CORAF KONUM 1.MATEMATK KONUM: Bir yerin ..ve gre konumudur.

Bir yerin zerinden geen paralel ve meridyen numaralar matematik konumu ile ilgilidir. RNEK: Trkiye ..kuzey paralelleri ile ..dou meridyenleri arasnda yer alr. 2- ZEL KONUM: Bir yerin ktalara ve okyanuslara gre konumudur ayrca yer ekilleri ykselti denize uzaklk, dalarn uzan vb. zel konum ile ilgilidir . RNEK: Trkiyenin taraf denizlerle evrili yksek ve dalk bir lke olmasdr. PARALELLER VE ZELLKLER:

10 II 20

Soru 3 Sinop 42

40

Hatay Adana Yukardaki haritada gsterilen kentlerden a-) Hatayn ekvatora uzakl ka km dir? ZM:

36

123-

0 derece balang paralelidir. Paralellerderecelik ara ile izilirler 90 kuzey 90 gney yarm krede 180 paralel vardr. Boylar ekvatordan kutuplara doru.. En uzun paralel dairesi . 90 kuzey ve 90 gney paralelleri kutup noktalardr. ki paralel aras ku uuu uzaklk her yerde .. km dir Ekvatordan kutuplara gidildike paralel

456789-

b-) Sinopun kuzey kutup noktasna uzakl ka km dir? ZM: Soru4:30 K pareleli ile 20 G pareleli aras ka km. dir? zm: Soru5: 30 K pareleli ile 20 K pareleli aras ka km.dir zm:

numaral Bir paralel zerindeki tm noktalarn ekvatora ku uuu uzaklklar numaralar kuzey yarm krede

10- Paralel

.gney yarm krede ..doru byr. soru1: Aadaki paralellerden hangisinin evresi daha uzundur. a- ) 10 kuzey paraleli b- ) 20 gney paraleli c- ) 40 kuzey paraleli d- ) 60 kuzey paraleli

NOT: ki merkez arasndan geen paralel saysn bulmak iin ayn yarm krede olanlar.. Farkl yarm krede olanlar .. Soru 6: ekvatorun 1665 km kuzeyinde olan bir merkez ile 2220 km gneyinde olan bir merkez arasnda ka paralel gemektedir? ZM: MERDYENLER VE ZELLKLER: Kutup noktalarn birletiren yarm emberlere meridyen denir.

e-

) 70 gney paraleli

soru2: aadaki paralel numaralar verilen blgelerin hangi yarmkrede yer aldn bulunuz?

20 I 10

11

Balang meridyeni (0) .geer.

23456-

Meridyenler . derecelik a ile izilirler. 180 douda 180 batda 360 meridyen bulunur. Boylar Meridyen eittir. numaral dou yarm Nedeni krede .. ..bat yarm krede .doru byr. ki meridyen aras uzaklk Ekvator zerinde

Soru 9 40 30 20 10 30 20 K 10 0 10

. km dir bu mesafe kutuplara gidildike azalr nedeni .

7-

ki meridyen aras zaman fark dk dir yani dnya ekseni etrafnda dnerken bir meridyen gnein nnden getikten 4 dk sonra dier meridyen gnein nnden geer bu .ile ilgilidir. ekilde gsterilen K noktasnn matematik konumunu tanmlaynz? Cevap: Soru 10 10 0 10 20 20 II I III V IV 0 20 40

8-

ki meridyen aras uzaklk kutuplara doru azalmasna ramen 4 dk lik zaman farknn deimememsinin nedeni .

9-

Bir meridyeni 180 dereceye tamamlayan dier yarm kredeki meridyene denir. 10 180 meridyeni tarih deitirme izgisidir. Bu meridyenin dousu ile bats arasnda bir gnlk zaman fark vardr. Soru7: 45 Dou meridyeninin anti meridyeni nedir? CEVAP:

15 gney- 5 bat koordinatlarna sahip olan bir yer yukarda numaralandrlm blgelerden hangisi iinde yer alr? A) I B) II Soru11 60 65 70 C) 75 15 20 25 III D) IV E) V

Soru8- Aadaki blgelerin hangi yarm krede yer aldklarn bulunuz? 20 40

Yukarda taral gsterilen blgenin matematik konumu nedir? Cevap: .. ile .. paralelleri .. ile .. Meridyenleri arasndadr. Soru12

40

20

NOT: Paralel ve meridyenlerin ortak olan zellii .

Soru13- Aadaki paralel ve meridyen numaral verilen blgelerden hangisinde iki meridyen aras mesafe daha fazladr?
A) 70 80 80 B) 20 30 60 C) 40 50 30

Soru17

70 E) 40 50 0 20 30

50

80

D)

40

10

50

Soru14 40 45 20 I 10 II 30 35 40 50 III 70 75 70 80 ENLEM: Enlem bir yerin ekvatora olan uzakldr.( a cinsinden) .. ile .. paralelleri arasna alak enlemler .. ile .. paralelleri arasna orta enlemler. .. ile .. paralelleri arasna yksek enlemler denir. ENLEMN ETKLER:

Yukarda verilen blgeleri iz dm yzlmleri en byk olandan en kk olana doru sralaynz? CEVAP: Soru15- Aada iki blgenin carafi koordinatlar gsterilmitir. 30 40 20 x 10 y 50 50 40 40

Bu blgelerin zellikleri ile ilgili aada verilen bilgilerin doru ya da yanl olduunu bulunuz?

abcdefSoru16

x blgesi ekvatora daha yakndr (d) (y) iki blgeninde kuzey gney genilii 1110 km dir (d) (y) Blgelerin iz dm yzlmleri eittir. (d) (y) Y gney yarm krede x kuzey yarm krede yer alr (d) (y) X blgesinin dosu ile bats arasnda 40 dk zaman fark bulunur. (d) (y)

1234Soru18

Ekvatordan

kutuplara

gidildike

gne

nlarnn dme as. Cisimlerin glge boyu Ekvatordan kutuplara gidildike ald gne nlarnn atmosferde tutulma oran . Ekvatordan kutuplara . Ekvatordan kutuplara gidildike izgisel hz ( dnyann dn hz).. yol., scaklk

gidildike

N M L K

2002 SS

ekilde gsterilen noktalar iin.

abc56-

izgisel hz en fazla olan hangisidir? izgisel hz en az olan hangisidir?..... izgisel hzlar eit olan hangileridir?..... Ekvatordan kutuplara gidildike gnein dou ve bat sresi ( alaca karanlk sresi) uzar. Nedeni izgisel hzn azalmasdr. Yer ekimi ekvatordan kutuplara gidildike .

Karadeniz Baltk denizi

18 1

Nedeni ..

9-

Bitki

rts

ekvatordan

kutuplara

doru

deiir. geni yaprakl ormanlar kark yaprakl ormanlar ine yaprakl ormanlar grlr. Neden ..

10- Tarm orman ve yerlemenin st snr ile kalc

karn alt snr ( balama snr) ..( Deniz seviyesine yaklar)

Nedeni .

0 ekv

40 K

70 K

90

7-

Gece gndz sre fark ekvatordan kutuplara doru

NOT: nsanlar Ekvatoral blgede scakln biraz daha dk olduu yksek kesimlere yerlemitir. Kutup alt blgelerde ise yerlemeler deniz seviyesindedir. Soru20

6 11 12 13 18 6 18 13 12 11

0ba meridyen IV

III Nedeni .. Soru19Aada x,y,z merkezlerinin her hangi bir gnde yaad gece gndz sreleri verilmitir. Gece (saat) x y z k 11 14 8 10 gndz (saat) 13 10 16 14 II

Yukardaki haritada gsterilen noktalarla ilgili aadaki sorular cevaplaynz?

abcdesuyu f-

Gece gndz sre fark en az olan hangisidir? . Gne nlarn en eik a ile alan hangisidir?...... izgisel hz en az olan hangisidir?......... Tarm ve yerlemenin st snr en yksek olan hangisidir?........ Kalc karn balama snr deniz seviyesine en yakn olan hangisidir? . Alaca karanlk sresi( gnein dou ve bat sresi) en ksa olan hangisidir?

Bu merkezler iin

ab8-

Hangisi ekvatora daha yakndr? .. Hangi ikisi ekvatora eit uzaklktadr?..... ekvatordan kutuplara doru deniz

tuzluluu . Deniz Kzl deniz Akdeniz tuzluluk oran (binde) 46 38

deNOT: Ayn enlem zerinde yer alan merkezlerde:

Gnein dou saati Alaca karanlk sresi

BOYLAM VE ETKLER: Boylam bir yerin balang uzakldr( a cinsinden)

meridyenine

olan

Boylam bir yerin yalnzca .zerinde etkilidir.

39 K zmir Kayseri Van

Ancak -

.ayndr. .ayndr. ayndr. .ayndr. ayndr. ayndr. ayndr. iklimi bitki rts scakl tarm rnleri

Yerel saat dou boylamlarnda, boylamlarnda.Nedeni . Yerel saat: 12.00

bat

Bir yerde gne en yksek konuma ulat an ( le vakti) ( Cisimlerin en ksa glge boyunun olutuu an) yerel saat .olarak kabul edilir. Dnya batdan douya dnd iin douda gne daha erken doar, le vakti daha erken yaanr. NOT: Ayn boylam zerinde yer alan merkezlerde:
37 D

toprak trleri ayn olmayabilir. nk. Soru21- Ayn enlem zerinde yer alan iki merkez iin l- Gndz sreleri eittir. ll- Bitki rtleri benzerdir. Lll- Ekvatora uzaklklar ayndr. lV Scaklk ortalamalar ayndr. Yarglarndan hangileri kesinlikle dorudur? a- l ve ll b- ll ve lll c- l ve lll d- ll ve lV e- l ve lV Soru22

Ordu
y

Gazi antep

ayndr.( Gnein en yksek konuma ulat an ayndr) .ayndr. ayndr 21 Mart ve 23 Eyll gnlerinde ayndr. Balang meridyeni ile aralarndaki zaman fark Balang meridyenine olan uzaklklar

Yukardaki yerkre zerinde gsterilen A ve B merkezleri iin aadakilerden hangisinin ayn olduu sylenemez?

NOT: Ayn boylam zerindeki noktalarda gnein dou ve bat saatlerinin yl boyu ayn olmamasnn nedeni .

abc-

gndz sreleri cisimlerin glge boyu izgisel Hzlar

Yukardaki ekilde grld gibi ayn boylamda yer almalarna ramen m noktasnda gne domamken n noktasnda gne domutur 21 mart ve 23 eyll tarihlerinde ayn boylam zerindeki noktalarda gnein ayn saatte doup ayn saatte batmasnn nedeni .. Soru23

Soru27 26 D 30 D 36 D 44 D

zmit zmir

Samsun Ar Hatay

Soru24

Haritada gsterilen merkezlerle ilgili aadaki sorular cevaplaynz?

a) b) c) d)
soru28

yerel yerel hangi

saati saati iki

en en

ileri geri yerel

olan olan saat

hangisidir?........................ hangisidir?.................... merkezde ayndr?................................. hangi iki merkez arasndaki yerel saat fark en fazladr?..................................................

1
Soru25

Aadakilerden hangisinde verilen iki kent arasndaki yerel saat fark dierle-rinden daha fazladr? 0 A) Samsun Adana

1
2 3

B) zmir Ankara C) Balkesir Erzincan D) Mula anakkale E) zmit Kastamonu

YEREL SAAT HESAPLAMALARI: SORU 29Balang meridyeninde yerel saat 12,00 iken 10 dou meridyenin yerel saati katr. ZM: Soru26

SORU 30- 15 dou meridyeninin yerel saati 14,00 iken 30 dou meridyeninin yerel saati katr? ZM:

SORU 31- 15 dou meridyenini yerel saati 14,00 iken 30 bat meridyenini yerel saati katr? ZM: NOT: ki merkez arasndan geen meridyen saysn bulmak iin ayn yarm kre olanlar .farkl yarm krede olanlar .. SORU32- 29 dou boylamnda bulunan istanbulun yerel saati 18,00 iken 36 dou boylamnda ki Hatayn yeres saati katr? ZM:

Soru38

SORU 33- 45 dou meridyeni zerindeki Idrn yerel saati 19,00 iken 30 dou meridyeni zerindeki zmitin yerel saati katr? ZM:

SORU 34 35 dou boylamnda ki adanada yerel saat 10,00 iken yerel saatin 9,24 olduu zmir hangi meridyen zerindedir? ZM:

GNEN DOU VE BATI SAATNN BULUNMASI: RNEK 145 dou boylamndaki Arda gne 21 Mart tarihinde 06,00 da doduuna gre ayn gn 35 dou boylamndaki Adanada kata batar? ZM:

Soru35

NOT: 21 Mart ve 23 Eyll tarihlerinde gndz sresi .. saattir. Bu tarihte bir yerde gne doduktan ..saat sonra batar bu tarihlerde gne yerel saatle da doar .da batar. Buna gre : M

N SORU 36- ekvator zerinde yer alan X ve Y merkezleri arasndaki zaman fark 24 dk ise bu iki merkez aras ku uuu uzaklk ka km dir? zm:

Soru37

Yukarda gnee kar konumlar gsterilen merkezler iin : K-N arasndaki zaman fark ka saattir ?..... K-M arasndaki zaman fark ka saattir? .. K-L arasndaki zaman fark ka saattir? K merkezinde yerel saat katr ? .. M Merkezinde yerel saat katr?...... N Merkezinde yerel saat katr?....... RNEK 1

- Yukarda gne kar konumlar verilen merkezlerle ilgili olarak

abc-

Hangisi daha dou da yer alr? kisi arasndaki boylam fark katr?............. ki merkez arasndaki zaman fark ka

saattir?............... RNEK 2

RNEK 3

Yukarda 21 mart tarihinde ayn anda gnee kar konumlar gsterilen merkezlerle ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr? A) A ve C merkezlerinin boylamlar farkldr B) A merkezinde yerel saat daha ileridir C) C merkezi daha doudadr D) ayn boydaki bir cismin glge boyu A merkezinde daha ksadr E) A merkezinde gne daha ge domutur RNEK 4

RNEK 5- aadaki paralellerden hangisi zerinde 1000 km douya yada batya doru gidildiinde daha ok yerel saat fark oluur? a- 10 Kuzey b- 30 Gney c- 40 Kuzey d- 50 Gney e- 60 Kuzey ULUSAL( ORTAK) SAAT: Ulusal saat bir lke zerinden geen meridyenlerden birinin yerel saatinin o lkenin tamamnda ortak olarak kullanlmasdr. Trkiye de yaz aylarnda ..zerinden geen Dou meridyeninin yerel saati, k aylarnda ise zerinden geen.Dou meridyeninin yerel saati ulusal saat olarak kullanlr. Yaz aylarnda uygulanan saate .saat uygulamas, k aylarnda uygulanan saate de .saat uygulamas denir. Saatlerin yl iinde ileri ve geri alnmasnn nedeni . ABD, Kanada, in, Rusya, Avustralya gibi lkelerde ayn anda birden fazla ulusal saat uygulamas yaplmaktadr. Nedeni lkemizde ayn anda bir tane ulusal saat kullanlmaktadr. Nedeni .. NOT: Ancak Trkiye dou bat genilii ayn kalmak koulu ile ..olsayd zerinden daha ok meridyen geecei iin dousu ile bats arasndaki zaman fark daha fazla olur, ayn anda birden ok ulusal saat kullanlrd. SORU 1- leri saat uygulanmasnn yapld bir gnde ulusal saat 14,00 iken 36 dou boylamnda ki Hatayn yerel saati katr? ZM:

SORU 2- Geri saat uygulamasnn yapld bir gnde Adanada gn iinde en ksa glge olutuunda ulusal saat 11.40 gstermektedir. Buna gre adana hangi boylam zerinde yer almaktadr? ZM:

Londra Balang meridyeni zerinde yer alan Londra da 23 eyll tarihinde gne ekildeki konumdayken 45 dou meridyeni zerinde yer alan drda gne aadaki konumlardan hangisinde grnr?

SORU 3- Geri saat uygulamasnn yapld bir gnde aadaki kentlerden hangisinin yerel saati ile ulusal saati arasndaki fark en azdr? a- Adapazar b- Samsun c- Malatya d- zmir e- Kars SORU 4-

1- Trkiyenin Matematik Konumu: 2- Trkiyenin zel Konumu -Enlem -Yer ekilleri - Boylam - Ykselti - Denize uzaklk -Dalarn uzan 1-TRKYENN MATEMATK KONUMU: TrkiyeKuzey paralelleri ile ..Dou meridyenleri arasndadr.

SORU 5- 36 Dou boylamnda yer alan Hatayn ulusal saati ile yerel saati arasndaki fark ;

ab-

Yaz aylarnda ka dakikadr ?.......... K aylarnda ka dakikadr?............

NOT: Geri saat uygulamasnn yapld dnemde( K aylarnda) 30 Dou boylam zerinde ki izmite ileri saat uygulamasnn yapld dnemde( Yaz aylarnda) 45 Dou boylamndaki dra en yakn olan yerde yerel saat ile ulusal saat arasndaki fark en azdr. SAAT DLM: Balang meridyeninden douya doru her 15 meridyende bir saat dilimi geirilmitir. 360 meridyen 15 er lik dilimlere blndnde 24 saat dilimi oluturulmutur. Numaras 15 ve katlar olan meridyenler bulunduklar saat dilimlerinin merkez meridyenleridir. Merkez meridyenlerinin 7,30 dousu ile 7,30 bats o saat diliminin snrlarn oluturur.

0 26D 45D 42 Kuzey 36 Kuzey 0 Ekvator

26 Dou

45 Dou

RNEK : 15 Dou 1. saat diliminin merkez meridyenidir. 30 Dou 2. saat diliminin merkez meridyenidir. 45 Dou 3. Saat diliminin merkez meridyenidir. 12. saat dilimine kadar olan meridyenler Dou Yarmkrede 12. saat dilimi 24. saat dilimi arasnda kalan meridyenler Bat Yarmkrede yer alr. SORU 1- 125 Dou Meridyeni hangi saat dilimi iindedir? ZM: SORU 2- 130 Dou meridyeni hangi saat dilimi iindedir? ZM:

42Kuzey

Kuzeydou kesi: 42 K- 45 D Kuzeybat kesi : . Gneydou kesi: . Gneybat kesi:

RNEK 1NOT: Dou meridyenlerinin hangi saat dilimi iinde olduunu bulmak iin 15 e blmek gerekir. Bat meridyenlerinin hangi saat dilimi iinde olduunu bulmak iin 15 e blmek sonra 24 den karmak gerekir. Hem dou hem bat meridyenlerinde kalan 7.30 dan byk olursa bir sonraki saat dilimi alnr. SORU 3- 160 Bat meridyeni hangi saat dilimindedir? ZM:

TRKYENN CORAF KONUMU:

RNEK 2

10 D

20 D 30 D 45 K I II 40 K

III

IV 35 K

B- 2645 Dou Boylamlar arasnda yer almasnn sonular: * Dousu ile bats arasnda 76 dakikalk zaman fark bulunmas. * Doudaki kentlerin yerel saatinin batdaki kentlerden ileri olmas. rnein Erzurumun yerel saatinin Ankaradan ileri olmas. * Dou Anadoluda gnein Bat Anadoludan erken domas. * Trkiyenin 2. ve 3. saat dilimleri iinde yer almas. RNEK 5-

Yukarda enlem ve boylam deerleri verilen blgelerden hangileri iinde Trkiyenin topraklar bulunmaktadr? A)Yalnz I B)Yalnz IV C) I ve II D) II ve III E) II ve IV Trkiyenin Matematik Konumunun sonular: A)- 3642 Kuzey enlemleri arasnda olmasnn Sonular: 1- Trkiye orta kuakta yer alr. Bunun sonucunda - . - . -. - . - . 2- Trkiye dnenceler dnda bulunmaktadr. Bunun sonucunda - - .. 3- Trkiye Yenge dnencesinin kuzeyinde yer alr. Bunun sonucunda. ... 4- Trkiye Kuzey Yarmkrede yer almaktadr bunun sonucunda. * Kuzeyden esen rzgarlar.., gneyden esen rzgarlar .karakterlidir. * Gneyden kuzeye gidildike - Gne nlarnn dme as .. - Cisimlerin glge boyu .. - Scaklk - izgisel hz . - Alacakaranlk sresi .. - Gece gndz sre fark . - Deniz suyu tuzluluu .. NOT: Trkiye Gney Yarmkrede olsayd bu deiimler gneye gidildike grlrd. RNEK 4-

stanbul Ankara Denizli Hatay Erzurum

Yukarda ki haritada gsterilen merkezler iin;

abcdefghi-

Hangisi gne nlarn yl boyu daha dik a ile alr?...................... Hangisinde Hangisinde Hangi Hangisi Hangisi iki cisimlerin geceglge boyu daha en uzundur?.......................... gndz sre fark azdr?......................... ketin gndz daha en sreleri hzl nce eittir?........................... gnein gnein nnden nnden geer?......................... geer?....................... Hangisinin gnein nnden geerken birim zamanda ald yol daha fazladr?.................. Hangi kentin yerel saati en ileridir?.................. Hangi iki kentin yerel saati birbirine en yakndr?.................

2- TRKYENN ZEL KONUMU: * Asya ile Avrupa arasnda yer alr. * stanbul ve anakkale gibi nemli boazlara sahiptir. * Orta Dou petrollerine yakndr. * Farkl kltrler arasnda gei noktasndadr. * taraf denizlerle evrilidir. * Yksek ve dalk bir lkedir. * Ykselti batdan douya doru artar. * eitli iklimler grlr. * Ayn anda farkl mevsim zellikleri yaanr. Nedeni * Deprem bakmndan tehlikeli bir lkedir. * Maden eitlilii fazladr. vb.

10

NOT: Trkiyede scakln dal zerinde hem matematik konumun( enlemin) hem de zel konumun etkisi vardr. Bu farkll u ekilde ayrabiliriz. * lkemizde scaklk gneyden kuzeye gidildike azalr. nedeni. * lkemizde scaklk batdan douya gidildike ve kydan i kesimlere doru gidildike azalr. Nedeni .. RNEK 6Aadaki haritada baz merkezlerin scaklklar verilmitir.
130C 150C

dk olmas enlemin etkisine ters der, enlem etkisi ile eliir. rnek:

13 C 15 C anakkale Rize 5 C Erzurum

42 Kuzey 40 Kuzey

stanbul zmir
170C

Samsun
50C 100C

Kayseri Antalya
190C

Bingl

Bu merkezlerin scaklklarnn nedenlerini bulunuz?

farkl

olmasnn

Ayn enlem zerinde yer almalarna ramen anakkale ve Erzurumda farkl scaklklarn yaanmas ya da Erzurumun ekvatora daha yakn olmasna ramen Rizeden daha souk olmas; .. ile elimektedir. Baka bir deyile scakln dalnda zel konum etkili ise bu durum enlemin etkisine ters der. RNEK 9-

Matematik zel Konum konum 1-antalyann samsundan scak olmas ( ) ( ) 2-izmirin kayseriden scak olmas ( ) ( ) 3-izmirin istanbuldan scak olmas ( ) ( ) 4-samsunun binglden scak olmas ( ) ( ) 5-istanbulun kayseriden scak olmas ( ) ( ) 6-Samsunun kayseriden scak olmas ( ) ( ) 7-antalyann izmirden scak olmas ( ) ( ) Aadaki sorular benzer ekilde cevaplaynz? 8-Akdeniz kylarnn Karadeniz kylarndan scak olmas ( ) ( ) 9-i anadolunun ege kylarndan souk Olmas ( ) ( ) 10-Trkiyenin kuzeyi ile gneyi arasnda 7-8 C scaklk farknn olmas ( ) ( ) 11-Akdenizin Karadenizden scak olmas ( ) ( ) 12-lkemizde batdan douya doru scakln azalmas ( ) ( ) 13-Kn Karadeniz kylarnn Anadoludan scak olmas ( ) ( ) RNEK 7-

RNEK 10-

NOT: Ayn enlem zerinde farkl scaklklarn grlmesi ya da ekvatora daha yakn olan yerde scakln daha

11