You are on page 1of 9

TOPRAK TPLER

1.1. Zonal Topraklar : yi gelimi profil zelliine sahip olup, bu takmda bulunan topraklar, iklim ve vejetasyon artlarna gre olumu olan topraklardr. Ancak bu topraklarn olumas iin, arazinin dz ve dze yakn ve drenajn iyi olmas gerekmektedir. Zonal topraklar, yeryzndeki iklim ve vejetasyon kuaklarna genellikle uymaktadr. Mesela, souk ve nemli iklim ve orman rts altnda podzol topraklar, scak ve nemli iklim artlarnn hkm srd tropikal ve ekvatoral blgelerde lateritler baskn durumdadr. 1.1.1. Tundra Topraklar : Tundra iklimini grld kuzey yarm krede oluan bu topraklar, yazn donmu tabakann zlmesi ile gever. Alak ksmlar yer yer su birikintileri ve yosunlarla kaplanr. Donma ve zlmenin aktif olduu ksmlarda toprak taldr. klimin souk olmasndan dolay organik madde yeterince ayramad iin toprak organik madde ynnden zengindir. 1.1.2. Podzol Topraklar : Tundra kuann gneyinde ounlukla ine yaprakl ormanlarn altnda hkm sren nemli ve souk iklim artlar altnda olumutur. Ar ykanmadan dolay toprak besin maddelerinin ou tanmtr. B horizonunda tanarak gelen oksitlerce zengin maddelerin imentolamas ile olumu sert tabaka bulunur. klimin souk olmasndan dolay bitki artklar toprak yzeyinde birikerek birka cm kalnlnda organik bir kat oluturmutur. Sibirya, Kuzey Avrupa ve Amerikada yaygn olan, lkemizde Yldz dalarnn kuzey yamalarnda ve Kuzeydou Anadolu Dalarnda avat-Karagl dolaylarnda bulunan bu topraklar, gbreleme yapld takdirde tarma uygun hale getirilebilir.

1.1.3. Kahverengi Orman Topraklar: Daha ziyade lman kuakta, yapran dken orman rts altnda grlr. Bu topraklarda podzollemenin aksine organik madde st topraktaki mineral maddeye karm durumdadr. Yan fazla olduu yerlerde karbonatlar ykanarak topraktan uzaklar. Bu topraklar asit reaksiyon gsterir. Yan az olduu sahalarda karbonatlar B horizonunda birikir. Hafif alkalen reaksiyon gsteren bu topraklar kireli orman topraklar olarak dikkate alnr. Dier taraftan toprak yzeyinde bitki artklarnn ayrmas, topraktan ykanan bitki besin elementlerinin tekrar topraa ulamasn salar. 1.1.4. Terra Rossalar : Akdeniz ikliminin hkm srd subtropikal kuakta ounlukla kzl am ve maki vejetasyonu atnda gelime gsterir. Bu topraklar, iyi oksitlenmeden dolay demir seskioksit bakmndan zengin olduundan krmzms, krmzms kahverengindedir. Topran alt ksmnda demir ve alminyum oksit bileiklerinden ibaret killi olan bir horizon yer alr. Yan fazla olduu yerlerde topraklar ykanmasndan dolay karbonatlar topraktan uzaklamlardr. Drenaj iyi dz ve dze yakn sahalarda her trl ana materyal zerinde grlr. Eimli sahalardaki karstik alanlarda ise toprak kire talar ile karstik ukurlarn iinde yer alr. nk eimli karstik sahalarda toprak yzeyde deil talarn arasndaki atlaklar ve tabakalama yzeyleri boyunca gelime gstermitir. Karslamann ok ilerledii sahalarda toprak dikey ynde yzeyden derinlere doru tanr. Bu nedenle krmzms topraklar, atlaklar arasnda cepler halinde bulunur. Bu topraklar killi bnyededir. lkemizde Marmara Blgesi nin gneyi ile Akdeniz ve Ege Blgeleri nde ok yaygndr.

1.1.5. Kahve ve Kestane Renkli Topraklar : Orta kuakta karalarn i ksmnda hkm sren yar kurak iklim ve step vejetasyonunun karakteristik topradr. Ya azlndan dolay alt toprakta karbonatlar birikmitir. Bu bakmdan toprak besin maddeleri bakmndan olduka zengin saylabilir. Organik madde topraa iyice karm durumda olup genellikle hafif alkalen ve alkalen reaksiyon gsterir. Bu topraklardan kahverengi olanlar daha ziyade step sahasnda grlrken, kestane renkli olanlar step sahasnn biraz daha nemli olan ksmlarnda uzun boylu ayrlar ve gr olmayan orman altnda grlr. Karbonat birikim zonu kahverengi topraklara nazaran biraz daha derindedir. Bu topraklara lkemizin btn i blgelerinde rastlanmaktadr. 1.1.6. ernezyom Topraklar : Orta kuan yar nemli alanlarnda uzun boylu ayr vejetasyonu altnda gelimi olan bu topraklara ayn zamanda kara topraklar da denir. Karadeniz in kuzey kesiminde, Romanya, Kanada, ABD, Arjantin ve Avustralya da grlen bu topraklar lkemizde Erzurum Kars platolarnda 1600 2000 m. arasnda yer alr. Zengin ayr rts altnda organik artklarn yava yava paralanmasndan dolay st toprak organik madde ynnden zenginleerek koyu renk alr. st topraktan ykanan karbonatlar B ve C horizonlarnda birikmitir. Besin maddeleri ynnden zengin olan bu topraklar zerinde youn olarak tarm yaplr. 1.1.7. Lateritler : Nemli tropikal ve ekvatoral blgelerde yaygn olan bu topraklar, fazla ya ve scaklktan dolay ana materyalin ayrmas ileri derecede olduundan kalndr. Ya fazlalndan dolay silis topraktan uzaklam, buna karlk demir ve alminyum oksite zenginlemitir. Bu durum topran kzl renkli olmasn salamtr. Bu blgelerde toprak zerine den organik artklar mikroorganizmalarca ksa srede paralandndan toprak yzeyinde organik madde birikmesi olmamaktadr. Demir ve alminyum oksitler topran alt katlarnda ve derin ksmlarnda

birikmesinden tr aa kklerinin gelimesini nleyici sert tabaka olumutur. Bu topraklar genellikle tula yapmnda kullanlr. Bu topraklara lkemizde Dou Karadeniz blgesinde fosil olarak rastlanmaktadr. 1.1.8. l Topraklar : Orta enlemlerde ve tropikal llerde son derece s ve karbonatlarn birikmesiyle olumu sert kabua sahip topraklardr. Orta enlemlerdeki llerde daha ok sierozem denilen ak ve gri kahverengi ar derecede kire birikmesinden oluan sert tabakalar halinde uzanan topraklar hakim durumdadr. Tropikal llerde ise krmzms renkte olan yine ar derecede karbonatlarn birikmesi ya da kapilarite ile sularn bnyesinde bulunan karbonatlarn ymas sonucunda sert ve s topraklar grlr. Her iki toprak da organik madde ynnden son derece fakirdir ve tarmsal deeri hemen hemen hi yoktur. Bu topraklar, lkemizde zellikle Harran ve Malatya ovalarnda grlr. 1.1.9. Preri Topraklar : Seskioksitlerin tanmas olmakszn, karbonatlarn ykanmas veya tanmasnn hakim olduu topraklara preri topraklar denilmektedir. Daha ok ABD de preri vejetasyonu altnda gelimitir. 1.2. ntrazonal Topraklar : Bu topraklarn oluumunda topografya ana materyal faktrleri etkilidir. Bu nedenle de topraktaki btn horizonlar gelimemi olup, genellikle AC horizonudur. Nitekim kiree zengin ana materyal zerinde vertisol ve rendzina sularn biriktii alanlarda hidromorfik, tuzlu alanlarda halomorfik topraklar yaygndr. 1.2.1. Halomorfik Topraklar : Halojen gruplarn yer ald bu topraklar kurak ve yar kurak blgelerde havzalarn tabanlarnda sularda znr hale gelen eitli tuz ve karbonatlarn suyun buharlamas ile topran yzeyinde

veya muhtelif derinliklerde birikmeleriyle oluur. Bu topraklarn gelimesinde hakim olan pedojenik sre salinizasyondur. 1.2.2. Hidromorfik Topraklar : Bataklk, sazlk gibi sularn biriktii sahalarda, toprak devaml olarak su altnda olduu iin oksijensiz artlar altnda kalr. Bataklk bitkilerinden hasl olan organik artklarn su altnda ge ayrma ile birikerek organik madde ynnden zenginleir. Ayrca hidrojen iyon konsantrasyonu arttndan toprak asitleir.Bu topraklar srekli takna urayan takn ovalarnda, tektonik kkenli oluklarn ukur ksmlarndaki taban suyu seviyesinin yksek olduu alanlarda, dalarn yksek kesimlerindeki lokal ukurluklarda grlr. Hidromorfik topraklar, bata iyi havalanmad iin tarm rnlerinin yetimesini engeller. Drenaj salanan sahalarda toprak organik madde bakmndan zengin olduu iin verimli tarm sahalarna dnr. 1.2.3. Kalsimorfik Topraklar : Yumuak kire ta ve marn depolar zerinde oluan bu topraklar, kire ynnden zengindir. Organik maddenin kille birleerek kompleks yapmas, topran st ksmnn koyu renkli olmasn salar. Genel olarak A horizonuna sahip ve taneli yap gsteren bu topraklar tarma uygun olan alanlar oluturur. Vertisoller ve rendzinalar bu grup ierisinde yer alr. lkemizde Marmara, Ege, Akdeniz blgeleriyle yer yer ve Dou Anadolu da da grlr. 1.3. Azonal Topraklar : Bu topraklar genel olarak horizonu olmayan topraklardr. Eimli sahalarda devam eden anma ve takn ovalarnda srekli malzeme birikmesi topraklarn gelimesini zellikle horizonlamasn engeller. Alvyal topraklar, kolvyal topraklar, litoseller ve regosoller bu grup ierisindedir. lkemizdeki btn ovalarda ok verimli olan bu topraklara rastlanmaktadr.

TOPRAK SINIFLANDIRMA SSTEM VEYA TOPRAK TAKSONOMS Topraklarn dnya lsnde snflandrlmasnda birlik salanmas ve eski toprak snflandrma sisteminde baz topraklarn snflandrlmasnda glk ekilmesi nedeniyle 1975 ylnda son ekli verilen Toprak Taksonomisi gelitirilmitir. Bu snflandrma sisteminde ana toprak snflar Latince kelimelerden alnmtr. 2.1. Entisoller : ok yakn bir gemite oluan topraklar, bu takm bnyesinde yer alr. Bu topraklar srekli olarak anma ve birikme olaylarnn meydana geldii sahalardaki topraklar kapsar. Bu topraklar eski sistemdeki alvyal, kolvyal, regasol, litosol ile devaml veya yln byk bir blmnde su altnda kalan hidromorfik topraklar ierir. Bu topraklara lkemizde, topraklarn srekli olarak tand dalk alanlarmzda, delta oluumu ve alvyonlamann srekli olarak devam ettii ovalarmzda rastlanr. 2.2. nceptisoller : Bu topraklar entisollere nazaran ayrmann biraz daha ilerledii ve toprak oluumunun balang safhasn at, yani toprakta horizonlamann balad topraklar bnyesine alr. rnein delta ovalarnda takna uramayan esli alvyal topraklar inceptisoller takmna girer. Ayn ekilde yamalardaki anmann durduu sahalarda birikinti koni ve yama depolar zerindeki horizonlamaya balayan topraklar da inceptisol ordosuna girer. Trkiye de bu topraklara yaygn olarak, anmann yava olarak devam ettii dalk alanlarda, eski yama depolar ve alvyal sahalarda rastlanr. 2.3. Aridisoller : Kurak blgelerin topraklarn kapsamakta olan bu topraklar bitkilerin yetimesini salayacak yeterli nemden mahrumdur. Dolaysyla pedojenik horizonlar yeterince gelimemi ve organik madde bakmndan da

son derece fakirdir. Toprakta derin ve geni atlaklar oluur. l topraklar bu takm ierisinde yer alr. lkemizde aridisoller, Gney Dou Anadolu da Harran Ovas nda ve Anadolu nun baz kesimlerinde rastlanr. 2.4. Mollisoller : Yumuak toprak anlamna gelen bu topraklar, daha ziyade orta enlemlerde otsu vejetasyon altnda gelime gsterir. st toprak organik madde bakmndan zengindir. Topraktaki katyonlar genellikle ykanmaya uramadklar iin besin maddeleri bakmndan zengindir. Bu nedenle mollisoller zerinde youn olarak youn olarak tarm yaplr. Eski toprak sistemindeki kestane, kahverengi, rendzina ve ernezyomlar bu topraklarn kapsamna girer. lkemizde bu topraklar, Bat Anadolu ve Anadolu da az eimli ve hafif dalgal neojen depolar zerinde, Dou Anadolu nun tektonik kkenli ovalarnda yaygn olarak rastlanr. Tarmsal alanlarmzn byk bir blm bu topraklar zerinde olup, topran alt katnda karbonat birikimi mevcuttur. 2.5. Spodosoller : Organik maddenin biriktii topran ykanarak asitletii, organik asitlerin ve kilin B horizonunda imentolaarak sert bir katn olutuu topraklar kapsar. Bu topraklar, eski toprak sisteminde bahsedilen podzolleme sreci altnda oluan podzollar karakterize eder. Besin maddeleri ynnden fakir olan bu topraklar, Kuzey Amerika da, Avrupa ve Asya nn tundra alanlarnn gneyindeki sahalarda ine yaprakl ormanlarn altnda rastlanr. lkemizde Karadeniz, Marmara blgelerindeki dalk alanlarda ve Kuzey Anadolu dalarnn yksek kesimlerinde yaygndr. Bu topraklar, fazla ykanmadan dolay asit reaksiyon gsterir ve scaklk dk olduu iin de toprak yzeyinde organik madde birikimi mevcuttur. 2.6. Alfisoller : Kilin nemli lde A horizonundan tanarak B horizonunda biriktii karbonatlarn ykanma sonucu tand topraklar kapsar. Alfisoller

ykanmann fazla olduu dnyann nemli sahalarnda zellikle ktalarn bat kesimlerinde geni yaprakl ormanlar altnda yaygndr. Toprakta demir ve alminyum bileikleri hakimdir. lkemizde Akdeniz Blgesi nde grlen terra rossa topraklar bu grup ierisindedir. Bu topraklar genellikle killi bnyelidir. Yan fazla olduu ksmlarda karbonatlar uzaklam durumdadr. 2.7. Ultisoller : zellikle tropikal blgelerde fazla ya ve scaklktan dolay ayrmann fazla miktarda ilerledii ve toprak oluumunun son safhada olduu topraklar kapsar. Bu nedenle topraklar ar olarak ykandndan katyon deitirme kapasitesi dktr. Ultisoller, lateritle krmzms sarms podzolik topraklar kapsar. lkemizde zellikle Dou Karadeniz Blgesi nde yer yer rastlanmaktadr. 2.8. Oxisoller : Oksitlerce, zellikle demir ve alminyum oksit ynnden zengin topraklar kapsar. Toprakta bulunan mineraller ar derecede ayrmtr ve yine ykanmadan dolay toprak besin maddeleri ynnden fakirlemitir. Bu topraklar, oksit ynnden zengin olan tropikal blge topraklarn kapsamaktadr. lkemizde rastlanmamaktadr. 2.9. Vertisoller : ayr ve savan vejetasyonu altnda killi ana materyal zerinde oluan bu topraklar ana materyalin etkisine bal olarak killi bnyededir. Dolaysyla su aldnda ier, kuruduunda ise derin atlaklar oluur. Toprakta belirgin bir ykanma ve birikme horizonu yoktur. Katyon deitirme kapasitesi yksektir. lkemizde Mu, Harran, Karacabey ovalaryla Ergene Havzas nda rastlanmaktadr. Bu topraklar ar bnyelidir. Alt toprakta kire birikimi grlr.

2.10. Histosoller : Bitki artklarnn zellikle bataklk veya sazlk alanlarda biriktii ksmlarda grlr. Organik maddenin birikmesinden dolay oluan bataklk topraklar, turba, lif ve ibre eklinde olan organik maddeye sahiptir. organik madde ayrmasnn ilerledii ksmlarda topran katyon deitirme kapasitesi yksektir. lkemizde Amik Ovas, Hatay Mara grabeninde, Mu ve Erzurum ovalarnda ve Anadolu da eski bataklk sahalarnda rastlanmaktadr.

You might also like