MAKRO EKONOMYE GR

Ceteris Paribus Tek deikenli fonksiyon Ksmi Mikro Makro Ekonominin lgi Alanlar (konular); 1. Gelir dzeyi ve istihdam 2. Fiyat istikrar a. Deflsyon b. Enflasyon c. Stagflsyon 3. Ekonomik byme 4. Bte aklar-kamu borlar 5. D aklar a. Cari hesap i. hracat ii. thalat iii. Teknoloji b. Sermaye harcamalar c. Resmi rezervler d. Net hata ve noksan Tarihesi; David Humeun yazd Ticaret Dengesi zerine adl kitap ilk rneklerden biridir. Makro Ekonominin ayr bir dal olmas; I. Dnya Sava sonras byk kamu harcamalar Dnya genelinde krizlerin srekli tekrar edilebilir olmas 1929 bunalm ad verilen byk kriz(ABDde borsann ve bankalarn iflas dolaysyla tm dnya dengelerinin bozulmas) Makro Ekonomik Dnce Okullar 1929dan nce Klasik ktisat. Yani durgunluk ve isizlik yoktu. 1929dan 1960larn sonuna kadar Keynesyen ktisat. John M. Keynesin yazd stihdam, Faiz ve Parann Genel Teorisi . Buna gre ekonomiye devlet mdahalesi gerekir. Bu da toplam talep yetersizliinden kaynaklanmaktadr. 1970li yllarda Monetarist(parasalc) Yaklam. ncs M. Fredman. lk olarak 1973 ve 1979 Petrol Krizleriyle patlak verdi. sizlik artt. retim dt. Yani durgunluk iinde enflasyon(stagflasyon) yaand. Trkiyeye 1980den sonra geldi. Ekonomiye devlet mdahalesi olmamas gerektiini ve dengenin kendi kendine oluacan savunurlar. Para arzndaki dalgalanmalar krizin sebebidir. 1970lerin sonlarna doru Yeni Klasik. ncleri Robert Lycas, Robert Barro, Tomas Sergent ve Nil Wallace dr. Devletin ekonomiye mdahale etmemesi gerektiini savunurlar. 1970li yllarda Monetarist gr iinde kan Rasyonel Beklentiler Teorisi. ncs J.F.Muth tur. Bireyler gelecekteki ekonomik olaylar karsnda rasyonel davranarak gemiteki hatalar yapmayacaklarn savunur. Mutadis Mutandis ok deikenli fonksiyon Genel Makro

Arz Ynl ktisat. ncleri Robert Bartley ve A. Laffer dr. Vergi oranlarnn drlmesinin, retimi arttraca ve enflasyonu drecei dncesini savunurlar. Reel Ekonomik Dalgalanma Teorisi. Bu yaklama gre ekonomik dalgalanmann sebebi teknolojide kan deimelerdir. Yeni Keynesgil ktisat. ncleri Stanley Fisher ve Anna Gray gibi gnmz iktisatlardr. Kendi kendine denge olumaz. Fiyatlar piyasa dengesini salayacak ekilde hemen dengeye gelemez.(Piyasann temizlenmesi yaklam yani arzn talebe eit olmas) Yapsalc Okul. Stagflsyon ortamna girilmesinde faiz oranlarnn nemli etkisi vardr. Faiz oranlarnn ykselmesi, maliyetlerin artmasna dolaysyla yatrmlarn azalmasna sebep olur. Bu da ekonomini byme hznn dmesine ve sonuta ekonominin Stagflsyon kskacna girmesine neden olacaktr.

Genel Kavramlar GSMH: Bir ekonomide belirli bir dnemde retilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa deerleri toplamdr. Nominal GSMH: Bir lkede belirli bir ylda retilen nihai mal ve hizmetlerin, o yln piyasa fiyatlar cinsinden toplam deerini ifade eder. Reel GSMH: Belirli bir yl esas alnr. Ve cari ylda retilen nihai mal ve hizmetlerin miktar, temel yldaki fiyatlarla arplr. Bylece enflasyon sebebiyle sz konusu olabilecek artlardan arndrlm olmaktadr. Gelirle ilgili deerlendirme yaplrken Reel GSMH kullanlr. GSMH Dzeyi: lgili dnemde hesaplanan Nominal GSMH ile Reel GSMH orandr. GSMH Bymesi: Bir dnemin GSMH deeri ile bir nceki dnemin GSMH deeri orandr. Toplam GSMH: O lke vatandalar tarafndan retilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa deerleri toplamdr. Kii Bana GSMH: Toplam GSMH / Nfus Enflasyon: Fiyatlar genel dzeyindeki srekli artlardr. GSMH Zmni Defltr: Nominal GSMH / Reel GSMH Enflasyon Oran: [n yl GSMH defltr (n1) yl GSMH defltr] / [(n1 yl GSMH defltr] * 100 Ekonomik Byme: Reel GSMH deki deime. sizlik Oran: Bulamayanlarn Says / Toplam Gc Makro Ekonomik Performans: Ekonomik byme oran, enflasyon oran ve isizlik oranna gre bulunur. Enflasyon oran ve isizlik oran honutsuzluk endeksiyle belirlenir. Byme-sizlik: Ters orant vardr. Buna Arthur Okun Kanunu denir. u = k (y y*) sizlik oranndaki deime Tam istihdam reel GSMH Hslann reel byme trendi byme oran

Enflasyon-Byme: Doru orant vardr(teoride). lke ekonomilerinde byme arttka enflasyon der. Enflasyon-sizlik: ters orant vardr. Phillipse gre isizlik arttka, enflasyon der. lke ekonomilerinde bu durum deiebilir(uzun dnemde). sizlik, enflasyona gre daha nemlidir. Enflasyonda retim kayb olmazken, isizlikte retim kayb olur.

Reel GSMH

Zirve Trend Yolu Dip Fiili GSMH Zaman

Dip: reel GSMH en dk dzeyde Zirve: reel GSMH en yksek dzeyde Genileme: dipten zirveye geen sre. stihdam artar. Fiili retim potansiyel hslann stne kar. Daralma: zirveden dibe geen sre. stihdam azalr. Fiili retim tam istihdam retim hacminin altna der. Buna retim a denir.

MAKRO EKONOMYE LKN K TEMEL Ekonomi Teorisi Neden sonu ilikileri gz nne alnr. stikrar politikalar(ksa dnemde istikrar) ve byme politikalar(uzun dnemde retim kapasitesini arttrma) gibi aralar vardr. Ekonomi Politikas Byme hz salamak, fiyat dzeyinin istikrarn salamak, istihdam dzeyini arttrmak, demeler bilnosu dengesini salamak gibi hedefleri gerekletirme abalardr.

Ekonomi Politikalar Aralar: 1. Para Politikas Aralar: Merkez Bankasnca yrtlr. Amac, para arz vastasyla ekonominin harcama potansiyelini ynlendirmektir. Aralar; emisyon, ak piyasa ilemleri, reeskont oran, zorunlu karlk oran. Tahvil alp satarak piyasa arzn belirler. 2. Maliye Politikas Aralar: Devletin vergiler, kamu harcamalar, borlanma yoluyla ekonomiye mdahale etmesidir. Enflasyonist ortamda toplam talebi azaltmak iin kullanlr. 3. Gelirler Politikas Aralar: cretler ve fiyatlar zerindeki dorudan kontrollerdir. 4. D Ticaret Politikas Aralar: Amac, demeler bilnosu dengesinin ve dviz kuru istikrarnn salanmasdr. Aralar; gmrk tarifeleri, kotalar, ihracat tevikleri, yabanc sermayeye ynelik dzenlemeler. Makro Ekonomik Temel Deikenler: Baml-Bamsz: Qd = f(P) ise P; bamsz(fonksiyonel ilikinin dndaki deiken), Q; baml(bamsz deikene gre deien deiken) sel-Dsal: Model iinde deikenin deeri belirleniyorsa isel; deilse dsaldr. Stok-Akm: Zaman nemlik deilse stok, nemli ise akm deikendir. Kovada duran su stok, kovadaki delikten akan su akm deikendir. Exante-Expost: Exante dnem ba hesaplanan, Expost ise dnem sonu gerekleen deikendir. Oran Deiken: c/y = ortalama tketim eilimi, c/y = marjinal tketim eilimi. ki deikenin oran eklindeki deikendir.

GSMH: Nihai mal ve katma deer gibi iki bileeni vardr. Nihai Mal: Maln en son tketim aamasna gelmesidir. Katma deer: Bir maln retiminin her bir aamasnda o maln deerine yaplan ilavedir. ifte mkerrer durumu ortadan kaldrmak iin katma deer kullanlr. retim Aamalar Buday/ifti Un/Deirmenci Ekmek/Frnc Ekmek/Bakkal retim Miktar 100 80 200 200 Piyasa Fiyat 3 5 8 10 Piyasa Deeri 300 400 1600 2000 Katma Deer 300 100 1200 + 400 2000

Akm Diyagram: harcamalar mal ve hizmet retim akm harcama akm Hane Halk faktr gelir akm retim faktr akm Firmalar retim

gelir

GSMH Hesaplama Yntemleri: retim Yntemi: GSMH = P.Q Gelirler Yntemi: GSMH = cret + Faiz + Rant + Kr Harcama Yntemi: Y = C + I + G + (X M) GSMH ile lgili Formller: SMH = GSMH Amortismanlar MG = SMH Dolayl Vergiler MG = SMH Dolayl Vergiler + Sbvansiyonlar MG = GSMH Amortismanlar Dolayl Vergiler + Sbvansiyonlar MG = cret + Faiz + Rant + Kr KG = MG (Sosyal Gvenlik Kesenekleri + Kurumlar Vergisi + Datlmayan Krlar)+Transferler HG = KG Dolaysz Vergiler

Byme Oran: nominal GSMHdaki art fiyatlar dzeyindeki art belirler. nGSMH, retim miktarnn deimesi ve piyasa fiyatlarnn deimesiyle deiir. nGSMH = P.Q gt = (rGSMHt rGSMHt1 / rGSMHt1)* 100 Ekonomi Hzl bydnde retilen mal ve hizmet miktar artar. Milli gelir artar. Kii bana den milli gelir artar(uzun dnemde) Enflasyon Oran: Enflasyonist ortamlarda fiyatlarn genel olarak artt durum P P

Q Bir Kerelik Srama

Enflasyon

Fiyat Endeksi Oluturma:

Fiyat * Nisbi Arlk Derecesi 2003 47 15,2 12 74,2 2004 56,4 19 13,5 89,9 2005 65,8 22,8 15 103,6

Ma Fiya l t X 100 Y 40 Z 80

Miktar 50 100 20

Harcam a 5000 4000 1600 10600

Harcama indeki Nisbi Arlk Dereceleri 5000/10600=0,47 4000/10600=0,38 1600/10600=0,15

Fiyat 200 200 4 5 120 140 50 60 90 100

2003 yl baz yl seilir yani 100 varsayarsak; 74,2 100 74,2 100 89,9 X04 103,6 X05 X04 = 119,8 X05 = 139, 6

Yllar 2003 2004 2005

Fiyat Endeksi 100 119,8 139,6

Fiyatlar genel dzeyi endeksi ile ekonomideki enflasyon orann hesaplama t = (Pt Pt-1 / Pt-1 ) * 100 2004 = (119,8 100 / 100) * 100 = % 19,8 2005 = (139,6 119,8 / 119,8) * 100 = % 16,5

GSMH Defltr: (nGSMH / RGSMH)* 100 TFE: ehirlerde yaayan tketicilerin sabit bir mal ve hizmetler sepetini satn alma maliyetindeki deimeleri ler. TFE ile GSMH Defltr Arasndaki Farklar: GSMH Defltr daha geni mal sepetini kapsar. TFE ithal mallar da ierir. TFE nin mal sepeti deimez. TEFE: TFE den farkl olarak ham madde ve yar mamulleri de kapsar. sizlik Oran: Bulamayanlar Says / Toplam Gc Milli Gelir A = Tam stihdam GSMH fiili GSMH Deflasyonist Ak AE sizlik vardr. Toplam talebi arttrc politikalar uygulanrsa istihdam artar.

Y1

Y*

Milli Gelir A Faiz Oran: Yatrm yapmay etkileyen faktrdr. Herhangi bir nedenle ertelenen 1 YTLlik nakdi demenin bedelini bu gnk demeyle gelecekte deme arasndaki orandr. nFaiz = % 90 Enflasyon Oran = % 60 rFaiz = (190/160 1) * 100 = % 18,75