1.

ÜRÜN TANIMI ve ÇEŞİTLERİ

1.1. Ürün Tanımı

İnsan yaşamının olduğu her yerde istisnasız var olan boya, bir yüzey üzerine
uygulandığında dekoratif ve koruyucu bir tabaka oluşturan veya bir maddeye
karıştırılarak istenilen renkte olmasını sağlayan maddeler olarak tanımlanmaktadır.

Boyaların büyük bir bölümü çeşitli nitelikteki yüzeylerin kaplanması amacıyla

kullanılan kimyasal maddelerden oluşmaktadır. Boyanın uygulandığı yüzeyler
genellikle duvar, ahşap ve metal malzemelerdir. Bunların yanısıra özellikle imalat
sanayiinde üretilen mamuller ve çeşitli gıda maddelerinin renklendirilmesi işlemleri ve
baskı sanayiinde de çeşitli nitelikte boyalar kullanılmaktadır.

1.2. Boya Çeşitleri

Boyalar çeşitli açılardan sınıflandırılabilir. Yapısına göre; boyanın bağlayıcı

(tabaka yapıcı) madde cinsine, kuruma mekanizmasına veya kullanım alanlarına
göre sınıflandırma yapılabilmektedir.

Bileşenleri ve Bağlayıcılarına Göre Boyalar

- Sentetik ve yağlı boyalar,
- Selülozik boyalar,
- Emülsiyon (plastik) boyalar,
- Tutkallı boyalar,
- Mürekkepler,
- Vernikler,
- Bağlayıcı kullanılmayan boyalar.

Boyalar teknik olarak yukarıdaki şekilde sınıflandırılsalar da ticari açıdan sağlıklı

bir değerlendirme yapılabilmesi için boya sanayii yan ürünleri ile birlikte, kullanım
alanlarına göre bir sınıflandırma yapmak daha isabetli olacaktır.

Kullanım Alanlarına Göre Boyalar

1) İnşaat Boya ve Vernikleri,
2) Sanayi Boya ve Vernikleri,
3) Diğer Boyalar,
4) Diğer Vernikler,
5) Tinerler.

-2-
2. DÜNYA BOYA PİYASASI

2.1. Üretim

Dünya boya piyasasının büyüklüğü 60 milyar $ seviyelerinde olup, yıllık dünya

boya üretimi 23,6 milyon ton civarındadır. Bu üretimin 2005 yılında 28,3 tona
ulaşması beklenmektedir. Pazardaki en büyük payı ABD, Hollanda, Almanya,
Japonya, Çin ve İngiltere almaktadır. Son yıllarda Hindistan ve Avustralya da boya
pazarında önemli yer edinmeye başlamıştır. Hindistan özellikle hammadde açısından
önemli bir potansiyele sahip durumdadır.

Dünya Boya Üretimi

(1000 Ton)

Ülkeler 2000 Yılı Üretimi 2005 Yılı Tahmini

Kuzey Amerika 7.010 8.010

Batı Avrupa 5.605 6.400

Çin 1.903 2.625

Hindistan 530 730

Japonya 1.851 2.060

Avustralya 222 255

Diğer Ülkeler 4.416 5.520

Toplam 23.600 28.300

Kaynak: The Freedonia Group.

2.2. Dünya Ticareti

Dünya boya üretiminde olduğu gibi ticaretinde de önde gelen ülkeler Avrupa
Birliği ülkeleri, ABD ve Japonya’dır. İthalatta önde gelen ülkelerle ihracatta ilk sıraları
alan ülkeler hemen hemen aynıdır. En fazla boya ithalatı yapan ülkeler sırasıyla ABD,
Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere; en fazla ihracat yapan ülkeler ise sırasıyla
Almanya, ABD, Japonya, İsviçre ve Fransa gibi ülkelerdir. AB ülkelerinin dünya boya
ithalatı içindeki toplam payı %60’tır.

-3-
 Boya pazarında faaliyet gösteren kayıtlı firma sayısı 10 binin üzerinde olmasına
rağmen, uluslararası boya ticaretini pazarın % 40’ına hakim olan 10 büyük firma
yönlendirmektedir. Bu 10 firmanın 5'i ABD, 2'si Hollanda, 2'si Alman ve 1'i de İngiliz
firmasıdır. Cirolarına göre boya firmaları arasında yapılan sıralamada ilk 55 firma
arasında yer alan tek Türk firması olan Yaşar Boya 140 milyon $ ile 51. sırayı
almaktadır. Dünya boya piyasasında ilk 50 sırayı alan firmalar içerisinde 18 ABD, 8
Japonya, 4 Almanya ve 2'şer Avustralya, Danimarka, Hollanda, İsviçre ve Güney
Kore firması bulunmaktadır. Listede bulunan firmaların ilk 13'ünün cirosu bil milyar
doların üzerinde gerçekleşmektedir.

Dünya Boya Piyasasının İlk 15 Firması

Yıllık Cirosu
Firma Adı Ülkesi Milyar $
1. Akzo Nobel Hollanda 5,330
2. PPG Industries ABD 4,800
3. ICI Group İngiltere 4,390
4. Sherwin-Williams ABD 4,250
5. Henkel Almanya 3,850
6. Dupont Performance Coating ABD 3,600
7. Valspar ABD 2,120
8. BASF Coating Almanya 1,980
9. RPM, Inc ABD 1,980
10. Sigma Kalon Hollanda 1,600
11. Nippon Paint Japonya 1,520
12. Kansai Paint Japonya 1,470
13. H.B. Fuller ABD 1,150
14. Rohm and Haas ABD 0,927
15. Benjamin Moore ABD 0,824
Kaynak : Coatings World, Top Companies Report 2003.

-4-
3. TÜRKİYE BOYA PİYASASI

3.1. Üretim

Boya üretimini her yıl düzenli olarak artıran Türk boya sanayii bugün Avrupa'nın
6. büyük boya üreticisi durumuna gelmiştir. Yıllık üretim miktarı toplam 400 bin tonu
aşmış durumdadır.

Ülkemiz boya üretimi büyük ölçüde inşaat sektörüne yönelik olduğundan, üretim
miktarı mevsimlere göre farklılık göstermekte, inşaat çalışmalarının yoğun olduğu yaz
aylarında diğer aylara göre iki kata yakın artmaktadır.

SON ÜÇ YILA AİT BOYA ÜRETİM MİKTARLARI

(Ton)

2000-2002
2000 2001 2002 % Değişim
Su bazlı boyalar 38.835 37.534 39.415 1

Oto boyaları 9.287 4.222 6.956 -25

Sanayi boyaları 29.918 22.068 32.124 7

İç cephe boyaları 30.437 28.858 39.861 31

Dış cephe boyaları 11.534 11.397 16.504 43

Selülozik boyalar 23.394 14.096 24.658 5

Plastik boyalar 98.766 57.594 85.484 -13

Sentetik vernikler 10.898 10.166 15.441 42

Selülozik vernikler 7.927 7.152 6.313 -20

Çözelti boyalar 19.503 13.477 12.315 -37

Polimer boya ve vernikler 12.921 8.571 11.591 -10

Macunlar 8.002 2.588 3.809 -52

Çözücü ve incelticiler 56.596 25.314 29.351 -48

Matbaa mürekkepleri 19.055 12.430 15.988 -16

Kaynak: DİE İmalat Sanayii İstatistikleri.

 Ülke ekonomisi 2001 yılında ciddi bir kriz yaşadığından, krizin etkileri boya
sektöründe de ciddi bir şekilde hissedilmiştir. 2002 yılı boya sektörünün de
toparlanma yılı olmuş, ancak bir çok türde 2000 yılı rakamları yakalanamamıştır. Üç
yıllık üretim dönemi içerisinde 6 ürün grubunda üretim artışı yaşanırken, 8 ürün
grubunda üretim düşmüştür.

YILLAR İTİBARİYLE BOYA SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ

120.000

100.000

2000
80.000 2001
2002

60.000

40.000

20.000

0
Sanayi boyaları

Dış cephe boyaları

Çözelti boyalar
Su bazlı boyalar

Oto boyaları

İç cephe boyaları

Selülozik boyalar

Matbaa mürekkepleri
Macunlar
Selülozik vernikler

Çözücü ve incelticiler
Polimer boya ve
Sentetik vernikler
Plastik boyalar

vernikler

Kaynak: D.İ.E.

3.2. Dış Ticaret

Dış ticaret verilerine bakıldığında, Türkiye'nin boya ithalatçısı bir ülke olduğu
anlaşılmaktadır. Boya sektörü alanındaki dış ticaretimiz çok büyük bir farkla ithalat
ağırlıklı seyretmektedir. İthalat ile ihracat arasındaki fark o kadar büyüktür ki örneğin
1999 yılında yapılan ithalat ihracatın 7 katına yakın bir rakamla gerçekleşmiştir.

İthalatın ihracata nazaran çok yüksek olmasının başlıca nedeni sektörde

kullanılan ham maddenin yaklaşık %70'inin ithalata dayalı olmasından
kaynaklanmaktadır.

-6-
 YILLAR İTİBARİYLE BOYA SEKTÖRÜ DIŞ TİCARETİ
(1000 $)

% % Dışticaret
Yıllar İhracat Değişim İthalat Değişim Dengesi
1990 24.540 - 344.741 - -320.201

1991 23.765 -3 312.033 -9 -288.268

1992 26.287 11 410.462 32 -384.175

1993 29.285 11 438.584 7 -409.299

1994 34.483 18 395.380 -10 -360.897

1995 52.720 53 566.123 43 -513.403

1996 75.213 43 647.374 14 -572.161

1997 95.504 27 703.574 9 -608.070

1998 100.785 6 669.482 -5 -568.697

1999 85.221 -15 585.200 -13 -499.979

2000 89.519 5 613.768 5 -524.249

2001 92.485 3 491.950 -20 -399.465

2002 112.469 22 678.195 38 -565.726

Kaynak: D.İ.E.

Dış ticaret seyrine bakıldığında, dış ticaret dengesi sürekli açık verirken ithalat
ve ihracatın yıllara göre inişli çıkışlı bir seyir izlediği görülmektedir. İthalat 1990
yılından başlayarak, 1994 yılı sonuna kadar dalgalı bir seyir izlemiş, 1997 yılı sonuna
kadar sürekli artmış daha sonra tekrar dalgalı bir seyir içerisine girmiştir. İhracatın ise
1991 yılından itibaren 1998 yılına kadar az da olsa sürekli artış gösterirken 1998 ve
99 yıllarında düşme göstermiş, 2000 yılından başlayarak tekrar artış eğilimine
girmiştir.

-7-
 BOYA DIŞ TİCARETİNİN YILLARA GÖRE SEYRİ

800.000 1000 $ İhracat İthalat

700.000

600.000

500.000

400.000

300.000

200.000

100.000

0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Kaynak: D.İ.E.

3.2.1. İhracat

Boya sektörü ihracatı 2002 yılında büyük bir artış göstermiş ve zirve noktasına
ulaşmıştır. İhracat gelirleri ilk defa 1998 yılında 100 milyon doları geçmiş ve bu yıldan
sonra ilk kez bu rakam geçilerek 2002 yılında 112, milyon dolar düzeyinde bir gelir
elde edilmiştir. İhracatımız son on yıl içerisinde %328 gibi (3 katın üzerinde) büyük bir
artış göstermiştir. Bu artışta üretim artışının yanında ürün kalitesindeki artışın da
önemli bir payı bulunmaktadır.

Türk boya sektörü büyük ölçüde dış pazarlara açılmış olup, çok çeşitli pazarlara
ihracat yapmaktadır. Geçtiğimiz yıl içerisin serbest bölgelerden yapılanlar hariç,
toplam 133 ülkeye ihracat yapılmıştır.

Boya sektörü ihracatımızın en önemli pazarı başta Rusya Federasyonu olmak

üzere, eski Doğu Bloku ülkeleridir. İhracatta Ortadoğu ülkelerinin da önemli bir yeri
bulunmaktadır. 2002 yılı ihracatının ülkeler itibariyle dağılımına bakıldığında ilk beş
sırayı Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Romanya, İsrail ve Ukrayna'nın aldığı
görülmektedir. Bu beş ülkeye yapılan ihracat toplam ihracatın 1/3'üne yakındır.

İhracattaki artış trendinin devam etmesine rağmen, boya dış ticaretindeki açığın
önümüzdeki yıllarda kapanma ihtimali bulunmamaktadır.

-8-
 BOYA VE BOYA SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİ İHRACATI

Ülkeler ABD Doları İhracattaki % Payı

1 Rusya 11.228.898 10,0
2 Azerbaycan 9.797.390 8,7
3 Romanya 6.433.262 5,7
4 İsrail 4.864.957 4,3
5 Ukrayna 4.857.250 4,3
6 Gürcistan 4.178.091 3,7
7 Suudi Arabistan 3.890.617 3,5
8 İran 3.683.375 3,3
9 K.K.Türk Cum. 3.232.294 2,9
10 Çin 3.142.025 2,8
11 Kazakistan 2.923.402 2,6
12 Suriye 2.870.557 2,6
13 İtalya 2.763.227 2,5
14 Bulgaristan 2.561.697 2,3
15 Mısır 2.510.147 2,2
16 Türkmenistan 2.492.389 2,2
17 Cezayir 2.439.145 2,2
18 Avustralya 1.759.623 1,6
19 İngiltere 1.485.877 1,3
20 Güney Kore 1.390.035 1,2
21 Almanya 1.295.947 1,2
22 Macaristan 1.262.733 1,1
23 Özbekistan 1.191.334 1,1
24 B.A.E. 1.173.435 1,0
25 Diğer Ülkeler 29.041.594 25,8
Toplam: 112.469.301 100,0
Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü.

-9-
 3.2.2. İthalat

İthalat boya sektörü içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. 2002 yılı değerleri
itibariyle toplam ithalat miktarı ihracatın 6 katından fazladır. İthalatta ilk sırayı alan
Almanya'dan yapılan ithalat bile tek başına tüm ihracat değerinden fazladır.

Boya sektöründeki ithalat büyük çoğunlukla Avrupa ülkelerinden yapılmaktadır.

En çok ithalat yapılan ilk 7 ülke Avrupa ülkesidir. İthalatta Avrupa ülkelerini Uzakdoğu
ülkeleri takip etmektedir.

BOYA VE BOYA SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİ İTHALATI

Ülkeler ABD Doları İthalattaki % Payı

1. Almanya 177.239.078 26,1
2. İtalya 68.815.221 10,1
3. İngiltere 48.866.444 7,2
4. Fransa 41.768.107 6,2
5. Belçika 35.275.631 5,2
6. İsviçre 33.569.044 4,9
7. İspanya 31.981.343 4,7
8. Hindistan 28.683.358 4,2
9. Hollanda 28.420.943 4,2
10. Çin 25.630.812 3,8
11. Tayvan 24.572.321 3,6
12. A.B.D. 20.950.525 3,1
13. Güney Kore 16.065.422 2,4
14. Japonya 15.262.766 2,3
15. Finlandiya 7.123.474 1,1
16. Danimarka 6.763.351 1,0
17. Endonezya 6.155.910 0,9
18. İsveç 5.683.900 0,8
19. İsrail 5.479.348 0,8
20. Yunanistan 4.561.307 0,7
21. Suudi Arab. 4.266.708 0,6
22. İrlanda 3.513.234 0,5
23. Tayland 3.028.455 0,4
24. Diğer Ülkeler 34.518.430 5,1
Toplam: 678.195.132 100,0
Kaynak: D.İ.E.

- 10 -
 3.3. Tüketim & Pazarlama

Boya piyasasındaki talep mevsimlere bağlı olarak değişmektedir. Bunda

sektörün lokomotifi durumunda olan inşaat sektörü faaliyetlerinin de mevsimsel
değişim göstermesinin payı büyüktür. İnşaat çalışmalarının hızlandığı, binalardaki
bakım ve onarım faaliyetlerinin yoğunlaştığı ilk bahar ve sonbahar aylarında talep
zirve noktalarına çıkmakta, kış aylarında ise en düşük seviyelere inmektedir.

İç piyasadaki boya talebi büyük ölçüde inşaat boyalarına dayanmaktadır. İç

talep içerisinde inşaat boyalarının payı %56, ahşap boyalarının payı %17, otomotiv
boyalarının payı %6 ve metal boyaları payı %5 seviyelerindedir.

Piyasada inşaat boyalarından sonra, talebi yüksek olan diğer boya sektörü
ürünleri mobilya boyaları ve sanayi mamulleri üretiminde kullanılan boyalardır.
Sanayide kullanılan boyaların büyük bir bölümü beyaz eşya imalatı alanında
tüketilmektedir.

Ülkemizde boyar maddelerde üretimin çok büyük bir bölümü 7 büyük firma
tarafından gerçekleştirilmektedir. Bunların dışında ayrıca, boyarmadde ithal ederek
son hazırlama işlemlerini yurtiçinde yapan ve pigment dispersiyonları imal eden
birkaç kuruluş mevcuttur.

Yerli olarak üretilen boyarmaddeler sektör ihtiyacının ancak %15 ini

karşılayabilmektedir. Geri kalan miktar ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Üretilen boyar
maddelerin yaklaşık %75’i tekstilde %15’i kağıt sanayinde ve %10’una yakın kısmı da
deri sanayinde kullanılmaktadır.

Sektörde yabancı sermayeli 11 firma mevcuttur. Bu firmaların bazıları tekstil

boyaları üretmektedir. Sektörde yerli hammadde oranı %40’dır. Geri kalan ithalat
yoluyla temin edilmektedir. Hammadde ithalatı üretim artışına bağlı olarak sürekli
artmaktadır.

Sektörde kullanılan ana hammaddeler üretiminin çoğunun çok uluslu büyük

firmaların tekelinde bulunması nedeniyle yurt içinden temini bulunmamaktadır.
Kullanılan hammaddeler çok çeşitlidir. İthal edilen hammaddeler ana başlıklarıyla;
titandioksit, diğer organik ve anorganik pigmentler, bağlayıcılar, çözücüler (solventler)
ve diğer katkı ve performans arttırıcı maddelerdir.

- 11 -
 4. SONUÇ

Bugün Avrupa'nın 6. büyük boya üreticisi durumunda olan Türk boya sektörü,
gelişme potansiyeli yüksek sektörlerimizden biridir. Sektör 1990'lı yıllarda ortalama
olarak yılda %10 civarlarında büyüme göstermiş, ancak 2000'li yıllarda ekonomik
krizin de etkisi ile önemli bir büyüme hamlesi yapamamıştır.

Ülkemizdeki boya kullanma alışkanlığı geliştikçe bu büyümenin önümüzdeki

yıllarda da artarak devam etmesi beklenmektedir. Halen yıllık kişibaşı boya tüketimi 5
kg civarlarındadır. Bu rakamın ileride Avrupa ortalaması olan 15-20 kg düzeyine
geleceği varsayıldığında, sektörün en az daha hızlı büyüme göstereceği
düşünülebilir.

Ülkemizde önemli miktarda konut açığı bulunmaktadır. Bu açığın giderilmesi

hükümetin acil eylem planında da bulunduğundan, inşaat sektöründe önümüzdeki
yıllarda ciddi canlanma beklenmektedir. Bu canlanma mutlaka boya talebini de
artıracaktır.

Diğer yandan yıllardır ülkemizdeki binalar büyük çoğunlukla sıvasız ve boyasız

kullanılmaktadır. Depremden sonra bina yıpranmalarının önlenmesi büyük önem
kazandığından, boyasız binaların boyanması yönünde etkili bir çalışma
hissedilmektedir. Bu çalışmaların artması ile boya tüketiminin de artması
beklenmektedir.

Ülkemizde her türlü boya ve boyacılık ürünü kaliteli bir şekilde üretilebilmektedir.
Gerek üretim miktarı gerekse kalite açısından yerli üreticiler iç talebi karşılayacak
düzeydedirler. Buna karşılık sektörde kullanılan hammaddeler büyük ölçüde ithal
edilmektedir. Üretimde kullanılan hammaddelerin %60 - 70 civarındaki kısmı ithal
edildiğinden, Türk boya sektörü üretim açısından büyük ölçüde dışa bağımlıdır.

Piyasa önemli ölçüde büyük üreticilerin kontrolünde olduğundan, üretimde

kullanılan teknoloji gelişmiş durumdadır. Bu durum kaliteyi ve ülkemizin bu alandaki
rekabet gücünü artırmaktadır. Sektörde faaliyet gösteren büyük firmalar piyasaya
hakim olduğundan pazardaki rekabet güçleri de çok yüksektir. Bu nedenle piyasaya
girmek isteyen güçlü yabancı firmalar bile piyasaya hakim bu firmalarımızla ortaklık
yapma zorunluluğu hissetmektedirler.

Sektörde faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli firmalar pazarın ancak %30'una
hitap edebilmekte olup, çoğunlukla fiyatı ön planda tutan müşterilere hitap eden bu
gruptaki firmaların pazarın genişlemesine paralel olarak büyümeleri ve ürün kalitesini
geliştirmeleri beklenmektedir. Küçük ölçekli firmalar içerisinde kalitesi düşük ve ucuz
boya üretenlerin boya kullanma kültürünün gelişmesi ile birlikte pazarda tutunmaları
zorlaşacaktır.

Türk boya pazarına büyük yabancı markaların ilgisi giderek artmaktadır.

Özellikle hızla artan nüfusu, büyük ölçüde konut açığı bulunması ve Türk
cumhuriyetleri başta olmak üzere BDT ülkeleri ile olan yakın ilişkiler içerisinde
bulunulması bu firmaların iştahını daha da kabartmaktadır.

- 12 -
 Yabancı firmalar pazara girerken büyük firmalarla ortak çalışmayı tercih
etmektedirler. Bu durum zaten pazarın önemli bir bölümüne hakim olan büyük
firmaların gücüne güç katarken, pazarda tutunmaya çalışan küçük ve orta ölçekli
firmaların yaşama şansını azaltmaktadır. Bu açıdan pazardaki büyük firma
hakimiyetinin daha da büyümemesi için küçük ve orta ölçekli boya üreticilerinin de
desteklenmesi gerekmektedir.

Türk boya sanayii bugünkü üretim miktarı ve kullandığı teknoloji ile ülkemizin
önemli sanayi kollarından biri durumundadır. Buna rağmen, boya sanayii başlı başına
bir sektör gibi görülmemekte ve kimya sanayiinin bir alt kolu olarak
değerlendirimkektedir. Sektörün kendine özgü örgütlü bir derneği bulunmamaktadır.
Durum böyle olunca sorunlara yeterince sahip çıkılamamakta, sektördeki kuruluşlar
arasında dayanışma sağlanamamaktadır. Boya sanayii artık kendini kanıtlamış
sanayi kollarından biri olarak, imalat sanayimizin önemli sektörlerinden biri olarak
kabul edilmelidir.

- 13 -