• SOSYOLOJĐ

Đ ALA I

A. KO USU

Sosyolojinin konusu “toplum”dur. Toplumsal olayları bilimsel ilkelere göre sebep - sonuç ilişkisinde inceleye
genellemelere (toplumsal yasalara) ulaşır.

Sosyolojinin pozitif bilim olarak kurulmasında, sanayileşmenin meydana getirdiği hızlı toplumsal değişmeler
etkili olmuştur. A. Comte ve E.Durkheim sosyolojinin bilim olarak kurulmasında öncü isimlerdir.

Sosyoloji toplumu bütünlük içinde inceleme konusu yaparken ele aldığı konuların şu temel başlıklardan oluştuğ
görülür:

— Toplum ve toplumların evrimi

— Sosyal yapı (Sosyal olay, olgu, sosyal ilişki, sosyal grup, sosyal tabakalaşma)

— Toplumsal kurumlar (Aile, Ekonomi, Siyaset, Din, Eğitim)

— Kültür

— Sosyal Değişme

B. SOSYOLOJĐ Đ ÖZELLĐKLERĐ

1. Bireysel problemlerle ilgilenmez, çünkü konusu sosyal olay ve olgulardır.

2. Sosyal olayların ortak noktalarından hareketle genellemelere ulaşır.

3. Sosyal olayları çok yönlü ve çok faktörlü olarak sebep - sonuç ilişkisinde (determinizm) inceler.

4. Sosyal olayları toplum bütünlüğü açısından bütüncül bir bakışla ele alır.

5. Olması gerekeni değil, olanı inceler. Böylelikle değer yargılarından arınık olarak nesnel sonuçlara ulaşı

6. Bütün toplumlar için geçerli olabilecek evrensel ilkeler koymaz. Çünkü toplumlar birbirinden pek çok
yönden farklıdırlar.

7. En iyi toplum modelini ortaya koymaz, çünkü bulgularını araştırmalara (olgulara) dayandırdığından poz
 bir bilimdir.

C. SOSYOLOJĐ Đ DĐĞER BĐLĐMLERLE ĐLĐŞKĐSĐ

1. Sosyoloji - Tarih

Tarih, geçmişte yaşanan olayları tek tek, belgelere dayanarak, yer ve zaman bildirerek ele alır. Sosyoloji ise tek
tek yaşanan tarihsel olayların ortak noktalarından hareketle genellemelere ulaşır.

2. Sosyoloji - Psikoloji

Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını inceleyen pozitif bir bilimdir. Toplum ise tek tek bireylerin ortaya
koyduğu sosyal ilişkilerden oluşur. Aynı zamanda bireyler ortaya koydukları toplum kültürünün bir üyesi olara
yaşarlar. Bu durum sosyolojinin, psikolojiden tamamen bağımsız olmadığını gösterir.

3. Sosyoloji - Antropoloji

Antropoloji, toplumların ırk yapıları ve kültürleriyle ilgilenir. Kültür bir toplumun yaşayış tarzını belirttiğinden
ırkların da toplumsal yaşantıyla ilişkisi olduğundan dolayı, antropoloji sosyolojiyle yakından ilişkilidir.

4. Sosyoloji - Hukuk

Hukuk, insanlar arası ilişkiyi düzenleyerek toplum düzenini sağlamaya çalışır. Toplumun düzeni, konusu toplu
olan sosyolojiyle yakından ilişkilidir.

5. Sosyoloji - Ekonomi

Ekonomik faaliyetler, üretim, tüketim, bölüşüm ve değişim ilişkilerinden oluşur. Topluma faydalı olmaya yöne
yapılan bu ekonomik faaliyetler toplumsal ilişkilerin büyük bir bölümünü oluşturur ve toplum hayatını önemli
derecede etkiler.
6. Sosyoloji - Siyaset

Siyaset yönetim ilişkilerini konu edinir. Toplumun yönetimi de sosyolojiyle ilişkilidir.

7. Sosyoloji - Coğrafya

Yeryüzü şekilleri, doğa kaynakları, bitki örtüsü, iklim vs. coğrafyanın konusu olduğu kadar, toplumsal yaşantın
belirleyici unsurlarıdır. Bu bakımdan sosyolojiyle ilgilidir.

D. SOSYOLOJĐ Đ YÖ TEMLERĐ

Yöntem takip edilen yol demektir. Sosyolojinin yöntemleri, konusu olan toplumu incelemek için takip ettiği
yollardan oluşur.

Sosyolojide diğer bilimlerde olduğu gibi sosyal olaylar arasındaki neden - sonuç ilişkisinin ortaya konulması,
sırayla gözlem, hipotez, sınama ve genellemelere ulaşma şeklinde gerçekleşir. Örneğin, traktörün köy hayatı
üzerindeki etkisini belirlemek isteyen bir araştırmacı, hipotezini (varsayım) oluşturmak için öncelikle köy haya
gözlemlemiş olmalıdır.

Bu gözlemlerine dayanarak oluşturduğu hipotezininin, traktörün köylerde kullanılmaya başlanmasından sonra

doğrulanıp doğrulanmadığını sınar. Doğrulanması halinde traktörün köy hayatını etkilemesi konusunda bilimse
yargılara ulaşır.

Bilim adamı bilimsel yargılara ulaşırken bu yargıların güvenilirliğine çok dikkat etmelidir.

Bunun için objektiflik, doğruluk, tekrarlanabilirlik, sınırlılık, basitlik ve açıklık olarak sıralayabileceğimiz bilim
yöntem ilkelerine uygun hareket etmelidir.

1. Bilimlerin Kullandığı Yöntemler

Genel olarak bilimler, yöntem olarak tek tek olaylardan genel yargılara ulaşılması şeklinde gerçekleşen
tümevarımı, veya genel yargıları tek tek olaylarda sınama olan tümdengelimi kullanırlar. Sosyoloji de bir bilim
olarak bu iki yöntemi araştırmalarında kullanır. Ancak sosyolojinin inceleme sahası geniş olduğundan gerek
tümevarımda, gerekse tümdengelimde örneklem alma önemlidir. Örneklem alma, inceleme alanı geniş
olduğunda, inceleme alanını temsil edebilecek örneklerin alınarak, araştırmaların bu örnekler üzerinde yapılma
ve sonuçların da bütüne genellenmesini ifade eder.

2. Sosyolojide Veri Toplama Teknikleri

a. Gözlem: Toplumsal olayların oluş halinde iken amaçlı olarak izlenmesidir. Bu gözlem katılımlı ya da
katılımsız olabilir. Örneğin, bir köye ilk defa araba yolu yapılmasından sonra köy yaşantısında meydana gelece
olan değişmelerin gözlenmesi gibi. Bu gözlemde araştırmacı köye yerleşirse katılımlı gözlem; dışarıdan biri ola
gözlemde bulunursa, katılımsız gözlem gerçekleşir.

b. Anket: Toplumsal olaylar hakkında bireylerin görüşlerini öğrenmek için önceden hazırlanarak kağıda
dökülmüş soruların, soru formu halinde uygulanması esasına dayanır.

Köy yolunun yapılmasından sonra köylülerin bu konudaki düşünceleri anket yapılarak saptanabilir.

c. Monografi: Sınırları belirlenmiş bir konunun derinlemesine araştırılmasına monografi denir. Köye yol
yapıldıktan sonra, köy hayatının her yönüyle derinlemesine incelenmesi monografiye girer. Đlk monografi
çalışmalarını Fransız Le Play başlatmış, “işçi aileleri” üzerinde ilk kez monografi çalışmaları yapmıştır.

d. Olay inceleme: Toplumsal yaşantıda belirleyici bir etkide bulunan bir toplumsal olayın incelenmesi esasına
dayanır. Örneğin, geçmiş dönemde yapılan bir ihtilâlin toplumsal yaşantıyı ne yönde ektilediğinin belirlenmesi
gibi

e. Sosyometri: Küçük gruplarda, grup üyeleri arasındaki duygusal yakınlaşma derecesini (sevme, kıskanma,
nefret etme gibi) belirlemeye yarayan bir araştırma tekniğidir.

f. Đstatistik: Diğer araştırma tekniklerinden elde edilen bilgilerin sayılarla ifade edilerek yorumlanması esasına
dayanır.

Örneğin, köylüler üzerinde yaptığımız bir anketin sonuçlarına göre ilk defa köylerine yapılan otomobil yolu içi
köylülerin olumlu ve olumsuz görüşlerini sayılarla yorumlayabiliriz.

3. Durkheim’in Yöntem Anlayışı

Sosyolojinin pozitif bilim olarak kurulmasını sağlayan Durkheim’in yöntem anlayışı şöyledir:
a. Sosyal olaylar bir eşya gibi alınmalıdır. Bu durumda toplumsal bilinç işe karışmayacağından, objektif
olunabilir.

b. Sosyal olaylar, sosyal olaylarla açıklanmalıdır. Toplumsal bilincin canlı olduğu günlerde (bayram, tören gibi
intiharların az olduğu gibi sosyal olayın sebebi yine başka bir sosyal olaydır.

c. Sosyal olaylarda normallik ve anormallik ölçüsü toplumdur. Toplumun çoğunluğunda yaygın olan şey
normaldir. Buna göre boşanmanın yasak olduğu bir toplumda bir kişinin boşanması anormaldir.