Yerkabuunu Oluturan Talar Yerkabuunun ana malzemesi talardr.

eitli minerallerden ve organik maddelerden oluan kat, doal maddelere ta ya da kaya denir. Yer stnde ve iinde bulunan tm talarn kkeni magmadr. Ancak bu talarn bir ksm baz olaylar sonucu deiik zellikler kazanarak eitli adlar almtr. Oluumlarna gre talar grupta toplanr. Pskrk (Volkanik) Talar Tortul Talar Bakalam (Metamorfik) Talar UYARI : Tortul talar, pskrk ve bakalam talardan ayran en nemli zellik fosil iermeleridir. Pskrk (Volkanik) Talar Magmann yeryznde ya da yeryzne yakn yerlerde soumasyla oluan talardr. Katlam talar ad da verilen pskrk talar magmann souduu yere gre iki gruba ayrlr. D Pskrk Talar Pskrk Talar D Pskrk Talar Magmann yeryzne kp, yeryznde soumasyla oluan talardr. Soumalar ksa srede gerekletii iin Kk kristalli olurlar. D pskrk talarn en tannm rnekleri bazalt, andezit, obsidyen ve volkanik tftr. Bazalt : Koyu gri ve siyah renklerde olan d pskrk bir tatr. Mineralleri ince taneli olduu iin ancak mikroskopla grlebilir. Bazalt demir ierir. Bu nedenle ar bir tatr. Andezit : Eflatun, mor, pembemsi renkli d pskrk bir tatr. Ankara ta da denir. Daldnda killi topraklar oluur. Obsidyen (Volkan Cam) : Siyah, kahverengi, yeil renkli ve parlak d pskrk bir tatr. Magmann yer yzne ktnda aniden soumas ile oluur. Bu nedenle cams grnme sahiptir. Volkanik Tf : Volkanlardan kan kl ve irili ufakl paralarn st ste ylarak yapmas ile oluan talara volkan tf denir. Pskrk Talar Magmann yeryznn derinliklerinde souyup, katlamasyla oluan talardr. Souma yava olduundan i pskrkler iri kristalli olurlar. pskrk talarn en tannm rnekleri granit, siyenit ve diyorittir. Granit : pskrk bir tatr. Kuvars, mika ve feldspat mineralleri ierir. Taneli olmas nedeniyle mineralleri kolayca grlr. atla ok olan granit kolayca dalr, oluan kuma arena denir. Siyenit : Yeilimsi, pembemsi renkli i pskrk bir tatr. Adn Msrdaki Syene (Asuvan) kentinden almtr. Siyenit dalnca kil oluur. Diyorit : Birbirinden gzle kolayca ayrlabilen ak ve koyu renkli minerallerden oluan i pskrk bir tatr. ri taneli olanlar, ince tanelilere gre daha kolay dalr. Tortul Talar Denizlerde, gllerde ve ukur yerlerde meydana gelen tortulanma ve kelmelerle oluan talardr. Tortul talarn ya ierdikleri fosillerle belirlenir. Tortul talar, tortullanmann eidine gre 3 gruba ayrlr. Kimyasal Tortul Talar Organik Tortul Talar Fiziksel Tortul Talar Fosil : Jeolojik devirler boyunca yaam canllarn talam kalntlarna fosil denir. Kimyasal Tortul Talar

Suda erime zelliine sahip talarn suda eriyerek baka alanlara tanp tortulanmas ile oluur. Kimyasal tortul talarn en tannm rnekleri jips, traverten, kire ta (kalker), akmakta (silex)dr. Jips (Alta) : Beyaz renkli, trnakla izilebilen kimyasal tortul bir tatr. Alta olarak da isimlendirilir. Traverten : Kalsiyum biokarbonatl yer alt sularnn maara boluklarnda veya yeryzne ktklar yerlerde ilerindeki kalsiyum karbonatn kelmesi sonucu oluan kimyasal tortul bir tatr. Kalker (Kireta) : Deniz ve okyanus havzalarnda, erimi halde bulunan kirecin kelmesi ve talamas sonucu oluan tatr. akmakta (Silex) : Denizlerde eriyik halde bulunan silisyum dioksitin (SO2) kelmesi ile oluan tatr. Kahverengi, gri, beyaz, siyah renkleri bulunur. ok sert olmas ve dzgn yzeyler halinde krlmas nedeniyle ilkel insanlar tarafndan alet yapmnda kullanlmtr. Organik Tortul Talar Bitki ya da hayvan kalntlarnn belli ortamlarda birikmesi ve zamanla talamas sonucu oluur. Organik tortul talarn en tannm rnekleri mercan kalkeri, tebeir ve kmrdr. Mercan Kalkeri : Mercan iskeletlerinden oluan organik bir tatr. Temiz, scak ve derinliin az olduu denizlerde bulunur. Ada kenarlarnda topluluk oluturanlara atol denir. Ky yaknlarnda olanlar ise, mercan resifleridir. Tebeir : Derin deniz canllar olan tek hcreli Globugerina (Globijerina)larn birikimi sonucu oluur. Saf, yumuak, kolay dalabilen bir kalkerdir. Gzenekli olduu iin suyu kolay geirir. Kmr : Bitkiler ldkten sonra bakteriler etkisiyle deiime urar. Eer su altnda kalarak deiime urarsa, C (karbon) miktar artarak kmrleme balar. C miktar % 60 ise turba, C miktar % 70 ise linyit, C miktar % 80 90 ise ta kmr, C miktar % 94 ise antrasit adn alr. Fiziksel (Mekanik) Tortul Talar Akarsularn, rzgarlarn ve buzullarn, talardan kopardklar paracklarn kelip, birikmesi ile oluur. Fiziksel (mekanik) tortul talarn en tannm rnekleri kilta (ist), kumta (gre) ve aklta (konglomera)dr. Kilta (ist) : ap 2 mikrondan daha kk olan ve kil ad verilen tanelerin yapmas sonucu oluan fiziksel tortul bir tatr. Kumta (Gre) : Kum tanelerinin doal bir imento maddesi yardmyla yapmas sonucu oluan fiziksel tortul bir tatr. aklta (Konglomera) : Genelde yuvarlak akarsu akllarnn doal bir imento maddesi yardmyla yapmas sonucu oluur. Bakalam (Metamorfik) Talar : Tortul ve pskrk talarn, yksek scaklk ve basn altnda bakalama uramas sonucu oluan talardr. Bakalam talarn en tannm rnekleri mermer, gnays ve filattr. Mermer : Kalkerin yksek scaklk ve basn altnda deiime uramas, yani metamorfize olmas sonucu oluur. Gnays : Granitin yksek scaklk ve basn altnda deiime uramas yani metamorfize olmas sonucu oluur. Filat : Kiltann (ist) yksek scaklk ve basn altnda deiime uramas yani metamorfize olmas sonucu oluur. Yeralt Zenginliklerinin Oluumu Yerkabuunun yaps ve geirmi olduu evrelerle yer alt zenginlikleri arasnda sk bir iliki vardr. Yer alt zenginliklerinin oluumu 3 grupta toplanr: Volkanik olaylara bal olanlar; Krom, kurun, demir, nikel, pirit ve manganez gibi madenler magmada erimi haldedir. Organik tortulanmaya bal olanlar; Ta kmr, linyit ve petrol oluumu. Kimyasal tortulanmaya bal olanlar; Kayatuzu, jips, kalker, borasit ve potas yataklarnn oluumu.