Mehmet ZOR

CORAFYANIN KONUSU Corafya; Eski Yunanca, geo (yer) ve graphien (tasvir) kelimelerinin birlemesinden olumaktadr. Corafya, doal evre ile insan arasndaki ilikiyi inceleyen pozitif bir bilim daldr. Corafyann asl konusu insandr. Bundan dolay corafya, insan etkileyen doal evre ve burada gerekleen olaylar, neden, sonu ilikisi ierisinde ve dal ilkesine gre inceler. Doal evre, cansz evre ve canl evre olmak zere iki ksma ayrlr. Cansz evre: Takre dediimiz, yerkabuu ve onun zerinde oluan dalar, ovalar, platolar ve talarn ayrmasyla oluan topraklar. Su kre dediimiz, byk kara paralar arasndaki byk su ktleleri olan okyanus ve denizler, kara ilerindeki anaklara sularn dolmasyla oluan gller ve belirli bir yatakta, eim dorultusunda akan akarsular. Hava kre veya atmosfer dediimiz, yeri saran hava tabakasnda gerekleen scaklk, ya, rzgar dediimiz iklim olaylar, cansz evre dediimiz doal evrede gerekleen olaylardr. Canl evre: Bitki, hayvan ve insann kendisi canl evreyi oluturur. nsan, yaamn devam ettirebilmek iin doal evresinden yararlanr. Bu bilgilere gre corafyann konusu: 1. nsann yaad evredeki yzey ekillerini (da, ova, plato vb.), ya, scaklk, rzgar gibi iklim zelliklerini, bitki rtsnn yetime koullarn ve topraklarn oluumunu aratrr ve btn bunlarn yeryzndeki daln inceler. 2. nsan nfusunu, insann yeryzndeki daln etkileyen; yerlemelerin kuruluunda etkili olan doal, beeri ve ekonomik faktrleri inceler. Doal ortamn, tarm sanayi, ulam, ticaret gibi ekonomik etkinlikler zerindeki etkilerini inceler.

Corafi Konum
Corafyann aratrma alan ok geni bir yelpazeye yaylmtr. Bu nedenle, aratrmalarn yaparken birok bilim dalndan yararlanr. Corafyaya Yardmc Bilim Dallar Jeoloji: Yer kabuunun oluumunu, yapsn ve hareketlerini inceleyen bilim Jeofizik: Yer krenin fiziksel yapsn inceleyen bilim Jeodezi: Yer lm bilimi Meteoroloji: Atmosfer olaylarn inceleyen bilim Hidroloji: Suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik zelliklerini inceleyen bilim Biyoloji: Bitki (Botanik) ve hayvanlarn (Zooloji) yaam ilevlerini inceleyen bilim Astronomi: Gk bilimi Petrografya: Ta bilimi Pedoloji: Toprak bilimi Antropoloji: nsann kkenini ve rklarn incele-yen bilim Sosyoloji: Toplumun kltrel ve sosyal zellikle-rini inceleyen bilim Etnoloji: Toplumun yapsn ve geliimini incele-yen bilim ktisat : nsann retim ve tketimini ve ekonomik faaliyetlerini inceleyen bilim Demografi: Nfus bilimi, Tarih, statistik, Matematik CORAFYANIN BLMLER Corafya, Genel Corafya ve Yerel Corafya olmak zere iki ana blme ayrlr. A. GENEL CORAFYA 1- Fiziki Corafya: Yeryznde doal ortam oluturan bitki, hayvan, yer ekilleri, iklim, toprak gibi eleri ve bunlar arasndaki ilikileri inceler. nceledii konulara gre Fiziki Corafya, u dallara ayrlr; Jeomorfoloji: Da, ova, plato ve dier yzey ekillerini inceler ve oluumunda etkili olan i ve d kuvvetlerin etkilerini aklar.

Mehmet ZOR
Klimatoloji: klim ve iklim tiplerini ve yeryzndeki dallarn inceler. Biyocorafya: Bitki ve hayvan topluluklarnn yeryzndeki daln ve nedenlerini inceler. Hidrografya: Okyanus ve denizlerdeki su hareketlerini, glleri, akarsular yer alt sularn ve dallarn inceler. Kartografya: Corafi bilgilerin harita, grafik ve diyagramlarda gsterilmesi zerinde durur. 2- Beeri ve Ekonomik Corafya: nsan etkinlikleri ile doal evre arasndaki ilikileri inceler. Beeri corafya nfus ve yerlemeyi ele alrken; Ekonomik Corafya, tarm ve hayvanclk, sanayi, ulam, turizm,

Corafi Konum
Herhangi bir yerin sahip olduu kendine has zelliklerinden bahsediyorsak bu zel konumdur. Yani enlem ve boylam dereceleri ile aklanamayan her trl husus o yerin zel konumunu oluturur. Dnya zerindeki herhangi bir yerin ktalara, okyanuslara, denizlere, boazlara, nemli geitlere, sanayi blgelerine olan uzakl, ykseltisi ve yer ekilleri zel konumu oluturmaktadr. Ksacas zel konum bir yeri dier yerlerden ayran sahip olduu zelliklerin tmdr. zel konum; insanlar, evreyi, lkelerin ekonomik ve politik durumunu ok ynl etkiler. Dnya zerinde zel konum etkisine u rnekler verilebilir. Norve, Japonya, ngiltere ve zlanda gibi deniz ve okyanuslara gitmiledir. KB Avrupa kylar, yksek enlemlerde bulunmalarna ramen, Golf Stream scak su akntsnn etkisiyle lman bir iklime sahip olmutur. Orta Asya ve Orta Avrupa denizlere uzak olduu iin karasal bir iklime sahip olmutur. Kanarya ve Hawaii gibi adalar deniz ve hava yollarnn gelimesiyle ikmal ve urak yeri haline gelmiledir. Buna bal olarak da bu adalarn nemi artmtr. Kanadann dou kylar Labrador souk su akntsnn etkisiyle ayn enlemlerdeki dier lkelere komu lkeler balklkta ileri

madencilik gibi konular inceler. B. YEREL CORAFYA Corafi konularn (fiziki, beeri ve ekonomik) hepsinin belirli bir alanda incelenmesini kapsar. Bu alan bir kta, lke veya bir lke ierisindeki bir blge de olabilir. 1. Ktalar Corafyas: Ktalarn fiziki, beeri ve ekonomik corafya zelliklerinin bir arada ele alarak inceler. 2. lkeler Corafyas: Bir lkenin fiziki, beeri ve ekonomik corafya zelliklerinin tamamn ele alarak inceler. 3. Blgeler Corafyas: Bir lke ierisinde veya Dnya zerinde herhangi bir blgenin genel corafi zelliklerini inceler.

CORAF KONUM
Herhangi bir cismin Dnya zerinde bulunduu yere corafi konum denir. Corafi konum insan topluluklarn geni lde etkiler. Toplumlarn hayat artlar ve ekonomik etkinlikleri bulunduklar yerin corafi konumu ile yakndan ilgilidir. Corafi konum; bir yerin hem matematik konum artlar hem de zel konum artlarn gsterir. 1. ZEL KONUM:

gre daha souk olmutur. IDIR OVASINDA PAMUK YETR Ykseltisinin az olmas, evresine gre ukurda kalmas, Yaz scakl ve kuraklnn olmas,, Klarn uzun srmemesi. zel Konumun Etkileri 1. Ekonomik faaliyetleri 2. Sanayi faaliyetlerini

Mehmet ZOR
3. Tarm faaliyetlerini 4. Ulam 5. Stratejik ve Jeopolitik konumu 6. Yerleme tipini 7. Nfus daln 8. klimi ve bitki rtsn 9. Toprak tiplerini 10. Akarsu rejimini 11. nsanlarn kltrel faaliyetlerini etkiler. Trkiyenin zel Konumu ve Sonular 1. Trkiye Asya, Avrupa ve Afrika arasnda bir kpr durumundadr. Tarihte pek ve Baharat yolu gibi nemli ticaret yollarna geitlik yapmtr. Farkl kltrlere sahip milletlerin yerletikleri bir mekan olarak Dnyann en eski kltrel hazinelerine sahiptir. Tarih boyunca nemli glerin, aknlarn ve savalarn yapld bir yerdir.

Corafi Konum
3. Trkiye Avrupadan iki, Asyadan ise alt devletle komudur. Bu da snr ticaretini etkiler. 4. Dnya petrollerinin %60nn karld Ortadou lkelerine komudur. 5. Yeni bamszlna kavumu Trk Cumhuriyetleri ile en iyi ilikiyi kuracak lke konumundadr. 6. 60dan fazla maden eidi, zengin su kaynaklar, 70 milyonun zerindeki gen nfusu ve gelimekte olan ekonomik gc ile stratejik nemi artmtr. 7. lkemiz Alp-Himalaya kvrm sistemi iindedir. Bunun sonucu olarak da; Denizel iklim etkileri azalmtr. Tarm alanlar azalmtr. Eim artmtr. 8. Trkiyenin ortalama ykseltisi 1.132 mdir ve batdan douya doru gittike ykselti artar. Scaklk deerleri batdan douya gittike azalr. Karasallk deerleri batdan douya gittike artar. 9. Trkiyenin dalar genellikle D-B istikametinde uzanmaktadr. ksmlara deniz etkisi fazla sokulamaz. D-B ynnde ulam kolaylkla salanrken, K-G ynnde ancak baz geitlerden faydalanlr. 10. Trkiyenin gerek alan 814.578 km2 iken, izdm alan 780.560 km2dir. zdm alan ile gerek alann arasndaki farkn byk olmas dalk bir lke olmasndan kaynaklanr. 2. MATEMATK KONUM

2. taraf denizlerle evrili, yer ekilleri bakmndan zengin iki yarm adadan oluur. Bu durum; klim eitliliini etkiler. Tarm rnleri eitliliini etkiler. Balklk faaliyetlerini etkiler. Turizm faaliyetlerini etkiler. Ulam ve lke savunmasn etkiler. ki boaza sahiptir. Bu hem gelir kayna hem de siyasi bir g olarak kullanlabilir.

Bir yerin Dnya zerinde enlem ve boylam dereceleri ile belirlenen yerine matematik konum denir. Matematik konum herhangi bir yerin Ekvatora ve balang meridyenine olan uzakldr. Bu uzaklk km cinsinden verilebilecei gibi derece cinsinden de verilebilir.

Mehmet ZOR

Corafi Konum
1. En byk paralel dairesi olan Ekvator, balang paralelidir. 2. Ekvatorun kuzeyindeki 90, gneyinde 90 olmak zere 180 paralel vardr. 3. Dnyann eklinden dola-y, Ekvatordan kutuplara doru gittike paralellerin boylar ksalr ( Ekvator 40 076 km, 15 paraleli 38 000 km, 30 paraleli, 34 700 km, 45 paraleli, 28 450 km, 60 paraleli 20 000 km, 75 paraleli 10 400 kmdir. Kutup noktalarnn boyutu sfrdr.). 4. Paralellerin numaralar Ekvatordan kutuplara doru gidildike byr. 5. Paraleller 180 lik meridyen yaynn 1 lik arayla eit paralara blnmesi sonucunda izilir. Daha ayrntl yer belirtmek iin her derece 60 ya her dakika 60 ye blnr. 6. Paraleller D-B dorultusunda uzanrlar ve birbirlerini kesmezler. 7. 90 paralelleri nokta halindedir. 8. Paralellerin dn hzlar Ekvatordan kutuplara doru azalr. Kutuplarda bu hz sfrdr. 9. Ekvatorla dnenceler arasnda kalan paralellere alak enlemler; dnenceler ile kutup daireleri arasnda kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup

Dnya zerindeki herhangi bir yerin matematik konumunu belirtmek iin baz deerler tespit etmek gereklidir. Bu nedenle gerekte var olmayan paralel ve meridyenler izilmiti. Paralel ve meridyenler izilirken yerin ekseni ve kutuplardan faydalanlmaktadr.
900 Kuzey Kutup Noktas

1. PARALELLER (ENLEM) Kutuplara eit uzaklktaki noktalarn birletirilmesiyle elde edilen hayali embere Ekvator denir. En geni paralel dairesi olan Ekvator yerkreyi eit yarmkreye bler. Ekvatora paralel olarak izildii varsaylan

Yer Ekseni

00

900 Gney Kutup Noktas

Kuzey Yarmkre ve Gney Yarmkre olmak zere iki

hayali

noktalar arasnda kalan enlemlere ise yksek enlemler ad verilir.

emberlere paralel denir. Dnya zerindeki herhangi bir noktann Ekvatora olan uzaklnn a cinsinden deerine enlem denir. Enlem herhangi bir noktadan yerin merkezine ekilecek dikey bir izgiyle Ekvator dzlemi arasndaki adr. Enlem, derece, dakika ve saniye olarak ifade edilir. Bir yerin enlem dereceleri verilirken, hangi yarmkrede olduunun da 39 belirtilmesi 56 kuzey gerekir. enlemi
900 K
900lik yay 90 G
0

900K 40 K Enlemi
0

400K Paraleli

400lik yay 40
0

rnein Ankara yaklak zerinde bulunur. Paralellerin zellikleri:

00

10.

Baz paraleller zel isimler alrlar. 0 paraleli Ekvator 23 27 kuzey paraleli Yenge Dnencesi 23 27 gney paraleli Olak Dnencesi

900 G

Mehmet ZOR
66 33 kuzey paraleli Kuzey Kutup Dairesi 66 33 gney paraleli Gney Kutup Dairesi 90 kuzey paraleli Kuzey Kutup Noktas 90 gney Paraleli Gney Kutup Noktas Dnenceler: Ekvatorun 23 27 kuzey ve gneyinde bulunan paralel dairelerine dnenceler denir. Yer ekseninin eik olmasndan dolay, yl ierisinde Gne nlarnn 90lik ayla dt yerler deiir. Dnenceler, Gne nlarnn 90lik ayla dt yerlerin snrn oluturur. Gne nlar sadece iki dnence arasnda kalan yerlere ylda iki defa 90lik ayla der. Bunun dnda kalan yerlere hibir zaman 90lik dik ayla dmez.
900 Kuzey Kutup Noktas

Corafi Konum
zerinde yer alan iki nokta arasndaki mesafe kolayca hesaplanabilir. Bunun iin: ki merkez arasndaki paralel fark bulunur. Ayn yarm kredeyseler byk deerden k karlr. Farkl yarm kredeyseler iki deer toplanr. Bulunan fark sabit 111 saysyla arplr. Bylece aralarndaki uzaklk km cinsinden bulunmu olur. rnek: Trkiye 36 kuzey paraleli ile 42 kuzey paraleli arasnda uzanmaktadr. Buna gre Trkiyenin en kuzeyi ile en gneyi aras ka kmdir. (42-36) X 111=> 6 X 111= 666 km rnek: Ayn meridyen ve 26 kuzey paraleli ile 24 gney paraleli aras ka kmdir. (26+24) X 111=> 50 X 111= 5550 km rnek: 39 kuzey paralelinde bulunan Ankaradan kalkan

66033 Kuzey Kutup Dairesi 23 27 Yenge Dnencesi 00 Ekvator 23027 Olak Dnencesi 900 Gney Kutup Noktas 66033 Gney Kutup Dairesi
0

bir uak ayn meridyen zerinde 8658 km gneye gitmitir. Ulat enlemin derecesi katr. 8658 : 111 = 78 Ankaradan 78 paralel gneye gidersek 78-39 = 39 gney paraleli olur. (Bugne kadar km tek soru tipi) Enlemin etkileri klimi Gne nlarnn geli asn Glge boyunu Scaklk daln Buharlamay Ya eidini ve rejimini Akarsu rejimini Toprak eidini Tarm rnlerinin eitliliini Kalc kar snrnn yksekliini Dnyann dn hzn Deniz suyunun tuzluluk ve scakln Gece ile gndz arasndaki zaman farkn Yerleme ve tarm faaliyetlerinin snrn Yerleme biimini Nfus daln

Kutup Daireleri: Ekvatorun 6633 kuzey ve gneyinde bulunan paralel dairelerine Kutup Daireleri denir. Yer ekseninin eik olmasndan dolay yazn gndz sresi; kn da gece sresi 24 saati aar. Yani yazn 24 saati akn bir sre Gne ufukta kalr ve batmaz; kn da 24 saati akn bir sre Gne domaz. Bu durum sadece kutup daireleriyle kutup noktalar arasnda kalan yerlerde gerekleir. Kutup Daireleri, gece veya gndz srelerinin 24 saati at yerlerin snrlarn oluturur. 11. Komu iki mesafe olarak paralel her 111

arasndaki ve yaklak

yerde eit olarak kabul edilir kmdir. Bundan

yararlanarak ayn boylam

Mehmet ZOR
Sanayi faaliyetlerini Bitki rtsnn eitliliini, K-G ynnde geni alan kaplayan lkelerde iklim eitlilii fazla olduundan bitki ve tarm rnlerinin eitlilii de artar. zellikle iklim ve bitki eitlilii Ekvatoral ve Kutup kua arasndaki gei zellii tayan Orta kuakta artmaktadr. lkenin D-B dorultusunda geni alan kaplamas iklim eitliliine neden olmad iin bitki ve tarm rnleri eitliliine neden olmaz. KYKde grlen iklim ve bitki trlerinin benzeri GYKde grld iin iki yarmkrede uzanan alanlardan sadece birisi alnr. 2. MERDYEN - BOYLAM Bir kutuptan dierine ulaan ve paralelleri dik ayla kesen hayali izgilere meridyen denir Dnya zerindeki herhangi bir noktann, balang merid00
330 330lik yay 330

Corafi Konum
3. Greenwichin dousunda 180, batsnda da 180 olmak zere toplam 360 tane meridyen yay vardr. Dousundakilere dou meridyenleri, batsndakilere bat meridyenleri denir. 4. Meridyenlerin boylar (20 004.5 km) birbirine eittir. 5. ki meridyen arasndaki mesafe Ekvator zerinde 111 kmdir. Ekvatordan kutuplara doru gidildike bu mesafe azalr ve btn meridyenler kutup noktalarnda birleirler. (0 111 km, 10 109 km, 20 104 km, 30 96 km, 40 85 km, 50 71 km, 60 55 km, 70 38 km, 80 19 km, 90 0 km) 6. Ekvator bir daire olduu iin i alar toplam 360 dir. Her dereceden bir meridyen yay gemektedir.

900K

yenine olan uzaklnn a cinsinden deerine boylam denir. Boylam herhangi bir noktadan yerin merkezine ekilecek dikey bir izgiyle balang meridyeni arasndaki adr. Derece (), dakika

330D

00

7. Meridyenlerin dereceleri balang meridyeninden douya ve batya doru gittike artar. 8. Her meridyenin bir kart (antimeridyen) vardr. kisi birlikte bir ember olutururlar. Bir meridyenin kart

900G

meridyenini bulmak iin verilen meridyen 180den karlr. Kart meridyen daima farkl yarm krededir. rnein 35 bat meridyenin kart meridyeni: 18035=145 dou meridyenidir. rnein balang stanbul meridyenin zerinden (0) kart, 29 180 dou

() ve saniye () olarak ifade edilir. Bir yerin boylam derecesi verilirken Balang meridyenine gre douda veya batda olduu belirtil-melidir. rnein Ankara, 3253dou boylamndadr. Boylam da pratikte meridyenle ayn anlamda kullanlr. Meridyenlerin zellikleri: 1. Balang meridyeni, ngilterede Londra yaknlarndaki Greenwich kasabasndaki ayn adla anlan gzlem evinden geen meridyen yay olarak kabul edilir. 2. Meridyenler K-G ynnde uzanrlar.

meridyenidir.

geen

meridyeninin kart 151 bat meridyenidir. 9. Bir meridyen zerindeki tm noktalarn yerel saati ayndr.

Mehmet ZOR
10. Ardk iki meridyen arasndaki yerel saat fark 4 dakikadr. Dnyann kendi ekseni etrafndaki bir tam dnnn 24 saat olmasndan dolay, komu iki meridyen yay arasndaki zaman fark 4 dakikadr (24x60 = 1440 dak. 1440/360 = 4 dak.).

Corafi Konum
9. Gneyinden kuzeyine doru gidildike gne nlar daha eik ayla der. 10. Gneyden kuzeye doru gidildike scaklk azalr. (78) derecelik bir scaklk fark vardr. 11. Gneyden kuzeye doru gece ve gndz sreleri arasndaki fark artar. Yazn kuzeye doru gndz sresi artarken, kn kuzeye doru gece sresi daha fazladr. 12. Baknn etkisiyle dalarn gney yamalar kuzey yamalarndan daha scaktr.

Trkiyenin Matematik Konumu ve Sonular: 1. Trkiye, Kuzey Yarmkrede ve balang meridyeninin dousunda yer alr. 2. Ekvatora gre 36 kuzey ve 42 kuzey paralelleri arasnda; balang meridyenine gre 26 dou ve 45 dou meridyenleri arasnda yer alr.

13. K saati uygulamasnda 2. saat dilimini kullanrken yaz saati uygulamasnda 3. saat dilimini kullanmaktadr. YEREL SAAT Zaman lm Gnein gkyzndeki hareketine gre ayarlanr. Yerel saat, Dnya zerindeki herhangi bir yerin Gnee gre konumudur. Bir meridyen Gnein tam karsna geldiinde o meridyen zerindeki tm noktalarda Gne nlar gelebilecei en dik ayla gelir. Bu srada yatay bir dzleme dikilecek ubuun glge boyunun en ksa olduu andr ve o yerin yerel saati 12:00dir. Bir meridyen zerinde bulunan btn noktalarn yerel saatleri ayndr, le vakitleri ayn anda olur. Ancak, Gnein

3. Ardk iki meridyen aras 85-86 kmdir. 4. En kuzeyi ile en gneyi arasnda 6 paralel fark vardr. 5. En dousu ile bats arasnda 19 meridyen fark vardr. Bu da 76 dakikalk yerel saat fark oluturur. 6. Orta kuan gneyinde yer alr. Drt mevsim belirgin olarak yaanr. Mevsimlere gre insanlarn giysi ihtiyalar deiir. Gne nlar hi 90ayla dmez. Bir cismin glge boyu hibir zaman sfr olmaz. Bat rzgarlarndan etkilenirken Alizeler ve Kutup rzgarlarndan etkilenmezler. Buzullarn etki alan dardr. Tundra topraklar ve bitki rts grlmez. K mevsiminde cephe yalar grlr. 7. Kuzeyinden esen rzgarlar scakl drrken, gneyden esen rzgarlar scakl arttrr. 8. Yllk scaklk ortalamalar 20 Cnin zerine kmaz.

dou ve bat saatleri ayn deildir. Bunun temel nedeni Yerin eksen eikliidir. nk eksen eikliinden dolay aydnlanma emberi kutup noktalarndan gemez ve meridyenlerle akk uzanmaz. Yl boyunca srekli kutup noktalaryla kutup daireleri arasnda yer deitirir. Bu da bir meridyen zerindeki btn noktalarn ayn anda aydnlanmamas veya kararmamasna neden olur. ULUSAL SAAT (ORTAK SAAT) alma hayatnda, yerel saatlerin hepsini kullanmak mmkn deildir. Ticari ve ekonomik ilikilerin kolaylatrlmas, haberleme ve ulam hizmetlerinin hzl ve dzenli bir ekilde yaplabilmesi iin ulusal saat uygulamasna ihtiya duyulmutur. Bu nedenle her lkenin kendisine en uygun meridyenin yerel saat, btn lke snrlar ierisinde geerli hale getirmesiyle oluan saate ulusal saat veya ortak saat denir.

Mehmet ZOR
Ancak Rusya Federasyonu, Kanada, in, ABD, Brezilya, Hindistan ve Avustralya gibi dou bat ynnde geni alan kaplayan lkeler birden fazla ortak saat kullanmaktadrlar. nk bu lkeler dou bat ynnde geni alanlara yayldklarndan, lke ierisinde ve dousu ile bats arasnda byk yerel saat farkllklar ortaya kmaktadr. rnein Rusya 11, ABD 6 ortak saat kullanmaktadr. Trkiye 1978 ylna kadar 2. saat diliminde yer alan 30 dou meridyeninin yerel saatini ortak saati olarak kullanmaktayd. 1978 ylndan sonra gndz sresinin uzun olduu yaz aylarnda, Gne enerjisinden daha fazla yararlanarak enerji tasarrufunda bulunmak ileri ve geri saat uygulamasna geilmitir. K Saati: Ekimin son haftasndan Martn son haftasna kadar k saati (geri saat) uygulamasnda 2. saat diliminde yer alan 30 D meridyeninin yerel saati ortak saat olarak kullanlr. Yaz Saati: Martn son haftasndan Ekimin son haftasna kadar yaz saati (ileri saat) uygulamasnda 3. saat diliminde yer alan 45 D meridyeninin yerel saati ortak saat olarak kullanlr. SAAT DLMLER lkeler arasnda her alanda gelien ilikilerde, saat farkllklarndan Kendi ekseni ortaya etrafnda kan bir karklklar tam turunu nlemek 24 saatte amacyla uluslar aras saat ayarlamalarna gidilmitir. tamamlad iin Dnya, 24 saat dilimine ayrlmtr. 360 meridyen yay olduuna gre, her saat diliminden 15 meridyen gemektedir (360:24=15). Buna gre her saat diliminin (veya her 15 meridyenin) merkezindeki boylamn yerel saati esas alnarak o saat diliminin ortak saati olarak kullanlr. Bu saat diliminin getii her lke, esas alnan saat ayar kullanr. Uluslar aras saat ayarlamalar yle yaplmtr:

Corafi Konum
Saat dilimleri her yerde tam olarak meridyenleri takip etmez, siyasi snrlara, kta kenarlar veya adalarn konumuna gre girinti veya knt yapabilir. TARH DETRME ZGS Dnyann dou yarm kresi ile bat yarm kresi arasndaki bir gnlk farktan dolay 180 meridyeni tarih deitirme izgisi olarak kabul edilmitir.

Balang meridyeninin kart olan 180 meridyeni hem dou hem de bat meridyenidir ve 12. saat dilimi ierisinde yer alr. Yani balang meridyeni ile aralarnda 12 saat fark vardr. Balang meridyeninden, 180 meridyenine doudan gidilirse 12 saat ileri; batdan gidilirse 12 saat geri olur. 180 meridyeninin hem dousu ve hem batsndaki iki noktada saatler ayn ancak gnler farkldr. 180 meridyeni geilerek, Dou Yarmkreden Bat Yarmkreye geilirse, tarihler bir gn geri alnr; Bat Yarmkreden Dou Yarmkreye geilirse tarihler bir gn ileri alnr. GNEN GN NDEK KONUMU Ekinoks tarihlerinde gece gndz eitlii yaanmas nedeniyle Gne 12 saat ufuk dzleminin zerinde durur. Gnein ufuk dzlemi zerindeki hareketi u ekilde olur. Gne yerel saatle 06:00da doar 12:00da tepe noktasna ular ve saat 18:00da da batar.

Mehmet ZOR

Corafi Konum
d. Batdaki bir noktann yerel saati verilip, doudaki bir noktann yerel saati istenirse, aradaki zaman fark bulunup batnn saati ile toplanr. rnek: 30 D boylamndaki zmitte yerel saat 09:20 iken 44 D boylamndaki Idrda yerel saat katr? (44-30) X 4 => 14 X 4 = 56 09:20 + 00:56 = 10:16 Idrda saat 10:16 olur.

YEREL SAAT HESAPLAMALARI Verilen iki meridyen arasndaki zaman farkn bulmak iin u ematik forml kullanlr.

2. Gne Problemleri: Gne problemlerini zmek iin u yol takip edilir. a. Verilen iki nokta arasndaki meridyen fark bulunarak

ki merkez arasndaki meridyen fark bulunur. Ayn yarm kredeyseler byk deerden k karlr. Farkl yarm kredeyseler iki deer toplanr. Bulunan meridyen fark yerel saat fark olan 4 ile arplr.

sabit yerel saat fark olan 4 ile arplr. b. Dnya batdan douya doru dnd iin, douda Gne erken doar erken batar, batda Gne ge doar ge batar. c. Doudaki bir noktada Gnein dou saati verilip, batdaki bir noktada Gnein dou saati istenirse aradaki zaman fark bulunur, dounun saati ile toplanr.

1. Yerel Saat Problemleri: Yerel saat problemlerini zmek iin u yol takip edilir. a. Verilen iki nokta arasndaki meridyen fark bulunarak sabit yerel saat fark olan 4 ile arplr.

rnek: 42 D boylamndaki Siirtte 05:30da doan Gne, ayn enlem ve 29 D boylamndaki Denizlide kata doar? (42-29) X 4 => 13 X 4 = 52 05:30 + 0:52 = 06:22 Gne Denizlide 06:22de doar.

d. Batdaki bir noktada Gnein dou saati verilip, b. Dnya batdan douya doru dnd iin, douda yerel saat daima ileri, batda yerel saat daima geridir. c. Doudaki bir noktann yerel saati verilip, batdaki bir noktann yerel saati istenirse aradaki zaman fark bulunur, dounun saatinden karlr. rnek: 42 D boylamndaki Siirtte yerel saat 11:10 iken, 29 D boylamndaki stanbulda yerel saat ka olur? (42-29) X 4 => 13 X 4 = 52 11:10 00:52 = 10:18 stanbulda saat 10:18 olur. Not: Gnein dou saati verilip bat saati veya bat saati verilip dou saati istenirse, gndz uzunluunu ifade eden ipularnn mutlaka bulunmas gereklidir. rnein, Ekinoks tarihi, 21 Mart, 23 Eyll, Aydnlanma doudaki bir noktada Gnein dou saati istenirse, aradaki zaman fark bulunup batnn saatinden karlr. rnek: 33 D boylamndaki Ankarada 17:30da batan ayn enlem ve 42 D boylamndaki Erzurumda kata batar? (42-33) X 4 => 9 X 4 = 36 17:30 - 00:36 = 16:54 Erzurumda Gne 16:54te batar.

Mehmet ZOR
dairesinin Kutup noktalarndan getii gn, Gne

10

Corafi Konum

nlarnn Ekvatora dik dt gn vs.