Ders Notlar 2 - Harita Bilgisi

Harita: Yeryznn tamamnn veya bir blmnn kubak grnmnn, belirli bir lek dahilinde kltlerek kat zerine aktarlmasyla elde edilen izimlerdir. Haritaclkla ilgilenen bilim dal ise "Kartografya" dr.Gnmzde haritalar izilirken uaktan ya da uydulardan ekilmi fotoraflardan yararlanlr. Bu ynteme fotogrametri denir Kroki: leksiz izimlerdir. Harita snfna girmezler. Kubak grnmle, dzleme aktarlarak oluturulmulardr. lekleri olmadndan harita deillerdir. Bir izimin Harita Olabilmesi in: Kubak grnme sahip olmas leinin olmas Dzleme aktarlm olmas gerekir Haritalarn Kullanm Alanlarndan Bazlar Yurt savunmas ve gvenliin salanmas Corafi olaylarn dal Ulam sorunlarnn azaltlmas Baraj yerinin seimi ve ynetimi Arazi dzenleme almalar mar planlarnn dzenlenmesi evre dzenlemesi Turizm yatrmlar Hastalklarn dalm Haritalardaki Bozulmalarn (Hatalarn) Nedenleri: Kresel yzeyin dzleme aktarlmas Gerek boyutun kltlmek zorunda kalnmas Yeryz eklerinin engebeli olmas Haritalar oluturulurken bozulmalar en aza projeksiyon (izdm) yntemleri ortaya kmtr. indirmek iin CORAF BLG SSTEMLER(CBS): Yeryzndeki fiziki ve beeri unsurlara ait verilerin toplanmas, depolanmas ve analiz edilmesidir
Beeri Unsur

veri
Fiziki Unsur

Topla

Depola

Analiz

CBS Kullanm Alanlarndan Bazlar Haritaclk, evre, Savunma, Arazi Kullanm, Belediyecilik CBS Uygulamas iin unlara Gerek Vardr: Bilgisayar Doanm, Yazlm, Veri, Uzman Kii UZAKTAN ALGILAMA: Grntlerin uydular, uaklar veya gkyzndeki eitli aralarla elde edilmesidir. Hava Fotoraflar ncelenerek u Konularda bilgi edinilebilir: Yeryz ekilleri, Bitki rts, Arazi kullanm, Yerleim alanlarnn dalm Uzaktan Alglamann Kullanm Alanlarndan Bazlar Corafya, Meteoroloji, Tarm, ehir planlamas Askeri sahalar, Madencilik, jeoloji HARTA UNSURLARI

Gerek Alan: Yer ekilleri dikkate alnarak hesaplanr. zdm Alan: Yer ekilleri dikkate alnmadan her yer dzm gibi hesaplanan alandr Engebeli ve yksek lkelerin gerek alan ile zdm alanlar arasndaki fark fazladr. Trkiye, Hindistan, svire, Avusturya gibi Yer ekilleri sade ve alak lkelerin gerek alan ile zdm alanlar arasndaki fark azdr. Danimarka, Belika, Hollanda, Msr gibi PROJEKSYONLAR Projeksiyon: Dnya'nn kresellii nedeniyle, haritalarda ortaya kan hatalar en aza indirmek iin kullanlan yntemlerdir. Btn projeksiyonlarda temas yzeyinden uzaklaldka haritadaki bozulma oran artar. A) Silindir Projeksiyon Silindir projeksiyon ile tm dnyann haritas izilebilir. Ekvatoral blge en az hata ile gsterilir. Kutuplara doru bozulmalar artar Daha ok deniz ve hava ulam haritalar izilirken kullanlr ekiller korunur, ancak alanlar bozulur B) Konik Projeksiyon Genellikle Orta Kuak lkelerinin haritalarnn iziminde kullanlr. lke haritalar ile teknik ayrnt isteyen haritalar bu projeksiyonla izilmektedir. ekiller bozulur, ancak alanlar korunur C) Dzlem Projeksiyon Dnyann tmnn haritas izilemez. Dar alanlarn ve byk lekli haritalarn iziminde kullanlr Bozulmalarn en fazla olduu projeksiyonlardr. Haritann kenarlarna doru bozulma artar. ekil ve alan bozulmalar ok fazladr 1. LEK Harita zerindeki uzunluun gerek uzunlua oranna lek denir. lek eitleri A) Kesir lek Gerek uzunluun, harita uzunluuna orannn basit kesirle ifade edilmesidir. Kesir lekte, pay ile paydann birimleri ayndr. Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanlr. Kesir lein pay ksm daima 1'dir. Burada 1 says, bir santimetreyi ifade eder. Payda ise deikendir. Paydada yer alan say, haritas izilen alann ka defa kltldn gsterir. lek ile lek paydas arasnda ters bir orant vardr. Yani lek paydas kldke lek byrken, lek paydas bydke lek klr Bir rnekle aklarsak, yeryznde 1 km uzunluk haritada 1 cm ile gsterilmi olsun. 1 km = 100.000 cm olduundan lek 1/100.000 olur.

B) izgi lek: Bu lek trnde lei gstermek iin haritann altna, bir doru izilir. Bu dorunun zerine entikler konularak, eit aralklarn gerekte(arazide) ne kadar uzunlua sahip olduu gsterilir. Bu tip lekler kesir lee gre ok daha pratik ve kullanldr. nk harita zerinde iki nokta aras ku uuu mesafenin bulunmasn salar.

Ders Notlar 2 - Harita Bilgisi

izgi lekte sfrn solundaki ksm, daha kk uzunluklar lmek iin kullanlr. izgi lek haritalarn fotokopi ve fotoraflarla bytlmesi ya da kltlmesi ile hesaplamalarda meydana gelebilecek hatalar nler. BYK KK LEK KARILATIRMASI Byk lekli Haritalar Kk lekli Haritalar lek paydas kk lek paydas byk Kltme oran az Kltme oran fazla Ayrnt fazla Ayrnt az Gsterilen alan az Gsterilen alan fazla Hata oran az Hata oran fazla zohipsler aras ykselti fark zohipsler aras ykselti fark az ( 10 m gibi) fazla (500 m gibi) Geree daha yakn Gerekten daha uzak Konularna Gre Haritalar: Genel Haritalar zel Haritalar Herhangi bir konu hakknda Herhangi bir uzmanlk genel bir bilgi vermek alanna dair bilgiler ieren ve amacyla hazrlanm herkes herkes tarafndan kolayca tarafndan anlalabilen, basit anlalamayan, uzman tasarlanm haritalardr. kiilerin kulland haritalardr. Fiziki Haritalar Jeoloji Haritalar dari Haritalar Toprak Haritalar Siyasi Haritalar klim Haritalar Topografya Haritalar Meteoroloji Haritalar Atlas Haritalar Deprem Haritalar Beeri ve Ekonomik Haritalar Bitki rts Haritalar B) HARTALARDA YERYZ EKLLERN GSTERME YNTEMLER 1. ZOHPS (E YKSELT ERS) YNTEM Deniz seviyesinden ayn ykseklikteki noktalarn birletirilmesi ile oluturulan i ie kapal erilere e ykselti (izohips) erisi, ayn derinlikteki noktalar birletiren eriye e derinlik (izobath) erisi denir. Yer ekillerini gsterme yntemlerinden en yaygn olandr. 2. KABARTMA YNTEM Yeryz ekillerinin belirli bir lek dahilinde kltlerek oluturulan maketleridir. Bu yntem, yer ekillerinin geree en uygun olarak gsterilmesini salar. Ancak, kabartma haritalarn yapl ve tanmas zor olduundan kullanm alan dardr. RENKLENDRME YNTEM Fiziki haritalarda yeryz ekillerini daha belirgin gsterebilmek iin ykselti basamaklar renklerle ifade edilir. Renklendirme ilemi, aadaki tabloda gsterildii gibi olur: 3. Ykselti basamaklar (m) Kullanlan Renkler 0-200 Yeil 200-500 Ak Yeil 500-1000 Sar 1000-1500 Turuncu 1500-2000 Kahverengi 2000-2500 Koyu Kahverengi Fiziki haritalarda beyaz renkler buzullar ya da kalc karlar gsterirler. Gl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gsterilmektedir. Mavinin tonu koyulatka derinliin artt anlalr. Yeil renk orman, ova veya tarla deildir. 4. TARAMA YNTEM Eim ile orantl olarak kalnlklar artan izgilerle yer ekilleri gsterilir. Tarama ynteminde, izgiler KALIN, KISA, SIK EM FAZLA NCE, UZUN, SEYREK EM AZ TARANMAYAN ALANLAR DZ ALANLAR Tarama yntemi ile harita yapmnn zor olmas, ykselti, eim bulma gibi hesaplamalarn yaplamamas gibi nedenlerden dolay bu yntem gnmzde fazla kullanlmamaktadr. 5. GLGELENDRME YNTEM Gne nlarnn yer ekilleri zerine 45 derece a ile geldii kabul edilerek arazi yaps gsterilir. Yer ekillerinin bir ynden kla aydnlatld dnlr. Buna gre, k alan yerler ak, glgede kalan yerler koyu renkte boyanr. Haritaclkta daha ok yardmc bir yntem olarak kullanlr. ------------------------------------------------------------------------------------------Kaynaklar: 9. Snf Ders Kitab(MEB), Corafya 9(Cumhur ABAY), Corafya 9(Dou ATE), Corafya 9(Zambak Yay), Doal Sistemler(Zirve Yay. Modl 1)

1)

2)

3)
(entikler aras 1 cm. dir) izgi lein Kesir lee evrilmesi 1. lek: Her entik aras 1 cm olduundan 1cm= 1 km Harita Uzunluu izginin uzunluudur Gerek Uzunluk izgi lek zerinde km, hm vb cinsinden yazlm uzunluklardr. lek=

veya

= = =
2. lek:

= = = = =

3. lek:

2. LEJANT (HARTA ANAHTARI) Haritada kullanlan zel iaretlerin ne anlama geldiini gsteren blmdr. Her haritann kullanm amacna gre farkl iaretler kullanlr. 3. BALIK Haritann kullanm amacn belirtmeli, haritay tantmaya yeterli, ak ve ksa olmaldr. 4. ENLEM-BOYLAM(KOORDNATLAR) Haritas yaplacak alann ncelikle enlem ve boylamlar belirlenir. nk haritann lei, bu alann geniliine ve kullanm amacna gre belirlenir. 5. YON OKU Daha ok byk lekli haritalarda kullanlr. Atlaslarda, duvar haritalarnda genel olarak haritann st kesimi kuzeyi, alt kesimi gneyi, sa taraf douyu, sol taraf baty gsterir HARTA ETLER A) leklerine Gre Haritalar

leklerine Gre Haritalar

Plan

lek

Byk lekli
Orta lekli Kk lekli

Topografya

1 /20.000 e kadar 1 /20.000 ile 1 /200.000 aras 1 /200.000 ile 1 /500.000 aras 1 /500.000'den kk