PARALELLER Ekvatora paralel olarak izildii varsaylan hayali emberlere paralel denir.

. Paralel emberlerinin ekvatora olan uzaklnn a cinsinden deerine enlem denir. NOT: Pratikte paralel ile enlem ayn manada kullanlr. EKVATOR:Kutuplara eit uzaklkta yer alan en byk paralel dairesine ekvator denir PARALELLERN ZELLKLER 1) Balang Paraleli Ekvatordur.(00) 2) En byk paralel dairesi ekvatordur. 3) Ekvatorun 90 tane kuzeyinde ve 90 tane gneyinde olmak zere toplam 180 tane paralel dairesi vardr 4) Paralellerin boylar ekvatordan kutuplara doru gidildike klrken dereceleri byr. 5) Paraleller dou-bat dorultusunda uzanrlar ve hibir zaman birbirlerini kesmezler. 6) Baz paraleller zel isimler alrlar.Alak enlemler, orta enlemler ve yksek enlemlerdir.

7) Ardk iki paralel arasnda 111 kmlik sabit bir uzaklk vardr. UYARI!: Bu uzaklktan yararlanarak kuzey-gney dorultusunda ve ayn meridyen zerinde bulunan iki nokta arasndaki uzunluk hesaplanabilir. Baz paraleller zel isimlerle anlrlar 90 Kuzey paraleli Kuzey Kutup Noktas 90 Gney paraleli Gney Kutup Noktas 6633' Kuzey paraleli Kuzey Kutup Dairesi 6633' Gney paraleli Gney Kutup Dairesi 2327! Kuzay paraleli Yenge Dnencesi 2327I Gney paraleli Olak Dnencesi

Paraleller aras uzaklk hesaplamalar Aralarnda uzakl sorulan noktalar ayn yarmkrede bulunuyor ise byk enlem derecesinden kk enlem derecesi karlr ve 111 ile arplr. ayet farkl yarmkrede bulunuyorsa toplanarak 111 ile arplr.

ENLEM: Her hangi bir noktann ekvatora olan uzaklnn derece dakika saniye cinsinden ifadesidir

Ankara 39 derece 56 dakika 25 saniye kuzey enlemindedir

B) Ykseltileri C) izgisel hzlar D) Balang meridyenine olan uzaklklar E) Nfus younluklar 3-Enlem; Dnya zerindeki herhangi bir noktann Ekvator'a olan uzaklnn a cinsinden deeridir. Buna gre aadaki durumlardan hangisi enlem ile eliir? A) Karadeniz'in tuzluluk orannn Akdeniz'den az olmas B) Sivas'tan Samsun'a doru scakln artmas C) Adana'da gece gndz deiiminin Konya'dan az olmas D) Ege Denizi'nin gney kylarnn kuzey kylarndan daha scak olmas E) Akdeniz'deki kar yalarnn Marmara'dan az olmas

ENLEMN ETKLER Gne nlarnn geli as enlemlere gre deiir ekvatora yakn enlemler kutuplara yakn enlemlere gre gne nlarn daha dik a ile alr Scaklk enlemlere gre deiir ekvatordan kutuplara gidildike scaklk azalr Ayn enlem zerindeki noktalar ayn bak ve eime sahipse iseler gne nlarn ayn alarla alrlar gece gndz sreleri, glge boylar, gne nlarnn geli as gne nlarnn kayb ayndr ancak yerel saatleri ve gnein dou bat saatleri farkldr klim zellikleri enleme gre deiir Doal bitki rts tarmsal rn trleri hayvan trleri ve toprak zellikleri enleme gre deiir orman st snr da enleme gre deiir Dnyann dn hz enleme gre deiir Gece gndz srelerindeki uzama ve ksalma miktar deiir Denizlerdeki tuzluluk oran deiir ekvatordan kutuplara gidildike tuzluluk azalr Yerleme biimi kalc karlarn st snr yerlemenin tarm faaliyetlerinin alt ve st snrn belirler Ekvatordan kutuplara gidildike gne nlarnn atmosferde kat ettii yol uzar yansma ve tutulma yoluyla gne nlarnn kayb artar yere ulaan enerji azalr Yksek enlemlere doru gidildike glge boyu uzar Ekvatordan kutuplara gidildike gece ile gndz sreleri arasndaki fark artar Akarsu rejimlerini belirler Ayn Enlem zerindeki Merkezlerde Ortak zellikler Ekvatora ve kutuplara eit uzaklktadrlar. Gne nlarn ayn ayla alrlar. Gece- gndz sreleri birbirine eittir. Dnyann izgisel dn hz ayndr. Ayn iklim kuandadrlar. Fakat ayn iklim zellii grlmeyebilir (zel konumdan dolay).

4-Aadaki ekilde gsterilen X-Y aras toplam mesafe ka km.dir? A) 1110 B) 1440 C) 2220 D) 3330 E) 6660 5-Aadakilerden hangisi paralel dairelerinin zelliklerinden biri deildir? A) Birer derece aralklarla izilirler. B) Paralel dereceleri kutuplara doru klr. C) 90' kuzeyde, 90' gneyde toplam 180 tanedir. D) Boylar kutuplara doru ksalr. E) ki paralel aras uzaklk her yerde ayndr. 6-ki paralel dairesi arasndaki mesafe her yerde 111 km.dir. Buna gre, 10 Dou meridyeni zerinde, 20 Kuzey paraleline eit uzaklkta bulunan A ve B noktalar arasndaki ku uuu mesafe 8880 km ise, A ve B noktalarnn zerinde yer ald paralel daireleri, aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) 60 Kuzey-20 Gney B) 50 Kuzey-30 Gney C) 30 Kuzey-30 Gney D) 40 Kuzey-40 Gney E) 70 Kuzey-10 Gney 7-Ekvator'dan kutuplara gidildike paralellerin boyu ksalr. Bu durumun ana nedeni aadakilerden hangisidir? A) Yer ekseninin eiklii B) Dnya'nn ekli C) Yrnge'nin ekli D) Kara ve denizlerin dal E) ki paralel aras mesafenin 111 km olmas 8-Kuzey Yarmkre'de ayn enlemde yer alan iki noktann aada verilen zelliklerinden hangisinin kesinlikle ayn olduu sylenir? A) Tarm rnlerinin olgunlama sresi B) Gne'in ayn anda, ufuk dzlemi zerindeki ykseltisi C) Akarsularn tad su miktar D) Balang meridyenine uzaklklar E) Kuzey kutup noktasna olan ku uuu uzaklklar

ki meridyen arasndaki mesafe ayndr. SORULAR 1-Bir yerin enlem derecesinden yararlanarak o yerle ilgili aadakilerden hangisine ulalamaz? A) Yerel saati B) Kutuplara uzakl C) klim zellikleri D) Bitki rts E) Dnencelere uzakl
2-Ayn enlem zerinde bulunan P ve R noktalarnn aadaki zelliklerinden hangisinin ayn olmas beklenir? A) Denize uzaklklar

9-Aadaki yer profilinde verilen X-Y noktalan arasndaki uzaklk ile Y-Z noktalan arasndaki yerel saat fark aadakilerden hangisinde doru verilmitir? X-Y Y-Z A) 1110 km 80' B) 2220 km 80' C) 222 km 100' D) 888 km 60' E) 111 km 80'

MERDYENLER

Bir kutuptan dier kutba ulaan ve paralelleri dik ayla kesen hayali yarm emberlere meridyen denir. Herhangi bir meridyenin balang meridyenine olan uzaklnn a cinsinden deerine boylam denir.

Meridyenler aras uzaklk sadece ekvatorda 111 kmdir. Ekvatordan kutuplara doru gidildike bu uzaklk azalr.

Pratikte meridyen ve boylam birbirlerinin yerlerine kullanlabilir. MERDYENLERN ZELLKLER 1) Balang meridyeni ngiltere bakent yaknlarndaki Green wich istasyonundan geer.(00)

2) Balang meridyeninin 180 tane dousunda, 180 tane batsnda olmak zere toplam 360 tane yarm ember vardr. Dereceleri balang meridyeninden douya ve batya gidildike byr. En douda 1800 D, batda 1800 B meridyeni bulunur 3) Btn meridyenlerin boylar birbirine eittir. (Dnyann ekli bir kutuptan, dier kutuba ulatndan)

(Ekvatorda=111 km, 400 enlem=85 km, 900 enlem=0 km 5) Ayn meridyen zerinde bulunan btn noktalarn yerel saati ayndr.(Bir meridyenin gne karsnda ayn anda getiinden) ancak gnein dou ve bat saatleri ayn olmaz nedeni farkl enlem ve yarmkrelerde gece ve gndz uzunluklar farkldr sadece ekinoks hari (21Mart-23Eyll) 6) Meridyenler, paralel dairelerini 360 eit paraya blerler. 7) Ardk iki meridyen arasnda 4 dak. Yerel saat fark vardr.

UYARI: meridyenler aras uzaklk deitii halde 4 dak. Zaman fark deimez. Nedeni Ekvatordan kutuplara doru gidildike dn hznn azalmasdr. Yeni bir gne ilk giren gn ilk tamamlayan gnein karsndan ilk geen gnein ilk doup ilk batt yer 180 derece dou meridyenidir 180 derece bat meridyeni bu ileri en son tamamlar Dnya batdan douya dner bundan dolay doudaki meridyenlerin yerel saati batdaki meridyenlerden daha ileridir Douda gne erken doar erken batar batda ge doar ge batar Dnya yuvarlak olduu iin meridyenler birbirine paralel deildir Dnyann yuvarlak olmas ve meridyenler arasndaki uzakln kutuplara gidildike azald iin ekvatordan kutuplara gidildike ayn uzaklkta yol alnd zaman kutuplara gidildike daha fazla meridyen ve yerel saat fark oluur. ANT MERDYEN Bir meridyeni 180 dereceye tamamlayan meridyendir.

BOYLAM: Herhangi bir noktann balang meridyenine olan uzaklnn a cinsinden deeridir. Boylamn en nemli etkisi yerel saat farklarn oluturmasdr. Meridyenler zaman ayarlarnda kullanlr. Bununla ilgili tanmmz var. Yerel saat Ortak saat Saat dilimleri YEREL SAAT Yerel saat yle belirlenir; Bir merkezde gne ykselebilecei en yksek noktaya ulat an orann yerel saati 12.00dir. Baka bir ifade ile yatay dzleme dikilen ubuun glgesinin en ksa olduu anda saat 12.00dir. Dnya Batdan Douya doru dnd iin yerel saat Douda daima ileridir. Batda ise geridir. Yani Douda her zaman gne erken doar ve erken batar. Ayn meridyen zerinde bulunan noktalarn yerel saatleri birbirine eit olmasna ramen Gnein doma ve batma saatleri farkldr. Bunun nedeni, Dnya ekseninin 23 27' eik olmasdr. Yerel saat namaz, sahur ve iftar vakitlerinin belirtilmesinde kullanlr. Dnya zerinde 360 farkl yerel saat vardr. YEREL SAAT SORULARINDA KURALLAR Dounun yerel saati daima ileridir. Batnn yerel saati geridir. Douda her zaman gne batya gre erken doar ve erken batar. ki meridyen aras zaman fark 4 dakikadr. ki meridyen aras mesafe sadece Ekvator zerinde 111 km dir. Dier enlemlerde ka km olduunu bilmemize gerek yoktur. Ortak Saat (Ulusal-Milli saat)

Trkiyenin Ortak Saat Uygulamas 30Dou (zmit) 45Dou (Idr) -Ortak (Ulusal) saat -Tasarruf saati -Geri Saat -leri Saat -(2. saat dilimi) -(3. saat dilimi) -K saati uygulamas -Yaz saati uygulamas K Dnemi(23 Eyll- 21 Mart): Yaz Dnemi(21 Mart- 23 Eyll):

Bir lkede zaman karkln nlemek iin herhangi Neden ortak saat?

bir meridyenin yerel saatinin btn lkelerde geerli hale getirilmesiyle oluan saate ortak saat denir.

*Haberleme ve ulam sistemlerinin hzl ve dzenli bir biimde yaplabilmesi iin ortak bir saate ihtiya duyulmutur.

UYARI: Dou- Bat dorultusunda geni olan lkelerde

ayn anda birden fazla ortak saat kullanlr.(Rusya, ABD, Kanada vb.) Ancak Dou- Bat dorultusunda dar olan lkelerde ise tek ortak saat kullanlr.(ili, Bulgaristan)

Yerel Saat Problemleri Bu problemlerde u yol takip edilir. a)Meridyen fark bulunur ve 4 ile arplr. Sonuta yerel saat bulunur. Dnya batdan douya dndnden Douda yerel saat daima ileridir, batda ise daima geridedir. Buna gre, Doudaki bir nokta sorulur ise toplanr, batdaki bir nokta sorulur ise karlr.

rnek : 20. Dou meridyeni zerindeki A noktasnda yerel saat 21.00 iken, 40.dou meridyenindeki B noktasnn yerel saati katr? zm : Meridyenler balang boylamna gre ayn ynde olduklar iin karma ilemi yaplr. Meridyen fark = 40 - 20 = 20 meridyen Zaman fark = 4 X 20 = 80 dakika ise 80 / 60 = 1 saat 20 dakika B noktas A noktasna gre daha douda olduu iin yerel saati ileridir. B'nin yerel saati = 21.00 + 01.20 = 22.20 dir. 13 Bat meridyeninden yerel saati 2 saat geri olan A kentinin boylam nedir ? zm: 1. Yandaki ekil 2. 2 saat = 120 dk. 3. 13 Bat boylamnn batsndaki boylamlar daha byk dereceler tar. 4. 13 + 30 = 43 Yant: 43 Bat Boylam. 30 boylamndaki A kentinde saat 12'yi gsterirken 10 Bat boylamndaki B kentinde yerel saat katr? zm: 1. ekil izilir 2. 0 - 10 srasnda 10 boylam 0 - 30 arasnda 30 boylam A-B arasnda 10+30=40 boylam fark: 2 saat 40 dakika zaman fark. 3. Sorulan nokta A noktasnn batsnda yani zaman geridir. 4. karma ilemi yaplr Yant: 9:20

40 dou meridyeninde yerel saat 13.50 iken 10 dou meridyeninde yerel saat katr? A) 10.30 B)15.50 C) 11.50 D)12.00 E) 14.00 10 bat meridyeninde yerel saat 12.20'dir. Ayn anda baka bir merkezde yerel saat 10.40 ise ikinci merkezin boylam nedir? A) 25 Bat B) 35 Bat C) 25 Dou D) 35 Dou E) 15 Dou 290 dou boylamndaki stanbulda yerel saat 21:00 iken 370 dou boylamndaki Sivasta yerel saat katr? A)21:32 B)21:00 C)21:22 D)21:20 E)19:54 RNEK: 29 Derece Dou boylamndaki Bursada Gne saat 6.30da domaktadr. Ayn gn Gne 42 Derece Dou boylamndaki Siirt ilimizde kata doar ?

ZM 42-29=13 13.4=52 Dakika 06:30-52 =05:38 de domutur.