1 AIRLIK MERKEZ VE ALAN ATALET MOMENT 1.

AIRLIK MERKEZ (CENTROID) Arlk merkezi paralel kuvvetlerden ortaya kan geometrik bir kavramdr. Yalnzca paralel kuvvetleri arlk merkezi vardr. Arlk merkezi bir fiziksel cismin veya paracklar sisteminin tm arlnn topland nokta olarak dnlr. Dzgn geometrik cisimlerde eer simetri ekseni varsa arlk merkezi bu simetri ekseni zerindedir. Eer iki veya simetri ekseni varsa arlk merkezi bu eksenlerin kesiim noktasnda yer alr. Birka cismin birlemesiyle olumu cisimlere kompozit cisim ad verilir. Arlk merkezlerinin hesaplanmas: izgi (Line-a thin rod) Kompozit Alan (Area-a flat plate with constant thickness) Kompozit Hacim (Volume-a sphere or a cone) Kompozit

x= y= z=

xdl dl ydl dl zdl dl

x= y= z=

x i li li y i li li z i li li

x= y= z=

xdA dA ydA dA zdA dA

x= y= z=

xiAi Ai yi Ai Ai zi Ai Ai

x= y= z=

xdV dV ydV dV zdV dV

x= y= z=

x i Vi Vi y i Vi Vi z i Vi Vi

BAZI GEOMETRK EKLLERN AIRLIK MERKEZLER 1. eyrek ember eklinde nce ubuk
dl = r d

r = Yarap dl

x el = x = r cos y el = y = r sin
/2

yel=y

d xel=x
/2
0

r cos rd
0 /2 0

x=

r 2 [sin ]0 / 2 r[]0 / 2

rd

2r x=

r sin rd
/2
0

y=

r 2 [ cos ]0 / 2

rd

r[]

/2 0

y=

2r

2. ember Yay y
G

x=

r sin

y=0

2
3. eyrek Dairenin Arlk Merkezi y

y=

ydA
dA

A=

G
y

r 2 4

dA=dd
r /2 0

ydA = sin dd =
x

3 sin dd = 3
2

r 0

/2
0

sin d

x=y=

4r 3
y

4. Yarm Dairenin Arlk Merkezi

x=

xdA
dA

y=0
r

A=
/2

r 2 2

dA=dd 3
3 r

xdA = cos dd =
x= 4r 3

0 / 2

2 cos dd =

/2

x G

0 / 2

cos d

5. gen

a x

x=?

y=
h a

h 3

dA=w.dy

b b xdA = h y + 2h (h y) h (h y) dy 0 x= x + w 2
h b bh dA = wdy = b y dy = h 2 0

h
d y

x=

a+b 3

x b w=bx

6. Parabol
x2 y= 2b
y x

xdA x= dA

ydA y= dA
b

b2 dA = ydx = dx = 6 0 2b b
3

b x2

y=

x2 2b

dy y dx b

b/2

xdA = xydx = x 2b dx = 8 0
ydA = wydy =
b/2 0

b 1/ 2 1/ 2 1/ 2 y(b ( y 2 b )dy = 40
3

x=

3b 4

y=

3b 20

3
ALAN ATALET (EYLEMSZLK) MOMENTLER

Etkidikleri alan ierisinde dzgn olarak dalm kuvvetlerin genelde bu alan iinde veya ona dik bir dzlemde yer alan bir eksene gre momentlerinin hesaplanmas gerekir. ounlukla bu kuvvetlerin iddetleri (basn ve gerilme) kuvvetin etkime dorultusunun moment ekseninden olan uzaklyla doru orantldr. Bu ekilde, elemanter bir alana etkiyen elemanter bir kuvvet ile orantl olur. Elemanter moment ise (mesafe2 diferansiyel alan) ile orantl olur. Bu nedenle toplam moment (mesafe)2d(alan) eklinde bir integral ierir. Bu integrale alan atalet momenti veya alan ikinci momenti denir. Atalet momenti hz, ivme, kuvvet gibi fiziksel bir byklk olmayp hesap kolayl salamaya yneliktir. Bir kiriin eilmesinde, bir milin burulmasnda, bir makina veya yap elemannn herhangi bir kesitindeki gerilmelerin hesabnda x2dA, y2dA, r2dA, xydA gibi integraller karmza kar. Ix=y2dA Iy=x2dA Io=r2dA Ixy=xydA A alannn x eksenine gre atalet momenti A alannn y eksenine gre atalet momenti A alannn O noktasna gre atalet momenti A alannn xy eksenlerine gre arpm atalet momenti

O noktasna gre atalet momentine kutupsal (polar) atalet momenti de denir. Bu moment alana dik durumda O dan geen eksene gre tanmlanm olarak da dnlr. Dier bir deyile Io=Iz dir. r2=x2+y2 oluundan Io=Iz=Ix+Iy bants geerlidir. 1. Bir alann Io, Ix , Iy atalet momentleri daima (+) deer alr. 2. Ixy ise (), 0 veya (+) olabilir. 3. Tm atalet momentlerinin birimi uzunluk iin alnan birimin 4. kuvvetidir (L4). 4. Bir alann, bir eksene gre sahip olabilecei en kk atalet momenti bu alann arlk merkezinden geen eksenlerden birine gre gerekleir. Bir alann bir eksene gre atalet momenti, bu eksen arlk merkezinden uzaklatka byr.
Bir alann eylemsizlik yarap

x eksenine gre atalet momenti Ix olan A alannn x eksenine gre paralel ince bir eritte toplandn varsayalm. Bu erit alann x eksenine gre momenti yine Ix ise erit x ekseninden Ix=kx2A bants ile belirlenecek bir kx uzaklna konmaldr.
kx = Ix A

ky =
y A

Iy A

ko =

Io A

2 ko = k2 + k2 x y

ky

y A
ko

kx

O x

4
PARALEL EKSENLER (STEINER) TEOREM

Bir A alannn arlk merkezinden geen eksene gre atalet momenti biliniyorsa, bu eksene paralel olan fakat arlk merkezinden gemeyen herhangi bir eksene gre atalet momenti u ekilde hesaplanr: I x = I x + Ad 2
y e
y

ve

I y = I y + Ae 2

x d

x
BAZI GEOMETRK EKLLERN ALAN ATALET MOMENTLER

1) DKDRTGEN

b/2

y dA=bd

h
G

x h/2 b

h
dA=hd

b
h

by 3 I x = y dA = y bdy = b y dy = 3 0
2 2 h 2 b

=
0 h

bh 3 3

hb 3 hb 3 I y = x dA = x hdx = h x dx = = 3 3 0 0
2 2 2

I x = I x + Ad 2

d=

h 2

I x = I x Ad 2 =

bh 3 bh 3 h bh = 3 12 2

I y = I y + Ae 2

e=

b 2

I y = I y Ae 2 =

hb 3 hb 3 b bh = 3 12 2

5
2. GEN
y y

b/3

y hdy l d

h x
G

h h/3 b

y x

I x = y 2dA

dA=l.dy

Benzer genlerden,

l b = hy h
h 0

l=

b (h y ) h
h

3 (h y )dy = by I x = y ldy = y h 3 0 2 h 2 b

y4 b 4 h

=
0

bh 3 12

I x = I x Ad 2 =

bh 3 bh h bh 3 = 12 2 3 36 hb 3 36

I y = x 2 dA =

hb 3 12

I y = I y Ae 2 =

3. DARE
y y y y

R x
G

r dr
G

x x

Simetriden dolay;
R 4 Ix = Iy = 4 I z = r 2 dA = r 2 2rdr = 2

Io = I z = I x + I y
R 4 R 4 = 4 2 I x = I x + Ad 2 = R 4 5 + R 2 (R )2 = R 4 4 4

6
4. YARIM DARE

R 4 4 4 = R Ix = 2 8 x
I x = I x Ad 2 = R 4 R 2 4R 8 4 =R 8 2 3 8 9
2

G
4R/3

x R 4 R 4 Iy = 4 = 2 8

5. EYREK DARE

4R/3

G
4R/3

R 4 4 4 = R Ix = Iy = 4 16 x