1997 1998 1999 2000

Çikolata ve
kakaolu
mamuller 47,0 83,6 80,0 79,0 81,0 84,0
Kaynak: DPT

1996 yılında çikolata ve kakaolu ürünlere olan talepte %77.8 artış

gerçekleşmiş, daha sonraki yıllarda kaydadeğer bir değişiklik görülmemekle birlikte
2000 yılında bir önceki yıla göre % 3.7 artışla çikolatalı ürünler talebi 84.000 ton
olarak gerçekleşmiştir.

2.2.2. Kapasite:

Çikolatalı ürünlerin kapasite kullanımı dini bayramlardan önce ve kış aylarında

en yüksek seviyeye ulaşmakta, diğer zamanlarda ise oldukça düşük olmaktadır.
Üretimin talebe göre yapıldığı göz önüne alındığında kapasite kullanım oranının
ihracatla artırılabileceği düşünülmektedir.

1990’lı yılların başında eski SSCB ülkelerine yapılan ihracattaki büyük artış
sonucunda kapasite artırımına giden sektörde, bu ülkede yaşanan kriz sonucunda
ihracatın düşmesi, büyük oranda atıl kapasite oluşmasına neden olmuş, ihracat
pazarında sıkıntı yaşayan firmalar yurt içi rekabeti artırmıştır. Bu soruna rağmen, iç
pazarın dinamik olması ve hedef pazarlara yakınlık, yatırımları artırmaya devam
ettirmiştir.

2.2.3. Üretim:

Şekerli ve çikolatalı ürünlerin imalatında, temel iki hammadde şeker ve

kakaodur. Bu sektörde şeker ihtiyacı genelde yurt içi kaynaklardan, kakao ise
tamamen ithal yoluyla temin edilmektedir.

Türkiye’de sadece kakao çekirdeği ve yağını üreten firmalar da mevcuttur. Bu

firmalarda kakao çekirdeğinden başlanarak üretim yapılmakta, tüm çikolata sektörüne
hizmet verilmektedir. Çikolata üreticileri buradan hareketle çikolatalı ürünler
üretmekte, gerektiğinde diğer firmalara da dökme çikolata veya kuvertur
vermektedirler. Dolayısıyla, Türkiye’de de bu işbölümü batıdaki uygulamalara benzer
duruma kısa sürede gelmiştir.

Sektöre ait ürün yelpazesinin çok geniş olması, firmaların ekipmanlarında

değişiklikler yaparak çeşitli ürünleri değişik zamanlarda üretebilmeleri ve fabrikalarda
üretimin genelde 3 vardiya, küçük üreticilerde tek vardiya hatta mevsimlik üretim
olması sözkonusu olduğundan, ürün bazında üretici firma sayısını ve üretim
kapasitesiyle ilgili rakamları kesin olarak tespit etmek oldukça güçtür.

15
 Yabancı sermayeli yatırım teşvik belgesi almış 11 firmanın faaliyette
bulunduğu şekerli ve çikolatalı ürün sektöründe, lokum, helva ve şekerleme
üretiminin büyük bir bölümü küçük ölçekli işletmelerce, çiklet, çikolata ve çikolata
mamullerinin tamamına yakını ise 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işletmelerce
gerçekleştirilmektedir

Çikolata üretimi için kaliteli girdiler kullanmak gereklidir. Bunlar hazır

alınabileceği gibi, kakao çekirdeğinden başlanarak da üretilebilir. Özellikle sütlü
çikolatalarda kullanılan sütün aroması son ürünün lezzetinde büyük etken olmaktadır.
Sektördeki teknoloji oldukça eski ve basit olup, yeni teknolojileri takip eden firma
sayısı oldukça azdır.

TABLO 5:
TÜRKİYE ÇİKOLATALI MAMULLER ÜRETİMİ
(1.000 TON)

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001* 2002**

Çikolata ve
kakaolu mamuller 83 119 118 108 99 118 126 132
Kaynak: DPT
*Gerçekleşme tahmini
**Tahmin

Yıllar itibariyle Türkiye’de çikolata üretimi çok dalgalı bir seyir izlemiştir.
Gümrük Birliği’ne giriş yılı olan 1996 yılında bir önceki yıla göre büyük bir atılım
gösteren sektör ilerleyen yıllarda 3 yıl üst üste daralmış, 1996 yılı seviyesini ancak
2000 yılında aşabilmiştir. Tahminlere göre 2002 yılında da olumlu gidiş sürmektedir.

ŞEKİL 6: YILLARA GÖRE TÜRKİYE ÇİKOLATALI MAMULLER ÜRETİM

MİKTARLARININ YÜZDE DEĞİŞİMLERİ

40 40
19,2
20

0 6,7 4,8
-0,9 -8,4
-8,5
%
-20
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Çikolatalı ürünler 2003 yılının ilk 6 ayında 2002 yılının ilk yarısına oranla
enflasyondan arındırılmış ciro bazında %5.9 büyümüş, buna karşılık miktar bazında
satışlar geçen yıla göre değişmemiştir. Çikolata pazarında miktar büyümesi
enflasyondan arındırılmış ciro değeri artışının altında kalmıştır. Bu durum fiyat
artışının enflasyonun üzerinde gerçekleşmesinden kaynaklanmıştır.

16
 Çikolata kaplamalı ürünler pazarı da enflasyondan arındırılmış ciro bazında,
miktara oranla daha az daralmıştır. Krem çikolatada, pazarın ortalama fiyat artışının
enflasyonun altında kalması nedeni ile miktar büyümesi, eflasyondan arındırılmış
cironun üzerine çıkmıştır. Krem çikolata pazarında orta ve büyük ambalajların
ağırlığının artması ve ucuz markaların satışlarının göreceli olarak daha fazla artış
gerçekleştirmesi, pazar ortalaması için fiyat artışının enflasyonun altında kalmasına
neden olmuştur.
TABLO 6:
PAZARIN CİROSU
(Ocak - Haziran 2003 dönemi, 2002 aynı döneme kıyasla)
Reel ciro değ. (%) Miktar değ. (%)
Çikolatalı ürünler 5,9 0,03
Kaplamalı ürünler* -3 -7,9
Krem çikolata** 14,5 18,2
Çikolata (Tablet)*** 21 5,8
* Kaplamalı Gofret, Bar vb ürünler
** Sürme çikolatalar
*** Tablet ve hediyelik çikolatalar

2.2.4. Türkiye’nin İhracatı:

Çikolata ve kakaolu mamuller ihracatı içinde en önemli ihraç kalemini 18.06.90

pozisyonunda yeralan ürünler oluşturmaktadır. Bu grup içerisinde pralinler, kakaolu
şeker mamulleri, ekmeğe sürülerek yenilen kakaolu mamuller ve diğer çikolata ve
çikolata mamulleri yeralmaktadır.

Türkiye çikolatalı mamuller ihracatı genel olarak incelendiğinde; 1993 yılına

kadar bu tür ürünlerin başta Türk insanının yoğun olarak yaşadığı Avrupa ülkeleri ve
bazı Orta Doğu ülkeleri olmak üzere sınırlı sayıda ülkeye ihraç edilmekteydi. Ancak
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra eski Sovyet Cumhuriyetlerinden gelen
yoğun talep sonucu ihracat bu ülkelere yönelmiştir. Sözkonusu ülkelerde, o yıllarda
bankacılık ve kambiyo sistemi yetersizdi. Avrupalı üreticilerin yönelmediği bu
pazarlarda özel sektör gelişmemişti. Türk ihracatçılarının riskli olmasına rağmen bu
pazarlara girmeleri, Türk ihraç ürünlerine bu pazarlarda birkaç yıl boyunca önemli
talepler doğmasıyla sonuçlandı. Özellikle 1993-1996 yılları arasında sözkonusu
pazarlara gerçekleştirilen önemli ölçüde çikolatalı mamul ihracatı ile ani bir yükseliş
yaşanmış ve bu yıllar arasında şekerli ve çikolatalı mamuller sektörü Türkiye’nin en
hızlı büyüyen sektörlerinden biri haline gelmiştir.

Serbest piyasa ekonomisine geçen eski Sovyet Cumhuriyetleri’nde

mevzuatların tam olarak düzenlenmesi, tüketici haklarının korunması ve ithalatla ilgili
mevzuatlarını sağlamlaştırmaları ile birlikte kalitesiz ürünlerin ihracatları azalmıştır.
İhraç edilen bazı kalitesiz ürünlerin getirdiği imaj kaybı ve bu ülkelerde bankacılık ve
kambiyo sisteminin gelişmesiyle birlikte Avrupalı üreticilerin de pazara girmeye
başlamaları sonucu, eski Sovyet Cumhuriyetlerine yönelen şekerli ve çikolatalı
mamuller ihracatı değer kaybetmeye başlamıştır. Son yıllarda bu pazarlarda yaşanan
ekonomik sıkıntılar ve çeşitli ülkelerin ithalatlarına getirdikleri engellemeler,
ihracatımızda yaşanan değer kaybının çok daha fazla artmasına neden olmuştur.
Ancak bu pazarlar Türkiye için halen potansiyel pazarlardır. Bu ülkelerin ekonomik

17
 sorunlarını çözümlemeleriyle birlikte, ihracatımızın tekrar artış eğilimine girebileceği
tahmin edilmektedir.

TABLO 7:
TÜRKİYE’NİN ÇİKOLATALI MAMULLER İHRACATI
(M=Miktar: Ton, D=Değer: 1.000 Dolar)

1997 1998 1999 2000 2001 2002

M D M D M D M D M D M D
Çikolata
ve
mamulleri 39860 87550 33783 71689 32020 59217 34087 63152 35792 68802 41192 78248

Kaynak: DTM

ŞEKİL 7: TÜRKİYE’NİN ÇİKOLATALI MAMULLER İHRACATI (1000 $)

100000 87550
78248
80000 71689
68802
59217 63152
60000

40000

20000

0
1997 1998 1999 2000 2001 2002

Türkiye’de 1999 yılında yaşanan ekonomik krizle birlikte, ülkenin çikolatalı

ürün ihracatında %17.4’lük bir düşüş yaşanmış, daha sonra tekrar toparlanan
sektördeki ihracat istikrarlı bir şekilde artmış, 2002 yılında 1999’a göre %32,1 artarak
78 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’den Rusya, diğer BDT ülkeleri, ABD, AB ülkeleri, Orta Asya, Orta
Doğu, Uzak Doğu ülkeleri ve Avustralya da dahil 80’e yakın ülkeye çikolata ihracatı
yapılmaktadır.

18
 TABLO 8:
TÜRKİYE’NİN ÜLKELER İTİBARİYLE
ÇİKOLATA VE KAKAOLU MAMULLER İHRACATI
(1.000 Dolar)
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
S.Arabistan 2.507 4.291 6.557 4.939 5.271 6.090 5.246 5.093
Azerbaycan 7.648 10.009 10.940 6.758 4.856 3.617 4.552 4.309
Türkmenistan 668 1.529 4.503 4.593 4.713 3.656 1.732 1.060
Gürcistan 6.326 9.151 11.860 8.084 3.910 2.845 2.077 1.371
BAE 2.210 2.750 2.876 4.091 3.609 2.555 1.860 2.257
İsrail 1.196 1.147 1.666 2.231 3.607 2.164 1.846 2.264
Lübnan 1.284 1.549 2.289 3.842 3.391 1.380 3.939 1.101
Bulgaristan 2.363 2.423 2.343 4.266 2.536 1.155 604 94
Rusya F. 15.069 11.665 11.517 5.744 2.157 4.758 5.019 5.493
Kazakistan 3.611 3.313 4.144 2.535 1.733 1.020 1.245 2.154
Kuveyt 594 625 939 1.161 1.584 902 515 629
Ürdün 609 924 1.592 1.122 1.573 997 1.489 1.724
Yemen 107 - 783 1.206 1.561 - 1.334 2.439
Romanya 1.495 627 769 1.069 1.514 1.617 1.024 2.276
Diğer 34.612 37.547 30.309 20.048 17.202 30.396 36.320 45.984
TOPLAM 80.299 87.550 93.087 71.689 59.217 63.152 68.802 78.248
Kaynak: DTM-EBİM Kayıtları

Türkiye’nin 2002 yılındaki toplam çikolata ihracatı 78.2 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir. İhracat yapılan ülkeler arasında ilk sırayı 5.5 milyon dolar ile Rusya
Federasyonu almakta olup, Suudi Arabistan’a 5 milyon dolarlık, Azerbaycan’a da 4.3
milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir.

Çikolatalı ürünler ihracatının en yüksek seviyesine 93 milyon dolarla ulaştığı

1997 yılına göre 2002 yılı çikolata ihracatında % 15.9’luk bir düşüş görülmekle
beraber, 1999 yılına göre % 32,1, 2001 yılına göre ise %13,7’lik bir artış
kaydedilmiştir.

1996 yılında 17.6 milyon dolarlık çikolatalı ve kakaolu mamuller ihracatının

yapıldığı Özbekistan, bu ülke hükümetince alınan bir karar sonucu, şekerli ve
çikolatalı mamullerin ithal edilmesi için transfer edilmesi gereken paraların dövize
çevrilememesi nedeniyle bir anda en önemli ihraç pazarı olma özelliğini kaybetmiştir.

Rusya Federasyonu’nda Ağustos 1998’de gerçekleştirilen %34 oranındaki

devalüasyonun etkisiyle, bu ülkeye yapılan ihracat olumsuz yönde etkilenmiştir. Bir
diğer olumsuz durum da 26.1.1999 tarihinde yayınlanan hükümet kararnamesiyle,
gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerden yapılan ithalatta uygulanan
Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemine (GSP) tabi, içinde çiklet, şekerleme, çikolata
ve kakao içeren ürünlerin bulunduğu bazı ürünler uygulama dışına alınmıştır. Batılı
çiklet üreticilerinin Rusya Federasyonu pazarına daha etkin girmeleri, bu ülkede
kurdukları tesislerde üretimde bulunmaları ve yerli üretimdeki artışlar da Türkiye’nin
ihracatını olumsuz yönde etkilemiştir. Rusya Şekerli Mamul Üreticileri Derneği’ne
(ASKOND) göre, Rusya Federasyonu’nun şekerli ve çikolatalı mamuller ithalatı
1997’de 576.800 ton olmuş, 1998 yılında bu miktar 309.000 tona, 1999’da ise
136.000 ton seviyesine inmiştir. Ekonomik krizin olumsuz etkilerinin azalmasıyla

19
birlikte Rusya Federasyonu’nun üretiminde de artışlar görülmektedir. Bu ülkenin 1999
yılında toplam şekerli ve çikolatalı mamul üretimi bir önceki yıla göre % 8,6 artarak
1,5 milyon tona ulaşmıştır. Ancak asıl önemlisi Rusya Federasyonu’nun yaklaşık 3
milyon tonluk bir üretim kapasitesi bulunmakta, yerli ve yabancı yeni yatırımlarla bu
kapasite giderek artmaktadır. Şekerli ve çikolatalı mamuller ihracatında Türkiye’nin
en önemli pazarı olan Rusya Federasyonu’nun üretimindeki artışların özellikle düşük
fiyatlı ürünlerden kaynaklandığı görülmektedir.

ŞEKİL 8: BELLİ BAŞLI ÜLKELER İTİBARİYLE TÜRKİYE’NİN ÇİKOLATA

İHRACATI (2002- 1000 $)
0
6. 00
0
5. 00
4.000
0
3. 00
0
2. 00
1.000
0
an

yt
ba n

Ku n

ya
z a F.
Ru stan

m n
er ta

ta

Ro me
BA

ve

an
yc

Ka ya
Az abis

kis
i

Ye
ar
s
lg
Ar

Bu
S.

2.2.5. Türkiye’nin İthalatı:

Türkiye çikolatalı mamuller sektörü ana hammaddesi olan kakao açısından

ithalata bağımlı bir sektördür. Kakao ve kakao ürünleri (tatlandırıcı madde katılmış
kakao tozu hariç) 2001 yılı toplam ithalatı 54,9 milyon dolar, 2002 yılı toplam ithalatı
ise 83 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Kakao ve kakao ürünleri ithalatı içinde en
büyük payı kakao taneleri oluşturmaktadır. 2002 yılında 68,9 milyon dolarlık kakao
tanesi ithal edilmiş, bu ürünü 11 milyon dolarlık ithalatla tatlandırıcı madde içermeyen
kakao tozu ve yaklaşık 1,6 milyon dolarlık ithalatla kakao hamuru izlemiştir. Sektörün
diğer önemli ithal girdileri ise, süttozu, lesitin, nişasta, laktoz, jelatin, sitrikasit, tartarik
asit, glikoz, pektin, aromalar, sakız mayası, vanilya ve gomelastik’tir.

Gümrük Birliği kapsamında işlenmiş tarım ürünleri olarak ele alınan çikolatalı
mamuller, içerdikleri hububat, şeker ve/veya süt miktarına göre tarım payı itibariyle
vergiye tabi tutulmaktadır. Gümrük Birliği sonrasında şekerli ve çikolatalı mamuller
ithalatında artışa karşın, bu artışlar sektörü olumsuz etkileyecek düzeylere
ulaşmamıştır.
TABLO 9:
TÜRKİYE’NİN ÇİKOLATALI MAMULLER İTHALATI
(M=Miktar: Ton, D=Değer: 1.000 Dolar)

1997 1998 1999 2000 2001 2002

M D M D M D M D M D M D
Çikolata
ve
mamulleri 4068 18115 4221 18289 4210 14960 6110 19360 5249 17230 5821 20274
Kaynak: DTM

20
 ŞEKİL 9: TÜRKİYE’NİN ÇİKOLATALI MAMULLER İTHALATI (1000 $)

25000

19360 20274
20000 18289
18115 17230
15000 14960

10000

5000

0
1997 1998 1999 2000 2001 2002

1997-1998 yıllarında 18 milyon $ civarlarında seyreden çikolatalı mamul

ithalatında, ihracatta olduğu gibi ekonomik krizin de etkisiyle 1999 yılında %18.2’lik
bir düşüş gerçekleşmiş, 2000 yılında %22.7’lik bir artış kaydedilen sektörde, 2002
yılında 1999 yılına göre %26.2’lik bir büyüme kaydedilmiştir.

TABLO 10:
TÜRKİYE’NİN ÖNEMLİ ÜLKELER İTİBARİYLE
ÇİKOLATALI MAMULLER İTHALATI
(M=Miktar: Ton, D=Değer: 1.000 Dolar)
2000 2001 2002
M D M D M D
Almanya 2.406 6.681 1.874 5.097 1.879 5.187
İtalya 736 4.510 544 3.789 1.295 6.950
Hollanda 961 2.086 866 1.804 524 1.651
Belçika-Lüks. 839 1.826 453 1.391 660 1.664
Polonya 11 40 301 1.161 324 1.019
İngiltere 227 1.036 158 545 31 131
Fransa 259 1.012 274 876 196 808
İsviçre 294 961 273 988 265 940
Avusturya 263 858 294 1.007 267 972
ABD 9 60 11 44 32 120
Diğer 105 290 201 528 348 832
TOPLAM 6.110 19.360 5.249 17.230 5.821 20.274
Kaynak: DTM

Türkiye’nin çikolata ihracatının ithalatına oranı yaklaşık 4 kat olarak

gerçekleşmiştir. 2002 yılı çikolata ithalatının %40’ı Almanya ve İtalya’dan
gerçekleştirilmiştir. Türkiye’nin ithalatında 2001 yılına kadar 5 milyon dolar ile ilk
sırada bulunan Almanya, İtalya çikolata sektöründeki son yıllarda görülen gelişme ile
İtalya’yla çekişir hale gelmiştir. Polonya’dan gerçekleştirilen ithalat da 2000 yılına
göre 2001 ve 2002 yıllarında kaydadeğer bir artış göstermiştir. Türkiye’nin çikolatalı

21
mamul ithalatında 2001 yılında bir önceki yıla göre % 11’lik bir azalış meydana
gelmiş, 2002 yılında ise %17.6’lık bir artışla 20.3 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’ye ithal edilen şekerli ve çikolatalı mamullerin büyük bir kısmı Avrupa
Birliği ülkelerinden gerçekleştirilmekte ve ithalatın %89’unu çikolatalı mamuller
oluşturmaktadır.

2.2.6. Türkiye Pazarındaki Bazı Büyük Firmalar:

Ülker: Ülker’in küçük bir aile şirketinden global bir firma olma yolundaki evrimi
ve 54 yıl sonunda eriştiği nokta etkileyicidir. Her alanda gelişen Ülker, ihracat
alanında da büyük gelişmeler göstermiştir. Ülker Grubu, 1997 yılında 150 milyon
dolarlık ihracat rakamlarına ulaşmış ve ihracattaki başarısını günümüze kadar
sürdürmüştür. Ülker bugün borsaya açılmış, yabancı ortaklıklar kurmuş, 78 ülkeye
yılda 4000 TIR’la ürün ihraç eder hale gelmiştir. Ülker bugün Türkiye pazarının
%60’ına sahip global bir gruptur. Globalleşme yolunda kurduğu yabancı ortaklıklarla
yabancı sermaye ile entegrasyonunu sağlamıştır. Yabancı ortaklar portföyünde
Hollanda, Danimarka, İsviçre, İngiltere, Fransa ve Lüksemburg kökenli şirketler
bulunmaktadır. Söz konusu yabancı ortaklık oranları yüzde 30 civarındadır ve bu
oran bazı şirketlerde yüzde 50'ye kadar çıkmaktadır.

Robot kullanımı, hammadde hazırlama otomasyonları, proses kontrollü imalat

hatları, otomatik depolama ve yükleme sistemleri uygulamaları yaygınlaştırılmış olup
bugün günde 275 ton çikolata ve 400 ton bisküvi üretim kapasitesine ulaşmıştır.

Sagra: 1936 yılında dünyanın en zengin fındık bahçelerinin bulunduğu

Karadeniz bölgesinin Ordu ilinde bir fındık işleme tesisi olarak kurulan Sagra, 1970’li
yılların sonuna doğru üretiminde ağırlığı kademeli olarak fındıktan çikolata ürünlerine
kaydırmış ve günümüzde çikolata sektöründe ikinci sırada yerini almıştır.

Türkiye’nin ilk kakaolu fındıklı barı “Tadelle” ve ilk krokantlı fındık ezmesi
“Sarelle”yi üreten Sagra 1994 yılında Bayındır Holding bünyesine katılmıştır. Eylül
2001’de Sagra’nın satış ve pazarlama şirketi üretimden ayrılarak Birleşim Gıda
kurulmuştur.

Bugün 80 distribütör sayısı, 400 satış aracı ve 600 satış personeli ile gıda
sektöründe Türkiye’nin önemli şirketleri arasında yer almaktadır. Franchising sistemi
çerçevesinde 1986 yılından buyana Türkiye çapında 200’e yakın Sagra Special
mağazası ile tüketiciye hizmet vermektedir.

Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasında yer almaktadır.

Kent: Kent Gıda’nın temeli, 1927 yılında Mardin’de tahin üretimine başlaması
ile atılmıştır. 1933 yılında artan talebi karşılayabilmek için imalathanenin kapasitesi
artırılmış, 1946 yılında üretim çeşitlerini artırmak ve pazarını geliştirmek amacıyla
Diyarbakır’da helva ve şekerleme üretim tesisleri kurmuştur. 1956 yılında ise
bugünkü Kent Gıda faaliyete geçmiştir. 1960 yılında İstanbul Şişli-Bomonti’de
zamanın en modern tesislerini işletmeye sokarak Türkiye pazarına ve dolayısıyla
sektörüne de yön veren bir şirket kimliğine bürünmüştür.

22
 1982 yılında İstanbul-Kartal’da çikolata ve kakaolu mamulleri tesisini, 1986
yılında Kocaeli-Çayırova’da şekerleme, sakız ve kakaolu mamuller üretecek tesisleri
işletmeye alınmıştır. Kent markası ile 100’ün üzerindeki ülkede tanınan marka haline
gelmiştir. Son olarak üretimini Çayırova’daki yeni komplekse taşımıştır.

Şölen Çikolata: Şölen Çikolata 1989'da kurulmuştur. Gaziantep'te 2 bin 500

metrekare kapalı alanı ve 150 çalışanı olan bir tesis olarak üretime başlayan şirket
çok hızlı büyümüş, 10 yılda Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşları arasına
katılmıştır. Bu büyümede Rus pazarının büyük etkisi olmuştur.

20 çeşit çikolata üreten Şölen ihracat ağırlıklı çalışmaktadır. Firma üretiminin

yüzde 80'ini ABD, Avrupa Birliği ülkeleri, Orta Asya, Orta Doğu, Uzak Doğu ülkeleri
ve Avustralya gibi dünyanın belli başlı piyasalarına ihraç etmekte, yıllık toplam üretim
kapasitesi 100 bin ton olup, 65 civarında ülkeye de ihracat yapmaktadır.

Ender Çikolata: Temeli 1943 yılında atılan ve Hamdi Kitapçı tarafından

kurulan Ender Çikolata, Türkiye’nin ilk gerçek çikolatacısı ünvanına sahip
bulunmaktadır.

Pelit: 43 yıldır pastacılık sektöründe olan Pelit, 1994'den bu yana çikolata da

üretmektedir. Gelişmiş teknolojiyle el değmeden üretim yapan Pelit çikolata fabrikası,
günde 55 ton sıvı, 24 ton ambalajlı ürün kapasitesine sahiptir.

Pelit Çikolatacılık, Algida dondurmaları için özel çikolata da üretmekte,

Algida'nın sıvı, damla, parça ve tablet çikolata ihtiyacını karşılamaktadır.

Erden Gıda: Eskişehir’de kurulu bulunan tesislerinde yıllık 8 bin ton civarında
üretim gerçekleştiren Erden Gıda A.Ş., 2003 yılında sektörde yüzüncü yılını
doldurmuştur. Erden Gıda 1960’lı yıllarda Türk tüketicisine “Kaynana Şekeri” olarak
da bilinen Erden Sütlü Şekeri sunmuştur.

Yılda 8 bin ton üretim yapan Erden Gıda, iç pazarın yanısıra Ortadoğu,
Avrupa, Türki Cumhuriyetleri ve Rusya gibi ülkelere ürünlerini ihraç etmektedir.

2.2.7. Sektörün Sorunları ve Çözüm Önerileri:

♦ Taklit mallar ile yapılan haksız rekabet çikolata sektöründeki en önemli

sorundur. Uluslararası normlara uygun üretim yapan firmalar, tüketicileri ve
distribütörleri bu konuda bilinçli olmaları yönünde uyarmaktadır. Ayrıca, kakao
çekirdeği, ambalaj malzemeleri, yağlar gibi ithalata dayalı hammaddelerin
yüksek maliyeti enflasyon ile birlikte üreticiyi ve tüketiciyi zor durumda
bırakmaktadır.

♦ Özenle üretilip dağıtılan ürünlerin tüketiciye gelmeden önce, satış noktalarında

gerektiği gibi kuru, serin, doğrudan güneş ışığından uzak saklanmaması da
diğer bir sorundur. Bu sorunun aşılması için satış noktaları ve distribütörlerin
eğitimli olması gerekmektedir.

23
♦ Sektörde kapasite kullanım oranının (3 vardiya çalışma esasına göre) %50
dolayında olması nedeniyle toplam talebe göre kapasite fazlalığı mevcuttur.

♦ Sektörde sermaye yetersizliği vardır. Ana hammaddelerden şekerin T. Şeker

Fabrikaları tarafından peşin olarak satılması, işletme sermayesi ihtiyacını
artırmaktadır.

♦ Hammadde ithalatı, özellikle süt mamulleri ithalinde zorluklar yaşanmaktadır.

♦ Gıda üretim izni için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'na yapılan başvurular
gecikmeli olarak cevaplandırılmaktadır.

♦ Sektörde kalifiye eleman sıkıntısı yaşanmaktadır.

♦ Sektörde faaliyet gösteren bazı küçük firmaların, basit ve uygun olmayan

koşullarda üretim yapmaları, sigortasız işçi çalıştırmaları, kalitesiz hammadde
ve ambalaj malzemeleri kullanmaları, faturasız mal alımı ve satımı yapmaları,
sektörün gelişmesine engel olmaktadır.

♦ Özellikle Çevre Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Tarım Köy İşleri Bakanlığı

arasında benzer konularda mükerrer uygulamalar ve yetki karmaşası maddi ve
manevi kayıplara neden olmaktadır. Dünyada ve AB’de aynı konularda mevcut
uygulamalar dikkate alınarak bürokrasinin azaltılması yönünde radikal kararlar
alınmalıdır.

♦ Şeker Fabrikalarının özelleştirilmesinden Kalite ve Maliyet konularında

iyileştirici sonuçlar verecek, rekabeti geliştirecek politikalar izlenmelidir.
Böylece sektörün hammadde ihtiyacının zamanında, istenilen miktar kalite ve
fiyatla karşılanması sağlanmalıdır.

♦ Mevcut pazarlarda ihracatın artması ve yeni pazarlara ihracat yapılması için

Türk mallarının tanıtımına ve imajının artırılmasına yönelik Devletle işbirliği
içinde ortak projeler geliştirilmelidir.

♦ Enerji fiyatları Türk sanayi ürünlerinin dış pazarlara satılmasında rekabet

gücünü azaltan önemli etkenlerin başında gelmektedir. İhracat yapan firmalara
rakip ülke fiyatları ile enerji verilmesi konularında yasal düzenlemeler
yapılmalıdır.

♦ Gümrüklerde bulunan laboratuarların sayısı artırılmalı, mevcut laboratuarların

personel, alet, cihaz ve donanım eksiklikleri tamamlanmalıdır. Mevcut
uygulama ithalatın gecikmeli olarak yapılmasına ve dolayısıyla ihracat teslim
tarihlerinin gecikmesine neden olmaktadır.

♦ Kayıt dışı çalışan ve gıda mevzuatına aykırı koşullarda üretim yapan firmalar
sıkı denetim altına alınmalıdır. Halk sağlığının korunması ve Türk sanayi
ürünlerinin dış pazarlarda itibarının artırılması için, kalite bilinci geliştirilmeli bu
anlamda Kalite Yönetim Sistemi, HACCP, GMP, GLP konularından çalışmalar
yapmaya firmalar teşvik edilmelidir.

24
 ♦ Eğitimli işgücü ihtiyacını karşılamak için sektörün yoğun olduğu bölgelerde
Gıda Meslek Liseleri açılmalıdır.

♦ Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’ndan alınan üretim izinleri zaman kaybına neden
olmakta ve özellikle ihracat siparişlerinin zamanında teslimini engellemektedir.
Üretim izni, üretilmekte olan ve üretim izni alınmış ürünlerin aroma değişikliği
yapılarak hazırlanan yeni çeşitleri için de istenmektedir. Bu konuda devletin
hazırlattığı FİAS raporunda da değinildiği gibi “ana ürün türleri için verilen
üretim izinleri” yeterli olacak şekilde yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

♦ Sektörde Ar-Ge faaliyetlerine gereken önem verilmemektedir. Tüm sektörlerde

olduğu gibi çikolata sektöründe de Ar-Ge, üniversite ve imalatçının beraber
olduğu bir ortam oluşturulması gerekmektedir.

Plan döneminde toplam yurtiçi talebinin %42, ihracatın %34, ithalat

artışının %25 civarında olması beklenmektedir. Öngörülen amaçlara
ulaşılabilmesi için yapılması gerekli yatırım, kurumsal düzenlemeler ve
uygulanacak politikalar;

1- AB'ye uyum çerçevesinde gıda sektörüne yönelik mevzuat çalışmaları kısa

dönemde yapılarak uygulamaya alınmalı, üretici firmalar sıkı denetim altında
tutularak yasalara uygun üretim yapmayan firmalar hakkında yasal işlemler
yürütülmelidir.

2- Şeker fiyatları ve satış koşulları, alıcı lehine iyileştirilmelidir.

3- Süt ve süt ürünleri ithalatı kolaylaştırılmalıdır.

4- İhracat ve ithalatta bürokratik işlemler azaltılmalı, gümrüklerde mevcut

laboratuvarlar teçhizat açısından yeterli hale getirilmelidir.

5- Üretim izinlerinin kısa sürede çıkarılması için gerekli tedbirler alınmalıdır.

6- Atıl kapasitenin ihracatla değerlendirilmesi için; yurt dışı aktiviteler, marka

tanıtımı VB. konular teşvik edilmelidir.

7- AR-GE çalışmaları teşvik edilmelidir.

8- tarım politikalarında yapılacak değişikliklerle ülkenin ihtiyacı olan ürünlerin

üretimim teşvik edilmeli, maliyeti artırıcı yüksek taban fiyatı politikaları yerine, dünya
pazarlarındaki fiyatlarla üreticilerin ham ve yardımcı madde alabilecekleri bir pazarın
oluşumu sağlanmalıdır.

9- Farklı ülkelerle mal satılarak yeni pazarlar edinilmesine yönelik politikalar ve

organizasyonlar geliştirilmelidir.

10- KOBİ'lerin ihracatını geliştirmek amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler ve

girişimler yapılmalıdır.

25
 EK: 1
FAYDALI BİLGİLER

ÇİKOLATA VE SAĞLIK

Çikolata, içeriğinde çok fazla şeker bulunduran, oldukça kalorili bir yiyecektir.
Bu çikolatanın çeşidine de bağlı olmakla birlikte, iyi kalite çikolatalar kakao yağından
yapılırlar ve kullanılan diğer doymuş yağlara nispeten yaklaşık üçte bir daha az
kalorilidirler. Ayrıca doymuş yağlar kötü kolesterol (LDL) içerir, kandaki kolesterol
miktarını yükseltirler. Ancak tüm çikolataların kakao yağından yapılmadığını
unutmamak gerekir. Emin olmak için çikolatanın içeriğini okumakta fayda vardır.
Çikolatadaki şeker miktarı oldukça yüksektir. İçindeki işlenmiş şeker kandaki şeker
seviyesini yükselterek kilo yapabilir. Diyabetik olanları, çikolatadan vazgeçemeyen
ama şeker almak istemeyenler için alternatif olabilir.

Böyle olmakla birlikte, "Çikolata ve sağlık" konusundaki mitlerin birçoğu

bilimsel gerçeklerin karşısında birer birer ufalanmaktadır. Lezzetli olan zararlıdır
görüşü çikolata ve kakao için geçerliliğini kaybetmektedir. Çikolatanın hem leziz hem
de zararsız olduğu görüşü savunulmaya başlanmıştır.

Çikolata ve Akne
Geçtiğimiz 20 yılda yapılan araştırmalar ortaya koymuştur ki çikolata ne
akneye yol açar ne de mevcut akneyi azdırır. Çikolata görünümlü ama içinde çikolata
olmayan ve normalden on kat fazla çikolata içeren besin verilen deneklerde yapılan
ölçümlerde, akne oluşumunda her iki grup arasında birbirinden hiç de farklı sonuçlar
elde edilmemiştir.

Çikolata ve Kafein
Çikolata aynı zamanda uyarıcı bir madde olan kafein içerir. 45 gr. siyah
çikolata 30 mg., sütlü çikolata 10 mg., 250 gr. sıcak çikolata ise 5 mg. kafein içerir.
250 gr. demli kahve 135 mg., kola ise 35 mg. kafein içerir.

Normal miktarlarda çikolata yiyen insanlarda yapılan kafein ölçümleri bu

insanlardaki kafein oranının kafeinsiz kahve içen kişilerdeki kadar olduğunu ortaya
koymuştur.

Çikolata ve Diş Hastalıkları

İçinde mayalanabilir karbonhidratlar bulunan besinlerin diş çürümelerine
neden olduğu bilinen bir gerçektir. Çikolatada da mayalanabilir karbonhidratlar
mevcuttur ama yapılan araştırmalar çikolatanın çürüyen dişlerden sanıldığı kadar
sorumlu tutulamayacağını ortaya koymuştur. Üniversitelerde yapılan araştırmalar,
kakao ve çikolatanın, diş çürümesine neden olan asitlerin salgılanmasını, bir
dereceye kadar engelleyebildiğini kanıtlamıştır. Ayrıca içerdiği doğal yağ bileşeni
nedeni ile sütlü çikolatanın ağzı temizleyebildiği de saptanmıştır.

Çikolatanın İçindekiler
Günlük ihtiyacınızın önemli bir bölümünü çikolatadan temin edebilirsiniz. Sütlü
bir kalıp çikolata, size 3 gram protein, günlük riboflavin ihtiyacınızın %15'ini, kalsiyum
ihtiyacınızın %9'unu ve demirin %7'sini sağlayabilir.

26
 Çikolatanın, kandaki serotonin düzeyini artırdığı ve iyi bir antidepresan olduğu
da son on yılın önemli bilgileri arasında. Kendinizi pek de iyi hissetmediğiniz bir
günün sabahında ekmek, açma ya da simit dilimleri üzerine terleştirilmiş çikolata
parçalarını birkaç dakika fırınlayıp mideye indirmek için bulunmaz bir mazeret bu
bilgi.

Çikolata ve Kilo Problemi

Sanıldığının aksine kilolu insanlar fazla yemekten -özellikle de tatlı yemekten-
değil hareketsizlikten dolayı kilo alırlar. Bir kalıp çikolatadaki kalori (Kcal) miktarı
aslında sadece 210'dur. Bu da, çikolatanın düşük kalorili diyetlerle çelişmeyen bir
besin olduğunu ortaya koyar. Fakat her şeyde olduğu gibi, çikolatada da aşırıya
kaçmamak gerekir.

Çikolata, Kakao ve Kolestrol

Araştırmalar, kakao yağının kandaki "mevcut" kolestrol düzeyinin
yükselmesine neden olmadığını ispatlamıştır. Bunun da nedeni içerdiği yüksek
stearik asit (içyağı asidi) içeriğidir. Kolesterol'ün hayvan hücresinde bulunan bir
madde olduğundan habersiz birçok insanın bizzat çikolatanın kolesterol ihtiva ettiğini
düşünmesi ise bu konudaki en yaygın yanlış bilgilerden biridir.

Çikolatanın Fiyatı
Çikolatanın pahalı bir yiyecek olduğunu söylemek pek de doğru olmayabilir.
Özellikle de karşılaştırmalı bir fiyat analizi yapılırsa görülecektir ki her gün çikolata
yemenin "zenginlik" gerektirmediği açıklık kazanmış olur.

Ve Bayramlar…
Ülkemizde, dini bayramlarda konuklara çikolata ve likör ikram edilmesi son elli-
altmış yılda ortaya çıkmıştır. On-onbeş yıl öncesine kadar özellikle de büyük
kentlerde yaygın olan bu gelenek şimdilerde herkesin bayramı evinden uzakta
geçirmesi nedeniyle ortadan kalkacak gibi görünmektedir.

Bayramı evinde geçirmek zorunda olan dargelirli aileler çikolatanın kalabalık

için pahalı olması nedeniyle ikramlık şeker satın almaktadırlar. Çikolata alabilecek
durumdaki ailelerse ya bayramı tatil beldelerinde geçirdiklerinden, ya da "pek gelen
giden olmuyor zaten" diyerek "bayrama özel" çikolata pek almamaktadırlar.

Çikolatanın tadına doyum olmaz, bu nedenle de yemekten asla

vazgeçmeyiz. Ama hep sıkıntı duyarız. Çünkü bize "Çikolata sağlığa zararlıdır"
diye öğretilmiştir. Oysa bilim adamları birçok şey gibi çikolatanın da hem
yararlı hem de zararlı özellikleri olduğunun altını çizmektedir.

Beyin Mutlu Oluyor

Middlesex Üniversitesi uzmanlarından Dr. Neil Martin'in yaptığı araştırma
sonuçlarına göre, çikolatanın kokusu bile insanı baştan çıkarıyor. Çikolata, beyni
rahatlatıp gevşetiyor, mutluluk veriyor. Çikolata, beynin "endorfin" salgılamasına
neden oluyor, bu salgı, mutluluk duygusu duymamızı sağlıyor.

27
 Bedeni Aşık Ediyor
Çikolata, beyin gibi bedeni de gevşetip rahatlatıyor. Çikolatanın içindeki
"phenylethylamine" adlı bileşim, endorfin gibi fiziğimize mutluluk veriyor. Yani insan
bedeni, çikolata yediğinde aşık olduğu zamanlarda olduğu gibi hoş reaksiyonlar
gösteriyor.

Fazlası Uyuşturur
Eğer bir oturuşta bir kilo çikolatayı bitiririm diyenlerdenseniz, uyuşturucu
madde almaya hazır olun. Çünkü bu miktarda çikolatanın içindeki maddeler, insanda
marijuana içmiş gibi bir etki yapar.

Kalsiyum ve Demir
Çikolata aynı zamanda çok besleyicidir. İçinde büyük oranlarda magnezyum,
demir ve kalsiyum vardır. Küçük bir parça çikolata, almamız gereken minerallerin en
az beşte birini içeriyor.

Antioksidan Maddeler
Son araştırmalar, çikolatanın farklı bir özelliğini de ortaya çıkardı. Kaliforniya
Üniversitesi'nin yaptığı araştırmaya göre 50 gramlık bir çikolata ya da iki kaşık
şekerle karıştırılmış bir bardak kakao, bir kadeh kırmızı şarap içinde bulunan
antioksidanlara eşdeğerde kimyasal madde içeriyor. Bir başka deyişle çikolata kalp
krizi ya da beyin kanamasını da önlüyor.

İnsan Ömrünü Uzatıyor

Harward Üniversitesi'nde 8 bin erkek üzerinde yapılan araştırma, çikolatanın
ömrü uzattığını da ortaya koydu. Çikolata yiyenlerin ömürlerinin en az bir yıl uzadığını
belirten uzmanlar, bunu içindeki antidioksidan maddelere bağlıyorlar.

Kalbe Faydalı Yağ

Çikolatanın içindeki yağ, üç kaynaktan geliyor. Kakao yağı, bitki yağları ve süt
içindeki yağlar. Kakaonun içindeki "stearic asit" içeren yağ bir çeşit doymamış yağ.
Doymamış yağların de sağlığa ve özellikle kalbe zararlı olduğu bilinir. Ancak kakao
içindeki stearic asit, vücuda girince "oleic asite" dönüşüyor. Aynen zeytinyağı içindeki
oleic asit gibi. Bu yağ türü de kalbe çok faydalı.

Migrenliler Dikkat
Migren hastalarına çikolata pek yararlı değil. Çünkü migren hastaları
"phenolsuphotransferase" adlı bir enzim yetersizliği nedeniyle ağrılar içinde
kıvranırlar. Çikolata ise, damarları açarak bu enzimin daha çok tüketilmesine yol
açar. Çikolata, normal insanlara çok yararlıdır, ama migrenliler kesinlikle uzak
durmalı.

Köpeklerde Çikolata Zehirlenmesi

Çikolata ve köpeklerin nasıl bir alakası var gibi düşünebilirsiniz, ama çikolata
köpekleriniz için çok zararlı olabilir. Çikolatanız ne tür olursa olsun(sütlü, bitter,
pastane çikolatası) köpeğinize yedirmekten kaçının. Zehirlenmenin asıl nedeni
theobromine adlı bir maddedir. Kakao bitkisinin tanesinin yağsız kısmından
çikolataya tat veren maddeler üretilir, ki bu maddelerde de theobromine bulunur.

28
 Yenilen toksit mikarı
Köpeğin Yenilen Sütlü Çikolata Çikolatanın Şekersiz
Ağırlığı(kg) Miktarı Kısmı
2.2 113.4g 14.1g
4.5 226.8g 28.3g
9.0 453.6g 70.8g
13.6 907.2g 92.1g
18.0 1.134kg 127.5g
22.6 1.360kg 156.0g
27.2 1.814kg 198.4g
31.7 2.268kg 240.9g

Diyelim ki, köpeğiniz çikolata yedi. Ne yapacaksınız? İlk olarak köpeğinize

mamasını verin. Ama bu besin onun her zaman yiyebileceği bir besin olsun.
Yemesi bittiğinde ona 1 ila 4 çorba kaşığı %3'lük Hidrojen Peroksit içirin. Bu onun
kusmasını sağlar. Kusma işlemi midedeki çikolatayı boşaltırken aynı zamanda da
küçük bir kısmının kana bulaşmasını sağlar. Bu metod sadece ilk 6 ila 8 saat arası
uygulanmalıdır. Bu metodu ne kadar erken uygularsanız o kadar iyidir. 8 saatten
sonra eğer tüm çikolata kan akımına emilmediyse (ki bu bir acil durumdur) köpeğinizi
bir veterinere götürün. Ne yazık ki theobromine zehirlenmesinin tam olarak tedavisi
yoktur. Köpeğiniz için en iyi şey beklemektir, sadece zamana bırakın. Theobromine
vücut içinde çok yavaş metabolizma gösterir. Vücuttan tamamen atılması için
yaklaşık 6 gün geçmesi gereklidir.

Semptonları:
Zehirlenmenin belirtileri aşağıdakilerden bazıları şeklinde olabilir:
+ kusma
+ aşırı susuzluk
+ diare (ishal)
+ yorgunluk
+ agitasyon

Ve bu yukarıdaki sempton 6 ile 8 saat içinde aşağıdakilere sebep olur:

- böbrek hasarı
- kalp atımı düzensizlikleri
- ölüm

29
 EK: 2
GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU İTİBARİYLE
ÇİKOLATA VE MAMULLERİ
G.T.İ.P. No: Tanım:
1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları
1806.10 Kakao tozu (ilave şeker veya diğer tatlandırıcı maddeler
içerenler):
1806.10.15.00.00 -Sakkaroz içermeyenler veya ağırlık itibariyle %5’ten az sakaroz
(sakaroz olarak ifade edilen invert şeker dahil) veya sakaroz
olarak ifade edilen izoglikoz içerenler
1806.10.20.00.00 -Ağırlık itibariyle %5 veya daha fazla fakat %65’ten az sakaroz
(sakaroz olarak ifade edilen invert şeker dahil) veya sakaroz
olarak ifade edilen izoglikoz içerenler
1806.10.30.00.00 -Ağırlık itibariyle %65 veya daha fazla fakat %80’den az sakaroz
(sakaroz olarak ifade edilen invert şeker dahil) veya sakaroz
olarak ifade edilen izoglikoz içerenler
1806.10.90.00.00 -Ağırlık itibariyle %80 veya daha fazla sakaroz (sakaroz olarak
ifade edilen invert şeker dahil) veya sakaroz olarak ifade edilen
izoglikoz içerenler
1806.20 Ağırlığı 2 kg.dan fazla olan kalıp, dilim veya çubuklar halinde
veya sıvı, hamur, toz, granül veya benzeri şekillerde olup,
muhteviyatı 2 kg.ı geçen kaplarda veya ambalajlarda
sunulmuş olan diğer müstahzarlar:
1806.20.10.00.00 -Ağırlık itibariyle %31 veya daha fazla kakao yağı içerenler veya
kakao yağı ile katı süt yağının birlikte oranı ağırlık itibariyle %31
veya daha fazla olanlar
1806.20.30.00.00 -Ağırlık itibariyle kakao yağı ile katı süt yağının birlikte oranı %25
veya daha fazla fakat %31’den az olanlar
Diğerleri:
1806.20.50.00.00 -Ağırlık itibariyle %18 veya daha fazla kakao yağı içerenler
1806.20.70.00.00 -Sütlü çikolata kırıntıları
1806.20.80.00.00 -Kakao ile kaplanmış olanlar
1806.20.95.00.00 -Diğerleri
Diğerleri (kalıp, dilim veya çubuk halinde):
1806.31 -Dondurulmuş
1806.31.00.00.11 -Kalıplanmış
1806.31.00.00.19 -Diğerleri
1806.32 Dondurulmamış:
1806.32.10.00.00 -İlave hububat, meyva veya sert kabuklu meyva içerenler
1806.32.90.00.00 -Diğerleri
1806.90 Diğerleri
Çikolata ve çikolata mamulleri:
-Pralinler (dondurulmuş olsun olmasın):
1806.90.11.00.00 -Alkol içerenler
1806.90.19.00.00 -Diğerleri
Diğerleri:
1806.90.31.00.00 -Dondurulmuş
1806.90.39.00.00 -Dondurulmamış
1806.90.50.00.00 -Kakaolu şekerci mamulleri ve şeker yerine kullanılan
maddelerden imal edilmiş kakaolu şekerci mamulleri
1806.90.60.00.00 -Ekmeğe sürülerek yenilen kakaolu ürünler
1806.90.70.00.00 -Meşrubat yapımında kullanılan kakaolu müstahzarlar
1806.90.90.00.00 -Diğerleri

30
 EK: 3

Avrupa Birliği’nde İşlenmiş Tarım Ürünleri Kapsamında Çikolata ve

Mamulleri:

Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası çerçevesinde ilenmiş tarım ürünleri ile ilgili
pek çok düzenlemeler yapılmıştır. İşlenmiş tarım ürünlerinin farklı tanımlamaları
olmakla birlikte, Avrupa Birliği’nin 6 Aralık 1993 tarih, 3448/93 sayılı tüzüğüne göre
işlenmiş tarım ürünü sayılan ve içinde temel tarım ürünleri olarak nitelendirilen
hububat, süt ve şeker bulunduran ürünler işlenmiş tarım ürünleri olarak tanımlanmış
ve bu ürünlere ait liste 36.Ortaklık Konseyi (1/95) Kararı’nın işlenmiş tarım ürünleri ile
ilgili 17-21 maddeleri ile birlikte Karar’ın Ek.I’inde verilmiştir.

Diğer işlenmiş tarım ürünlerinde olduğu gibi, bu kapsamda yeralan şekerli

ürünler için de tarım ve sanayi payı olarak iki farklı unsur birlikte kullanılmakta ve bu
ürünlerin dış ticareti için tarım payı için farklı, sanayi payı için farklı gümrük
uygulamaları gerçekleştirilmektedir. Avrupa Birliği bu uygulama ile çok hassas olduğu
ve önemli ölçüde koruma yöntemleri uyguladığı hububat, şeker ve sütün işlenmiş
şekilde de olsa Birliğe girişini önlemeye çalışmaktadır.

Tarım payı temel tarım ürünü olarak tanımlanan ürünleri bünyesinde

bulunduran işlenmiş tarım ürünleri için uygulanmaktadır. Temel tarım ürünü esas
olarak, bileşiminde hububat, şeker ve/veya süt bulunduran ürünlerdir. Dış ticarette,
işlenmiş tarım ürünlerinin bünyesinde yeralan temel tarım ürünü/ürünleri için, Ortak
Tarım Politikası göz önünde bulundurularak, tarım payı şeklinde bir vergi
uygulanmakta ve ürünler bu yönüyle tarım ürünü olarak işlem görmektedir.

Sanayi payı ise işlenmiş tarım ürünlerinin bünyesinde yeralan sanayi katma
değerine karşılık olarak uygulanmakta ve ürünler bu yönüyle de dış ticarette sanayi
ürünü olarak işlem görmektedir. Örneğin; işlenmiş tarım ürünü olan çikolatanın
bünyesinde yeralan şeker ve süt için tarım payı şeklinde; bu ürünün işlenmesinden
doğan sanayi katma değerine karşılık olarak da, sanayi payi şeklinde ayrı bir vergi
uygulanmaktadır.

Tarım payı spesifik (ECU/100 kg) olarak belirlenmekte, sanayi payı ise
advalorem (%) olarak belirlenmektedir.

Türkiye ile Avrupa Birliği arasında işlenmiş tarım ürünleri dış ticaretinde
bahsedilen sistemin uygulanabilmesi için bazı ürünlerde sisteme hemen
uyulabileceği, bazı ürünlerde ise uyumun aşamalı olarak gerçekleşebileceği
saptanarak sistemin üç ayrı kategoriye ayrılarak tesisine karar verilmiştir. Buna göre;

a) Hemen uyumu yapılacak işlenmiş tarım ürünleri (III sayılı liste)

Bu ürünlerde sistem 1.1.1996 itibariyle yürürlüğe girmiş, koruma sadece hedef

tarım payı ile (Avrupa Birliği’nde uygulanan tarım payı) gerçekleştirilmiştir. Bu grupta
yeralan ürünler hassas olmayan ürün grubunu oluşturmakta ve uyumun Gümrük
Birliği’ne girildiği anda gerçekleştiği ürünlerdir. 1.1.1996 tarihinden itibaren bu
ürünlerde Türkiye sanayi payını Avrupa Birliği’ne karşı sıfırlamıştır.

31
 Bu ürün grubunda 17.04 ve 18.06 pozisyonlarında bulunan şekerli ve çikolatalı
ürünler yer almamış, daha çok makarna, dondurma, ekmek mayası ve margarin gibi
işlenmiş ürünler yeralmıştır.

b) Katma protokolün 22 yıllık listesinde yeralan ve 1.5 yıllık geçiş dönemi

uygulanan ürünler (IV sayılı liste).

Bu grupta yeralan ürünler için sistemin uygulaması 1.7.1995 tarihinde

başlamış ve 1.5 yıllık geçiş dönemi sonunda 1.1.1997’de sanayi payları
hesaplanarak yapılan ek koruma 6’şar aylık dönemlerle azaltılıp sıfırlanarak hedef
tarım payına ulaşılmıştır. Bu grupta yeralan şekerli ve çikolatalı ürünler şunlardır:

Kombine
Nomenklatür Kodu Ürün
1704.90.30 Beyaz çikolata
1806.10.10 Kakao tozu
1806.10.30 Kakao tozu
1806.10.90 Kakao tozu
1806.20 Ağırlığı 2 kg’dan fazla olan kalıp, dilim veya çubuklar halinde
veya sıvı, hamur, toz, granül veya benzeri şekillerde olup,
muhteviyatı 2 kg’ı geçen kaplarda veya ambalajlarda
sunulmuş olan diğer müstahzarlar
1806.31 Diğerleri (kalıp, dilim veya çubuk halinde), doldurulmuş
1806.32 Diğerleri (kalıp, dilim veya çubuk halinde), doldurulmamış
1806.90 Diğerleri (çikolata ve çikolata mamulleri, kakaolu şekerci
mamulleri ve şeker yerine kullanılan maddelerden imal
edilmiş kakaolu şekerci mamulleri, ekmeğe sürülerek yenilen
kakaolu ürünler, meşrubat yapımında kullanılan kakaolu
müstahzarlar, diğerleri)

c) İlave koruma uygulanacak ve üç yıllık geçiş dönemi uygulanan ürünler (V

sayılı liste)

Bu ürün grubu Türkiye’nin hassas olduğu bazı makarnalar, çikletler, bisküvi ve

pastacılık ürünlerini kapsamıştır. Bu ürünler için Avrupa Birliği’ne karşı sanayi payının
sıfırlanmasının ortaya çıkaracağı olumsuz etkinin azaltılmamsı amacıyla, mevcut
sanayi payının bir kısmı tarım payına eklenmiş ve artırılan tarım payı 1.1.1996
tarihinden başlayarak her sene başında indirime tabi tutulmuş ve 1.1.1999 tarihinde
hedef tarım payına ulaşılmıştır. Bu grupta yeralan şekerli ve çikolatalı mamuller
şunlardır;
Kombine Ürün
Nomenklatür Kodu
1704.10 Çiklet (şekerle kaplanmış olsun, olmasın)
1704.90.99 Bu grupta; tahin helvası, diğer helvalar ve lokum

Türkiye 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nda belirtilen sürelere uygun olarak
tüm yükümlülüklerini yerine getirmiştir. Türkiye, Avrupa Birliği’ne karşı sanayi payını
sıfırlamasına karşın, pek çok işlenmiş tarım ürününde tarım payının sanayi payına
göre daha yüksek oranda olması nedeniyle, bu ürünlerin çoğunluğunda belirli bir
korumayı gerçekleştirebilmektedir.

32
 EK: 4

Türk Gıda Kodeksi, Çikolata ve Çikolata Ürünleri Tebliği

Yayımlandığı R.Gazete 3 Eylül 2001, 24512
Tebliğ No 2001/23
Amaç
Madde 1 - Bu tebliğin amacı; çikolata ve çikolata ürünlerinin tekniğine uygun ve
hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, depolama, taşıma ve pazarlamasını sağlamak
üzere söz konusu ürünlerin özelliklerini belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 – Bu tebliğ, çikolata ve çikolata ürünlerini kapsar.
Hukuki Dayanak
Madde 3 – Bu Tebliğ 16/11/1997 tarihli ve 23172 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan “Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği “ ne göre hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 – Bu tebliğde geçen;
İçilebilir çikolata : En az % 25 kakao tozu içinde kuru maddede en az % 20
kakao yağı içeren, kakao tozu ve şeker karışımıdır.
Yağı azaltılmış içilebilir çikolata : En az % 25 kakao tozu içinde kuru maddede
en fazla %20 kakao yağı içeren, kakao tozu ve şeker karışımıdır.
Çikolata : Kakao ürünleri ile şekerler ve/veya tatlandırıcılar; gerektiğinde süt yağı
dışındaki hayvansal yağlar hariç olmak üzere diğer gıda bileşenleri ile süt ve/veya süt
ürünleri ve Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinde izin verilen katkı ve/veya aroma
maddelerinin ilavesi ile tekniğine uygun şekilde hazırlanan ürünü ifade eder.
a) Bitter Çikolata : Bileşiminde en az % 35 toplam kakao kuru maddesi içeren ve
bunun en az %18’i kakao yağından ve % 14’ü yağsız kakao kuru maddesinden oluşan
çikolatadır.
- Granül veya gevrek bitter çikolata :Bileşiminde en az % 32 toplam kakao kuru
maddesi içeren ve bunun en az %12’si kakao yağı ve % 14’ü yağsız kakao kuru
maddesinden oluşan çikolatadır.
- Kuvertur bitter çikolata : Bileşiminde en az % 35 toplam kakao kuru maddesi
içeren ve bunun en az %31’i kakao yağından ve % 2.5’i yağsız kakao kuru maddesinden
oluşan çikolatadır.
- Fındık ezmeli bitter çikolata : Bileşiminde en az % 32 toplam kakao kuru
maddesi içeren ve bunun en az %8’i yağsız kakao kuru maddesinden oluşan çikolataya
öğütülmüş fındık veya fındık füresi , fıstık , badem , ceviz, kuru üzüm gibi çeşni
maddelerinin ilavesi ile elde edilen çikolatadır.
b) Sütlü çikolata : Bileşiminde en az % 25 toplam kakao kuru maddesi içeren ve
bunun en az %2.5’i yağsız kakao kuru maddesinden oluşan, ayrıca en az %14 süt kuru
maddesi içeren ve bunun en az % 3.5‘i süt yağından oluşan, kakao yağı ve süt yağı
toplam miktarı en az %25 olan çikolatadır.
- Granül veya gevrek sütlü çikolata : Bileşiminde en az % 20 toplam kakao
kuru maddesi ve %12 süt kuru maddesi içeren, kakao yağı ve süt yağı toplam miktarı en
az %12 olan çikolatadır.

33
 - Kuvertür sütlü çikolata : Bileşiminde en az % 25 toplam kakao kuru maddesi
içeren ve bunun en az %2.5 ‘i yağsız kakao kuru maddesinden oluşan, kakao yağı ve süt
yağı toplam miktarı en az %31 olan çikolatadır.
- Fındık ezmeli sütlü çikolata : Bileşiminde en az % 10 oranında süt kuru
maddesi içeren sütlü çikolataya, %15-40 arasında fındık veya fındık füresi ilavesi ile elde
edilen çikolatadır.
- Bol sütlü çikolata : Bileşiminde en az % 20 toplam kakao kuru maddesi, en az
%2.5 yağsız kakao kuru maddesi, en az %5 süt yağı içeren, kakao yağı ve süt yağı
toplam miktarı en az %25 olan çikolatadır.
- Kremalı çikolata : Bileşiminde en az %5.5 süt yağı içeren sütlü çikolatadır.
- Yağsız sütlü çikolata : Bileşiminde en fazla %1 süt yağı içeren sütlü çikolatadır.
c) Beyaz çikolata : Bileşiminde en az %20 kakao yağı ve en az %14 süt kuru
maddesi içeren ve bunun en az %3,5’i süt yağı olan çikolatadır .
d) Dolgulu çikolata : Dış kısmı toplam ürün ağırlığının en az % 25’ini içeren,
bitter çikolata, sütlü çikolata, bol sütlü çikolata ve beyaz çikolatalardan birinden oluşan
dolgulu çikolatadır.
e) Pralin: Toplam ürün ağırlığının en az % 25 i bitter çikolata, sütlü çikolata, bol
sütlü çikolata , beyaz çikolataların kombinasyonundan , karışımından veya herhangi
birinden yada dolgulu çikolatadan oluşan bir lokma büyüklüğündeki çikolatadır.
Şeker : Bu tebliğde geçen şeker , Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği Şeker Tebliğine
uygun olacaktır.
Süt Kuru Maddesi : Tam yağlı , yarım yağlı veya yağsız koyulaştırılmış süt veya
süt tozu, krema , koyulaştırılmış krema , krema tozu , tereyağı veya süt yağından elde
edilen süt kitlesini ifade eder.
Yenilebilir madde : Direkt insan tüketimine sunulabilen gıda maddesini ifade
eder.
Ürün Özellikleri
Madde 5 – Bu Tebliğ kapsamındaki ürünlerin özellikleri aşağıda verilmiştir.
a) Çeşnili bitter çikolatalarda tek çeşni kullanılan durumlarda çeşni miktarı % 20
den az % 40 dan fazla olamaz. Katılan çeşni maddeleri bütün veya kırılmış halde olabilir.
Birden fazla çeşni maddesi katıldığında toplam çeşni miktarı ağırlıkça ürünün % 60 ını
geçemez.
b) Son üründe süt tozu miktarı % 5 i geçmeyecek biçimde çeşnili bitter çikolataya
süt veya süt tozu katılabilir.
c) Sütlü Çikolataya süt kuru maddesi ilave edilebilir.
d) Fındık ezmeli sütlü ve bitter çikolataya bütün veya kırılmış olarak badem, fıstık
ve diğer sert kabuklu yemişler eklenebilir. Eklenen sert kabuklu yemişlerin oranı toplam
ürün ağırlığının % 60 ını geçemez. Çeşni katıldığı taktirde, ürün adının başına “Çeşnili”
ifadesi eklenir.
e) Dolgulu çikolata dolgu maddesinin ve çikolata tipinin adı ile anılır. Bu ürünlerde
dolgu maddesi olarak unlu mamül , pasta, bisküvi ve yenilebilir buz kullanılamaz.
f) Kakao yağının dışında çikolata ürünlerine eklenecek bitkisel yağ listesi Ek-1 de
verilmiş olup çikolata, sütlü çikolata, bol sütlü çikolata, beyaz çikolatalara katılabilir.
Kakao yağı veya toplam kakao kuru maddesinin minimum miktarını azaltmamak kaydıyla
yenilebilir diğer maddelerin toplam ağırlığını tespit ettikten sonra bitkisel yağ ilavesi son
üründe % 5 i geçemez.

34
 g) Çikolatalara katılmasına izin verilen bitkisel yağlar tek veya karışım halinde
kakao yağına eşdeğer yağlar olup aşağıda belirtilen özellikleri taşımalıdır:
- Bu yağlar laurik olmayan yağ grubundan, Palmitik asit–Oleik asit-Palmitik asit ,
Palmitik asit–Oleik asit-Stearik asit ve Stearik asit- Stearik asit tipi simetrik tekli
doymamış trigliseritler yönünden zengin olmalıdır.
- Kakao yağı ile her oranda karışabilmeli ve erime noktası, kristalizasyon sıcaklığı,
erime hızı, temperleme gereksinimi gibi fiziksel özellikler yönünden kakao yağı ile
bağdaşabilmelidir.
- Rafinasyon ve/veya fraksiyon yöntemleri ile elde edilmeli, üretimde trigliserid
yapısını modifiye edecek enzimatik yöntemler uygulanmalıdır.
h) Dondurmaların veya benzer dondurulmuş ürünlerin üretiminde kullanılan
çikolatalarda hindistan cevizi yağı kullanılabilir.
ı) Sütten elde edilmeyen hayvansal yağlar ve bunların karışımlarının kullanımı
yasaktır.
i) Fındık ezmeli sütlü çikolataya eklenecek süt veya süt kuru maddesi evapore
edilerek elde edilir ve süt kuru maddesi bitmiş ürünün % 5 ini geçemez.
j) Eklenen yenilebilir maddelerin miktarı son ürünün toplam ağırlığının % 40 ını
geçemez. Çikolatalara un, granül veya toz nişasta eklenemez.
k) Çikolata, sütlü çikolata, bol sütlü çikolata, beyaz çikolataların minimum içerikleri
izin verilen eklenen maddelerin ağırlıklarının çıkarılmasından sonra hesaplanır. Dolgulu
çikolata ve pralinlerde minimum içerikler yenilebilir maddelerin ağırlıklarının
çıkarılmasından sonra hesaplanabildiği gibi, dolgu ağırlıklarının çıkarılmasından sonra da
hesaplanabilir.
l) Dolgulu çikolata ve pralinlerde çikolata içeriği, dolgular dahil olmak üzere son
ürünün toplam ağırlığı üzerinden de hesaplanır.
m) Çikolataların % kuru madde üzerinden hesaplanan kompozisyonları Ek-2 de
verilmiştir.
Katkı Maddeleri
Madde 6 – Çikolata ve çikolata ürünlerinde Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 2 inci
bölümünde izin verilen katkı maddeleri kullanılabilir.
Aroma Maddeleri
Madde 7 – Toz çikolata, içilebilir çikolata, çikolata, sütlü çikolata, bol sütlü
çikolata, beyaz çikolatalara çikolata veya süt yağı tadını taklit eden aromalar dışında
diğer aromalar eklenebilir.
Bulaşanlar
Madde 8 – Çikolata ve çikolata ürünleri Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 4üncü
bölümünde ki belirlenen limitleri aşmamalıdır.
Hijyen
Madde 9 – Çikolata ve çikolata ürünleri Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 7 inci
bölümündeki genel kurallara uygun olarak hazırlanmalıdır.
Ambalajlama ve İşaretleme
Madde 10 – Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 9 uncu bölümüne uygun olarak
ambalajlama ve etiketleme yapılmasının yanı sıra çikolata ve çikolata ürünlerinin
ambalajlanması ve etiketlenmesi ile ilgili aşağıdaki kurallara da uyulmalıdır.

35
 a)Kakao yağı dışında bitkisel yağ içeren çikolata ürünlerinde bu durum etiket
üzerinde belirtilmelidir. Açıklama, içindekiler listesi ile aynı alanda kolayca görülebilen,
listeden ayrı göze çarpabilen , satış ismine yakın puntoda ve koyu olarak “Kakao yağına
ek olarak bitkisel yağda içermektedir”şeklinde ifade edilir.
b) Satış ismi diğer ürünlerle karışmaması için tanımlamalarda verilen ürün ismi ile
birlikte kullanılır.
c) Çikolata, sütlü çikolata, bol sütlü çikolata, beyaz çikolata, pralinler, çeşitler
halinde birlikte satılabilir. Bu durumda satış isimleri ‘çeşitli çikolatalar’ veya ‘çeşitli dolgulu
çikolatalar’ veya benzer isimlerle değiştirilebilir. Böyle durumlarda tek bir içindekiler
listesi verilir.
d) Madde 4 de tanımlanan toz çikolata, içilebilir çikolata, sütlü çikolata, bol sütlü
çikolatalarda toplam kakao kuru maddesi etiket üzerinde bildirilir. Bildirim “kakao kuru
maddesi % …. “ şeklinde ifade edilir.
e) Madde 4 de tanımlanan yağı azaltılmış içilebilir çikolatanın etiketinde kakao yağı
miktarı bildirilir.
f) Madde 4 de tanımlanan çikolata, sütlü çikolata, kuvertur çikolatanın satış ismi
kalite kriterleri ile ilgili aşağıda verilecek bilgilerle desteklenebilir.
- Çikolata, % 26 dan az olmayan kakao yağı ve %43 den az olmayan toplam kakao
kuru maddesi içermektedir.
- Sütlü çikolata en az % 30 toplam kakao kuru maddesi ile kısmen koyulaştırılmış
süt yada süttozu, kısmen yağı alınmış süt yada yağsız süt , krema veya kısmen
koyulaştırılmış krema yada krema tozu, tereyağı veya süt yağından elde edilen, en az
%4.5’i süt yağı olan en az %18 süt kuru maddesi içermektedir.
- Kuvertur çikolata % 16 dan az olmayan yağsız kakao kuru maddesi içermektedir.
Taşıma ve Depolama
Madde 11 – Çikolata ve çikolata ürünleri Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 10
uncu bölümündeki genel kurallara uygun olarak taşınmalı ve depolanmalıdır.
Numune Alma ve Analiz Metotları
Madde 12 – Çikolata ve çikolata ürünlerinin üretim hattından ve deposundan
numune alınmasında Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 11 inci bölümündeki kurallara
uyulmalıdır. Numune uluslararası kabul görmüş metotlara göre analiz edilmelidir.
Tescil ve Denetim
Madde 13 – Çikolata ve çikolata ürünleri üreten ve satan işyerleri, tescil ve izin,
ithalat, kontrol ve denetim sırasında bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır. Bu
hükümlere uymayan işyerleri hakkında 24/6/1995 tarihli ve 560 sayılı Gıdaların Üretimi,
Tüketimi ve Denetlenmesine dair Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre yasal
işlem yapılır.
Denetim
Madde 14 – Bu Tebliğe ait hükümlerin uygulanması 560 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnameye göre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığınca denetlenir.
Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat
Madde 15 – Bu Tebliğ ile ; 10/8/1992 tarihli ve 21311 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan , TS 7800 Çikolata standardı mecburi uygulamadan kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Halen faaliyet gösteren ve bu Tebliğ kapsamında yer alan
ürünleri üreten ve satan işyerleri 3 yıl içerisinde bu Tebliğ hükümlerine uymak
zorundadır. Bu süre içerisinde gerekli düzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin

36
faaliyetine izin verilmez. Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Hükmünde Kararname
hükümlerine göre yasal işlem yapılır.
Yürürlük
Madde 16- Bu Tebliğ; kapsamında yer alan ürünleri üreten ve satan işyerleri 3 yıl
içinde bu Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır.
Yürütme
Madde 17 – Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı ve Sağlık Bakanı
yürütür.
EK-1
Yağ elde edilen bitkiler ve bitkisel yağlar aşağıda listelenmiştir.
Bitkisel katı yağların genel isimleri Bitkisel yağların elde edildiği bitkilerin bilimsel isimleri
Illipe, Borneo tallow or Tengkawang Shorea spp
Palm-oil Elaeis guineensis, Elaeis olifera
Sal Shorea robusta
Shea Butyrospermum parkii
Kokum gurgi Garcinia indica
Mango kernel Mangifera indica

EK-2
Çikolataların % Kuru Madde Üzerinden Hesaplanan Kompozisyonları
Toplam Yağsız Kakao Kakao Toplam Süt kuru Süt Çeşni Şeker
kakao Kitlesi Yağı yağ maddesi yağı maddesi
Kitlesi
≥ 35 ≥ 14 ≥ 18
Bitter çikolata
Granül veya gevrek
bitter çikolata ≥ 32 ≥ 14 ≥ 12
Kuvertur bitter
≥ 35 ≥ 2.5 ≥ 31
çikolata
Fındık ezmeli bitter
≥ 32 ≥8 ≥ 20, 40≤
çikolata
Sütlü çikolata ≥ 25 ≥ 2.5 ≥ 25 ≥ 14 ≥ 3.5 55
Granül veya gevrek
66
sütlü çikolata ≥ 20 ≥ 12 ≥ 12
kuvertur sütlü
≥ 25 ≥ 2.5 ≥ 31 55
çikolata
Fındık ezmeli sütlü
≥ 10 ≥ 15, ≤ 40
çikolata
≥ 20 ≥ 2.5 ≥ 25 ≥ 20 ≥5 55
Bol sütlü çikolata
Beyaz çikolata ≥ 20 ≥ 14 ≥ 3.5

37
 EK: 5

İŞLENMİŞ TARIM ÜRÜNLERİ

SORU 1: İşlenmiş tarım ürünleri sistemi nedir?

CEVAP : İşlenmiş tarım ürünleri sistemi, ileri derece işlenmiş olmaları nedeniyle
içerdikleri tarımsal ürünlerin koruması dışında bir sanayi korumasına ihtiyaç duyulan
ürünlerde oluşturulmuş sistemdir. Bu sistemde amaç, temel tarım ürünlerinde var
olan korumanın, İşlenmiş Tarım Ürünlerinin içerdiği temel tarım ürünleri bakımından
da sürdürülmesini sağlayarak, bu ürünleri kullanan AB sanayicisinin haksız rekabetle
karşılaşmasını önlemektir. Bu noktadan hareketle, işlenmiş tarım ürünlerindeki
koruma, içerdikleri temel tarım ürünleri için ayrı ve sanayi koruması için ayrı olmak
üzere iki bölümden oluşturulmuştur.

Türkiye'de de AB mevzuatına uygun olarak Gümrük Birliği çerçevesinde işlenmiş

tarım ürünleri sistemi tesis edilmiştir. Bu kapsamda işlenmiş tarım ürünlerindeki tarım
ve sanayi payları tesbit edilmiş ve toplam korumanın sanayi payına tekabül eden
kısmının Topluluğa karşı sıfırlanması öngörülmüştür.

Sisteme göre Topluluk da, ülkemize karşı daha önce sıfırlamadığı sanayi
paylarındaki korumayı kaldıracaktır. Yeni tesis edilen sistemle Türkiye, AB ülkelerine
karşı sadece tarım payı uygularken, üçüncü ülkelere sanayi koruması olarak
Topluluğun ortak gümrük tarifesinin yanısıra, Türkiye'nin mevcut koruması ve yerli
fiyatlar esas alınarak hesaplanan ve AB ülkelerinden farklı olacak bir tarım payı
uygulayacaktır.

SORU 2: Hangi ürünler, işlenmiş tarım ürünleri arasında yer almaktadır?

CEVAP : İşlenmiş tarım ürünleri Roma Antlaşmasının tarım ürünleri ekinde yer
almayan, bünyesinde temel tarım ürünlerini (hububat, süt ve şeker) bulunduran
ürünlerdir. Çikolata ve şekerlemeler, çocuk mamaları, bisküvi ve pastacılık ürünleri,
makarna, dondurma, hazır gıdalar, ekmek mayası, margarin bu ürünlerden
bazılarıdır.

SORU 3: Tarım payı ve sanayi payı nedir?

CEVAP : Tarım payı, işlenmiş tarım ürünlerinin bünyelerinde bulunan temel ürünlerin
yerli üretimini korumayı amaçlayan bir koruma olup, dünya fiyatları ile yerli fiyatlar
arasındaki fiyat farkının temel ürünün işlenmiş tarım ürünlerindeki kullanım oranı ile
çarpılması suretiyle hesaplanmaktadır. Tarım payı spesifik (ECU/100 kg) olarak
belirlenmektedir. Sanayi payı ise yerli imalatçıyı korumayı hedefleyen bir unsur olup,
toplam korumadan tarım payının çıkarılması suretiyle tesbit edilmektedir. Sanayi payı
advalorem (%) olarak belirlenmektedir.

SORU 4: Türkiye'de sistem nasıl tesis edilmiştir?

CEVAP : Sözkonusu ürünlerde Türkiye'nin daha önce Topluluktaki gibi herhangi bir
ayrıma tabi olmayan mevcut koruması, benzer bir sistemle "tarım payı" ve "sanayi

38
payı" şeklinde ikiye ayrılmış bulunmaktadır. Bazı ürünler dışında genel olarak,
mevcut koruma üzerinden gidilerek yapılan hesaplamalarda; bir kısım üründe
sisteme hemen uyulabileceği, bir kısmında ise, uyumun aşamalı olarak
gerçekleştirilebileceği saptanmıştır. Sözkonusu sistem sonucu, sanayi payının
kaldırılması ile korumada meydana gelecek olumsuz etkiyi azaltmak için, sanayi
payının bir kısmının tarım payına ilave edilmesi ile ortaya çıkan yeni koruma
oranlarının tedricen hedef tarım payına yaklaştırılması şeklinde bir uygulama
sözkonusu olacaktır. Bu çerçevede sistemin üç ayrı kategoriye ayrılarak tesisine
karar verilmiştir. Buna göre;

1. Bazı işlenmiş tarım ürünlerinde (makarna, dondurma, ekmek mayası, margarin

vb.) 1.1.1996 tarihi itibariyle uyum sağlanması,

1. Bir bölüm üründe (çikolata, şekerlemeler, hazır gıdalar) Temmuz 1995'de

başlayarak üç aşamada, 1.1.1997 tarihi itibariyle hedef tarım payına
ulaşılması,

1. Kalan diğer ürünlerde (çiklet, bisküvi ve pastacılık ürünleri) ise, 1.1.1996

tarihinden, 1.1.1999 tarihine kadar 3 yıl içinde hedef tarım payına ulaşılması
kararlaştırılmıştır.

SORU 5: Sözkonusu işlenmiş tarım ürünlerine ait tarım payı İthalat Rejimine
göre nasıl tahsil edilecektir?

CEVAP : 31.12.1995 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan İthalat Rejiminin 9.

maddesinin ilgili bölümü ile, III, IV ve V sayılı ekleri işlenmiş tarım ürünlerine ait
uygulamaları içermektedir. Buna göre;

• III sayılı liste 1.1.1996 tarihinde yürürlüğe giren ve hedef tarım payı
uygulamasının hemen gerçekleştirileceği ürünleri kapsamaktadır.

• IV sayılı liste kapsamı ürünlere ilişkin uygulamaya 9.7.1995 tarihinde Resmi

Gazete'de yayımlanan İthalat Rejimi ile başlanmış olup, altı aylık bir süreyi

39
 kapsayan 1.1.1996-1.7.1996 tarihleri arasında anılan listede belirtilen vergiler
tahsil edilecektir. Bu liste kapsamı ürünlerde tarım payına ilave bir koruma
aşamalı olarak sürecek ve hedef tarım payına 1.1.1997 tarihi itibariyle
ulaşılacaktır. Bu liste kapsamı ürünlerin büyük çoğunluğunda tarım payı,
Bileşim Tablosuna göre hesaplanmaktadır.

• V sayılı liste kapsamı ürünler, 1.1.1996 tarihi itibariyle üç yıl süre ile aşamalı
olarak azalan oranlarda hedef tarım payına ulaşılacak ürünler olup, tarım
payına ilave olarak sürdürülecek ek koruma 1.1.1999 tarihine kadar aşamalı
olarak indirilecek ve bu tarihten itibaren nihai tarım payı uygulanacaktır.

SORU 6: Bileşim Tablosu nedir? Hangi durumlarda kullanılması gerekli

olmaktadır?

CEVAP : Bileşiminde üç ve/veya daha fazla temel ürün bulunan işlenmiş tarım
ürünlerinin tarım payları "Bileşim Tablosu" adı verilen bir tablo esas alınarak
belirlenecektir (İthalat Rejimi Ek.1).

Bileşim Tablosu mamülün bünyesine giren bileşenlerin sütyağı, süt proteini,

nişasta/glukoz ile sakkaroz/invert şeker/isoglukoz miktarları esas alınarak hazırlanan
ve verginin doğrudan tesbitine yarayan bir tablodur.

SORU 7: Bileşim Tablosu nasıl kullanılacaktır? Ek kod nedir?

CEVAP : İthalat Rejimi 1 sayılı ekinde görülen Bileşim Tablosunda 7000 ile başlayan
ve 7996 ile biten ek kodlar mevcuttur.

Buna göre, ithalat sırasında yapılan beyanda doğrudan yer alan ek kod veya deklare
edilen sütyağı, süt proteini, nişaşta/glukoz ile, sakkaroz miktarlarına göre tablodan
bakılarak tesbit edilen ek kod, Rejimin 2 sayılı ekindeki ilgili bölümde yerine
konularak, ithalat sırasında ödenecek tarım payı saptanır.

40
SORU 8: Bileşim Tablosunun kullanıldığı ürünlerde vergiye karşılık gelen
sütunlardaki T2, T3 ve T4 ifadeleri nedir?

CEVAP: İşlenmiş tarım ürünleri sisteminde bazı ürünler itibariyle hedef tarım payı
uygulamasına hemen geçilirken, bir kısım üründe tarım payına ilave olarak
belirlenmiş ek koruma bir indirim takvimi çerçevesinde sürecek ve hedef tarım payına
bir kısım üründe 1.1.1997 tarihinde, bir kısmında ise 1.1.1999 tarihi itibariyle
ulaşılacaktır.

Bu durumda İthalat Rejiminin ekleri olan III, IV, ve V sayılı listelerde yer alan T4
değeri hedef tarım payı değerlerini verirken, T2 değeri ilave korumalı olarak ilk
aşamada yapılan indirim takvimi çerçevesinde ödenecek tarım payını (bu değer V
sayılı liste ürünleri için geçerlidir), T3 değeri ise; ikinci aşamada gerçekleştirilecek
indirim kapsamındaki tarım paylarını göstermektedir (Bu değer IV sayılı listede yer
alan ve uygulanmasına 9.7.1995 tarihinde başlanan işlenmiş tarım ürünleri için
geçerlidir).

SORU 9: İşlenmiş tarım ürünleri sisteminde üçüncü ülkelere nasıl bir işlem
uygulanacaktır?

CEVAP: Yeni tesis edilen işlenmiş tarım ürünleri sistemi ile AB ve EFTA ülkelerine
sanayi payı sıfırlanarak belli bir indirim takvimi sonunda ulaşılacak hedef tarım payı
uygulanırken, üçüncü ülkelerden bu ürünlerin ithalatında Topluluğun ortak gümrük
tarifesine ilave olarak, AB ve EFTA ülkeleri için geçerli olacak ilk indirim takvimindeki
meblağlar seviyesinde bir tarım payı tahsil edilecektir. Dolayısıyla İthalat Rejiminde
yer alan listelerde Bileşim Tablosu kullanılmasına gerek olmayan ürünlerde ilk indirim
takviminde belirlenen vergiler, Bileşim Tablosu kullanılan ürünlerde ise; T2 olarak
belirtilen değerler (karşılığı olan vergiler) üçüncü ülkeler için geçerli olacak tarım
paylarını göstermektedir.

Bu durumda uygulanmasına 1.1.1996 itibariyle başlanan III sayılı liste kapsamı

ürünlerde tarım payları AB, EFTA ülkeleri ve üçüncü ülkeler için aynı olurken, IV ve V
sayılı listede yer alan ürünlerde farklı olacaktır. Ancak uygulanmasına 1.1.1996 da
başlanan V sayılı liste kapsamı ürünlerde de; ilk indirimin yapılacağı 1.1.1997 tarihine
kadar üçüncü ülkelerle AB ve EFTA ülkelerine uygulanacak tarım payları aynı olacak,
bu tarihten sonra AB ve EFTA ülkeleri için tarım payında bir indirim olurken üçüncü
ülkeler için uygulanacak olan tarım payı aynı düzeyde kalacaktır.

SORU 10: Sadece ad-valorem vergi (sanayi payı) ile korunan işlenmiş tarım
ürünlerinde uygulama nasıl olacaktır?

CEVAP: İşlenmiş tarım ürünleri kapsamında yer alan ve sadece sanayi payı ile
korunan bir grup üründe ise (viski, konyak, cin gibi yüksek alkollü içkiler, bira, kakao,
işlenmiş tütün ürünleri gibi) Gümrük Birliğinin yürürlüğe girmesiyle ad-valorem
vergilerin Toplulukla karşılıklı olarak sıfırlanması sözkonusu olduğundan, bu ürünler
sanayi ürünü gibi mütalaa edilmekte olup İthalat Rejiminin II sayılı listesinde yer
almakta ve bu ürünlerdeki mevcut gümrük vergisi ve fon sıfırlanmış bulunmaktadır.

41
SORU 11: İşlenmiş tarım ürünleri ithalatında gümrük işlemlerine ilişkin
uygulamalar neler olacaktır?

CEVAP: Gümrük Birliği çerçevesinde tesis edilen işlenmiş tarım ürünlerinin ithalatı
sırasında yapılması gereken birtakım analizler sözkonusudur. Bu konudaki
uygulamalara ilişkin açıklamalar 28.12.1995 tarih ve 22507 sayılı Resmi Gazete'de
Gümrük Müsteşarlığının Gümrük Genel Tebliği (Giriş Rejimi) Seri No: 10 kapsamında
yayımlanmıştır.

SORU 12: Bazı özel ürünlerde tarım payının hesaplanmasına esas teşkil eden
tarifelendirme ve vergilendirme nasıl yapılacaktır?

CEVAP: Bazı özel ürünlerde, örneğin içinde oyuncak bulunan çikolatalarda

tarifelendirme, sadece bu ürüne mahsus olmak üzere, Gümrük İşbirliği Konseyince
bu tür çikolatalar hakkında alınan ve sözkonusu ürünleri tamamıyla çikolata olarak
değerlendiren karara dayanılarak yapılmaktadır.

Bu çerçevede ürün oyuncak ve çikolata ayrımı yapılmaksızın çikolata addedilmekte,

vergilendirilmesi ise; toplam ağırlıktan oyuncağın ağırlığının düşülmesiyle geri kalan
net çikolata ağırlığı üzerinden yapılmaktadır.

SORU 13: 1704 pozisyonlu şekerlemelerle birlikte pazarlanan oyuncaklar için

tarifelendirme ve vergilendirme nasıl yapılacaktır?

CEVAP: Bir önceki soruda sözü edilen, içinde oyuncak bulunan çikolatalar dışındaki
tüm karışık ürünlerin tarım payı tahsilatında Gümrük İşbirliği Konseyince alınmış
kesin bir karar yoktur. Bu ürünlere ilişkin uygulamalar Ortak Gümrük Tarifesinin
sözkonusu ürünlerin yer aldığı bölümlerin notlar kısmındaki açıklamalar çerçevesinde
yapılmaktadır. Açıklamalar kısmında bir başka ürünle karışık halde ithal edilmeleri
halinde, tarım payına tabi ürünlere ait vergilerin hangi yöntemle hesaplanacağı
belirtilmektedir. Bu amaçla öncelikle ilgili ürünün hangi tarife pozisyonu altında
değerlendirileceğine karar verilmesi gerekmekte olup, bu işlem Ortak Gümrük Tarifesi
Yönetmeliğinin I. bölümü "Genel Kurallar" kısmında (Madde 3/a,b,c) belirtilen karışık
ürünlerin pozisyon tesPitine ilişkin hükümlere istinaden yapılmaktadır. Anılan
hükümlere göre, karışık ürünün pozisyonu 1704 olarak belirlenirse, Ortak Gümrük
Tarifesinin 17. bölümünün 5 sayılı Ek açıklaması gereğince ürünün bütün olarak
ağırlığı içindeki şekerleme miktarı esas alınarak, yalnızca tarım payı tahsilatı yoluna
gidilmektedir.

Buna karşılık genel kurallara göre karışık ürünün pozisyonu 9503 (oyuncak) olarak
belirlenirse, tarım payı tahsili yoluna gidilmemekte ve yalnızca tabi olduğu ad-valorem
vergi tahsil edilmektedir.

Bu bağlamda, karışık ürünlerin tarife pozisyonu tesbitinin, oyuncak ve şekerleme

bölümlerinin ağırlıkları, oyuncağı tipi ve niteliği, şekerlemenin tipi ve niteliği gibi
değişken unsurlar değerlendirilmek suretiyle her ürün partisi için ayrı ayrı yapılması
gerekecektir.

42
 EK: 6

TÜRKİYE ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI MAMUL

ÜRETİCİSİ BAZI ÖNEMLİ FİRMALAR (Alfabetik)

FİRMA ADRES TELEFON FAKS

ATICI ŞEKERLEME TOPTANCILAR ÇARŞISI 5.BLOK 0332-2335608 0332-2368681
GIDA SAN.LTD.ŞTİ. NO.23/A KONYA
BALİN ŞEKERLEME YULAFLI KÖYÜ HACI ŞEREMET 0282-6764375 0282-6764380
VE GIDA MAD.TİC.VE MEVKİ-ÇORLU
SAN.A.Ş. TEKİRDAĞ
ELİT ÇİKOLATA VE PİR HÜSAMETTİN SOK.NO.49-51 0212-2381171 0212-2545780
ŞEKERLEME SAN.A.Ş. KASIMPAŞA BEYOĞLU İSTANBUL
ERDEN GIDA SAN.VE KÜTAHYA CAD.NO.359 0222-2240202 0222-2240542
TİC.A.Ş. ESKİŞEHİR
ETİ GIDA SANAYİ VE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ 0222-2360892 0222-2360416
TİCARET A.Ş. 11.CADDE 26110 ESKİŞEHİR
HACI BEKİR SAN.A.Ş. DOLAYOBA CAD.NO.76 0216-3794921 0216-3794158
PENDİK-İSTANBUL
KENT GIDA MAD.SAN. FIRIN SOK.MERKEZ MAH. 0212-2300040 0212-2413828
VE TİC.A.Ş. BOMONTİ ŞİŞLİ-İSTANBUL
KONAK ÇİKOLATA TOPÇULAR KIŞLA CAD.NO.108 0212-5679739 0212-5771201
ŞEKERLEME SAN.VE RAMİ-İSTANBUL
TİC.A.Ş.
MARSA KRAFT DÖŞEME MAH.NO.4 0322-4350763 0322-4356653
JACOPS SUCHARD P.K.137
SABANCI GIDA ADANA
SAN.VE TİC.A.Ş.
NESTLE GIDA SAN. KOREŞEHİTLERİ CAD.NO.17 0212-2881950 0212-2881959
A.Ş. ZİNCİRLİKUYU-İSTANBUL
PAMİR GIDA SAN.A.Ş. ALİ BAHÇESİ LİTROS YOLU NO.10 0212-6125000 0212-5770793
TOPKAPI-İSTANBUL
PERFETTİ GIDA MECİDİYEKÖY İŞ MERKEZİ 0212-2752246 0212-2885544
SAN.TİC.A.Ş. AHMET SOK.NO.120
MECİDİYEKÖY-İSTANBUL
SAGRA GIDA ÜRETİM BÜYÜK GIDA SİTESİ MEGA 0212-4370700 0212-2885758
PAZ.SAN.VE TİC.A.Ş. CENTER 12.SOK.C-32 BLOK
BAYRAMPAŞA-İSTANBUL
ŞÖLEN ÇİKOLATA 2. ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ 3. 0342-3372737 0342-3372822
GIDA SAN VE TİC A.Ş. DOĞU CAD. NO:28 BAŞPINAR
GAZİANTEP

ÜLKER GIDA SAN.VE DAVUTPAŞA CAD.TOPKAPI 0212-6742781 0212-5671569

TİC.A.Ş. BAYRAMPAŞA-İSTANBUL

43
 EK: 7
TÜRKİYE ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI ÜRÜN İHRACATÇILARI
(Alfabetik)
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
A.A.K GIDA SAN.VE TEM YOLU HADIMKÖY ÇIKIŞI (212) 6232510 (212) 6232208
DIS TIC.A.S ISISO KÜÇÜK SAN.BÖLG.475.ADA
1.PARS. 34555 HADIMKÖY
ÇATALCA İSTANBUL
ABK ITH.IHR.BASIN ALAADDİN BULVARI SARAY (332) 3529361 (332) 3516317
YAYIN INSAAT İŞHANI NO:3/401 42060 MERAM (332) 3507852
TAAH.GIDA SAN.VE KONYA
TIC.LTD.STI.
AE INSAAT GIDA 1.İSTASYON CAD.PARK KARŞISI (338) 2142618 (338) 2142592
PAZ.VE TIC LTD. STI. EKİZER AP. ALTI NO:87 70100
MERKEZ KARAMAN
AFACAN OYUNCAK KAYSERİLİ NAİL İŞ HANI NO:38- (212) 5133872 (212) 5280052
PLAS.HIR.ELEK. 304 34116 SÜLEYMANİ. EMİNÖNÜ
SAN.VE DIS İSTANBUL
TIC.LTD.STI
AFRIMEKS DIS YALI CAD. 364/2 KARŞIYAKA (232) 3644210 (232) 3642420
TIC.LTD.S. İZMİR
AGATA GIDA FETHİBEY CAD.NO.15 LALELİ (212) 2752352
TEKST.KOZMETIK EMİNÖNÜ İSTANBUL
TIC. VE SAN.LTD.STI.
AHALI DIS ORDU CAD.LALELİ İŞ MERK.K:5 (212) 6383430 (212) 6383440
TIC.LTD.STI D:67 LALELİ İSTANBUL
AHSEL INS.TAAH.VE BİLKENT PLAZA A-3 BLOK K:6 (312) 2660030
TIC.A.S 06000 ANKARA
AK-SEM TEKSTIL MİMAR KEMALETTİN (212) 5169600 (212) 5169556
KUYUMCULUK GIDA M.ÇOBANÇAVUŞ
ELEKT. SAN. VE TIC. MEGAPOLCENTERİŞ
LTD.STI. MER.NO:10/25 EMİNÖNÜ-İST.
AKAS AKBALIK GIDA EMEK MAH.ORDU CAD. (216) 3650215 (216) 3645162
SAN.TIC.A.S. ESENŞEHİR YOLU NO.4 81230 (216) 3650216
SARIGAZİ İSTANBUL
export@akas.com.tr
http://www.akas.com.tr
AKAY CIKOLATA 2.ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (342) 3374610 (342) 3374615
BISKUVI GIDA SAN.VE VALİ MUAMMER GÜLER
TIC.LTD.STI. BULVARI BAŞPINAR GAZİANTEP
akaydis1@superonline.com
http://www.akaybiskuvi.com
AKAY IC VE DIS AKAI BİSKÜVİ-ÇİKOLATA (342) 3374610 (342) 3374615
TIC.LTD.STI 2.ORG.SA N.BÖL.VALİ MUAMMER
GÜLER BULV BAŞPINAR
ŞEHİTKAMİL GAZİANTEP
AKDAG DIS FEVZİÇAKMAK MAH.OCAK NO:8 (332) 3422027 (332) 3422597
TIC.LTD.STI. 42060 KONYA

44
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
AKFEL KISIKLI ALEMDAĞ CD.NO:48/4 (216) 5213850 (216) 5213855
ULUSL.DANISMANLIK 34692 ÇAMLICA ÜSKÜDAR
VE TIC LTD.STI İSTANBUL
akfel@akfel.com.tr
AKFEN SAN.VE KOZA SOKAK NO:22 G.O.PAŞA (312) 4414211 (312) 4384069
TARIM URUN.ITH. ANKARA
IHR.PAZ.AS.
AKGUN GIDA VE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (312) 2670600 (312) 2670602
IHTIYAC MAD.PAZ. GÖKTÜRK CADDESİ NO:15
TIC.VE SANAYI SİNCAN ANKARA
LTD.STI. akgungida@superonline.com
AKSA REKLAM LAMARTİN CD.MERAL (212) 2972078 (212) 2388508
PAZ.TAS.VE DIS TIC APT.NO:33/8 34437 TAKSİM (212) 2370777
LTD.STI BEYOĞLU İSTANBUL
info@aksagroup.com
AKSU GIDA BEYAZ EKREM ORHON MAH.GENÇLİK (464) 2122578 (464) 2173928
ESYA KIRTASIYE SOK. HUZUR APT.KAT:1 53100 (464) 2144476
NAK.TUR.ITH.IHR.LT RİZE
D.STI.
AKTUNC GIDA ADANA İŞ MERKEZİ G/BLOK NO:4 (322) 4292914 (322) 4292820
SAN.VE TIC.LTD.STI MERSİN YOLU ÜZERİ ADANA (322) 4294474
ADANA
aktuncgida@e-kolay.net
ALBATROS 1476 SOK. NO:1 TİBAŞ APT. K:6/11 (232) 4644246 (232) 4641639
ULUS.KUMANYACILI ALSANCAK İZMİR
K TAS PAZ.LTD.STI info@albatrosltd.com.tr
http://www.albatrosltd.com.tr
ALGI TURIZM INSAAT GÜZELSU VAKIFBANK BLOKLARI (312) 2410749 (312) 2410749
TAAHHUT IC VE DIS NO:11/3 06530 ÇAYYOLU ANKARA
TIC.LTD.STI.
ALIS KURUYEMIS CUMHURİYET MAH.HİLAL (212) 5013884 (212) 5671678
GIDA SAN VE TIC CAD.NO.3 GAZİOSMANP (232) 6678994
LTD.STI İSTANBUL
aliskuruyemis@superonline.com
http://www.aliskuruyemis.com
ALTINKILICLAR ASMAALTI CAD.KIZILHAN SK 18-1 (212) 5229066 (212) 5274787
ENDUSTRIYEL GIDA 34460 EMINONU İSTANBUL
MAD.SAN.TIC.LTD.STI
ALTINYAG GIDA VE ATATÜRK CAD. AKIN İŞHANI K:1 (326) 2148325
DERI SAN.ITH. NO:4 ANTAKYA HATAY (326) 2141506
IHR.TIC.LTD.STİ.
ALTUNKAYA G.MUHTAR PAŞA BLV. KALYON (342) 2151313 (342) 2151021
INS.NAK.GIDA TIC. İŞM. KAT:4 NO:14 GAZİANTEP
A.S. altunkaya@superonline.com
ANADOLU ISUZU YEDİPINARLAR (262) 6588843 (262) 6588842
OTOMOYIV SAN.VE MEVKİİ,ŞEKERPINAR KÖYÜ 41400
TIC.A.S. GEBZE KOCAELİ

45
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
ANALOG ANALITIK NAMIK KEMAL MAH.CENGIZ (216) 4439577 (216) 4439575
GIDA LOJISTIK TOPEL CAD.OZGUR SOK.NO.42 (216) 4439578
HIZMET.TIC.LTD.STI. UMRANIYE İSTANBUL
analogltd@superonline.com
http://www.analog.com.tr
ANAR GIDA BÜYÜK REŞİTPAŞA (212) 5123006 (212) 6313146
MAD.SAN.VE TIC.LTD. CD.KURULTAY SK NO:20/5 34110
STI LALELİ EMİNÖNÜ İSTANBUL
ANI BISKUVI GIDA ORGANİZE SANAYİ BÖL. (338) 2241230 (338) 2241234
SAN.TIC.A.S. A.S. KARAMAN
bilgi@anibiskuvi.com.tr
http://www.anibiskuvi.com.tr
ANK DIS TIC.VE AKATLAR ZEYTİNOĞLU (212) 2827270 (212) 2827942
TURIZM LTD.STI. CAD.YONCA SOK.NO:6/16
BEŞİKTAŞ İSTANBUL
ANTEP BAKLIYAT TOPTANCILAR SİTESİ (352) 2453792 (352) 2400761
GIDA URUNLERI VE 4.SOK.NO:17 KAYSERİ
IHT.MAD.SAN.TIC.LT
D.STI.
ARAS GIDA SAN VE BEYLİKDÜZÜ MEVKİİ BİRLİK (212) 8759180 (212) 8759183
TIC.LTD.STI. SAN.S İT.4.CAD.NO.16 B.ÇEKMECE
İSTANBUL
ARGEN ŞANLIURFA YOLU 13 KM. (412) 2550220 (412) 2550228
INS.TIC.TAAH.TIC.VE ÇÖLGÜZELİ KÖYÜ DİYARBAKIR
TUR. LTD.STI
ARKADAS GIDA IC VE LANGA BOSTANLARI SOK.NO:16- (212) 5850308 (212) 5301115
DIS TIC. IBRAHIM 18 DÜKKAN:1 FATİH AKSARAY
AKBAS İSTANBUL
ARMONI GIDA VE ALİNİHAT TARLAN CAD.YUVAM (216) 4165753 (216) 4165753
TEM.MAD.KIRT. APT. NO:52/5 BOSTANCI KADIKÖY
TEKS.ELEK.VE İSTANBUL
ELEKT.PAZ.TIC.LTD
AROM GIDA DIS UNCULAR CAD. EKŞİOĞLU (216) 3423327 (216) 3423340
TIC.LTD.STI. İŞHANI NO:30/2 ÜSKÜDAR
İSTANBUL
ASAL DIS TIC.A.S İSTANBUL DÜNYA TİC.MER.A.2 (212) 4656868 (212) 4656875
BLO K.16 NO.455.MERK. 80670
YEŞİLKÖY İSTANBUL
ASLAN CIKOLATA VE FEVZİ ÇAKMAK CAD.NO:15 (216) 4190095 (216) 4190096
GIDA SAN. VEYSEL KARANİ MAH.
TIC.LTD.STI. SAMANDIRA KARTAL İSTANBUL
info@aslancikolata.com
http://www.aslancikolata.com
ASTRANS LAMARTİN CD.MERT İŞ HANI (212) 2373639 (212) 2373641
ULUSL.TASIMAC.VE NO:36 K:2 34437 TAKSİM (212) 2373640
TIC. A.S BEYOĞLU İSTANBUL

46
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
ATIK GIDA VE KURTULUŞ MAH. ERGİ SOK.NO :1 (222) 2335781 (222) 2338508
IHTIYAC MAD.TIC. VE 26090 ESKİŞEHİR
SAN. A.S. export@atikfood.com
http://www.atikfood.com
ATILA DIS MERKEZ MAH.İSTOÇ 23.ADA (212) 6592429 (212) 6592428
TIC.LTD.STI NO:14/16 34200 MAHMUTBEY
BAĞCILAR İSTANBUL
ATLAS GIDA DAVUTPAŞA CAD.NO.10 TOPKAPI (212) 5676800
PAZARLAMA SAN.VE 34015 İSTANBUL
TIC. A.S.
ATMACA GIDA ADNAN KAHVECİ BULVARI (212) 4411673 (212) 4411674
KOZ.TEKS.INS.TUR. ÜNVERDİ İŞMERKEZİ NO:73/30 (212) 4411342
SAN.TIC.LTD.STI. 34540 BAHÇELİEVL İSTANBUL

AVRASYA TURIZM VE BARBAROS BUL.AKBAL (212) 3270865 (212) 3270791

DIS TIC.LTD. STI. APT.NO.21/4 DAİRE 8 BEŞİKTAŞ (212) 3270866
İSTANBUL
avrasyaturizm@superonline.com
AYCENK GIDA KOCATEPE MAH.MEGA CENTER (212) 6407700
IHTIYAC MADDELERI C BLK NO:539 BAYRAMPAŞA
TIC.SAN.A.S İSTANBUL
AYHAN ERTAY BEYSAN SANAYİ SİT.BİRLİK CAD. (212) 4226583 (212) 4226583
NO:16/1 35900 HARAMİDERE (212) 4226584
B.ÇEKMECE İSTANBUL
AYKUT GIDA YENİHAL KOMPLEKSİ U/BLOK (324) 2344084 (324) 2344086
TIC.LTD.STI. NO:21 İÇEL(MERSİN) (324) 2344085
B.B TEKS.GIDA SAN.IC ÇOBANÇEŞME KALENDER SOK. (212) 5511144 (212) 5512493
VE DIS AS NO:23/C 34520 YENİBOSNA
İSTANBUL
BAKLAN GIDA ANKARA YOLU 4.KM 19300 (364) 3114764 (364) 3118614
SAN.DIS TIC.LTD. STI. SUNGURLU ÇORUM
BAKLAVACI MISIR ÇARŞISI NO:88 EMİNÖNÜ (212) 3391778
GULLUOGLU İSTANBUL (212) 5285181
M.NEJAT GULLU
BAKTAT GIDA SAN.VE YALOVA YOLU DERİNCE MEVKİİ (224) 5131358 (224) 5131248
TIC.LTD.S. 2.KM. GEMLİK BURSA
baktat@bi.net.tr
BALABAN GIDA ORGANİZE SAN.BÖL.P.K.3 54100 (264) 2769122 (264) 2939782
SAN.VE TIC.A.S. SAKARYA (264) 2768726
BALIN SEKERLE.VE PAŞMAKÇI ÇAYIRI CAD. NO:54 (212) 5675716 (212) 5771410
GIDA MADD.TIC VE EYÜP İSTANBUL (212) 5675719
SAN. A.S. balin@turk.net
BALIT INS.TUR.GIDA KOZA SK.NO:154/16 G.O.PAŞA (312) 4476257 (312) 4462113
VE MEDIKAL ANKARA
TIC.LTD.STI.

47
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
BALKANLAR GIDA İST.ORG.DERİ SANAYİ BÖLGESİ (216) 3941709 (216) 3941335
TEM.MAD.TEKSTIL 20.YOL 11/1 PAR.KAT:2 34940
METAL TUZLA İSTANBUL
SAN.TIC.LTD.STI.
BASAK CUMHURİYET BUL.ATAMAN (232) 4459775 (232) 4459775
ENTERNASYONER ERMAN İŞ MERKEZİ NO.90/17 (232) 4459776
TEM.MAD. GIDA 35250 KONAK İZMİR
MA.HALI
SAN.TIC.IT.IH.L.S
BASAK TUKETIM VE KONYA YOLU 2. KM. 42550 (332) 8127500 (332) 8131388
GIDA MAD.SAN. A.S. AKŞEHİR KONYA
basakgida@superonline.com
http://www.basakgida.com.tr
BASKENT GUBRE İSTİKLAL MAH.YENİ ZAHİRE (312) 6255056
BAKL.HUB.PAZ.PET BORSA KAT:1 POLATLI ANKARA
URN.GIDA
SAN.TIC.LTD.STI.
BAYIR GIDA KANATLI CD.İKİZLER AP. NO:53 (326) 2253415 (326) 2152665
DERICILIK SAN. VE P.K.272 HATAY
TIC.LTD.STI.
BAYRAK GIDA ORGANİZE SAN.BÖLGESİ 4 CAD. (352) 3211221
SAN.VE TIC.A.S. NO: 4 KAYSERİ
BELINDA DIS BEŞYOL MAH İNÖNÜ CAD.NO:58/3 (212) 4250030 (212) 6240129
TIC.TASIMACILIK VE K.ÇEKMECE İSTANBUL
GIDA LTD.STI.
BELINDA GIDA BEŞYOL MEVKİİ İNÖNÜ (212) 4250030 (212) 6240129
TURIZM VE TASIMA. CAD.NO:58 K.ÇEKMECE
TIC.VE SAN.LTD.STI. İSTANBUL
BELINDA TRANSPORT KEMAL KÖYÜ MEVKİ YUKARI (284) 2382272 (284) 2382274
GIDA SAN.VE KARSGÖZ SOK.E-5 YOLU ÜZERİ
TIC.LTD.STI. KAPIKULE EDİRNE
BEMEXPORT DIS ERENKÖY İSTASYON CAD. (216) 4112279 (216) 4112080
TIC.LTD.STI. TEVFİK BEY APT.9 ERENKÖY (216) 3605177
İSTANBUL
BER DIS TIC.LTD.STI HALİL RIFAT PAŞA (212) 2107036 (212) 2107035
MAH.AYDINLIK TEPE SOK.NO:19
34384 OKMEYDANI ŞİŞLİ
İSTANBUL
BERE TUKETIM VATAN CAD.SİMİTÇİ ŞAKİR SOK. (212) 5219491 (212) 5218579
MALLARI PAZ.IC VE NO:22/1 AKSARAY İSTANBUL
DIS TIC.LTD.STI.
BERKPA GÜLBAĞ MAH.Ş.ERTUĞRUL (212) 2117797 (212) 2120592
TEKS.PLAS.TUR.TIC.V KABATAŞ CAD.NO:9 B BLOK D:2
E S. H.IBRAHIM ŞİŞLİ İSTANBUL
YILMAZ
BEST GIDA SAN.VE GATEM TOPTANCILAR SITESI (342) 2354822 (342) 2350537
TIC.LTD.STI. SARI ADA 2.BLOK N:5\A G.ANTEP

48
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
BEST IC VE DIS İSKENDERPAŞA MH.AHMEDİYE (212) 6312463 (212) 5242102
TIC.LTD.STI. CD. NO:78/5 OF-HAYRAT VAKFI İŞ
MRK 34080 FATİH İSTANBUL
info@zuabi.com
http://www.zuabi.com
BETA GIDA SAN.VE CEMALPAŞA MAH.GÜLSA APT.14 (322) 4577207 (322) 4576148
TIC.A.S. SK. NO:5/A 0120 ADANA
BEYDA GIDA VE KILIÇ ALİ PAŞA MESCİT SOK. (212) 2435607 (212) 2521872
TUK.MALZ.SAN.DIS ASAL HAN NO.29/1 KARAKÖY
TIC.LTD.STI. İSTANBUL
BEYZA DIS BARIŞ MAH.1803 SK.NO:12/1 (262) 6465713 (262) 6410680
TIC.LTD.STI. GEBZE KOCAELİ
BIFA BISKUVI VE EREĞLİ YOLU ÜZERİ 70100 (338) 2132490 (338) 2132695
GIDA SAN.A.S. KARAMAN
bifa@bifa.com.tr
http://www.bifa.com.tr
BINAY CIKOLATA MİMAR SİNAN CAD.GÜR (212) 6422756 (212) 6423765
GIDA SAN.TIC.LT STI. SK.NO:16/A 34580 BAHÇELİEVL
İSTANBUL
BIRLESIK GIDA YUKARI DUDULLU (216) 4668464 (216) 4668462
DAGITIM TIC.LTD. MAH.TÜRKLER CAD NO:2
STI. SARIGAZİ ÜMRANİYE İSTANBUL
BIRLESIM GIDA KOCATEPE MAH.MEGA CENTER (212) 4370700 (212) 6406132
URETIM PAZ.SAN. VE 12.SK C-32 BLOK KAT.3-4 34170
TIC.A.S. BAYRAMPAŞA İSTANBUL
BIRLIK GIDA SAN.VE ANKARA ASFALTI ÜSTÜ (262) 6541587 (262) 6531880
TIC.A.S. İSTANBUL CAD.NO:125 ÇAYIROVA
GEBZE KOCAELİ
BIRPA BIRLIK PAZ.VE GAZNELİLER CD. NO:5 SİNCAN (312) 2671300 (312) 2670619
DIS TIC. A.S. ANKARA
BISKOT BISKUVI ORGANİZE SANAYİ BÖL.EREĞLİ (338) 2241009 (338) 2241008
GIDA SAN.VE TIC AS. YOL ÜZERİ PK:41 KARAMAN
KONYA
BOYKAN TURIZM FEVZİÇAKMAK MH.TOPTAN (332) 3421488 (332) 3421489
AMBALAJ SAN.GIDA GIDACIL. SİT. 6.BLOK NO:10 42050
MAD.TIC. LTD. STI. KARATAY KONYA
BURAK TEKS.SAN.VE HOCAHANI SK.HAMDİBEY (212) 5222865 (212) 5277230
TIC.LTD.STI GEÇİDİ NO:33 34110 SULT.HAMAM
EMİNÖNÜ İSTANBUL
CAGLA GIDA SAN.VE YENİYALI MAH.DORUK (262) 5279861 (262) 5272036
TIC.LTD.STI. CAD.NO.11 KÖRFEZ KOCAELİ (262) 5279862
CAGLAYAN ATAKENT,İSTİKLAL (216) 3161721 (216) 3161866
ITH.IHR.GIDA SAN.VE MAH.REŞİTPAŞA CAD.NO:21 (212) 3161930
TIC. A.S. ÜMRANİYE İSTANBUL

49
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
CEM GIDA TAŞLIDERE MAH.KOPUZ APT. (464) 2464085 (464) 2464087
TRZ.TEKST.INS.SAN.N NO:28/B 53100 GÜNDOĞDU RİZE
AK PAZ.VE
DIS.TIC.LTD.STI.
CEREN İNÖNÜ MAH.KAYIŞDAĞI CD.NO:76 (216) 5765402 (216) 5765487
NAK.MUMES.DIS KAT:2 D:5 KAYIŞDAĞI İSTANBUL
TIC.LTD. STI.
CICEKOGLU GIDA AVCILAR ULUYOLU NO.112 UŞAK (276) 2313882 (276) 2313882
SANAYI VE TIC. (276) 2313883
LTD.STI.
CIKO-TAD GIDA SAN. DUDULLU ORG.SAN.BÖLG. G.78 (216) 4668830 (216) 4668827
TIC. A.S. SK. NO:1 81260 DUDULLU
ÜMRANİYE İSTANBUL
CINAR KONSERVE VE ANKARA YOLU 16 KM. P.K:74 (224) 3841080 (224) 3841084
SEKERLEME KESTEL BURSA
TURISTIK
TESIS.SAN.TIC.LTD.ST
DANDY SAKIZ VE MAHMUTBEY MERKEZ MH. (212) 5502089 (212) 5504578
SEKERLEME SAN. A.S. TAŞOCAKLARI YOLU N:9-11 (212) 5502090
BAĞCILAR İSTANBUL
minandik@intergum.com.tr
DANIS GIYIM TIC.VE ORDU CAD.SANLI IS MERKEZI (212) 5185499 (212) 5185508
SAN.LTD.STI NO:295 K:5/504 LALELİ İSTANBUL
DEBI ULUSLARARASI KISIKLI MAH.69 EVLER FUNDA (216) 3267712 (216) 3268274
GIDA TEKS. SK. NO.4/5 34692 K.ÇAMLICA
ELEKTR.VE ÜSKÜDAR İSTANBUL
OTOM.SAN.TIC.LTD. debi@atlas.net.tr
STI
DEMIR METAL GÜLBAHAR MAH.OYA SOK.NO:18 (212) 5483754 (212) 5483044
SAN.VE DIS TIC.A.S ŞİŞLİ İSTANBUL
DEMIRRENK DIS İNÖNÜ BUL.MÜFTÜLÜK SİTESİ (464) 2176856 (464) 2132872
TIC.LTD.STI. ALTI NO:123-137 RİZE
DIDEM GIDA ITH IHR YENİ GIDA SİT.M BLOK NO:30/31 (212) 5816669 (212) 5816670
VE TIC SAN. A.S. RAMİ EYÜP İSTANBUL
info@didemfoods.com
http://www.didemfoods.com
DILBA GIDA IC VE DIS GENÇ OSMAN CAD.MESLEK (212) 5621533 (212) 5621542
TIC. FEVZI ARSLAN SOK.NO:4 GÜNGÖREN İSTANBUL
DOGAL KIMYEVI TOPLARÖNÜ SOK.NO:16 A.HİSARI (216) 3086587 (216) 3086584
MAD.VE ZIRAI ILC BEYKOZ İSTANBUL
SAN VE TIC.A.S.
DOGAN GIDA SAN. VE ANKARA-İSTANBUL KARAYOLU (264) 2751090 (264) 2751094
TIC. A.S. BEŞKÖPRÜ KAVRAS MEVKİİ 8
KM. ADAPAZARI SAKARYA

50
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
DOGANSAN INSAAT ÖZ ANKARA TOPTANCILAR (312) 2127112 (312) 2127113
TAAHHUT PEYZAJ SİTESİ 3 BL.NO:118 ANKARA
GIDA TEKS.VE
TUR.SAN.TIC.LTD.
DOKFA IC VE DIS FULYA M.BAHÇELER SOK.ŞAHİN (212) 2748520 (212) 2726503
TIC.LTD.STI APT NO.2 DAİRE 10 İSTANBUL (212) 2748521
DONMEZ DERICILIK 4001 SOK.NO:9 KARABAĞLAR (232) 2536192 (232) 2378371
SAN.VE TIC. LTD.STI İZMİR
DUNYA GIDA TIC.VE BEŞYOL MAH.İNÖNÜ CAD.NO:58 (212) 4250030 (212) 6240129
SAN.A.S K.ÇEKMECE İSTANBUL
DURUKAN İSTASYON MAH.FABRİKALAR (312) 2687171 (312) 2687373
SEKERLEME SAN.VE YOLU DİYET SOK.NO:88 06930
TIC. A.S. SİNCAN ANKARA
EFES DAN.HIZ.SATIS 1379 SOKAK NO:57/B K:7/705 35240 (232) 4213340 (232) 4630040
ORG.IC VE DIS ÇANKAYA İZMİR
TIC.LTD.STI.
EKOL DIS TIC.VE LEVENT ÇİLEKLİ YOLU BJK (212) 2802948 (212) 2809060
TUR.SAN.LTD.ST I. ÇİLEKL İ TES. 80620 BEŞİKTAŞ
İSTANBUL
ELIF ITH.IHR.GIDA HAMİDİYE MAH.İSTİKLAL (224) 5131973 (224) 5141792
MAD.SAN.VE TIC.A.S. CAD.NO/ 126 16600 GEMLİK BURSA
ELIT CIKOLATA VE PİR HÜSAMETTİN SOK.NO:49-51 (212) 2381171 (212) 2545780
SEKERLEME SAN .A.S. 80380 KASIMPAŞA BEYOĞLU (212) 2546819
İSTANBUL
ELMAS DIS TIC. A.S. C-27 BLOK NO:240 K:4 MEGA (212) 6407011 (212) 6407040
CENTER 34170 BAYRAMPAŞA
İSTANBUL
ELVAN GIDA TURIZM YENIBOSNA MERKEZ MAH. (212) 6536648 (212) 5525106
TEKSTIL 2.ARIF AGA SOK.NO.3/D 34510
PAZARLAMA LTD.STI. BAHC.EVLER İSTANBUL
ELZEM NAKL.GIDA İ.PAŞA MAH.GÜZELHİSAR (462) 3233190 (462) 3233191
MAD.VE TEKSTIL CADDESİ GENÇSOY İŞH.NO:6/18
URUNLERI DIS TRABZON
TIC.LTD.STI.
EMEKTAS KAVAKLIDERE CAD.MİHRAÇ (216) 3165334 (216) 3293348
GUMR.NAKL.VE SOK. MİHRAÇ APT.NO.8/D 5 81230
TIC.LTD.S ÜMRANİYE ÜSKÜDAR İSTANBUL
EMIN DIS BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE KARŞISI (342) 2328633 (342) 2303094
TIC.PETR.PETR.URUN. AKINALAN İŞHANI KAT:2 NO:6
VE GAZİANTEP
TAR.URN.TIC.LTD.STI.
EMIR GIDA SAN.VE KOCATEPE MAH.12.SOK. MEGA (212) 6400306 (212) 6404555
TIC.LTD.STI. CENTER C/378 B.PAŞA İSTANBUL
ENBA DIS OBAKÖY İŞMERKEZİ NO:9 K:1/189 (212) 5448456 (212) 5448228
TIC.LTD.STI. MALTEPE YOLU 34020 TOPKAPI
İSTANBUL

51
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
ENDER ALPEN GIDA LONDRA ASFALTI NO.15 Ş.EVLER (212) 5515218 (212) 5514888
PAZ.A.S. BAHÇELİEVL İSTANBUL
ENDER CIKOLATA ŞİRİNEVLER 34510 LONDRA (212) 5515217 (212) 5514888
SEKERLEME GIDA ASFALTI NO 15 ŞİRİNEVLER (212) 5515219
SAN.TIC.A.S. B.EVLER İSTANBUL
endergida@superonline.com
ENGIN TARIM GAZİ MUHTARPAŞA (342) 2211981 (342) 2211983
UR.ITH.IHR.SAN.VE BUL.DOKTORLAR SİTESİ C BLOK
TICARET LTD.STI. KAT 3 NO.304 GAZİANTEP
ER GIDA SAN.VE KÜTAHYA CAD.NO 331 ESKİŞEHİR (222) 2240202 (222) 2240242
PAZARL.LTD.STI.
ER-AL GIDA SAN.VE CUMHURİYET MAH.MUSTAFA (452) 2334650 (452) 2334650
TIC.A.S. K.PAŞA BULVARI 278 52100 ORDU (452) 2337269
ERDAL NIKOLA KÜLTÜR MAH.4304 SOK.SANLI (324) 2372154 (324) 2372155
ISTIFANOGLU APT. 20/3 İÇEL(MERSİN)
ERDEN GIDA SAN.VE KÜTAHYA CADDESİ NO:331 26140 (222) 2240202 (222) 2240542
TIC.A.S. ESKİŞEHİR ESKİŞEHİR
EREN GIDA ÇUBUKLU YAZICI TAŞOCAĞI (216) 4257017 (216) 4257048
PAZ.SAN.VE DIS TIC. YOLU CAD.NO:6 KAVACIK (216) 4257027
LTD.STI. BEYKOZ İSTANBUL
ERTEKS IC VE DIS MUAMMER AKSOY BUL. DÜNYA (342) 2152981 (342) 2152982
TIC. LTD.STI. İŞ ME RK. KAT:3-18 GAZİANTEP
ESALIN GIDA TEMIZ- ÇANKIRI YOLU GÜZELHİSAR (312) 8420291 (312) 8475456
LIK MALZ. EML. INS. CAD. NO:58 G.HİSARKÖY AKYURT
SAN.VE DIS T.LTD.STI ANKARA
EVREN GIDA VE BOĞAZKÖY,İSMET İNÖNÜ (212) 6851505 (212) 6850838
PLASTIK UR.PAZ. CD.IHLAMU R SK.NO:21 G.O.PAŞA
TIC.LTD.STI. İSTANBUL
EVYE METAL SANAYI BIRLIK SAN.SITESI 4.CAD. NO.44 (212) 8751343 (212) 8751344
VE TICARET LTD.STI. 34900 BEYLIKDUZU İSTANBUL
F.M.C.G. TICARET A.S. GULBAHAR SOK. EVREN MAH. (212) 4891760 (212) 4891759
NO:14 GUNESLI İSTANBUL
FERPA GIDA BAKIR PİRİNÇ SANAYİ SİTESİ (212) 8753173 (212) 8752589
SAN.IHR.ITH.LTD. STI. SARDUNYA CAD.NO:1
B.ÇEKMECE İSTANBUL
FUAT DEMIRCI BURSA GIDA TOPTANCILAR (224) 4432400 (224) 4432401
PAZ.DIS TIC.LTD. STI. ÇARŞISI O BL.NO:5 BURSA
GIMAS İKİTELLİ (212) 6774884
ULUS.KUMANYACILI ORG.SAN.BÖLG.TURGUT ÖZAL
K SAN.VE TIC.A.S CD.NO:102/10 34306 İKİTELLİ
K.ÇEKMECE İSTANBUL
gimas@gimas.com.tr
http://www.gimas.com.tr
GIMAT GIDA SAN.VE GİMAT GIDA TOPTANCILAR (312) 3976274 (312) 3976278
TIC.A.S. SİTESİ SOS.TES.NO:371/64 06370
MACUNKÖY ANKARA

52
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
GOLFE DIS MİTHATPAŞA CD.FERMANLI (216) 6386365 (216) 6386369
TIC.LTD.STI SK.YEDİ KARDEŞ İŞ HANI NO:7/9 (216) 6386366
D:401 34126 BEYAZIT EMİNÖNÜ
İSTANBUL
GORAL KURUYEMIS TABAKHANE MEYDANI ADANA (324) 6241108
SEKERLEME GIDA CAD. NO:16 TARSUS
MAD.SAN.VE İÇEL(MERSİN)
TIC.LTD.STI.
GOZDE GIDA İSKELE CAD. NO:2 KAT:3 (462) 3262152 (462) 3261092
MAD.TEKS.URUNLERI TRABZON
DIS TIC.LTD.STI.
GULLU CIKOLATA ARAPTEPE MEVKİİ 501.CAD.5007 (212) 8754370 (212) 8754373
SEKERLEME SAN. SOK.HAMİTBEY TES.ARKASI
TIC.LTD.STI. NO.10 SİLİVRİ İSTANBUL
GUNGOR GIDA KERESTECİLER SİT.NADİDE SK. (212) 5048811 (212) 5041951
SAN.VE TIC.A.S NO:27 GÜNGÖR İŞ HANI 34160
MERTER GÜNGÖREN İSTANBUL
http://www.gungor.expo.com
GUZELLER DIS TAHMIS CAD. TAHMIS SOK.NO.42 (212) 5113946 (212) 5268523
TICARET LTD.STI. CEVIK HAN K.3 NO.42 34501 (212) 5268523
EMINONU İSTANBUL
HACI BEKIR LOKUM İSTİKLAL CAD. 127/6 BEYOĞLU (212) 2451375
VE SEKERLI İSTANBUL (212) 2451376
MAM.SAN.A.S.
HAIC E.LONDRA ASFALTI PAK (212) 6394168 (212) 6393199
ULUSL.TAS.TURZ.VE APT.NO:17 /2 B.EVLER İSTANBUL
DIS TIC .CLTD.STI.
HANLAR ARABACI BEYAZIT (212) 5171018
KUYUMCULUK MAH.K.M.PAŞA CAD.NO:280/2
INS.TEKS. FATİH İSTANBUL
TURZ.TIC.LTD.STI

HARMONI DIS TIC. PERPA TİC. MERKEZİ KAT:12 (216) 3697992 (216) 3697992
YATIRIM LTD. STI. NO:2109 B-BLOK OKMEYDANI
ŞİŞLİ İSTANBUL
HARUN GIDA HÜDAVENDİGAR MAH.STAD CAD. (224) 2392737 (224) 2392566
ITHALAT IHRACAT EREN SOK.NO:47 DİKKALDIRIM (224) 2393337
TICARET VE SAN.A.S. BURSA BURSA
HAVANA DIS TIC.VE B.REŞİTPAŞA CD.KURULTAY SK. (212) 5117804 (212) 5276554
PAZ.LTD.STI ARAR HAN NO:20 34110 LALELİ (212) 5123006
EMİNÖNÜ İSTANBUL
HAYAT GIDA SANAYI ANKARA CAD.NO:66 KURTKÖY (216) 3783121 (216) 3783121
A.S. PENDİK İSTANBUL
HAZAL BISKUVI VE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (338) 2241210 (338) 2241220
GIDA SAN.A.S. PK:79 70200 KARAMAN KARAMAN
hazalbiscuvi@superonline.com
http://www.hazalbiskuvi.com

53
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
HILAL HASAN HALİFE MAH.HALICILAR (212) 4911797 (212) 4911796
ITH.IHR.TIC.LTD.STI.CAD .NO:62/B FATİH İSTANBUL (212) 4911798
HUZUR DIS CUMHURİYET CADDESİ HOPA (466) 3514382 (462) 3514819
TIC.TUR.YTR.LTD.STI.ARTVİN
IHSAR DIS TIC.AS. ORG.SAN.BÖLGESİ KARAMAN (338) 2241100 (338) 2241115
ILYASOGLU UZUN CARSI CAD.NO:122 (212) 5266019 (212) 5271503
TURISTIK HEDIYELIK MERCAN İSTANBUL (212) 5133449
ESYA SAN.VE ilyasoglu@superonline.com
TIC.LTD.STI. http://www.balli.com./cat1003.htm
ISTANBUL GIDA DIS DAVUTPAŞA CADDESİ NO:10 34020 (212) 5679800 (212) 5671569
TIC.A.S TOPKAPI İSTANBUL
istgd@superonline.com
ISTANBUL GIDA SİLİVRİ CAD.NO:6 MİMARSİNAN (212) 6831326
SAN.VE TIC.A.S. B.ÇEKMECE İSTANBUL (212) 6835099
KAHVECIOGLU GIDA MEGA CENTER KOCATEPE MAH. (212) 6404571 (212) 2936441
TEKS.ZUC.TEM. 12.SOK.C22 BLOK NO:180 B.PAŞA
URUN.PAZ.SAN.VE DIS İSTANBUL
TIC.LTD.S
KALAFATOGLU EKREM ORHON MAH.HANIMELİ (464) 2130910 (464) 2121863
TICARET KOLL. STI. SOK. NO:2 53100 MERKEZ RİZE (464) 2132122
kalafattic@ttnet.net.tr
KANTARCIOGLU TOPTANCILAR SİTESİ (352) 2452040 (352) 2452043
GIDA VE IHTIYAC 9.SOK.NO:40 38110 ARGINCIK
MADDELERI TIC. VE KAYSERİ
SAN. A.S. kantarcigidatr@yahoo.com
KARDESLER GIDA KEMAL KÖYÜ YUKARI KARAGÖZ (284) 2382272 (284) 2382058
TUR.INS.VE KOZ. SOK. E.5 YOLU ÜZERİ 22100
URUN.SAN.TIC.LTD. MERKEZ EDİRNE
STI.
KARIN GIDA SAN. VE PAŞMAKÇI ÇAYIRI CAD.NO:54 (212) 5675716 (212) 5441092
TIC. A.S. EYÜP İSTANBUL (212) 5675717
karinnuts@karinnuts.com
http://www.karinnuts.com
KARIYER ASTAR ZİYA GÖKALP MAH. 44.SOK. (212) 5475180 (212) 5475180
FERMUAR SAN. VE NO:11 Z.BURNU İSTANBUL
TIC.LTD.STI.
KENT GIDA ÇAYIROVA MAH.İSTANBUL CAD. (262) 6538090 (262) 6541930
MAD.SAN.VE TIC.A.S. ANKARA ASFALTI NO:111 41410
GEBZE KOCAELİ
mehmet.osken@kent.com.tr
KERIM DIS TIC.VE HALASKAR GAZİ CD.NO:289/A AK (212) 2313194 (212) 2325748
TUR.LTD.STI. APT OSMANBEY İSTANBUL
KITA GIDA INS.VE TAŞLIDERE MAHALLESİ SANAK (464) 2464290 (464) 2464292
TEKS.PAZ. KENT SİTESİ B BLOK NO:6
ITH.IHR.LTD.STI. GÜNDOĞDU RİZE

54
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
KOLEJ GIDA AMB.VE TOPÇU İŞM.GÖZTEPE (212) 5154895 (212) 5509293
PLASTIK SAN. MAH.BOSNA CA NO:24 BAĞCILAR
TIC.LTD.STI. MAHMUTBEY BAKIRKÖY
İSTANBUL
KORVELLA TARIM RIHTIM CAD.ULSEL HAN NO.18 (216) 3366385 (212) 3370183
URUNLERI ITH. K.3 81320 KADIKOY İSTANBUL
IHR.VE PAZ.A.S.
KOTIL GIDA GÜLBAHAR MAH.ATATÜRK (464) 2131485 (464) 2143669
ITH.IHR.TIC.LTD. STI. CAD.696/A RİZE
hasankotil@akbank-net.tr
KRAFT GIDA DÖŞEME MAH.NO:4 P.K:137 01321 (322) 4350763 (322) 4356653
PAZAR.VE TIC.A.S. ADANA
KULUNKOGULLARI EKREM ORHON MAH.SAHİL (464) 2144781 (464) 2144780
TEKS.GIDA PAZ. CAMİİ YA NI NO:20 53100 MERKEZ
NAKL. VE DIS RİZE
TIC.LTD.STI. kulunkogullari@superonline.com

KURTOGLU ITHALAT SÜMER MAH.69 SOK.NO:4/C (322) 2243598 (322) 2279709

IHRACAT TAAH. ADANA ADANA
TIC.VE PAZARLAMA
LTD.STI.
KURTSAN ILACLARI KERESTECİLER SAN.SİTESİ. (212) 5843387
A.S. KASIM SOK.NO:63 34010 MERTER (212) 5843025
İSTANBUL
LBS GIDA SAN.VE DIS İZMİR AYDIN ASFALTI NO:1/1 (232) 8532610 (232) 8532613
TIC.A.S. 35100 TORBALI İZMİR
MA-PA GIDA EKREM ORHON MAH.GENÇLİK (464) 2122002 (464) 2179647
SAN.TRZ.PAZ.TIC.NA CAD. NO:27 RİZE
K ITH.IHR.LTD.STI. mapagida@hotmail.com
MACAHEL GIDA MAD NACI ÇAKIR MAH 9 SOK İLAYDA (312) 4818139
TAR URUN MOTO AP NO33,6 DİKMEN ANKARA
ARAC PET URU MAK DİKMEN ANKARA
PAR ITIHTICLT
MAHMUT YARIM İSTİKLAL C. NO:85 HATAY (326) 2155926 (326) 2133150
GIDA SAN.LTD.STI. (326) 2153562
MAKTAS OZAN ABAY CAD. NO:74 35010 (232) 3417200 (232) 3416531
MAKARNACILIK VE BAYRAKLI İZMİR
TIC. T.A.S. info@piyale.com.tr
http://www.piyale.com.tr
MALABADI DIS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (338) 2241160 (338) 2241161
TICARET A.S 70100 KARAMAN
MAP-CO DAY.TUK. SAVAŞ MAH.41 SOK.B.YÜCEL İŞH. (326) 6133320 (326) 6133319
MALLARI GIDA K:4 D:12 İSKENDERUN HATAY
INS.ITH.IHR.LTD.STI.
MARUF ARIFOGLU KURTULUŞ MAH.72 SOKAK NO:31 (326) 6130479
İSKENDERUN HATAY

55
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
MEGA DIS İSTOÇ TOPTANCILAR ÇARŞISI 26 (212) 6597208 (212) 6597162
TIC.ITH.IHR.VE ADA NO:150 MAHMUTBEY (212) 6597209
DAHILI PAZARLAMA BAĞCILAR İSTANBUL
KASIM PETEKKAYA
MEHMET AKSU - EKREM ORHON MAH.GENÇLİK (464) 2122578 (464) 2173928
AKNUR DIS TICARET CAD. HUZUR APT. KAT:1 53100 (464) 2144476
MERKEZ RİZE
MEHMET GOKMEN FEVZİ ÇAKMAK MAH.KOZAKLI (332) 3421095 (332) 3421094
GIDA IHTIYAC SOK. KURU YEMİŞCİLER (332) 3421304
MADDELERI LTD.STI. SİT.5.BLK N:31 42050 KONYA
MELDA BISKUVI KARAMAN KONYA YOLU 2.KM. (338) 3112901 (338) 3112900
GIDA TURIZM TEKS KAZIM KARABEKİR KARAMAN
VE MAKINA myurdanur@melda.com.tr
SAN.TIC.A.S.
MELEK CIKOLATA BEŞYÜZEVLER MİMAR SİNAN (212) 5359408 (212) 5377489
GIDA SAN VE TIC CAD. NO:47 34100 G.OSMANPAŞ (212) 5359487
LTD.STI. İSTANBUL
sezisik@mynet.com.tr
MELEK GIDA B.HAYRETTİN PAŞA (212) 5381353
ITH.IHR.PAZ.VE TIC. MAH.M.SİNAN CAD.DAİRE.47
LTD.STI. G.O.PAŞA İSTANBUL
MELODI CIKOLATA DOĞAN ARASLI CAD.133.SOK.NO:4 (212) 6203030 (212) 6200007
VE GIDA SAN. ESENYURT 34850 AVCILAR
LTD.STI. İSTANBUL
melodi@melodi.com.tr
http://www.melodi.com.tr
MENDERES ALPEREN BARBAROS BULVARI İBA BLOK. (212) 2882725 (212) 2889582
NO:10/7-A 80700 BEŞİKTAŞ
İSTANBUL
MERKEZ KOSOVA ABDI IPEKCI CD.NO.55 BULUT (212) 6747666 (212) 6747666
YUG.TAFA COMERC APT K.4 D.7 34100 BAYRAMPASA
P.O.TIC.SAN.IT.IH.SAN İSTANBUL
.TURK.SB.
MEROSA ITH IHR SAN PERPA TİC MERK A.BLK 11.K 1374 (212) 2204467 (212) 2225381
VE PAZ LTD STI OKMEYDANI İSTANBUL
MERT TICARET PAZ.- EKREM ORHAN MAH.SÜMBÜL (464) 2175094 (464) 2175094
YILMAZ CORUK SOKAK NO:20 RİZE (464) 2122416
MESECO GIDA İSTİKLAL CAD.ÖZEL IDARE (324) 2312905 (324) 2320249
TEKS.SINAI URUNL. ISHAN KAT:4/89 İÇEL(MERSİN)
TIC.LTD.STI
METEOR GID.SAN.IC METEOR İŞ MERZ.MESİH PAŞA (212) 5161582 (212) 5169200
VE DIS TIC. A.S. CD. KIZILTAŞ SK.N.13/6 34130
LALELİ EMİNÖNÜ İSTANBUL
METRO GIDA ŞAHENDE SOKAK NO:5 K:3 (212) 5110820 (212) 5110825
UR.SAN.VE DIS TIC. EMİNÖNÜ İSTANBUL
LTD.S.

56
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
METRO IC VE DIS HALASKARGAZİ CD.NO:245/251 (212) 2464091 (212) 2324204
TIC.LTD.STI K:4 D:4/A 34396 OSMANBEY ŞİŞLİ (212) 2466331
İSTANBUL
metro@ihlas.net.tr
MIGROS TURK T.A.S CAFERAĞA MAH.DAMGA (216) 4181920 (216) 3466482
SK.NO:23/25 34710 KADIKÖY
İSTANBUL
MIM GIDA SAN.VE DIS MALİYE CAD.DEMİRCİLER SOK. (212) 2528312 (212) 2491195
TIC.LTD. STI TEKNO HAN.K:2 NO:12 KARAKÖY (212) 2528313
İSTANBUL
MIN GIDA GİMAT 18 BLOK NO.541 P.K.06370 (312) 3971974 (312) 3971975
INS.TAAH.ITH.IHR.SA MACUNKÖY ANKARA
N. VE TIC.A.S.
MIRAC MURAT MAH. SEREF SK. NO.9 (212) 6163016 (212) 5787286
TEKS.HED.ESYAKOZ. BAYRAMPASA İSTANBUL
BUROMAL
MAK.OT.T.G.D.T.MAL.
INS.S.T.LTD
MIS GIDA DAGITIM GATEM TOPTANCILAR SİTESİ (342) 3371630 (342) 3372275
LTD.STI. BEYAZ ADA NO:64 GAZİANTEP
MISBIS GIDA SAN.VE ARAPTEPE MEVKİİ 501.CAD.5007 (212) 7238630 (212) 7238634
TIC.A.S. SOK.HAMİTBEY
TESİS.ARKA.NO:10 SİLİVRİ
İSTANBUL
mis@mis.com.tr
MOBYDICK BEYAZ İHSANİYE MAH.NEYZENBAŞI (216) 3918730 (216) 3336579
BALINA KUM.DEN. HALİL CD.NO:94/1 81160 ÜSKÜDAR
ITH.VE IHR.LTD.STI. İSTANBUL
MOTIVA DIS TIC.VE DASBERK SOK.BARIŞ (216) 3481033 (216) 3471615
DANISMANLIK APT.NO.1/3K. HÜRRİYET (216) 3485133
LTD.STI. APT.NO:25/6 KALAMIŞ KADIKÖY
İSTANBUL
motiva@koc.net
MUDERRISOGLU CİHAN İŞ MERKEZİ NO:18/14 (312) 4418705 (312) 4407409
PAZ.ITH.VE IHR. TURAN GÜNEŞ BULVARI YILDIZ
LTD.STI. ANKARA
MURAT DIS İNCİLİPINAR MAH.4 NOLU CAD. (342) 2302886 (342) 2200717
TIC.LTD.STI. SAYIN İŞMERKZ. KAT:3 NO:26
GAZİANTEP
NEDVE GIDA SAN VE KOŞUYOLU M YESARİ SK NO.70 (216) 3264530 (216) 3404030
DIS TIC AS KADIKÖY İSTANBUL
nedve@nedve.com
NESLIN GIDA SAN.VE YENİ ÇARK SAN.NO.178/A (264) 2745404 (264) 2724966
TIC.LTD.ST. ADAPAZARI SAKARYA (264) 2743515
NESTLE GIDA SANAYI BUYUKDERE CAD.NUROL PLAZA (212) 3296000 (212) 2862141
A.S NO.71 A BLOK K.5 MASLAK
İSTANBUL

57
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
OKSUZLER İSTİKLAL CD.BELEDİYE PASAJI (326) 2145352 (326) 2132823
TEKS.TIC.LTD.STI N0:2 31050 ANTAKYA HATAY (326) 2132823
OMRAT INSAAT KEMALPAŞA YOLU 3.KM (232) 3392428 (232) 3392438
ELEKTRIK GIDA SAN KEMALPAŞA İZMİR (232) 3392429
.VE TIC.LTD.STI.
ONSA BISKUVI GIDA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (338) 2241070 (338) 2241078
SAN.A.S. P.K.21 KARAMAN
ONSA PAZARLAMA IC ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (338) 2241070 (338) 2241076
VE DIS TICARET A.S P.K:21 70100 KARAMAN
export@onsa.com
OR-EL GIDA IHTIYAC CİHANGİR SOK.SANAYİ (212) 4227446 (212) 4227446
MAD.SAN.VE CAD.NO.10 AVCILAR İSTANBUL
TIC.LTD.STI.
ORGEN GIDA SAN.VE ÇAMLIK KÖYÜ BALÇOVA İZMİR (232) 2590089 (232) 2599760
TIC.LTD.STI.
ORION GIDA SAN.VE İSTİKLAL MAH.REŞİTPAŞA CD. (216) 3161721
TIC.A.S NO:21 34760 ÜMRANİYE İSTANBUL
ORIS INSAAT SİLİFKE CAD.KADEM APT.ALTI (324) 3277042 (324) 3270520
TAAHHUT SANAYI NO: 351 İÇEL(MERSİN)
TIC LTD.STI.
ORNEK GIDA VE EREĞLİ YOLU ÜZERİ BİFA (338) 2132490 (338) 2132695
TARIM UR.IM.SAN BİSKÜVİ KARŞISI KARAMAN 70100
TIC.A.S MERKEZ KARAMAN
OZEL CIKOLATA VE FETİH MH.NO:145 KONYA (332) 3553232 (332) 3552465
SEKERLEME VE fatozel@yahoo.com (332) 3553380
TIC.LTD.STI.
OZELLER GIDA ANKARA ADANA ÇEVRE YOLU (332) 3557868
PETROL URUNLERI ÜZERİ 42060 KONYA
MAK.VE DIS TIC.
LTD.STI.
OZGE GIDA SAN.VE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (222) 2360330 (222) 2360340
TIC.LTD.STI. 3.CAD. ESKİŞEHİR
OZKARADENIZ GIDA ORGENERAL KENAN EVREN (342) 2271111 (342) 2258888
MAD.TIC. LTD STI BULV.NO. 124 27300 ŞAHİNBEY (342) 2276262
GAZİANTEP
ozkaradeniz@ozkaradeniz.com.tr
http://www.ozkaradeniz.com.tr
OZKOK GIDA KEMANKEŞ MAH.RIHTIM (212) 2513344 (212) 2513344
TEKS.INS.MOB.MAK. CAD.YUVA SK.YENİ YUVA HAN 8/5
DY.TK.ML.SAN.VE D.26 KARAKÖY İSTANBUL
TIC.LTD.
OZLEN PLASTIK HARAMIDERE SANAYI SITESI H (212) 4220610 (212) 4220612
AMBALAJ SANAYI BL. NO.113/117 B.CEKMECE
TICARET LTD.STI. İSTANBUL

58
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
OZTASLAR GIDA SIRAMAĞZALAR CAD.NO:5/A (462) 3212823 (462) 3262720
MADDELERI ITH. 61100 TRABZON
IHR.TURIZM SAN.VE
TIC.LTD.STI
OZYURT TEKS.SAN. MEHMET AKİF CD.KIZILCIK SK. (212) 5573637 (212) 5579406
VE TIC.LTD.STI NO:19 34010 MERTER İSTANBUL
PAKIS GIDA SAN.VE KIRAÇ YOLU 2.BÖLGE 5.CADDE (212) 6890493 (212) 6890510
TIC.LTD.STI. NO.29 B.ÇEKMECE İSTANBUL (212) 6890494
PANDUL DIS TICARET İLLER SOK.NO:1/2 MEBUSEVLER İ (312) 2159736 (312) 2159730
A.S. ANKARA
pandul@superonline.com
PASIFIK PAZ.VE DIS BAĞDAT CD.RUSTİYE SK.NO:13 (216) 3487204 (216) 3487205
TIC.LTD.STI K:1 34736 KZL.TOPRAK KADIKÖY
İSTANBUL
pacificltdco@yahoo.com
PELIT CIKOLATA VE EVREN OTO SANAYİ SİTESİ (212) 6721000 (212) 6721009
GIDA SAN. A.S. KARŞISI 34850 ESENYURT (212) 6721011
B.ÇEKMECE İSTANBUL
ayhantoraman@pelit.com.tr
PIYALE-DR.OETKER OZAN ABAY CAD.NO.74 (232) 4631268 (232) 4635952
GIDA SANAYI A.S. BAYRAKLI İZMİR
RAM DIS TIC A.S RÜZGARLIBAHÇE KAVACIK (216) 5370150 (216) 5370190
KAVŞAĞI SİSMER PLAZA K:2
34805 BEYKOZ İSTANBUL
erkutb@ram.com.tr
http://www.ram.com.tr
RUNEKS DIS TICARET PETROL YOLU CAD.108 A (216) 3144624
LTD.STI. UMRANIYE İSTANBUL
RUSEN DIS MERKEZ MAH.ESKİBAĞLAR (212) 6936600 (212) 6936610
TIC.LTD.STI. 1.SOKAK NO: 21 34660 HALKALI
İSTANBUL
rusendt@superonline.com
S.E.P.GIDA SAN.VE HAMİDİYE CAD.KASTEL HAN.K:3 (212) 2673897 (212) 2673834
TIC.A.S. NO:102 80280 EMİNÖNÜ İSTANBUL (212) 2673881
SAADET GIDA ESENYURT MERKEZ MAH.BİRLİK (212) 6391000 (212) 6529732
PAZ.SAN.VE TIC. CAD NO:20 34550 ESENYURT (212) 6391001
LTD.STI. İSTANBUL
candy.gum@saadet.com.tr
http://www.saadet.com.tr
SAGRA GIDA URETIM CUMHURIYET MAH.ATATÜRK (452) 2336650 (452) 2336667
PAZARLAMA SAN.VE BULVARI NO:144 ORDU 34170
TIC.A.S. BAYRAMPAŞA İSTANBUL
metin.bacin @ sagra.com
http://www.sagra.com
SAH GIDA VE KUMBARAHANE CAD.NO.60 (212) 2507654 (212) 2381670
KIMYEVI MADDELER CIKMAZ SOK.K.2 HALICIOGLU (212) 2537610
SANAYI TIC.LTD.STI. İSTANBUL

59
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
SAHINLER ULUS.VE MİTHATPAŞA CAD.SARACİSHAK (212) 6384807 (212) 5187973
DAH.NAKL.TUR. MAH. İŞBASI SOK.NO:15 K:1/3 (212) 6384808
ITH.IHR.LTD.STI. BEYAZIT İSTANBUL
SALIH ITH.IHR.DIS GAZİ MUHTAR PAŞA (342) 2154204 (342) 2154206
TIC.LTD.STI. BULV.TEKEREK OĞLU İŞ
MERK.KAT:2/58 GAZİANTEP
SAMUR DIS SARAÇ İSHAK MAH.TURANLI SK. (212) 5177203 (212) 6387321
TIC.LTD.STI NO:22/1 FİDANLAR CENTER K:1 (212) 5177204
34130 BEYAZIT EMİNÖNÜ
İSTANBUL
SANTRAL MEŞRUTİYET MAH.ŞAİR NİGAR (212) 2340777 (212) 2323675
PAZ.LTD.STI SK. NO:72 D:4 34363 OSMANBEY
ŞİŞLİ İSTANBUL
SEDA GIDA MAD.SAN. DÖŞEME MAH. 4 SK.N.30 ADANA (322) 4355295 (322) 4359515
DAGITIM VE TIC.AS yesimy@superonline.com
SEDA KOŞUYOLU MAH.İSMAİLPAŞA (216) 3279802 (216) 3269854
INS.TAAH.TIC.A.S. SOK. NO.67 KADIKÖY İSTANBUL
SEGMEN DIS BÜYÜK SANAYİ BİNGÖL (312) 3840525 (312) 3413135
TICARET A.S. SOK.NO:11 06060 İSKİTLER (312) 3113860
ANKARA
SELINDA GIDA VE HURRIYET BULV.NO:233 (212) 8759666 (212) 8755964
PLASTIK SANAYI BELLONA MAGAZASI YAKUPLU
TICARET LTD.STI. B.CEKMECE İSTANBUL
SENKARDES GIDA TOPTANCILAR ÇARŞISI C BLOK (264) 2413181 (264) 2413183
SAN VE TIC.LTD. STI. NO:3/4 ERENLER SAKARYA (264) 2413182
SERIN GIDA ÇAĞLAYAN MAH.YAVUZ SK.32/1 (212) 2247202 (212) 2247202
MAD.SAN.VE TIC.LTD. ŞİŞLİ İSTANBUL
STI.
SERLOG SERVIS Y.BULANLAR DEP.SIRA (262) 6538383 (262) 6538388
LOJISTIK DIS SOGUTLER MAH. ISTANBUL CAD.
TICARET LTD. STI. NO.73 CAYIROVA GEBZE
KOCAELİ
SETUR SERVIS KARAAĞAÇ CAD.KANLI SOK.NO:2 (212) 2208085 (212) 2208088
TURISTIK A.S 80330 SÜTLÜCE İSTANBUL
SEVIMLI GIDA ULUDAĞ GIDA SİTESİ K BLOK (224) 4415330 (224) 4410115
IHR.ITH.SAN VE NO:15 BURSA
TIC.LTD.STI.
SEZGINLER GIDA KAZLI CESME MAH.ONUNCU YIL (212) 6799358
SAN. VE TIC.A.S CAD BELGRAD KAPI Z.BURNU
İSTANBUL
SIMKA MEKANIK ŞEMSETTİN GÜNALTAY (216) 4452485
TES.VE INS.SAN. CD.NO:29D:8 KADİKÖY İSTANBUL
TIC.LTD.STI.

60
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
SIMSEK BISKUVI VE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (338) 2241320 (338) 2241326
GIDA SAN.A.S P.K:89 70100 KARAMAN
bilgi@simsek.com.tr sim
sekdis@simsek.com.trhttp://www.simse
k.com.tr
SOLEN CIKOLATA 2. ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (342) 3372737 (342) 3372737
GID.SAN.TIC.A.S NO:23/3 P.K.504 27120 BAŞPINAR
GAZİANTEP
SOLMAZ EV HALICILAR CAD.NO.13 FATIH (212) 5310042 (212) 6316221
GER.SAN.VE İSTANBUL
TIC.KOLL. STI-
IBRAHIM S.SOLMAZ
SOYYIGIT GIDA SULTAN ÇİFTLİĞİ 2.CEBECİ YOLU (212) 5941202 (212) 6687723
MAD.PAZ.SAN.VE NO:37 G.OSMANPAŞA İSTANBUL
TIC.LTD.STI.
SUPER CIKOLATA DUDULLU ORGANİZE SANAYİ (216) 4668830 (216) 4668827
SAN.VE TIC.LTD. STI. BÖLGESİ G.78 SOK.NO-1 81260
ÜMRANİYE İSTANBUL
bella@bellachocolate.com
http://www.bellachocolate.com
SURKIT BISKUVI VE ALİCAN YOL KAVŞAĞI (476) 5187318 (476) 5187349
CIKOLATA GIDA KARAKOYUNLU IĞDIR (476) 5187336
SAN.TIC.AS.
SURKIT GIDA ALİCAN YOL KAVŞAĞI (476) 5187318 (476) 5187349
PET.URUN.ULUS.TAS. KARAKOYUNLU IĞDIR (476) 5187336
IC VE DIS TIC.A.S.
TAC GIDA TIC.VE TAHMİS ÇARŞISI NO:26/4 EDİRNE (284) 2260040 (284) 2226050
SAN.LTD.STI.
TAHA MİMAR KEMALETTİN (212) 5168523 (212) 5168528
TEKS.TUR.INS.OTOM. MAH.YENİÇERİL CD.MUSTAFA (212) 5178474
VE DIS TIC.LTD.STI. PAŞAHAN.NO:79 KAT:3 BEYAZIT
İSTANBUL
tahaexport@superonline
TAHINCIOGLU ÇAYIROVA MH.ANKARA ASFALTI (262) 6538090 (262) 6541930
HOLDING AS. ÜZE İSTANBUL CAD.NO:111(KENT
GIDA 80260 GEBZE KOCAELİ
TAHIR CAKMAK - HÜRRİYET CAD.BASIN (476) 2275595 (476) 2275595
CAKMAK TICARET SOK.NUHNEBİ CAMİ KARŞ. ERAY (476) 2274534
AP.KAT:1 NO:2 76000 IĞDIR
TARLACI CAY VE EKREM ORHON MAH. SÜMBÜL (464) 2174496 (464) 2120970
GIDA SAN.ITH. SOK. NO:26/A RİZE (464) 2142046
IHR.TIC.LTD.STI.
TAYAS GIDA SAN.VE BARIŞ MAH.1803 SOK.NO:12 (262) 6465713 (262) 6410690
TIC.A.S. GEBZE KOCAELİ (262) 6432004
TEMA TEKNIK TEMA A.Ş.DEPO DAĞITIM (442) 2185556
MUH.ARAS.SANAYI ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
VE TIC.A.S. ERZURUM

61
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
TEMEL DIS PORTAKALLIK MAH.NO.410 RİZE (464) 2120843 (464) 2121876
TIC.LTD.STI.
TEMIZ IS 1183/2 SOK NO 29/C YENİŞEHİR (232) 4575342 (232) 4572431
ENDUSTRIYEL İZMİR
TUKETIM MAL.SATISI
RIFAT YESILTEPE
TEMP MUH.INS.TIC. CUMHURİYET MEYDANI (232) 4643793 (232) 4637301
VE SAN.LTD. STI. CUM.APT. NO.12/901 İZMİR
TERAS GIDA SAN.VE BÜYÜKBAKKALKÖY YOLU NO: (216) 3112056 (216) 3113224
TIC.A.S. 292 MALTEPE 81454 İSTANBUL
terasgida@hotmail.com
TIBET DIS TICARET ANKARA CAD. NO.66 81520 (216) 5950000 (216) 3783121
A.S. KURTKOY PENDIK İSTANBUL
TIRYAKI DIS TIC.A.S ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (216) 5278365 (216) 5278389
FERHATPAŞA MAH.G-119 SK. 81260 (212) 5278370
DUDULLU İSTANBUL
tiryaki@tiryakias.com
http://www.tiryakias.com
TOP A.I.R HAVACILIK ORTAKÇILAR PAŞMAKÇI ÇAYIRI (212) 5679800 (212) 5671569
SAN VE TIC A.S CAD 34005 EYÜP İSTANBUL
TRIPOLI TEKS. ORDU CD.ÖZBEK ÇARŞISI (212) 5160372 (212) 5160484
TUR.NAKLIYE ITH. NO:27/50 BEYAZIT İSTANBUL
IHR.LTD. STI.
TUANA DIS TIC. LTD. MESİHPAŞA MAH. ORDU CAD. (212) 5205540 (212) 6383430
STI. 291/7 1 34470 EMİNÖNÜ İSTANBUL
TUGCE GIDA BEŞYOL MH.İNÖNÜ CD.NO:58/3 (212) 4250030 (212) 6240129
TEKS.KOZ.PAZ.SAN. K.ÇEKMECE SEFAKÖY İSTANBUL
TIC.LTD.STI.
TUKAS GIDA SAN.VE NADİR NADİ CAD. NO:15/1 35260 (232) 4459777 (232) 4821222
TIC.AS KONAK İZMİR
info@tukas.com.tr
http://www.tukas.com.tr
TUNC MUSAVIRLIK İSTOÇ 11. ADA NO.154/160 (212) 6594512 (212) 6594517
GIDA SAN.VE TIC.A.S. MAHMUTBEY İSTANBUL
TURK SUUDI ESKİ ÜSKÜDAR İÇEREN KÖY (216) 5743142 (216) 5743801
YATIRIM HOLDING YOLU BODUR İŞ MERKEZİ NO:8/16 (216) 3629404
A.S . KADIKÖY İSTANBUL
UB DIS TIC.LTD.STI. İNCİLİPINAR MAH.MUAMMER (342) 2152460 (342) 2152459
AKSOY BULVARI PRESTİJ
İŞM.KAT.5/33 GAZİANTEP
UMUT PLASTIK VE ORGANİZE SAN.BÖL.ESKOP (212) 5499444 (212) 5499442
DERI SAN.TIC. SAN.SİT C-3 BLOK NO:127-129
LTD.STI İKİTELLİ İSTANBUL
UNILEVER SAN.VE SEĞİRMENYOLU (216) 4639139 (216) 4639559
TIC.TURK A.S. CAD.HUZURHOCA SOK NO:84 (216) 4639348
81120 İÇERENKÖY İSTANBUL

62
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
UNILEVER DEĞİRMEN YOLU CD.HUZUR (216) 4639000 (216) 4639150
TUK.UR.SATIS PAZ.VE HOCA SK NO:84 İÇERENKÖY
TIC.AS. KADIKÖY İSTANBUL
UNIPEG GIDA SAN VE BAĞDAT CAD.KULELİ KÖŞK SK. (216) 3835883
TIC LTD STI FETTAHOĞLU AP.NO:13 ABLOK 2
MALTEPE İSTANBUL
UNIVERSAL DIS ŞENLİKKÖY MAH.İMBAT SOK (212) 6633839 (212) 6638689
TIC.A.S. NO:2/B BAKIRKÖY İSTANBUL
VAKKO TEKS.VE LONDRA ASFALTI 34160 MERTER (212) 4816300 (212) 4816363
HAZIR GIYIM SAN. GÜNGÖREN İSTANBUL
ISL.A.S
VEFA IC VE DIS EMNİYET MAH.NURBABA (216) 4226331 (216) 4226332
TIC.LTD.STI CAD.NO.28 ÜSKÜDAR İSTANBUL
YAMAKOGLU INS. CUMHURİYET CAD.NO:313 RİZE (464) 2132494 (464) 2121907
TAAH.VE DIS.TIC. (464) 2172421
LTD.STI.
YAMATA TATIRIM TEKİNLER SK NO.7 LEVENT (212) 2817900 (212) 2795952
INS TURIZM VE TIC İSTANBUL
A.S
YAREN PAZ.GIDA 1202/1 SOKAK NO:69/603 (232) 4491697 (232) 4491698
TUR.TEKS.ITH. İNŞAATÇILAR ÇARŞISI
IHR.SAN.LTD.STI. YENİŞEHİR İZMİR
YASAR DIS TIC.A.S GAZİ OSMAN PAŞA BULV.NO:10/1 (232) 4890121 (232) 4256667
K:3-4-7 35220 ALSANCAK KONAK
İZMİR
info@yasardis.com.tr
http://www.yasardis.com.tr
YASAR DONDURMA G.ANTEP YOLU UZERI (344) 2360611 (344) 2360613
VE GIDA MAD.A.S KAHRAMANMARAŞ
YAVUZLAR GIDA VE 1.ORGANİZE SAN.BÖL. 4 NOLU (342) 3371041 (342) 3371041
IHTIYAC MAD. CAD NO: 106 27110 BAŞPINAR
SAN.VE TIC.LTD.STI GAZİANTEP
YAYCILI KARDESLER CUMHURİYET CAD. NO:110 76000 (476) 2277965 (476) 2278221
PAZARALAMA MERKEZ IĞDIR
TIC.LTD.STI.
YAYLA KOZMETIK 2.ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (342) 2328208
SAN.TIC.LTD.STI NO:23 D:3O/2 BAŞPINAR G.ANTEP
YENICAG GIDA ZEYTİNLİOVA YOLU ÜZERİ 5.KM (236) 4382312 (236) 4382315
SAN.VE TIC.A.S. AKHİSAR MANİSA
YESAR PETROL UR. YENİ MAH.SİVAS CAD.NO:7 (354) 4151147
DAY.TUK.MAD.TAR. SORGUN YOZGAT
HAY.UR.TIC.LTD. STI.
YILDIZ ITRIY. E-84 KARAYOLU ÜZERİ STAD (282) 4270722 (282) 4277653
GID.TEM.ZIR.URUN. KARŞI SI 59300 MALKARA (282) 4270723
NAK.ITH.IHR.TIC TEKİRDAĞ
LTD.STI.

63
İHRACATÇI ADRES/E-MAIL/WEB TELEFON FAKS
YILMAZ DOLUM TESİSLERİ YOLU ŞEHİT (212) 4223815 (212) 4223840
PAZ.DAG.HIZ.VE P.ER YAVUZ BAHAR SK.NO:2 (212) 4223827
INS.SAN. LTD.STI. AVCILAR İSTANBUL
yilmaz.paz@mynet.com
YUCEL GIDA GATEM TOPTANCILAR SİTESİ (342) 2380636 (342) 2380638
SAN.ITH.IHR.DAH.TIC MAVİ ADA 4.BLOK NO.22
A.S. GAZİANTEP
ZILAN AVIZE KATİP KASIM BOSTAN SOK.NO:17 (212) 5861387 (212) 5896328
TEKSTIL SAN VE TIC 34180 FATİH İSTANBUL (212) 5300397
LTD.STI info@zilanltd.com
ZUABI IC VE DIS İSKENDERPAŞA MH.AHMEDİYE (212) 6312463
TIC.LTD.STI CD. NO:78/5 34080 FATİH
İSTANBUL
KAYNAK: İHRACATÇILAR BİRLİĞİ

KAYNAKÇA:

• DİE
• DPT
• DTM
• DÜNYA GAZETESİ
• EXPORT-2001 Sayı 33
• FAOSTAT DATABASE
• GIDA TEKNOLOJİSİ DERGİSİ
• HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI
• HÜRRİYET GAZETESİ
• İGEME-ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI MAMULLER DIŞ PAZAR
ARAŞTIRMASI
• İHRACATÇILAR BİRLİĞİ
• ORTA ANADOLU İHRACATÇI BİRLİKLERİ-ŞEKERLİ VE ÇİKOLATALI
ÜRÜNLER DEĞERLENDİRME RAPORU
• RADİKAL GAZETESİ
• ŞEKERLİ MAMUL SANAYİCİLERİ DERNEĞİ (ŞEMAD)
• TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
• FİRMALAR VE SEKTÖRLE İLGİLİ DİĞER BAZI İNTERNET
SAYFALARI.

64