1

EKOSSTEM VE MADDE DNGLER

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

ETKNLKLER
1) BYOMLAR - HAYVAN TRLER
Aada yer alan dnya biyom haritasnda bo braklan yerleri rnekte verildii gibi doldurduktan sonra fotoraflarn hangi biyomlara ait olduklarn altlarna yaznz.

.................................... .................................... .................................... .................................... .................................... .................................... .................................... .................................... .................................... ....................................

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

.......

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

ETKNLKLER
2) BYOMLAR - KLM GRAFKLER
Aada yeryznde var olan balca biyomlar ve bu biyomlara ait iklim grafikleri verilmitir. Bunlar rnekte olduu gibi eletiriniz.

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

Ekva

tora

l Ya

m ur

Orm

anla r

ETKNLKLER
3) SICAK LLER
Aada verilen yeryznn balca scak llerini atlasnzdan da yararlanarak uygun boluklara yaznz.

4) SU KTLELER
Aada numaralarla gsterilen dnyann balca su ktlelerini atlasnzdan da yararlanarak yaznz.

5 4 2 6

1 3

1 2

................................................... ...................................................

3 4

...................................................

5 ................................................... 6 ...................................................

7 8

................................................... ...................................................

Akdeniz

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

ETKNLKLER
5) BESN ZNCR
Aada verilen besin zincirini oluturan unsurlarn altna reticiler, birincil tketiciler, ikincil tketiciler, ncl tketiciler, ayrtrclar ifadelerini yaznz. Mantar Kurt

Aslan

... Timsah

... Fil

... Ylan

... Panda

... Geyik

... Sincap

... At

... Zrafa

...

Aa ... ...
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

...

ETKNLKLER
6) KAVRAM AVI
Aada 1. blmle ilgili verilen balca kavramlar rnekte olduu gibi bulup iaretleyiniz.

W O P H S A P R O F T L B Z E

I R F L O R A I Q K J E Q B B I

Q O T O T R O F R G B N E S T V

K E W L O A E I P T S K Y D

Q H F T O O D G O K G R O

M Q T J A T P S S R T L R F

Y E V R C B U O A C A O E O O A

K O L E S K M E J K A E L

E P L O A F R T L F K T O D T D

V E D S S O A O E B K L A R E

R N Y E S T K S T R R D O P O N

E O I O S F A Y E J T F G

N W L V E J E T A S Y O N A E

H I U U L R X E G Y G S K F

E K B Y O M Q M P O E T Y D P

T F O T O S E N T E Z N O F

O S A P L A N K T O N W Z O N Z A

T J V T K E T C L E R E U

R O U V B W N A T M O S F E R Y N

O A Y R I T I R I C I L A R C A

F N E K T O N O H D R O S F E R

C Y G B E S N Z N C R T

T T R N Y B Y O S E R N T V

M M O B Y O E T L L K

P L D O A L E V R E Y

ADAPTASYON AEROSOL ATMOSFER AYRITIRICILAR BENTOS BESN ZNCR BYOETLLK BYOM BYOSER BYOTAKLT EVRE DOAL EVRE

DOAL DENGE EKOLOJ EKOLOJK DENGE EKOSFER EKOSSTEM FAUNA FLORA FOTOSENTEZ HABTAT HETOTROF HDROSFER KLM

LTOSFER NEKTON OTOTROF TROFKASYON PLANKTON POPULASYON SAPROFT TROFK DZEY TKETCLER TR RETCLER VEJETASYON

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

ETKNLKLER
7) BULMACA
1 3 2

4 4 5 6 7

9 8 10 12 13 11

14

15
SOLDAN SAA
2

Deniz ve okyanuslarda iklim deiiklikleri sonucu mey dana gelen su seviyesi deimelerinden en ok etkilenen alan dr. Ekosistemlerin temel enerji kayna. Belli bir blgede yaayan bir tre ait bireylerin oluturduu canl topluluuna . denir. Enerji piramidinde, piramitlerin st ksmlarna kldka aktarlan enerji miktar da giderek

14 Yeryznde canl eitliliinin en fazla olduu orman

kua. faktr.

4 5

15 Canllarn yeryzne daln etkileyen en belirgin

YUKARIDAN AAI
1

Denizler ile atmosfer arasndaki karbon alverii ok .. gerekleir. Bitki ve hayvan topluluklarnn bulunduklar iklim koullarna uyum salamalarna . denir. Bat Avrupa kylarnn scaklk deerlerinin ykselmesine neden olan okyanus aknts. En byk ekosistem. Canl varlklarn birbirleriyle ve bulunduklar ortamla ilikilerini inceleyen bilim dalna verilen ad.

3 8

Gemi jeolojik zamanlarda kara haline gelerek Alaska ile Sibiryann birbirine balanmasna yol aan boaz.

10 Bir ekosistemin . temel bileeni vardr. 7 12 Havada asl durumdaki tuz kristalleri. 13 Ktalarn kaymas kuramna gre 1. Jeolojik zaman 9

balarnda dnya zerinde bulunan tek kara parasnn ad.

11 Biyolojik eitlilii tehdit eden en nemli faktr.

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

LME VE DEERLENDRME
KLASK
Aadaki sorular cevaplaynz. 1. Doal bitki rtsnn enleme ve ykselti basamaklarna gre kuaklar oluturmasnn nedenlerini belirtiniz. 2. Biyolojik eitlilii en fazla tehdit eden unsurun insan olmasnn nedenleri nelerdir? 3. Ktalarn kaymas kuramn aklaynz. 4. Gulf-stream scak su aknts, etkili olduu alanlarda ne gibi deiimler ortaya karr? 5. Akarsu azlar ve haliler neden canl eitlilii bakmndan zengin alanlardr? 6. reticilerin enerji ak iindeki rol nedir? 7. Sera etkisi nedir ve nasl ortaya kar? 8. Doal evrimlerin bozulmas ne gibi sonular dourur? 9. Asit yamurlarnn etkili olduu sahalarda ne gibi deiimler yaanr? 10. Barajlarn olas zararlarn en aza indirgeyebilmek iin yaplmas gerekenler neler olabilir? 11. Trkiye neden hidroelektrik potansiyeli yksek bir lkedir? 12. lkemizde barajlarn mrnn genellikle ksa olmasnda etkili olan unsurlar nelerdir?

BOLUK DOLDURMA
Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz. 1. Bir canlnn yaam faaliyetlerini srdrd doal ortama . denir. 2. Bitkilerin gr veya clz topluluklar halinde uzanmasnda belirleyici olan iklim elemanlarndan biri ..tr. 3. Ktalarn kaymas kuram . tarafndan ortaya konmutur. 4. Okyanuslardaki bitki ve hayvan trlerinin byk blm gne nlarnn eriebildii ilk metrelik derinlikte yaar. 5. Su dngs, buharlama, younlama, .. gibi aamalardan oluur. 6. Dnya hidroelektrik potansiyelinin % 40tan fazlas ktasnda bulunur. 7. Biyomlar oluturan canllarn snflandrlmasnda en kk temel birimi ler oluturur. 8. Atmosferdeki ., sera etkisi ad verilen bir yolla gne ssn tutarak yeryznn snmasnda nemli bir rol oynar.

DORU YANLI
Aada verilen ifadeleri deerlendiriniz. 1. Biyosfer, hava kre, su kre ve ta krede canllarn bulunduu ksmlar kapsar. 2. Bitki topluluklar, enlem ve ykseltiye gre scaklklara bal olarak kuaklara ayrlmtr. 3. Scak iklim blgelerindeki hayvan tr says, souk iklim blgelerine gre daha azdr. 4. Deve, kertenkele, ylan gibi hayvan trleri Savan biyomunda yaam alan bulurlar. 5. Benzer bitki ve hayvan topluluklarn barndran blgelere biyom ad verilir. 6. Akarsu azlar bitki ve hayvan tr bakmndan zengin alanlardr. 7. Bir ok bitki tr iin snrlayc en alt ve st scaklklar 40 C ile + 40 C arasdr.
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

DORU

YANLI

CEVAPLI TEST - 1
1. Biyomlarn ekillenmesinde ve eitlenmesinde aada verilerden hangisi etkili olamaz? A) Nem ve ya koullar B) Basn ve rzgar C) Scaklk D) Ykselti E) Toprak zellikleri 6. Aada verilen bitki trlerinden hangisi sonbaharda yapran dkmez? A) Kayn B) Ihlamur C) Ladin D) Kavak E) Gknar 7. Amazon ve Kongo havzalar ile Ginede yayl gsterir. -Yeryznde var olan bitki ve hayvan trlerinin %50den fazlas yaar. -Bitkisel retim asndan dnyann en zengin blgesidir. Yukarda zellikleri verilen bitki formasyonu aadakilerden hangisidir? A) Tropikal orman yamurlar B) Savanlar C) Yksek da ayrlar D) Orta kuan kark yaprakl ormanlar E) allk ve bodur aalar

2. Aadakilerden hangisi ekosferi oluturan ortamlardan biri deildir? A) Litosfer B) Astonosfer C) Hidrosfer D) Atmosfer E) Biyosfer 3. Yksek enlemlerde yer alan Kanadada yetien ine yaprakl orman aalarna Ekvatora yakn blgelerde de rastlanlmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) klim koullarnda grlen deime B) Ykselti C) Nemlilik ve denizsellik D) Scak okyanus akntlar E) Toprak zelliklerinin benzerlik gstermesi

8.

4. Aada verilenlerden hangisi scakln ykseltiye gre deitiini kantlar? A) Maki st snrnn Akdeniz Blgesinde 800m iken Marmarada 400mye dmesi B) Trkiyede kark yaprakl ormanlar bulunurken Norvete ine yaprakl ormanlarn grlmesi C) Kuzey Anadolu dalarnn kuzeye bakan yamalarnda nemcil bitkilerin gney yamalarnda ise kurakl bitkilerin yetimesi D) Kylarda ormanlara rastlanrken i kesimlerde bozkrlarn yaygn olmas E) Bitki rtsnn dar alanlarda kuaklar oluturmas

Yukarda verilen numaral yerlerden hangisinde l biyomuna rastlanlr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

5. klim eitlilii ve yerekillerine bal olarak bitki ve hayvan eitlilii de artar.

9. Gnmzde baz canl trlerinin soyu tkenmi, baz canl trlerinin de soyu tkenmek zeredir. Bitkilerin ve hayvanlarn doal yaam alanlar hzla deiiklie uramaktadr. Bu durum canllarn azalmasna, g etmesine ya da soylarnn yok olmasna neden olmaktadr. Yukarda aklanan durumun olumasnda aadakilerden hangisinin etkisi en fazla olmutur? A) Doal ortamlarda yeni trlerin ortaya kmas B) klimlerin yava yava deiiklie uramas C) Canllar aras rekabetin artmas D) nsan nfusunun artmas ve insan faaliyetleri E) nsanlar tarafndan oluturulan yapay orman alanlarndaki gelime 10. Bir alanda yaayan canllar ile o ortamdaki cansz varlklarn hepsinin birden oluturduu sistemdir. tanm aadakilerden hangisini ifade eder? A) Ekoloji B) Ekosistem C) Habitat D) Biyom E) evre

Trkiye haritasnda verilen ynlerden ayn mesafede gidilirse hangisinde biyolojik eitlilik daha fazla olur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

CEVAPLI TEST - 1
11. Dnya karalarn oluturan ktalarn daha ok bir kta halinde olutuu ve daha sonra zaman iinde birbirlerinden ayrlarak uzaklamaya baladklar ve gnmzdeki grnmlerini ald bilinmektedir. Dnya ktalarnn ok daha nce tek bir kta halinde olduunu aada verilenlerden hangisi kantlamaz? A) Kta ekillerinin birbirine uyum gstermesi B) Ktalarda yaayan bitkilerin benzerlik gstermesi C) Jeolojik yaplarndaki benzerlik D) Benzer iklimlerin yaanmas E) Yaayan hayvan trlerindeki benzerlik 12. Trkiyede Karadeniz dalarnn kuzey yamalarnda, gney yamalarna gre orman rtsnn daha gr ve daha nemcil olduu grlmektedir. Bu durum zerinde aadakilerden hangisi etkilidir? A) Bak B) Enlem C) Dalarn kuzey yamalarnn deniz etkisine ak olmas D) Dalarn uzan yn E) Jeolojik yap 15. Aadaki faaliyetlerin / olaylarn hangisinin gereklemesinde oksijen kullanlmaz? A) Besin maddelerinin yaklmasnda (oksidasyonunda) B) Fotosentez olaynda C) Fosil yaktlarnn yanmasnda D) Metallerin oksitlenmesinde E) Canl solunumunda

16.

Yukardaki dnya haritasnda verilen ehirlerden hangisinde beeri faaliyetler sonucunda ekosistem daha fazla zarar grmez? A) Hartum B) Delhi C) Tokyo D) Londra E) New York

13.

17. Japonyada barajlarn su toplama alanlar olabildiince dar tutulmutur. Japonyada baraj yapmnda yukardaki uygulamann yaplmasnda aadakilerden hangisi etkilidir? A) Elektrik retiminin arttrlmas dncesi B) Teknolojik gelimelerin baraj yapmnda uygulanmamas C) Japonyann aktif deprem ve volkanik faaliyetler sahas olmas D) Baraj yaplacak kadar geni yzlmne sahip olmamas E) Arazinin daha ok yerleme alanlarna ayrlmas

Yukardaki haritada lkemizde grlen biyomlardan bazlar verilmitir. lkemizde grlen biyomlarn eitlilik gstermesinde aadakilerden hangisinin etkisi bulunmaz? A) Enlem B) Yerekilleri C) Denizellik D) Ykselti E) Nfusun dal 14. Organik maddelerin oksidasyonunda aadakiler den hangisi kullanlr? A) Azot B) Su buhar C) Oksijen D) Fosfat E) Karbon

18. Dalk, engebeli ve yksek arazilerde akan akarsularn hidroelektrik potansiyeli yksektir. Bu aklamaya gre aadaki akarsularmzdan hangisinin hidroelektrik potansiyelinin en yksek olduu sylenebilir? A) Frat B) Bakray C) Susurluk D) Sakarya E) aramba

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

CEVAPLI TEST - 2
1. Tr eitlilii bakmndan en zengin biyom aadakilerden hangisidir? A) Ekvatoral yamur ormanlar B) Kutuplar C) ller D) allar E) Otlaklar ve ayrlklar 2. 6. Kakts, stleen gibi bitkilerin toprak st organlarndan ok toprak alt organlarnn daha gelimi olmasnda en fazla etkili olan faktr aadakilerden hangisidir? A) Gne nlarnn dme as B) Ya miktarnn ok az olmas C) Vahi hayvanlarn tahrip etmeleri D) Kum frtnalarnn fazla olmas E) Hayvanclk faaliyetlerinin fazla olmas

7. lkemizde doal olarak yetimesi mmkn olmayan baz bitki trleri bulunmaktadr. Bu bitkilerin gnmzde de lkemizde yayl gstermesi aadakilerden hangisinin kantdr? A) klim deimelerinin B) Kylarnn kaydnn C) Jeolojik yapnn srekli deime iinde olduunun D) lkemizde denizsellik etkisinin arttnn E) Trkiyenin ortalama ykseltisinin fazla olduunun

Yukardaki dnya haritasnda numaralarla belirtilen blgelerden hangi ikisinde bitki ve hayvan eitlilii birbirine daha fazla benzerlik gsterir? A) 1 ve 2 B) 2 ve 5 C) 3 ve 4 D) 1 ve 5 E) 2 ve 3

8. Ekolojik denge, doal ve beeri yollarla bozulabilir. Aadakilerden hangisi ekolojik dengeye zarar verebilecek beeri bir faaliyet deildir? A) Nfusun hzl art B) Ulam sistemleri ve aralar C) Volkanik patlamalar D) Fosil yaktlarnn tketiminin artmas E) Sanayileme

3. Gemite veya gnmzde yeryznde baz canl trlerinin tkenmesinde ya da saylarnn azalmasnda hangisinin etkisi bulunmaz? A) Byk doal afetler B) Salgn hastalklar C) Ar avlanma D) Nfus art ve ehirleme E) Yapay ormanlarn miktarnda grlen art

9. Aadakilerden hangisi okyanus ekosistemlerinin faydalar arasnda saylmaz? A) Okyanus akntlar aracl ile dnyadaki s dalmnn gereklemesinde etkili olur. B) Atmosfere braklan aeroseller ya oluumunda etkili olur. C) bitkisel planktonlar aracl ile yaam iin gerekli olan oksijenin byk bir ksm atmosfere salnr. D) Dnya nfusunun byk bir ksmnn besin ihtiyacn karlar. E) Dnya karalarna basn yaparak yer kaynakl doal afetlerin daha az gereklemesini salar.

4. Ya miktarnn ok az ve dzensiz olduu, bitki rts bakmndan fakir, gece ve gndz scaklklar arasndaki farkn fazla olduu alanlar l olarak deerlendirilir. Aada verilen bitkilerden hangisi llerde doal olarak yetime ortam bulur? A) Maki B) Savan C) ne yaprakl orman D) ayr ve Otlaklar E) Kakts 5. Aada verilen trlerden hangisinin soyu tkenmitir? A) Zebra B) Mamut C) Sibirya kurdu D) Su samuru E) Fil

10. Aada verilen su ekosistemi alanlarndan hangisi dierlerine gre biyoeitlilik bakmndan daha zengindir? A) Mercanlar B) Souk denizler C) Scak denizler D) Akarsularn yukar rlar E) Gller

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

CEVAPLI TEST - 2
11. Aada su ekosistemleri hakknda verilen ifadelerden hangisi doru bir bilgi deildir? A) Okyanuslardaki bitki ve hayvan trlerinin hemen hemen tm su yzeyi ile -100 m derinlikteki alanda yaar. B) Akarsularn denize dkld alanlar biyoeitlilik bakmndan zengindir. C) Akarsu ekosistemlerinin yukar rlar biyoeitlilik asndan fakirdir. D) Okyanuslar ierisinde en geni alan kaplayan Byk Okyanusdur. E) Mercan kaylklar canl kalntlarndan olumu biyoeitlilik asndan fakir alanlardr. 16. Sanayinin gelitii blgelerde atmosfere karbondioksit salnm daha fazla olmaktadr.

Bu aklamaya gre dnya haritasnda verilen blgelerden hangisinde atmosfere karbon salnm daha fazla olmaktadr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

12. Aadakilerden hangisi reticilerden biridir? A) Bitkiler B) Otullar C) Etiller D) Hepiller E) Toprak

17. Bir blgede biriktirmeli baraj yaplrken; 1. Akarsuyun debisinin fazlal 2. Akarsuyun yatann darl 3. Su birikme havzasnn bulunmas 4. Blgede sanayilemenin varl ve oran, gibi zelliklerden hangisine dikkat edilmez? A) Yalnz 1 B) Yalnz 3 C) Yalnz 4 D) 1 ve 4 E) 2 ve 4

13. Tavan, geyik, sincap gibi hayvanlar aadaki kavramlardan hangisi ierisinde deerlendirilir? A) Etiller B) Otullar C) Hepiller D) reticiler E) Ayrtrclar

14. Baz blgelerde krsal yerleim alanlarnn fare srleri tarafndan istila edildii ve byk oranda mal kaybna zarar verdikleri grlebilmektedir. Fare saysnn artmasnda ve yerleim alanlarna inmelerinde aadakilerden hangisinin etkisi yoktur? A) Farelerle beslenen ylanlar insanlar tarafndan yok edilmesi B) Farelerin beslenebilecei besinlerde meydana gelen art C) Fare poplasyonunda meydana gelen art D) Fare yaam alanlarnda farelerle beslenen hayvanlarn bilinsizce avlanmas E) Farelerin beslendii besin maddelerinin azalmas

18. Hidroelektrik potansiyeli saptanacak akarsuyun ak hz nemlidir. Ak hz fazla olan akarsular zerine dier artlarda olumlu ise baraj yaplr. Aadaki blgelerden hangisinde bulunan bir akarsu zerinde aklamaya uygun baraj yaplmas uygun olmaz? A) Marmara B) Ege C) Akdeniz D) Karadeniz E) Dou Anadolu Blgesi

19. Biriktirmeli baraj yaplan bir blgede; 15. Avustralya ktasnda doal ortamnda yaayan baz canl trlerine dnyann hibir yerinde rastlanlmamaktadr. Bu durum Avustralyann hangi zellii ile alakaldr? A) Avustralyann enlem ve boylam zellikleri B) Dnyann en kk ktas olmas C) Etrafnn geni deniz ve okyanuslarla evrili olmas D) Avustralya ktasnn dier ktalara gre daha az nfuslanmas E) Ktann tamamnn gney yarm krede yer almas 1.Blgenin elektrik retimi 2.Tarmsal alanlar 3.Tarihi turistik potansiyeli 4.Nfusun dal gibi zelliklerinden hangisi veya hangileri olumlu etkilenir? A) 1,2 ve 3 B) 1,3 ve 4 C) Yalnz 1 D) Yalnz 3 E) Yalnz 4

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal

ETKNLKLER
CEVAP ANAHTARI
Test 1 1E 2B 3B 4E 5D 6C 7A 8E 9D 10B 11D 12C 13E 14C 15B 16A 17C Test 2 1A 2D 3E 4E 5B 6B 7A 8C 9E 10A 11E 12A 13B 14B 15C 16E 17C 18A BULMACA SOLDAN SAA 2. MERCANKAYALIKLARI 4. GNE 5. POPULASYON 6. AZALIR 8. BERNG BOAZI 10. DRT 12. AEROSOL 13. PANGEA 14. TROPKAL YAMUR ORMANLARI 15. KLM YUKARIDAN AAI 1. YAVA 3. ADAPTASYON 4. GULF STREAM 7. DNYA 9. EKOLOJ 11. NSAN DORU-YANLI 1. DORU 2.DORU 3. YANLI 4. YANLI 5. DORU 6. DORU 7. DORU

BOLUK DOLDURMA 1. HABTAT 2. YAI 3. ALFRED WEGENER 4. YZ 5. YAI 6. AFRKA 7. TR 8. KARBONDOKST

Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal