T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MUHASEBE FNANSMAN

NAAT LETMELER

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. NAAT LETMELERNN KURULUU....................................................................... 3 1.1.Temel Kavramlar ........................................................................................................... 3 1.1.1. na, naat, Yap ve Bina Kavramlar................................................................... 3 1.1.2. naat ve Yap Trleri ............................................................................................ 1 1.2. naat letmelerinin Kurulmas .................................................................................... 2 1.2.1. Ana Szlemenin Hazrlanmas............................................................................. 3 1.3. Ana Szlemenin Hazrlanmasndan Sonra Yaplacak lemler ................................. 12 1.4. Mteahhitlik Karnesi................................................................................................... 12 1.5. NAAT LETMELERNN TUTACAI DEFTERLER ....................................... 13 1.5.1. antiye (Gnlk) Defteri ..................................................................................... 14 1.5.2. Rleve Defteri...................................................................................................... 15 1.5.3. Ataman Defteri................................................................................................... 15 1.5.4. Puantaj Defteri..................................................................................................... 17 1.5.5. Srveyan Defteri.................................................................................................. 17 1.5.6. Yeil Defter.......................................................................................................... 17 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 18 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 22 2. YAPI TAAHHT LEMLER ........................................................................................ 22 2.1. naat Taahhtlerinde zlenen Sre..................................................................... 22 2.1.1 Projenin Hazrlanmas .......................................................................................... 22 2.1.2 Keif Bedelinin Belirlenmesi................................................................................ 24 2.1.3 Fiyatlandrma Yntemin Belirlenmesi.................................................................. 25 2.2 Teklif Alma Ynteminin Belirlenmesi......................................................................... 27 2.2.1 Kapal Zarf Yntemi............................................................................................. 27 2.2.2 Ak Eksiltme Yntemi ........................................................................................ 27 2.2.3 Pazarlk Yntemi .................................................................................................. 28 2.3 Projenin haleye karlmas........................................................................................ 28 2.4 haleye Teklif Verilmesi .............................................................................................. 28 2.5 Szlemenin Yaplmas................................................................................................ 29 2.6 Kesin Teminatn Verilmesi .......................................................................................... 29 2.7 Kesin Teminatn ade Edilmesi.................................................................................... 30 2.8. Taahht Szlemeleri.................................................................................................. 30 2.8.1 naat Taahht letmesinin (Mteahhidin) Sorumluluklar ................................. 30 2.8.2 Verenin Sorumluluklar .................................................................................... 31 2.8.3 Szlemenin Sona Ermesi..................................................................................... 31 2.9. stihkaklar ................................................................................................................... 33 2.9.1 stihkak Kavram .................................................................................................. 33 2.9.2. naat Taahht letmelerinde Gelirin Elde Edilmesi ve Kayd........................... 34 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 35 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 36
i

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 38 3. ZEL NAAT LETMELER ....................................................................................... 38 3.1. zel naat letmelerin zellikleri ............................................................................ 38 3.2. zel naat letmelerinde Arsann Temini................................................................. 38 3.2.1 Arsann Satn Alnmas......................................................................................... 39 3.2.2. Arsann Gayrimenkul Karl (Kat Karl) Temin Edilmesi......................... 39 3.3 Arsann Sermaye Olarak Konulmas............................................................................ 41 3.3.1. Bir irketin Devralnmas ile Elde Edilen Arsalar............................................... 41 3.3.2 Arsann Yeni Kurulan letmeye Sermaye Olarak Konulmas ............................. 42 3.4. zel naat letmelerinde Gelirin Elde Edilmesi ve Kayd ....................................... 43 3.5. Tapu Sicili ve Belediye lemleri................................................................................ 43 3.5.1 Gayrimenkul Alm ve Satm................................................................................ 43 3.5.2 fraz (Parselleme).................................................................................................. 44 3.5.3 Tevhid................................................................................................................... 44 3.5.4 potek .................................................................................................................... 44 3.5.5 Tashih ................................................................................................................... 44 3.5.6 Trampa.................................................................................................................. 44 3.5.7 Kat rtifak Tesisi.................................................................................................. 44 3.5.8 Kat Mlkiyeti Tesisi ............................................................................................. 44 3.5.9 Taksim .................................................................................................................. 44 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 46 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 47 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 49 KAYNAKA ......................................................................................................................... 52

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Genel Ama Bu modl ile inaatlar hakknda genel bilgiye sahip olacak ve inaat iletmesi trlerini ayrt edebilecek, bu iletmelerin tutacaklar defterleri tutabileceksiniz. Amalar naat iletmesi kurulu i ve ilemlerini yapabileceksiniz. 2. naat taahht iletmelerini yapabileceksiniz. 3. zel inaat (yap-sat) iletmelerini yapabileceksiniz. 1. Snf atlye: Sine vizyon, perde, tahta, defter, kalem ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Bireysel renme: Internet, ktphane, evre, kitaplar letme (sektr): Mal ve hizmet veren tm iletmeler Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. LME VE DEERLENDRME Modl sonunda kazandnz bilgi ve becerileri belirlemek amacyla retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aracyla deerlendirileceksiniz. 344MV0040 Muhasebe Finansman Bilgisayarl Muhasebe Elamanl naat letmeleri naat ve inaat iletmeleri ile ilgili bilgi ve becerinin kazandrld renme materyalidir. 40/32 naat iletmelerini belirlemek

MODLN AMACI

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, naat sektr lkemizde gelime potansiyeli ile dikkat eken, sektrlerin banda gelmektedir. Devletin toplu konut retme hedefi, kurumsal inaat firmalarnn proje saylarn hzla arttrmas, yeni i ve alveri merkezlerine olan talebin ykselmesi, turizmin gelecein yldz sektrleri arasnda gsterilmesiyle artan yatrmlar, ekonomideki istikrar ve byme ile birlikte yabanc yatrmlarn da bu ynde arlk kazanmas, konut kredisi faizlerinin dmesi ve vadelerin uzamas, konut taleplerinin artmasna yol amtr. naat sektrnde en byk problemlerinden biri, nitelikli igc ihtiyacnn karlanmasdr. lkemizin bir deprem blgesi olduu dnldnde, inaat sektrnde hizmet veren iletmelerin ve bu iletmelerde alan insanlarn iyi bir eitimden gemi olmalar zorunluluu biraz daha nem kazanmaktadr. Bu da mesleki eitimin sektr iin ne kadar

nemli olduunu bir kez daha ortaya koymaktadr.

Sevgili renci, bu modl ile lkemiz ekonomisinde nemli bir yere sahip olan, inaat ve inaat sektrnn, yklenicileri olan inaat iletmeleri hakknda yeterli bilgi dzeyine ulaacak, sektrn ihtiya duyduu nitelikli elamanlar arasndaki yerini alacaksn.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu modl ile, inaat iletmelerinin kurulu i ve ilemlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyete balamadan nce yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:
Bir inaat iletmesini ziyaret ederek, ana szlemesini inceleyiniz. Bir muhasebe brosuna giderek, bir inaat iletmesinin kurulu aamalarn ve inaat iletmelerinin hangi defterleri tutacaklarn reniniz.

1. NAAT LETMELERNN KURULUU

1.1.Temel Kavramlar
1.1.1. na, naat, Yap ve Bina Kavramlar
na, bir gayrimenkul (tanmaz) meydana getirmek amacyla, malzeme ve iilik kullanlarak yaplan sistemli ve birbiriyle ilikili almalarn tmne verilen genel bir addr. naat ise, ina kelimesinin oulu olup, ina halindeki yani henz tamamlanmam yapy ifade eder. Yap, inaat faaliyetlerinin tamamlanm halidir. Bir baka ifadeyle inaat faaliyetleri sonunda elde edilen rndr. Bu tanmdan hareketle yaplar aadaki gibi rneklendirebiliriz: Binalar ve binalarn eklentileri, Yollar, Meydanlar, Kuyular, Tneller, Su kanallar, Su bentleri, Barajlar, Maden galerileri, Mahzenler, Kanalizasyonlar, Direkler, Duvarlar,
3

Kprler ve dayanaklar, Demiryolu traversleri, Raylar, emeler, Antlar, Limanlar, Metro, Dalgakran, Spor Alanlar, Hava alanlar

Resim 1.1: eitli yaplar Bina, araziye oturtulmu, az ya da ok kapal, zellikle insanlarn barnma ve yerleme ihtiyalar ile sosyal, kltrel ve ticari faaliyetlerini srdrebilmeleri iin ina edilmi yapdr. Yukardaki aklamalar incelendiinde binalarnda bir yap eidi olduu yani yap kavramnn, bina kavramn da kapsad grlr.

1.1.2. naat ve Yap Trleri

1.1.2.1. naat Trleri naatlar; zel inaatlar ve taahht inaatlar olarak ikiye ayrabiliriz: zel inaatlar iki ekilde karmza kar. Bunlardan birincisi; gerek ve tzel kiilerin kendi ihtiyalarn karlamak amacyla yaptklar inaatlar, ikincisi ise gerek ve tzel kiilerin satarak gelir elde etmek amacyla ina ettikleri inaatlardr. Taahht inaatlar; gerek ve tzel kiilerin ihtiya duyduklar ve belli bir bedel karlnda bu alanda faaliyet gsteren inaat iletmelerine yaptrdklar inaatlardr. 1.1.2.2. Yap Trleri Yaplar; menkul ve gayrimenkul olarak snflandrabiliriz. Bir tanmazn (gayrimenkulun) meydana getirilmesi iin yaplan inaata, gayrimenkul inaat, bu inaatn bitmi haline ise gayrimenkul yap ad verilir. rnein, barajlar, binalar, hava alanlar v.s

Resim 1.2: Gayrimenkul Yap rnekleri Her ne kadar nitelik olarak gayrimenkul niteliinde olsa da baz yaplar menkul yap niteliindedir. rnein, inaat faaliyetlerinde, faaliyetlerin takip edilmesi, kontrol ve alanlarn ihtiyalarnn karlanmas iin yaplan antiye binalar nitelik olarak gayrimenkul gibi grlseler de srekli kalma niyetiyle deil iin bitirilmesine kadar yapldklar iin menkul yap olarak adlandrlrlar. Medeni Kanunumuza gre srekli kalma niyeti olmakszn, belli bir hizmete tahsis edilen baraka, kulbe, bayram ve panayr tak ve tezghlar gibi yaplarn yaplma faaliyeti, menkul inaat saylmtr.
1

1.1.2.3. naat letmesi ve Trleri Kendi nam ve hesabna veya taahht (stlenme, bir eyi yapmak iin sz verme, yklenme) yoluyla bakalarna inaat yapan iletmelere inaat iletmeleri denir. naat iletmeleri; naat Taahht letmeleri ve zel naat (Yap-Sat) letmeleri olarak ikiye ayrlr: naat Taahht letmeleri, gerek ve tzel kiilerin ihtiya duyduklar yapy yapmay taahht ederek, ina eden iletmelerdir. zel naat (Yap-Sat) naatlar ise, kendi nam ve hesaplarna inaat yapan iletmelerdir. Bu tr iletmeler ya kendi ihtiyalar olan inaatlar yaparlar, ya da satmak amacyla yap ina ederler. Bu iki tr inaat iletmesi arasndaki farklar unlardr: naat taahht iletmeleri hizmet iletmeleri, zel inaat iletmeleri ise retim iletmeleridir. Taahht iletmeleri bakalarnn ihtiya duyduklar yap ihtiyacnn giderilmesi iin hizmet sunmaktayken, zel inaat iletmeleri kendi ihtiyalar veya satp kar elde etmek iin yap retirler. Bu durum, bu iki inaat iletmesi trnn yapt ilemlerin muhasebeletirilmesinde farkl hesaplar kullanmalarn gerektirir.

Okul naat

Park naat

Konut naat

Resim1.3: Okul ve parklar yaplp kar amacyla satlamayacandan, bu tr inaatlar ancak devlet veya bir hayrseverce inaat taahht iletmelerine yaptrlr. zel taahht iletmelerinin asl amac kar olduundan genelde konut ina eder ve satarlar.

zel inaat iletmeleri, yaplar kendi nam ve hesabna ina ederler. retilen bu yaplar, bu tr iletmelerin mamul olduundan bilnonun aktifinde, stoklar arasnda gsterilir. naat taahht iletmeleri ise kendi nam ve hesaplarna deil bakalarnn nam ve hesaplarna yap ina ettiklerinden, ortaya kan yap, taahht iletmesinin deil, ii iletmeye veren kiilerindir. zel inaat iletmeler, ina ettikleri yaplar satarken sat szlemesi yaparlar, dolaysyla sat szlemesi hkmlerine tabidirler. naat taahht iletmeleri ise hizmet sunduklarndan istisna szlemesi hkmlerine tabidirler Bu iki tr iletmenin vergilendirme sistemleri de birbirinden farkldr.

1.2. naat letmelerinin Kurulmas

naat iletmeleri, bir gerek kii tarafndan ahsi bir iletme olarak kurulabilecei gibi, bir irket olarak ta kurulabilirler.
2

Uygulamada faaliyet gsteren inaat iletmelerinin byk bir ksm limited veya anonim irket olarak kurulmaktadrlar. Bizde, kurulacak olan inaat iletmesinin limited veya anonim irket olaca varsaym ile hareket edecek ve ana szlemenin hazrlanmas ve dier ilemlerin yerine getirilmesini bu varsayma gre ele alacaz.

1.2.1. Ana Szlemenin Hazrlanmas

Limited irketler en az 2, anonim irketler ise en az 5 ortakla kurulur. Bir irketin kurulmas iin yaplacak ilk i, kurulacak olan irketin trne gre ihtiya duyulan en az ortak saysnn bir araya gelmesi ve irket ana szlemesinin hazrlanmasdr. TTK ya gre bir ana szlemede maddeler halinde yer almas gereken hususlar unlardr: 1.2.1.1. Kurucular Hazrlanacak olan ana szlemede kurucu ortaklarn ad, soyadlar, tabiiyetleri ve ak adresleri belirtilir. Eer kurucu ortaklar arasnda tzel kii varsa bu tzel kii ortaklarn unvanlarnda belirtilmesi gerekir. Kurucu ortaklar arasnda yer almak isteyen tzel kiilerin yeni kurulacak olan irkete kurucu ortak olmak istediklerini aka belirten bir karar almalar (bu karar limited irketlerde ortaklar kurulunda, anonim irketlerde ise ynetim kurulunda alnmaldr), ve bu karar ana szleme hazrlanmadan nce notere tasdik ettirmeleri gerekir. 1.2.1.2. Ticaret nvan Trk Ticaret Kanununun (TTK) 41. maddesine gre her tacir: Bir ticaret nvan belirlemeli, Ticari iletmesi ile ilgili tm ilemlerde bu unvan kullanmal, letmesi ile ilgili senet (ek-senet-polie v.s) ve dier tm evraklar bu unvan ile imzalamal, nvan, iletmenin giri cephesine herkes tarafndan grlebilecek bir yere asmaldr.

Sermaye irketleri ticaret unvan serbeste belirleyebilir. Ancak belirledikleri ticaret nvan ierisinde irketin faaliyet konusunun ve irketin trn gsteren ibarenin (limited, anonim irket gibi) yer almas zorunludur. rnein, Kaya naat Taahht Limited irketi. letmeler, ticaret nvanlarnda yer almayan bir alanda faaliyet gsteremezler. Faaliyet gsterecekleri alanlar ticaret nvanlarna ekletmek zorunda kalrlar. Bu tr bir olumsuzlukla karlamamak iin, uygulamada irketler ticaret nvanlarna, esas faaliyet konularnn dnda dier faaliyet konularn da eklerler. Bylelikle, dier faaliyet konular ile ilgili bir i yapmak istediklerinde veya i deiiklii yapldnda ticaret nvannn deitirilmesi gerekmez. rnein, nvan Kaya gda, tekstil, turizm, medikal sistemleri, inaat malzemeleri ticareti, ithalat, ihracat Limited irketi olan bir irket, gda, tekstil, turizm, medikal ve inaat sektrlerinde faaliyet gsterebilecektir.

Tekstil

Gda Turizm Resim 1.4: eitli faaliyet alanlar

Salk

Konuyu inaat iletmeleri asndan dndmzde, inaat faaliyetleri ile uraacak bir irketin kurulmas esnasnda, ticaret nvan ierisinde inaat kelimesinin muhakkak yer almas gerekir. rnein, ticaret nvan kke gda, tekstil ithalat ihracat Ltd ti olan bir irket, ticaret nvannda inaat ilerini yapabileceini gsteren inaat kelimesi yer almadndan inaat faaliyetleri ile uraamayacaktr. Uramak istiyorsa, ana szlemesini deitirip, ticaret nvan ierisinde naat kelimesine yer vermek zorundadr. 1.2.1.3. Kanuni Merkez ve ubeler Ana szlemede irketin merkezinin posta adresi ak bir ekilde belirtilmelidir. Ayn merkezde adres deiiklii yaplmas durumunda ana szlemenin deitirilmesi gerekmez, ancak merkezin deitirilmesi halinde bu durumun ana szlemede de deitirilmesi gerekir. rnein irketin merkezi stanbulda ise ve merkez stanbul iinde baka bir yere tanmsa bu durumda ana szlemenin deitirilmesi gerekmez. Merkez stanbuldan Ankaraya tanm ise ana szlemenin deitirilerek, irket merkezi Ankara olarak dzeltilmelidir. Ana szlemede irket merkezi yannda varsa ubeleri de belirtilmelidir. 1.2.1.4. Faaliyet Konusu TTK nn 271. maddesi uyarnca, irketin faaliyet konusu ana szlemede maddeler halinde ve aka belirtilmelidir. Ticaret iletmeleri ( bir mal alp, zerinde herhangi bir deiiklik yapmadan satan iletmeler), ticaret nvanlarnda ticaret, pazarlama, d ticaret gibi ibarelere yer vermek artyla eitli faaliyet konularn, genel tanmlarla veya aka belirterek ana szlemede gsterebilirler. rnein; cari mevzuat erevesinde her trl maln ihrac, ithali, ticareti, pazarlamasn yapmak eklinde faaliyet konusunu genel tanmlarla belirleyebilecei gibi, gda, tarm, tekstil, inaat malzemeleri v.s mallarn ihrac, ithali ve pazarlamasn yapmak eklinde aka da belirtebilirler. retim iletmeleri de (ihtiyalar gidermek iin kullanlan mal ve hizmetlerin retimi faaliyeti ile uraan iletmeler ), ticaret nvanlarnda belirtmek artyla, ana szlemelerine birden fazla faaliyet konusu yazabilirler. 1.2.1.5. irketin Sresi irketin sresi ana szlemede ak bir ekilde belirtilmelidir (40 yl 99 yl gibi). Eer irket iin bir sre ngrlmyorsa irketin sresi sresizdir eklinde bir ibare ile belirtilmelidir. Unutulmamaldr ki limited irketler sresiz olamazlar. Ana szlemede belirtilen sre yaplacak bir ana szleme deiiklii ile uzatlabilir.

1.2.1.6. Sermaye irketlerin en az sermaye miktarlar arttrlarak Anonim irketlerde 50.000 YTL, Limited irketlerde ise 5.000 YTLye kartlmtr. Bu tutarlar baz alanlarda faaliyet gsteren irketler iin farkl olarak belirlenmitir. rnein fuar dzenleyen anonim irketler ile tketici gnleri dzenleyen irketlerde bu tutarlar daha yksektir. TTK nn 139. maddesine gre sermaye olarak koyulabilecek kymetler unlardr: Para, alacak, kymetli evrak ve menkul eyalar, Her nevi gayrimenkullar, Menkul ve gayrimenkul mallardan faydalanma ve kullanma haklar, Ticari iletmeler, Telif haklar, maden ruhsatnameleri gibi iktisadi deerleri olan haklar, mtiyaz ve ihtira beratlar (yeni bir ey bulana icat edene, bulduu eyden bir sre sadece kendisinin faydalanmas iin Devlete verilen belge) ve almetifarika (marka) ruhsatnameleri gibi sna haklar.

Resim 1.4: Para, menkul- gayrimenkul ve haklar sermaye olarak konulabilir

Anonim irket ana szlemelerinde sermaye ile ilgili olan u hususlar aka belirtilmelidir (rnein, irketin sermayesi 75.000 YTL olup, deeri 750 YTL den 100 hisseye blnmtr gibi): irketin sermayesinin ne kadar olduu, Sermayenin ka hisseye blnd, Her hissenin itibari deeri, Hisselerin ortaklar tarafndan hangi miktarda ve nasl taahht edildii, Hisselerin nama m yoksa hamiline mi yazl olduu.

Limited irketlerde sermaye paylara blnmediinden ana szlemelerinde paylarla ilgili hkmler yer almayacaktr. Sadece irketin sermayesinin ne kadar olduu ve hangi ortan ne kadar sermaye koymay taahht ettii ve ortaklarn bu taahhtlerini nasl yerine getirecekleri ana szlemeye yazlr. Sermaye olarak para dnda (mal, hak, emek, demirba, gayrimenkul, iletme v.s) varlklarda konulabilir. Sermaye olarak konulan para dndaki bu varlklara ayni sermaye denir. Ortaklar ayni sermaye koymay taahht etmiler ise:

Ortaklar Ticaret Mahkemesine, bu mahkemenin olmad yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesine bavurarak, bilirkii talebinde bulunurlar, Mahkeme tarafndan tayin edilen bilirkii ayni sermaye olarak konulan varlklarn, deerini takdir eder, Ana szlemede ayni olarak konulan sermayenin, tutar, nitelii, bilirkiiler tarafndan takdir edilen deeri, ayni sermaye koyan ortaklarn ak kimlikleri, tabiiyetleri ve adresleri aka belirtilir. Ana szlemede ayrca ayni sermaye konacak irket anonim irketse, konulacak bu ayni sermaye karlnda verilecek pay miktarlar da ana szlemede belirtilir.

1.2.1.7. Kuruculara Salanacak Menfaatler irket kurucularnn, irketin kuruluu esnasnda sarf ettikleri emee karlk, elde edilen hsladan yedek ake ve pay sahiplerine %5 temett (kr pay) ayrldktan sonra kalann %10 u kendilerine tahsis edilebilir. Byle bir durum sz konusu ise ana szlemede aka belirtilmelidir. 1.2.1.8. lanlar Kurulacak irket ile ilgili ilanlarn nasl yaplaca (posta, gazete v.s) ana szlemede belirtilmeli ve yaplacak ilanlarda bu hkme uyulmaldr.

Resim 1.5: lann ne ekilde yaplaca, hazrlanacak ana szlemede belirtilmelidir

1.2.1.9. Hesap Dnemi Hesap dnemi normal koullarda bir takvim yldr. 1 Ocakta balar 31 Aralkta sona erer. Ancak baz iletmelerin hesap dnemi yapm olduklar i gerei Maliye Bakanl tarafndan farkl iki tarih aras olarak belirlenebilir. rnein mevsimlik i yapan iletmelerde hesap dnemi allagelmi hesap dnemi dnda belirlenebilir. Ana szlemede hesap dnemi ak bir ifade ile belirtilmelidir. rnein, irketin hesap dnemi Ocak aynn ilk gn balar ve Aralk aynn son gn sona erer eklinde bir ifadeyle hesap dnemi aka belirtilir. 1.2.1.10. irketin daresi irketin kimler tarafndan ve nasl idare edilecei, ana szlemede ak olarak belirtilmelidir. Genelde bu grevi limited irketlerde irket mdrleri, anonim irketlerde ise ynetim kurulu stlenir. rnein bir limited irket ana szlemesine bu hususta irketin ileri ve muameleleri ortaklar kurulu tarafndan seilecek bir veya birka mdr tarafndan yrtlr. lk bir yl iin irket orta Sava KAYA irket mdr olarak seilmitir. eklinde bir hkm konulabilir.

1.2.1.11. irketin Temsili Ana szlemede irketin temsilini kim ya da kimlerin stlenecei belirtilmelidir. Bu grev limited irketlerde mdrlere, anonim irketlerde ynetim kurullarna verilebilecei gibi dardan da temsilci atanabilir. Bir limited irketin ana szlemesinde bu durum irketi mdrler temsil eder. irketi ilzam (balamak, mahkm etmek) edecek imzalar ortaklar kurulu tarafndan tespit, tescil ve ilan olunur. irket tarafndan verilecek btn belgelerin ve yaplacak szlemelerin geerli olabilmesi iin bunlarn irket nvan altnda ve temsil ve ilzama yetkili kiilerin imzasn tamas gerekir. eklinde belirtilebilir. 1.2.1.12. Mdrlerin Deitirilmesi Sz konusu bir limited irket ise, ihtiya duyulduunda mdrlerin nasl deitirilebilecei ana szlemede belirtilmelidir. rnein Mdrler grev sresi dolmadan, irketin denmi esas sermayesinin te ikisini (veya yardan bir fazlasn) temsil eden ortaklarn kararyla deitirilebilir. eklinde bir hkm ana szlemeye konabilir. 1.2.1.13. Denetiler (Murakplar) Anonim irketlerde organ bulunur. Bunlar genel kurul, ynetim kurulu ve denetim kuruludur. Limited irketlerde ise bu organlar yer almaz. Bunlarn yerine irket ortaklarnn oluturduu ortaklar kurulu yer alr. Dolaysyla denetiler anonim irketlerde sz konusu olduu iin hazrlanan ana szleme bir anonim irkete ait ise irketi denetleme yetkisi verilecek kiilerin belirtilmesi gerekir.

1.2.1.14. Genel Kurul

Yukardaki maddede de belirttiimiz gibi genel kurul anonim irketlerde bulunur. Anonim irket ana szlemeleri hazrlanrken: Genel kurullarn toplantya daveti, Toplant zaman, Oy verme ekli ve vekil tayini, Mzakerelerin yaplma tarz ve oranlar hakknda gerekli aklamalara yer verilmelidir.

1.2.1.15. Komiser Bulundurulmas Anonim irket genel kurullarnda, Sanayi ve Ticaret Bakanl komiserinin bulunmas zorunludur. Ayrca toplant zabtlarnn ilgililerle birlikte komiser tarafndan imza edilmesi gerekir. Anonim irket ana szlemeleri hazrlanrken bu duruma ilikin hkmn ana szlemede yer almas gerekir. 1.2.1.16. Karn Tevzii (Datma, Bltrme) irket ana szlemesinde ortaya kacak karn datmnn nasl yaplaca detayl olarak belirtilmelidir.
7

1.2.1.17. htiyat Akesi TTK hkmlerine gre, limited ve anonim irketlerde elde edilen dnem karndan ncelikle yedek akeler ayrlr. Ayrlacak bu yedek akelerle ilgili hususlarn ana szleme de aka belirtilmesi gerekir. 1.2.1.18. Kanuni Hkmler Ana szlemede yer almayan hususlar hakknda Trk Ticaret Kanununun hkmlerinin uygulanacann dzenlenecek ana szlemede yer almas gerekir. Bunun iin ana szlemede Kanuni Hkmler balkl bir madde alarak bu durum bu madde ierisinde belirtilir. rnein, Bu esas szlemede bulunmayan hususlar hakknda TTK hkmleri uygulanacaktr. eklinde bir ifade yeterli olacaktr. 1.2.1.19. Kurucularn mzas Yukardaki aklamalar dorultusunda hazrlanan ana szlemeyi, kurucu ortaklar isimlerini yazarak imzalarlar. mzalanan ana szleme yeteri kadar (810 adet) oaltlp, notere gtrlr ve tasdik ettirilir. Notere tasdik iin verilen crete ait makbuz, kurulu gideri olarak kaydedileceinden saklanr. Buraya kadar limited ve anonim irket ana szlemelerinin hazrlanmasnda dikkat edilmesi gereken hususlara deindik. imdi konunun pekimesi iin bir limited irkete ait ana szleme rnei hazrlayalm:

RNEK ANA SZLEME Madde 1: KURUCULAR Aada adlar, soyadlar, tabiiyetleri ve adresleri yazl olan kurucular arasnda Trk Ticaret Kanununun ani surette limited irket kurulmasna dair hkmlerine gre bir limited irket kurulmutur. 1-Sava KAYA, TC tabiiyetinde olup, Gltepe Mah. 200. Sok. No:18 Ankara adresinde oturmakta, 2- Zeynep KKE, TC tabiiyetinde olup, Mevlana Cad. 208/60 Ankara adresinde oturmaktadr. Madde 2: TCARET NVANI irketin Ticaret nvan, KAYA Gda, Tekstil, naat Ticaret thalat hracat Limited irketi dir.

Madde 3: RKETN KANUN MERKEZ VE UBELER irketin Merkezi, Ankara ilindedir. irketin adresi, Gltepe Mahallesi 200. Sokak No: 16 Altnda/Ankara dr. Adres deiikliinde yeni adres Ticaret Siciline Tescil ve Trkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan ettirilir ve ayrca Sanayi ve Ticaret Bakanlna bildirilir. Tescil ve ilan edilmi adrese yaplan tebligat irkete yaplm saylr. Tescil ve ilan edilmi adresinden ayrlm olmasna ramen, yeni adresini sresi iinde tescil ettirmemi irket iin bu durum fesih sebebi saylr. irket Sanayi ve Ticaret Bakanlna bilgi vermek kaydyla yurt iinde ve yurt dnda ubeler alabilir. Madde 4: FAALYET KONUSU irketin faaliyet konusu unlardr: Gda, tekstil, inaat malzemeleri ithali, ihrac ve ticaretini yapmak. Madde 5: RKETN SRES irketin sresi tescil ve ilan tarihinden itibaren 99 yldr. Madde 6: SERMAYE irketin sermayesi 5.000 YTL dir. Sermaye ortaklar tarafndan; 3.000 YTL ortak Sava KAYA tarafndan, 2.000 YTL ortak Zeynep KKE tarafndan, muvazaadan ar olarak ve tamamen taahht edilmitir. irket sermayesinin tescil tarihinden itibaren en ge 3 ay, kalan ise 1 yl ierisinde denecektir. Bu husustaki ilanlar, esas szlemenin ilan maddesi uyarnca yaplr. Madde 7: KURUCULARA SALANACAK MENFAATLER irket kurucu ortaklarna, irketi kurduklar srada sarf ettikleri emee karlk her hangi bir menfaat salanmayacaktr.

Madde 8: LANLAR irkete ait ilanlar TTK nn 37. Maddesi hkmleri sakl kalmak kaydyla irket merkezinin bulunduu yerde en az bir gazete ile 15 gn evvel yaplr. Mahallinde gazete neredilmedii takdirde en yakn yerde neredilen gazete ile yaplr. Sermayenin azaltlmasna ve tasfiyeye ait ilanlar iin ayn kanunun 397. ve 438. maddesi hkmleri uygulanr. Madde 9: HESAP DNEM irketin hesap dnemi Ocak aynn ilk gn balar ve Aralk aynn son gn sona erer. Ancak ilk hesap dnemi, irketin ticaret siciline tescil edilip tzel kiilik kazand tarihte balar ve o yln 31 Aralk gn sona erer. Madde 10: RKETN DARES irketin ileri ve muameleleri ortaklar veya birka mdr tarafndan yrtlr. irketin ileri ve muameleleri ortaklar veya birka mdr tarafndan yrtlr. KAYA irket mdr olarak seilmitir. Madde 11: RKETN TEMSL irket mdr (mdrleri) irketi mnferit imza ile temsil ve ilzam eder(ler). irket tarafndan verilecek btn belgelerin ve yaplacak szlemelerin geerli olabilmesi iin, bunlarn irket nvan altnda temsil ve ilzama yetkili kiilerin imzasn tamas gerekir. Madde 12: MDRLERN DETRLMES Mdrler grev sresi dolmadan, irketin denmi esas sermayesinin te ikisini temsil eden ortaklarn kararyla deitirilebilir.
10

kurulu tarafndan seilecek bir lk 1 yl iin irket orta Sava kurulu tarafndan seilecek bir lk 1 yl iin irket orta Sava

Madde 13: KARIN DAITIMI (TEVZ) irketin safi kar, hesap dnemi sonunda tespit edilen gelirlerden her trl genel masraflarn ve amortisman gibi irkete denmesi ve ayrlmas zaruri olan tutarlarn karlmasndan sonra kalan tutardr. Safi karn tespitinde Trk Ticaret Kanunu hkmlerine uyulur. Safi kardan her sen nce %5 ihtiyat akesi ile hissedarlara denmi sermayeleri zerinden %5 orannda, genel kurulun alaca kararda tespit edecei ekil ve surette datlmak zere birinci temett ayrlr. Kalan karn en fazla %10u ortaklar kurulunun karar ile irketin mdr ve mstahdemlerine tahsis olunabilir. Kalan kar ortaklar kurulu kararna gre ksmen veya tamamen ikinci temett olarak datlabilecei gibi, datlmayp herhangi bir yedek ake olarak ta tutulabilir. TTK nn 466/II-3. Maddesi hkmleri sakldr. Buna gre kara itirak edenlere datlacak tutarlar ile hissedarlara datlmas kararlatrlan ikinci temett tutarndan TTK nn 466. Maddesinin 2. Fkrasnn 3. Bendi gereince %10 ayrlarak umumi yedek akeye eklenir. Kardan bir ksmnn ortaklara datlmas ve irket adna iletilmesi veya memurlara ikramiye olarak verilmesi gibi kararlar irket sermayesinin %100 n temsil eden ortaklarn kararna baldr. Madde 14: HTYAT AKES htiyat akesi, irket sermayesinin %20sine varncaya kadar ayrlr. Bu miktarn azalmas halinde yeniden ihtiyat akesi ayrlmaya devam edilir. Kanuni ve ihtiyari yedek akeler ile kanun ve bu esas mukavelenin hkmlerine gre ayrlmas gereken miktar safi kardan ayrlmadka kar datlamaz. htiyat akeleri hakknda TTK nn 466. ve 467. Maddeleri hkmleri uygulanr.

11

Madde 15: KANUN HKMLER Bu esas szlemede bulunmayan hususlar hakknda Trk Ticaret Kanununun hkmleri uygulanacaktr.

1.3. Ana Szlemenin Hazrlanmasndan Sonra Yaplacak lemler

Ana szleme hazrlanp notere tasdik ettirildikten sonra yaplacak ilemler unlardr: Kurulu sermayesinin %0.04 Rekabet Kurulu Fonu olarak ilgili bankaya yatrlr, Ticaret Sicil Memurluuna bavurularak, irket tescil ettirilir. Ticaret Sicil Memurluu kurulu ile ilgili dier kurumlara (SSK, Vergi dairesi, Blge alma Mdrl) gerekli bildirgeleri gnderir. Kullanlacak defterler, kullanlmaya balanmadan nce notere tasdik ettirilir, lgili mesleki odalara bavurularak, kayt yaptrlr.

1.4. Mteahhitlik Karnesi

naat ileri ile ilgili ihalelere katlabilmek iin mteahhitlik karnesi gereklidir. Bu karne Bayndrlk ve skn Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl (BB-TAUGM) tarafndan verilmektedir.

Mteahhitlik karnesi almak iin istenen belgeler unlardr:

*lk kez karne alacak ahslardan istenen belgeler:

Bayndrlk ve skn Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl Mteahhitlik Dairesi Bakanlna yazlacak arz dilekesi, Nfus czdannn noterden tasdikli fotokopisi, renim belgesi (1990 ncesi mezun olanlardan diploma ve noter tasdikli fotokopisi), Ticaret odas belgesi (kendi adna karne alacak olanlardan), Meslek odas kayt belgesi, mza sirkleri, n cepheden ekilmi 2 adet vesikalk fotoraf, Bitirilmi iler varsa bunlara ilikin istenen dier belgeler.

12

*Mevcut karnesi olup, yenilemek isteyen ahslardan istenen belgeler:

Bayndrlk ve skn Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl Mteahhitlik Dairesi Bakanlna yazlacak arz dilekesi, Karnenin asl kaybedilmi ise, gazete ilan kayp taahhtnamesi (rneine uygun elle yazlm veya noterden alnm), mza sirkleri, Ticaret odas belgesi (yeni tarihli), Meslek odas belgesi (yeni tarihli), n cepheden ekilmi 2 adet vesikalk fotoraf, Bitirilmi iler varsa bunlara ilikin istenen dier belgeler.

1.5. NAAT LETMELERNN TUTACAI DEFTERLER

naat iletmelerinin, ahs iletmeleri olarak veya irket olarak kurulup, faaliyet gsterebileceine, inaat irketlerinin kuruluu konusunda deinmitik. naat iletmeleri ait olduklar snfa gre, Vergi Usul Kanununda belirtilen ve tutulmas zorunlu defterleri tutmak zorundadrlar. Buna gre, inaat iletmeleri 1. snf tacir konumundaysa; Yevmiye Defteri, Byk Defter (defter-i kebir), Envanter ve Bilno Defterini,

Envanter Defteri Yevmiye Defteri Byk Defter Resim 1.7: 1. Snf tacirlerin, tutmak zorunda olduu defterler

2. Snf tacir konumundaysa; letme Defteri tutacaklardr.

Resim 1.8: 2. Snf tacirlerin tutaca letme Defteri 13

naat iletmeleri tabi olduklar snfa gre yukardaki defterler yannda u defterleri de tutarlar:
antiye (Gnlk) Defteri, Rleve Defteri, Ataman Defteri, Puantaj Defteri, Srveyan Defteri, Yeil Defter. Bu modlde sadece inaat iletmelerine ait defterler incelenecektir.

1.5.1. antiye (Gnlk) Defteri

antiye defteri, Bayndrlk leri Kontrol Ynetmelii gereince inaat taahht iletmelerinde tutulacak defterlerden olup, bu deftere aadaki hususlar gnlk olarak kaydedilir:
O gnk hava durumu, in ilerleyii, gelimesi, kan engeller, naata giren ihrazat (Mteahhidin inaatta kullanlmak zere iyerine getirdii, bir daha antiye dna karlamayan malzemeler) bedeli, denecek gereler, Fiyat farkna tabi gerelerin eit ve miktarlar, Szleme gereince mteahhidin i banda bulundurulmas gereken teknik elemanlarn o gn i banda bulunup, bulunmadklar, alan ii says ve alan makineler, Yaplan nemli grmelerin sonular v.s

Bu defter ift yaprakl (biri koparlabilir zmbal) ve mteselsil (birbirine bal) sra numaral, standart A4 ebatlarndadr. Defterin ilk sayfasna, defterin numaras, iin (inaatn) ad, yeri, keif bedeli, mteahhidin, antiye efinin ve kontrol mhendisinin kimlikleri yazlr ve mteahhit tarafndan imzalanr. ANTYE GNLK DEFTER TARH : SAYFA NUMARASI: HAVA DURUMU :

ANTYE EF

MTEAHHT

KONTROL MHENDS

ekil 1.1: antiye Gnlk Defteri 14

1.5.2. Rleve Defteri

Ataman defterine kaydedilecek imalat ve yerinde lmleme ilemleri tamamlandktan sonra srveyanlar (nezareti) tarafndan ulalan sonularn ve basit krokilerinin kaydedildii defterdir. Bayndrlk leri Kontrol Ynetmeliine gre rleve defterinin sayfalar mteselsil sra numaral olmal ve ilk sayfasna iin ad, yeri ve mteahhidin ad yazlmaldr. Bu defter mteahhit ve kontrol mhendisi tarafndan birlikte i yerinde imzalanmaldr.

Rlevesi Yaplan in Tanm

E N

BOY

ADET

YKSEKLK

V E L M A N O k u m a l a r Nokta Nr KOTU Geri Orta leri

Rleve Tarihi

Kontrol Mhendisi

S a y f a

N r .

ekil 1.2: Rleve Defteri

1.5.3. Ataman Defteri

naat esnasnda esas projede olmayan ilerden, toprak altnda kalma veya sklp atlma gibi ileride grnmeyecek ekilde kapanacak ina ksmlarnn (imalatn) ekil ve boyutlarn gsteren izim ve saysal bilgilere ataman denir. naat esnasnda yaplan baz yap elemanlarndan bir sre sonra gereksiz hale gelen ve bu sebeple sklp atlan veya beton, toprak altnda kalanlarn inas veya proje harici yaptrlan iler bu tr iler olup, bunlarn ataman defterine kaydedilir. Ataman defteri, atamanlara dayanarak kontrol mhendisleri tarafndan ve nsha olarak dzenlenir. Ataman hesap sonular dorudan yeil deftere aktarlarak bu defterde, proje kapsamndaki iler ile birletirilir.

15

ATAMAN KROKS VE TESPTLER

SAYFA:1

KONTROL AMR

KONTROL EF

KONTROL MHENDS

MTEAHHT

Ad Soyad Tarih mza ve Mhr ATAMAN HESAP VE METRAJI

Birim Fiyat Nr. Ve Yaplan in Cinsi malat Ksmlarn n Beyan

SAYFA:2 TOPLAM

HESAPLAR Yksekli i

Adet

Eni

Boyu

Az

ou

Kontrol Amiri Ad Soyad Tarih mza ve Mhr

Kontrol efi

Kontrol Mhendi si

Mteahhit

ekil 1.3: Ataman Defteri 16

1.5.4. Puantaj Defteri

naatta alan igrenlerin, altklar gn ve saatleri gsteren, cret hesaplamalarnda ve iin her hangi bir konudaki ayrnts hakknda bilgi edinilmesine yardmc olacak bilgilerin kaydedildii deftere Puantaj Defteri denir. Puantaj kaytlar ile grevli kii: naatta fiilen alanlarn kimlik bilgilerini, alanlarn alma srelerini, alanlarn yaptklar ileri, naatta altrlan tat aralarn, naatta altrlan i makineleri ve altrma srelerini dzenli olarak bu deftere kaydeder.

Defterin ilk sayfasna iin ad, keif bedeli, cinsi, mteahhidi, kontrol mhendisi ve srveyann ad yazlr. Defter puantr tarafndan gnlk olarak tutulur.

1.5.5. Srveyan Defteri

Srveyan tarafndan gnlk olarak tutulacak olan bu defterin ilk sayfasna; in ad, in yeri, Keif bedeli Srveyann kimlik bilgileri yazlr.

Bu deftere u hususlar kaydedilir: naat iinde allan mahal, Yaplan ina ileri, naata o gn gelen malzemeler, O gn iyerinde bulunan makineler.

1.5.6. Yeil Defter

ki istihkak (hak edi-yaplan i dorultusunda hazrlanan rapora dayanlarak mteahhide yaplan, deme) arasnda yaplan retimi ve eitlerini gsteren, sz konusu retimin lm hesaplarnn yapld defterdir.

17

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem basamaklar neriler
rnek ana szlemeyi sanayi ve ticaret il mdrlklerinden tedarik edebilir veya modl iinde verdiimiz ana szleme rneini inceleyebilirsiniz. Kurucularn adn, soyadn, tabiatn ve ak adreslerini yaznz. Kurucular arasnda tzel kii varsa, irket ortakl ile ilgili karar alm olmalarna dikkat ediniz. nvanda irketin faaliyet konusunun ve irket trnn yer almas gerektiini unutmaynz. irketin ak belirtiniz. adresini mutlaka

rnek ana szlemeyi inceleyiniz.

Ana szlemeye kurucular yaznz.

Ticaret nvann yaznz.

Kanuni merkez ve ubeleri yaznz. Faaliyet konusunu yaznz. irketin sresini yaznz.

Faaliyet konusu olarak, birden ok konu belirleyebileceinizi unutmaynz. Limited irketlerin sresiz kurulamayacan unutmaynz. Limited irketlerde sermaye en az 5000, Anonim irketlerde ise 50.000 YTL olmaldr. Ayni sermaye konuluyorsa, mutlaka bu hususu belirtiniz. menfaatleri Bir menfaat dnlmyorsa ana szlemede bu maddeye yer vermeyiniz lan mektup veya gazete ilan ile yapabilirsiniz. Hesap dneminin balang ve biti tarihlerini gn ve ay olarak yaznz.

Sermayeyi yaznz.

Kuruculara yaznz.

salanacak

lanlarn nasl yaplacan yaznz. Hesap dnemini yaznz.

18

 irketin yaznz.

kimlerce

idare

edileceini

Limited irketlerde irket idaresinin ortaklar dnda birine verilebileceini unutmaynz. Temsilcinin dardan da atanabileceini unutmaynz. Mdrlerin grev sresi dolmadan deitirilebileceini unutmaynz Limited irketlerde denetim organnn olmadn hatrlaynz Limited irketlerde genel kurul yerine ortaklar kurulu olduunu hatrlaynz. Karn datmndan nce yasal yedeklerin ayrlmas gerektiini unutmaynz Ayrlacak akeleri ak bir ekilde belirtmelisiniz mzalarn noter huzurunda atlmasna dikkat ediniz.

irket temsilini kimin stleneceini yaznz. Mdrlerin nasl deitirilebileceini yaznz. Denetileri yaznz. Genel kurul bilgilerini yaznz.

Karn ne ekilde datlacan yaznz.

Ayrlacak htiyat akelerini yaznz. Kuruculara imzalatnz.

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1. 2. naat faaliyetlerinin tamamlanm haline ..denir. Aadakilerden hangisi bir yap trdr? A) Raylar 3. 4. B) Su kanallar C) Yollar D) Hepsi

naatlar ..ve olmak zere ikiye ayrabiliriz. Gerek veya tzel kiilerin ihtiya duyduklar yapy taahht ederek, ina eden iletmelere..denir. Kendi nam ve hesaplarna inaat yapan iletmelere..denir. Aadakilerden hangisi zel inaat iletmeleri ile inaat taahht iletmeleri arasndaki farklar arasnda yer almaz? A) B) C) C) D) zel inaat iletmeleri kendi namna, dieri bakalarnn namna inaat yaparlar zel inaat iletmeleri retim, taahht iletmeleri hizmet iletmeleridir zel inaat iletmeleri A. olmak zorundadrlar, taahht iletmelerinde byle bir zorunluluk yoktur Bu iki tr iletmenin vergilendirme sistemleri birbirinden farkldr

5. 6.

7. 8.

Limited irketler en az ..anonim irketler ise en az ortak ile kurulur. Ticaret nvan ile ilgili sylenenlerden hangisi yanltr? A) B) C) D) Ticaret nvan kullanma ihtiyari bir durumdur Ticari iler, ticaret nvan ile yaplmaldr Ticaret nvan, iletmenin giriinde grlebilecek bir yere aslmaldr letme ile ilgili tm evraklar ticaret nvan ile imzalanmaldr

9.

Aadakilerden hangisi sermaye olarak konulabilecekler arasnda yer almaz? A) Para C) Ticari iletmeler B) Eleman D) Alacaklar ve kymetli evraklar

10. 11.

Limited irketlerin idaresi genelde irket .tarafndan yaplr. Hangisi A.lerin organlar arasnda yer almaz? A) Ortaklar kurulu C)Denetim kurulu B)Genel kurul D)Ynetim kurulu

12.

Mteahhitlik karnesi..nce verilir.

20

13.

Aadakilerden hangisi inaat iletmelerine zg defterler arasnda yer alr? A) Yevmiye defteri C) Rleve defteri B) letme defteri D) Byk defter

14.

Aadakilerden hangisi antiye Gnlk Defterine yazlacak hususlar arasnda yer almaz? A) O gn ki hava durumu B) naat gider ihrazat C) kan engeller D) ilerin cretleri naat esnasnda esas projede olmayan ilerden, toprak altnda kalma veya sklp atlma gibi ileride grnmeyecek ekilde kapanacak ina ksmlarnn (imalatn) ekil ve boyutlarn gsteren izim ve saysal bilgilere .. denir. Hangisi puantaj defterine yazlmaz? A) alanlarn kimlik bilgileri C) naatta altrlan tat aralar

15.

16.

B) Keif bedeli D) alanlarn yaptklar iler

17.

ki istihkak (yaplan i dorultusunda hazrlanan rapora dayanlarak mteahhide yaplan, deme) arasnda yaplan retimi ve eitlerini gsteren, sz konusu retimin lm hesaplarnn yapld deftere .denir

21

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA

RENME

Sevgili renci; bu renme faaliyetiyle naat taahht iletmelerini yapabileceksin..

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Taahht ileri yapan bir inaat firmasn ziyaret ederek, alanlarndan iletmenin ne tr iler yaptn ve ilem basamaklarn reniniz.

2. YAPI TAAHHT LEMLER

Mlkiyeti bakalarna ait olacak bir yapnn yaplmasn taahht ederek inaat yapan iletmelere naat Taahht letmeleri denir. Tanmdan da anlald zere inaat taahht iletmeleri inaat yaptrmak isteyen gerek ve tzel kiiler adna inaat yapm faaliyetlerini stlenirler. Bu iliki iveren (inaat yaptracak gerek veya tzel kii) ile inaat taahht iletmesi arasnda yaplacak bir szleme ile balar. veren ile inaat taahht iletmeleri arasnda yapnn ina edilmesine ilikin olarak yaplacak szlemeden nce, iverenin yapmas gereken baz ilemler vardr: Projenin hazrlanmas, Keif bedelinin belirlenmesi, Fiyatlandrma ynteminin tespiti, Teklif alma ynteminin belirlenmesi, Projenin ihaleye karlmas,

haleye karlan projeye taahht iletmeleri tarafndan teklif verilir. Verilen teklifler iveren tarafndan deerlendirilir ve en uygun teklifi veren inaat taahht iletmesi ile szleme imzalanr ve inaata balanr. imdi inaat taahhtlerinde izlenecek sreci adm adm ele alalm:

2.1. naat Taahhtlerinde zlenen Sre

2.1.1 Projenin Hazrlanmas
naat taahht ilerinde yaplmas gereken ilk i yaplacak inaata ait projenin hazrlanmasdr. Proje i sahibi yani inaat yaptracak kii tarafndan hazrlanr veya bu konuda uzman kiilere hazrlattrlr. sahibi yannda proje hazrlamakla grevli birini altryorsa, proje bu kii tarafndan hazrlanr. sahibi byle bir kii altrmyorsa, projeyi bu alanda uzman kurululara hazrlatr.

22

Yaptrlmas dnlen inaatn ihaleye kartlabilmesi iin: Arsa temin edilmi Mlkiyet ve kamulatrma ilemleri tamamlanm, mar izinleri alnm, Proje hazrlanm olmaldr.

Projeler, eitli planlardan oluur: Vaziyet Plan: Arazinin boyutlar, yapnn yerleimi, evre (komu arazi, cadde, sokak, v.s) uzakl ve yol kotunun belirtildii planlardr.

Resim 2.1: Vaziyet Plan Kat Plan: Yap ierisinde yer alan oda ve eitli blmler ile merdivenler, aydnlanma boluu, baca gibi unsurlarn boyutlarn gsteren planlardr.

Resim 2.2: Kat Plan Kesitler: na edilecek yapnn dikey ve yatay olarak kesildii varsaymyla ortaya kan grntnn ayrntlarnn gsterildii plandr. Grn Planlar: na edilecek yapnn tm cephelerden grnmn veren planlardr. Tesisat Planlar: Elektrik, su, stma, havalandrma, asansr ve soutma gibi tesisatlarn resim ve konumlarn gsteren planlardr. Detay Planlar: na edilecek yapy oluturan eitli elemanlarn dm noktalarn detayl olarak belirtmek amacyla izilmi resimlerdir.

Yukardaki planlar kullanlarak, inaatn seyrine gre oluturulacak projeler ise unlardr:
23

2.1.1.1 Avan Projeler (n Proje) naata ilikin hazrlanacak ilk proje taslak bir proje olup, bu proje; Araziye ait zemin ettleri, Temel ettleri, Vaziyet plan, Kat ve at planlar, naatn mimari grnnn yer alaca bir rapordan oluur.

2.1.1.2. Kesin Projeler Yapya ait avan projesi onaylandktan sonra, tm birimler llendirilip, detaylandrlr. Bylelikle kesin proje hazrlanm olur. Baka bir ifadeyle kesin proje, avan projesinin teknik zellikleri itibariyle gzden geirilmesiyle oluturulan projedir. 2.1.1.3 Uygulama Projeleri Kesin projeler onaylandktan sonra, detaylara uygun olarak mimari elemanlar, tesisatn lleri ve dier ayrntlarn gsterildii uygulama projesi hazrlanr. Bu proje mimari, statik ve tesisat projeleri gibi alt projelerden oluur.

2.1.2 Keif Bedelinin Belirlenmesi

Proje hazrlandktan sonra, yaplmas dnlen inaatn tahmini maliyeti belirlenir. Bu maliyete inaat yapacak, taahht iletmesinin kar da eklenerek, inaatn toplam maliyeti belirlenir. Keif bedelinin eksik veya fazla olarak tespit edilmesi eitli sorunlara yol aar. Bu nedenle keif bedeli belirlenirken, inaatn maliyetinin doru olarak hesaplanmas ok nemlidir. Keif bedelinin belirlenmesinde yaplacak tm giderler ayrntl olarak belirlenebilecei gibi, projelerde yer alan iler iin belirlenmi birim fiyat listelerinden veya asgari inaat metrekare birim fiyatlarndan da faydalanlabilir. naatn maliyetini kalemler halinde gsteren kefe birinci keif ad verilir. Bu keif aadaki gibi bir tabloda zetlenir:

24

.. NAATINA AT BRNC KEF ZET

Sra Poz. Nu. malatn Cinsi Birim Miktar Birim Fiyat Tutar

naat leri Toplam Shhi Tesisat leri Toplam Elektrik Tesisat leri Toplam Kalorifer Tesisat leri Toplam Nakliye Bedelleri Toplam Genel Toplam
ekil 2.1: Keif zeti

2.1.3 Fiyatlandrma Yntemin Belirlenmesi

Yaptrlmas dnlen inaatn tahmini maliyeti (keif bedeli) belirlendikten sonra, taahht iletmeleri (mteahhit firma) tarafndan yaplacak ilerin deerlendirilmesinde kullanlacak fiyatlandrma ynteminin belirlenmesi gerekir. Belirlenecek bu fiyatlandrma yntemi ihaleyi kazanacak taahht iletmesi ile yaplacak szlemede yer alacandan, iin ihale edilmesinden nce bu yntemin, ii yaptracaklar (iveren) tarafndan belirlenmesi gerekmektedir. Fiyatlandrma yntemi szlemede belirtilmemi ise, bu durumda Borlar Kanunu hkmleri uygulanr. Buna gre; Bedel, iin kymetine gre tayin edilmek zere nceden kararlatrlmam veya takribi bir suretle kararlatrlm ise, yaplan eyin kymetine ve mteahhidin masrafna gre tayin edilir. Fiyat belirleme yntemleri unlardr: Birim fiyat yntemi Maliyet + kar yntemi Gtr bedel yntemi

25

2.1.3.1 Birim Fiyat Yntemi Bu yntemde, inaat ve onarm ileri iin Bayndrlk Bakanl tarafndan hazrlanan ve ilan edilen birim fiyat listelerine gre yaplan iin bedeli tespit edilir. Bu fiyat listelerinde her iin birim fiyat ayr ayr olarak gsterildiinden, yaplan iin toplam bedeli yaplan ilerin birim fiyatlar dikkate alnarak hesaplanr. Bu yntem zellikle kamu idareleri tarafndan uygulanmaktadr. rnein, 200 metre kp beton dklm ve bakanlk tarafndan ilan edilen birim fiyat listesinde bir metre kp beton birim fiyat 100 YTL olarak belirlenmi ise, iin toplam bedeli 100X200=2.000 YTL olacaktr. 2.1.3.2 Maliyet + Kar Yntemi Bu ynteme gre, mteahhidin (taahht iletmesinin) yaplacak olan i ile ilgili yapm olduu tm giderler, iveren tarafndan kabul edilir. Bu maliyete nceden kararlatrlm oranda bir kar pay verilir.

Resim 2.3: Maliyet+kar ynteminde maliyeti oluturacak iler ayrntl olarak belirtilmelidir

Bu yntemde, maliyet arttka mteahhidin alaca kar pay artacandan, maliyetlerin objektif olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu sakncann en aza indirilmesi iin bu yntemi uygulayacak iveren ile taahht iletmesi arasnda yaplacak szlemede, maliyeti oluturacak ilerin ayrntl olarak gsterilmesi gerekir. Szlemede belirtilen giderler yapldka, belli dnemlerde incelenir ve kabul edilen giderler toplamna mteahhide verilecek olan kar pay eklenerek i deme yaplr. 2.1.3.3 Gtr Bedel Yntemi Gtr bedel ynteminde, mteahhit (taahht iletmesi), iverenin yaptrmay dnd ve artnamede zellikleri, vasf ve nitelii belirtilen inaat iini, belirleyecei toplam fiyat zerinden yapmay taahht eder. Bu yntem ile i sahibi, maliyetin artmas riskinden kurtulmu olur. Ancak yaplacak iin zellikleri ve kalitesi artnameye ayrntl ve tam olarak yazlmam ise ortaya kacak yap istenilen kalitede olmayabilir. Bu riskin ortadan kaldrlmas iin, yaplacak iin zellikleri ve kalitesi artnamede detayl olarak belirtilmelidir.

26

Resim 2.4:Mteahhit gtr usul ile alaca iin, maliyetini iyi hesaplamaldr

naat yapacak mteahhit firma artnamede belirtilen iin maliyetini iyi bir ekilde tespit etmesi gerekir. Aksi takdirde zarar veya dk bir kar gibi istenilmeyen durumlarla karlaabilir.

2.2 Teklif Alma Ynteminin Belirlenmesi

Projesi hazrlanan ve keif bedeli (tahmini maliyeti) belirlenen ina iinin, ihaleye karlmasndan nce, ihaleye katlacak taahht iletmelerinden alnacak olan tekliflerin ynteminin de belirlenmesi gerekir. Teklif alma da eitli yntemler kullanlmakta olup, bunlardan balcalar unlardr:

2.2.1 Kapal Zarf Yntemi

Bu yntemde artnamede ayrntl olarak belirtilen ii yapmak iin ihaleye katlan iletmeler, ii yapacaklar fiyat kapal bir zarf ierisinde ihale komisyonuna sunarlar. Bu yntem daha ok kamu kesiminde kullanlr. haleye katlanlar birbirlerinin tekliflerini gremediklerinden, ihaleyi kazanmak iin verebilecekleri en dk fiyat vermeye alacaklardr. Bu da ii yaptrmak isteyenin, ii ucuza yaptrmas sonucunu douracaktr.

2.2.2 Ak Eksiltme Yntemi

Ak eksiltme ynteminde, mteahhitler ihale komisyonu nnde tekliflerini szl olarak ifade ederler. landa belirtilen ihale saatine kadar komisyon bakanlna ulam olmak artyla, teklifler, iade taahhtl bir mektupla da gnderilebilir. hale ilannda belirtilen saatte, ihale komisyon bakan, mteahhitlerin artnamede belirtilen artlar yerine getirip getirmediklerini ve gerekli belgeleri ihale dosyasna koyup, koymadklarn ve varsa geici teminatn yatrlp, yatrlmadn kontrol eder. Eksii olan taahht iletmelerine belgeleri ve varsa teminatlar geri verilir ve bu durum tutanaklara geirildikten sonra, ihaleye katlamayacak firmalar dar kartlr.

27

haleye katlma hakk kazananlar, nce artnameyi imzaya, sonra sra ile ilk tekliflerini belirtmeye arlrlar. Yaplan teklifler, arttrma-eksiltme ktlarna yazlr. lk teklifler bu suretle alndktan sonra varsa posta ile yaplan bavurular alr ve bunlara ait teklifler okutularak, arttrma-eksiltme ktlarna yazlr. haleye katlanlar, sra ile tekliflerini sunmaya devam ederler, ihaleden ekilenlerin bu durumu ihaleye ait arttrma-eksiltme kdna yazlarak, imzalar alnr. haleden ekilenler bir daha teklif veremezler. in uzayaca anlalrsa, ihale komisyonu tarafndan kalan firmalardan son tekliflerini vermeleri istenebilir. Son teklifler alndktan sonra ihale karara balanr.

2.2.3 Pazarlk Yntemi

Yaptrlacak iin zellik arz etmesi durumunda bu ii yapacak birka firmadan pazarlk usul ile teklifler alnarak, iin yaplmas salanabilir. Bu usulde yaplan ihalelerde herhangi bir ekil art yoktur. i yaptrmak isteyen ii yapacana inand bir veya birka mteahhit ile pazarlk masasna oturur ve ii en az bedel ile yapmay taahht edene verir. Kamu kurulularnn pazarlk yntemini hangi durumlarda kullanabilecei Devlet hale Kanununda belirtilmitir.

2.3 Projenin haleye karlmas

na iini yaptracak olan kii veya kurum, hazrlad ve keif bedelini belirledii projeyi, ihaleye kartarak, ie talip olan inaat taahht iletmelerinin bilgisine sunar. hale ncesi yaplacak iin teknik zelliklerinin yer ald bir dosya hazrlanr. Hazrlanan bu dosya oaltlarak, ihale ile ilgilenenlere bir bedel karl veya bedelsiz olarak verilir. Kamu kurulularnda bu dosyalar genelde cret karl verilmektedir. veren, ihaleye kartt inaat veya onarm iini, bildii birka taahht iletmesini dorudan bilgilendirip, mracaat etmelerini isteyebilir. sterse ihaleyi gazete ilan ile tm ilgililere de duyurabilir. veren bir kamu kuruluu ise ihale ilann gazete yoluyla yapmaldr.

2.4 haleye Teklif Verilmesi

haleye teklif verecek taahht iletmelerinden istenecek belge ve bilgilerin yer ald ihale dosyasn alan, taahht iletmeleri projeyi; Teknik olarak taahht edip edemeyeceklerini, Taahht edebilecekler ise verilecek teklif bedelinin ne olaca, bakmndan incelerler.

haleye katlma konusunda karar alan taahht iletmeleri verecekleri teklifi belirleyerek, ihale hangi teklif usul ile yaplacak ise bu usule gre tekliflerini sunarlar. hale aan bir kamu kuruluu ise ihaleye katlma artlarndan biri olan geici teminatn yatrlm olmas gerekir. Aksi takdirde ilgili firma ihaleye alnmaz.

28

2.5 Szlemenin Yaplmas

haleyi kazanan taahht iletmesi ile iveren arasnda bir szleme yaplr. Szleme iin her ne kadar kanuni bir ekil art olmasa da, yaplacak szlemenin yazl yaplmas ve notere onaylatlmas kacak ihtilaflarn zm iin zorunlu bir arttr. hale taraflarndan biri kamu kuruluu ise szlemenin yazl olarak hazrlanp, notere tasdik ettirilmesi ve ayrca Saytaya tescil ettirilmesi gerekir. Szlemede teslim zaman, deme zamanlar, karlkl hak ve sorumluluklar ayrntl olarak belirtilmelidir. Bir szlemenin yaplmas, bu szlemenin eki durumunda ki artnamenin de taahht iletmesi (mteahhit) tarafndan kabul edildii anlamna gelir. Taraflarca imzalanmas gereken artnamede u hususlar yer alr: Yaplacak iin teknik ve zel artlar, htilaflarn zm ekli, in sresi, Sre uzatm, Fiyat artlar, Gecikme halinde sz konusu edilecek cezalar, Vergi ve dier ykmllklerin kimin tarafndan yerine getirilecei, Mteahhitlerde aranan artlar v.b

Szlemenin eki niteliindeki artname taahht iletmesini balayacandan, ilgili iletmeler ihale ncesinde artnameleri iyi bir ekilde incelemeli ve ihaleye katlma kararn buna gre almaldrlar. artnameler, iveren tarafndan ihaleden nce, bir bedel karlndan veya bedelsiz olarak ihale ile ilgilenenlere verilmektedir.

2.6 Kesin Teminatn Verilmesi

Kamu kurulularnn am olduu ihalelerde; szleme ve artname de belirtilen ilerin ihaleyi kazanan firma tarafndan, hkmlere uygun olarak yerine getirilmesi amacyla, szleme yaplmadan nce ihaleyi kazanan firmadan ihale bedelinin %6s kesin teminat olarak alnr. haleyi kazanan firma kesin teminat demezse ihale bozulur. Bu durum da ayet alnm ise geice teminat gelir olarak kaydedilir. ayet i sahibi (ihaleyi aan), kamu kurumu deil ise, ihale artlar arasnda byle bir teminat sz konusu ise teminat istenir, deilse teminat istenmez. Szleme yapldktan sonra, alnm ise geici teminatlar iade edilir. Devlet hale Kanununa gre kesin teminat olarak kabul edilecek deerler unlardr: Nakit para Banka teminat mektuplar, Devlet tarafndan ihra edilmi menkul kymetler. zel kesimde teminat eki ve benzeri kymetli evraklar da teminat olarak kabul edilmektedir.

29

2.7 Kesin Teminatn ade Edilmesi

Yapm ilerinde; varsa eksik ve kusurlarn giderilerek geici kabul tutanann onaylanmasndan sonra yars, Sosyal Sigortalar Kurumundan iliiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanann onaylanmasndan sonra kalan, ykleniciye (taahht iletmesine) iade edilir.

2.8. Taahht Szlemeleri

Projesi hazrlanan ve keif bedeli belirlenen inaat ilerinin, yaplan bir szleme ile ihaleyi kazanan inaat taahht iletmelerine verilir. Taraflar arasnda imzalanan bu szleme ile inaat taahht iletmeleri, yaplacak olan ve artname ile ana szlemede ayrntlar belirtilen ina iini belirlenen bedel karlndan yapmay taahht ederler. Taraflar arasnda yaplan bu szleme nitelii itibariyle bir istisna szlemesi olup, Borlar Kanununda stisna bir akittir ki onunla bir taraf (taahht iletmesi), dier tarafn (iveren) vermeyi taahht eyledii semen (bedel) mukabilinde bir ey imalini iltizam eder eklinde tanmlanmtr. Yaplan szlemede yer almayan konularda Borlar Kanununun istisna akdi ile ilgili hkmleri uygulanr. imdi inaat taahht iletmeleri ile iveren arasnda imzalanan ve Borlar Kanunumuzda istisna akdi olarak adlandrlan, bu szlemenin taraflara ykledii sorumluluklar ve akdi (szlemeyi) sona erdiren durumlar inceleyelim.

2.8.1 naat Taahht letmesinin (Mteahhidin) Sorumluluklar

Taahht iletmesi yaplacak ina iini bizzat yapmak veya kendi idaresi altnda yaptrmak zorundadr. Ayrca szleme de aksine bir hkm yoksa inaat iin gerekli alet, ara ve gereleri de tedarik etmelidir.

Resim 2.5: naat iin gerekli alet, ara ve gereleri tedarik etmek mteahhidin grevidir

Taahht iletmesi, inaatta, artname ve szlemede belirtilen nitelikte malzeme kullanmakla; malzeme iveren tarafndan salanyor ise artan malzemeleri iade etmekle ykmldr. in icras srasnda arsann veya iveren tarafndan salanan malzemenin kusurlu olduu ortaya karsa bu durumun derhal iverene bildirilmesi gerekir. Aksi takdirde ortaya kacak olumsuzluklardan taahht iletmesi sorumlu olur.

30

Resim 2.6: Mteahhit artname ve szlemede belirtilen kalitede malzeme kullanmaldr

Taahht iletmesi ie szlemede belirtilen zamanda balamaz, szleme artlarna aykr bir ekilde ii geciktirirse veya iverenden kaynaklanmayan bir nedenle i geciktirilirse ve bu gecikme dolaysyla iin szlemede belirtilen srede bitirilmesi imkn ortadan kalkar ise iveren szlemeyi feshedebilir. Taahht iletmesinin kusuru sebebiyle, yaplan iin kusurlu veya szleme hkmlerine aykr olarak yaplaca kesin olarak ortaya konulabiliyor ise i sahibi taahht iletmesine bir sre tanyp bu sre ierisinde sorumluluklarn yerine getirilmesini isteyebilir. Bu sre ierisinde sorumluluklar laykyla yerine getirilmedii takdirde masraflar taahht iletmesine ait olmak zere tamirat veya inaat iinin tamamnn baka bir kiiye verilecei ihtar edilebilir. naat tamamlandktan sonra, iveren veya inaat taahht iletmesi, masraf kendinden olmak zere yaplan inaat, bilirkiiye muayene ettirerek, muayene sonucunu bir rapor ile tespit ettirebilir. Yaplan muayene sonucu yaplan inaat, iverenin kullanamayaca derecede kusurlu ise bu durumda iveren ii teslim almaktan kanabilir. Bu durumda taahht iletmesi kabahatliyse zarar ve ziyanlarnn karlanmasn da talep edebilir. Muayene sonucu iin kusurlu olduu anlalr ama bunun teslim almay gerektirmeyecek derecede olduu dnlrse, bu durumda i sahibi, yaplan iin kusuru orannda indirim yaplmasn taahht iletmesinden isteyebilir.

2.8.2 Verenin Sorumluluklar

Mteahhidin (inaat taahht iletmesinin) ak bir ekilde uyarmasna ramen, iverenin verdii emirler sonucu i kusurlu olmu ise, baka bir deyile ina edilen yapda bulunan kusur iverenden kaynaklanyor ise, iveren hibir hak ileri sremez. veren szlemede yer alan deme ve dier sorumluluklarn da yerine getirmekle mkelleftir.

2.8.3 Szlemenin Sona Ermesi

2.8.3.1 in Kabul Edilmesiyle Szlemenin Sona Ermesi naat taahht iletmesi tarafndan yaplmas taahht edilen iin tamamlanmasndan ve iveren tarafndan kabul edilmesinden sonra szleme sona erer. Yaplan inaatn iveren tarafndan aka veya zmnen kabul edilmesi durumunda mteahhit her trl mesuliyetten kurtulur. Ancak taahht iletmesinin kastl olarak saklad
31

ve iverenin muayene ettirmesi sonucu ortaya kan kusurlardan dolay taahht iletmesinin sorumluu devam eder. 2.8.3.2 Szlemede Yazl Nedenlerden Szlemenin Sona Ermesi Szlemede iin tamamlanmasndan ayr olarak, szlemeyi sona erdirecek zel durumlara yer verilmi ve bu durum ortaya km ise szleme sona erer. Bu ekilde sona eren szlemelerde taraflarn sorumluluklar szlemede belirtilenlerden ibarettir. 2.8.3.3 Keif Bedelinin Almas Durumunda Szlemenin Feshi Yaplan inaatn masraf, inaata balanmadan nce mteahhit ile tahmini olarak belirlenen keif bedelini iverenin kusuru olmakszn, ar derecede aar ise, iveren gerek iin yapm esnasnda gerekse bitiminden sonra szlemeyi feshedebilir. 2.8.3.4 Yapm Taahht Edilen Yapnn Telefi le Szlemenin Feshi naat taahht iletmesi tarafndan yaplmas taahht edilen yapnn telef olmas durumunda da szleme sona erer. Telef, iverenin salad arsa ve malzemelerin kursundan veyahut taahht iletmesinin uyarlarna ramen iveren tarafndan verilen emirlerden kaynaklanyor ise taahht iletmesi zararnn karlanmasn talep edebilir. Telef, iverenin kusurundan kaynaklanmyor ve iveren yapnn kendisine tesliminden kanmam ise bu durumda taahht iletmesi iverenden ne cretini nede masraflarn isteyemez. 2.8.3.5 Zarar Tazmin Ederek Fesih Szlemede belirtilen iin taahht iletmesi tarafndan henz bitirilmemesine ramen, iveren yaplan iin bedelini deyerek ve taahht iletmesinin zararn tam olarak karlayarak szlemeyi feshedebilir. 2.8.3.6 Sahibi Yznden Szlemenin Feshi naat taahht iletmesinin, yapmay taahht ettii iin yaplmas, iveren (i sahibi) tarafnda ortaya kan bir kaza sebebiyle mmkn olamyorsa szleme sona erer. Bu durumda taahht iletmesi yapt iin bedelini ve bu bedele dhil olmayan dier masraflarn iverenden alr. 2.8.3.7 Mteahhidin Vefat veya Aczi Szleme ile kendisine iin yapm verilen mteahhit vefat ederse veya ii bitirmekten aciz kalr ise szleme fesholur. in yaplan ksm kullanlabilecek dzeyde ise bu durumda yaplan iin bedeli iveren tarafndan denir. 2.8.3.8 Szlemenin Mahkeme Karar le Feshi Szleme mahkeme tarafndan iki gereke ile feshedilebilir:

32

Taraflar arasnda ihtilaf kmas durumunda, mahkemeye bavurularak szlemenin feshi talep edilebilir. Bu durumda tazminat gibi sorumluluklar sakl kalmak suretiyle mahkeme szlemeyi feshedebilir. Yaplacak i gtr olarak pazarlk edilmesine ramen, evvelce tahmin edilemeyen veya tahmin edilip de iki tarafa dikkate alnmayan durumlar ortaya kar ve iin yaplmasna engel olur veya yaplmasn son derece zorlatrrsa, bu durumda hkim szlemeyi feshedebilir.

2.9. stihkaklar
2.9.1 stihkak Kavram
Kelime anlam; hak etme, hak sahibi olma, hizmet karl kazanlan hak olan istihkak kelimesi, inaat sektrnde; ii yapan inaat taahht iletmesine szlemeye uygun olarak yapt inaat ve ihzarata (Mteahhidin inaatta kullanlmak zere iyerine getirdii, bir daha antiye dna karlamayan malzemeler) karlk belli dnemlerde ve iin sonunda, denmesi gereken tutarlar iin kullanlr. naat ileri genelde uzun bir dnemi kapsadndan, ii yapan taahht iletmesinin yaplan giderleri kendi imknlaryla karlamas zordur. Bu durumda taahht iletmesine, iveren tarafndan belli dnemlerde deme yaplmas gerekecektir. verenin yapaca bu demelere istihkak denildiini yukarda belirtmitik. Peki, iveren bu demeleri neye gre yapacaktr? eklinde bir soru gelebilir aklmza. verenin deyecei istihkak tutarnn belirlenmesi iin istihkak raporlar dzenlenir. 2.9.1.1 stihkak Raporlarn Dzenlenmesi ve denmesi Szlemede baka bir hkm yoksa istihkak raporlar ii yapan taahht iletmesinin istei zerine aylk olarak dzenlenir. stihkak raporlarna, inaat iinin balad gnden, raporun dzenlendii gne kadar inaat ile ilgili yaplan tm iler, hizmetler ve ihzaratlar, miktarlaryla birlikte yazlr. Hazrlanan istihkak raporu inaatn bandan itibaren ortaya kan tm istihkaklarn toplamn vereceinden, inaat taahht iletmesine denecek son istihkak u ekilde tespit edilir: stihkak tutarndan, nceki istihkak tutar karlr, Kalan tutardan varsa, taahht iletmesinin (mteahhidin), ihale indirimi dlr, Bulunan tutara, szlemede belirtilen ihale indirimi uygulanmakszn denecek tutarlar eklenir, Bu tutardan varsa szlemede yer alan dier kesintiler yaplr, Kalan tutardan varsa, mteahhidin iletmeye olan borlar, cezalar, kanuni vergiler dlr, En son tutara KDV eklendikten sonra yaplacak istihkak demesi bulunur.

Ortaya kan istihkak raporu, mteahhide (inaat taahht iletmesi) imzalatlr. Mteahhide imzalatlan istihkak raporunda belirtilen istihkak tutar, szlemede belirtilen sre sonunda denir. Szlemede bir sre belirlenmemise 30 gn iinde tahakkuk ettirilir ve bu tarihten itibaren de 30 gn iinde denir.
33

2.9.2. naat Taahht letmelerinde Gelirin Elde Edilmesi ve Kayd

Yaplmas taahht edilen ve taahht edildii yl ierisinde tamamlanp (yllara yaygn olmayan inaat faaliyetleri), faturas kesilen ve i sahibine teslim edilen inaat ilerinden elde edilen gelirin tahakkuk kayd yaplarak, ilgili yl gelirleri arasnda yer almas salanr. Yukardaki durumun tersi olarak, bir inaat ii balad yl ierisinde bitirilemeyecek, inaat bir sonraki yla veya yllara sarkacak ise bu durumda yllara yaygn inaat faaliyeti sz konusudur. Gelir Vergisi Kanununa gre; birden fazla yla yaygn inaat ve onarm ilerinde gelir, iin tamamland yl elde edilmi saylr. Kar ve zarar da iin bittii yl tespit edilir. rnein Austos 2006 tarihinde balanan bir inaat taahht iinin bitim tarihi, szlemede Nisan 2007 olarak belirlenmi ise bu durumda yllara yaygn bir inaat faaliyeti sz konusudur. in balama sresi ile bitim sresi arasnda 365 gn (1 yl) olmas deil, iin bir sonraki takvim ylna sarkyor olmas, iin ylara yaygn olduunu gsterir. Birden fazla taahht iinin mevcut olmas durumunda, bunlarn her biri iin ayr bir defter tutulabilir.

Resim 2.6: Taahht iletmelerinde, kar ve zarar iin bittii yl sonu tespit edilir

Burada inaat taahht ilerinin devam ettii dnemlerde alnan istihkaklarn ne ekilde kaydedilecei eklinde bir soru gelebilir aklmza. Karlnda fatura kesilerek, tahsil edilen istihkaklar, gelir olarak kaydedilmeyecek, iin bitirilmesi beklenecektir. Karlnda fatura kesildii iin avans olarak da kabul edilemeyecek bu bedeller, zel bir hesap olan 350 YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM HAKED BEDELLER hesabnn alacanda izlenecektir.

34

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem basamaklar
Proje hazrlama srecini belirleyiniz.

neriler
Proje hazrlanmadan nce imar izinleri alnm olmaldr

Keif bedelinin belirlenme artlarn Giderleri ayrntl olarak belirtiniz ayrt ediniz. Yaplacak ie uygun fiyatlandrma yntemi belirleyiniz Fiyatlandrma yntemini tespit ediniz. Teklif alma yntemini tespit ediniz. Yaplacak ie uygun bir teklif yntemi belirleyiniz

hale ncesi, yaplacak iin teknik zelliklerinin yer ald bir dosya Projenin ihaleye karlma artlarn hazrlayarak, ihaleye gireceklere belirleyiniz. incelemeleri iin veriniz haleye teklif belirleyiniz. alnma artlarn hale teklif usulne uygun olarak teklifleri alnz haleyi kazanan iletmeyi szleme iin arnz Bir anlamazla meydan vermemesi iin, ayrntlar szlemeye yaznz haleyi aan bir kamu kurumu ise kesin teminat belirlenen tarihler arasnda, belirlenen yere yatrn i bitirip teslim ettikten sonra ilgili kurumlardan iliiksiz belgesi alarak, artlarn kesin teminatnz ihale makamndan iade aln

Szleme hazrlaynz.

Kesin teminat belirleyiniz.

Kesin teminatn belirleyiniz.

iade

35

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1. Aadakilerden hangisi inaat iini ihaleye karacak iverenin ihale ncesi yapmas gerekenler arasnda yer almaz? A) Projenin hazrlanmas C) Szleme yaplmas 2. B) Keif bedelinin belirlenmesi D) Teklif alma ynteminin belirlenmesi

Arazinin boyutlar, yapnn yerleimi, evre (komu arazi, cadde, sokak, v.s) uzakl ve yol kotunun belirtildii planlara ...........................................denir. Yap ierisinde yer alan oda ve eitli blmler ile merdivenler, aydnlanma boluu, baca gibi unsurlarn boyutlarn gsteren plana......................................denir. na edilecek yapnn tm cephelerden grnmn veren planlara.......................................................denir. Elektrik, su, stma, havalandrma, asansr ve soutma gibi tesisatlarn resim ve konumlarn gsteren planlara...............................................denir. naat ilikin hazrlanan ilk projeye ne ad verilir? A) Kesin Proje B) Avan Proje C) Uygulama Projesi D) Statik Proje

3.

4.

5.

6.

7. 8.

Yaplmas dnlen inaatn tahmini maliyetine............................................ denir. Aadakilerden hangisi fiyat belirleme yntemleri arasnda yer almaz? A) Kapal zarf yntemi C) Maliyet+kar yntemi B) Birim fiyat yntemi D)Gtr bedel yntemi

9.

Bayndrlk Bakanl tarafndan hazrlanan ve ilan edilen birim fiyat listelerine gre yaplan iin bedelinin tespit edilmesine .........................................yntemi denir. Maliyet+kar ynteminin en byk sakncas ........................................................ Mteahhidin, i verenin yaptrmay dnd ve artnamede zellikleri, vasf ve nitelii belirtilen inaat iini, belirleyecei toplam fiyat zerinden yapmay taahht ettii fiyat belirleme yntemine ...............................yntemi denir. Hangisi ihaleye teklif alma yntemlerinden birisi deildir? A) Kapal zarf yntemi C) Ak eksiltme yntemi B) Pazarlk yntemi D) Gtr bedel yntemi
36

10. 11.

12.

13.

Aadakilerden hangisi taahht szlemesine gre mteahhidin sorumluluklar arasnda yer almaz? A) B) C) D) artnamede belirtilen kalitede malzeme kullanmaldr naat ilikin projeyi hazrlatmaldr naat iin gerekli alet, ara ve gereleri tedarik etmelidir. verenin salad malzemelerden arta kalann iverene iade etmelidir.

14.

Aadakilerden hangisi taahht szlemesini sona erdiren sebeplerden deildir? A) B) C) D) in, iverence kabul Zarar tazmin ederek fesih Mteahhidin lm veya aczi Mteahhidin 1 hafta sreyle i yerine uramamas

15.

stihkak ile ilgili sylenenlerden hangisi yanltr? A) B) C) D) Kelime anlam hak etme, hak sahibi olmaktr Mteahhit tarafndan iverene yaplan bir demedir. Aksine bir yoksa aylk olarak dzenlenen istihkak raporlaryla belirlenir. Szlemede bir sre yoksa imzadan sonra 30 gn iinde tahakkuk ettirilir

16.

Bir inaat ii balad yl ierisinde bitirilemeyecek, inaat bir sonraki yla veya yllara sarkacak ise bu durumda sz konusudur. Gelir Vergisi Kanununa gre; birden fazla yla yaygn inaat ve onarm ilerinde gelir, ....................................... elde edilmi saylr. naat taahht iletmelerinin karlnda fatura keserek tahsil ettikleri istihkaklar, ............................................................................................................hesabnda izlenir.

17.

18.

37

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Sevgili renci; bu modl sonunda zel inaat (yap-sat) iletmelerini yapabileceksin.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki zel (Yap/sat) inat iletmelerini ziyaret ederek, bu iletmelerin ne i yaptklarn ve ilerin aamalarn reniniz.

3. ZEL NAAT LETMELER

3.1. zel naat letmelerin zellikleri
zel inaat iletmeleri, kanunlara uygun olarak kendi nam ve hesaplarna mesken veya iyeri olarak kullanlmak zere yap ina eden ve satan iletmelerdir. zel inaat iletmelerinin bu sattan elde ettikleri kar, ticari kazanlarn oluturur. zel inaat iletmelerini, taahht iletmelerinden ayran u iki zellii bilmek gerekir: zel inaat iletmeleri kendi nam ve hesaplarna inaat yaparlar, zel inaat iletmeleri satmak iin inaat yaparlar.

zel inaat iletmeleri tarafndan retilen yaplar, 152 Mamuller hesabnn borcuna kaydedilir. naat taahht iletmeleri ile inaat yaptran kiiler arasnda istisna akdi hkmlerinin geerli olduunu ve bu akdin taraflara ykledii sorumluluklar bir nceki renme faaliyetinde anlatmtk. zel inaat iletmelerinde, inaat taahht iletmelerinden farkl olarak, iletme ile yapy satn alan kiiler arasnda sat akdi yaplr ve bu akit hkmleri uygulanr.

3.2. zel naat letmelerinde Arsann Temini

zel inaat (Yap-Sat) iletmeleri, kar elde etmek iin yap ina ettiklerinden, inaat yaplacak arsann temini bu tr iletmeler iin byk nem arz etmektedir. Arsa inaatn en nemli retim girdisi olup, arsann maliyeti yaplacak inaat sonunda ortaya kacak mesken veya i yerinin toplam maliyetine byk etkide bulunacaktr. naat yapmak iin alnacak arsalara, bedelinden fazla denecek tutarlar, inaat yapan zel inaat iletmesinin karn drecektir. Bu yzden arsa alnrken iyi bir aratrmann yaplmas gerekir.
38

Resim 3.1: Arsaya denen bedel, zel inaat iletmelerinin karn etkiler

imdi bir zel inaat iletmesinin, arsay tedarik etme yollarn ve tedarik sonucunda ortaya kacak durumlar ele alalm:

3.2.1 Arsann Satn Alnmas

zerinde inaat yapmak amacyla satn alnan arsalar, maliyet bedeli ile 250 Arsa ve Araziler Hesabnn borcuna kaydedilir. Arsann maliyet bedelini oluturan unsurlar unlardr: Al bedeli, Arsa alm srasnda al bedeli dnda ortaya kan giderler ( noter, mahkeme, kymet takdiri, komisyon, emlak alm vergisi gibi), Satn alnan arsann tesviyesi (dz duruma getirme, dzleme), tefsiye hafriyatnn kaldrlmas iin yaplan giderler, Satn alnan arsann zerinde bulunan bir binann yklmas iin yaplan giderler.

Arsann alm esnasnda denen al bedeli dndaki giderler arsann maliyetine eklenebilecei gibi direkt gider olarak da yazlabilirler. Alnan arsa zerinde inaata balandnda, arsann maliyet bedeli, 250 Arsa ve Araziler Hesabnn alaca karlnda kullanlan ynteme gre; 7/A seeneinde 710 lk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabnn, 7/B seeneinde 790 lk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabnn borcuna kaydedilir.

3.2.2. Arsann Gayrimenkul Karl (Kat Karl) Temin Edilmesi

3.2.2.1 Szlemenin Yaplmas lkemizde yaygn olarak grlen bu temin ekline kat karl arsa ad verilmektedir. Bu temin eklinde, zel inaat iletmesi, arsa sahibine, ina edilecek yapnn belirli blmlerini (rnein 2 daire bir dkkan gibi) vermeyi noter huzurunda yaplacak bir szleme ile taahht eder. Baka bir ifade ile yaplacak yapnn belirli blmlerinin arsann bedeli olarak, arsa sahibine verilmesi karara balanr.

39

Resim 3.2: Kat karl arsa temininde, arsa sahibi ile mteahhit arasnda szleme yaplr

zel inaat iletmeleri ile arsa sahipleri arasnda yaplacak olan szlemede u hususlarn yer almas nemlidir: Szlemeye inaat belirli bir aamaya getirilmeden, inaat iletmesinin sat vaadi ile kendisine ait blmleri satamayacana dair bir hkm konulmaldr. Bu durum szlemenin herhangi bir nedenle fesih olmas halinde nem tayacaktr. Mteahhidin (zel inaat iletmesinin) hazrlayaca proje, szlemenin bir eki yaplmal ve szlemeye, projeye uyulmad takdirde szlemenin kendiliinden sona ereceine dair bir hkm konulmaldr. Byle bir hkm konmaz ise szlemeye uygun olmayan bir projeye dayanlarak tapuda kat mlkiyeti veya kat irtifak kurulmas durumunda, arasa sahibinin szlemeyi fesih etmesi gibi bir durum sz konusu olamayacaktr. Bunlardan baka olarak, arsa sahibi, mteahhidin szlemeye aykr davranmas nlemek zerek cezai artlarda koyabilir.

zel inaat iletmesi ile arsa sahibi arasnda yaplan szlemeden sonra, tapuya gidilerek, arsa pay inaat iletmesi adna tescil edilir. zel inaat iletmesi arsa iin arsa sahibine herhangi bir cret demediinden, sadece tapuda denen vergi ve harlar ilgili gider hesaplarna bor kaydedilir. Arsa paynn gerek bedeli, inaat tamamlanp, arsa sahibine verilecek blmlerin maliyeti hesaplandnda ortaya kacaktr. Uygulamada, zel inaat iletmelerinin almla ilgili harlar dememek iin, arsa payn kendi zerlerine tescil ettirmek yerine, arsa sahibinden veklet ald ve kendine den daireleri bu vekletle satt da grlmektedir. 3.2.2.2 Daire ve Dkkn Maliyetlerinin Belirlenmesi Kat karl arsa temin eden zel inaat iletmelerinin, arsa sahiplerine verdii daire ve dkknlarn maliyeti, mteahhide (zel inaat iletmesine) kalan daire ve dkknlarn arsa paylarnn bedelini oluturur. rnein kat karl bir arsa elde eden bir mteahhit, bu arsa zerine bir bina yapm olsun. Binada 125 metre kare ebatlarnda 10 adet daire ve 150 er metrelik 2 adet dkkn olduunu ve yaplan szleme gerei arsa sahibine 2 adet daire ve 1 adet dkkn verileceini ve ina edilen binann toplam ina maliyetinin 380.000 YTL olduunu varsayalm. Bu maliyetler aadaki gibi oluacaktr:
40

Yap Birimleri

Alan

Daireler 125 Metrekare/Daire Dkknlar 150 Metrekare/Dkkn Toplam Toplam Maliyet Metrekare Maliyeti Daire Birim Maliyeti Dkkn Birim Maliyeti Arsa Karl Verilen Dkkn ve Dairelerin Maliyeti Arsa Pay Dhil Toplam Maliyet Mteahhide Kalan Daireler 125 Metrekare/Daire Mteahhide Kalan 150 Dkknlar Metrekare/Dkkn Toplam Metrekare Maliyeti Mteahhide Kalan Dairelerin Birim Maliyeti Mteahhide Kalan Dkknlarn Birim Maliyeti

Ade t 10 5

Toplam Alan 1.250 Metrekare 750 Metrekare 2.000 Metrekare

380.000 YTL 380.000 / 2.000 = 190 YTL 125 X 190 = 23.750 YTL 150 X 190 = 28.500 YTL (2X23.750)+(1X28.500) = 76.000 YTL 380.000 YTL 1.000 Metrekare 600 Metrekare

8 4

1.600 Metrekare 380.000 / 1.600 = 237,50 YTL 125 X 237,50 = 29.687,50YTL 150 X 237,50 = 35.625 YTL

Yukardaki tablo incelendiinde, bir dairenin inaat maliyetinin 23.750 YTL; bir dkknn inaat maliyetinin ise 28.500 YTL olduu grlr. Ancak arsa sahibine, arsa karlnda 2 daire ve 1 dkkn verileceinden bu blmlerin inaat maliyetlerinin de mteahhide kalacak dkkn ve dairelerin maliyetine eklenmesi gerekeceinden, 1 dairenin mteahhide maliyeti 29.687,50 YTL; 1 dkknn ise 35,625 YTL olduu grlr.

3.3 Arsann Sermaye Olarak Konulmas

Arsann sermaye olarak konulmas, iki farkl ekilde karmza kar:

3.3.1. Bir irketin Devralnmas ile Elde Edilen Arsalar

Bir irketin devralnmas durumunda, devralnan irketin bilnosunda bulunan arsalar, bilnodaki kaytl deeri ile devralan irkete geer. Arsalar yeniden deerlemeye tabi olmadndan zaman ierisinde kaytl bedelleri ile gerek bedelleri arasnda belirgin farklar ortaya kar. Bilnoda kaytl bu arsalarn zerine satmak amacyla bina yaplmas durumunda, arsa, ina edilecek yapnn maliyetine, kaytl deer ile eklenir. Kaytl deer, gerek deerden muhtemelen dk olacandan arsa dk bir bedel ile binann maliyetine eklenecek, bu da inaatn maliyetinin olandan dk kmasna yol aacaktr.
41

3.3.2 Arsann Yeni Kurulan letmeye Sermaye Olarak Konulmas

ahsi servet kapsamnda bulunan bir arsann, ferdi iletmeye veya bir ahs irketine sermaye olarak konulmas durumunda, sermaye olarak konulan arsalar vergi deeri (bina ve arazinin beyan tarihindeki normal alm ve satm bedeli) ile deerlenir. Bu durumdaki arsalar vergi deeri ile 250 Arsa ve Araziler hesabna bor, 500 Sermaye veya 501 Sermaye Taahhtleri hesabna alacak kaydedilir. ahsi servet kapsamnda bulunan bir arsann, bir sermaye irketine sermaye olarak konulmas durumunda, TTKnun 303. maddesi gereince mahkeme tarafndan atanacak bilirkiilerce belirlenecek bedel ile kaytlara alnr.

Resim 3.3: Sermaye irketlerine sermaye olarak konan arsalarn deerini bilir kii tayin eder

ahs iletmesine veya ahs irketine kaytl olan bir arsann iletmeden ekilerek, baka bir iletmeye sermaye olarak konulmas durumunda: Sermaye olarak konulan iletme, bir sermaye irketi ise mahkemece atanan bilirkiilerin takdir ettii deer ile Sermaye olarak konulan iletme, bir ahs irketi ise, vergi deeri ile kaytlara alnr.

ahsi iletmeye veya ahs irketine kaytl bir arsann iletmeden baka bir iletmeye satlmas durumunda, arsann sat bedeli esas alnr. Ancak, ahs irketindeki bir arsann mevcut bir sermaye irketine satlmas ve her iki irketin ortaklarnn ayn kiiler olmas halinde, TTKnun 311. maddesine gre deer takdiri yaptrlmas, yani mahkemece atanacak bilirkiiler tarafndan arsann deerinin tayin ettirilmesi gerekir. Arsa temin edildikten sonra inaata balamadan nce, inaatn yaplaca arsa, hangi belediye snrlar iindeyse o belediyeye bavurularak, yap ruhsat alnr. Yap ruhsat alnmadan inaata balanamaz. Balanlsa bile yaplan inaat kaak inaat snfna girer. Ruhsat alndktan sonra 2 yl iinde inaata balanmaz ise, yap ruhsat hkmn kaybeder. Yap ruhsatnn nasl alnaca ve bavuru iin gerekli belgeler, belediyelerin web sayfalarndan renilebilir. naat tamamlandktan sonra ise, yine belediyeden iskn raporu alnmaldr. skn raporu alnmayan yap kullanlamaz. skn raporunun nasl alnaca ve bavuruda hangi belgelerin istendii belediyelerin web sayfalar ziyaret ederek renilebilir.

42

3.4. zel naat letmelerinde Gelirin Elde Edilmesi ve Kayd

zel inaat iletmelerinde gelirin douu tahakkuk esasna baldr. Yani gelir, fatura edildiinde tahakkuk eder ve ilgili gelir hesaplarna kaydedilir. zel inaat iletmeleri, ina ettikleri yaplar maliyet bedeli ile stok hesaplarna (152 Mamuller Hesab) kaydederler. Yapnn satlp, durumun tapuya tescil edilmesi durumunda kesilen sat faturas ile gelir domu olur. Satn vadeli olarak yaplmas, gelirin elde edilmesi asndan bir kstas olmamaktadr. Gelirin elde edilmesi iin nemli olan, sat akdinin yaplmasna bal olarak sat faturasnn dzenlenmesidir. Sat akdi yaplm ve sat faturas dzenlenmi bir ilemde satn vadeli olarak yaplmas gelirin domasna bir engel tekil etmez.

Resim 3.4: Yap-sat iletmelerinde gelirin elde edilmesinde satn pein, taksitli veya veresiye olarak yaplmas deil, sat faturasnn dzenlenerek, konutun yeni sahibine teslimi nemlidir

naat henz tamamlanmadan, taraflar arasnda yaplan sat vaadine dayanlarak tahsil edilen tutarlar, gelir olarak deil avans olarak deerlendirilir ve kaydedilir. Satn taksitli olarak yaplmas durumunda ise; szlemenin yapld tarih ile maln teslim edilecei tarih arasnda yaplan tahsiltlar ve alnan senetler, tahakkuk esas gerei gelir olarak kaydedilemez. Bu tahsiltlar 340 Alnan Sipari Avanslar Hesabnn alacanda izlenir. Gelir daire veya dkknn, teslim edildii tarihte doar ve fatura bu tarih itibariyle dzenlenir. Sat tutar 600 Yurt i Satlar Hesabnn alacana, KDVsi 391 Hesaplanan KDV Hesabnn alacana, KDVli toplam sat tutar ise sat ekline gre ilgili varlk hesabna (100 Kasa, 101 Alnan ekler, 121 Alacak Senetleri v.s) bor kaydedilir. Sat kaydndan sonra 620 Satlan Mamul Maliyeti Hesab satlan daire veya dkknn maliyet bedeli ile borlandrlp, 152 Mamuller Hesab alacalandrlarak, satlan daire veya dkknn stoklardan dlmesi ve maliyet hesabna aktarlmas salanr.

3.5. Tapu Sicili ve Belediye lemleri

zel inaat iletmeleri, faaliyetlerini srdrrken belediye ve tapu dairelerinde eitli ilemler yaparlar. Bunlarn belli ballar unlardr:

3.5.1 Gayrimenkul Alm ve Satm

Arsa, arazi ve bina gibi gayrimenkullarn alnmalar veya satlmalar durumunda, taraflarn gayrimenkulun bal olduu tapu idaresine giderek, durumu tapuya tescil ettirmeleri gerekir.
43

3.5.2 fraz (Parselleme)

Bir arazinin birden fazla paraya blnmesi ilemidir. Parsellenmi bir arazinin her paras zerinde bamsz binalar ina edilebilir.

3.5.3 Tevhid
frazn tersi olarak, birbirine bitiik bamsz arazinin birletirilmesi ilemidir.

3.5.4 potek
potek, bir alacaa karlk, bir gayrimenkulun teminat olarak gsterilmesidir. Gayrimenkullar zerine konulan ipotekler tapu siciline kaydedilir.

3.5.5 Tashih
Gayrimenkuln sahibinde veya bizzat kendisinde meydana gelen ve tapu siciline ilenmesi gereken deiikliklerin tapuda kaydedilmesidir.

3.5.6 Trampa
ki ayr kiinin tapuda zerlerine tescilli bulunan gayrimenkullarn karlkl olarak birbirlerine devir etmeleri ilemine denir.

3.5.7 Kat rtifak Tesisi

Bir arsa zerinde, ilerde kat mlkiyetine konu olmak zere yaplmakta olan bir binann bamsz blmleri iin o arsann sahibi veya sahipleri adna Kat Mlkiyeti Kanununa gre tesis ettirilen hakka kat irtifak, bu hakka sahip olanlara da kat irtifak sahibi denir.

3.5.8 Kat Mlkiyeti Tesisi

Binann inaatnn tamamlanp iskn raporu (yap kullanma izni) alndktan sonra, binann bamsz blmleri (binadaki daire ve dkknlarn her birine verilen ad) zerinde tesis ettirilen mlkiyet hakkna kat mlkiyeti, bu hakka sahip olan kimseye de kat maliki ad verilir. Baka bir ifadeyle inaat tamamlanan binada bulunan daire ve dkknlarn sahiplerinin, sahip olduklar bamsz blmlerin mlkiyetini almalar ilemine kat mlkiyeti, mlkiyeti alan kimseye de kat maliki denir.

3.5.9 Taksim
Bir veya birka gayrimenkulun hissedarlar arasnda blnmesi ilemine taksim denir.

44

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem basamaklar
Arsa temin etme yollarn belirleyiniz.

neriler
Arsay temin ederken, tapudan arsa ile ilgili bilgileri kontrol ediniz naat ruhsat almadan inaat balamaynz. Aksi takdirde inaat kaak inaat olarak deerlendirilir. naat tamamlandktan sonra, yap kullanma ruhsat almadan, yaplar kullanmaynz.

naata balama iznini alnz.

Yap kullanm ruhsat alnz.

45

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1.

zel inaat iletmeleri ile ilgili sylenenlerden hangisi yanltr? A) B) C) D) Kendi nam ve hesaplarna inaat yaparlar Hizmet iletmeleridir Satp kar elde etmek iin inaat yaparlar Mesken veya iyeri ina ederler

2.

Aadakilerden hangisi zel inaat iletmelerinin arsa temin ekillerinden birisi deildir? A) B) C) D) Arsann satn alnmas Arsann kat karl temin edilmesi Arsann sermaye olarak konulmas Devlete ait bir arsann igal edilmesi

3.

zel inaat iletmeler tarafndan retilen yaplar,..hesabnn borcuna kaydedilir. zel inaat iletmelerinde, inaat taahht iletmelerinden farkl olarak, iletme ile yapy satn alan kiiler arasnda .. yaplr. Aadakilerden hangisi arsann maliyetine eklenmez? A) denen cezalar C) Noter masraflar B) Al bedeli D) Emlak alm vergisi

4.

5.

6.

naat yaplmak zere bir arsa satn alndnda, alnan arsa maliyet bedeli ile .hesabnn borcuna kaydedilir. ahsi servet kapsamnda bulunan bir arsann, bir sermaye irketine sermaye olarak konulmas durumunda, TTKnun 303. maddesi gereince tarafndan atanacak .tarafndan belirlenecek bedel ile kaytlara alnr. ahsi servet kapsamnda bulunan bir arsann, ferdi iletmeye veya bir ahs irketine sermaye olarak konulmas durumunda, sermaye olarak konulan arsalar . ile deerlenir. Bir arazinin birden fazla paraya blnmesi ilemine .denir. Bir veya birka gayrimenkulun hissedarlar arasnda blnmesi ilemine. denir.

7.

8.

9. 10.

46

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

1. Bir gayrimenkul (tanmaz) meydana getirmek amacyla, malzeme ve iilik kullanlarak yaplan sistemli ve birbiriyle ilikili almalarn tmnedenir. Aadakilerden hangisi yapdr? A) Limanlar 3. 4. B) Spor alanlar C) Metro D) Hepsi

2.

Yaplar. ve olarak ikiye ayrabiliriz naat taahht iletmeleri satp kar elde etmek amacyla inaat yaparlar A) Doru B) Yanl

5.

naat ii ile uraacak iletmelerin limited veya anonim irket olarak kurulmalar gerekir. A) Doru B) Yanl letmeler ticaret nvanlarnda yer almayan bir alanda faaliyet gsteremezler. A) Doru B) Yanl

6.

7.

Limited irketler sresiz olarak kurulamazlar A) Doru B) Yanl

8.

Aadakilerden hangisi yeni kurulacak bir anonim irketin kurulu szlemesinde, sermayesi ile ilgili olarak yer almas gereken hususlar arasnda yer almaz? A) B) C) D) irket sermayesinin ne kadar olduu Her hissenin itibari deeri irketi ynetecek kiinin ismi Hisselerin taahhdnn nasl yapld

9.

Sermaye olarak para dnda (mal, hak, emek, demirba, gayrimenkul, iletme v.s) varlklarda konulabilir. Sermaye olarak konulan para dndaki bu varlklara . denir. Hesap dnemi normal koullarda bir takvim yldr ..balar sona erer. Anonim irketlerde irketi .idare eder. Aadakilerden hangisi anonim irket ana szlemelerinde genel kurul ile ilgili yer almas gereken hususlar arasnda yer almaz? A) Toplant zaman C) Oy verme ekli B) Toplantya katlacaklarn ismi D) Genel kurulun toplantya davet ekli
47

10.

11. 12.

13.

Limited ve anonim irketlerde elde edilen dnem karndan ncelikle .. ayrlr. Aadakilerden hangisi ana szleme hazrlanp, imzalandktan sonra yaplacak ilemler arasnda yer almaz? A) B) C) D) Emniyet mdrlnden izin alnmas Rekabet kurulu fonu denmesi Ticaret siciline tescil ettirmek Belediyeden alma izni almak

14.

15.

Hangisi inaat iletmelerine zg defterlerden deildir? A) Rleve defteri B) antiye gnlk defteri C) Envanter defteri D) Yeil defter Aadakilerden hangisi yaptrlmas dnlen inaatn ihaleye kartlmasndan nce iveren tarafndan yaplacak ilemler arasnda yer almaz? A) Arsay temin etmek C) Yap kullanm iznini almak B) mar izinlerini almak D) Projeyi hazrlatmak

16.

17. 18. 19. 20.

naatn maliyetini kalemler halinde gsteren kefe ad verilir. Maliyet+kar ynteminde inaatn maliyeti arttka.artar. Gtr bedel ynteminde iveren.kurtulmu olur. Ak eksiltme ynteminde ihaleye balanmadan, katlacaklarn evraklar kontrol edilir. Belgesi eksik olan ihaleye alnmaz. A) Doru B) Yanl

21.

Aadakilerden hangisi ihaleyi kazanacak taahht iletmesiyle yaplacak szlemede yer almas gereken hususlar arasnda yer almaz? A) Yaplacak iin teknik zellikleri C) htilaflarn zm ekli B) in sresi D) naatta alacak personelin adlar

22.

zel inaat iletmelerinde satn alnan arsann zerinde bulunan bir binann yklmas iin yaplan giderler..eklenir. frazn tersi olarak, birbirine bitiik bamsz arazinin birletirilmesinedenir. ki ayr kiinin tapuda zerlerine tescilli bulunan gayrimenkullarn karlkl olarak birbirlerine devir etmeleri ileminedenir. naat tamamlanan binada bulunan daire ve dkkanlarn sahiplerinin, sahip olduklar bamsz blmlerin mlkiyetini almalar ilemine ...denir
48

23. 24.

25.

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Yap D zel naat / Taahht inaatlar naat Taahht letmeleri zel (Yap/Sat) naat letmeleri C 2/5 A B Mdrleri A C Bayndrlk ve skan Bakanl Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdrl C D Ataman B Yeil Defter

49

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 C Vaziyet Plan Kat Plan Grn plan Tesisat Plan B Keif bedeli A Birim Fiyat Yntemi Maliyet arttka mteahhidin karnn da artmasdr Gtr Bedel D B D B Yllara Yaygn naat in bittii yl 350 Yllara Yaygn naat ve Onarm Hak Edi Bedelleri

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B D 152 MAMULLER Sat akdi A 250 Arsa ve Araziler Mahkeme / bilirkii Vergi deeri fraz (parselleme) Taksim

50

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 naat D Menkul / gayrimenkul B B A A C Ayni sermaye I Ocak / 31 Aralk Ynetim kurulu B Yedek ake A C C 1. keif Mteahhidin kar da Maliyet art riskinden A D Maliyet bedeline Tevhid Trampa Kat Mlkiyeti

51

KAYNAKA KAYNAKA
ERAYDIN Necdet, Yaymlanmam Ders Notlar, stanbul 2006 KAYA Sava, Yaymlanmam Ders Notlar, Ankara 2006 CAL Fikret, naat Muhasebesi, stanbul 2003 ZTRK Veli, irketler Muhasebesi, Ankara 2006 www. foreigntrade.atonet.org.tr www.google.com www.ismmmo.org.tr www.kobifinans.com.tr www.sanayi.gov.tr www.yap.org.tr

52