Egitim

Temel
Foto¤raf
Semineri
Ders Notlar›
Haz›rlayan:
Ufuk M. Duygun
Kaynaklar
Prof. Sabit Kalfagil
‹zzet Keribar
M.S.Ü. Foto¤raf Bölümü, Prof. Sabit Kalfagil
ve Ö¤retim Görevlisi Kamil Bülbül’ün derslerinde ifllenmifl
Temel Foto¤raf Bilgileri,
Siyah Beyaz Karanl›k Oda
ve ‹leri Foto¤raf Teorileri ders notlar›
‹fsak Filtreler Ders notlar›
Refo Foto¤raf Dergisi
‹FSAK web sitesi
fiemalar
Ufuk M. Duygun
Barbara London and John Upton, Photography
‹çindekiler
G‹R‹fi
FOTO⁄RAF MAK‹NES‹
1. ‹⁄NE DEL‹⁄‹ KAMERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. MAK‹NELER‹N BAfiLICA Ö⁄ELER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a) Netleme Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) Obtüratör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) Diyafram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d) Film Sarma Kolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e) Numaratör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
f) Geri Sarma Kolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
g) Vizör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
h) Objektif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. MAK‹NE T‹PLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a) Kompaktlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) Tek Objektifli Refleks Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) Vizörlüler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d) Çift Objektifli Refleks Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e) Büyük formatl› Makineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IfiIK
1. Parlakl›k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Yön . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Renk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Kelvin Skalas› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Gerçek ve Sahte Renk Is›lar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Kontrast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Renk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Rengin Do¤as› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Spektrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Rengin Kompozisyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Yerel Parlakl›k Uyumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Parlakl›¤a Uyum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13. An›nda Parlakl›k Kontrast› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Parlakl›k Sabitesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ÇEK‹M TEKN‹KLER‹
1. Pozland›rma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Ölçüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Eflde¤erlik Yasas› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Eflde¤erlik Sapmas› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Çeflitli Konularda Pozland›rma Problemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Alan Derinli¤i ve Koflullar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Ifl›kla Boyama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Mimari Foto¤raf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Panorama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
‹çindekiler
F‹LTRELER VE YARDIMCI ARAÇLAR
1. Filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a) Pankromatik S&B filmler için filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) S&B ve Renkliler ‹çin Ortak Filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) Renkli Filmler ‹çin Renk Düzeltici Filtreler . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Pozometreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a) Elde Kullan›lan Pozometreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) Foto¤raf Makinesi ‹çinde Kullan›lan Pozometreler . . . . . . . . . .
3. Yard›mc› Araçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a) Sehpalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) Deklanflör Kablosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) Çanta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
d) Flafl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
e) Genel Foto¤raf Malzemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
KOMPOZ‹SYON
1. Ifl›k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Doku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Ritm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Armoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Kontrast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Perspektif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Netlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Hareket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Zamanlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Efekt Filtreleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
S‹YAH / BEYAZ KARANLIK ODA

1. Bir Foto¤raf›n Oluflumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kontrol Basamaklar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Karanl›k Oda Organizasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Gelifltirici Tipleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Durdurma Banyosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Saptama (Fikser) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Gümüfl Kal›nt› Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Hipo Kal›nt› Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Minimum Pozlama ile Maximum Kararma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Bir Film Nas›l Gelifltirilir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Mükemmel Negatif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Negatif Nas›l De¤erlendirilir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13. Pozland›rma ‹le Gelifltirme Aras›ndaki 9 ‹liflki . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Geliflmeyi Etkileyen Faktörler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15. Bir Gelifltiricinin Kimyasal Yap›s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SÖZLÜK
Girifl
Girifl
Foto¤raf Makinalar›
1) ‹¤ne Deli¤i Kamera
A ‹¤ne Deli¤i (optik merkez) Görünte
B’
asal eksen
Konu
A’
Konu düzlemi (x) Objektif düzlemi (y) Film düzlemi

fiekil: 1 ‹¤ne Deli¤i Kamera Çal›flma Prensibi ve Özellikleri
AB x
MERAKLISINA =
A’B’ y
Camera Obscura yani i¤ne deli¤i kamera yaln›zca karanl›k bir kutudan
ibarettir. Bu kutunun bir taraf›nda i¤ne ucu büyüklü¤ünde bir delik vard›r.
Konudan gelen ›fl›k ›fl›nlar› bu delikten geçerek karfl› taraftaki ekran üzerine
düfler ve o konunun ters bir görüntüsünü oluflturur. Tüm foto¤raf
makinelerinin temel prensibi bu kamerad›r. Ancak bir tak›m sorunlar› vard›r.
Örne¤in deli¤in çok küçük olmas› nedeni ile oldukça karanl›k bir görüntü
elde edilebilir (fiekil: 2).
Görüntünün
daha ayd›nl›k
olabilmesi için
delik çap›n›n
büyütülmesi
gerekmektedir.
Bu da
görüntünün
bulan›klaflmas›na
sebep olur.
(fiekil: 3)
Bu kameray›
gelifltirmek için
yap›lacak fley,
fiekil: 2 Küçük bir delikten görüntünün oluflumu
ona kullan›m
kolayl›¤›
sa¤layabilmesi
için bir tak›m
ilaveler
yapmakt›r.
Bunlar, daha net
ve ayd›nl›k bir
görüntü için bir
mercek (fiekil 4)
ve bu mercekten
geçen ›fl›nlar›n
fliddetini
denetleyebilmek
fiekil: 3 Büyük bir delikten görüntünün oluflumu
için bir diyafram (iris), ›fl›¤›n istedi¤imiz zaman geçebilmesi için aç›l›r
kapan›r bir kapak yada örtücü (obtüratör), bu örtücü sistemin hareketini
bafllatabilmek için bir deklanflör, örtücünün istedi¤imiz süre kadar ›fl›¤›n
geçmesini
sa¤layabilecek h›z›
ayarlayabilen bir
baflka kontrol
düzene¤i
(enstantane
ayarlar›), nereyi
foto¤raflad›¤›m›z›
görebilmemiz için
bir bakaç (vizör),
film koyma haznesi,
filmi sarma kolu,
biten filmi geriye
fiekil: 4 Basit bir mercek ile görüntünün oluflumu sarma kolu,
bulundu¤umuz ortama göre ›fl›¤›n fliddetini ölçebilecek bir ›fl›k ölçer
(pozometre) gibi bir tak›m düzenekler olabilir.
fiekil: 5
2- MAK‹NELER‹N BAfiLICA Ö⁄ELER‹.
a) Netleme Sistemi:
1. Helikoid Sistem: Netlemeyi gerçeklefltiren vidal› iki tüpten ibaret bir
aparatt›r. Bir flifle kapa¤›n›n aç›l›p kapan›rken yukar›-afla¤› hareketi gibi
merceklerin film düzleminden uzaklafl›p yak›nlaflmas› ile netleme yap›l›r.
Netleme ayar›, manuel (M) yap›labildi¤i gibi son zamanlarda gelifltirilmifl
modellerde tomatik olarak da (autofocus -AF) netleme yap›labilir.
2. Körüklü Sistemler: Büyük ve orta boy kameralarda bulunur. Objektif ile
film düzlemi aras›nda bir körük vard›r ve objektif yada film düzlemi ileri
geri hareket ettirilerek netleme yap›l›r. Görüntünün kadraj ve netlik
kontrolü bir buzlu cam üzerinden izlenebilir.
b) Obtüratör:
Ifl›¤›n film üzerine düflme süresini belirleyen
mekanik bir sistemdir. Bu süreler ço¤unlukla
saniyelerin birimleri kadard›r. Örne¤in 1/1, 1 /
2, 1 / 4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250,
1/500, 1/1000 gibi.
Objektifler aras› ve perdeli olmak üzere iki
tip obtüratör sistemi vard›r. Obtüratörün iki
fonksiyonu vard›r. b1) Ifl›k miktar›n› saptamak,
b2) Hareketi saptamak.
Obtüratör skalas›
fiekil: 5 Diyafram aral›klar›

c) Diyafram
Ifl›¤›n yo¤unlu¤unu kontrol edilebilmesini sa¤layan, büyütülebilen yada
küçültülebilen bir delikten ibarettir. ‹ki fonksiyonu vard›r. a) Ifl›¤›n
yo¤unlu¤unu kontrol eder, b) Net alan derinli¤ini kontrol eder. Diyafram›n
ve obtüratörün birlikte kullan›lmas› ile ›fl›¤›n yo¤unlu¤u, süresi, hareket ve
alan derinli¤i kontrol edilir.
Merakl›s›na
Merkezi Obtüratör Perdeli Obtüratör

Sistem, mercekler aras›nda yer al›r. Objektif ve aynan›n arkas›nda, film
düzleminin hemen önünde yer al›r.
Deklanflöre bas›lmad›¤› sürece film
yüzeyini sürekli kapal› tuttu¤u için
objektif de¤iflimi yap›labilir.
Maksimum h›z› s›n›rl›d›r. Bütün h›zlarda Maksimum h›z› yüksektir. Temel h›z ve
flafl kullan›labilir. alt›nda flafl kullan›labilir.
Tamiri kolayd›r. Tamiri zor ve pahal›d›r.
Görüntüde deformasyon yapmaz. Hareketli görüntülerde deformasyon

yapabilir.
Sessiz çal›fl›r. Gürültülü çal›fl›r.

Sars›nt› yapmaz. Sars›nt› yapabilir.
Merkezi Obtüratör Perdeli Obtüratör
d) Film Sarma Kolu

Pozlanm›fl karenin üzerine ikinci bir
pozlama daha yapmamak için pozlanan
kareyi obtüratörün önünden uzaklaflt›r›p
yerine pozlanmam›fl bir baflka karenin
getirilmesi gerekir. Ço¤unlukla makineler
bir kare üzerine pozlama yap›ld›ktan sonra
ayn› kare üzerine ikinci bir pozlama
yapmay› mümkün k›lmayacak bir Film sarma kolu
düzene¤e sahiptir. Bu tür makinelerde ayn› zamanda pozlanmam›fl kareyi
de ileriye sarmak olas› de¤ildir. Yani k›saca çekmeden sarmak, sarmadan
da çekmek mümkün de¤ildir. Ancak baz› modellerde üst üste çekim
yap›lmas› olanakl›d›r.
e) Numaratör
Ço¤unlula kaç poz çekim yap›ld›¤›n› yada kaç poz daha çekim
yap›labilece¤ini gösteren ve baz› modellerde film hazne kapa¤› kapand›ktan
sonra devreye giren bir düzenektir. Ancak birtak›m modellerde ise film
hazne kapa¤› kapand›ktan sonra kullan›c›n›n numaratörü ayarlamas›
gerekmektedir.
f) Geriye sarma kolu
Film bittikten sonra filmi tekrar kasetine
geriye sarmak için ve ancak mekanik aksam›
bofl vitese al›r gibi bir butona bas›larak filmi
ileriye sarma
mekanizmas›ndan
kurtar›p
kullan›labilen bir
Geriye sarma kolu sistemdir. Bu buton
ço¤unlula "R" harfi ile iflaretlidir. Geriye sarma
kolunda ise genellikle sarma yönü ok iflareti ile
belirlenmifltir.
g) Vizör
Objektifin görüfl aç›s› ve yönünü göz ile takip
etmeye yarayan optik bir düzenektir.
fiekil 6: Vizör
h) Objektif
Görüntününün duyarkat (film) üzerinde yeterli
ayd›nl›k ve netlikte oluflmas›n› sa¤layan mercek
ya da mercekler toplulu¤udur. Bir objektif
üzerinde ço¤unlukla diyafram ayar halkas›,
netleme halkas› gibi kontrol düzenekleri bulunur.
Bir objektifin üzerinde özelliklerini belirten; odak
uzakl›¤›, en aç›k ve en kapal› diyafram aç›kl›¤›,
netleme mesafesi gibi bilgiler bulunmaktad›r.
Objektifleri incelerken ilgili kavramlar üzerinde
aç›klam yapmak yararl› olacakt›r.
fiekil 7: Objektif
Odak uzunlu¤u: Optik merkez ile film düzlemi
aras›ndki mesafedir. Milimetre cinsinden ifade edilir.
Odak uzunlu¤u 25 mm
fiekil 8: K›sa odak uzunluklu bir merce¤in oluflturdu¤u görüntü
Odak uzunlu¤u 50 mm
fiekil 9: Uzun odak uzunluklu bir merce¤in oluflturdu¤u görüntü

Objektifler odak uzunluklar›na göre s›n›fland›r›l›rlar: Normal, k›sa, uzun.
Bunlara ilave olarak de¤iflken odak uzunlu¤una sahip objektiflere zoom
objektif denmektedir.
Bir objektifin odak uzunlu¤unu belirlerken, objektifin tak›l› oldu¤u
foto¤raf makinas›n›n kulland›¤› film format›n›n belirleyici oldu¤unu
bilmemiz gerekir. Örne¤in günümüzde en yayg›n kullan›lan foto¤raf
makinalar› 35mm.lik, yani boyu 24mm eni 35mm olan film kullan›lan
makinalard›r. Bu filmlerin çapraz uzunluklar› 43mm dir.
Normal odakl› objektif; odak uzunlu¤u,
tak›l› oldu¤u makinan›n kulland›¤› filmin
çapraz uzunlu¤una eflit olan objektiftir.
24mm E¤er yandaki flekilde belirtilen 35mm
43mm format›nda film kullanan 35mm.lik bir
foto¤raf makinam›z varsa, normal odak
uzunluklu¤umuz 43mm.dir. 35mm
format›nda normal odak uzunlu¤u 43 -
36mm 50mm.dir.
fiekil 10: K›sa odakl› objektif; odak uzunlu¤u,
tak›l› oldu¤u makinan›n kulland›¤›
filmin çapraz uzunlu¤undan k›sa olan objektiftir. Yani 35mm format›ndaki
bir makinan›n k›sa odakl› objektifleri 35mm, 28mm, 24mm vb. dir. (çapraz
uzunluk 43mm)
Uzun odakl› objektif; odak uzunlu¤u, tak›l› oldu¤u makinan›n kulland›¤›
filmin çapraz uzunlu¤undan uzun olan objektiftir. Yani 35mm format›ndaki
bir makinan›n uzun odakl› objektifleri 85mm, 105mm, 200mm vb. dir.
(çapraz uzunluk 43mm)
fiekil 11:
Merakl›s›na
35mm format›ndan
büyük makinalarda,
örne¤in orta formatda
(4,5 x 6) normal
obektif odak uzunlu¤u
nedir?
Cevap 75mm.dir. Yani
bu formattaki bir 45mm 75mm
makina ile insan
gözünün görebildi¤i
aç›y› film düzlemine
düflürebilmek için
75mm.lik bir objektife
ihtiyaç vard›r.
60mm
fiekil 12:
85mm
50mm
28mm
fiekil 13:
Görüfl aç›s›: Odak uzunlu¤unun
k›sa ya da uzun olmas› görüfl aç›s›n›
belirler. K›sa odak uzunlu¤una
sahip objektifler genifl görüfl
aç›s›na sahiptirler ve genifl aç›
objektif olarak tan›mlan›rlar.
Foto¤raf: Jon Ortner 28 mm objektif
fiekil 12: Objektiflerin odak uzunluklar›

ve görüfl aç›lar› Foto¤raf: Jon Ortner 85 mm objektif
Uzun odakl› objektifler dar görüfl aç›s›na sahip olduklar›ndan dar aç›, normal
odak uzunlu¤una sahip objektifler normal aç› objektif olarak tan›mlan›rlar.
Merakl›s›na
Bir diyafram de¤eri, çap› ve merce¤in odak uzakl›¤› ile formüle edilebilir.
Diyafram De¤eri = Merce¤in Odak Uzakl›¤› / Diyafram›n Çap›
Bu formüle göre bir bilinmeyen, di¤er iki bilinen ile bulunabilir.
Normal aç› insan gözünün görebildi¤i aç›ya eflde¤erdir ve bu aç› 450 - 500 dir.
Dolay›s›yla normal odakl› objektifler insan gözünün gördü¤ü aç›y› film
düzlemi üzerine yans›t›r.
K›sa odakl› yani genifl aç›l› objektifler insan gözünden daha genifl aç›lar›
(örne¤in 750, 1040 vb.) film düzlemi üzerine yans›tabilirler.
Uzun odakl› yani dar aç›l› objektifler insan gözünden daha dar aç›lar›
(örne¤in 18 0, 5 0 vb.) film düzlemi üzerine yans›tabilirler.
Zoom objektifler de¤iflken odak uzunluklar›na ayn› gövde üzerinde
ayarlanabilen objektiflerdir. Örne¤in 28mm - 85mm gibi.
Kullan›m amaçlar›na göre özel objektifler de vard›r. Örne¤in en yayg›n
özel tip objektifler olarak makro ve shift objektifleri sayabiliriz.
Merakl›s›na
Zoom tipi objektifler:
De¤iflken odak uzunluklu objektiflere "zoom" ad› verilir. Genellikle 35mm’lik
foto¤raf makinelerinde çok gerekli olan bu objektif, konunun daha yal›n bir flekilde
kadrajlanmas›, lüzumsuz detaylar›n elenmesi için kullan›l›r. Ne var ki, bu tür
objektifler, optik yap›lar› nedeni ile ›fl›k kayb›na neden olurlar. Ancak ›fl›k kayb›
azalt›lm›fl zoom objektifler di¤erlerine göre çok daha pahal› olabilirler.
Çok genifl aç›l› ve genifl aç›l› objektifler:
16-20mm ve 20-35mm’lik odak uzunlu¤u olan bu objektifler çok genifl aç› ve genifl
aç› olarak adland›r›l›r. Tecrübeli ellerde ola¤anüstü foto¤raflar verebilen bu
objektifler, yanl›fl kullan›ld›¤›nda deformasyonlara neden olurlar. ‹nsan yüzleri,
yak›n çekimlerde çirkinleflir, foto¤raf›n köflesine geldiklerinde uzarlar. Bina
perspektiflerinin bu tür objektiflerle deformasyona u¤ramas› ve dikey çizgilerin
foto¤raf›n yukar›s›na do¤ru birleflmesi gibi tats›z sonuçlara meydan vermemek için
zaten birbirine paralel olan objektif düzlemi ve film düzleminin, konu düzlemine de
paralel hale getirilmesi gerekir.
Normal objektifler:
Odak uzunlu¤u 50mm civar›nda olan objektiflerdir. Görüfl aç›lar› 47 derece
civar›ndad›r ve diyafram aral›klar› en fazla olan (f l:l.4) optiklerdir.
K›sa teleobjektifler:
70 mm ile 135 mm aras›ndaki odak uzunluklu objektiflerdir. Bu tür objektifler
85mm’den itibaren ço¤unlukla portre çekimlerinde kullan›l›r. Net alan derinlikleri
k›s›tl›d›r ve diyafram aç›kl›klar› f:2.8 olanlar› da vard›r.
Teleobjektifler:
Çekim esnas›nda bulunulan yere uzak olan konular› yak›nlaflt›rmak için kullan›lan
objektiflerdir. Yaban›l yaflam ve sportif etkinliklerin çekimi için bu teleobjektifler
kullan›l›r. Alan derinlikleri çok k›s›tl› oldu¤undan net ayar› tam yap›lan objeler ön
ve arka plandan kolayl›kla s›yr›l›r ve foto¤raflarda derinlik duygusu oluflur.
Ço¤unlukla makineyi bir sehpaya monte ederek kullanmay› gerektirirler. Aksi halde
sallanma veya titreflimlerden dolay› foto¤raflarda flu sonuçlar do¤abilir. Elde
kullan›lmas› zorunlu ise objektifin odak uzunlu¤unun nümerik de¤erine yak›n bir
obtüratör seçimi yapmak bu titremeyi absorbe edebilir. Örne¤in 200mm’lik bir
teleobjektif ile 1/250 yada 500mm’lik bir teleobjektif ile 1/500 enstantane
kullanmak gibi.
Shift (kaymal›) objektifler:
Mimari foto¤raf çekimlerinde, yüksek binalar perspektif bozulmas›na u¤rad›¤›ndan,
dikey çizgilerde yukar›ya do¤ru bir birleflme gözlenir. "Shift" tipi optikler bu tür
efektin önüne geçmek için yap›lm›flt›r. Büyük format körüklü makinelerde, objektif
yada film düzlemine müdahale etmekle yap›lan düzeltme, 35mm’lik makinelerde,
bu objektiflerin gövde üzerinde bir yana do¤ru paralel kayd›r›larak k›smen de olsa
yap›labilir. Odak uzunluklar› genifl aç› s›n›f›na girer ve 28 ila 35mm aras›nda
de¤iflir. Bu tür objektifler oldukça pahal›d›r ve ülkemizde pek yayg›n de¤ildir.
Makro Objektifler:
Yak›n plan çekimlerinde kullan›lan optiklerdir. Ço¤unlukla do¤ada bulunan çiçek,
böcek gibi yaban›l yaflama dair foto¤raflar bu tür objektiflerle yap›labilir.
Konumuzun çok yak›n›na sokulmak zorunda oldu¤umuzdan net alan derinli¤i
oldukça azal›r ve örne¤in bir böcek foto¤raf›nda böce¤in yaln›zca çok küçük bir
bölümü ancak net olabilir. Alan derinli¤i art›rabilmek için oldukça k›s›k bir
diyafram kullanmak gerekebilir ve bu da düflük bir enstantane seçimi demektir.
Makro çekim yapabilmek için bu tür bir objektif sat›n ald›¤›m›zda mutlaka bir
sehpa da beraber düflünmelidir ve bu sehpa makro çekim için uygun olmal›d›r. Bu
tür objektifleri do¤ru kullanabilmek için biraz deneyim kazanmak ve bu konuda
deneyimli olan foto¤rafç›lardan bir tak›m pratik bilgiler edinmek yararl› olabilir.
Büyütme katsay›s›: Objektiflerin, odak uzunluklar›na ba¤l› olarak film

düzlemi üzerine düflürdükleri görüntünün alansal de¤eridir.
Her 50mm.nin büyütme katsay›s›n›n sabit 1 al›nd›¤›ndan hareket edilerek
afla¤›daki tabloyu inceleyebiliriz.
50mm 1cm2
100mm 2cm2
200mm 4cm2
400mm 8cm2
Tabloya göre konuya olan uzakl›¤›m›z sabit kalmak kayd›yla, 50mm.lik bir
objektifle film düzlemi üzerinde sabit bir objeyi 1cm2 büyüklükle
foto¤rafl›yabiliyoruz. Ayn› objeyi ayn› mesafeden 200mm.lik bir objektifle
çekti¤imizde ise, görüntü büyüklü¤ü 4cm2 oluyor.
E¤er görüntü büyüklü¤ünü hep sabit, örne¤in 1cm2 olarak tutarken,
objektif odak uzunlu¤unu de¤ifltirmek için ne yapmam›z gerekir?
Görüntü 1cm2
50mm 1metre
100mm 2metre
200mm 4metre
400mm 8metre
50mm.lik objektifle 1 metreden çekim yaparken, 200mm.lik bir objektifle

4metreden çekim yapmam›z gerekir.
3- MAK‹NE T‹PLER‹
A) Kompaktlar:
Ülkemizde çok yayg›n olan bu tip
foto¤raf makinelerinin popüler
olmalar›n›n bafll›ca üç nedeni vard›r.
Birinci neden, küçük, hafif ve kolayca
tafl›n›r olmalar›d›r. Tatil, hat›ra ve aile
foto¤raflar› için ideal say›l›rlar.
Yan›m›zda tafl›yabilece¤imiz bu tür
foto¤raf makineleri sayesinde ilginç
Kompak makine
olaylar› an›nda görüntüleyebiliriz.
‹kinci neden, kullan›lmalar›n›n son derece basit olmas›d›r. Genel olarak
kompakt makineler için teknik ayarlamalar gerekmiyor. Modellerinin büyük
ço¤unlu¤unda flafl bulundu¤undan, iç mekanlarda da kullan›lmalar›
mümkündür. Sonuç olarak, hem netlik ayarl›, hem de do¤ru ›fl›k ölçümü ile
foto¤raf çekilebilmesi için yap›lacak tek fley vizörden bakarak deklanflöre
basmakt›r.
Üçüncü neden ise, bu tür cihazlar›n di¤erlerine göre oldukça ucuz olmas›d›r.
B)Tek Objektifli Refleks Makinalar (SLR-Single Lens Reflex)
Bu tip mekinelerde de¤ifltirilebilen
objektifler kullan›labilmektedir. Bu
sayede genifl mekanlar›n
görüntülenebilmesi, çok uzak
mesafelerin yada makro çekimlerin
yap›labilmesi mümkün olabilmektedir.
Do¤rudan müdahale ederek, yard›mc›
yapay ›fl›k veya flafllardan yararlanarak
var›labilecek sonuçlar s›n›rs›zd›r.
Objektiflere tak›labilecek ek optiklerle,
filtrelerle, foto¤rafç› say›s›z aray›fl ve
deney olanaklar› bulur.
SLR Foto¤raf Makinesi
fiekil 14: SLR Foto¤raf Makinesi fiemas›
Refleks makinelerin tart›fl›lmaz avantajlar›n›n bafl›nda vizörde görülen

konunun filme aynen yans›mas› gelir. Böylece hem kadrajlamada hem de
net ayar›nda büyük bir avantaj sa¤lanm›fl olur.
SLR Makinelerinin Çal›flmas›: Deklanflöre bas›lmadan önce diyafram en
aç›k konumdad›r. Aynadan yans›yan ve buzlu cam üzerine düflen görüntü
bir prizma arac›l›¤› ile vizörden izlenebilir. Çekim yapmadan önce
diyafram›n en aç›k konumda bulunmas›, ayd›nl›k bir görüfl ile daha rahat
kadraj ve netleme yapmam›z› sa¤lar.
Deklanflöre bas›ld›¤› anda diyafram, verilmifl olan de¤ere kadar otomatik
olarak k›s›l›r, ayna kalkar, perde obtüratör aç›l›r ve görüntü film düzlemine
düfler, film pozlan›r. Obtüratör tekrar kapan›r, ayna iner ve diyafram tekrar
en aç›k konumuna geri döner. Ço¤unlukla 35 mm formatl› film kullan›l›r.
Orta formatl› (6x7) olanlar› da vard›r.
Bu tip makinelerde de¤ifltirilebilen objektifler kullan›labilmektedir. Bu
sayede genifl mekanlar›n görüntülenebilmesi, çok uzak mesafelerin yada
makro çekimlerin yap›labilmesi mümkün olabilmektedir. Do¤rudan
müdahale ederek, yard›mc› yapay ›fl›k veya flafllardan yararlanarak
var›labilecek sonuçlar s›n›rs›zd›r. Objektiflere tak›labilecek ek optiklerle,
filtrelerle, foto¤rafç› say›s›z aray›fl ve deney olanaklar› bulur.
Refleks makinelerin tart›fl›lmaz avantajlar›n›n bafl›nda vizörde görülen
konunun filme aynen yans›mas› gelir. Böylece hem kadrajlamada hem de
net ayar›nda büyük bir avantaj sa¤lanm›fl olur.
C) Vizörlüler (Telemetreliler)
Bu tip makinelerde ayna ve
prizma olmad›¤›ndan, konu
objektifle ilgisi olmayan
vizörden seçilmektedir.
Paralaks hatalar› vard›r. Baz›
modellerinde vizör mercekleri
ile objektif aras›nda bulunan
bir ba¤lant› le telemetreli
mesafe kontrolü yap›labilir.
Küçük ve orta formatl› olanlar›
bulunur. Vizörlü (Telemetreli) Foto¤raf Makinesi
fiekil 15: Vizörlü Foto¤raf Makinesi
fiekil 16: Paralaks Hatas›
D) Çift Objektifli Refleks Makineler (TLR)

Paralaks hatas› bu makinede de vard›r. Üstteki objektif bir ayna yard›m›
ile görüntüyü yukar›da, buzlu cam üzerinde oluflturarak netleme ve kadraj
yap›lmas›n›, alttaki objektif ise üsttekine ba¤›ml› olarak ayn› netleme ve
kadraj›n film düzlemi üzerine düflmesini sa¤lar. Orta formatl›d›rlar.
fiekil 17: TLR Foto¤raf Makinesi fiemas›

E) Büyük Formatl› Makineler:
Bir objektif düzlemi ve film düzlemi vard›r. Merkezi obtüratörlüdür. Her iki
düzlem de bir aks üzerinde ileri geri hareket eder. Kadraj ve netleme film
düzlemindeki buzlucam üzerinde yap›l›r. Kontrol bittikten sonra film flasesi
buzlu cam›n yerini alacak biçimde film düzlemine yerlefltirilir. Özellikle
mimari çekimler için idealdir. Fakat tafl›nmas› zor ve hantal makinelerdir.
fiekil 18: Büyük formatl› atölye kameras› flemas›
fiekil 19: Foto¤raf makinas› genel görünüflü önden

fiekil 20: Foto¤raf makinas› genel görünüflü arkadan

Ifl›k
Ifl›k, maddenin fiziksel yap›s›ndaki atomik etkileflim sonucu meydana
›fl›yan bir enerji türüdür. Kayna¤›ndan ç›kt›ktan sonra bütün yönlere da¤›l›r
ve dalgalar fleklinde ilerler.
Herhangi bir dalgan›n iki temel özelli¤i dalga boyu ve frekans›d›r. Dalga
boyu, birbirine komflu iki dalgan›n tepe noktalar› aras›ndaki mesafedir.
Frekans ise belli bir noktadan belli bir zaman birimi içinde geçen dalga
adedidir. Dalga boyu ile frekans›n çarp›m› ›fl›¤›n yay›lma h›z›n› verir. Ifl›¤›n
dalga boyu, mavi ›fl›k için yaklafl›k 380 milimikron, k›rm›z› ›fl›k için 760
milimikron’a kadar uzan›r. Ifl›¤›n frekans› ise 600 milyar adettir. Bu ifadeye
göre ›fl›¤›n saniyede 600 milyar defa yan›p söndü¤ünü söyleyebiliriz.
Yay›lma h›z› ise saniyede yaklafl›k 300.000 km’dir. Bu ölçüler yaklafl›k
vakum ortam için geçerlidir. Daha yo¤un ortamlarda bu ölçüler de¤iflir.
Herhangi bir objenin görülebilmesi için ya kendisinin bir ›fl›k kayna¤›
olmas› ya da herhangi bir ›fl›¤› yans›tmas› gerekir. Ifl›k kayna¤› olmayan
cisimler özelliklerine göre kendi üzerlerine düflen ›fl›nlar›n bir k›sm›n› az
veya çok yans›t›rlar.
Foto¤raf söz konusu oldu¤unda, ›fl›¤›n dört temel özelli¤i vard›r. Bunlar,
parlakl›k, yön, renk ve kontrastt›r. Ifl›k ayr›ca üç ana flekilde de incelenebilir.
Direk ›fl›k, yans›yan ›fl›k, filtrelenmifl ›fl›k. Pratik sebeplerle ›fl›k do¤al ve
yapay olmak üzere iki türe ayr›labilir.
Ifl›¤›n dört fonksiyonu vard›r.
1. Konuyu ayd›nlat›r,
2. Hacim ve derinli¤i sembolize eder
3. Foto¤raf›n atmosferini oluflturur,
4. Ayd›nl›k ve karanl›k yoluyla desenler oluflturur.
PARLAKLIK
Parlakl›k, ›fl›¤›n yo¤unlu¤unun ölçüsüdür. Bir pozometre yard›m› ile
ölçülür. Pozu belirler, kameran›n elde mi tutulaca¤›na, sehpaya m›
ba¤lanaca¤›na karar vermekte yard›mc› olur. Foto¤raf›n rengini ve
atmosferini belirler. Parlakl›k,kar ile kapl› alanlar ve buzullarda
görülebilecek fliddetten, y›ld›zs›z bir gecenin karanl›¤›na kadar farkl›l›klar
gösterir. Sadece pozu etkilemez, foto¤raf›n renk yorumunu da belirler.
Parlak ›fl›k genellikle, sert, ç›t›r ç›t›r ama her zaman için gerçekçidir. Lofl
›fl›k ise daha gevflek, dinlendirici ve gizemlidir.
Yüksek yo¤unluklu ayd›nlatma, konular› daha yüksek kontrastl› ve
renklerini daha parlakm›fl gibi gösterir. Lofl ›fl›k ise bunun tersi bir etki
yapar. Böylelikle ›fl›¤›n yo¤unlu¤unu de¤ifltirerek foto¤rafç› üretti¤i
görüntünün uyand›rd›¤› duygular› ve atmosferi de kontrol eder. D›fl
çekimlerde e¤er ›fl›¤›n fliddeti çok fazla ise bir gri filtre (nötr yo¤unluk
filtresi "ND") yard›m› ile ›fl›¤›n fliddeti kontrol edilebilir. Bu filtre renkleri
etkilemeden sadece ›fl›¤›n fliddetini azalt›r. Bu tür çekimler özellikle aç›k
diyafram kullan›lmas› gereken durumlarda yap›l›r.
‹ç mekan çekimlerinde konu düzlemindeki ayd›nlanman›n fliddeti, konu ile
›fl›k kayna¤› aras›ndaki mesafeye ba¤l›d›r ve en az›ndan teorik olarak
bilinen flu fizik kural› geçerlidir.
"Ayd›nlanman›n fliddeti konu – ›fl›k kayna¤› mesafesinin karesi ile ters
orant›l› olarak artar veya azal›r". Daha pratik terimlerle ifade etmek
gerekirse, ›fl›k kayna¤› – konu mesafesini "2" misli art›r›rsan›z konu
düzlemindeki ayd›nlanman›n fliddeti 1/4’e düfler. Mesafe "3" misli art›r›l›rsa,
fliddet 1/9’a düfler.
Ancak bu kural sadece noktasal ›fl›k kaynaklar›nda geçerlidir. Civarda
yans›t›c› yüzey olmamal›d›r. Örne¤in, yans›t›c› bir tasa sahip bir foto¤raf
ampulünde bu kural k›smen geçerlidir. Yans›yan ›fl›¤›n miktar› artt›¤›nda
Ifl›k
kural›n geçerli¤i de yavafl yavafl kaybolur. Duvarlar ve tavandan yans›yan
›fl›k bu kurala göre hesaplanamaz.
Florasan ampulü gibi çizgisel ›fl›k
kaynaklar›nda ise bu kural tamamen geçersiz
olup, bu durumda ayd›nlatman›n fliddeti
mesafeyle do¤ru orant›l› hale gelir. Yani konu
– ›fl›k kayna¤› mesafesi "2" misli art›r›l›rsa,
ayd›nlanman›n fliddeti yar›ya düfler.
YÖN
Düflen ›fl›¤›n yönü, gölgelerin pozisyonunu
ve yo¤unlu¤unu (miktar›n›) belirler. Bu
durumda ›fl›¤›n 5 türünden söz etmek
mümkündür.
1. Cephe Ifl›¤›: Ifl›k kayna¤› az veya çok
kameran›n arkas›ndad›r. Kontrastl›k, baflka
ayd›nlatma flekillerine oranla daha düflüktür.
Renkli foto¤raf için temel bir avantaj
say›labilir. Cephe ›fl›¤› ayn› zamanda en düz
ve en yass› etkiyi verir. Çünkü gölgeler Önden ayd›nlatma
tamamen veya k›smen objenin arkas›ndad›r
ve objektif taraf›ndan görülmezler. Do¤ru
renkler almak için cephe ›fl›¤› tavsiye edilse
bile bu ›fl›kta hacim ve derinlik etkisinin en az
seviyede oldu¤u bilinmelidir. Yüzde yüz
cephe ›fl›¤› çok enderdir. Çünkü ister
foto¤rafç›n›n arkas›ndaki günefl, ister
makinenin üzerine tak›l› flafl olsun, optik
eksenden biraz kaç›k olunca objenin bir
yan›nda ince gölgeler belirmeye bafllar.
Gerçek cephe ›fl›¤› için en iyi kaynak ring –
flafllard›r. Çünkü objektifi kuflatan bu halka
biçimindeki lamba gerçekten gölgesiz
görüntü verir.
2. Yanal Ifl›k: Ifl›k kayna¤› konunun yan
taraf›ndad›r. Ön taraftan ziyade hafifçe
arkaya kaym›fl durumdad›r. Üç boyutluluk Yan ve önden ayd›nlatma
izleniminin ve renk veriminin iyi olmas› için
s›kça baflvurulan bir ayd›nlatma fleklidir. Yan
›fl›k, kullan›lmas› kolay bir flekildir ve daima
iyi sonuç verir.
3. Ters Ifl›k: Ifl›k kayna¤› az veya çok
konunun arkas›ndad›r ve onu arkadan
ayd›nlat›r, gölgeler kameraya do¤ru uzar.
Di¤er ayd›nlatma flekillerine göre konu
kontrast› daha yüksektir. Bu özelli¤i ters ›fl›¤›
renkli foto¤raf için çok uygun olmad›¤›n›
gösterir. Di¤er taraftan bütün di¤er
ayd›nlatma flekillerine göre daha inand›r›c›
bir mekan ve derinlik hissi verir. Renkli
çal›flan foto¤rafç›lar ters ›fl›¤› kullan›m› zor
fakat iyi kullan›ld›¤› zaman insan›
ödüllendiren bir flekil olarak düflünürler.
Hemen hemen de¤iflmez bir biçimde ters ›fl›k
Yukar› ve arkadan ayd›nlatma
Ifl›k
kullan›m› ola¤anüstü güzellikler ve ifadeler
dünyas›n›n kap›s›n› aralar. En dramatik ›fl›k
formudur. ‹fade ve atmosfer
kuvvetlendirmede sahipsizdir.
4. Tepe Ifl›¤›: Ifl›k kayna¤› az çok konunun
üzerindedir. Di¤er ayd›nlatma flekilleri
aras›nda en az fotojenik olan›d›r. Çünkü
düfley yüzeyler do¤ru renk verimi için
yeterince ayd›nlanmazlar. Gölgeler çok
küçüktür ve derinlik ifadesi veremeyecek
flekilde görüntüde yer al›r. D›flar›da bu tipik
ö¤le günefli ›fl›¤›d›r. Foto¤rafa yeni
bafllayanlarca parlak ve güzel bulundu¤u
için tercih edilir. Deneyimli foto¤rafç›lar d›fl
çekimler için uygun zaman›n güneflin
nispeten alçakta oldu¤u sabah erken ve
ö¤leden sonraki geç saatler oldu¤unu bilirler. Yukar›dan ayd›nlatma
5. Alttan Gelen Ifl›k: Az çok konular›n
alttan ayd›nlat›ld›¤› flekildir. Do¤ada mevcut
olmayan bir ayd›nlatmad›r. Bu tip ayd›nlatma
do¤al olmayan teatral etkiler yapar. ‹yi
kollan›lmas› zordur. Çünkü garip,gerçek
olmayan fantastik etkiler oluflturur ve bunlar
zorlama bir ifade tafl›r.
RENK
Bir radyasyon kayna¤›ndan yay›lan ›fl›k (bu
kaynak gaz deflarj tüpü, günefl yada akkor
flama olabilir) homojen de¤ildir. Aksine 380
ile 760 milimikron aras›nda de¤iflen dalga
boylar›na sahip farkl› renklerin yaklafl›k
olarak eflit miktarda kar›fl›m›ndan meydana
gelmifltir. Bütün dalga boylar› müzikteki
akora benter bir flekilde birbirleri ile uyum Alttan ayd›nlatma
halindedir. Ancak kula¤›n müzikteki bir akoru
dinledi¤inde içerdi¤i notalar› ay›rt edebilmesine ra¤men, göz gördü¤ü akor
halindeki beyaz ›fl›¤›n içindeki dalga boylar›n› teker teker ay›rt edemez.
Renkli foto¤raf söz konusu oldu¤unda bu oldukça önemli bir faktördür.
Çünkü göze beyaz görülmesine ra¤men gerçekte beyaz olmayan ve renkli
film taraf›ndan da gerçek halleri ile kaydedilen bir çok ›fl›k türü vard›r.
Renkli film, ›fl›¤›n spektrum yap›s› içindeki farkl›l›klara göze göre çok daha
duyarl›l›k gösterir. Bu yüzden filmi etkileyen ›fl›k onun dengelendi¤i ›fl›ktan
farkl› ise sonuçta ortaya ç›kan renkli dialarda belli bir yöne do¤ru renk
sapmas› görülecektir. Bunu kan›tlamak amac›yla flöyle bir test yap›labilir.
Üzerinde çeflitli renkler bulunan bir test kart›n›n günefl ›fl›¤› alt›nda, kapal›
gök ›fl›¤› alt›nda, akkor flamanl› lambadan yay›lan ›fl›k alt›nda ve florasan
›fl›¤› alt›nda foto¤raflar›n› çekelim. Filmin dengelendi¤i ›fl›¤›n d›fl›ndaki
türlerde renklerin do¤al d›fl› ve farkl› göründü¤ü fark edilecektir.
Renkli filmler belli bir tür ›fl›kta do¤ru renk vermek için
tasarland›klar›ndan, gözümüz de beyaz zannetti¤i ›fl›¤›n içindeki küçük
farkl›l›klar› alg›layamad›¤›ndan, do¤ru renk elde edebilmek için do¤ru
filmin, do¤ru ›fl›kta kullan›lmas› gerekir. Bu nedenle ›fl›¤›n belli bir
s›n›fland›r›lmaya ve birimlendirilmeye tabi tutulmas› gerekir. Bu amaçla
haz›rlanan cetvele de Kelvin Skalas› ad› verilir.
Ifl›k
KELV‹N SKALASI
Ad›n› ‹ngiliz fizikçi W.T.Kelvin’den al›r. Ifl›¤› renk ›s›s› türünden ölçer.
Sadece akkor ›fl›k kaynaklar›nda uygulan›r. Kelvin skalas›n›n bafllang›ç
noktas› mutlak "0" yani –273C’dir. Bir demir parças›n› ›s›tt›¤›m›zda ›s›n›n
miktar›na ba¤l› olarak ›fl›k yaymaya bafllad›¤›n› biliriz. Bundan yola ç›karak
1000C’ye kadar ›s›t›lm›fl bir demir parças›n›n yayd›¤› k›rm›z›mtrak ›fl›k için
1273RK derecesi tan›mlamas› yap›labilir. Herhangi bir ›fl›¤›n renk ›s›s›, siyah
gövde radyatörü ad› verilen ve bir taraf›nda bir delik bulunan içi bofl metal
bir kürenin tan›mlanacak ›fl›k ile ayn› renge gelene kadar ›s›t›l›p santigrad
cinsinden ölçülen derecesine 273 rakam›n›n ilave edilmesi ile bulunur.
Bulunan bu rakam incelenen ›fl›¤›n "K" derecesidir. Bu noktada renklerden
bahsederken sanatç›lar›n tan›mlamalar›yla fizikçilerin tan›mlamalar›
aras›ndaki tersli¤e dikkat çekilmelidir. Sanat çevrelerinde k›rm›z› ve
komflusu olan renkler s›cak, mavi ve komflusu olan renkler so¤uk diye
tan›mland›klar› halde, fizikçiler Kelvin Skalas›nda da görülece¤i gibi, k›rm›z›
grubu so¤uk, mavi grubu ise s›cak diye tan›mlarlar. Fizikçiler için koyu
k›rm›z›ms› ›fl›k 1000K civar›nda olurken, mavi kuzey gö¤ünden yay›lan ›fl›k
27.000K civar›nda olabilir. Tabii bu hiçbir zaman gö¤ün o bölümünün
27.000C dereceye kadar ›s›nd›¤› için o rengi yayd›¤› anlam›na gelmez.
Merakl›s›na
Kelvinmetrenin ancak renk düzeltme filtre seti ile birlikte oldu¤unda bir anlam›
vard›r. Tek bafl›na bir ifle yaramaz. Kelvinmetre ancak konunun genelini ayd›nlatan
›fl›kta bir uygunsuzluk var ise düzeltilmesinde yard›mc› olur. Konu içinde oluflmufl
yerel renk sapmalar›n› düzeltmekte yararl› olamaz. Birinci tür k›rm›z› ve mavi,
ikinci tür k›rm›z›, mavi magenta yeflil dengesini veren kelvinmetreler vard›r.
IfiIK KAYNA⁄I RENK ISISI "K" cinsinden

Mum alevi 1500
100 Watt genel amaçl› ampul 2850
500 Watt Profesyonel tungsten ampul 3200
El Flafl› 6200 – 6800
Sabah ve ö¤leden sonra gün ›fl›¤› 5000 – 5500
Ö¤len günefli, mavi gök, beyaz bulutlar 6000
Sadece mavi gök ›fl›¤› (gölgedeki konular) 10000 – 12000
Berrak mavi kuzey gö¤ü 15000 – 27000
Kodak Filtreleri f-stop olarak poz art›fl›

K›rm›z› tür filtreler
81 1/3
81A 1/3
81B 1/3
81C 1/2
81D 2/3
81E 2/3
Mavi tür filtreler
82 1/3
82A 1/3
82B 2/3
82C 2/3
Renkli Filmlerin Renk Is›s› (K cinsinden)

Gün ›fl›¤› film 5500
Tungsten film 3200
GERÇEK VE SAHTE RENK ISILARI

Yukar›da verilen örnekte oldu¤u gibi (mavi kuzey gö¤ü örne¤i) Kelvin
de¤erleri sadece akkor ›fl›k kaynaklar› için gerçektir. Di¤er kaynaklar›n
Ifl›k
renkleri benzefltirme yolu ile bulunmufl de¤erlerdir. Ancak bu konuda ifller
biraz daha kar›fl›r. Çünkü renk ›s›s› sadece ›fl›¤›n renginin ölçüsüdür. Fakat o
›fl›¤›n spektrum yap›s› hakk›nda bilgi vermez. Önceden belirtildi¤i gibi ayn›
renk ›s›s›na sahip fakat birbirinden farkl› beyaz ›fl›klar›n varl›¤› söz
konusudur. Bu tür ›fl›klar renk ›s›lar› ayn› olmakla beraber spektrumlar›
farkl› oldu¤undan renkli film üzerinde de farkl› sonuçlar verirler. Ancak
Kelvinmetre bu spektrum fark›n› gösteremez yani beyaz ›fl›¤› analiz
edemez.
Akkor ›fl›k kaynaklar› taraf›ndan yay›nlanan ›fl›nlar, siyah gövde radyatörü
taraf›ndan yay›lan ›fl›nlarla spektrum yap›s› bak›m›ndan büyük benzerlik
gösterirler. Siyah gövde radyatörü de bütün renk ›s› ölçümlerinin temelini
oluflturur.
KONTRAST
Bir ›fl›k kayna¤›n›n yayd›¤› ›fl›¤›n konu üzerindeki kontrast›n› belirleyen
faktörler öncelikle konu – ›fl›k kayna¤› mesafesi ve ›fl›k kayna¤›n›n konuya
göre etkili yada geçerli boyudur.
fiekil 21: fiekil 22:
Konu – ›fl›k kayna¤› mesafesi artt›kça yada ›fl›k kayna¤›n›n konuya göre
etkili yada geçerli boyu azald›kça ›fl›k kayna¤›n›n yayd›¤› ›fl›nlar birbirlerine
paralel hale gelirler. Bu da ›fl›k ve yaratt›¤› gölge aras›ndaki yo¤unluk
fark›n›n artmas›na ve ›fl›k – gölge aras›ndaki geçifl bölgesinin daralmas›na
yol açar.
Günefl, dünyaya oranla oldukça büyük olmas›na karfl›n çok uzak bir
mesafede bulundu¤undan noktasal ›fl›k kayna¤› konumundad›r. Bu da
güneflten gelen ›fl›nlar›n birbirine paralel olmas›n› sa¤lar ve dünya üzerinde
oldukça kontrast görüntüler oluflmas›n› sa¤lar. Ancak bulutlu havalarda
günefl art›k yaln›zca bulutlar› ayd›nlatmaktad›r. Bu durumda büyük yada
genifl bir ›fl›k kayna¤› konumuna gelen bulutlar, yeryüzündeki konular› her
yönden ayd›nlatt›¤› ve yeryüzüne olan mesafesi de az oldu¤undan daha
yumuflak görüntüler oluflmas›n› sa¤larlar.
RENK
Renk, ›fl›¤›n do¤urdu¤u psikofiziksel bir olayd›r. Etkileri renk alg›lama
duygusuna göre üç bölümde incelenir.
1. Gelen ›fl›¤›n spektrum yap›s›
2. Ifl›¤› geçiren yada yans›tan malzemenin molekül yap›s›
3. Renk alg›lama organlar›m›z. Yani göz ve beyin.
RENG‹N DO⁄ASI
Renk ›fl›kt›r. Ifl›¤›n olmad›¤› yerde yani karanl›kta en renkli objeler bile
siyaha dönüflürler. Renklerini kaybederler. De¤iflmez gerçek kural budur. Bu
Ifl›k
"Renk als›nda var ama ›fl›k olmad›¤› için görülemiyorlar" anlam›nda
de¤ildir. Bu ifade basitçe ›fl›¤›n olmad›¤› yerde renk de olmaz demektir.
Rengin ›fl›k oldu¤u kolayl›kla kan›tlanabilir. Beyaz bir bina gün ›fl›¤›nda
beyazd›r. Gece k›rm›z› spotlarla ayd›nlat›ld›¤›nda k›rm›z›ya dönüflür. Mavi
spotlarla ayd›nlat›l›rsa maviye dönüflür. Di¤er bir deyimle objenin rengi o
objeyi görmemizi sa¤layan ›fl›¤›n rengi ile birlikte de¤iflir.
Bu ifadeden sonra boyalar›n ve boyar maddelerin, yani objelere renklerini
veren malzemenin de gerçek ve tek bafllar›na mevcut olup olmad›klar› da
tart›fl›labilir. Bu tür maddelerin renkleri de ›fl›k taraf›ndan üretilir. Bu
yüzden de kendilerini ayd›nlatan ›fl›¤›n u¤rad›¤› de¤iflimler bu objeleri de ve
renklerini de etkiler. Kumafl almaya giden her kad›n, kumafl›n rengini
dükkan›n d›fl›na ç›karak gün ›fl›¤›nda kontrol etmeyi tercih ederler. Çünkü
boyanm›fl kumafllar gün ›fl›¤› alt›nda farkl›, akkor ›fl›k alt›nda farkl› ve
florasan ›fl›¤› alt›nda farkl› renkte görülürler. Ifl›¤›n farkl› renkleri vard›r. Gün
›fl›¤› beyaz, akkor ›fl›k sar›ms›d›r. Florasan ›fl›kta da k›rm›z› eksikli¤i vard›r.
SPEKTRUM
Beyaz olarak alg›lanan ›fl›k homojen bir ortam olmay›p, farkl› dalga
boylar›n›n kar›fl›m›ndan meydana gelmifltir. Bu dalga boylar› birbirlerinden
görsel olarak ayr›labilirler. Bu ifli gerçeklefltiren cihaz bir prizma yada bir
spektroskoptur. Sonuçta ortaya spektrum ad› verilen ve ›fl›¤›n içindeki farkl›
dalga boylar›n›n her birinin farkl› bir renk band› olarak görüldü¤ü bir ›fl›k
kufla¤› ortaya ç›kar. Spektrumun en bilinen örne¤i gökkufla¤›d›r.
Gökkufla¤›n›n renkleri, günefl ›fl›nlar›n›n, havada as›l› bulunan çok fazla
miktardaki su damlac›¤›na çarparak k›r›l›p yay›lmas›ndan kaynaklar›n.
Klasik Newton spektrumu yedi farkl› rengi tan›mlar. K›rm›z›, turuncu, sar›,
yeflil, mavi, mor, eflatun.
Merakl›s›na
RENK NASIL OLUfiTURULUR
Renk, bir çok farkl› yolla oluflturulabilir ve bunlar›n ço¤u ayn› ortak prensibe göre
çal›fl›r. Bir rengin oluflabilmesi, foto¤raflanabilmesi ve görülebilmesi için o rengin
gözlemlenen cismi ayd›nlatan ›fl›¤›n spektrumunda mevcut bulunmas› gerekir. E¤er
belli bir ›fl›¤›n spektrumunda, belli bir rengi, mesela k›rm›z›y› oluflturan dalga
boylar› yok ise günefl ›fl›¤› alt›nda k›rm›z› görülen bir obje, söz konusu ›fl›¤›n alt›nda
bak›ld›¤›nda k›rm›z› gözükemez. Afla¤›da renk oluflturma yöntemlerinden baz›lar›
anlat›lm›flt›r.
1. Emilme: Gördü¤ümüz ve foto¤raflad›¤›m›z objelerin ço¤unun renkleri pigment
renkleridir. Etraf›m›zdaki objeler ve do¤adaki do¤al oluflumlar yani yeflil yaprak,
sar›, mavi çiçek, k›rm›z› toprak gibi bu tür renkler ›fl›¤›n emilmesiyle oluflurlar.
‹çinde bütün dalga boylar›n› tafl›yan beyaz ›fl›k objeye düfler. Bu dalga boylar›ndan
bir k›sm› objenin derinlerine emilir. Emilmeyenler yans›r. Bu yans›yanlar rengi
oluflturur. Bütün pigment renkleri bu flekilde üretilirler. E¤er objenin yüzeyi çok
düz ve parlak ise ›fl›k iki flekilde yans›r. Biri yukarda bahsedilen ve objeye renginin
verilmesini sa¤layan da¤›n›k yans›ma, di¤eri, parlama. Parlak yüzeye gelen ›fl›k gelifl
aç›s›na eflit ama çok fliddetli yans›r. Hem yüzeye kendi rengini verir, hem de
parlama denilen bir yans›ma oluflturur.
a)Da¤›n›k yans›ma: Yans›man›n rengi oluflturan bu türü, objenin yüzeyinde ›fl›¤›n
belli bir miktar derine inerek, spektrum yap›s›n› de¤ifltirmesi ve bir bölümünün
madde taraf›ndan emilmesinden sonra kalan›n›n geri yans›mas› fleklinde oluflur.
b)Parlama: Parlama dedi¤imiz yans›ma türü, gözlemcinin bak›fl aç›s›, ›fl›¤›n yüzeye
gelifl aç›s›na yaklaflt›kça belirgin hale gelir. Bu tür yans›ma yüzeye gelen ›fl›nlar›n
aç›lar› dolay›s›yla yüzeyin içine giremeyip, bir de¤iflikli¤e u¤ramadan öteye
yans›malar›yla mümkün olur. Sonuçta bu tür parlamada ›fl›k kendi spektrum
yap›s›n› korur ve objenin rengi ne olursa olsun ›fl›k kayna¤›n›n parlamas›n› ›fl›k
kayna¤›n›n renginde görürüz. Foto¤rafta parlaman›n baz› hallerde alt›ndaki bütün
renkleri engelleyece¤i için istenmez. Metalik yüzeyler d›fl›ndaki yüzeylerde oluflan
bu tür yans›mada polarize edilmifl ›fl›k vard›r.
Ifl›k
2. Da¤›lma: Çok küçük ve fazla say›da partiküllerin bulundu¤u bir ortama giren
›fl›k bu ortamdan geçerken bu minik parçac›klara çarp›p her yans›y›fl›nda küçük
yön de¤ifliklerine u¤rar. Böylece çok küçük su ve toz taneciklerinin bulundu¤u hava
tabakas›ndan geçen günefl ›fl›¤› say›s›z defa bu parçac›klara çarparak seker ve yön
de¤ifltirir. Sonuçta yer yüzündeki gözlemcinin gözüne ulafl›r. Ancak ›fl›nlardaki bu
sapma karakter olarak üniform de¤ildir. E¤er tanecikler göreceli olarak büyük
iseler, yani çaplar› üzerlerine düflen ›fl›¤›n dalga boyundan birkaç misli büyük ise,
bu taneciklere çarpan ›fl›nla herhangi bir de¤iflikli¤e u¤ramazlar. Örne¤in bir su
buhar› tabakas›ndan (bulutlar) geçen günefl ›fl›¤› özelli¤ini de¤ifltirmeyerek yine
beyaz olarak gözümüze ulafl›r. Bu tür sapmaya difüzyon yani da¤›lma diyoruz.
Ancak ›fl›nlar› yans›tan parçac›klar çok küçük ise yani çaplar› ›fl›¤›n 1 dalga boyu
uzunlu¤u civar›nda ise çarp›p yans›ma seçici hale gelir. Yani belli tür renkler bu
halden meydana gelir ve buna yay›lma deriz. Yay›lma spektrumun k›sa dalga boylu
renklerinin yer ald›¤› mavi ucunu, uzun dalga boylar›n›n yer ald›¤› k›rm›z› ucundan
daha fazla etkiler. Bu yüzden de çok küçük parçac›klar›n yer ald›¤› hava
tabakas›ndan geçen günefl ›fl›¤› yay›lmalara u¤rar ve gö¤e bildi¤imiz mavi rengini
verir. Ayn› olay uzaklarda pus içinde görülen cisimlerin mavili¤ini de aç›klar.
Güneflin do¤ma ve batma zamanlar›nda gö¤ün k›rm›z›ms› görünmesinin sebebi de
›fl›¤›n da¤›lmas›ndand›r. Günefl zenit noktas›nda iken ›fl›nlar› göreceli olarak ince
bir tozlu hava tabakas›ndan geçerler. Bunun sonucunda sadece göreceli olarak
küçük bir miktar k›sa dalga boylu ›fl›nlar yay›lmaya u¤rarlar. Bu yüzden de ö¤le
saatindeki günefl ›fl›¤› beyaz görünür. Gün do¤umu ve gün bat›m› zamanlar›nda ise
günefl dünyay› ve gözlemciyi dünyan›n tanjant›n› yalayarak geçer. Böylece ›fl›nlar bu
durumda tozlu hava tabakas›n›n içinde oldukça fazla yol almak durumunda
kal›rlar. Bunun sonucunda daha fazla say›da büyük partiküle çarpan ›fl›nlar, k›rm›z›
rengin daha çok ortaya ç›kmas›na yol açarlar. Çünkü bu flartlar alt›nda yay›lma
olay›ndan sadece k›rm›z› dalga boylar› etkilenmeden kurtulurlar.
RENG‹N KOMPOZ‹SYONU
Çok küçük istisnalar d›fl›nda (ki bunlar da¤›lma veya k›r›lma ile elde edilen
spektrum renklerdir) gözümüzle gördü¤ümüz renkler hiçbir zaman saf
de¤ildirler. Yani her bir renk, spektrumdaki bir tek dalga boyundan
oluflmaz. Dar bir frekanslar grubundan da oluflmaz. Bunun yerine ço¤u
renkler s›kl›kla birbirinden çok farkl› (mavi, k›rm›z› gibi yada k›rm›z› ve yeflil
gibi) renklerin kar›fl›m›ndan oluflurlar. Renk konusuna girildi¤inde flu
belirlemenin yap›lmas› flartt›r.
1. Gördü¤ümüz haliyle renk. Yani beyin içindeki kiflisel ve özel bir
deneyim.
2. Objelerin üzerinde bulunan ve bu renk duygusunu uyand›ran
yüzeylerin yap›s›. Yani, renklendirici. Renk dedi¤imiz duygu tamam› ile
kiflisel ve özeldir ve herhangi bir analitik araflt›rmaya tabii tutulamayacak
kadar gizlidir. Renkli yüzeyler ise uygun bilimsel yöntemlerle araflt›r›labilen
fiziksel objelerdir. O halde bu iki olgu için farkl› terimler kullanmak
gerekecektir.
Renk; beyin içindeki oluflan ve renklendiricinin sebep oldu¤u özel
psikolojik uyar›c›.
Renklendirici; Beyindeki renk duygusunu uyand›ran fiziksel objeler.
Ifl›kla renklendirici aras›ndaki al›flverifli inceleyebilmek için renkli objelere
farkl› ›fl›klar alt›nda bakmak gerekir. Bunun için de farkl› filtreler
kullan›labilir. Örne¤in mavi bir objeye k›rm›z› bir filtre ile bak›ld›¤›nda obje
siyah gözükecektir. Bunun sebebi, filtrenin k›rm›z› boyas›n›n beyaz ›fl›¤›n
mavi bölümünü emmesi, dolays› ile mavinin geçememesidir. Bu durum
siyah beyaz foto¤rafta, k›rm›z› filtrenin, neden mavi gö¤ü karartarak beyaz
bulutlar› öne ç›karmas›n› da aç›klar. K›rm›z› filtre gök ›fl›¤› içinden mavi ›fl›¤›
da emerek, mavi gö¤ün pozunu beyaz bulutlar›n pozundan daha fazla
düflürür. Böylece negatifte mavi gö¤ün yeri boflal›r. Beyaz bulutlar›n rengi
sar› ve k›rm›z›y› da içerir. Bu renkler de k›rm›z› filtre taraf›ndan geçirilir.
Ifl›k
Herhangi bir renklendiricinin ›fl›k üzerindeki etkisi ›fl›¤›n içindeki belli
dalga boylar›n› emmek fleklinde görülür. Kendi rengini mevcut dalga
boylar›n›n rengine ilave etmek fleklinde de¤il. Di¤er bir deyimle renk olarak
alg›lad›¤›m›z fley, obje üzerine düflen ›fl›¤›n renklendirici taraf›ndan
de¤ifltirildikten sonra göze ulaflm›fl halidir. Örne¤in gün ›fl›¤›nda yeflil
yapraklar›n yeflil görünmelerinin sebebi, klorofilin beyaz ›fl›k içinde bulunan
mavi ve k›rm›z›y› kuvvetle emip, yeflili geri yans›tmas›d›r. Bunun gibi k›rm›z›
bir otomobilin boyas›ndaki renklendirici, beyaz ›fl›¤›n içindeki mavi ve yeflil
bölümleri emip, k›rm›z›y› geri yans›t›r.
Bir renklendiricinin ›fl›¤› de¤ifltirme etkisi, ›fl›¤› yans›tsa da geçirse de
ayn›d›r. Örne¤in, günefle bir yeflil yapra¤›n içinde de baksak, o yeflil yapra¤a
güneflin alt›ndan da baksak, yeflil ayn› yeflildir. Çünkü her iki durumda da
renk, ›fl›k ile renklendiricinin molekülleri aras›ndaki ayn› tür iliflkiden
kaynaklanmaktad›r. Yani atomlar, ›fl›¤›n içindeki baz› dalga boylar›n› ya
emerler ya da geri yans›t›rlar. Geri yans›yan dalga boylar›n› da renk olarak
görürüz.
Bu durum bir objenin neden sadece o objeyi ayd›nlatan ›fl›¤›n içindeki
dalga boylar›ndan birinin veya birkaç›n›n rengine sahip olabildi¤ini de
aç›klar. Bu anlat›m›n tersi de, bir obje kendisini ayd›nlatan ›fl›¤›n içinde
bulunmayan bir renge sahip olamaz. Bu yüzden de gün ›fl›¤›nda k›rm›z›
görünen bir obje, (ki gün ›fl›¤›nda k›rm›z› dalga boylar› ço¤unluktad›r) saf
yeflil ›fl›kla ayd›nlat›ld›¤›nda (ki içinde k›rm›z› dalga boylar› yoktur) siyah
görünür.
Tüm modern renk sistemleri ve matbaa renk ay›r›m sistemleri ç›kar›msal
renk kar›fl›m› esas›na dayan›r. Toplamsal renk kar›fl›m sistemi yaln›zca ›fl›k
kaynaklar› için geçerlidir.
Renkli dialardaki bütün renkler üç ç›kar›msal temel renk olan Magenta,
Sar› ve Cyan’›n farkl› miktarlarda kar›fl›m›ndan meydana gelir. Bir renkli dia
kaz›nd›¤›nda bu katmanlar kolayl›kla görülebilir. Toplamsal renk kar›fl›m
sistemi günlük hayatta karfl›m›za en çok tv ekran› ve renkli monitörlerde
ç›kar.
PS‹KOLOJ‹K TEMEL RENKLER:
K›rm›z›, Sar›, Yeflil, Mavi, Beyaz, Siyah.
TOPLAMSAL TEMEL RENKLER
K›rm›z›, Mavi, Yeflil. Bunlar fizikçilerin ana renkleridir ve sadece ›fl›klarda
uygulan›rlar. Renkli ›fl›klar haliinde birbirlerinin üzerlerine bindirilirse
beyaz› olufltururlar.
BEYAZ IfiIK = MAV‹ + KIRMIZI + YEfi‹L’in birlefliminden meydana gelir ve
KIRMIZI + YEfi‹L = SARI,
KIRMIZI + MAV‹ = MAGENTA
YEfi‹L + MAV‹ = CYAN renklerini olufltururlar.
ÇIKARIMSAL ANA RENKLER
Magenta, Sar›, Cyan. Bunlar toplamsal ana renklerin tamamlay›c›lar›d›rlar.
Sadece boyalara ve pigmentlere uygulanabilirler. Bütün modern foto¤rafik
renk prosesleri ile renk ayr›m› ve matbaa bask›s› ifllemleri bu yöntemlerle
yap›l›r ve bu kar›fl›ma dayan›rlar.
SANATÇILARIN ANA RENKLER‹
K›rm›z›, Sar›, Mavi, Beyaz, Siyah. Bu ana renkler ve kar›fl›m pigment ve
boyalara uygulan›r fakat gerçek anlamda ana renkler de¤illerdir. K›rm›z›n›n
magenta’ya, mavinin de cyan’a dönüfltürülmedi¤i sürece bir araya gelerek
di¤er renkleri oluflturmazlar. Di¤er bir deyimle, sanatç›lar›n ana renkleri,
yeflil d›fl›nda, psikolojik ana renklerin ayn›s›d›rlar. Sanatç›lar, yeflili saf renk
Ifl›k
olarak kabul etmezler. Çünkü sar› ile maviyi kar›flt›rarak yeflili elde
edebilirler. Sanatç›lar›n temel renklerinin temel renk ad›n› almas›n›n
nedeni, görünüflte dahi olsa, di¤er renklerle kirlenmemifl saf denebilecek
renklerden oluflmas›d›r.
Bilimsel olarak, renk kavram›n›n bir objeye de¤il, o objeden yans›yan ›fl›¤a
ba¤lanmas› gerekir. K›rm›z› ›fl›k alt›nda beyaz bir objenin k›rm›z›
göründü¤ünü ve herhangi bir rengin yapay ›fl›kta farkl› ve do¤al ›fl›kta farkl›
alg›land›¤›n› biliyoruz. Ancak yine de konuyu belli bir gelene¤e ba¤lamak
ve pratik olmak bak›m›ndan, yüzey rengi gibi bir kavram› kabul etmek
gerekecektir. Bu durumda objelerin renklerinden bahsedilirken bunlar›n
standart gün ›fl›¤› alt›ndaki görünümlerinden söz edildi¤ini bilmek gerekir.
Standart gün ›fl›¤›, bilindi¤i gibi Günefl ›fl›¤› + Berrak mavi gökten yans›yan
›fl›k + Beyaz bulutlardan yans›yan ›fl›¤›n kar›fl›m›d›r. Herhangi bir rengin
tan›mlanmas› için standart bir ›fl›¤›n varl›¤› kabul edilmezse, renk, ›fl›¤a
göre de¤ifliklik gösterece¤inden, kavram kargaflas›na yol açar. Belli bir
rengi tan›mlayabilmek için rengin üç farkl› özelli¤inden bahsetmek ve
bunlar› tan›mlamak gerekir. Obtica Society of America (OSA)’n›n
standartlar›na göre bu özellikler; Tür, Doygunluk ve Parlakl›kt›r.
Tür: Halk aras›nda renk denilen olgunun bilimsel karfl›l›¤›d›r. K›rm›z›, sar›,
yeflil ve mavi çok bilinen tür örnekleridir. Bunlara birincil renkler de
denilebilir. Portakal, mavi-yeflil, ve menekfle ikincil türlerdir. Tür, bir rengin
en çok göze çarpan özelli¤idir. Bir rengin ›fl›¤›n›n dalga boylar› cinsinden
tan›mlanmas›na olanak sa¤lar. Uygun flartlar alt›nda insan gözü 200 farkl›
türü alg›layabilir.
Doygunluk: Bir rengin safl›¤›n›n ölçüsüdür. Herhangi bir rengin içinde
bulunan türün miktar›n› anlat›r. Rengin doygunlu¤u artt›kça görünüfl daha
güçlü ve canl› hale gelir. Doygunluk azald›kça, renk nötr gri ile kar›flarak
griye do¤ru gider.
Parlakl›k: Bir rengin aç›kl›¤›n›n veya koyulu¤unun ölçüsüdür. Bu anlam›yla
parlakl›k, siyah beyaz foto¤raftaki gri skalaya benzetilebilir. Parlak renkler
gri skalan›n üzerinde yani beyaz tarafa do¤ru, koyu renkler skalan›n alt
taraf›nda siyaha do¤ru yol al›rlar. Halk aras›nda parlak terimi, renk tekni¤i
bak›m›ndan farkl› bir rengi tan›mlar. Örne¤in bayrak k›rm›z›s› yada itfaiye
arac›n›n rengi halk aras›nda parlak diye tan›mlanabilir, ancak bu renk
parlakl›k skalas›nda çok da yukar›larda yer almaz. Di¤er taraftan grimsi
pembe, bilimsel olarak tan›mlamak gerekirse, düflük doygunluklu parlak
k›rm›z›d›r. Bu renk halk aras›nda s›k›c› ve cans›z olarak tan›mlan›r.
YEREL PARLAKLIK UYUMU
Genifl planda oluflan parlakl›k uyumu, küçük bir ölçekte de gerçekleflebilir.
Örne¤in, bir ormanda yürürken gözlerimiz etrafta gezindikçe bakt›¤› her
noktadaki ›fl›k fliddetine uyum göstermektedir. Yerde günefl ›fl›klar›n›n
süzülüp ayd›nlatt›¤› bir parçaya bakarken, gözümüz oradaki ›fl›k fliddetine
kendisini ayarlar. ‹ris kapan›r, retinan›n hassasiyeti azal›r. Gözümüzü o
parlak noktadan bir a¤ac›n gövdesindeki karanl›k kovu¤un içine
çevirdi¤imizde, iris aç›l›r ve retina duyarl›l›¤› artar ve bunun sonucunda
ortamda mevcut kontrastl›k, oldu¤undan çok düflükmüfl gibi alg›lan›r.
E¤er mevcut kontrast, bir pozometre ile ölçülebilse, kulland›¤›m›z filmin
kaydetme aral›¤›n›n çok d›fl›nda oldu¤u görülür. Benzer flartlar portre
çekimlerinde de görülür. Bir yüzün normal görünümüne al›fl›k
oldu¤umuzdan, gözün yerel parlakl›k uyumu kabiliyetinin de etkisi alt›nda
göz ve çene altlar›nda oluflan gölgeleri oldu¤undan daha ayd›nl›km›fl gibi
alg›lar›z. Sonuçta bu tür gölgeler filmde siyah ç›kar. Bir baflka karfl›lafl›lan
hata, fonun gere¤inden az ayd›nlat›lmas›d›r. Böyle durumlarda daha az
Ifl›k
ayd›nlatman›n fark›na var›lamayaca¤› için hatan›n ancak çekimden sonra
görülebilmesi mümkündür.
Merakl›s›na
fiimdiye kadar renk bir fizikçinin gözü ile incelendi. Rengin bir ›fl›k oldu¤unu, ›fl›¤›n
da bir enerji oldu¤unu ö¤rendik Bu enerjinin girebilece¤i formlar› gördük, nas›l
üretilebilece¤ini, nas›l de¤ifltirilebilice¤ini, dalga boyu, tür, doygunluk ve
parlakl›¤›n› ö¤rendik.
Renkli foto¤raf üretebilmek için ›fl›¤›n renk ›s›s›, foto¤raftaki etkisi kadar
önemlidir. Çünkü renk fiziksel özellikleri kadar psikolojik özellikleri de olan bir
kavramd›r. Renkli foto¤raf teknik ve sanat›n birleflti¤i bir çal›flmad›r. Tüm bu
bilgilere ra¤men ortaya ç›kabilecek sorunlar için renk alg›lama organ› yani gözün
incelenmesinde yarar vard›r.
GÖZ
‹nsan gözü 1 inç’in milyonda biri kadar bir büyüklü¤ü bile fark edebilir. Bunun
ço¤u insan›n renk ay›rma yetene¤i ile kolayca ispatlayabiliriz. ‹nsanlar›n yetenekleri
o kadar geliflmifltir ki, dalga boylar› aras›nda 1 inç’in milyonda biri kadar fark olan
iki rengi birbirinden ay›rt edebilirler. Bunun sonucunda normal insan gözü 150
civar›nda farkl› türü belirleyebilir. Bu türler 100’den daha fazla farkl› doygunluk
durumlar›nda olabilirler. Her bir doygunluk durumu,çok aç›ktan çok koyuya do¤ru
100’den fazla say›da bir çeflitlilik gösterebilir. Hepsi bir araya geldi¤inde gözün
ay›rabilece¤i renk, ton ve doygunluk durumlar› 1.000.000’u aflar.
Kamera terimleri ile ifade etmek gerekirse, insan gözü, odak uzakl›¤› 19 ile 21 mm
aras›nda de¤iflen, 20 cm’den sonsuza kadar netleme yapabilen 4 elemanl› bir
objektife sahip bir kamerad›r. Netleme, objektifi oluflturan elemanlar›n bir tanesine
ba¤l› çok minik kaslar›n kas›lmalar› ve böylece objektif fleklinin de¤iflmesi ile
yap›l›r. Kamerada bu, objektif – film mesafesinin de¤ifltirilmesi ile gerçekleflir.
Gözde filmin yerini retina alm›flt›r. Bu objektifin aç›kl›¤› f:2,5 civar›ndad›r. Bir
otomatik diyafram› vard›r ve diyafram, ›fl›k flartlar›na ba¤l› olarak en fazla f:11’e
kadar k›s›labilir. Toplam görüfl alan› göz önüne al›nd›¤›nda 180 dereceye yak›n bir
alan› görür. Ancak bu görüflün kalitesi göreceli olarak düflüktür. Kenarlara do¤ru
netlik bozuklu¤u belirgin hale gelir. Bunun sonucunda sadece görüfl alan›m›z›n
ortalar›na do¤ru yer alan objeleri net görürüz. Ancak bir foto¤raf makinesinin
objektifi gibi görüflteki netlik diyafram›n k›s›lmas› ile artar. Parlak ›fl›kta irisin
aç›kl›¤› azal›r, lofl ›fl›kta ise aç›kl›¤› artar ve böylece belli bir limit içinde görmemiz
sa¤lan›r. Göz merce¤i taraf›ndan oluflturulan görüntü retinaya düfler. Retina,
kameradaki filmin karfl›l›¤›d›r. Bu tabakada milyonlarca sinir ucu, s›k›fl›k bir
flekilde yer al›r. Bunlar›n her biri mikroskobik fotoelektrik dirençlere benzetilebilir.
Bu hücreler, üzerlerine düflen ›fl›k uyar›lar›n› elektrik impulslar›na çevirirler. Bu
›fl›¤a duyarl› hücreler iki türlüdürler. fiekillerine göre koni ve çubuk olarak
adland›r›l›rlar. Her gözde 7 milyon civar›nda bulunan koniler retinan›n merkezine
do¤ru yo¤unlaflmaya bafllarlar. Retinan›n merkezindeki yar›m milimetre çapl› fovea
tabakas› sadece konilerden oluflur. Yap›lar› itibar› ile yüksek çözünürlük
oluflturabilen ama göreceli olarak ›fl›k duyarl›l›klar› az olan koniler, göreceli olarak
parlak ›fl›kta çal›fl›rlar ve ince detaylar› alg›lamam›z› ve rengi görmemizi sa¤larlar.
Her bir gözde 170 milyon olan çubuklar, retinan›n kenarlar›na do¤ru yo¤unlafl›rlar,
foveada hiç bulunmazlar ve konilere göre ›fl›¤a duyarl›l›klar› fazlad›r ve renge
duyars›z olduklar›na inan›l›r. Çubuklar sadece aç›k ve koyu olarak grinin tonlar›n›
alg›larlar. Konilerin çal›flamayaca¤› kadar lofl ›fl›kta görmemizi sa¤larlar ve özellikle
harekete duyarl›d›rlar.
PARLAKLI⁄A UYUM
Herkes irisin parlak ›fl›k alt›nda k›s›ld›¤›n›, lofl ›fl›k flartlar› alt›nda ise
aç›ld›¤›n› bilir. Daha az bilinen bir gerçek ise retinan›n da ›fl›¤a karfl›
duyarl›l›¤›n› de¤ifltirdi¤idir. Lofl ›fl›kta retinan›n ›fl›¤a duyarl›l›¤› artar, parlak
›fl›kta ise azal›r. Bunun sonucunda belli limitler içinde lofl ›fl›kta da, parlak
›fl›kta da belli bir görüfl kalitesini sa¤lar›z. Tek bir obtüratör h›z›na sahip bir
kamera gibi görüfl alan›m›zda bu faydal› özellik olmasa çok k›s›tl› bir görüfle
sahip olurduk.
Ifl›k
GENEL PARLAKLIK UYUMU
Karanl›k odadan parlak ›fl›kl› bir ortama geçti¤imizde karfl›laflt›¤›m›z
durumu ve bu yeni parlakl›¤a adapte olmam›z için geçmesi gereken süreyi
biliriz. Bunun tersi de geçerlidir. Parlak ›fl›kl› ortamdan lofl ortama
geçti¤imizde önce hiçbir fley göremeyiz. Göz lofllu¤a al›flt›kça karanl›k
köfleler ayd›nlanmaya bafllar ve bir süre sonra d›flar›dakine yak›n bir
berrakl›kta görmeye bafllar›z.
Her foto¤rafç› uydurma bir karanl›k odaya girdi¤inde ilk anda fark›na
varmad›¤› bir sürü deli¤in 5, 6 dakika sonra çok rahat görülebildi¤ini
alg›lar. Böyle durumlarda parlakl›¤a uyum, uyum olay›n›n fark›na
varmam›z› sa¤layacak kadar büyük boyutlarda gerçekleflir. Ancak ço¤u
zaman parlakl›klardaki de¤ifliklikler yavafl yavafl meydana gelirler ve göz
bu duruma adapte olurken insan fark›na varamaz ve iki farkl› noktadaki
parlakl›¤›n retina üzerindeki etkinin benzer olmas› dolays› ile ayn›
oldu¤unu fark eder. Ancak fark›na var›lmas› gerekecek kadar büyük ›fl›k
fliddeti de¤iflmeleri bile gözün bu yetene¤i yüzünden gerekli flekilde
alg›lanamaz. Bunun sonucunda bir foto¤rafç› çekimin pozunu tahmin
yoluyla belirlemeye kalkarsa, çok deneyimli olmad›¤› sürece çok ciddi
hatalar yapar.
Gözün bu yetene¤i yüzünden foto¤rafç›, pozometre kullanmak
zorundad›r. Do¤ru renk yorumunun ancak yar›m stopluk bir tolerans içinde
elde edilebildi¤i renkli dia çekiminde pozometre kullan›m› çok daha
gereklidir. Genel parlakl›k fliddetinin yanl›fl alg›lanmas› sonucunda ortaya
ç›kan iki baflka hata da kontrast ve renk doygunlu¤u alanlar›nda görülür.
Kural olarak yumuflak ve düflük kontrastl› ayd›nlatma, kontrast bir
ayd›nlatmaya k›yasla daha az parlakm›fl gibi alg›lan›r. Ölçüm yap›ld›¤›nda
ise yumuflak ›fl›¤›n daha fliddetli oldu¤u görülebilir. Bunun gibi yüksek
doygunlu¤a sahip renklerden oluflan bir görüntü, düflük doygunluktaki
renklerden oluflan bir görüntüye k›yasla, daha yüksek parlakl›k
fliddetindeymifl gibi alg›lanabilir. Örne¤in gece modern bir ifl mekan›
düflünelim. Burada canl›k renklerden oluflan objeler, yüksek kontrastl› bir
ayd›nlatma ile ayd›nlat›lm›fl olsun. Böyle bir yer, d›flar›daki kapal› bir hava
alt›ndaki bir ayd›nlatmaya göre daha fliddetli ayd›nlat›lm›fl gibi alg›lanabilir.
ANINDA PARLAKLIK KONTRASTI
Ço¤u foto¤rafç› aç›k renk bir objenin koyu bir fon önüne konuldu¤unda,
oldu¤undan daha aç›km›fl gibi alg›land›¤›n› yada bir foto¤raftaki koyu
bölümlerin beyazla yan yana geldi¤inde daha da koyu alg›land›¤›n› yada
renkli foto¤raf etraf›ndaki beyaz bordürün yak›n›ndaki renklerin
doygunlu¤unun azalm›fl olarak göründü¤ünü bilir. Bu olay an›nda
kontrastl›k terimiyle aç›klan›r. Parlak bir obje veya alana bakt›¤›m›zda, bu
noktan›n retinada düfltü¤ü yer hassasiyetini azalt›r. Ancak bu hassasiyet
azalmas›, parlak objeye çok benzeyen ve s›n›rlar› çok net çizilmifl bir alanda
oluflmaz, tersine bu alan›n d›fl›na taflar. Bu hassasiyet azalmas› sonucunda,
obje üzerinde aç›k tona bitiflik olan koyu ton, oldu¤undan daha koyuymufl
gibi alg›lan›r. E¤er bölge koyu bir gölge ise, bunun yan›nda aç›k bölge,
oldu¤undan daha parlakm›fl gibi alg›lan›r. Benzer kontrast de¤iflimleri renkli
cisimlerde de fark edilir. Örne¤in, orta tonda Cyan renkli bir ka¤›t kendi
bafl›na bak›ld›¤›nda de¤iflmez bir renge sahipmifl gibi görülür. Oysa bu
ka¤›ttan al›nacak küçük bir kare parça, sar› bir fon ka¤›d› önüne
kondu¤unda daha karanl›k, koyu yeflil bir fon önüne kondu¤unda daha aç›k
alg›lan›r. Ayn› cyan renkli ka¤›t, yeflil üzerinde mavimsi, mavi üzerinde de
daha çok yeflil, beyaz üzerinde daha soluk, siyah üzerinde ise çok canl› ve
parlak görülür.
Ifl›k
PARLAKLIK SAB‹TES‹
Fark›nda olmasak dahi, objelerin gerçek parlakl›klar› ile ilgili olarak
kendimizi sürekli aldat›r›z. Örne¤in beyaz bir obje bütün flartlarda
beyazm›fl gibi alg›lan›r. Bu obje gölgeli bir yerde bulunursa ve gerçek tonu
5. Zone’da (orta gri) olsa bile bu böyledir. Bunun gibi ço¤u bilinen obje,
özellikle insan yüzleri o anda objeyi ayd›nlatan ›fl›¤›n fliddetine pek
bak›lmadan belli bir parlakl›¤a sahipmifl gibi alg›lan›r. Parlakl›k sabitesi yani
tan›d›k obje ve renkleri o anda alg›land›klar› gibi de¤il de, hat›rland›klar›
parlakl›k seviyesi ile görmek e¤ilimi homojen olmayan ayd›nlatman›n
do¤urdu¤u yüksek kontrastl› renkli foto¤raflar›n ana sebeplerinden biridir.
Özellikle iç mekan çekimlerinde, mekan›n renklerini ve parlakl›k oranlar›na
önceden aflina olmak oradaki çekimi an›nda parlakl›k de¤iflimlerinin
gerekti¤i gibi alg›lanmamas›na yol açar. Bu durumda yap›lacak tek fley
mutlaka pozometre ile ayd›nlanma oran›n› kontrol etmektir.
Ifl›k
Çekim Teknikleri
1. Pozland›rma
Bir görüntünün kaydedile bilinmesi için kameran›n içine bir foto¤rafik
malzemenin yani ›fl›¤a duyarl› bir malzemenin konulmas› gerekir. (Film)
Pozlama s›ras›nda, objektif ve obtüratör aç›k kal›rlar. Bu süre içinde,
görüntünün oluflmas› bafllar. Bu gizli görüntüdür. Ifl›¤a duyarl› malzemede
üzerine düflen ›fl›¤›n etkisi ile, ne flekilde de¤iflirse de¤iflsin her zaman için
optimum bir sonuç elde etmek mümkündür. Bu optimum sonuç da en iyi
görüntüyü veren do¤ru pozdur.
Taban Emülsiyon AgBr (Gümüfl Broder)

fiekil 23: Pozland›rma
Siyah Koyu gri Gri Aç›k gri Saydam
fiekil 24: Normal etkide konunun hem ›fl›kl› hem de gölgeli bölgelerinden detay
almak mümkündür.
Koyu gri Gri Aç›k gri Saydam Saydam
fiekil 25: Az etki. Yo¤unlu¤u düflük olan negatiflerde, konunun gölgeli yada koyu
tonlar›ndan yeterli detay al›namaz. Çünkü bu bölgelerden yans›yan ›fl›k negatif
üzerinde yeterince etkili olamam›fllard›r. Foto¤raf ka¤›d› üzerinde temiz beyazlar elde
etmek çok zordur ve siyahlarda detay yoktur.
Genel terimlerle ifade etmek gerekirse, pozlama problemi birkaç aç›dan

ele al›nabilir. Poz öyle ayarlanmal›d›r ki, ›fl›¤a duyarl› malzemeye ulaflan ›fl›k
kay›t yapmak için yeterli olmal›d›r. Bu yüzden poz, ›fl›¤a duyarl› malzemenin
duyarl›l›k miktar›na ve konunun parlakl›¤›na ba¤l›d›r. Konunun en parlak
Çekim Teknikleri
Siyah Siyah Koyu gri Gri Aç›k gri
fiekil 26: Çok etki. Çok yo¤un negatiflerde, konunun ›fl›kl› yada ayd›nl›k
bölgelerinden yeterince detay al›namaz. Çünkü bu bölgeler negatif üzerinde
birbirlerine çok yak›n kararmalar oluflturmufllard›r. Foto¤raf ka¤›d› üzerinde temiz
siyahlar yoktur ve beyazlarda da yeterli detay bulunmaz.
noktalar›n› ve en az parlak noktalar›n› birlikte kaydetmek isteyece¤imizden

poz buna göre ayarlanmal›d›r. Pozland›rman›n miktar›, verilen diyafram ve
obtüratör de¤erleri ile ayarlan›r. Diyafram, objektiften giren ›fl›k demetinin
çap›n›, obtüratör ise bu ›fl›k demetinin filmi etkileme süresini belirler.
Böylece büyük diyafram aç›kl›¤› ve k›sa obtüratör süresi ya da, küçük
diyafram aç›kl›¤› ve uzun poz süresi kullan›larak ayn› poz de¤erine ulaflmak
mümkündür. Hangi diyafram-obtüratör ikilisinin seçilece¤inin flartlar›n›,
alan derinli¤i ve konunun hareketlili¤i belirler. E¤er konu hareketli ise, ilk
amac›m›z, konuyu net çekmemize yetecek kadar yüksek bir obtüratör h›z›
kullan›lmas›d›r. Böyle bir k›sa bir obtüratör süresi kullan›ld›¤›nda, yeterli
poz miktar›n› sa¤layabilmek için, büyük çapl› bir diyafram aç›kl›¤›
kullanmak gerekir. Ancak bu da alan derinli¤inin azalmas›na neden olur. Bu
da göstermektedir ki bütün bu gereksinimleri karfl›layacak do¤ru pozu
bulabilmek için foto¤rafç› zaman zaman baz› noktalardan tavizler vererek
sonucu dengelemek zorunda kalacakt›r. Bu yüzden poz konusunda
karfl›lafl›lacak ilk problem, belli flartlar içindeki konuyu gerekli alan derinli¤i
ve obtüratör h›z›n› sa¤layabilecek biçimde çekmektir.
Yo¤unlu¤u ve kontrast› normal olan negatiflerden, konunun hem ›fl›kl›
hem de gölgeli bölgelerinden (yada koyu tonlar›ndan) yeterli detay
al›nabilir.
Yo¤unlu¤u düflük olan negatiflerde, konunun gölgeli yada koyu
tonlar›ndan yeterli detay al›namaz. Çünkü bu bölgelerden yans›yan ›fl›k
negatif üzerinde yeterince etkili olamam›fllard›r. Foto¤raf ka¤›d› üzerinde
temiz beyazlar elde etmek çok zordur ve siyahlarda detay yoktur.
Çok yo¤un negatiflerde, konunun ›fl›kl› yada ayd›nl›k bölgelerinden
yeterince detay al›namaz. Çünkü bu bölgeler negatif üzerinde birbirlerine
çok yak›n kararmalar oluflturmufllard›r. Foto¤raf ka¤›d› üzerinde temiz
siyahlar yoktur ve beyazlarda yeterli detay bulunamaz.
Konumuzun en parlak yerleri filmde siyah,
" ara tonlar› " gri
" siyah yerleri " saydam olmal›d›r.
Böyle bir negatif elde edebilmek için, konudan yans›yan ›fl›¤›n do¤ru
ölçülmesi ve de¤erlendirilmesi gerekir.
2.Ölçüm
Bilinmelidir ki bir pozometre yüzey tan›maz. Yüzeyin yans›tt›¤› ›fl›¤›
alg›lar. Üzerine düflen ›fl›¤›n fliddeti ayn› olsa bile siyah bir yüzeyden çok az
yans›yan ›fl›k pozometre için karanl›k bir ortam yada beyaz bir duvardan
çok fazla yans›yan ›fl›k ise ayd›nl›k bir ortam demektir ve bütün
pozometreler alg›lad›¤› ›fl›¤› film yüzeyinde orta gri oluflturacak flekilde
de¤erlendirir.
Çekim Teknikleri
fiekil 27 fiekil 28
fiekil 29 fiekil 30
Yukar›daki flemalarda da görüldü¤ü gibi koyu tonlu ve aç›k tonlu yüzeylere düflen
›fl›k miktar› ayn›d›r. Koyu tonlu yüzeyden yans›yan ›fl›k miktar› çok az oldu¤u için
pozometre büyük bir diyafram önerecektir. Aç›k tonlu yüzeyden yans›yan ›fl›k
miktar› ise çok oldu¤u için bu sefer pozometre k›s›k bir diyafram önerecektir. E¤er
pozometrenin önerisini her iki durumda da aynen kabul edecek olursak hem koyu,
hem de aç›k tonlu yüzeyler, negatif üzerinde gri olarak görüneceklerdir. Bu ise yine
her iki durumda da gri bask›lar anlam›ndad›r. Peki koyu ve aç›k tonlu yüzeylerin
do¤ru foto¤raflar› nerede?
A) Yans›yan ›fl›¤› ölçme: Pozometre ile ölçümleri hatas›z yapabilmek için

Gri referans kart› kullan›l›r. Yada, "Yerine koyma" (avuç içinden ölçerek)
ölçüm yap›labilir. Yans›yan ›fl›k ölçümü koyu konulardan bir miktar
art›r›larak, aç›k konulardan bir miktar azalt›larak ya da konudan yans›yan
ortalama ›fl›¤›n ölçülmesi ile elde edilir. Konu yans›t›c›l›¤› %18 ise bulunan
de¤er do¤rudan do¤ruya uygulan›r. Pozometreler daima konuya düflen
›fl›¤›n %18’inin yans›d›¤› varsay›larak kalibre edilmifllerdir. Bu amaçla do¤ru
ölçüm için % 18 yans›t›c›l›¤› olan bir gri kart kullan›labilir
Yans›yan ›fl›k ölçümü
1. Genel ölçüm
2. Yak›n ölçüm
3. Spot ölçüm olarak yap›l›r.
1. Genel ölçüm: Konunun ortalama bir yans›t›c›l›¤›n› bulmak için belli bir
mesafeden yap›lan ölçümdür.
2. Yak›n ölçüm: Konunun belli bir k›sm›na yap›lan ölçümdür. Yaklafl›k
ölçüm yap›lmas› istenen yüzeyin iki misli bir mesafeden yap›l›r.
Çekim Teknikleri
3. Spot ölçüm: Uzak konulara yaklaflman›n mümkün olmad›¤› hallerde
optik bir araç ile (dürbün gibi) konudan yans›yan ›fl›¤›n pozometre üzerine
düflürülmesi ile yap›l›r. Bu tür araçlara "Spotmetre" denir. Yap›lan ölçüm
yans›yan ›fl›k ölçümüdür.
B) Gelen Ifl›¤› Ölçme: Ifl›k kayna¤›na do¤ru yap›lan ölçümdür.
Pozometrenin önüne konulan bir filtre ile "Tercüme Ölçüm" al›n›r. Bu filtre
gelen ›fl›¤›n 1/5'ini geçirme özelli¤ine sahiptir.
Normal konularda pozometre direkt olarak kullan›l›r. Pozometre ile ölçüm
yap›ld›¤›nda örne¤in, siyah at 1/60 -f:16, beyaz at: 1/250 - f:16 ölçecektir.
Yani her iki rengi griye dönüfltürerek bir ölçüm yapacakt›r. O halde
ortalamay› bulmam›z gerekir. Belli bir ton de¤erini ölçüp, do¤ru ölçümü
bulmaya "Ton Yerine Oturtma" denir. Yine örne¤in kar manzaras›nda
ölçülen 1/500 - f:16 ise enstantane iki stop kadar düflürülerek (yani poz
süresi uzat›larak) 1/125 - f: 16 uygulan›r. Bu uygulama film ASA diskinden
müdahale ile otomatiklefltirilebilir. Yada foto¤raf makinelerinin baz›
modellerinde bulunan ve pozu, ölçülen de¤erden -2, -1, 0, +1, +2 stop
de¤ifltirilebilen bir skala üzerinde yap›lan müdahale ile de
otomatiklefltirilebilir. Bir buharl› lokomotifin foto¤raf çekimi için yap›lan
ölçümü 1/60 - f:5,6 ise, do¤ru de¤er 1/15 - f:5,6 olabilir. Örneklerde verilen
düzeltmelerde yaln›zca enstantane de¤erleri ile müdahale yap›lm›flt›r. Ayn›
müdahale diyafram de¤erlerine de uygulanabilir.
4. Eflde¤erlik Yasas›
Filmin pozlanmas›n›, bir su kovas›n›n su ile doldurulmas›na benzetebiliriz.
fiekil 31: fiekil 32:

Belli bir fliddetteki ortam ›fl›¤›nda Belli bir bas›nçtaki flebeke suyu ile
Belli bir ASA de¤erindeki Belli bir hacimdeki kova
(duyarl›l›ktaki) film
Belli aç›kl›ktaki bir diyaframdan Belli bir aç›kl›ktaki bir vanadan
Belli bir obtüratör süresinde geçen ›fl›k ile Belli bir miktar sürede akan su ile
Do¤ru olarak pozlanacakt›r Tam olarak dolacakt›r
Çekim Teknikleri
Örne¤imizde filmi kova ile, diyafram› vana ile suyun aç›k kalma süresini de
obtüratör ile benzefltirebiliriz. Bu ba¤lamda kovan›n tam dolmas›, filmin
yeteri miktarda pozlanmas› anlam›na gelsin. Su kovadan ne taflmal›, ne de
kova yar›m kalmal›d›r. Film de ne fazla ›fl›k almal› ne de üzerine düflen ›fl›k
yetersiz kalmamal›d›r. Bu durumda;
30" - 15" - 8" - 4" - 2" - l" - l/2 - 1/4 - 1/8 - 1/15 - 1/30 - 1/60 - 1/125 - 1/250 - 1/500 - 1/1000
Yukarda bulunan de¤erler foto¤raf makineleri obtüratörlerinde bulunan

ve 30 saniyeden, 1/1000 saniyeye kadar de¤iflebilen standart de¤erlerdir.
Her bir de¤er obtüratörün o kadar süre içinde aç›l›p kapanarak filmin
pozlanmas›n› sa¤layacakt›r. Örne¤in enstantane de¤eri olarak l/125'i
seçmiflsek film saniyenin yaln›zca 125'te biri kadar bir süre ile
pozlanacakt›r. Bir alt de¤er, (1/60) ise seçilen sürenin iki mislini, bir üst
de¤er ise (1/250) seçilen sürenin yar›s›n› ifade eder.
f:1,4 - f:2 - f:2,8 - f:4 - f:5,6 - f:8 - f:11 - f:16 - f:22 de¤erleri ise objektifler
üzerinde yaz›l› bulunan ve merceklerden geçerek film üzerine düflecek
görüntünün geçti¤i aral›¤›n büyüklü¤ü yada küçüklü¤ünü ifade eden
de¤erlerdir. En küçük rakam en büyük diyafram aral›¤›n›, en büyük rakam
ise en küçük diyafram aral›¤›n› belirlemektedir. f:l,4 de¤eri ile seçilen
diyafram aral›¤›, ›fl›¤› en fazla geçirebilecek, f:22 de¤eri ile seçilen diyafram
aral›¤› ise ›fl›¤› en az geçirebilecek konum sa¤lar. Her bir de¤er bir
sonrakinin iki misli daha fazla ›fl›k geçirebilecek kapasitedeki aral›k
anlam›na da gelir. Yani komflu de¤erler birbirinin iki kat›d›r.
1/125 = 2 x 1/250 yada
f:2,8 = 2 x f:4'tür
Eflde¤er de¤iflkenler ayn› koyulukta negatif anlam›ndad›r. Yap›lacak bir
›fl›k ölçümünde enstantane ve diyafram de¤erleri pozometre taraf›ndan
belirlenir. Belirlenen bu de¤erleri birbirini telafi edecek flekilde bir alt› yada
üstünü tercih edebiliriz. Örne¤in bulunan de¤erler;
Enstantane 1/125
Diyafram f:11
olsun. Biz bu de¤erlerin yerine;
Enstantane 1/60
Diyafram f:16
de¤erlerini de seçebiliriz. Ifl›¤›n geçifl süresi bir misli artm›flken, geçifl
aral›¤› (diyafram) bir misli azalt›lm›flt›r. Bu da bize eflit yo¤unlukta bir
negatif sa¤lar. Enstantane ve diyafram de¤erlerini yeniden s›ralayacak
olursak;
Tablo : 1
1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15 1/8 1/4 1/2 1/1
f:1,4 f:2 f:2,8 f:4 f:5,6 f:8 f:11 f:16 f:22 f:32 f:45
kareler içindeki enstantane ve diyafram de¤erlerinin negatifi eflit
yo¤unlukta etkileyebilece¤ini söyleyebiliriz.
Merakl›s›na
Bir diyafram de¤eri, çap› ve merce¤in odak uzakl›¤› ile formüle edilebilir.
merce¤in odak uzakl›¤›
Diyafram de¤eri =
diyafram çap›
bu formüle göre bir bilinmeyen, di¤er iki bilinen ile bulunabilir.
4. Eflde¤erlik Sapmas›
Bir iç mekan yada ›fl›¤›n çok az oldu¤u lofl bir ortamda foto¤raf çekmek
Çekim Teknikleri
istiyoruz ve pozometre ile yap›lan ölçümde diyafram; f:1,4 enstantane ise;
1/1 saniye olarak belirleniyor.
Bu durumda diyafram f: 2 - enstantane 2 saniye
f:2,8 - enstantane 4 saniye
f:4 - enstantane 8 saniye
f:5,6 - enstantane 16 saniye
tercihleri yap›labilinmesi ve bu de¤erlerin eflit yo¤unlukta negatif
oluflturmalar› gerekiyor. Ancak 1 saniyenin üzerinde yap›lan pozlamalarda
eflde¤erlik yasas› sapmalar göstermektedir. Uzun pozlamalarda duyarl›
malzemenin ataletini yenmek için ek pozlama yapmak gerekir.
40
35
30
25
20
15
10
0 2 4 6 8 10 12 14
Ya p › l a n Ö l ç ü m
Tablo 2: Ilford filmleri için ölçülen poz ve düzeltilmifl poz süreleri tablosu görülüyor
1 saniye ile 1/1000 saniyeler aras›nda eflde¤erlik yasas› normal çal›fl›r.

Bunlar›n d›fl›ndaki sürelerde ise sapmalar görülebilir.
5. Çeflitli Konularda Pozland›rma Problemleri
a) Normal Manzara Foto¤raflar›: Genellikle yans›yan ve gelen ›fl›k
ölçümleri do¤rudan kullan›labilir. Bir fark varsa ortalamas› al›n›r. Kapal›
havada gökyüzü afl›r› ›fl›kl› olaca¤›ndan pozometreyi gök ›fl›¤›ndan korumak
gerekir.
b) Sokaklarda Günlük Yaflam: Ölçüm yap›l›rken gelen ve yans›yan ›fl›k
ölçümü yeterli olabilir. Ancak parçal› ayd›nlatma söz konusu ise en karanl›k
ile en ayd›nl›k k›s›mlar›n aras›ndaki fark› kontrol etmek gerekir. Kontrast
fazla ise (5 stoptan fazla) bu görüntüyü foto¤raf ka¤›d›na bütünü ile
kaydedemeyiz. O zaman ayd›nl›k yada karanl›k k›s›mlar aras›nda bir tercih
yapmak gerekir.
c) Ayd›nlat›lm›fl yap›: Ço¤unlukla yap›n›n yan›na gidip gelen ›fl›k ölçümü
Çekim Teknikleri
yapmak mümkün olmayabilir. Genel olarak yans›yan ›fl›k ölçümü yap›l›r. Bu
durumda pozometreler farkl› ölçümler yapacaklard›r. Oysa yap› ayd›nlatmas›
ayn›d›r. Sahne çekimlerinde de fon ayd›nl›k olmad›¤› durumlarda ayn› yan›lg›
söz konusudur.
Do¤ru bir çekim yapabilmek için ya yap› yada sahnedeki objeye yak›n bir
mesafeden kadraj›m›z› tam dolduracak bir flekilde yans›yan ›fl›k ölçümü
yapmak yada bir spotmetre yard›m› ile uzaktan ölçüm yapmak yerinde olur.
E¤er de¤iflebilir objektili bir makineye sahipsek, tele objektifimizi de
spotmetre gibi kullanabiliriz. Teleobjektif ile alaca¤›m›z ölçüm de¤erlerini,
onun yerine kullanaca¤›m›z di¤er objektiflerimize de uyarlayabiliriz.
d) Kar manzaras› ve benzeri konular: Üzerindeki dokusu ve ayr›nt›lar›
görünecek flekilde bas›ld›¤› zaman orta griye göre 2 stop kadar daha
koyudur. Konu ola¤an koflullardan daha çok ›fl›k yans›tmaktad›r ve
pozometreyi 2 stop kadar yan›ltmaktad›r. E¤er pozometrenin verdi¤i de¤eri
kullan›rsak kar manzaram›z orta gri ç›kar. Normal olmas›n› istiyorsak
yap›lan ölçümden 2 stop daha fazla bir pozlama uygulamak gerekir. Bu
durumda ya diyafram› 2 stop kadar açmak yada enstantane de¤erini 2 stop
kadar uzatmak gerekecektir.
e) Ters ›fl›kta ayd›nlat›lm›fl
konular: Önce bu konulardan ne
beklendi¤i saptan›r. Siluet?
Portre? Portre ise konunun bize
bakan taraf›ndan ölçüm yap›l›r.
Deniz, k›r veya tarla
manzaras›nda ters ›fl›k varsa ve
bize bakan tara önemli de¤il,
y›¤›nlar önemli ise ona göre
ölçüm yap›lmas› gerekir.
f) Hareketli konular›n çekimi:
Genel olarak önceden ölçüm Foto¤raf: Sabit Kalfagil
yap›l›r. Yada yerine koyma
metodu ile ölçüm yapabiliriz.
Ço¤u foto¤rafik obje için hareketlilik önemli bir özelliktir. Ancak hareket
dura¤an bir ortam olan foto¤rafta do¤rudan verilemez. Ço¤u foto¤rafç› bu
yüzden hareketi foto¤raflar›nda vermekten vazgeçmifltir. Ancak hareket
do¤rudan verilemese de hareket hissi baz› grafik yollarla uyand›r›labilir.
Merakl›s›na
Baz› foto¤rafç›lar hareketli konuyu dondurarak, net çekip, hareket hissinin
uyand›r›lmas›na tam ters bir ifl yapm›fl olurlar. Hareket sembollerle verilir ve bu bir
kaç yolla yap›labilir. Foto¤rafç›n›n hangi yolu ya da sembolü seçece¤i flu flartlara
ba¤l›d›r.
1. Foto¤raf›n amac›,
2. Objenin do¤as› ve yap›s›
3. Hareketin türü ve derecesi (objektif aks› ile konunun hareket yönünün yapt›¤› aç›)
1. Foto¤raf›n amac›: Foto¤rafç› foto¤raflar›nda neyi söylemek istedi¤ine karar
verirken üç farkl› yoldan birini seçebilir.
1- Hareketli konunun kendisini olabildi¤ince net bir flekilde vermek : Buna tipik bir
örnek olarak, performans›n› ve vücut formunu incelemek amac›yla bir atletin
foto¤raf›n›n çekilmesini verebiliriz. Bu durumda her bir detay›n olabildi¤ince net
bir flekilde çekilip, hareketin durdurulmas› gerekir.
2- Objenin hareket halinde oldu¤unu göstermek: Bu durumda "hareketin
kan›t›n›n" grafik olarak verilmesi gerekir. Böyle bir kan›t iki yolla elde edilebilir.
a) Sembollerle
b) Objenin pozisyonuyla. Burada önemli bir flart, objenin tan›nabilirli¤inin
korunmas›d›r.
Çekim Teknikleri
3- Hareket hissini uyand›rmak: E¤er durum bu ise konunun kendisi zaten soyut bir
kavram olan h›zd›r. Gerçek obje ise sadece hareket ve h›z gibi soyut kavramlar›n
verilebilecekleri bir ortam olarak kullan›l›r. Bu durumda sadece sembollerin
kullan›m›, konunun özü ve foto¤rafç›n›n niyeti hakk›nda bilgi verir.
2. Objenin do¤as› yada yap›s›: Hareketin, hareket halinde objenin fiziksel
görünümü üzerindeki etkisi söz konusu oldu¤unda foto¤rafç› iki tür objeyi tan›mak
zorundad›r.
a) Hareket halindeyken dura¤an haline farkl›l›k gösteren objeler. Örnek: Bir aya¤›
yukarda foto¤raflanm›fl bir insan muhtemelen yürüyor ya da kofluyordur. Yani
hareket halindedir. Hayvanlar, k›r›lan dalgalar, rüzgarda e¤ilmifl a¤açlar gibi. Böyle
durumlarda hareket, objenin fiziksel görünümündeki farkl›l›klarla belirgin hale
geldi¤i için mutlaka grafik sembollerle anlat›lmas› gerekmez. Fakat foto¤rafç›
objenin görünümündeki de¤iflikli¤e katk›s› olsun ve daha iyi anlats›n diye bir grafik
sembolde kullanabilir. Örnek: Bir aya¤› yukar›da bir at›n, yönlü olarak hafifçe
flu¤laflt›r›lmas› gibi. Bu durumda foto¤rafç› koflmakta olan bir at›n yönlü
flulaflt›r›lm›fl görüntüsünü verirken, at›n net oldu¤u duruma göre, hareket halinde
oldu¤unu daha güçlü bir flekilde anlatmaktad›r.
b) Hareket halindeyken de, dura¤an
halindeyken de fiziksel durumlar›
farkl›l›k göstermeyen objeler. Örnekler
; otomobil, uçak, tren, gemi, ço¤u tür
makine gibi. Bu durumda objelerin
hareket halinde olduklar›,
görünümlerindeki farkl›l›ktan
anlafl›lamayaca¤› için foto¤rafta sadece
sembolik anlat›mla verilebilir. Ama s›k
s›k hareketin kan›t› da indirek olarak
ilave edilir. Örne¤in, hareket halindeki
bir otomobilin görünümü, dura¤an
haline göre bir farkl›l›k göstermese bile
hareketin kan›t› araban›n arkas›ndan
yükselen bir toz bulutu gibi verilebilir.
Bunun gibi, h›zla giden bir sürat
teknesinin bafl ve k›ç›ndaki dalgalar›n
flekilleri ve su içindeki pozisyonu ve
gövdesinin suyla olan iliflkisi bize
Foto¤raf: Lois Greenfield hareket halinde mi yoksa, dura¤an m›
oldu¤unu anlat›r. Uçmakta olan bir
uçak mutlaka hareket halinde olmas›na ra¤men net olarak foto¤rafland›¤›nda h›z
hissi uyand›rmaz.
3. Hareketin türü ve derecesi: Hareketin kan›t› h›z hissi ile ayn› fley de¤ildir. Uçufl
halindeki bir uça¤›n net foto¤raf› uça¤›n havada oldu¤u gerçe¤i, dolay›s›yla
hareketin kan›t›d›r. Ama h›z hissini uyand›rmaz. E¤er h›z hissinin verilmesi önemli
ise, uça¤›n hareketinin sembolik olarak verilmesi gerekir. Yani kendisinin veya
alt›ndaki yer parças›n›n flulaflt›r›lmas› gerekir. Bu tür bir fluluk olmad›¤› sürece,
uçak hareket halinde oldu¤unu bilmemize ra¤men, duruyormufl gibi gözükür.
Bunun gibi, bir engelin üstünden atlamakta olan at herhalde hareket halindedir.
Ancak foto¤raf çok net çekilirse, havada as›lm›fl gibi alg›lanabilir. Hareket hissini
uyand›rabilmek için yorumun, belli bir miktar fluluk içermesi gerekir. Net bir
foto¤raf ile, yönlü flulaflt›r›lm›fl bir foto¤raf aras›ndaki fark da fludur:
1. Hareketin kan›t›n› içerebilir yada içermeyebilir, fakat sadece ikincisi h›z hissini
iletebilir. H›z hissinin ikna edici bir flekilde iletilmesi için, foto¤rafç› hareketin
derecesini göz önüne almak durumundad›r. Bu konuda hareketin üç farkl› h›z
miktar›n›n bilinmesi gerekir.
a) Hareket o kadar yavaflt›r ki, hareket halindeki obje bütün detaylar› ile ve aç›kça
görülebilir. Örnekler, yürüyen insanlar, yavafl h›zla giden yelkenliler, tekneler,
rüzgarda sallanan a¤açlar ve rüzgarda sürüklenen bulutlar. Böyle durumlarda,
genellikle net bir çekim gereklidir. Çünkü hareketin sembolik olarak kan›t›, yönlü
flulukla verilirse, iletilecek olan h›z hissi, objenin gerçekteki mevcut h›z›ndan daha
fazla olaca¤›ndan obje ile ba¤daflmayacakt›r. Böyle durumlarda hareketin kan›t› ya
objenin görünümü ile (motorlu teknenin bafl›nda oluflan dalgalar›n flekli) verilebilir,
Çekim Teknikleri
ya da hareket halindeki bulutlarda oldu¤u gibi, objenin hareketi o kadar önemsizdir
ki tamam› ile unutulabilir.
b) Hareket o kadar h›zl›d›r ki obje bütün detaylar›yla görülemez. Örne¤in, hareket
eden atletler, uçan ve kaçan hayvanlar, yak›n mesafeden geçen arabalar vb.
verilebilir. Böyle durumlarda objenin özellikleri genellikle foto¤raf›n h›z hissinin
uyand›r›lmas›n› gerektirir. Bu yüzden hareket sembolik bir flekilde belirtilmelidir.
c) Çok h›zl› harekette, obje k›smen veya tamamen görünecek durumdad›r. Örne¤in,
dönmekte olan uçak pervanesi, uçufl halindeki roketler vb. Bunlar› görüntülemek
foto¤rafta baz› özel teknikler gerektirir. Meydana ç›kan foto¤raflar da hiç do¤al
görünümlü olmaz. Hareket duygusu göreceli bir duygudur. Yerden bak›ld›¤›nda befl
mil yukarda saatte 900km/saat h›zla giden uçak, havada duruyormufl gibi
alg›lanabilir. Ancak yan›m›zdan 1/10 h›zla geçen bir otomobil, bize daha h›zl›
gelebilir. Alg›lamadaki bu farkl›l›¤›n sebebi göreceli h›zlardaki farktan kaynaklan›r.
Göreceli h›z›n di¤er bir ad› da aç›sal h›zd›r. Hareket eden bir cismin, hareket
halindeki bir objeye yaklaflt›kça, objenin h›z› daha h›zlanm›fl gibi alg›lan›r.
Uzaklaflt›kça da bunun tersi görülür. Aç›sal h›z ayn› zamanda bize yaklaflmakta
olan bir otomobilin belli bir noktada bak›fl aks›m›za 90 derecelik bir çizgi üzerinde
hareket eden bir otomobilden neden daha yavaflm›fl gibi alg›land›¤›n› da aç›klar. Bu
olay yüzünden baz› hareketler objelerin hareketlerini dondurabilecek minimum
obtüratör h›zlar›n› veren tablolar üç farkl› de¤er vermek zorundad›r. Bu farkl›
de¤erler belli bir noktada hareketli objenin bak›fl aç›s›na göre hareket yönünün üç
farkl› konumundan kaynaklan›r.
a. Objektif aks›na paralel,
b. Objektif aks›na 45 derece
c. Objektif aks›na 90 derece.
Kural olarak objenin hareketinin yönünün objektif aks›na olan 90 derecelik
aç›s›ndan objektif aks›na paralel duruma döndükçe hareketi dondurmak için gerekli
olan obtüratör h›z› yavafllar.
g) Siluet: Konunun bize bakan
k›s›mlar›n›n bir de¤eri yoktur.
Arkadaki fonu hangi de¤erde
istiyorsak, ölçümü, gri kart
uygulamas›n› 2 stop art›rarak
yapabiliriz. (Direk konuya do¤ru)
Gün bat›m› çekimlerde hemen
hemen okunan de¤erin aynen
uygulanmas› önerilir. Günefl
parlaksa diyafram 2 stop kadar
art›r›labilir.
6. Alan Derinli¤i ve Koflullar›
Diyafram aç›kl›klar›n›n,
objektiften geçerek filme etki
eden ›fl›k miktar›n› ayarlamas›n›n
yan›nda, ikinci bir görevi de alan
derinli¤ini belirlemesidir. Alan
derinli¤i, netli¤in ayarlanm›fl
oldu¤u yüzeyin berisinde ve
ötesinde uzanan netlik bölgesidir.
Yani foto¤raf›n ön plandaki en
Siluet net bölge ile arka plandaki en net
bölge aras›ndaki uzakl›kt›r.
Net alan derinli¤inin kontrolü foto¤rafç›n›n vazgeçilmez olanaklar›ndan
biridir. Net alan derinli¤ini belirlerken afla¤›daki üç koflulun birbirlerini
etkileyece¤i düflünülmelidir. Bunlar netlenen konunun foto¤raf
makinesinden uzakl›¤›, kullan›lan objektifin odak uzakl›¤› ve seçilen
diyafram de¤eridir.
Çekim Teknikleri
7 metre
3 metre
1 metre
fiekil 33: Cismin uzakl›¤›
a) Cismin Uzakl›¤›
Yak›ndaki cisimlere yap›lan netleme ile daha az, uzaktaki cisimlere
yap›lan netleme ile daha fazla net alan derinli¤ine sahip oluruz.
3 metre
fiekil 34: Objektifin odak uzakl›¤›
b) Objektifin Odak Uzakl›¤›

Uzun odakl› objektifler genifl aç›l› objektiflere göre daha k›sa net alan
derinli¤ine sahiptirler.
mesafe 3 metre
fiekil 35: Net alan derinli¤i, diyafram k›s›ld›kça artar, aç›ld›kça azal›r.
c) Diyafram›n Aç›kl›¤›
Diyafram k›s›ld›kça net alan derinli¤i artar ancak diyafram çap›
büyüdükçe net alan derinli¤i de buna paralel olarak azal›r.
Çekim Teknikleri
Mesafeye ba¤l› olarak Net Alan Derinli¤i’nin de¤iflmesi:
Uzak mesafelerde net alan derinli¤i artar. Yak›n mesafelerde net alan derinli¤i azal›r.
Objektifin Odak Uzunlu¤una ba¤l› olarak Net Alan Derinli¤i’nin de¤iflmesi:
Genifl aç›l› bir objektifin net alan Uzun odakl› objektiflerin net alan
derinli¤i oldukça fazlad›r derinli¤i azd›r.
Süjenin görüntüsünün ayn› boyda olmas› için solüstteki foto¤raf yak›ndan,

sa¤üstteki ise uzaktan çekilmifltir. Mesafe de¤iflti¤i için perspektifte de farkl›l›klar
ortaya ç›kmas› kaç›n›lmazd›r.
Diyaframa Ba¤l› Olarak Net Alan Derinli¤i’nin de¤iflmesi
K›s›k diyaframda net alan derinli¤i artar. Aç›k diyaframda net alan derinli¤i azal›r.
7.Ifl›kla Boyama
Ifl›kla boyama ile ›fl›k kontrolü yap›labilir. Gölge olmamas› için sürekli ›fl›k
kayna¤›n› oynatmak gerekebilir. Devaml› sekizler çizip bir yandan yürümek
bir çözüm getirebilir. Çekilecek mekan›n krokisini çizip, ›fl›k plan›
yapmal›y›z. Ifl›¤›n süresi yada fliddeti etkilidir.
Ifl›k kayna¤› kamera arkas›nda ya da önünde durabilir. Baz› zamanlar
görüntüye de girebilir. Foto¤rafç›, koyu renk k›yafet giymelidir. Foto¤rafç›
kadraj›n içine girmek zorunda ise kesinlikle durmamal›d›r. Çünkü verilen
›fl›k alan› içinde silueti ç›kabilir. Ifl›k kayna¤›n›n kamera arkas›nda olmas› ile
bu tür sorunlar giderilebilir. Ana prensip, ›fl›k kayna¤›n›n çap›n›
büyütmektir. Pozu, hareketin h›z›na göre belirlemek ve bu tarz çekim
süresince de¤ifltirmemek gerekir. Yörüngeye hep ayn› flekilde sahip
ç›k›lmal›, pozun do¤ru verilebilmesi için de ›fl›k kayna¤› ile objeler
Çekim Teknikleri
aras›ndaki mesafeler korunmal›d›r. Tüm bu kurallar homojen bir ayd›nlatma
için geçerlidir. Kreatif bir çal›flma için, teknik kurallar bozulabilir.
8. Mimari Foto¤raf
Ço¤unlukla teknik kamera kullan›m› ile daha rahat çal›flma ortam›
sa¤lanabilen bu tür çekimlerde, amaç, foto¤raflar›m›zdaki deforme olmufl
yap›lar›n daha kontrollü bir perspektif ile görüntülemektir. Bunun için Konu
düzlemi, objektif düzlemi ve film düzleminin birbirine paralel olmas›
gerekmektedir. Ancak yeterli mesafe olmad›¤› durumlarda, teknik
kameradaki film düzlemini kayd›rmak yöntemi ile bu dezavantaj giderilir.
Genellikle genifl aç›l› objektiflerin kullan›lmas› gereken durumlarda teknik
kamera yada kat› gövdeli makinalara tak›labilen shift objektifler ile bu
sorun giderilir.
Panorama
9. Panorama
Yüksekli¤e oranla geniflli¤i fazla olan foto¤raflard›r. Birden fazla foto¤raflar›n
bitifltirilmesi ile alg›lanabilir. Çok kare ile yap›lanlar, bir dizi olaca¤› için, terazili
sehpa ile yap›lmas› gerekir. Genellikle yüksek yerlerden çekim yap›lmal›d›r.
Konuyu kurtaracak en uzak odakl› objektiflerle çekilir. Tam teraziye al›nm›flsa,
dikeyler konuya paralel olur. Terazileme sehpa ayaklar›nda yap›lmal›d›r.
Tarama, göz karar› bindirme ile yap›labilir. Binme paylar› büyük olursa
bitifltirme sa¤l›kl› olur. Hava foto¤raflar›nda binme pay› 1/3’tür. Uzun odakl›
objektiflerde binme pay› azalabilir. K›sa odakl›larda perspektif hatas› olur.
Çekim esnas›nda, kaç kare oldu¤unu prova etmek, tek say›da kare ile çekim
yapmak ve eflit paylardan meydana getirmek gerekir. Dolayas› ile binme
paylar› eflitlenmelidir. Pozland›rmay› teke indirmekte yarar vard›r. Cephe ›fl›¤›
tercih edilmeli, polarize filtre kullan›lmamal›, hareketli objelerden sak›nmal›, ek
yerlerinde mümkün oldu¤u kadar bütün objelerden sak›nmal›, ön planlardan
kaç›nmal›d›r. Rüzgar ve bulut hareketleri olmamal›, tümü ayn› filme çekilmeli,
ayn› koflulda y›kanmal›, bask›da tek bask› pozu ile bask› yap›lmal›, kartlar
beraberce banyoya at›lmal›d›r ve banyoda el ile müdahalelerden kaç›nmal›d›r.
Çekim Teknikleri
Filtreler ve Yard›mc› Araçlar
Çekece¤imiz foto¤raflarda belli bir etkiyi, efekti vermek, renklerdeki
sapmay› gidermek için yard›mc› araç olarak filtreleri kullan›r›z. Filtreler,
genel anlamda düflünürsek süzme ifllevini yapan elemanlard›r. Foto¤rafta
da ayn› iflleyiflle çal›fl›rlar. Filtreler, kendi rengindeki ›fl›klar› geçirir, di¤er
renklerin ›fl›klar›n› geçirmez. Böylelikle ›fl›¤›n› geçirmedi¤i rengin
bulundu¤u alan filmi pozlamaz yada di¤er renklerin bulundu¤u alanlara
göre poz de¤eri düfler ve film yüzeyinde aç›k tonlarda, bask›da ise koyu
tonlarda kal›r. Bu da bize istedi¤imiz kontrastl›¤› yada düzeltmeyi sa¤lar.
‹lk foto¤rafç›lar›n ellerindeki film malzemesi tam anlam›yla renk körüydü.
Çünkü bu filmler sadece maviyi görebilen ve bunun d›fl›nda hiç bir rengi
alg›lamayan filmlerdi. Bu yüzden mavi d›fl›nda renklerin bulundu¤u
objelerin çekimi s›ras›nda mavi çok parlak ç›kar, di¤er renkler ise film
taraf›ndan alg›lanma derecelerine göre farkl› koyu tonlarda görülürdü. ‹lk
foto¤rafç›lar bu olay› bildikleri için, çekecekleri konuya mavi filtre ile
bakarlar ve böylece renklerinden etkilenmemeye çal›fl›rlard›. Renk körü
film bu yüzden mavi ve sar›y› göze göründüklerinin tam tersi bir parlakl›k
oran› içinde verirdi. Çünkü göz sar› rengi maviden daha parlak olarak
alg›lar. Maviye duyarl› filmde çekim yap›ld›¤›n› düflünürsek, mavi gök pozitif
kart üzerinde beyaz ç›kaca¤› için üzerindeki beyaz bulutlar›n ayr›lmad›¤›,
yeflil bitki örtüsünün koyu tonlu, detays›z, sar› çiçeklerin tamam› ile siyah
ç›kt›¤› görülürdü.
Ortokhromatik film: ‹smi ile tam uyum sa¤lamasa dahi, ileriye do¤ru çok
büyük bir ad›m› oluflturuyordu. 1870’lerde bilim adamlar› yeflil ve sar›ya da
duyarl› emülsiyonu üretmeyi baflard›lar. Bu baflar›dan o kadar etkilendiler
ki, olay› gere¤inden fazla flifliren bir yaklafl›mla filme ortokhromatic film
ad›n› verdiler. Bu ürünün eksik taraflar›n›n ortaya ç›kmas›ndan çok sonra
da bu isim korundu. Ortokromatik film en çok maviyi görür, bundan biraz
az olmak üzere yeflil ve sar›y› da görür ama k›rm›z›y› göremez.
Pankromatik film: Ortokromatic filmin bu yetersizli¤i dolay›s›yla yeni bir
emülsiyon aray›fl›na girilmifltir. Do¤ru panchromatic film renklere duyarl›l›¤›
bak›m›ndan bugün de kullan›lan filmdir ve bütün renkler için düzeltilmifltir.
Ancak mavinin hala biraz daha bask›n oldu¤u görülür.
Filtrelerin kullan›m› ile ton reprodüksiyonunun iyilefltirilmesi için uygun
filtreler kullan›l›r. Bir pankromatik film renk yorumlama hassasiyeti
aç›s›ndan bir teste tabi tutulsa, bütün renkleri görmesine ra¤men ton
reprodüksiyonunda yine de baz› hatalar›n oldu¤u görülecektir. Bu
farkl›l›klar›n giderilmesi amac›yla bir filtre cam ya da jelatin gibi renkli bir
malzemeden oluflan sistemler kullan›l›r. Cam›n veya jelatinin renklendirilme
miktar› kullan›m amac›na göre de¤iflir. Bir ›fl›k filtresi çal›flma bak›m›ndan,
s›v› filtresine benzetilebilir. S›v› filtresi nas›l solüsyonun içindeki kat›
maddeleri s›v›dan ay›r›yorsa, ›fl›k filtresi de ›fl›¤›n içindeki belli renk
›fl›nlar›n› ortamdan ay›r›r. Hangi renk filtresinin hangi renkleri geçirip
hangilerini tuttu¤u, afla¤›daki tablodan görülebilir.
Filtre Geçirdi¤i renk Tuttu¤u renk
Sar› sar› mavi
Yeflil yeflil magenta
Magenta magenta yeflil
K›rm›z› k›rm›z› cyan
Mavi mavi sar›
Cyan cyan k›rm›z›
Özetlemek gerekirse, bir filtre kendi rengindeki ›fl›¤› geçirir, tamamlay›c›

rengini tutar.
Filtrenin gücü: Bu bilgilerden sonra var›lan sonuç fludur; bir rengin sb
film taraf›ndan yorumlanmas› s›ras›nda hata miktar› artt›kça, kullan›lmas›
gereken filtrenin yo¤unlu¤u da artar. Göz önüne al›nmas› gereken önemli
bir nokta da kullan›lan filtre yo¤unlu¤unun artmas›yla do¤ru orant›l›
olarak, poz süresinin de artaca¤›d›r. Çünkü her bir filtre filmin süresine
düflüp onu pozland›racak ›fl›klar›n bir bölümünü tutarak filmi etkilemelerini
engeller.
Filtreleri 5 gruba ay›rabiliriz
1. Siyah Beyaz filmler için filtreler
2. Siyah Beyaz ve Renkli filmler için filtreler
3. Renkli filmler için Renk Düzeltici filtreler (Color Correction-CC)
4. Renkli filmler için renk yarat›c› (Creative) filtreler
5. Özel effect filtreler
1. Pankromatik Siyah Beyaz filmler için filtreler
Açt›¤› Karartt›¤›
Aç›k sar› (1,5x) - -
Orta sar› (2x) Sar› saç, bu¤day baflaklar› Gökyüzü, deniz, mavi göz
ayçiçekleri, portakal vs.
Koyu sar› (3x) Ayn› etkilerin kuvvetlisi ayn› etkilerin kuvvetlisi
Turuncu (3x) Koyu sar› yerine tercih edilir Gökyüzü, deniz, a¤açlar
Kiremit damlar
Sar›-yeflil (3x) Göz (yeflil, ela) Kahverengi
Yeflil (3x) A¤açlar, çay›rlar Gökyüzü, deniz, kiremit
(Kontrast azal›r) damlar
K›rm›z› (4-8x) K›rm›z› ve sar›larda Mavide maksimum etki
maksimum etki
Mavi (2-3x) K›rm›z› filtrenin tersi K›rm›z› filtrenin tersi
Özellikle mavi gökyüzü

ve beyaz bulutlar›n ayn›
ölçüde pozland›r›p,
bulutlar›n belli
olmayacak flekilde mavi
gökyüzü ile kar›flt›¤›
Filtresiz çekimlerde, k›rm›z› filtre,
mavi gö¤ün pozunu
düflürerek, bulutlar›n
belirgin bir biçimde
foto¤rafta yer almalar›n›
sa¤lar.
Bu filtreleri 3 grupta
Sar› Filtreli inceleyebiliriz.
a) Düzeltme filtresi:
Çekece¤imiz
foto¤raftaki parlakl›¤›
düzeltici filtre grubudur.
Bu grubun filtreleri Sar›,
Sar›-Yeflil’dir.
K›rm›z› Filtreli b) Kontrastl›k filtresi:
Foto¤raf›m›zdaki Siyah-
Beyaz kontrasl›¤›, gri tonlar›n geçifllerini ayarlamak için kulland›¤›m›z
filtrelerdir. Bunlar; Sar›, Turuncu, K›rm›z›, Mavi, Yeflil, Koyu yeflil.
c) Sis Filtreleri : Sisli havalarda yap›lan çekimlerde sisin etkisini
istedi¤imiz oranda ayarlamam›za yarayan filtrelerdir. Sisi saklama (sar›),
Sisi azaltma (k›rm›z›), sisi art›rma (mavi veya aç›k mavi).
2. Siyah-beyaz ve renkliler için ortak filtreler
Bu filtrelerin renk balans› üzerinde bir etkisi olmamas› gerekir. Bunlar, ND,
UV, 1A skylight, polarize gibi filtrelerdir.
Uv - Skylight filtreler: Bu filtrelerin fonksiyonu atmosferdeki mavi ve
mor ötesi ›fl›klar› süzerek berrakl›¤› art›rmakt›r. Yüksek da¤larda fazla
etkisi yoktur. Ancak objektifimizin merceklerini toz, su, parmak izi gibi
zarar verebilecek etkilerden korur. Bir objektif edindi¤imiz zaman mutlaka
kullanmam›z gereken bir filtre grubudur.
ND-Natural Density filtreler: Nötr Gri filtrelerdir. Mevcut ›fl›¤›n
ölçülmesinde elde edilen obtüratör h›z› ve diyaframdan daha düflük bir h›z
yada k›s›k diyafram kullanmak istedi¤imizde kullanabilece¤imiz filtrelerdir.
Bu filtreler, renk dengesini bozmadan objektiften içeri giren ›fl›¤›n miktar›n›
azalt›rlar. 2x, 4x, 8x ve 16x gibi faktörleri bulunur. Bunlar 1,2,3 yada 4
diyafram açt›r›rlar. Renkli filmler yüksek h›zlarda magentaya, düflük
h›zlarda yeflile kaçarlar.
Polarize Filtre: Parlama
dedi¤imiz yans›ma türü,
gözlemcinin bak›fl aç›s›, ›fl›¤›n
yüzeye gelifl aç›s›na yaklaflt›kça
belirgin hale gelir. Bu tür yans›ma
yüzeye gelen ›fl›nlar›n aç›lar›
dolays›yla yüzeyin içine
giremeyip, bir de¤iflikli¤e
u¤ramadan öteye yans›malar›yla
mümkün olur. Sonuçta bu tür
Filtresiz parlamada ›fl›k kendi spektrum
yap›s›n› korur ve objenin rengi ne
olursa olsun ›fl›k kayna¤›n›n
parlamas›n› ›fl›k kayna¤›n›n
renginde görürüz. Foto¤rafta
parlaman›n baz› hallerde,
alt›ndaki bütün renkleri
engelleyece¤i için istenmez.
Örne¤in, düz yüzeyli bir obje ele
al›n›p ›fl›k kayna¤›ndan gelen
Polarize filtre etkisi ›fl›nlar›n objenin yüzeyine yak›n
bir aç› oluflturduktan sonra göze
gelmesi sa¤land›¤›nda objenin kendisinin de¤il, yüzeyden parlayan ›fl›k
kayna¤›n›n görüldü¤ü izlenir. Metalik yüzeyler d›fl›ndaki yüzeylerde oluflan
bu tür yans›mada polarize edilmifl ›fl›k vard›r. Benzer örnekler, pencerelerde
yada su yüzeyinde oluflan yans›malarla da karfl›m›za ç›kmaktad›r.
Polarize filtre kullanarak parlama kontrolü yapabiliriz. Bunu yaparken,
filtre objektifin önüne tak›l›r, çevrilmeye bafllan›r. Parlayan bölümdeki
yans›yan ›fl›nlar›n en çok azald›¤› konum, filtrenin en etkili oldu¤u
konumdur. Yans›yan ›fl›nlar›n (parlamalar›n) polarize filtre ile kontrol
edilebilmeleri için, ›fl›nlar›n yüzeye gelifl ve yans›ma aç›lar›n›n 34 derece
civar›nda olmas› gerekir. Polarize filtrenin kullan›ld›¤› yerler, renklerin
doygunlaflt›r›lmas›, gö¤ün belli bir bölümünün doygun ve koyu mavi hale
getirilmesi, sisin ortadan kald›r›lmas›, deniz yada göl yüzeylerindeki
parlaman›n engellenmesi gibi durumlard›r. Kontrast› art›r›r. Koyu
mavilefltirilmek istenen bölüm, kamera ve günefl aras›ndaki aç›n›n 90
derece civar›nda olmas› gerekmektedir. Silindirik yada küresel nesnelerin
her yeri depolarize olamaz.
3. Renki filmler için Renk Düzeltici Filtreler
Renkli filmler belli bir tür ›fl›kta do¤ru renk vermek için tasarlanm›fllard›r.
Gözümüz, beyaz zannetti¤i ›fl›¤›n içindeki küçük fakl›l›klar› alg›layamaz.
Renkli foto¤raflarda, do¤ru renk elde edebilmek için do¤ru filmin, do¤ru
›fl›kta kullan›lmas› ancak ›fl›¤›n belli bir s›n›fland›r›lmaya ve
birimlendirilmeye tabi tutulmas› ile mümkündür. Bu amaçla kelvin skalas›
ad› verilen bir cetvel haz›rlanm›flt›r. Kelvinmetre, ›fl›¤› renk ›s›s› türünden
ölçer. Kelvin skalas›n›n bafllang›ç noktas› "Mutlak S›f›r" yani -273 C derecedir.
Bir ›fl›k kayna¤›ndan yay›lan beyaz ›fl›k içinde %33 K›rm›z›, %34 Yeflil ve
%33 Mavi renkler mevcuttur. Göze beyaz görünmesine ra¤men gerçekte
beyaz olmayan bir çok ›fl›k türü vard›r ve renkli filmler ›fl›¤›n spektrum
yap›s› içindeki farkl›klara göze göre daha duyarl›d›rlar.
Beyaz ›fl›¤a balanse edilmifl bir gün ›fl›¤› filmi ancak gün ›fl›¤› yada benzer
›fl›k kaynaklar› (flafl) ile ayd›nlat›lan ortamlarda do¤ru sonuçlar verebilirler.
Bunun d›fl›nda Tungsten flamanl› lambalarla yada di¤er ›fl›k kaynaklar› ile
ayd›nlat›lm›fl ortamlarda (florasan) renk sapmalar› meydana getirirler. Bu
sapmalar› önleyebilmek için uygun Renk Düzeltici Filtreler kullan›labilir.
K›rm›z ve Mavi türde renk düzeltici filtreler bu renk sapmalar›n›
düzeltebilirler.
Gün ›fl›¤› tipi film ile Tungsten tipi ›fl›kl› ortamda çal›flma yapt›¤›m›zda
elde etti¤imiz sonuçlar sar›-turuncu tonlarda olur. Bu hatay› düzeltebilmek
için 80A Koyu Mavi renkteki filtreyi kullan›yoruz. Böylece ortamdaki 3200
oK’lik renk s›cakl›¤›n› 5500 oK’e ç›kartm›fl oluyoruz. Ancak bu durumda
filmi pozlayan ›fl›¤›n fliddeti düflece¤inden poz düzeltmesi yapmam›z
gerekmektedir.
K›rm›z› %33 Beyaz ›fl›k: K›rm›z›, mavi ve yeflilin oranlar›

Mavi %33 yaklafl›k olarakbirbirlerine eflit miktardad›r.
Yeflil %34
Tungsten ›fl›k
K›rm›z› %65 K›rm›z› %11

Mavi %11 Mavi %11
Yeflil %34 Yeflil %11
Toplam %100 Kalan %33
80 A Mavi filtre
Sonuçta gün ›fl›¤›na dengelenmifl ›fl›¤›n fliddeti %100’den %33’e düflmüfltür.

Filtrenin, ›fl›¤›n genel geçiflini de bir miktar etkileyece¤inden bu fliddet 1/4’e
kadar azalt›lm›fl olacakt›r. Bu nedenle 2 stop kadar pozu art›rmak
gerekecektir. Ancak filtre objektifin üzerinde iken yap›lacak ölçüm bizi
ço¤unlukla düzeltilmifl poz süresine götürecektir. (Bu oranlama yap›l›rken
mavi filtrenin, mavi ›fl›¤› hiç azaltmadan oldu¤u gibi geçirdi¤i varsay›lm›flt›r).
Benzer bir durum Tungsten Ifl›¤a balanse edilmifl filmler ile gün ›fl›¤›nda
çekim yaparken maviye kaç›fl fleklinde ortaya ç›kmaktad›r. Ancak bu
durumda k›rm›z› türden ( 85 C) gibi bir filtre kullanmam›z gerekmektedir.
Florasan ›fl›k alt›nda renkli çekim yapt›¤›m›z zamanlarda da yeflil tonda
sapmalar olacakt›r. Bu durumda yine renk düzeltici bir filtre olan FLD filtre
kullanabiliriz. Daha profesyonel amaçlarla renk ›s›s›n› ölçen bir kelvinmetre
yada threecolormetre ve bunun yan› s›ra renk düzeltme filtre tak›m› ile
çal›fl›labilmektedir.
2. POZOMETRELER
Ifl›k enerjisini elektrik enerjisine dönüfltüren elemanlard›r. Pozometreler
elektrikli alete dönüfltürülünce, selenyum kullan›lmamaya baflland›.
Selenyumlu pozometrelerin duyarl›l›¤› çok fazla de¤il. Çok az veya çok
fazla ›fl›¤› okuyamaz. Pozometrelerin görüntü aç›lar› 30 derecedir.
Okudu¤umuz alan› net seçemezler. Pozometrelerin ›fl›¤a duyarl›l›¤›n›
art›rmak için foto direnç denilen bir elektronik malzeme kullan›lmaya
baflland›. Üzerine ›fl›k düfltü¤ünde elektrik geçirgenli¤inde de¤ifliklik yarat›r
ve duyarl›l›¤› selenyumlu olanlardan daha fazla ve duyarl›l›k alan› daha
aç›kt›r. Günümüz pozometreleri pil ile çal›fl›r.
Pozometreler, konudan yans›yan yada konuya gelen ›fl›k fliddetini ölçüp,
sonucu obtüratör h›z› ve diyafram aç›kl›¤› cinsinden veren araçlard›r.
Çal›flma sistemini inceledi¤imizde, pozometrelerin, ›fl›¤a duyarl› hücreler ve
›fl›k fliddetini ›fl›klama de¤erlerine dönüfltürücü sistemden olufltu¤unu
görürüz. Ifl›¤a duyarl› hücreler, üzerine düflen ›fl›¤› elektrik ak›m›na
dönüfltürerek ölçüm yapmaktad›r. Bu ölçümü, daha önce belli de¤erlere
kalibre edilmifl ›fl›klama tablosuna göre de¤erlendirerek, bize obtüratör h›z›
(enstantane) ve diyafram aç›kl›¤› fleklinde verecektir. Yukar›da belirtti¤imiz
kalibrasyon ise insan teninin yans›tt›¤› ›fl›k oran› baz al›narak yap›lm›flt›r.
Zenci ve çok aç›k insan teni haricindeki tenler, üzerlerine düflen ›fl›¤›n
%18’ini yans›t›r. Çekti¤imiz foto¤raflar›nda, insan teninin yans›tt›¤› ›fl›k
oran› kadar ›fl›k yans›tan ton olan gri tonda olmas› istenmifltir. Bu k›stasa
göre pozometreler bir yandan %18 yans›t›c›l›ktaki Gri Referans Kart›’na
flartland›r›l›rken bir yandan da film ASA skalas›na kalibre edilmifllerdir.
Pozometreler kulland›klar› ›fl›¤a duyarl› hücrelere göre isim al›rlar.
Selenyumlu, Kadminyum sülfitli (CDS), Silikon fotodiyotlu pozometreler gibi.
Birinci Grup: Pratik kullan›m› kalmayanlar. Selenyumlu pozometreler.
Elektri¤i kendileri üretir.
‹kinci Grup: Fotodirenç hücreler kullanan pozometreler
a) Kadminyum sülfürlü
b) Silikonlular. Bu gruba dahil olan pozometrelerin duyarl›l›klar› yüksektir.
Ifl›¤›n geçmesi oran›nda direncin azalmas› ile ibre sapmas› sistemine
dayan›r. Pil ile kullan›l›rlar. Kadminyum sülfürlü olanlarda baz› hatalar
görülür. Ifl›k haf›zalar› vard›r. Düflük ›fl›k de¤erlerinde ibrenin ›fl›k intikali
zay›ft›r. Hareketin sonuna gelmeleri zaman al›r. Fakat mavi silikonlularda
ise ibre hareketi çok çabuktur ve ›fl›k haf›zas› yoktur. Son dönemlerde flafla
da hükmeden makinelerde kullan›l›yor.
Pozometreler kullan›m flekillerine göre iki gruba ayr›l›rlar.
1. Elde kullan›lan pozometreler
2. Foto¤raf makinesi içinde kullan›lan pozometreler
Bunlar›n çal›flma sistemleri yukar›da anlat›lan flekilde olup sadece
kullan›m flekilleri, amaçlar› ve ölçüm sistemleri farkl›d›r.
1. Elde kullan›lan pozometreler
Bu pozometrelerin iki kullan›m yöntemi vard›r. Bunlar ölçüm yap›lacak
ortama göre karar verilip kullan›l›r.
a) Yans›yan Ifl›¤› Ölçme Yöntemi: En çok kullan›lan yöntemdir. Foto¤raf›n›
çekece¤imiz konudan yans›yan ›fl›¤› ölçmek için kullan›l›r. Pozometre bu
konuya direk yöneltilerek ölçüm yap›l›r. Burada dikkat edece¤imiz nokta,
pozometrenin görüfl aç›s›n›n konu üzerinde olmas›d›r.
b) Düflen (gelen) ›fl›¤› Ölçme Yöntemi: Zamanla kazand›¤›m›z tecrübelere
her ne kadar güvenebilirsek de ciddi ve bize pahal›ya mal olacak
çekimlerde olmad›k sonuçlarla karfl›laflmamak için bilinçli çal›flmay› tercih
etmeliyiz.
Kulland›¤›m›z pozometreler foto¤raflayaca¤›m›z konunun %18
yans›t›c›l›¤a sahip olmad›¤› durumlarda (çok aç›k yada çok koyu tonlu
yüzeylerde) hatal› ölçüm yaparlar ve düzeltmek gerekir. Konunun yüzeyi
hangi tonlarda olursa olsun konu üzerine düflen ›fl›k fliddeti,
de¤iflmemektedir. Pozometremizi ›fl›k kayna¤›na tutarak direkt bir ölçüm
yapmak mümkün. Ancak böyle bir durumda, pozometrenin ölçüm gözünün
önüne %18 geçirgenli¤i olan küresel opak cismi yerlefltirmeliyiz. Ald›¤›m›z
de¤eri obtüratör ve diyafram üzerinde aynen uygulayabiliriz.
2. Foto¤raf Makinesi içinde kullan›lan pozometreler: Foto¤raf makinemizin
çeflitli yerlerine ama genellikle ayna üstündeki prizma etraf›na ›fl›¤a duyarl›
hücreler yerlefltirilmifltir. Konudan yans›yan ›fl›k, objektifimizin içinden
geçerek bu hücrelerin üzerine düfler. Böylece ›fl›¤›n ölçümü yap›l›r. Bu türden
›fl›k ölçümüne Objektif ‹çinden Okumal› (TTL-Through The Lens) denir.
Makine içine yerlefltirilen pozometreler genellikle ya obtüratör h›z›na, ya
diyafram aç›kl›¤›na yada her ikisine birden tercihli seçenekli olarak
ba¤lanm›flt›r. E¤er obtüratör h›z›na ba¤lanm›fl ise, obtüratörü kullan›c›
seçiyor, pozometre buna göre de ›fl›k ölçümünü yap›p diyafram aç›kl›¤›n›
tespit ediyor. Vizörden bize, seçti¤imiz örtücü h›z› ve tespit edilen diyafram
aç›kl›¤› bilgi olarak çeflitli flekillerde verilmektedir.
TTL ÖÇÜM S‹STEMLER‹
1. Ortalama ›fl›k ölçüm sistemler (Averaging System):
Bu sistemde, ›fl›k ölçümü foto¤raf karesinin tamam›n›n okunarak
aritmetik ortalamas›n›n al›nmas› fleklinde yap›l›r. Ifl›¤›n her bölgede eflit
da¤›lmad›¤› durumlarda yan›lt›c› sonuçlar verdi¤i için bu sistem modern
makinelerde terkedilmifltir.
2. Merkez a¤›rl›kl› ›fl›k ölçüm sistemi (Centerweighted):
Bu sistemde, okuma alan› iki bölgeye ayr›l›yor, foto¤raf karesinin ortas›ndaki
küçük bir bölgeden gelen ›fl›¤›n, sonuç ›fl›klama de¤erine etkisi %70, di¤er
bölgelerinki ise %30’dur. Günümüzde en çok kullan›lan bir sistemdir.
3. Noktasal ›fl›k ölçüm sistemi (Spot metering):
Bu sistemde okuman›n tamam›, ortadaki küçük bir alandan yap›l›r. Bu
alan›n s›n›rlar›n› 3 veya 6 derecelik bir aç› belirler.
4. Bölge a¤›rl›kl› ›fl›k ölçüm sistemi (Zoned metering):
Bu sistemde okuma alan› de¤iflik a¤›rl›kl› birkaç bölgeye bölünmüfltür:
Her bölgeden yap›lan okuma, o bölgenin katsay›s›yla çarp›larak a¤›rl›kl›
ortalamas› al›n›r. Di¤er
yöntemlere göre daha yenidir.
3. YARDIMCI ARAÇLAR
Sehpalar
Bir foto¤raf çekiminde
karfl›m›za ç›kan sorunlardan
birisi de makinenin sallanmas›
yada sars›lmas›d›r. Böyle bir
problemin varl›¤› elde
edece¤imiz sonuçlarda
ço¤unlukla bulan›k yada titrek
görüntülerdir. Sorun
obtüratörün aç›l›p kapanma
süresinin, makinenin sallanma
Sehpalar
yada sars›lma süresini telafi edemeyece¤i yavafll›kta olmas›ndan yada
kulland›¤›m›z objektifin odak uzunlu¤unun çok fazla olmas› halinde hafif bir
titremenin bile seçilen hedefin onlarca metre kaymas›na bir anda sebep
olmas›ndan kaynaklanmaktad›r.
Bu tür sorunlar› gidermede sa¤lam yap›l› bir sehpa yard›mc› olacakt›r.
Makinenin a¤›rl›¤›n› rahatl›kla tafl›yabilecek nitelikte bir sehpa, pratik aç›dan
tafl›ma zorluklar› yaflatsa da elde edece¤imiz görüntülerin netli¤i, bu eziyeti
çekme¤e de¤er görünmektedir. Makinemizde bulunan 50 mm’lik normal bir
objektif ile kullan›labilecek en düflük obtüratör h›z›, bir genelleme yapacak
olursak 1/60 saniye olarak kabul etmek gerekir. Ancak seçece¤imiz objektifin
odak uzunlu¤unun mm cinsinden de¤eri ile, obtüratör h›z›n›n nümerik de¤erini
birbirine yak›n tutmakla, titrek olmayan bir görüntü elde etme flans›m›z vard›r.
Örne¤in, 200 mm’lik bir objektif kullan›yorsak, 1/250 enstantane, 500mm’lik bir
objektif kullan›yorsak 1/500 enstantane yada 24 mm’lik bir objektif
kullan›yorsak 1/30 enstantanenin alt›ndaki bir obtüratör de¤erini tercih
etmememiz gerekmektedir. E¤er daha düflük bir h›z seçmek zorunda isek
titreme sorununu ancak makinemizi bir sehpaya monte ederek giderebiliriz.
Bir sehpa, ne bizim tafl›yamayaca¤›m›z kadar a¤›r, ne de çekim yaparken
makinemizi kald›ramayacak, rüzgardan etkilenecek kadar da hafif
olmamal›d›r. Çok hafif bir sehpa, çekim mahalline ulaflt›¤›m›zda yeterince
yüksek veya sa¤lam de¤ilse ve sonuçta biz bu yetersizliklerden çekimimizi
yapamam›flsak, o hafif sehpay› bofluna tafl›m›fl oluruz.
Makro çekimlerde bizim konuya gerekti¤i kadar yaklaflmam›za engel
olabilen sehpalar›n baz› modellerinin tafl›y›c› parças›, bu problemi ortadan
kald›racak biçimde üç aya¤›n aras›na ve bafl afla¤› monte edilebilirler.
Sehpa al›rken, sehpan›n bir parças› olan ve sürekli olarak makinede tak›l›
bulundurdu¤umuz monte adaptörünün, kayboldu¤unda yada ikinci bir
gövde için kolayl›kla yede¤i bulunabilen türden bir modeli tercih etmeliyiz.
Deklanflör Kablosu
Sehpaya monte edilmifl foto¤raf makinesini
kullan›rken deklanflöre basan parma¤›m›z›n makineyi
k›m›ldatma olas›l›¤› vard›r. Bunu giderebilmek için
kullanaca¤›m›z bir deklanflör kablosu, parma¤›m›z›n
yapaca¤› bas›nc› foto¤raf makinesine iletmeden
deklanflörün bas›lmas›n› ve çekimin yap›lmas›n›
sa¤layacakt›r. Ayr›ca çok uzun deklanflör kablolar› ile
Deklansör kablolar›
de uzaktan çekim yap›labilir.
Çanta
En son akla gelmesine ra¤men en çok gereksinim duymam›z gereken
araçlardan biridir. Önemli miktarlarda masraflarla edindi¤imiz foto¤raf
makinesi, objektifler gibi çal›flma araçlar›m›z›n korunmas›, saklanmas›,
darbelerden, sudan, tozdan ve di¤er fiziksel etkilerden zarar görmemesi,
çal›fl›rken belli bir tertip ve düzenin sa¤lanmas›, ancak uygun büyüklükte ve
sa¤lam bir çanta ile oluflturulabilir. Hem ask›s› ile omuza as›labilir, hem de
gerekti¤inde kulpu ile elde tafl›nabilir çantan›n ayn› zamanda gerekti¤inde
kolayl›kla da aç›l›p araçlar›m›z› rahatl›kla ç›karabilece¤imiz türden
olmas›nda yarar vard›r. S›rt çantas› modelinde olabilenleri bir fermuar
arac›l›¤› ile sökülebilir ve s›rtta tafl›ma parças›ndan ayr›larak normal hale
dönüfltürülebilir.
Bir çanta, hafif, sa¤lam, su ve toz geçirmez olmal›. Çok küçük a¤›rl›k
art›fllar›, uzun yürüyüfl ve tafl›ma hallerinde bize oldukça fazla imifl gibi
gelecektir. Omuz ask›s›nda bulunabilen uygun yumuflakl›ktaki destek ayn›
zamanda kaymaz özelli¤i ile hem omzumuzun a¤r›mas›n› hem de ikide bir
kaymayarak bizim toparlanma hareketleri için harcayaca¤›m›z eforu en aza
indirip güvenli ve rahat bir tafl›ma sa¤lar. Çok uzun yürüyüfllerde ikinci bir
yard›mc› ask›, belimize dolan›p çantaya kancalar› ile basit bir operasyonla
ba¤land›¤›nda, omzumuza binen yükün önemli bir miktar›n› kalçalara
aktararak bizi s›rt ve bel a¤r›lar›ndan da kurtar›r ve daha az yorulmam›z›
sa¤layabilir.
Çantan›n boyutlar› ve içindeki bölmelerin say›s› sahip oldu¤umuz makine,
objektif ve di¤er aksesuarlar›n miktar› ve büyüklükleri ile uygun say›da ve
oranda bulunmal›d›r. Bölmeler ve iç cidarlar, d›fl darbeleri absorbe
edebilecek kadar yumuflak ama dirençli bir s›k›l›kta olmal›d›r.
Flafl
Kullan›m›nda, konunun ›fl›k
kayna¤›na olan mesafesi-diyafram
iliflkisi vard›r. K›lavuz numaras› flafl›n
gücünü belirler. Mesafe de¤ifltikçe
diyafram da buna göre de¤iflir. Bu
durum, gücü sabit, manual flafllar
için geçerlidir. Flafl al›rken uzatma
kablosu da almal›d›r. 1,5 m’lik bir
kablo ile belirli bir aç›dan ›fl›k Flafllar
yayabiliriz. Obtüratör aç›k b›rak›larak
flafl›n bir kaç defa çakt›r›lmas› ile de pozlama yap›labilir. Ancak bunun da
belirli kurallar› vard›r. Örne¤in f:2.8 gibi bir diyafram de¤eri veren bir flafl
ölçümü, 1 çak›m ilave ile f:4’e de¤ifltirilebilir. Bundan sonra her f stop için
bir öncekinin iki misli kadar bir çak›m gerektirir. Flafll› çekimlerde, flafl›n
bulundu¤u nokta ile objektifin bulundu¤u nokta aras›ndaki mesafe ne
kadar fazla ise fonda oluflacak gölgeler de o kadar etkilidir. Gölgelerin
oluflmas›na engel olmak için siyah fon önünde çekim yap›labilir.
Genel Foto¤raf Malzemeleri
1. Siyah beyaz foto¤raf filmleri:
Ortokromatik (k›rm›z› ›fl›ktan etkilenmeyen) filmler
Pankromatik (bütün ›fl›klardan etkilenen) filmler. Bunlar koyu yeflil renge
daha az duyarl›d›rlar.
2. Negatif renkli filmler:
C-41 banyosunda gelifltirilirler. Dengelendikleri ›fl›k kayna¤›na göre
a) Gün ›fl›¤› (Day light) filmler
b) Tungsten filmler
3. Diapozitif renkli filmler:
Dengelendikleri ›fl›k kayna¤›na göre
a) Gün ›fl›¤› (Day light) filmler
b) Tungsten filmler olmak üzere bu filmler de ikiye ayr›l›rlar. Dia pozitif
filmlerin di¤er filmlere göre poz tolerans› çok azd›r. E-6 banyosunda
gelifltirilir.
Gün ›fl›¤› filmler, insanlar›n psikolojik olarak kabul ettikleri, parlak günefl,
mavi gökyüzü ve beyaz parçal› bulutlardan meydana gelen beyaz ›fl›¤a göre
balanse edilmifllerdir. Bunun d›fl›nda akflam yada sabah yatay aç›dan gelen
k›z›l güneflin ayd›nlatt›¤› ortamlar gibi ›fl›¤›n renk ›s›s›n›n farkl› oldu¤u
durumlarda gözün uyumundan farkl› olarak gerçekte var olan o anki
tonlara hakim sonuçlar verirler. Yada iç mekanlarda florasan yada tungsten
›fl›k kaynaklar›nda asla do¤al sonuçlar veremezler.
Tungsten filmler de tungsten lambalar› gibi renk ›s›lar› düflük ›fl›k
kaynaklar›na göre balanse edilmifllerdir.
Genel olarak renkli gün›fl›¤› filmler l/60 ila 1/500 enstantanelerde en
do¤al renkleri verebilirler. Bunun d›fl›nda kullan›lan h›zlarda renk sapmalar›
görülebilir.
45x60 mm film
24x36 mm film
Film boylar›
Kompozisyon
Kimi foto¤raflar› di¤erlerinden farkl› ve göze çarp›c› k›lan nedenlerden
biri de güçlü kompozisyonlar›d›r. Kendine ait hikayesi olan bir konu iyi bir
kompozisyon oluflturur. Foto¤raf›n icad›ndan 2000 y›l önce Yunanl›lar ve
Romal›lar bunun fark›ndayd›lar. Bu mimarilerinde aç›kça görülmektedir.
Bugün de kompozisyon, ça¤dafl mimarinin önemli bir parças›d›r. Foto¤rafta
kompozisyonun basit bir tan›m›n›, "Kare içindeki konular› göze hofl gelecek
flekilde seçmek ve düzenlemek" olarak yapabiliriz.
Kompozisyon yaparken, figür ya da nesneler belli konumlara yerlefltirilir
veya de¤iflik bak›fl aç›lar› seçilir. Kameran›n küçük hareketleri ile çok farkl›
kompozisyonlar elde edilebilir. Bazen tesadüfen iyi bir kompozisyon
yakalanm›fl olsa bile, ço¤u iyi foto¤rafta yarat›c›l›k söz konusudur. ‹yi bir
foto¤raf yaratabilmek için önce iyi kompozisyonun temel ö¤eleri
ö¤renilmelidir. Bunlar 1. Yal›nl›k, 2. 1/3 kural›, 3. Çizgiler, 4. Denge, 5. Kadraj,
6. Bindirme’dir. Bu ö¤eler, do¤al düflünce sisteminin parças› haline geldi¤i
zaman tasar›m anlay›fl›n› bileyerek foto¤raf çekmeye yard›m eder.
‹lk ve belki en önemli ö¤e
yal›nl›k’t›r Foto¤raftaki ilgi
merkezine dikkat çekmenin yollar›
aranmal›d›r. Bunun bir yolu, konuyu
dikkati da¤›tmadan ortaya ç›karacak
bir fon seçmektir. Foto¤rafta öyle bir
kompozisyon yarat›lmal›d›r ki,
foto¤raf›n çekim nedeni aç›k olarak
görülsün ve görüntüye giren tüm
nesneler ilgi merkezi olarak seçilen
Alt›n kesim noktalar›
konuyu tamamlas›nlar. Demek ki
foto¤raflar› yal›nlaflt›rmak ve ilgi
merkezini güçlendirmek için,
karmafl›k olmayan bir fon seçmeli,
konuya yaklaflarak ilgisiz nesneler
foto¤raf alan› içine al›nmamal›d›r.
E¤er ilgi merkezinin daha da
dinamiklefltirilmesi isteniyorsa ana
konu merkezden hafifçe yana do¤ru
kayd›r›labilir.
Genel olarak konunun tam karenin Genel olarak konunun tam karenin
merkezinde yer ald›¤› foto¤raflar merkezinde yer ald›¤› foto¤raflar
konunun merkezden uzakta yer ald›¤› konunun merkezden uzakta yer
foto¤raflardan daha az hareketli ve daha
az heyecan vericidir. ald›¤› foto¤raflardan daha az
hareketli ve daha az heyecan
vericidir. Konunun merkezden
kayd›r›ld›¤› foto¤raflarda üçte bir
kural›’ndan yararlan›labilir.
Foto¤raf› çekmeden önce kare,
yatay ve dikey olarak üçe bölünür.
Bu çizgilerin kesiflti¤i noktalar iyi bir
kompozisyonda ilgi merkezinin
yerleflebilece¤i dört seçene¤i
gösterir. Manzara foto¤raflar›nda da
Konunun merkezden kayd›r›ld›¤› ufuk çizgisi üçte bir kural›na göre
foto¤raflarda ‘Üçte Bir Kural›’ndan
yararlan›labilir. Bu çizgilerin kesiflti¤i
yerlefltirilebilir.
noktalar iyi bir kompozisyonda ilgi
merkezinin yerleflebilece¤i dört seçene¤i
gösterir
Kompozisyon
Çizgiler kompozisyonda önemli bir
rol oynarlar. Foto¤rafta diyagonal
çizgiler yön belirtmek için
kullan›labilir. Bu as›l konuya gözü
yöneltmenin basit ve kolay bir
yoludur. Tekrarlayan çizgilerle de
izleyicinin dikkatini ilgi merkezine
çekmek kolaylafl›r. Kompozisyonda
kullan›lan en yayg›n çizgilerden biri
Ufuk çizgisi de üçte bir kural›na göre de "S" e¤risidir.
yerlefltirilebilir. Yelkenli ve ufuk çizgisinin Foto¤rafta Denge Ö¤esi
merkezde yerleflmesi hareketsizlik etkisi kompozisyonun en önemli yol
yaratm›flt›r. göstericilerinden biridir. Denge,
birbirini tamamlayan flekil, renk ya
da ayd›nl›k veya karanl›k alanlar›n
göze hofl görünecek flekilde
ayarlanmas›d›r.
Foto¤raf kompozisyonunda
beflinci ö¤e kadraj yani
çerçevelemedir. ‹lgi merkezini ön
plandaki nesnelere çerçevelemek
foto¤rafta yer alan as›l konuyu
di¤erlerinden ay›rt etmek için
Bu defa da ufuk çizgisi afla¤› çekilmifltir. gereken derinlik hissini kazand›r›r.
Ufuk çizgisi üst yada alt üçte bir
Bir foto¤rafta, kadraja karar vermek
konumuna yerlefltirilmeli, merkeze
yerlefltirmekten kaç›nmal›d›r. konuya ba¤l›d›r. Çerçeve olarak
neyin kullan›laca¤› buna göre
de¤iflecektir. Daha iyi kompozisyon için alt›nc› ö¤e, üst üste bindirmeden
kaç›nmakt›r. Öyleyse poz verdirmeden önce yal›n bir fon aramak gereklidir.
As›l konuya çok yak›n nesne yada çizgilerin üst üste binmesi dikkati
da¤›tabilir. Etkileyicilik kimi zaman, birkaç ö¤eyi göz ard› edebilir,
düzeltmeleri foto¤raf çekildikten sonra da yapabiliriz.
Gereksiz yada gözü rahats›z eden nesneler kadrajlanarak d›flarda b›rak›lmal›.

Foto¤raf: Ufuk M. Duygun
Kompozisyon
Bütün düzlem sanatlar› gibi foto¤raftaki üçüncü boyuz izlenimi, ›fl›k ve
perspektif yard›m›yla oluflan bir göz yan›lg›s›d›r. Foto¤raf›n tek karelik bir
saptama ile oluflmas› bir taraftan foto¤rafç›y› afl›r› s›n›rlay›p tutuklaflt›r›rken
öte yandan daha seçici ve titiz olmaya zorlar, çünkü sürüp giden bir olay›n
öyle bir an› ve objelerin öyle bir konumu vard›r ki, bu durum olay›n tümünün
simgesi olabilir, foto¤rafç› da bunu yakalamak ve dondurmak zorundad›r.
Foto¤rafç›n›n tasarlad›¤› bir görüntü bütününü do¤ada aynen bulmak
veya düzenlemek kolayca mümkün olmayabilir. Bu durumda birçok
foto¤rafç›lar, ayn› zamanlarda parça parça çekilmifl görüntüleri
kurgulayarak de¤iflik yöntemlerle bir araya getirerek tasarlanan görüntüyü
elde etmektedirler. Biriktirici yöntemlerle ürün veren sanat dallar›nda
do¤al say›labilecek bu yöntem, özellikle gerçeküstü dünya yaratma
durumunda olan foto¤rafç›lar için belki de tek yoldur ama do¤rusu bu da
foto¤rafla resim aras›ndaki s›n›r›n afl›lmas› demektir.
Foto¤raf bir dildir. Yaz› yada konuflma dili gibi yeterli aç›kl›kta ve sadelikte
kullan›lmas› gerekir. Gereksiz ayr›nt›larla dolu bir anlat›mdan kaç›nmal›d›r.
Didaktik anlat›m d›fl›nda belli bir kapal›l›k ilgi uyand›r›r ve seyirciye
keflfetme zevkini ba¤›fllar. Mesaj ilginç olmal›d›r. "Peki ama bana ne"
dedirtmemelidir. Mesaj›n görevi ve evrensel boyutlar› bulunmal›d›r. Mesaj
bir bütün olmal› ve gereksiz ayr›nt›lardan ar›nd›r›lmal›d›r. Foto¤raf› sanat
yapan, mesajda belli bir duygu yo¤unlu¤unun bulunmas›d›r. Foto¤rafç›y›
sanatç› yapan ise mesaj› yo¤urup iletmedeki özgünlük ve kifliselliktir.
Her dil gibi foto¤raf›n da yap›sal ö¤eleri vard›r. Bu ö¤elere iliflkin kurallar
iyi bilinmelidir. ‹çerikteki mesaj›n do¤ru ve etkili iletilmesi kiflinin kendi çaba
ve ilgisine ba¤l›d›r. Çeflitli ö¤eler kullan›larak bir foto¤rafta belirginlik,
bütünlük, denge ve oranlama titizlikle kollanmal›d›r. Etkili bir foto¤raf
keflfetme, yal›tma ve organizasyon aflamas›n› atlatt›ktan sonra baflar›l›
olabilir. Ender baz› foto¤raflar bu üç aflamay› da geçirmifl, ayn› zamanda
etkili ve güzel bir düzenleme ile bitirilmifltir. Görsel ö¤elerin a¤›rl›kl› olarak
kullan›lmas›, foto¤rafç›y› konuya çeken ve foto¤raf›n do¤mas›na neden
olan ç›k›fl noktalar›d›r.
Leke ö¤esi: Baflka bir koz, duru bir
fon önünde ilginç bir siluet ya da
koyu bir fon önünde bir leke
foto¤rafç›y› çekebilir.
Leke
Foto¤raf: ???????????????
Form ö¤esi: Ifl›k alt›nda üçüncü

boyutu, kabart›s› belirginleflen
kubbeler yada vücut ö¤eleri, benzeri
bir dürtü yapar. Ne var ki foto¤raf
burada bafllasa bile burada bitmez.
Bütün bu çekici ö¤elerin belli bir
anlat›m do¤rultusunda, foto¤rafç›
elinde yo¤rulmas› gerekir. Aksi halde Form. Yandan gelen kuvvetli ›fl›kla,
bu çal›flmalar egzersiz olmaktan belirgin gölgeler ortaya ç›km›fl, böylece
öteye gidemezler. Güzel diye form ve derinlik elde edilmifltir.
Foto¤raf: Sabit Kalfagil
Kompozisyon
nitelendirdi¤imiz kendimize ait foto¤raflar›n bir ço¤unu sevmemizin nedeni
ancak onlarla olan an›lar›m›z ve duygusal ba¤lar›m›zd›r.
Gün boyu de¤iflen ›fl›k alt›nda, çevremizdeki belli cisimler sonsuz say›da
de¤iflime u¤rar. Bu de¤iflim yavafl ve sürekli oldu¤u için gözden kaçar. Oysa
bu de¤iflkenlik içinde foto¤raf anlat›m›m›za uygun bir an vard›r. Onu
görmek ve kaç›rmamak gerekir. Üstelik bunu foto¤raf›n kaydetme gücüne
çevirerek görmek, çok kolay da de¤ildir.
‹ki gözümüzle sürekli üç boyutlu görmeye al›flt›¤›m›z konular, foto¤rafa iki
boyutlu olarak geçer. Bu geçiflte kay›plar ve kazançlar vard›r. Üç boyutlu
görmek ve üç boyutlu düflünmekle, iki boyutlu foto¤raf› kontrol alt›na
alamay›z. Bu yüzden konuya bakarken bitmifl foto¤raf› görmeye çal›flmak
gerekir. Bu san›ld›¤› kadar kolay de¤ildir. Konuya tek gözle bakmak yada
görüntüyü buzlu camdan denetlemek, boyut sorununu çözebilir. Bu ek
olarak ›fl›¤› görme konusunda güçlü bir yatk›nl›k kazanmak, ve duyarl›
malzemenin görüntüyü nas›l kaydedece¤inin bilinmesi, baflka bir deyiflle
duyarl› malzemenin dili ile düflünmek ve tasarlamak gerekir. Ancak böylece
belli bir konuda bir çok foto¤rafç›n›n elde edece¤inden farkl› biçimde, kendi
foto¤raf›m›z› kendi ifademizi bulup ç›karmak ve baflkalar›na iletmek
mümkün olabilir.
Foto¤rafta Belirginli¤i Sa¤layan Ö¤eler
Foto¤rafta verilmek istenen mesaj› izleyicinin alg›layabilmesi için
anlat›m›, ifadeyi sa¤layan görüntülerin, di¤erlerine göre daha belirgin
olmas› gerekir. Foto¤rafta seçici bir yöntem uygulan›r. Anlat›m için gerekli
ö¤eleri kadraj içine al›p, gereksiz, izleyiciyi konu d›fl›na sürükleyen
görüntüler kadraj d›fl›na ç›kart›lmal›d›r. Kadraj içinde bulunmas› uygun
görülmeyen görüntüler hareketli ise karenin d›fl›na ç›kmas›, yer
de¤ifltirmeyecek görüntüler ise foto¤rafç›n›n bak›fl noktas›n› de¤ifltirmesi,
bak›fl noktas›n› de¤ifltirmesi anlat›m› zay›flatacak ise odak uzakl›¤› farkl› bir
objektif kullanmas› gerekmektedir. Konular›n tercihi sonucunda sadeli¤e ve
belirginli¤e ulafl›lm›fl, gösterilmek istenen konu üzerinde direkt olarak
izleyicinin dikkati toplanm›fl olur.
Foto¤rafta belirginli¤i sa¤layan ö¤eleri flu alt bafll›klarda görebiliriz. Ifl›k,
Doku, Ritim, Armoni, Kontrast, Perspektif, Netlik, Hareket, Zamanlama ve
yard›mc› aksesuarlar olan Efekt Filtreleri.
1. Ifl›k.
Ifl›k foto¤raf›n, estetik bir görüntüye ulaflmas›ndaki ön önemli görsel
araçt›r. Ifl›¤›n gelifl yönü, konunun anlat›lmas›nda, vurgulanmas›nda çok
önemlidir. Bir yapay ›fl›k kayna¤›n›n konu etraf›nda dolaflt›r›lmas› ile
konunun farkl› flekillerde ayd›nland›¤› ve alg›land›¤› görülür. Gün ›fl›¤›nda
ise konu etraf›nda dolaflan foto¤rafç› her noktada farkl› ayd›nlanma etkisi
al›r.
Ifl›k kayna¤› konuya çok yak›n konumland›r›lm›fl, bir cephe ›fl›¤› veriyorsa,
konu üzerinde doku ve derinlik etkisi vermeyen bir ayd›nlanma sa¤lan›r.
Ifl›k kayna¤› konuile90 derecelik
bir aç› yapacak flekilde
kayd›r›ld›¤›nda doku ve derinlik
etkisi gittikçe artar. Konunun
dokusunun en iyi alg›lanmas›
konuyu yalayan bir ayd›nlatma
ile sa¤lan›r. Ifl›k kayna¤› konunun
arkas›na do¤ru kayd›r›ld›kça
derinlik ve konunun formu
belirginlik kazan›r. Ifl›k, foto¤raf: ????????????????
Kompozisyon
Konunun formunu ve boyutlar›n› en iyi ortaya ç›karan ayd›nlatma
konunun üstünden veya üst yan›ndan gelen ters ›fl›k ile sa¤lan›r. Ifl›k
konunun tam arkas›na geçti¤inde, cephe ›fl›¤›nda oldu¤u gibi boyut ve
form, üç boyutluluk etkisi kaybolur. Konu tek bir plandan olufluyormufl gibi
alg›lan›r. Ters ›fl›k silueti önemli olan veya saydam, geçirgen konular için
uygundur.
Foto¤rafta ›fl›¤› görmek, takip edebilmek önemlidir. Foto¤rafta en iyi
anlat›m ›fl›¤›n do¤ru yönden, do¤ru zamanda kullan›lmas› ile baflar›ya
ulafl›r. Günefl ›fl›nlar› her mevsim, günün her saati farkl› aç› ve e¤im ile
dünyaya ulafl›r. Yaz aylar›nda tam dik gelen ›fl›nlar k›fl aylar›nda güneyden,
yerle dar bir aç› yaparak gelir. Hareket edemeyen ve yapay ›fl›kla
ayd›nlat›lamayacak kadar büyük bir konunun foto¤raf› çekilecek ise,
örne¤in bir binan›n, bir tarihi eserin, günefl ›fl›nlar›n›n en uygun geldi¤i saat
veya mevsim beklenmelidir. "Foto¤rafç›" böyle bir foto¤raf›n herhangi bir
anda de¤il, yaln›zca belli bir anda çekilebilece¤ini bilir. Cephesi kuzeye
bakan bir binan›n ancak bahar, yaz aylar›nda ve günün belli saatlerinde
çekilebilece¤i gibi.
Yar› geçirgen bir malzemeden süzülmeden veya yans›t›c› bir yüzeyden
yans›madan direkt gelen ›fl›k her zaman konunun arkas›nda gölge
oluflturur. Ifl›k alçald›kça gölge belirginleflir, konudan uzaklafl›r ve boyutlar›
büyür. Foto¤raf karesi içinde do¤ru yerlefltirilmifl gölgeler, ›fl›¤›n konuya
katt›¤› de¤erleri destekler ve foto¤rafa belirginli¤i sa¤lamakta önemli rol
oynar.
2. Doku
Doku ›fl›¤›n konuya yat›k
geldi¤i hallerde belirginleflen bir
vurgulama ö¤esidir. Konunun
yap›sal özelliklerini ortaya koyan
doku, ›fl›¤›n gelifl yönü optik
eksenle ayn› oldu¤u zamanlarda
kaybolur.
Girinti ve ç›k›nt›lar› olan bir
yüzey, dik gelen ›fl›k alt›nda
detay vermeyen, bofl bir alan
Doku
Foto¤raf: Sabit Kalfagil olarak görülür. Ifl›¤›n optik
eksenle aç›s› büyüdükçe doku
etkisi belirmeye bafllar. Ifl›k konuya öyle bir aç› ile gelir ki o yüzey boflluktan
kurtulmufl, k›p›r k›p›r bir görüntüye sahip olmufltur. Yüzeyin fiziksel yap›s›
alg›lanm›fl, belirginlik kazanm›flt›r.
Her doku foto¤raf› konunun sahip oldu¤u fiziksel özellikten
kaynaklanmayabilir. Doku etkisi anl›k olabilir. Örne¤in su yüzeyi. Rüzgar›n
esintisi ile suda oluflan küçük hareketler veya bir koyun sürüsünün uzaktan
görünümü gibi, çeflitli etkilerden belli zamanlarda oluflan fiziksel de¤iflimler
veya pek çok benzer parçan›n bir araya gelmesi ile oluflan görüntüler doku
etkisi verir. Bu bize, dokunun yaln›zca madde hakk›nda bilgi veren bir ö¤e
olmad›¤›n›, ayn› zamanda estetik bir görsel efekt oldu¤unu gösterir.
Doku ›fl›¤›n konu üzerine uygun bir e¤imle ulaflmas› halinde de¤er
kazanan, foto¤rafta vurgulay›c› bir estetik araç olarak kullan›lan görsel
ö¤edir.
3. Ritm
Foto¤rafta belirginli¤i sa¤laman›n bir baflka yolu foto¤rafa konu olarak
seçilen nesneyi birden çok say›da kullanmakt›r. Nesne kadraj içinde ›srarla,
bir düzen içinde gösterilmektedir. Ritim, müzikte, mimaride ve di¤er sanat
Kompozisyon
dallar›nda oldu¤u gibi foto¤rafta da vurgulay›c› bir estetik ö¤edir.
Foto¤rafa, belli bir düzen içinde ayn› nesneden pek çok yerlefltirilmesi ile
oluflan ritim, rast gele ve az say›da kullan›lan nesneden her zaman çok
daha fazla etkileyicilik kazand›r›r. Nesnelerin belli aral›klarla
yerlefltirilmeleri ile rahatl›kla ve etkili bir flekilde alg›lan›rlar. Ayn› zamanda
konular›n do¤rultular› belirginleflmektedir.
4. Armoni
Ayn› özellikleri tafl›yan benzer ö¤elerin bir arada kullan›lmas› ile armoni,
uyum etkisi elde edilmektedir. Foto¤rafta armoni befl ayr› flekilde görülebilir.
1. Biçimde armoni,
2. Do¤rultularda armoni,
3. Renkte armoni,
4. Siyah-beyaz foto¤rafta ton de¤erlerinde armoni,
5. ‹çerikte armoni.
Biçimde armoni, uyumlu, benzer özelliklere sahip konular›n oluflturdu¤u
görüntüler vurgulay›c› bir etkinli¤e sahiptir. Örne¤in köfleli biçimlerin bir
arada, yuvarlak hatl› nesnelerin bir arada kullan›lmas› gibi.
Konular›n biçim olarak benzerlikleri yan›nda do¤rultular›n da ayn› yönde
olmas› sayesinde uyum etkisine ulafl›labilir. Foto¤raf karesinde yer alan
bütün ö¤elerin dura¤an olmas› da, bütün ö¤elerin bir yöne hareket izlenimi
vermesi de bir belirginlik ö¤esi olan uyumu oluflturmaktad›r.
Biçim ve hareket benzerli¤i gibi uyumlu renklerin, birbirine yak›n ton
de¤erlerinin bir arada kullan›lmas› ve içerik olarak konuda bir birlik ve
bütünlük olmas› ile foto¤rafta uyum etkisi elde edilir.
Renkleri, s›cak (k›rm›z›, turuncu, sar›) ve so¤uk (yeflil, mavi, mor) olarak
s›n›fland›rabiliriz. Ayn› gruptan renklerin bir arada kullan›lmas› bir armoni
sa¤lamaktad›r. Siyah-beyaz foto¤rafta ise aç›k ton de¤erlerinin bir arada
kullan›lmas› ile armoniye ve belirginli¤e ulafl›l›r. Ton skalas›nda beyaza yak›n
olan tonlar›n bir arada kullan›lmas› ile high key foto¤raflar elde edilir. High
key foto¤raflarda dikkat çekilmek istenen konu üzerinde detay görülür, di¤er
tonlar beyaz içinde kaybolup gitmektedir. Low key foto¤raflarda ise ton
skalas›n›n siyaha yak›n tonlar›n›n bir arada kullan›lmas› ile ilgi konu üzerine
çekilmekte, geri kalan görüntüler siyah içinde dikkatten uzaklaflt›r›lmaktad›r.
5. Kontrast
Biçimde, do¤rultularda, renklerde, ton de¤erlerinde ve içerikte uyum ile
belirginli¤e ulafl›labildi¤i gibi tam tersi kontrastl›k ile de belirginli¤e
ulafl›labilir Foto¤rafta kontrastl›k befl flekilde görülebilir.
1. Biçimlerde kontrast,
2. Do¤rultularda kontrast,
3. Renklerde kontrast,
4. Ton de¤erlerinde kontrast,
5. ‹çerikte kontrast.
Büyük-küçük, veya dairesel-köfleli biçimleri bir arada kullanmak z›tl›¤›
getirir Hareket izlenimi veren figürlerin veya kullan›lan biçimlerin çizgisel
do¤rultular›n›n farkl› yönlerde olmas›, birbirini tamamlayan z›t renklerin,
örne¤in, mavi ve sar›n›n beraber kullan›lmas›, siyah-beyaz foto¤rafta ara
tonlar› azalt›p siyah ve beyaz›n a¤›rl›k kazanmas›, ayr›ca içerikte karfl›tl›¤›n
kullan›lmas› ile kontrastl›k elde edilir.
Siyah-beyaz foto¤rafta ton skalas›n›n ara tonlar›n›n azalt›l›p siyah›n ve
beyaz›n kaplad›¤› alanlar›n ço¤alt›lmas› çeflitli flekillerde gerçeklefltirilebilir.
Kontrast bir ayd›nlatma ile parlak alanlar ve koyu gölgeler elde edilir.
Filmin pozland›rma ve banyo ifllemleri ile kontrast yükseltilebilir. Filmin az
pozland›r›lmas› gölge detaylar›nda kayba yol açar.
Çekim s›ras›nda kontrast monokrom filtrelerin kullan›lmas› ile art›r›labilir.
Kompozisyon
Sar›, turuncu, k›rm›z›, yeflil, mavi monokrom filtrelerin kullan›lmas› ile
foto¤raf›n kontrast› de¤ifltirilebilir. Örne¤i ç›plak gözle parlak görülen
gökyüzü sar› veya turuncu filtre ile koyulaflt›r›labilir ve bulutlar
belirginleflir.
Renkli foto¤rafta renklerin kontrast›n›n yükseltilmesi polarize filtre ile
gerçeklefltirilir. Polarize filtre, yüzeylerden yans›yan ›fl›¤› engeller.
6. Perspektif
Bize yak›n cismin büyük, uzak cismin küçük görülmesi olay›na perspektif
denir. Foto¤rafta, perspektif ile derinlik hissi belirginlik kazan›r. ‹ki boyuta
sahip foto¤rafta, perspektif
çeflitli flekillerde alg›lan›r. En
baflta, bak›fl noktam›za yak›n
konu büyük, uzak konu küçüktür.
Boyutlar›n›n eflit oldu¤u bilinen
nesneler foto¤rafta farkl›
boyutlarda görülürse derinlik
hissi verilmifl olur.
Yak›n konunun uzaktaki
nesneleri k›smen örtmesi bir
baflka perspektif ve derinlik
Perspektif etkisidir. Uzay›p giden
Foto¤raf: ‹lterifl Tezer demiryoluna bakt›¤›m›zda
sonsuzda raylar birleflir.
Örne¤in, iki yan›nda elektrik direkleri bulunan bir yol sonsuzda bir noktada
toplan›r ve foto¤rafta bir "X" flemas› oluflur.
Hava perspektifinde atmosferi oluflturan partiküller uzak mesafelerde
renklerin keskinliklerini kaybetmesine ve so¤uyup mavi, gri tonlara
gitmesine neden olur. Bir manzara foto¤raf›nda ton de¤erleri en aç›k olan
da¤ kitlesinin, ton de¤eri daha koyu olana göre daha uzakta oldu¤unu
anlar›z.
Perspektifin alg›lanmas›nda renkler de önemli rol oynar. Saf, canl› renkler
her zaman dikkat çekicidir. S›cak ve canl› renkli nesneler foto¤rafta ön
planda, so¤uk renkli nesneler ise uzakta alg›lan›r. Renkler canl›l›¤›n›
kaybettikçe, so¤udukça geri planda hissedilirler.
Perspektifte konuya bak›fl noktas› yani konuya olan mesafe çok önemlidir.
Konuya yaklaflt›kça derinlik etkisi perspektif artar, planlar aras›ndaki
mesafeler büyür ve planlar birbirinden ayr›l›r. Bak›fl noktas› uzaklaflt›¤›nda
derinlik etkisi gittikçe kaybolur. Sonsuzda bak›ld›¤›nda perspektiften söz
edilemez. Çünkü planlar üst üste binmifl, kaçma noktas› ve boyutlar
aras›ndaki farklar yok olmufltur.
7. Netlik
Belirginlik kazand›r›lmak istenen konu üzerine seçici bir netlik yap›l›r. Ön
ve arka planlar netsiz alanda b›rak›l›r. Foto¤raf izleyen kifli do¤rudan, detay
görebildi¤i konunun görüntüsüne dikkatini yo¤unlaflt›r›r. Çünkü
vurgulanmak istenen konu nettir, istenmeyen di¤er ikinci derece
görüntüler netlik d›fl›nda b›rak›lm›flt›r.
Foto¤rafta netli¤i konunun ayd›nlat›lmas› etkilemektedir. Örne¤in,
konunun yap›sal özelli¤i olan dokunun alg›lanmas›nda netlik ›fl›¤›n gelifl
aç›s›na göre de¤iflir. Ifl›k konuyu yalayacak flekilde gelirse girinti ve
ç›k›nt›lar aras›ndaki ton kontrast› art›r›r, görüntü çok daha net alg›lan›r ve
belirginlik güçlenir. Çok net oldu¤u halde çok yumuflak görüntüler içeren
foto¤raflar, hafif flu olsa da kontrast görüntülere sahip foto¤raflara k›yasla
daha bulan›k alg›lan›rlar.
Kompozisyon
8. Hareket
‹nsan gözünün bakt›¤› her plana netleme yapabilme yetene¤i gibi
hareketli, h›zl› konular› takip edebilme ve net görme yetene¤i de vard›r.
Hareket zaman içine yay›lm›fl bir olayd›r. Zaman boyutu olmayan foto¤rafta
belli simgelerle hareket izlenimi verilebilir. Örne¤in foto¤rafta bir insan›n
hareketli oldu¤u, çok k›sa pozlama süresi ile ancak vücudunun alm›fl
oldu¤u pozisyonla gösterilebilir. ‹zleyici beyninde depolanm›fl
görüntülerden faydalanarak foto¤raftaki insan›n ne yapt›¤›n› hemen anlar.
Net bir foto¤rafta bir at›n kofltu¤u dört aya¤›n›n da yerden kesilmifl hali ile
gösterilebilir. Bu tür görüntüler ancak hareketin bir kan›t› olmakla birlikte
hareket hissini veremezler. Poz süresini uzatarak hareketli konunun
foto¤raf› çizmesi sa¤land›¤›nda konunun sabit k›s›mlar› net, hareketli
k›s›mlar› ise belli belirsiz çizgilerden oluflacakt›r ve hareket hissi
kazand›racakt›r.
9. Zamanlama
Hareketin çizgisel olarak
gösterilmedi¤i, hareketli konunun
görüntüsünün donduruldu¤u
foto¤raflarda zamanlama,
deklanflöre bas›lan an çok önemlidir.
Hareket birbirini takip eden pek çok
pozisyondan oluflur ve ancak bir
tanesi eylemi en belirgin gösterir. Bu
tür çekimlerde hareket takip edilir ve
hareketi en belirgin ifade eden
pozisyonda foto¤raf çekilir.
10. Efekt filtreleri
Siyah-beyaz foto¤rafta kontrast›
etkileyen sar›, turuncu, k›rm›z›, yeflil
monokrom filtreler, polarize filtre,
pek çok görüntü oluflturan multi imaj
filtreler, h›z filtresi yan›nda
görüntüyü softlaflt›ran difüz filtre,
ortas› net çevresi çizgisel görüntüler Zamanlama
oluflturan zoom filtre, gün bat›fl›, sis Foto¤raf: Henri Cartier-Bresson
filtreleri, çift pozland›rma olana¤›
sa¤layan maskeleme filtresi, noktasal ›fl›k kaynaklar›nda ›fl›¤›n y›ld›z
fleklinde saç›lmas›n› sa¤layan star filtreler ve bunlar gibi hala üretilmekte
olan çeflitli efekt filtreleri foto¤rafta belirginlik sa¤lamada önemli rol oynar.
Bu filtrelerin kullan›lmas› ile foto¤raf do¤all›¤›n› kaybetmekte, fakat
yerinde kullan›ld›¤›nda çok etkili sonuçlar vermektedir.
Kompozisyon
Kompozisyon
Karanl›k Oda
1. B‹R FOTO⁄RAFIN OLUfiUMU
Bir siyah beyaz foto¤raf, temelde 3 aflamal› ifllem sonucu oluflur. ‹lk iki
aflama yani foto¤raf çekimi ve filmin gelifltirilmesi sonucunda negatif elde
edilir. Üçüncü aflama, yani kontak yada agrandisman bask› sonucunda bir
pozitif görüntü elde edilir. Herhangi bir negatifin kalitesini belirleyen 3
temel özellik; netleme, pozlama ve gelifltirmedir. Bu aflamalar›n sonuç
üzerinde oynad›klar› rolü do¤ru belirleyebilmek için olay› teker teker
bafltan itibaren ele alal›m.
Konu
objektif
Film
fiekil 36: Konudan yans›yan ›fl›klar›n objektiften geçerek film üzerinde görüntü
oluflturmas›
A) NETLEME
Kameran›n netlemesi, negatifin netli¤inin derecesini belirler. E¤er objektif
yanl›fl netlenme konumunda kalm›fl ise negatif de netsiz olacakt›r. Bunu
düzeltmek için yapacak hiç bir fley yoktur. Kamera do¤ru netlenmifl ise
negatifin de net olmas› gerekebilir. Ancak görüntü yine de flu olabilir.
Örne¤in kamera pozlama s›ras›nda hafifçe sallanm›fl yada konu,
obtüratörün yakalayabilece¤inden daha h›zl› ise yine netsizlik ortaya
ç›kabilir. Bask› s›ras›nda da agrandisör sallanabilir yada negatif k›vr›larak
bir k›sm› odak düzleminden kaym›fl olabilir.
Karanl›k Oda
B) POZLANDIRMA
Teknik bak›m›ndan bir foto¤raf›n üretimi filmin pozland›r›lmas› ile bafllar.
Günefl yada lamba gibi bir ›fl›k kayna¤›ndan ç›kan ›fl›nlar yak›ndaki
cisimlerden yans›yan yada süzülen ›fl›klarla birlikte konuyu ayd›nlat›rlar.
Konuyu ayd›nlatan bu ›fl›klar konunun yüzeyinden yans›yarak objektife
ulafl›rlar.
Objektif kendisine düflen bu ›fl›nlar› toplar, odak düzleminde bulunan film
üzerinde konunun bir görüntüsünü oluflturur.
Filmin kamera içindeki pozland›r›lmas› gelecekteki negatifin yo¤unlu¤unu
belirler. Konunun ›fl›kl›l›¤› ve filmin duyarl›l›¤› göz önüne al›nd›¤›nda,
pozland›rma çok k›sa veya uzun ise negatif ya çok aç›k yada çok koyu
olacakt›r. Her iki durumda da maksimum netlik elde edilemeyecektir.
Taban Jel AgBr (Gümüfl Broder)

fiekil 37: Pozland›rma
Filmin üzerindeki ›fl›¤a duyarl› emülsiyon tabakas› belli limitler dahilinde

objektiften geçerek üzerine düflen ›fl›klarla do¤ru orant›l› bir reaksiyon
gösterir. Bu bir kimyasal reaksiyondur ve emülsiyon üzerine düflen ›fl›k ile
emülsiyonun içine gömülü bulunan gümüfl tuzlar› aras›nda oluflur. Do¤ru
orant›l› oldu¤u için film üzerinde fazla ›fl›k alan yerler fazla etkilenir ve
sonuçta sakl› yani o anda görülemeyen bir görüntü emülsiyon içinde
oluflur. Pozland›r›lm›fl bir filmle pozland›r›lmam›fl bir film aras›nda görsel
olarak hiç bir fark yoktur. Ancak gizli görüntü dedi¤imiz olay›n,
pozland›r›lm›fl ama develope edilmemifl filmde var oldu¤unu biliriz. Bu gizli
görüntünün ortaya ç›kart›labilmesi için filmin gelifltirilmesi (develope)
edilmesi gerekir.
C) GEL‹fiT‹RME
Gelifltirme, filmi bir negatif hale dönüfltürür. Bu negatif de, foto¤raf
dedi¤imiz bask›n›n temelini oluflturur. Yine teknik aç›dan bak›ld›¤›nda
negatif ne kadar iyi ise, bask›n›n da o kadar iyi olabilece¤i söylenebilir.
Pozland›r›lm›fl filmin gelifltirilmesi, negatifin afla¤›daki özelliklerini
belirler.
1. Yo¤unluk,
2. Kontrast,
3. Grenlilik ve bir noktaya kadar netlik.
E¤er gelifltirme süresi çok k›sa veya uzunsa, gelifltirici ›s›s› çok yüksek
veya düflükse, gelifltirici tipi filme veya konuya uygun de¤ilse, negatif çok
yo¤un, çok aç›k, çok kontrast, yetersiz kontrast yada çok grenli olabilir.
Karanl›k Oda
Gere¤inden fazla gelifltirilmifl ve çok grenli negatifler, hiç bir zaman
mükemmel negatiflerin verdi¤i bask›lar kadar yüksek kaliteli bask›
veremezler.
Gelifltirme, tercihan tam karanl›kta yap›lmal›d›r. Yada film banyolar› için
tasarlanm›fl özel y›kama tanklar›na (yine karanl›kta) yerlefltirilerek kapa¤›
kapat›ld›ktan sonra ayd›nl›kta yap›labilir. Bu ifllem sakl› görüntüyü
görülebilir görüntü haline dönüfltürür. Banyonun içindeki aktif kimyasal
elemanlar, ›fl›ktan etkilenmifl gümüfl tuzlar›n› afla¤› yukar› ald›klar› ›fl›k
oran›nda metalik gümüfle çevirirler. Sonuç, konu üzerindeki ›fl›k
de¤erlerinin tersine çevrildi¤i, yani negatif olan bir görüntüdür. Konu
üzerindeki ayd›nl›k bölgeler fazla ›fl›k yans›tacaklar› için film üzerinde
konunun koyu bölgelerine k›yasla daha fazla kararma sa¤layacaklard›r.
Negatif teriminin kullan›lmas›n›n sebebi budur. Gelifltirme ifllemi bittikten
sonra film, geliflmeyi durdurucu bir solüsyona (seyreltilmifl asetik asit) içine
at›l›r ve ifllem durur.
Ald›klar› ›fl›k oran›nda kararm›fl gümüfl Ifl›ktan etkilenmemifl gümüfl tuzlar›

tuzlar› gelifltirme esnas›nda kararmam›fllard›r.
Ancak her an kararmaya haz›r sütlü bir
görünümdedirler
fiekil 38: Gelifltirme ‹fllemi
1. Geliflmeyi Etkileyen Faktörler

Film pozland›r›ld›ktan sonra mükemmel negatife ulaflma yolunda verilen
savafl yar› yar›ya kazan›lm›fl yada kaybedilmifl say›l›r. Çünkü negatifin baz›
özelliklerinin de temeli at›lm›fl olur. Bir negatif nettir yada net de¤ildir. Yani
objektif ya do¤ru yada yanl›fl netlenmifltir. Görüntü içinde bir bölüm flu
olabilir. Çünkü seçilen obtüratör h›z› görüntüyü donduramayacak kadar
yavaflt›r. Filmin temel yo¤unlu¤u da belirlenmifltir. Çünkü film ya do¤ru
yada yanl›fl pozland›r›lm›flt›r. Gradasyon genel olarak belirlenmifltir. Çünkü
filmin gradasyonu, konu kontrast›, film türü ve pozun birleflik etkisi sonucu
ortaya ç›kar. Temel grenlili¤i belirlenmifltir. Bunu da filmin türü belirler. Bu
andan itibaren foto¤rafç› bundan sonraki çal›flmalar›yla ifli bozabilir veya
iyiye götürebilir. Bu iyiye götürme s›ras›nda pozland›rmada yap›lan baz›
hatalar düzeltilebilir. Bu çal›flmalar afla¤›daki faktörlerin uygun bir flekilde
seçilmeleri yada de¤ifltirilmeleriyle yap›l›r.
1. Gelifltiricinin tipi,
2. Gelifltiricinin ›s›s›,
3. Gelifltirme süresi,
4, Gelifltiricinin aktivitesi,
5. Ajitasyon. (Çalkalama düzeni).
Karanl›k Oda
a) Gelifltirici tipi
Belli bir film için seçilecek gelifltirici tipi normal flartlarda o filmin
üreticisinin tavsiye etti¤i gelifltirici olmas› durumunda yanl›fll›k yap›lmam›fl
olur. E¤er flartlar normal de¤il ise gelifltirici türünün belirlenmesinde
foto¤rafç›n›n niyeti ve elindeki imkanlar, türün belirlenmesini sa¤lar.
Örne¤in ›s›n›n 25oC'ye ç›kmas› önlenemiyorsa, tropikal bir gelifltirici
kullanmas› gerekebilir. E¤er az pozland›rmadan flüpheleniyorsa yüksek
aktiviteli bir gelifltirici türü yada 35mm'lik filmden çok büyük bask›lar
yap›lacaksa ince grenli sonuçlar veren bir gelifltirici gibi seçimler yapabilir.
b) Gelifltirici ›s›s›
Bütün kimyasal tepkimeler gibi filmlerin gelifltirilmesi de ›s›dan
etkilenirler. Gelifltirici ›s›s›n› yükseltmek, gelifltirme ifllemini h›zland›r›r.
Negatifin kontrast›n›, yo¤unlu¤unu, grenlili¤i art›r›r ve e¤er kontrol
edilemezse, emülsiyonun fliflmesine, yumuflamas›na, çatlamas›na,
erimesine ve tabandan ayr›l›p akmas›na yol açar. Bunun tersine gelifltirici
›s›s›n› azaltmak ise ifllem h›z›n› düflürür, gelifltiricinin tahmin edilemez bir
flekilde davranmas›na yol açar ve giderek hiç çal›flmaz hale gelir. Bütün
foto¤raf ifllemleri için normal gelifltirici ›s›s› 20oC'dir.
c) Gelifltirme süresi
Pozland›r›lm›fl Ag tuzlar›n› metalik gümüfle indirgemek için gelifltiricinin
emülsiyonun içine ifllemesi gerekir. Bu da zaman isteyen bir olayd›r.
Gelifltirme ifllemi yüzeyde bafllar ve zaman içinde daha derinlere yay›l›r. Bu
yay›lma daha fazla Ag tuzunu metalik gümüfle dönüfltürür. Bu ifllem
sonucunda da görüntünün yo¤unlu¤u artar. Negatifin göreceli olarak aç›k
tonlu oldu¤u bölgelerde (yani konunun gölgeli alanlar›n› ifade eden
bölgeler) sadece yüzeye yak›n Ag tuzu tanecikleri ›fl›ktan etkilenmifllerdir.
Dolays› ile gelifltirme ifllemi bu bölgelerde çabuk sona ererken, ›fl›ktan fazla
etkilenmifl bölgelerde ifllem devam eder. Sonuçta gelifltirme iflleminin
devam etmesiyle görüntünün özellikle ›fl›kl› bölgelerdeki genel yo¤unlu¤u
artarken ayn› zamanda kontrast› da artar. Bu yüzden gelifltirme ifllemi
gere¤inden önce durdurulursa elde edilecek negatif çok aç›k ve çok düflük
kontrastl› olacakt›r. Bunun tersine gelifltirme süresi gere¤inden fazla
uzat›l›rsa elde edilecek negatif çok yo¤un, çok kontrast ve zor bas›labilen
bir negatif olacakt›r.
d) Gelifltiricinin aktivitesi
Tavsiye edilen gelifltirme süreleri o gelifltiricinin belli bir film için, belli bir
›s›da belli bir güç veya aktivitede kullan›lmalar› halinde geçerlidir. Bir
gelifltiricinin aktivitesi üç faktöre ba¤l›d›r.
1. Gelifltirici içindeki aktif elemanlar›n yap›s› ve türü
2. Gelifltiricinin suland›r›lma miktar›,
3. Banyonun yorgunluk derecesi
Bu yüzden foto¤rafç› bir gelifltirici haz›rlad›¤›nda konsantrasyon ve
suland›rma oranlar›na çok dikkat etmeli, belli bir miktar içinde develope
edilen film say›s›n› mutlaka not etmeli, gelifltiricinin kapasitesi için de
mutlaka not almal›, do¤ru bir zamanda tazeleyici ilave etmeli ve gelifltirici
yorulmadan önce atmal›d›r. Hava ile etkileflim sonucu oluflan oksidasyon da
gelifltiricinin ömrünü k›salt›r. Bu yüzden saklama flifleleri mutlaka tepeye
kadar doldurulmal›d›r. Normal flartlarda kullan›lm›fl bir gelifltirici
kullan›lmam›fl bir gelifltiriciden daha çabuk bozulur. A¤›z› kapat›lm›fl bir
fliflede saklanan stok solüsyonun dahi ömrü sonsuz de¤ildir.
e) Çalkalama düzeni
Çalkalaman›n amac›, her noktada ayn› miktarda gelifltirilmifl negatifler
Karanl›k Oda
elde etmenin yan› s›ra, gelifltirme ifllemi s›ras›nda ortaya ç›kan yan
ürünlerin (jel parçac›klar› vs) emülsiyona yada filme yap›flmas›n›
önlemektir. Bunu da filmin her noktas›na taze gelifltirici ak›fl› sa¤layarak
yapabiliriz. Çalkalama miktar›n›n art›r›lmas›, gelifltirme etkisinin artmas›na
yol açarken, çok afl›r› yada yetersiz çalkalama, önceden tahmin
edilemeyecek sonuçlar al›nmas›na yol açar. Bu yüzden film üreticileri,
gelifltirici üreticileri ve tank üreticilerinin çalkalama düzeni ile ilgili
tavsiyelerine kesinlikle uyulmal›d›r. Aksi takdirde verilen sürelerin hiç bir
anlam› kalmaz. Bir baflka önemli faktör de tank›n boyutudur. Tank boyutlar›
küçüldükçe, dolays› ile içindeki gelifltirici miktar› azald›kça çalkalama
düzeni daha farkl› boyutlara ulafl›r. Yanl›fl çalkalama film üzerinde
istenmeyecek sonuçlar do¤uraca¤›ndan afla¤›daki hususlara dikkat
edilmesi gerekir. Çalkalama düzeni ne kadar mekanik ve düzenli hale
gelirse, sonuç da o kadar olumsuz olacakt›r. Çünkü tank›n tasar›m›na ba¤l›
olarak her zaman ayn› miktar s›v›, filmin belli bir noktas›na ayn› fliddette
çarpacakt›r. Bu da homojen olmayan bir yo¤unlu¤a yol açacakt›r. Bu
yüzden çalkalama ne kadar rasgele olursa sonuçlar da o kadar uygun
olacakt›r. Afl›r› çalkalama özellikle spiralin gelifltirici içinde afla¤› yukar›
pompalanmas›, afl›r› gelifltirmenin yan› s›ra özellikle 35 mm negatiflerde
perfore deliklerinin alt hizalar›nda afl›r› yo¤unluk oluflmas›na yol açar.
Spiralin bir çubuk yard›m›yla çok h›zl› bir flekilde döndürülmesi ise spiralin
ortas› ile d›fl kenarlar› aras›ndaki h›z fark› dolays› ile çalkalama farkl›l›klar›n›
ve dolays› ile yo¤unluk farkl›l›klar›n› getirir.
2. Bir Gelifltiricinin Kimyasal Yap›s›
Developman yada gelifltirme, öyle bir ifllemdir ki üç aflamada gerçekleflir.
1. Emülsiyonun yumuflamas› ve fliflmesi,
2. AgCl (gümüfl klorür) yada AgBr'ün (gümüfl bromür) ayr›flmas›
3. Pozland›r›lm›fl Ag tuzu kristallerinin metalik gümüfle dönüflmesi, ki bu
metalik Ag parçac›klar› emülsiyonda gren ad›n› verdi¤imiz noktac›klar›
oluflturur. Olaylar›n bu s›ra ile geliflmesini sa¤lamak için herhangi bir
gelifltiricinin içinde afla¤›daki 5 grup eleman mutlaka olmal›d›r.
1. Çözücü (su): Amac›, kuru durumdaki emülsiyonu ›slat›p yumuflatarak
sakl› görüntüyü görülebilir görüntüye dönüfltüren kimyasallar›n emülsiyon
içine ifllemelerini sa¤lamakt›r.
2. Developman-gelifltirme-indirgeme eleman›: Bunlar›n amac› gümüflü
bileflik halinden metal hale indirgemektir. Böylece görüntü oluflur.
Ancak bu ifllem s›ras›nda sadece ›fl›k görmüfl gümüfl tuzlar›n›n
etkilenmesi gerekir. E¤er ›fl›k görmeyen Ag tuzlar› da ayn› anda
etkilenirlerse emülsiyonun tamam› kararaca¤›ndan görüntü
oluflmayacakt›r.
Bu seçici özelli¤e sahip olduklar› bilinen baz› gelifltirme elemanlar› vard›r.
Bu elemanlar›n en önemlileri Metol ve Hidrokinon'dur. Metol, yumuflak ve
h›zl› çal›flan bir indirgeme eleman›d›r. Hidrokinon ise yüksek kontrastl› ve
yavafl çal›flan bir elemand›r. Bu iki eleman› çeflitli oran ve
kombinasyonlarda birlefltirerek istenilen herhangi bir tür gelifltirici
üretilebilir. Daha az kullan›lan di¤er gelifltirme elemanlar› ise, Amidol,
Grisin, Ortofenilen Diamin, Para amino fenol, Para fenilen diamin,
Pirokateflin ve Pirogallol'dur.
3. H›zland›r›c›: Amac› bazik bir ortam oluflturarak gelifltirici eleman›n
daha h›zl›, daha aktif çal›flmas›n› sa¤lamakt›r. Bu yüzden solüsyonun
alkalili¤i artt›kça gelifltiricinin aktivitesi de artar. Ancak gere¤inden fazla
alkali içeren bir gelifltirici sadece ›fl›ktan etkilenmifl kristalleri de¤il, ›fl›ktan
etkilenmemifl olanlar› da indirgeyece¤inden bir genel yo¤unluk oluflturur.
Karanl›k Oda
Bu da taban sisidir. Foto¤rafik amaçlarla kullan›lan alkaliler Sodyum
Karbonat, Boraks, Potasyum hidroksit, Sodyum Hidroksit, (kostik).
Bunlardan birinci s›radaki en yüksek aktiviteyi, sonuncudaki de en düflük
aktiviteyi sa¤lar.
4. Koruyucu: Amac› gelifltirme eleman›n› havan›n oksitleyici etkisinden
korumakt›r. Bütün indirgeme elemanlar› kimyasal olarak oksijene bir
yak›nl›k duyarlar, onunla birleflmek isterler ve bu gerçekleflti¤inde
oksitlenme olay› meydana gelir ve kendilerini yok ederler. Bu oksitlenme
olay› sonucunda foto¤rafik etkinliklerini kaybederler, film ve ka¤›tlarda
kahverengimsi lekelenmelere yol açarlar. Koruyucu, indirgeme eleman›n›n
oksitlenmeyen ürünleriyle birleflerek oksitlenmeyi önler. En çok kullan›lan
koruyucular, Sodyum Sülfit, Potasyum Metabisülfit'tir.
5. Yavafllat›c›-geciktirici-sis önleyici: Amac›, gere¤inden fazla aktif
gelifltirici taraf›ndan, pozlanmam›fl Ag kristallerinin etkilenmesini önlemek,
böylece sislenmeyi engellemektir.
3. Gelifltirici Tipleri
Gelifltiricileri haz›r alabilece¤imiz gibi kendimiz de haz›rlayabiliriz. Haz›r
al›nan gelifltiricilerin faydas›, denenmifl ve güvenilir olmalar›, bir
ambalajdan di¤erine ayn› özellikleri korumalar›d›r. Haz›rlanmalar› kolayd›r.
Çeflitli kimyasallardan belirli miktarlarda stok bulundurmay› gerektirmez.
Kullan›c› taraf›ndan haz›rlananlar ise ucuza gelirler, çok amaçl›
haz›rlanabilirler. Belli türden birkaç kimyasal, de¤iflik oranlarda bir araya
getirilerek farkl› amaçlarda gelifltirici haz›rlanabilir. Özel amaçl› gelifltirici
haz›rlamak kolayd›r. Çünkü yay›nlanm›fl çok say›da formül bulundu¤undan,
herhangi bir formüle göre belirli bir gelifltirici haz›rlanabilir.
a) Standart Gelifltiriciler
Göreceli olarak orta boy gren olufltururlar. Tam gölge detay› ve normal
kontrast verirler. Foto¤rafç›n›n filmin h›z›ndan tümüyle faydalanmas›n›
sa¤larlar ve özellikle yüksek h›zl› 35’ mm filmlerle ortalama flartlar art›nda
pozland›r›lm›fl 120 ve 220 türü Roll filmlerin gelifltirilmesinde kullan›l›rlar.
Bu tür gelifltiricilerin farkl› kar›fl›mlar uygulanarak, örne¤in üç farkl›
kontrastta fakat ayn› tür gelifltirici üretilebilir. Bu türün tipik örnekleri
aras›nda Kodak Dk –50 ve D – 76 say›labilir.
b) ‹nce Grenli Gelifltiriciler
(Örnek; Kodak Mikrodol X) Standart gelifltiricilerden daha ince grenli ve
daha düflük kontrastl› negatifler üretirler. Belli bir kaç tanesi
pozland›rmada art›fl gerektirir. Bu da film pozunda belli bir düflüfl gerektirir.
Di¤er baz›lar› ise film h›z›nda art›fl yaratt›klar›n› iddia ederler. Bu gruba
giren gelifltiriciler öncelikle 125 - 250 ASA aras›ndaki orta h›zl› filmlerin
gelifltirilmesinde faydal› olurlar. Bu tür gelifltiriciler ince grenli filmlerin
gelifltirilmesi için uygun de¤ildirler. Bazen inan›lmayacak kadar iddial›
amaçlar belirlenir. Ancak foto¤rafç›, kendi özel flartlar›nda deneme
yapmadan inanmamal›d›r.
c) Yüksek Kontrastl› Gelifltiriciler
Bunlar siyah beyaz reprodüksiyon yada tire çekimler gibi yüksek
kontrast›n gerekli oldu¤u durumlarda kullan›l›rlar. (Sadece matbaa ve tire
film foto¤rafç›l›¤› için). HC banyo örne¤i: D8 (çok), D11 (az).
d) Genel Öneriler
Deneyler göstermifltir ki en iyi gelifltiriciyi bulman›n en güvenli yolu, film
üreticisinin tavsiye etti¤i gelifltiriciyi kullanmakt›r. Kullan›m s›ras›nda
üreticinin tavsiyelerine kesinlikle uyulmal›d›r. Filmde ortaya ç›kan bozuk
Karanl›k Oda
görüntülerin yanl›fl pozland›rma yada dikkatsiz gelifltirmeden
kaynaklanmad›¤›na emin olmad›kça farkl› bir gelifltirici kullan›m›na
gidilmemelidir. Film üreticisinin tavsiye etti¤i gelifltiriciyi kullanman›n bir
baflka gereklili¤i de baz› gelifltirici türlerinin gümüflü çözen kimyasallar
içermeleridir. Bu yüzden üreticinin tavsiyesine uymak önem tafl›maktad›r.
Belli bir miktar gelifltirici içinde makaralarca film banyo etmek o
gelifltiricinin gücünü zay›flat›r. Bu güç kayb›n› dengelemek için baz›
foto¤rafç›lar banyoda y›kanacak her bir makara film için süreyi çok az
art›r›rlar. Genel kan›ya göre, bu metot çok güvenilir sonuçlar elde edilecek
kadar sa¤l›kl› de¤ildir. Biraz daha güvenilir bir yol, banyo içinde belli
miktarda film y›kand›ktan sonra bir tazeleyici banyo ilavesiyle kaybolan
gücün yerine getirilmesidir. Bu yöntemin bir baflka faydas› da gelifltirme
s›ras›nda emülsiyon taraf›ndan emilerek miktar› azalan banyonun da
normal çal›flma miktar›na getirilmesidir. Bu yöntemle bir gelifltiricinin
çal›flma kapasitesi tamam›yla kullan›labilir.
Çok daha güvenilir fakat daha pahal› bir yöntem de tek seferlik diye
tan›mlanabilecek yöntemdir. Bunda, banyo bir defa kullan›l›r ve at›l›r. Ancak
film büyük tanklarda veya küvetlerde gelifltiriliyorsa, yani kullan›lan
gelifltirici, film yüzeyine göre çok fazla miktarda ise hem gereksiz hem de
ekonomik olmayan bir yöntemdir.
Bütün gelifltiriciler havan›n oksitleyici özelliklerinden etkilenirler. Bu
yüzden bir stok solüsyon haz›rland›¤›nda tek bir büyük flifleye de¤il, birkaç
küçük flifleye tam a¤za kadar doldurularak da¤›t›lmal› ve böylece havan›n
oksitleyici etkileri azalt›lmal›d›r.
Plastik flifle kullan›m›n›n bir avantaj› da, bu tür fliflelerin s›k›flt›r›larak
hacimlerinin küçültülebilmesidir. Böylece solüsyon tepeye kadar tutulabilir.
Cam flifle kullan›l›p da hacmin küçülmesi istendi¤inde fliflenin içine cam
bilyeler at›labilir.
Çeflitli gelifltiricilerin saklama süreleri çok de¤iflebilir. Bu de¤ifliklik
gelifltiricinin tipine, solüsyonun konsantrasyonuna, saklan›fl flartlar›na
ba¤l›d›r. Genel olarak konsantrasyonu yüksek olan solüsyonun daha uzun
süre saklanabilece¤i söylenebilir.
Fabrikada kapat›lm›fl s›v› gelifltirici fliflelerindeki solüsyonlar, ayn›
solüsyonun fliflesi aç›lm›fl ve bir defa kullan›lm›fl flekillerine göre daha çok
süre saklan›rlar. Kullan›lm›fl solüsyonlar göreceli olarak çabuk bozulurlar.
Baz› durumlarda hiç saklanamazlar. Kullan›lmam›fl bir gelifltirici solüsyonu
bile zaman içinde gücünü kaybedebilir ve hiç çal›flmaz hale gelebilir. Bu
yüzden bir stok solüsyon haz›rland›¤›nda mutlaka haz›rlama tarihi
yaz›lmal›d›r. Saklanan bir çal›flma solüsyonu ise, içinde kaç makara film
gelifltirildi¤i de mutlaka yaz›lmal›d›r. Böylece bir banyonun kapasitesinin
sonuna gelindi¤i, etiketi üzerindeki bilgilerden anlafl›labilir.
D) AS‹TL‹ DURDURMA BANYOSU
Gelifltirici ifllemlerinin bitiflinden hemen sonra film veya kartlar bir asitli
durdurma banyosunda çalkalanmal›d›rlar. Bunun fonksiyonlar› flöyledir;
öncelikle, asitli bir ortam oldu¤u için alkali karakterde olan gelifltiriciyi,
nötralize ederek kimyasal ifllemi hemen durdurur. Ayr›ca, film yada kart›
saptama banyosunun içine alkali yerine, asitli bir ortamda vererek,
saptay›c›n›n asitlili¤inin ve sertlefltiricili¤inin daha uzun bir zaman
korunmas›na yard›mc› olur. Tortu oluflumunu önler. Filmlerde dikroik
sislenmeyi önler. Kartlarda ise saptama banyosu içindeki yetersiz
çalkalamadan oluflan lekelenme ihtimalini en aza indirir.
Kullan›c› taraf›ndan haz›rlanabilen bir durdurucu banyo 30’ cm3 glasiyel
(deriflik) asetik asit yada 125’ cm3, %28'lik asetik asitin 1 litre suya ilave
Karanl›k Oda
edilmesi ile elde edilir. Böyle bir banyonun kapasitesi litre bafl›na yaklafl›k
20 makara 135-36 veya 120 türü filmdir. Bu kapasite afl›ld›¤› takdirde
durdurucu banyonun özellikleri kaybolur. %99'luk glasiyel asetik asidin
%28'lik hale getirilebilmesi için 3 k›s›m glasiyel asetik asit 8 k›s›m suya
ilave edilir. Herhangi bir asitle su kar›flt›r›l›rken dikkat edilmesi gereken
en önemli fley, asidin suya ilave edilmesidir. Suyun aside ilave edilmesi
tehlikelidir. Asidin suya ilavesi s›ras›nda, su kar›flt›r›lmal›d›r.
E) SAPTAMA BANYOSU
Saptama yada fikserin amac›, ›fl›k almam›fl gümüfl tuzlar›n›n sonradan
film ›fl›¤a ç›kar›ld›¤›nda karararak görüntüyü bozmas›n› önlemektir.
Saptama banyosu gelifltirilmemifl ›fl›¤a duyarl› Ag tuzlar›n› suda
çözünebilir bileflikler haline dönüfltürerek y›kama sonucunda emülsiyondan
at›lmalar›n› sa¤lamakt›r.
Gelifltirme ve durdurma ifllemi bittikten sonra kararmam›fl (develope
edilmemifl) Ag tuzlar›n›n filmden ayr›lmas› gerekir. Bu ifllem sadece
negatifin saydamlaflmas› ve bas›labilir hale gelmesi için de¤il, ayn›
zamanda kal›c›l›¤›n› da sa¤lamak için gereklidir. Aksi taktirde ›fl›k görmemifl
ve kararmam›fl Ag tuzlar› bünyede kald›¤›nda, zaman içinde kararacaklar
ve görüntüyü bozacaklard›r.
Ald›klar› ›fl›k oran›nda kararm›fl gümüfl tuzlar›
Saptama aflamas›nda kararmam›fl gümüfl tuzlar› suda erir hale gelerek

emülsiyondan uzaklafl›rlar.
fiekil 39: Saptama ‹fllemi
Bu amaçla kullan›lan kimyasal eleman (saptay›c›) genel olarak hipo ad›yla

bilinen Sodyum Tiyosülfat't›r.
Bu eleman karmafl›k, iki aflamal› ifllem sonucunda gelifltirilmemifl gümüfl
tuzlar›n› suda çözünebilir bileflikler haline dönüfltürür. Bu iki aflamal›
ifllemde genellikle foto¤rafç›lar›n pek haberdar olmad›¤› bir tehlike yatar.
Saptay›c›, emülsiyonu etkiledikçe filmin sütlü beyaz görünümü giderek
aç›l›r ve belli bir süre sonunda film tamam› ile saydamlafl›r ve saptand›¤›
zannedilir. Ancak bu bir yan›lmad›r. Filmin saydamlaflmas›, sadece ifllemin
birinci aflamas›n›n bitti¤ini gösterir. Gerçekte, gelifltirilmemifl Ag tuzlar›
suda kesinlikle çözünemeyen bir madde olan Ancento Tiyosülfat
bilefliklerine dönüfltürülmüfllerdir.
Saptaman›n ikinci aflamas›nda bu bileflikler daha fazla miktarda hipo ile
birleflerek suda çözünebilen bir eleman olan Sodyum Ancento Tiyosülfat
bilefliklerine dönüflürler. Di¤er bir deyiflle foto¤rafç› filmin saydam
görüntüsüne kanarak birinci aflama sonunda ifllemi durdurursa sonradan
ne kadar y›karsa y›kas›n hala Ag bileflik kal›nt›lar› emülsiyondan d›flar›
at›lamazlar. Bunlar giderek bozularak bir çok eski negatif ve kart›n bilinen
Karanl›k Oda
sar› lekelerini olufltururlar.
Do¤ru bir saptama ifllemi için iki flart›n yerine gelmesi gerekir;
1. Saptay›c› banyonun yeteri kadar taze hipo içermesi,
2. Filmlerin saydamlaflmalar›na kadar geçen sürenin iki kat› kadar bir
süre banyoda kalmas›. Ayn› kural kartlar için de geçerlidir. Ancak bu
malzeme saptay›c›da ne kadar çok kal›rsa o kadar iyidir anlam›na gelmez.
Tersine, afl›r› saptama görüntü kalitesinde bir kayba yol açar. Çünkü yeterli
zaman verildi¤inde hipo, kartlar›n parlak bölgelerinde, filmlerin ise gölge
bölümlerindeki ince detaylar›n kaybolmas›na yol açabilir. Bundan baflka
hipoyla gere¤inden fazla doymufl film ve kartlar›n y›kama süreleri de
normalden uzun olur. Bu tehlikelerden kaç›nmak için deneyimli
foto¤rafç›lar iki banyolu saptama sistemi kullan›rlar. Haz›rlama flöyledir;
Malzemelerin kullan›m tarifine göre birbiri ile ayn› miktarda iki saptama
banyosu haz›rlan›r. Negatif yada kartlar asitli durdurma banyosundan
birinci saptama banyosuna at›larak devaml› kar›flt›rmak suretiyle 3-4
dakika tutulur. Daha sonra süzdürülerek ikinci saptama banyosuna at›l›r.
Burada da 3-5 dakika tutulur.
Birinci saptay›c› zaman zaman bir hipo test solüsyonuyla kontrol edilerek
durumuna bak›l›r, yorgunluk belirtileri gösterdi¤inde dökülür, ikinci banyo,
birincinin yerine getirilir, ‹kinci için yeni banyo haz›rlan›r ve ifllem böyle
devam eder.
Ancak hipo ve sudan oluflan bir saptama banyosu, gelifltiriciden tafl›nan
kimyasallar dolay›s›yla etkinli¤ini uzun süre koruyamaz. Böyle gere¤inden
önce bozulmay› önlemek amac›yla ço¤u fikser, afla¤›daki elemanlar› da
içerir.
a. Develope edilmemifl Ag tuzlar› için çözücü Sodyum Tiyosülfat.
b. Koruyucu sodyum metabisülfit. Amac› hiponun bozulmas›n›
engellemek. Saptay›c› bozuldu¤unda kullan›lmaz hale gelir ve sütlü bir
görünüm al›r. Koruyucu ayn› zamanda film ve ka¤›tlar taraf›ndan fikser
içine tafl›nan alkalinin nötralize edilmesi için gerekli olan hafif asitlili¤inde
sa¤lanmas›na yard›m eder. Buna ilaveten koruyucu saptay›c› içindeki
oksijen ile birleflir ve saptay›c›ya tafl›nan gelifltiricinin orada oksitlenerek
leke oluflturmas›n› engeller.
Saptay›c› Banyonun Haz›rlan›fl›:
Haz›r sat›n al›na bilindi¤i gibi kendimiz de haz›rlayabilece¤imiz saptay›c›
banyonun haz›rlan›fl› afla¤›daki gibidir:
Su 1 litre
Sodyum Hipo Sülfit 250 gr.
Sodyum MetabiSülfit 25 gr.
F) YIKAMA ‹fiLEM‹
Tank içinde gelifltirilip saptanm›fl film, yine tank içinde y›kanabilir. Bu
ifllem bir ucu muslu¤a, di¤er ucu tank›n girifline tak›lan bir hortum ile
suyun hafif ve sürekli ak›fl› ve tank içinde sirkülasyonu sa¤lanarak 15
dakika sürmelidir. Son olarak film taban›nda kireç lekelerinin oluflmamas›
için bir kireç çözülücülü solüsyona filmin sar›l› oldu¤u spiral ile birlikte
köpürtmeden dald›r›l›p 15 – 20 saniye bekledikten sonra ç›kar›lmas› ve
tozsuz bir ortamda kendili¤inden kurumaya b›rak›l›r.
G) BASKI
Görüntünün ters de¤erlerini bir kere daha ters çevirir. Negatiften bask›
üzerinde pozitife dönen görüntü gerçek konu üzerindeki ›fl›k de¤erlerinin
bir tür benzerlerini kart üzerinde oluflturur.
Bask›, ya kontakt yöntemi ile yada agrandisman yöntemi ile yap›l›r. Bask›
Karanl›k Oda
s›ras›nda pozland›r›lan foto¤raf
kart› da develope edilir, fiksaj,
y›kama ve kurutma aflamalar›ndan
geçer. Sonuç: Siyah beyaz foto¤raf Ifl›k kayna¤›
oluflumun 3 aflamal› bir ifllem olmas›,
foto¤rafç›ya sonucu kontrol
Tonlay›c› (kondansör) mercek
edebilece¤i üç ayr› basamak sa¤lar.
• Temiz suda y›kanarak üzerindeki
kimyasallardan ar›nd›r›lm›fl ve
tozsuz bir ortamda kurutulan Negatif
negatif, agrandizörün film flasesine, film
emülsiyonu afla¤› gelecek flekilde
dikkatlice yerlefltirilir. Bundan sonra
yap›lacak ifllemler s›ras› ile flu
flekildedir;
• Agrandizörün ›fl›¤› aç›l›r,
• Agrandizör, kendi aks› üzerinde
afla¤› yukar› kayd›r›larak, en altta
tabla üzerinde oluflan görüntü objektif
istenilen boyutlara getirilir.
• Film flasesinin hemen alt›nda
bulunan körü¤e ba¤l› objektif, aks›
üzerinde afla¤› yukar› kayd›r›larak
foto¤raf ka¤›d› üzerine düflen görüntü
tabla üzerinde oluflan görüntünün
netleflmesi sa¤lan›r.
• Objektifin yan›na monteli k›rm›z›
filtre objektifin önüne kayd›r›l›r.
Tablada oluflan görüntü
foto¤raf ka¤›d›
k›rm›z›laflacakt›r.
• Foto¤raf ka¤›d›, emülsiyonu fiekil 40: Agrandizör ile bask› ifllemi
yukar› gelecek flekilde görüntünün
bulundu¤u bölgeye yerlefltirilir.
• K›rm›z› filtre, objektifin önünden çekilir, en ideal süre ile foto¤raf
ka¤›d›n›n pozlanmas› sa¤lan›r.
• Agrandizörün ›fl›¤› kapat›l›r ve pozlanan ka¤›t, bir küvet içinde bulunan
gelifltirici solüsyona dald›r›l›r.
• Yaklafl›k iki dakika süre ile hafif çalkalama yap›l›r.
• Ka¤›t, bu solüsyondan ç›kar›larak baflka bir küvette bulunan
durdurucuya dald›r›l›r ve yaklafl›k 5-10 saniye sonra ç›kar›l›r.
• Ka¤›t, ‹çinde saptay›c› solüsyon bulunan üçüncü küvete dald›r›l›r. Burada
ka¤›d›n bekleme süresi en az alt› dakikad›r. Bütün bu ifllemler bittikten
sonra, temiz suda y›kan›r ve kurutulur.
Foto¤raf makinas› Film Argandizör
Ayd›nlat›lm›fl obje Negatif film Pozitif foto¤raf
fiekil 41: Bir foto¤raf›n Oluflum

Karanl›k Oda
Yap›lan bütün bu ifllemler ile konu, negatif görüntü ve pozitif görüntü
s›ras› ile flekil 6’da görüldü¤ü gibidir. ‹lk önce ters bir ifllem yap›larak
konunun negatif görüntüsü elde edilmifl, daha sonra bir ters ifllem daha
yap›larak, tersin tersi; pozitif bir foto¤raf üretilmifltir.
2. KONTROL BASAMAKLARI
a) Çekim öncesi: Foto¤rafç› deklanflöre basmadan önce konu mesafesi ve
görüfl aç›s›n›, objektif tipini, filtreyi, filmi, obtüratör de¤erini ve ›fl›¤›n
rengini, türünü ve yönünü ve daha bir çok fleyi de¤ifltirerek foto¤raf›n›
kontrol edebilir.
b) Gelifltirme iflleminde: Yapaca¤› de¤iflikliklerle belli limitler içinde elde
edece¤i görüntünün kontrast›n› ve grenlili¤ini kontrol edebilir.
c) Bask› s›ras›nda: Belli limitler içinde konunun kontrast›n›, aç›kl›¤›n› veya
koyulu¤unu boyut ve kenar oranlar›n çerçevelemesini, perspektifini ve
grafik yorumunu kontrol edebilir.
Sonuç: Hatalar›n önlenmesinin onlar› düzeltmekten çok daha kolay
oldu¤unu bilen deneyimli foto¤rafç›lar, foto¤raflar›n› gerekli de¤iflimleri
daha deklanflöre basmadan yaparak kontrol eder.
9.1.1. Özel Bask› Yöntemleri
fiekil 42: Maskeleme yöntemleri
Bask› s›ras›nda foto¤raf›n istenilen baz› k›s›mlar›n›n daha koyu yada daha
aç›k olmas› sa¤lanabilir. Yap›lan bask›da foto¤raf›n bir bölgesi çok koyu
ç›km›flsa ikinci bir bask›da pozlama yap›l›rken foto¤raf›n bu bölgeleri
üzerine düflen ›fl›k miktar›n›n bir k›sm› maskelenmek suretiyle foto¤raf›n bu
bölgelerinin çok koyu ç›kmas› önlenebilir. Bunun için maskelenecek
bölgenin büyüklü¤üne uygun büyüklük ve biçimde kesilmifl ince siyah bir
karton parças›, ince ve sert bir telin ucuna tak›l›r.
Bu karton, bask› için yap›lan pozlama s›ras›nda görüntünün aç›k bölgeleri
üzerine 8 – 10 cm kadar yükseklikten tutularak bu bölgeye düflen ›fl›k
miktar› kontrol edilir. Bu kontrol s›ras›nda kartonu küçük daireler halinde
hareketlerle oynatmak suretiyle foto¤raf üzerine keskin kenarl›
görüntüsünün düflmesi önlenir. Ne kadar süre maskeleme yap›lmas›
gerekti¤i küçük foto¤raf ka¤›tlar›na prova bask› ile tespit edilebilir.
Foto¤raf›n her hangi bir bölgesi çok aç›k ç›km›fl ise bu takdirde yap›lacak
ifl yukar›da anlat›lan ifllemin tersi olur. Yani foto¤raf ka¤›d›n›n bu bölgesinin
üzerine, di¤er yerlere düflenden daha fazla miktarda ›fl›k düflmesini
sa¤lamak gerekir. Bunun için de ince bir siyah karton levhan›n ortas›na
yine bask› büyüklü¤üne oranla uygun büyüklük ve biçimde delik aç›l›r.
Pozlama yap›l›rken bir ara bu kartonu foto¤raf ka¤›d› üzerine düflen
görüntünün birkaç cm. yukar›s›ndan ve daha koyu ç›kmas› istenilen bölge
üzerine bu delik yard›m›yla daha fazla ›fl›k düflmesi sa¤lan›r.
9.1.2. Bask› Aflamas›nda Kontrast Kontrolü
1. Ka¤›t Seçimi: Elimizdeki esas materyal genellikle bir negatif ve bundan
üzerine bask› yap›lacak ka¤›tt›r. Bu nedenle ilk ifl olarak eldeki negatifi
incelemek ve bu negatifin kontrast›na uyacak ka¤›d› seçmektir. Parlakl›k
derecesi normal olan bir konunun normal kontrastl› negatifinden bask›
Karanl›k Oda
fiekil 43: Ka¤›t seçimi
yaparken, bask› üzerinde beyazdan siyaha kadar bütün gri tonlar›n

bulunmas›n› sa¤layacak flekilde, uygun kontrastl›kta ka¤›t seçilmesi gerekir.
Ka¤›d›n kontrastl›k derecesi negatifin kontrastl›¤›na göre karalaflt›r›l›r.
Negatif görüntü çok yumuflak, yumuflak, normal, kontrastl› yada çok
kontrastl› olabilir. Buna göre, çok yumuflak negatifler için çok kontrast (5
numara), yumuflak negatifler için kontrast (4 numara), normal negatifler
için normal (3 numara), kontrast negatifler için yumuflak (2 numara) yada
çok yumuflak negatifler için çok kontrast (0 – 1 numara) ka¤›t kullan›labilir.
2. Gelifltirici Seçimi: Gelifltirici içerisinde bulunan Metol, Hidrokinon ve
Sodyum Karbonat’›n miktar› banyonun karakterini etkileyecektir. Kontrast
yada yumuflak sonuçlar için uygun karakterde bir gelifltirici seçerek arzu
edilen kontrastl›¤a belli s›n›rlar dahilinde ulafl›labilir.
3. Agrandisör Seçimi: Ifl›k kayna¤›ndan ç›kan ›fl›nlar› da¤›tan ve
yumuflatan (difüserli) agrandisörler ile yumuflak sonuçlar elde edilirken,
kondansatör sistemli agrandisörlerde daha kontrast sonuçlara ulaflmak
mümkündür.
9.1.3. De¤iflken Kontrastl› Ka¤›tlar ile Bask›
Bir negatiften bask› yaparken negatifin kontrastl›¤›na ba¤l› olarak sonuç
bask›da istenilen kontrastl›¤a göre ka¤›t seçimi yap›labilece¤inden
bahsetmifltik. Bu nedenle her seçenek için farkl› sertlikte ka¤›tlar
bulundurulmas› gerekmektedir. Ancak de¤iflken kontrastl›k özelli¤e sahip
(Variable Contrast) ka¤›tlarda yaln›zca tek bir tip ka¤›t kullan›l›r.
De¤iflken kontrastl› ka¤›tlar ile yap›lacak bask›lar için özel (Ilford –
Multigrade, Kodak – Polymax RC, Forte – Polygrade) ka¤›tlar ve
Karanl›k Oda
agrandisörlerin ›fl›k kayna¤› alt›ndaki çekmecelere yerlefltirilen yada ›fl›k
kutusunda ›fl›¤› kar›flt›ran difüzerli sistemlerde bulunan, mavi ve yeflil ›fl›¤›n
orant›s›n› de¤ifltiren filtreler kullan›larak, kontrast düzeyleri denetlenebilir.
Bu filtreler sar›dan magentaya do¤ru "0"dan "5"e kadar yar›m stopluk
aralarla numaraland›r›lm›fllard›r ve bu numaralar di¤er normal ka¤›tlar›n
kontrastl›k numaralar›na denk düfler. Filtre kullan›lmad›¤› taktirde bu
ka¤›tlar normal 3 numara ka¤›t karakterinde davran›r.
Renk kafal› agrandisörler ile sar› ve magenta filtreleri kullanarak 1/2
basamak art›fllarla de¤iflik kontrast düzeyi sa¤lanabilir. Renkli agrandisör
ile, sar› filtre kontrast› düflürürken magenta filtre kontrast› art›r›r. Buna
göre tavsiye edilen renkli agrandisör ayarlar› afla¤›daki gibidir.
Ka¤›t Kodak Polymax ka¤›t Ilford Multigrade ka¤›t

gradasyonu Renkli kafal› Durst
argandisörler için Max 170 M için Max 130 M için
Sar› filtre Magenta Sar› Magenta Sar› Magenta
5 0 200 0 170 0 130
4 5 150 17 76 10 69
3 10 100 34 45 24 42
2 25 40 52 20 45 24
1 50 20 75 10 64 12
0 130 0 100 5 88 6
3. MÜKEMMEL NEGAT‹F
Mükemmel bir negatif öyle bir negatiftir ki, 2 veya 3 no'lu bir karta herhangi
bir müdahaleye gerek kalmadan bask› yap›ld›¤›nda mükemmel bir bask› elde
edilebilsin. Ancak bu durumda baflka bir soru; Mükemmel bask› nedir?
‹fller daha komplikedir. Çünkü bir foto¤rafç› taraf›ndan mükemmel diye
tan›mlanan bir bask›, bir baflka foto¤rafç› taraf›ndan çok aç›k, çok koyu, çok
kontrast yada çamur olarak tan›mlanabilir. Bundan baflka, her ne kadar
normal bir bask›n›n grensiz olmas› gerekti¤i söylense de, gren baz›
durumlarda yarat›c› bir anlat›m yolu olarak kullan›labilir. Bunun gibi, her ne
kadar netlik, mükemmel bir bask›n›n temel ö¤esiyse de baz› durumlarda
soyut bir kavram›n foto¤rafla anlat›m› için netsizlik de kullan›labilir. Di¤er bir
deyimle bir durumda mükemmel say›labilen bir negatif bir baflka durum için
tamam› ile hatal› olabilir. Bu yüzden bir tek de¤il, ama bir çok mükemmel
negatifin varl›¤›ndan söz edilebilir.
Belli bir durum için do¤ru say›labilecek bir negatifi üretmek amac›yla,
foto¤rafç› negatifini seçti¤i konunun do¤as›na, konuyla ilgili kavrama ve
foto¤raf›n amac›na uygun bir flekilde üretmek için flu 5 temel özelli¤i göz
önünde bulundurmak zorundad›r.
A. Netlik
B. Yo¤unluk
C. Kontrast
D. Grenlilik
E. Temizlik
A. Netlik:
Her ne kadar tek bir tür netlikten bahsedilirse de, ki bu da temelde
netleme fonksiyonunun sonucudur, netlik eksikli¤i yada netsizlik, kendisini
negatifte farkl› formlarda gösterir.
Karanl›k Oda
Siyah Koyu gri Gri Aç›k gri Saydam

fiekil 44: Normal yo¤unlukta bir negatif. Yo¤unlu¤u ve kontrast› normal olan negatiflerden,
konunun hem ›fl›kl› hem de gölgeli yada koyu tonlar›ndan yeterli detay al›nabilir.
Siyah Siyah Koyu gri Gri Aç›k gri

fiekil 45: Çok yo¤un (koyu) negatif. Çok yo¤un negatiflerden, konunun ›fl›kl› yada
ayd›nl›k bölgelerinden yeterince detay al›namaz. Çünkü bu bölgeler negatif üzerinde
birbirlerine çok yak›n kararmalar oluflturmufllard›r. Foto¤raf ka¤›d› üzerinde temiz
siyahlar yoktur ve beyazlarda da yeterli detay bulunmaz.
Koyu gri Gri Aç›k gri Saydam Saydam

fiekil 46: Yo¤unlu¤u düflük (aç›k) negatif. Yo¤unlu¤u düflük olan negatiflerden,
konunun gölgeli yada koyu tonlar›ndan yeterli detay al›namaz. Çünkü bu bölgelerde
görüntü oluflmam›flt›r. Foto¤raf ka¤›d› üzerinde temiz beyazlar elde etmek çok zordur
ve siyahlarda detay yoktur.
Genel ve belli bir yönü olmayan netsizlik, kameran›n yanl›fl bir bölgeye
netlenmesiyle yada hiç netlenmemesinden kaynaklan›r. Bu genel netsizlik
e¤er az bir miktarda ise objektifin çok net görüntü oluflturamamas›ndan (ki
bu baz› yüksek h›zl› objektiflerin ve bütün ucuz objektiflerin ortak
hatas›d›r) yada odak kaymas› gibi bir ar›zaya sahip objektifler kullan›ld›¤›
durumlardad›r. Belli bir mesafedeki bir obje için fakl› diyaframlarda farkl›
net bölgeler görülür. Bu kusura odak kaymas› denmektedir.
Odak kaymas›, belli bir mesafedeki bir objeye en aç›k diyafram de¤erinde
yap›lan netlemenin, diyafram k›s›ld›ktan sonra farkl› bir bölgeye kaymas›d›r.
Bu hatan›n önlenebilmesi için çekim yap›lacak diyaframda netlenme
gerekir. Odak kaymas› en çok otomatik kameralarda yani netleme ile
gerçek çekimin farkl› diyaframlarda yap›ld›¤› kameralarda görülür.
Bölgesel ve belli bir yönü olmayan netsizlik, iki sebepten kaynaklan›r. Ya
kamera kaza ile yanl›fl bir mesafeye netlenmifltir ve konu yerine ön plan
veya arka plan nettir yada diyafram konuyu alan derinli¤inin içine sokacak
kadar k›s›lmam›flt›r.
Bölgesel ve yönlü netsizlik, pozland›rma s›ras›nda kameran›n hareket
ettirilmesinden ve obtüratör h›z›n›n göreceli olarak düflük olmas›ndan
kaynaklan›r. Böyle durumlarda bütün görüntü tek bir yönde netsiz hale
Karanl›k Oda
gelir. Baz› konumlarda bu tür netsizli¤i genel ve yönsüz netsizlikten ay›ra
bilmek ancak bir büyüteçle mümkün olabilir. Netlik testi yapabilmek için
özellikle 35mm'lik bir filmin ç›plak gözle kontrolü bir sonuç vermez. En az
5x'lik bir lupla kontrol yap›lmal›d›r.
B. Yo¤unluk:
Bir bask›n›n pozunu belirleyen temel faktör negatifin yo¤unlu¤udur. Bu
yüzden mükemmel bir negatifin genel yo¤unlu¤u öyle olmal›d›r ki bask›
süreleri ne çok fazla, ne çok az olsun. Çok uzun pozlar vakit alan ve sinir
bozan uygulamalar olmalar›n›n yan› s›ra agrandisörün gere¤inden fazla
›s›nmas›na, cams›z flase kullan›ld›¤›nda negatifin k›vr›larak odak
düzleminden d›flar› ç›kmas›na ve kart›n güvenlik ›fl›¤›na fazla maruz
kalmas›na yada agrandisörden kaçan ›fl›k taraf›ndan sislenmesine yol
açabilir. Çok k›sa poz süreleri ise gerekti¤i taktirde maskelemeyi ve genel
zamanlamay› zor yada imkans›z hale getirir. Uygun say›labilecek bask›
süreleri 1 saniye ile 25 saniye aras›nda de¤iflir.
Konumuzun en parlak yeri filmde siyah, konumuzun ara tonlar› filmde gri,
konumuzun ›fl›ks›z yerleri filmde saydam olmal›d›r.
Konunun en parlak yerleri filmin emülsiyonunu tamamen etkiler. Koyu
yerleri ise hiç etkilemez. Etkilenen gümüfller karar›r. Etkilenmeyen taraflar
ise dökülür.
C. Kontrast
Filmin kontrast›, bask› yap›lacak ka¤›d›n gradasyonunu belirleyen ana
faktördür. Kontrastl›k; bir negatif yada ka¤›d›n üzerindeki en koyu nokta ile
en aç›k nokta aras›ndaki yo¤unluk fark›d›r. Düflük kontrastl› bir negatifte bu
fark az iken yüksek kontrastl› bir negatifte fazlad›r. Do¤ald›r ki hiç biri için
di¤erinden daha iyidir denilemez. Çünkü baz› tür foto¤raflar etkili
olabilmek için yüksek kontrastl› olmak zorunda iken baz›lar› düflük
kontrastl› olabilirler. Ancak ço¤u durumda mükemmel bir negatifin genel
kontrast› öyle olmal›d›r ki 2 veya 3 nolu karta müdahalesiz bas›ld›¤›nda
do¤ru sonuç versin. Uygun olmayan negatif kontrast›: l. Anormal konu
kontrast›ndan, (ki çok yumuflak yada çok kontrast olabilir), 2. Yanl›fl filtre
seçiminden (yüksek kontrast yada düflük kontrast) yada 3. Hatal›
gelifltirmeden kaynaklan›r. Hatal› gelifltirme durumunda fazla gelifltirme,
afl›r› yüksek gelifltirici ›s›s› yada yüksek kontrastl› gelifltirici kullan›m›
kontrast› yükseltirken, az gelifltirme, çok düflük gelifltirici ›s›s› yada düflük
kontrastl› gelifltirici kullan›m› kontrast› düflürür.
D. Grenlilik
Grenlilik, film emülsiyonunun bir özelli¤idir. Ço¤u yüksek h›zl› filmler,
düflük h›zl› filmlere göre daha büyük bir gren yap›s› gösterirler. Çok düflük
h›zl› filmler ise neredeyse grensizdirler. Ancak bu özellik belli limitler içinde
de¤ifltirilebilir. Yani grenlilik azalabilir yada artabilir. Bu da uygun bir
pozland›rma ve gelifltirici ikilisiyle mümkündür. ‹nce grenli bir gelifltirici
içinde pozu çok az art›rarak banyoyu da biraz k›saltt›¤›m›zda elde edilecek
olan negatifin grenlili¤i, normal pozland›r›larak standart bir negatifte
normal y›kanm›fl bir negatifin grenlili¤ine göre daha azd›r. Grenlilik
yo¤unlukla birlikte artar. Yo¤unluk da gelifltirme süresinin art›fl›yla artar.
Bask›da kullan›lacak kart›n gradasyonu da grenlili¤i etkileyen
faktörlerdendir. Kart›n kontrast› yüksek olursa grenlilik artar. Ancak
bilinmesi gereken bir baflka nokta da yüksek çözünürlü¤e sahip ince grenli
filmlerin mutlaka en net görüntüyü vermelerinin gerekmedi¤idir. Çünkü
göz, çözünürlükleri ayn›, kontrastlar› da ayn› (düflük) olan ve ayn› konuyu
içeren iki bask›dan grenleri daha büyük olan› daha net diye alg›layacakt›r.
Karanl›k Oda
E. Temizlik
Do¤ald›r ki sadece çok temiz ve çiziksiz negatiflerden elde edilecek
bask›lar mükemmel olabilir. Bu konuda en s›k görülen ama en kolay
engellenebilecek 3 flikayet konusu; toz, parmak izi ve kurumufl su damlalar›
izleridir.
Bas›labilir detay içeren yada mükemmel denebilecek negatiflerin tan›m›:
Ortalama konular›n negatifleri e¤er hem ›fl›kl› bölgelerinde hem de
gölgeli bölgelerinde yani negatifin hem aç›k hem koyu bölgelerinde
bas›labilir detay içeriyorlarsa, mükemmel say›labilirler. Bunun gibi
gradasyonunun yeterli olmas› flart›yla ayn› konunun çeflitli yo¤unlu¤a sahip
farkl› negatifleri aras›nda bask› için seçilmesi gereken negatifin yeterli
gölge detay› içeren ve genel tonu en aç›k olan negatif olmas› gerekti¤i
söylenebilir. Mükemmel bir negatifin, üzerinde siyah yaz›lar bulunan beyaz
bir ka¤›d›n üzerine konuldu¤unda en koyu bölgesinin alt›ndan yaz›lar belli
belirsiz okuna bilirken gölgeli yerlerinde detay içerebilecek kadar bir
yo¤unlu¤u olmal›d›r.
4. NEGAT‹F NASIL DE⁄ERLEND‹R‹L‹R?
Foto¤rafik çal›flman›n normal çizgisi içinde hangi negatifin bas›l›p
hangisinin at›laca¤›, negatifin kalitesinden ziyade konunun ilginçli¤i ve
resimsel görünüflüne ba¤l›d›r. Sonuçta ilginç ve anlaml› bir foto¤raf teknik
bak›m›ndan hatal› bir negatiften bas›lsa bile, teknik bak›mdan çok iyi
olmas›na ra¤men s›k›c› ve anlams›z bir görüntüye tercih edilir. Ancak bu
durum foto¤rafç›n›n teknik bak›mdan bir negatifin nas›l
de¤erlendirilece¤ini ö¤renmesine engel olmamal›d›r.
1. Mümkün oldukça poz taramas› yap›lmal›d›r. Poz de¤erleri aras›ndaki
fark, siyah-beyaz foto¤rafta 2 stop kadar olabilir. Modern siyah beyaz
filmlerin poz toleranslar›n›n yüksekli¤i dolay›s›yla daha küçük farkl›l›klar
gereksiz harcamaya yol açarken daha büyük farkl›l›klar en ideal
yo¤unlu¤un ve kontrast›n kaç›r›lmas›na sebep olabilirler.
2. Negatifler aras›nda bir fark olmasa dahi (tek bir negatifin olmas›
durumunda) foto¤rafç› bask›da kullanaca¤› kart›n gradasyonunu belirlemek
amac›yla yine bir de¤erlendirme yapmal›d›r. Negatifin de¤erlendirilmesi
için evvelce belirtilen 5 temel özelli¤e ilave olarak afla¤›daki bilgiler de göz
önüne al›nmal›d›r.
Yo¤unluk ve kontrast aras›ndaki iliflki:
Yo¤unluk ve kontrast, negatifin birbirinden farkl› ve ba¤›ms›z iki
özelli¤idir. Bu ikisi bazen o flekilde bir araya gelirler ki hangisinin hangisi
oldu¤u anlafl›lmaz. Buna, yo¤unlu¤un filmin pozland›r›lmas› ve banyo
edilmesinden, kontrast›nda filmin gelifltirilmesi ve konu kontrast›ndan
etkilendi¤ini ilave edersek, belli bir durumda ortaya ç›kan hatan›n içinde,
bunlardan hangisinin ne miktarda bulundu¤unu söylemek çok zorlafl›r.
Örne¤in, bir negatifin yo¤unlu¤unun fazla olmas›, fazla
pozland›r›lmas›ndan veya fazla develope edilmesinden kaynaklanabilir.
Yada bunlar›n her ikisi de ayn› zamanda etkilemifl olabilirler. Bu durumda
negatifin yo¤unlu¤u çok fazla olacakt›r. Böyle hemen hemen tamamiyle
siyah bir negatif, iyi bir bask› elde edebilmek için tamam› ile ümitsiz bir
durum olarak görülebilir. Ancak asl›nda çok daha iyi gözüken fakat çok
daha aç›k bir negatife göre tercih edilmelidir. Özellikle pozland›rman›n
kazara çok art›r›ld›¤› durumlarda bu geçerlidir.
Fazla pozland›rma, ilerde oluflacak negatifin kontrast›n› düflürecek ve
yo¤unlu¤unu art›racakt›r. Bu yüzden kazara fazla poz verdi¤ini fark eden
foto¤rafç› meydana gelecek afl›r› yo¤unlu¤u önlemek için y›kama süresini
Karanl›k Oda
k›saltt›¤›nda daha aç›k tonlu fakat çok düflük kontrastl› bir görüntü elde
edecektir ve belki de mevcut en sert ka¤›t bile böyle bir negatiften iyi bir
bask› yap›lmas›n› sa¤layamayacakt›r.
Kazara çok fazla pozland›r›lm›fl bir filmi düzeltmenin çaresi yine afl›r›
develope etmektir. Çünkü fazla pozland›rman›n getirece¤i kontrast
düflüklü¤ünü fazla gelifltirme art›rarak eski haline döndürecektir. Tabii ki
böyle bir negatif simsiyah görülecektir. Ama bu afl›r› yo¤unluk bir kimyasal
indirgeme (ton açma banyosu) metoduyla normal kontrastl›k ve yo¤unlukta
bir negatife döndürülecektir. Bu aç›klamalar da gösterir ki, "pozland›rma ve
gelifltirme" birinin etkisi di¤erininkini art›rd›¤› veya azaltt›¤› sürece birbiri
ile iliflkilidirler. Bu yüzden imkan oldukça gelifltirme süresi filmin
pozland›r›lmas›na göre, filmin pozland›r›lmas› ise konunun kontrast›na göre
ayarlanmal›d›r. Mümkün oldukça denmesinin sebebi, ayn› makara üzerinde
fazla pozland›r›lm›fl, normal pozland›r›lm›fl ve az pozland›r›lm›fl
görüntülerin bir arada bulundurulmalar› durumunda tek bir tür gelifltirme
tarz›n›n uygulanamayaca¤›d›r. Fakat belli bir makaran›n belli flekilde
pozlanm›fl karelerle doldurulmufl olmas› halinde (yada tabaka film
kullan›lmas› halinde) görüntüler pozland›r›lmalar›na uygun flekilde
develope edilirler. Bu durumda foto¤rafç› afla¤›daki pozland›rma ile
gelifltirme aras›ndaki dokuz iliflkiyi bilmelidir.
1. Normal poz Normal gelifltirme Normal kontrast ve yo¤unlukta bir negatif

2. Normal poz Fazla gelifltirme Normalden daha yüksek kontrast ve yo¤unlukta bir negatif.
3. Normal poz Az gelifltirme Normalden daha az kontrast ve yo¤unlukta bir negatif.
4. Fazla poz Normal gelifltirme Düflük kontrastl› fakat normalden daha yüksek yo¤unlukta
bir negatif.
5. Fazla poz Fazla gelifltirme Normal kontrastl› fakat çok fazla yo¤unlukta bir negatif.
6. Fazla poz Az gelifltirme Normalden düflük kontrastl› fakat normal yo¤unlukta bir
negatif.
7. Az poz Normal gelifltirme Normale yak›n düflük kontrast, fakat düflük yo¤unlukta bir
negatif.
8. Az poz Fazla gelifltirme Yüksek kontrastl› ve normale yak›n yo¤unlukta bir negatif.
9. Az poz Az gelifltirme Düflük kontrastl› ve çok düflük yo¤unlukta bir negatif.
Net olmayan negatifler, net olmayan bask›lar üretirler. Yap›lacak bir fley
yoktur. Yo¤un negatifler gradasyonlar› söz konusu oldu¤unda normal,
yumuflak veya kontrast olabilirler. Ama her zaman için normal yo¤unluklu
negatiflere göre daha grenli ve bas›lmas› daha zor bask›lar üretirler. Aç›k
negatifler, gradasyonlar› söz konusu oldu¤unda, normal, yumuflak veya
kontrast olabilirler ve genellikle gölge detaylar› yetersiz bask›lar üretirler.
Yüksek kontrastl› negatiflerde grinin ara tonlar› say›s› azd›r. Düflük
kontrastl› negatifler derinliksiz görünümlü bask›lar üretirler ve bu
bask›larda siyah beyaz ayn› anda beraberce bulunmaz. Grenli negatifler
grenli bask›lar verirler. E¤er negatifin gradasyonu izin veriyorsa gren etkisi
yumuflak bir kart kullan›larak azalt›labilir, ser bir kart kullan›larak
ço¤alt›labilir. Kirli negatifler kirli bask›lar üretirler. Bir bask›n›n kontrast›n›
düflürmek için yumuflak gradasyonlu bir kart kullan›n. Bask›n›n kontrast›n›
art›rmak için sert gradasyonlu bir kart kullan›n. Halen geçerli olan çok iyi
bir kural fludur. Siyah beyaz foto¤rafta pozun do¤rulu¤undan flüpheli
iseniz ve özellikle konunun kontrast› yüksek ise hatan›n fazla poza do¤ru
yap›lmas›, az poza do¤ru yap›lmas›ndan daha iyidir. Negatifte meydana
gelebilecek fazla yo¤unluk ya bask› pozunu art›rarak yada negatifin
kimyasal indirgenmesiyle halledilebilir. Ama yetersiz poz dolay›s›yla gölge
Karanl›k Oda
detaylar›nda kay›p meydana gelmifl ise hiç bir gelifltirme tekni¤i film
üzerinde olmayan detaylar› meydana getiremez.
Merakl›s›na
GÜMÜfi KALINTI TEST‹ (ST 1 Testi)
Test solüsyonu: Bu solüsyonda kart ve filmlerin yeterince fikse edilip edilmedi¤i
anlafl›l›r.
Solüsyonun haz›rlanmas›: 2 gr Sodyum sülfür 125’ cm3 suda eritilir. A¤z› kapal› bir
fliflede saklan›r ise 3 ay kadar kalabilir. Kullan›m› için 1 k›s›m stok solüsyon, 9 k›s›m
suyla kar›flt›r›l›r. Suland›r›lm›fl olan bu kar›fl›m ancak 1 hafta dayanabilir. Testin
yap›labilmesi için çal›flma solüsyonundan 1 damla test edilecek kart veya filmin
pozland›r›lmam›fl bir bölümüne, fazla suyu süngerle al›nd›ktan sonra damlat›l›r. (E¤er
malzeme üzerinde pozland›r›lmam›fl bir bölüm yok ise ayn› karttan pozland›r›lmam›fl
bir ufak parça yine ayn› sürede hipoda kald›ktan sonra kullan›labilir).
Damla bulunan yerde 2, 3 dakika b›rak›l›r. Ondan sonra emici bir malzeme ile
oradan al›n›r. Malzemenin üzerinde mevcut bulunan taban renginin d›fl›nda hafifçe
koyu tonlu bir leke, malzeme içinde Ag bilefliklerinin bulundu¤unu gösterir. Bu da
fiksaj›n bir flekilde yetersiz oldu¤unu gösterir.
KA⁄ITLARDA H‹PO KALINTI TEST‹
Y›kamadan sonra kart›n emülsiyon taraf›ndan pozlanmam›fl bir bölümü yada
benzeri bir kart ayn› ifllemden geçtikten sonra fazla suyu al›n›r. Bir damla solüsyon
damlat›l›r. ‹ki dakika sonra suyla çalkalan›r. Burada oluflan leke bir kontrol
kart›yla k›yaslan›r. Bu kartta, lekelerin tan›m›na göre hipo miktar› belirtilmifltir.
Gerekli ifllem yap›l›r.
M‹N‹MUM POZLAMA ‹LE MAKS‹MUM S‹YAHLIK ELDE ETMEK
Test edilecek banyo ve kart al›n›r. Agrandisörün marjör üzerindeki görüntüsü
50’mm objektif ve 35’mm formam için 13 x 18 bir boyuta ayarlan›r. Ifl›k geçirmeyen
bir karton parças› 9 x 12 boyda kesilir, bu kesilen kart test edilecek foto¤raf kart›
üzerinde kademeli maske yapmak için kullan›lacakt›r. Karttan yaklafl›k 1’cm x
15’cm flerit kesilir. Agrandisörün k›rm›z› maskesi kapat›ld›ktan sonra kart majör
üzerinde ›fl›¤›n bulundu¤u bölgeye konur. Ifl›k söndürülür, maske aç›l›r. Maskeleme
yapmak için belli bir zaman birimi belirlenir. (1 saniye). Objektif diyafram› en
aç›ktan itibaren 2 stop kadar k›s›l›r. l'er saniyelik basamaklarla ve maske kart› ile
kapatarak 10, 15 saniyelik kademeli pozland›rma yap›l›r. Pozland›rma bittikten
sonra 20 dereceye getirilmifl olan gelifltiriciye kart at›l›r. Gelifltirici üreticisinin tavsiye
etti¤i süre kadar (2 dakika) develope edilir. Fiks edilir, suda çalkaland›ktan sonra
kuvvetli bir ›fl›k alt›nda kontrol edilir. fiartlar uygun ise test kart› üzerinde beyazdan
basamaklar halinde siyaha giden bir gri skala görülecektir. Siyah ton bulunamam›fl
ise poz az gelmifl demektir. Önceden belirlenen birinci süre (örne¤in 1 saniye, 2
saniyeye ç›kar›larak) test tekrarlan›r. Kart tamam› ile siyah olmufl ise poz fazla
gelmifl demektir. Süre azalt›l›r yada ›fl›k fliddeti veya her ikisi birden azalt›l›r.
Gelifltirme süresi sabit tutularak yine develope edilir. Gri skalaya ulaflana kadar bu
iflleme devam edilir. (Bu pozlama ifllemi agrandisörün flasesine bir film konarak ve
iki kare aras›ndaki boflluk kullan›larak yap›lmal›d›r).
Bu testte aranan, gri skala içindeki birbirinden ayr›lmayan siyahlar›n ilk
kademesidir.
Bu kademenin süresi belirlenir. Belirlenen bu süre ile ikinci bir flerit tümüyle ve bir
seferde pozland›r›l›r. Pozland›r›lan bu flerit 5 parçaya ayr›l›r. Ortadaki parça önceki
testte uygulanan gelifltirici üreticisinin tavsiye etti¤i süredir ve "3" no. ile
numaraland›r›l›r. l ve 2 no'lu kartlar bu süreden 30 saniye ve 1 dakika eksik olarak,
4 ve 5 no'lu kartlar ise standart süreden 30 saniye ve 1 dakika fazla olarak develope
edilirler. Normal fiks ve y›kama ifllemlerinden geçirilir, yan yana konularak kuvvetli
bir ›fl›k alt›nda kontrol edilirler. Aranan, yine birbirinden ayr›lmayan siyahlar›n
bafllad›¤› süredir. Böylece belli bir kart›n, belli bir ›fl›k fliddeti alt›nda en az ne
kadarl›k bir süre pozlanmas› ile maksimum kararmaya ulaflabilece¤i ve bu siyah›n
korunabilmesi için belli bir gelifltiricide ne kadar süre ile y›kanmas› gerekti¤i
belirlenmifl olur.
TEST AMACI: Öncelikle eldeki malzemeyi tan›mak, (örne¤in, bu malzeme siyah-
beyaz bir foto¤raf kart› ise verebilece¤i maksimum beyaz ile maksimum siyah› görsel
olarak ö¤renmek ve bu test sonucunda bas›lan görüntüde hala bir hata var ise, bafla
dönüp, negatifte ulafl›labilecek hatalar› araflt›rmakt›r). Test sonucunda poz ve develope
Karanl›k Oda
süreleri belirlendikten sonra testin al›nd›¤› fleridin iki yan›nda bulunan görüntünün bir
tanesi ile yap›lan bask›da sonuç do¤ru veya yanl›fl olabilir. Yanl›fl oldu¤u takdirde;
l. Karttaki görüntü olmas› gerekenden aç›k ise negatifteki görüntü olmas›
gerekenden koyudur. Negatifin pozlama ve gelifltirici incelenmeli.
2. Karttaki görüntü yüksek kontrastl› ise negatif de yüksek kontrastl›d›r.
Pozland›rma, gelifltirme, film türü ve konu kontrast› incelenmeli.
3. Karttaki görüntü düflük kontrastl› ise negatifteki görüntü gere¤inden düflük
kontrastl›d›r. 2. maddedeki faktörler incelenmeli.
4. Karttaki görüntü koyu ise negatif aç›kt›r. Negatifin poz ve geliflmesi
incelenmelidir.
6. KARANLIK ODA ORGAN‹ZASYONU ve MALZEMELER‹

Geçici yada kal›c› herhangi bir karanl›k odan›n etkinli¤i organize
edilmesine ba¤l›d›r. Bu iyi organizasyon tan›m›n›n içinde elektrik
dü¤melerinin yerinden, çal›flma yüzeyinin yüksekli¤ine, ›slak ve kuru
alanlar›n ay›r›m›na kadar bir çok detay› sayabiliriz.
fiekil 47:Karanl›k oda plan›

Karanl›k Oda
a) Karartma
Herhangi bir karanl›k odan›n ilk ve en önemli özelli¤idir. Karanl›¤›n miktar›
yap›lacak iflin özelli¤ine göre de¤iflebilirse de yine de mümkün olan en
yeterli karanl›¤› sa¤lamak amaçt›r. Karanl›k oda isminden de anlafl›laca¤›
gibi ›fl›ktan iyice yal›t›lm›fl, içeriye ›fl›k s›zmayacak flekilde haz›rlanm›fl bir
odad›r. Bu nedenle karanl›k odan›n haz›rlanmas› s›ras›nda bu özelli¤e dikkat
etmek gerekir. Karanl›k odan›n ›fl›ktan iyice yal›t›ld›¤›n› anlamak için, oda
›fl›¤› söndürüldükten sonra befl dakika gözümüzün karanl›¤a al›flmas›n›
bekleyebiliriz. E¤er bu süre sonunda siyah bir fon önüne konan beyaz bir
ka¤›d› göremiyorsak, oda gerekli flekilde karart›lm›fl demektir.
b) Karanl›k oda ayd›nlatmas›
Normal çal›flma için yeterli fliddette ›fl›k sa¤layacak düzeyde olmal›d›r.
Ancak elektrik dü¤meleri kesinlikle kaza ile aç›lmayacak yada birbiriyle
kar›flt›r›lmayacak flekilde organize edilmelidir. Karanl›k oda çal›flmalar› için
çeflitli tip ›fl›k kaynaklar›na ihtiyaç vard›r. Bunlardan ilki düz beyaz bir ›fl›kt›r
ve 40 – 50 watt’l›k bir lamba olabilir. Bu ›fl›k sadece tavan ve duvarlardan
yans›yacak biçimde yerlefltirmelidir. Di¤er ›fl›klar çeflitli foto¤rafik matelyale
göre de¤iflik renkteki emniyet ›fl›klar›d›r. Pankromatik malzemelerden
baflka di¤er siyah – beyaz film yada ka¤›tlar k›rm›z› ›fl›¤a karfl› duyarl›
de¤ildirler. Bu malzemelerin kullan›ld›¤› zamanlarda karanl›k oda k›rm›z› bir
›fl›kla ayd›nlat›labilir. Pankromatik materyaller için ise çok koyu zeytuni
yeflil ›fl›k güvenli olmad›klar› için ancak k›sa anlarda ve fazla yaklafl›lmadan
kullan›lmal›d›rlar.
Foto¤rafç›l›kta kullan›lan k›rm›z› ›fl›k veren lambalar piyasada sat›lmaktad›r.
Bulunmad›¤› zamanlarda, bildi¤imiz k›rm›z› ka¤›tlar ve selafonlar 7,5 – 15
Watt’l›k bir lamba üzerine sar›larak bu tip ›fl›k kaynaklar› elde edilebilir.
Yine de ortokromatik malzemeler ve foto¤raf ka¤›tlar› bu ›fl›klara 100
cm’den daha fazla yaklaflt›r›lmamal›d›r. Emniyet ›fl›k kayna¤›m›z›n test
edilmesi oldukça kolayd›r. Tam karanl›kta çal›flma ortam›na ç›kar›lan bir
foto¤raf ka¤›d›n›n duyarkat› üzerine metal bir malzeme (para – anahtar
gibi) konur. Emniyet ›fl›¤› aç›l›r ve yaklafl›k 10 dakika beklenir. Emniyet ›fl›¤›
kapat›ld›ktan sonra ka¤›t iki – 3 dakika kadar banyo edilir. Saptama ve
y›kama aflamas›ndan sonra ayd›nl›kta kontrol edilir. E¤er metal malzemenin
silueti belirgin de¤ilse k›rm›z› ›fl›¤›m›z emniyetlidir.
c) Karanl›k odan›n rengi
Duvarlar aç›k (beyaz) renk olmal›d›r. Uzun süren karanl›k oda
çal›flmalar›nda beyaz ›fl›klaraç›ld›¤›nda ayd›nl›k ve ferah bir ortam
sa¤lanmal›d›r. Parlama ve yans›malardan kaç›nmak için mat boyalar tercih
edilmelidir.
d) Elektrik tesisat›
Özellikle ›slak bölgelerde nemden etkilenmeyecek yap›da olmal› ve bütün
elektrikli cihazlar topraklanmal›d›r. Elektrik dü¤meleri ›slak el ile
dokunuldu¤unda elektrik çarpmalar›na maruz kalmayacak tipte
seçilmelidir.
e) Karanl›k Odan›n Havaland›r›lmas›
‹çeriye ›fl›k s›zd›rmayacak bir havaland›rma ile karanl›k odada kullan›lan
kimyasallardan buharlaflarak ortaya ç›kan gazlardan kurtulmal›d›r.
D›flar›dan filitrelenmifl hava emerek içeriye üfleyen salyangoz tipi bir
aspiratör en uygun olan›d›r. Böylelikle karanl›k odada bulunan kirlenmifl
hava ile birlikte tozlar da kap› aral›klar›ndan baflka tarafa at›lm›fl olur. E¤er
sürekli havaland›rma yapabilecek bir sistemimiz yok ise pencere ve kap›lar
aç›larak s›k s›k çal›flmalara ara verilerek karanl›k oda havaland›r›lmal›d›r.
Karanl›k Oda
f) Karanl›k Odan›n Düzenlenmesi
Normal bir karanl›k odada, bel hizas›nda bir bafltan bir bafla bir tezgah,
s›cak ve so¤uk su tesisat› olan bir lavabo bulunmal›d›r. Tezgah›n alt
taraf›nda raf ya da dolaplar ise kimyasal maddelerin, tank ve küvetlerin,
ölçü kaplar›n›n ve di¤er foto¤rafik malzemenin konulmas›na yarayacak
flekilde dizayn edilmelidir. Üst tarafta, duvarlarda gerekli agrandisör
objektifleri, ampuller ve çeflitli hassas araçlar için kapakl› raflar
bulundurulmas›nda yarar vard›r.
g) Karanl›k oda malzemeleri
Agrandisör, poz saati, alam saati, film y›kama tank› ve spirallerden baflka
kimyasallar›n köflelerine yap›fl›p kalmayaca¤› türden pürüzsüz ve kolay
y›kanabilen çeflitli ebatlarda küvetler, hortum, huni, maflalar, kimyasallar›n
saklanabilmesi için kapaklar›ndan hava geçirmeyen kavanoz ve flifleler, ›s›
ölçer, y›kanan malzemelerin sular›n›n ak›p kuruyabilece¤i damlal›kl› eviye,
rahat oturabilece¤imiz bir iki tabure yada sandalye, müzik
dinleyebilece¤imiz bir radyo yada teyp, kenar ve köfleleri keskin olmayan
çeflitli ebatta temiz camlar, cetvel, makas, kalem, falçata, yap›flt›r›c› bant,
kurulama havlusu gibi rahat çal›flma ortam› sa¤layan araç gereçlerin
karmafla oluflturmadan düzenlenmifl bir biçimde karanl›k odada
bulundurulmas›nda yarar vard›r.
Karanl›k Oda
Foto¤raflar Ne Diyebilirki?
Foto¤raf bulunuflundan çok k›sa bir sürede harita yap›m›ndan noterlik
ifllemine kadar yaflam›n akla gelebilecek her alan›na türlü ifllevlerle
s›zm›fl,kendisine " olmazsa olmaz " bir yer edinmifltir.
Foto¤raf günümüzde öylesine yayg›n bir görüntüleme arac›d›r ki,
dünyadaki insanlar›n neredeyse tümü hayatlar›nda an az bir kere foto¤raf
çekmifl, çektirmifl ya da foto¤raf çekildi¤ine tan›k olmufltur.
Bu tan›kl›k, foto¤rafla s›radan iliflkisi olan insanlarda, bir foto¤rafik
görüntünün nas›l elde edildi¤ine dair fikirleri oldu¤u önyarg›s›na yol
açmaktad›r. ‹nsanlar, herhangi bir foto¤rafla karfl›laflt›klar›nda, o
görüntünün elde edilifl sürecini de bir biçimde kendi zihinlerinde
canland›rma e¤ilimindedirler.
Foto¤raf›n, resim ile aras›ndaki en temel farklardan biri budur. Foto¤raf
izleyicisi, resim izleyicisinden farkl› olarak ilk elde " Bu neyin foto¤raf›?
Nas›l çekilmifl? " sorular›n› sorar. " Neden çekilmifl? Foto¤rafç› bu
görüntüyle ne söylemeye çal›fl›yor?" Sorular› ikinci s›rada gelir.
Bunun nedeni, foto¤raf›n nesnel gerçeklikle aras›nda bulundu¤u
varsay›lan çok güçlü ba¤d›r. E¤er herhangi birfley bir foto¤rafta
görünüyorsa, o fleyin bir ön flart olarak gerçek hayatta da en az›ndan bir
süre için " belirmifl" olmas› gerekir. Bunun sonucunda da ," akla yak›n"
görünmeyen foto¤raflar izleyici taraf›ndan daha da çok sorgulan›r.
Foto¤raf›n gerçeklikle aras›nda bulundu¤u varsay›lan iliflki ve buna ba¤l›
olarak foto¤raf›n özellikle belge hatta kan›t de¤eri tafl›d›¤› görüflü, ve bu
görüflün yaratt›¤› a¤›r misyon, foto¤rafç›lar aras›nda oldu¤u gibi foto¤raf
izleyicileri ars›nda da ciddi çat›flmalar, ayr›l›klara yol açm›fl, ülkemizde
kurgulanm›fl foto¤raf üreten sanatç›lar›n hakarete varan sözlerle
elefltirildi¤i bile görülmüfltür.
Oysa bugün, foto¤raf›n digital ortama girmesi nedeniyle belge de¤eri
yokolmufltur ve günümüzde foto¤raf, gerçek de¤erini ancak aile
albümlerinde ya da sanatsal uygulamalarda bulabilmektedir.
Orhan Cem ÇET‹N

Foto¤raf Tarihine Girifl
PHOTO + GRAPHUS = IfiIK + Ç‹Z‹M
Temel maddesi: AgI = Gümüfl ‹yodür
AgCl = Gümüfl Clorür,
AgBr = Gümüfl Bromür
Foto¤raf ka¤›d› ya da film kesidi.
Duyarl› emisyon Tafl›y›c› jelatin
Ifl›kla karfl›laflt›¤› zaman Ortaya gizil görüntü ç›kar
Ifl›kla Gümüfl Halojenler Devreye girer.
Duyarl› emisyon Tafl›y›c› jelatin
Banyo
1) Gelifltirme
2) Saptama
3) Hypo - Potasyum, Sodyum bisülfat tuzlar›n› atar.
Kömür Halojenleri de at›l›r.
Gümüfller tespit olarak kal›r bu da GREN dir.
M.Ö. 4.Yüzy›lda AR‹STO ma¤ara deli¤inden içeri giren ›fl›¤›n, karfl›
duvarda ters görüntüsünü yans›tt›¤›n› bulur.
1490 y›l›nda LEONARDO DA V‹NC‹’nin yay›nlanan notlar›nda resimde
perspektif için karanl›k odadan yararlanma fikrini ortaya att›¤›
bilinmektedir.
1500 lerde CAMERA OBSCURA bulunur.
Bu düzene¤e DAN‹ELLO BARBERO'nun 1568 y›l›nda bir diyafram
düzene¤i ve G‹RALAMO CARDANO'nun ince kenarl› bir mercek ilave
etmesiyle, optik ve mekanik aç›dan çal›flmalar hemen hemen tamamlanm›fl
olur.
17.-18. yüzy›lda Camera Obscura boyutlar› tafl›nabilir hale geldi. Alman
bilim adam› JOHANN ZAHN 1776 'da özelilkle portre resimleri çizebilmek
için, elde tafl›nabilecek kadar küçük Camera Obscuray› imal etti. Bu
sistemde tüp içine yerlefltirilmifl ileri geri hareket edebilen netlik ayar›
yapabilen bir mercek sistemi, ayr›ca giren ›fl›¤›n fliddetini denetleyici bir
delik ve görüntüyü yans›tan bir ayna bulunuyordu. Delikten geçen
görüntüler, kutunun yukar›s›nda bulunan opal cam üzerine yerlefltirilmifl
ya¤ ka¤›d›ndan, yar› saydam yüzeye düflüyordu. Bu sistem tek mercekli
refleks makinelerin ifllevine sahipti.
FOTO⁄RAF K‹MYASI ÜZER‹NE ÇALIfiMALAR:
Ifl›¤a duyarl› kimyasal maddeler üzerinde ilk çal›flmay› CR‹STOPH ADLOF
BOLDWIN gerçeklefltirdi. (1674) Buluflu, Latince ›fl›k tafl›y›c›s› anlam›na
gelen "Fosfor"du.
17 YY:da ANGELO SALA (‹talyan bilim adam›): "Toz halinde Gümüfl Nitrat
güneflte b›rak›ld›¤›nda kömür gibi karar›r "
1727 y›l›nda JOHANN HEINRICH SCHULZE (Alman T›p Profesörü)
Baldw›n'›n deneylerini izledi. Schpophors adl› eriyi¤i keflfeder. Bu bir kireç
nitrat kar›fl›m›d›r. Ka¤›da, ve ya rafine edilmifl derilere oyulmufl desenlerle
Gümüfl Nitrat doldurulmufl flifleleri, günefle b›rakt›¤›nda bunlar›n duyarl›
yüzey üzerine iz b›rakt›¤› gördü. Bunlar ömürsüz ilk foto¤raflard›, 1802
y›l›nda ‹ngiliz THOMAS WEDGWOOD Gümüfl Nitrat emdirilmifl beyaz ka¤›t
ve deri parçalar› ile deneyler yapt›. Camera Obscura ile çok silik görüntüler
alabildi. Fotogramlara yöneldi. Ancak görüntüleri saptayam›yordu.
Saptama banyosu olmad›¤›ndan saydam desenler karanl›kta mum ›fl›¤› ile
görülmekte idi.
JOSEPH NICEPHORE NIEPCE (1765-1833): HOLIOGRAVURE (*)
1816’da vernikle saydamlaflt›rd›¤› bir ka¤›tta oluflan görüntüleri, kalay
levha üzerine geçirmeyi baflarm›fl ve kulland›¤› çeflitli kimyasal maddelerle
deneylerini sürdürmüfltür.
Niepce, o¤lu ISIDORE ile tafl bask› üzerine desenler gerçeklefltirmekte
idiler. O¤lu kal›plar› haz›rlar, kendisi de desenleri yapard›. Is›dore, askere
gidince, desen çizimi sorun olur. O y›llarda ›fl›k görünce sertleflen bir tür
asfalt kullan›lmakta idi (‹ngiliz asfalt›). Taflbask› kal›b›n› YUDA B‹TÜMÜ özü
ile kaplar, üzerine desen çizilmifl ka¤›d› örter güneflte b›rak›r. Bu iflte
metalik aynalar kullan›r. Lavanta ya¤› ile y›kar. Yumuflak k›s›mlar akar, tafl
ortaya ç›kar. Asit Banyosu ile bu k›s›mlar çukufllaflt›r›l›r. Asfalt tabakas›
kald›r›l›nca geriye kal›p kal›r. 1824 Klasik resimlerin Heliogravure'lerini
yapar akl›na camera Obcura kullanmak gelir. Charon sur Saune'daki evinin
odas›n› Camera Obscura'ya çevirerek, bütün bir gün, sekiz saatlik bir
pozland›rma ile, penceresinden görünen avlunun görüntüsünü kaydeder.
1826 bu duvar bugün New York Kodak müzesinde bulunmaktad›r. Buluflu
tüm Fransa'da duyulur.
HEL‹O + GRAVÜR = GÜNEfi + RES‹M
1827 y›l›nda JACQUES LOU‹S DAGUERRE' (1787-1851)den mektup gelir.
Benzer çal›flmalar yapt›¤›n›, iletiflim içinde olmak istedi¤ini belirtmektedir.
Niepce: 64 yafl›nda, Aristokrat
Deguerre: 42 yafl›nda, orta s›n›f, hayat adam› (Mimarl›k bürosunda
çizerlik, ressaml›k, Paris Operas›nda dekorculuk, Diorama görüntü
tiyatrosu, dans, akrobasi, ip cambazl›¤› yapmaktad›r.)
1829 y›l›nda ortak olurlar. 4 y›l ayr› çal›fl›p birbirlerine bilgi verirler.
Gümüfl iyodür üzerinde çal›fl›rlar.
1833 y›l›nda NIEPCE ölür.
1835 y›l›nda gümüfl iyodür kap› levhan›n c›va buhar›ndan etkilendi¤i
gözler.
1837'de gümüfl iyodürü deniz tuzu içerisinde eriterek çal›flmalar›n›
sürdürür, poz süresini azaltmay› baflar›r
7 OCAK 1839 y›l›nda JACQUES DAGUERRE buluflunu Frans›z bilim
akademisine aç›klad›. Bilimsel e¤itimi olmad›¤›ndan buluflunu kendisi
yerine bir arkadafl› sundu. "DAGUERREOTYPE"ler çok etkileyiciydiler.
Yöntemin özellikle de ayr›nt› kaydetme yetene¤i müthiflti.
7 ay sonra Daguerre ve Niepce'nin o¤luna ömür boyu maafl ba¤land›.
Yöntem: Bak›r levha gümüfl ile kaplan›yor. Gümüfllü taraf› iyot buhar›na
tutuluyor. Gümüfl ‹yodür meydana geliyor. Camera Obscura içinde ›fl›¤a
duyarl› hale getiriliyor. Çekimden sonra karanl›k odada C›va (Hg) buhar›na
tutuluyor. Parlak birleflik meydana geliyor. Hypo'ya tutuluyor. Gümüfller
at›l›yor ve bak›r levha üzerinde görüntü ortaya ç›k›yor.
Daguerreo type yöntemi ile çekilen görüntülerden bir ikinci suret
meydana getirebilmek imkans›zd›r. Ayr›ca C›va insan sa¤l›¤›na zararl›
oldu¤undan pek makbul de¤ildi.
Ve FOTO⁄RAF 19 A¤ustos 1839'da Frans›z Bilimler Akademisinden
ARAGO taraf›ndan resmen tüm dünyaya duyuruldu.
Daguerre bulufluna yard›mc› oldu¤u foto¤raf› tan›t›rken ondan,
zenginlerin e¤lenebilece¤i bir oyuncak olarak söz etmiflti. Onu tan›tan
afiflte "Yüksek s›n›f" diye yaz›yordu, "Daguerreotype" de çok çekici bir bofl
zaman de¤erlendiricisi bulacakt›r. Herkes herhangi bir resim çizme
becerisine sahip olmadan bile, kona¤›n›n yada köflkünün resmini
çekebilecekti.
Parisli tarih konular› ressam› Paul Delaroche, Akademinin tarihsel oturumunda,
"Resim sanat› ölmüfltür" diye ba¤›rm›flt›r. ‹ngiliz meslektafl› William Turner de,
optik ça¤›n aç›l›fl›na sert tepki gösteriyor, "Bu sanat›n sonudur" diyordu. (Adam
Sanat, "Foto¤raf Yoksa Resim de Yok" sf. 1988/28 s53)
25 Ocak 1839 tarihinde WILLIAM HENRY FOX TALBOT Kraliyet
Enstitüsü'ne TALBOTYPE yöntemi sundu. Talbot Cambridge mezunu, çok
iyi Asurca bilen, matematikten anl›yordu. 1833'ten beri foto¤raf kimyas› ile
ilgilenmekte idi.
Talbot, Gümüfl nitrat ka¤›tlar› üzerine emdirilmifl ka¤›tlar yönteminden
yola ç›karak, Hypo'yu buluyor. Deniz suyu eriyi¤ine, sonra gümüfl nitrata
bat›r›larak ›fl›¤a duyarl› hale getirdi¤i ka¤›t yüzeyi pozland›rarak, dünyan›n
ilk pozitif görüntüsünü elde eder.
FOTOGRAMME (‹zdüflüm görüntüsü) yöntemi ile kufltüyü, dantel yaprak
kullanarak, gizil görüntü yöntemine gerek kalmadan kararmay› bekliyor.
Tespit banyosuna sokarak görüntüyü elde ediyordu.
K›sa odakl› camlar yard›m› ile küçük boy kameralar yapm›flt›r. 1842 y›l›nda
ilk ticari amaçl› laburatuvar›n› kurmufltur.
Talbot'un çal›flmalar›na yard›mc› olan SIR JOHN HERSCHEL bugün
saptama banyosu olarak kullan›lan Sodyum hypo Sülfilt’i bulur (Tiyosülfat).
1840'ta S›r JOHN HERSCHEL, Gizil Görüntü + Gelifltirme = CALOTYPE

poz süresi insan foto¤raflar› çekebilecek kadar k›sald›.
Talbot'un bulufluna Herschel'in ad›n› verdi¤i bu yöntemin ad› Calotype
(Yunanca kökenli), herfleyi görünür k›lan bir bulufltu.
KALOS + TYPOS = Güzel + ‹zlenim
1847 Ekiminde Joseph Niepce'nin ye¤eni, ABEL N‹EPCE de SAINT
VICTOR, yumurta ak›n› iyotla birlefltirip albüminli bir Cam Negatif elde
etmeyi baflard›. Ancak fazla duyarl› de¤ildi.
1850 y›l›nda ‹ngiliz FREDER‹CK SCOTT ARCHER, WET-COLLODION
yönetimini keflfeder Ana maddesi selüloz nitrat ve alkol olan yap›flkan
madde ile kaplanan cam plaklar pozlanmaya haz›r hale gelmektedir. fakat
bu cam plaklar›n kurudukça duyarl›l›klar› azalmaktayd›.
1850 Oca¤›nda ROBERT BINGHAM: (‹ngiliz Kimyager) COLLOD‹ON
kullanarak Wet Plate'i yapt›. Kuruyunca duyars›zlafl›yordu. Poz süresi çok
k›sald›. Cololdion savaflta yararl›lar için kullan›lan bir maddedir. ‹çeri¤inde
selüloz nitrat›, eter, alkol vard›r. Bu kar›fl›m, hava ile temas etti¤inde hemen
sertleflir. Bu maddeye gümüfl nitrat ve Pirogallik asit ilave ediliyordu.
1860'larda cololdion yerine, jelatin kullan›lmaya baflland›.
1871'de R‹CHARD MADDOX ilk kez kuru negatif cam elde etti. Bu zamana
kadar foto¤rafç›lar yanlar›nda balmumu kavanozlar› tafl›yordu. Plaklar
makineye kuru yerlefltiriliyordu. Poz süresi saniyenin 25 te birine kadar
düflmüfltü.
1873'te JOHNSTON VE BOLTON jelatin bromürlü negatif duyarl› bir kart
elde ettiler.
1880'de bir banka memuru olan GEORGE EASTMAN bir ‹ngiliz foto¤raf
dergisinde gümüfl bromürü görüyor. Bankadaki görevinden ayr›larak,
annesinin kirac›s› olan kifli ile 1881'de bir ortakl›k kuruyor. (1.000 $ l›k bir
sermaye ile)
G. Eastman gümüfl bromürü, jelatin üzerine tatbik ederek Dry Plate (kuru
tabaka)y› buluyor. 1884 y›l›nda EASTMAN DRY PLATE COMPANY'i kuruyor.
Levhadan kurtulup k›vr›labilir film aray›fllar›ndad›r. 1885'te American Film
C.O. yu kuruyor. Bu flirket ka¤›t üzerine film yap›yordu. 1885'te ilk amatör
makineyi bularak 100 filmlik bir depozit sistemini kurmufltur. "Siz dü¤meye
bas›n›z, gerisini biz hallederiz" slogan› ile foto¤raf makinesini tüm
katmanlara yaym›flt›r.
1888 y›l›nda KODAK firmas›n› kurmufltur.
1887 y›l›nda HANN‹BAL GOODWIN : Saydam roll film için patent istedi.
COLLODION + KAFURU = SELÜLO‹D
1889 da Kodak ayn› malzeme için patent ald›.
1898 Goodwin patent ald›. (Ansco firmas›n› kurar)
1900 y›l›nda Patent davas› aç›ld›. (Kodak 5 milyon $ tazminat davas›
ödedi.)
MERCEK VE EK‹PMANIN GEL‹fi‹M‹
Kay›tlara göre en eski optik firmas› 1756'da Viyana'da JOHANH
CR‹STOPH VO‹GHTLANDER taraf›ndan kuruldu. Voighlande 1849'da
Brunsw›chde bir fabrika kurdu ve 1868 de bunu Viyana'ya tafl›d›.
Lenslerden baflka genifl aç›l› objektifli foto¤raf makineleri üretmeye
bafllad›. Ancak baflar› ZEISS-IKON taraf›ndan 1965 de ele geçirildi.
Foto¤raf›n keflfedildi¤i y›llarda Paris'te çok iyi bir optik firmas› vard›.
Bunlar Derogy, Hermagis'tir. Fakat en önemlisi Daguerre'in arkadafl› olan
Chevaller'dir Daguerre makinelerine uygun lens imal etmesini istedi. Fakat
baflar›l› olmad›. Bu lens Petzval'›n Portrait Lens ile yar›flacak bir lensti.
Petzval 1839'da meslektafl› Andeos Freicerr Von Ettinghaussen'in
zorlamas› ile portre çekimine uygun yüksek diyafram tasar›m› üstlendi.
Formülü Voighlande'de devretti ve en çok aranan Portrait Lensleri
üretmeye bafllad›.
Fransa'da bir di¤er lens üreticisi 1822'de fabrika kuran Jean Theodore
Jamin'dir. Daha sonra Fransa'da binlerce objektif yapacak olan asistan›
Alphonse Darlot devrald›.
Almanya'da ilk lens fabrikas› Agust Steinhell (1801-1870) taraf›ndan 1852
y›l›nda kuruldu.
‹ngiltere'de mikroskop objektiflerinin mucidi Andres Ross'tur.
1844'de Parisli Fredrerich Von Marters 150 derecelik bir alan›n foto¤raf›n›
çekebilen bir kamera yapm›flt›r. Panoramik kamera olarak adland›r›lan bu
araç, üzerindeki bir çevirme kolu ile, içerideki bir diflliyi çevirmekte, diflli de
bir eksene ba¤l› olarak merce¤i döndürmektedir. Bu dönme hareketi ile
duyarkat yavafl yavafl pozlan›yordu. Zamanlar panoramik, kent ve do¤a
foto¤raflar›, bu tip kameralarla çekilmiflti.
1854'de Parisli foto¤rafç› Adolph Eugene Disderi, portre çekimini
kolaylaflt›rmak için, 6,5X8,5 inç boyutlar›nda, her biri ayr› ayr›
ayarlanabilen, çok mercekli bir kamera gelifltirmifltir. Bu kamera ile bir
foto¤rafik levha, üzerine bir düzine foto¤raf çekilebiliyordu.
Foto¤raf bilinçli olarak ilk kez 1853-1856 y›llar›nda K›r›m Savafl›nda
iletiflim niteli¤inde kullan›lm›flt›r. ‹ngiliz REOGER FENTON 360 savafl
foto¤raf› çekmifl ve medya niteli¤inde kullanm›flt›. Bas›n tarihinde ilk kez bu
foto¤raflarla sansür uygulanm›flt›r. Nedeni ise ‹ngiliz halk›n›n rencide
olmas›d›r.
RENKL‹ F‹LMLERE GEÇ‹fi (AUTOCROME)
1907 y›l›nda Frans›z LUM‹ERE KARDEfiLER ilk pratik renkli foto¤raf cam
tabaka süreci olan AUTOCROME'u tan›flt›rd›. Autochrome büyük bir h›zla
Avrupa'da tan›nmaya baflland›., ve birkaç y›l içinde de ABD de tan›tt›.
Bugün Nat›onal Geographic Socety kütüpnasinde yaklafl›k 15.000 cam
tabaka vard›r.
Foto¤raf emisyonu, direk olarak kamera ile ifllem yap›lmam›flt›r. ‹lk önce,
cam›n üzerine ince yap›flkan bir kaplama uygulan›r. Sonra pudral› patates
niflastas› taneler, boyal› k›rm›z›, yeflil ve mavi menekfle, bu kaplama üzerine
renk filtrelerinin mozai¤i olarak ifllem görmeden da¤›t›l›r. Patatefl
niflastalar› 10 ile 20 bin milimetre çap›nda idi. Lumiere fabrikas›nda özel
makinalarla de¤iflik boyutlarla s›n›flan›rd›. Farkl› gruplarda boyan›r ve 4
ölçü yeflil, 3 ölçü k›rm›z› ve 2 ölçü mavi tabakada kullanmak üzere bir araya
getirilir. Sonra da mangal kömürü tozu niflastalar›n aras›nda boflluk
yapmamas› için baflka bir makinada serpilir, ve beyaz yerine gri renkte
görülürler. Niflastalar ve Mangal kömürü kombinasyonu yuvarlan›r ve
tamam› bask› alt›na al›n›r. Boya tabakas› sonra suya dayan›kl› ince vernik
tabakas› ile kaplan›r. Zaman zaman niflasta tabakas› ve renk
kombinasyonlar› de¤ifltirilir. Hepsinde mangal kömürü tozu kullan›l›r. En
son olarak ›fl›¤a duyarl› bir emisyon kullan›l›r. Emisyon bu kar›fl›m›n d›fl›nda
olmal›d›r ki bu flekilde kimyan›n geliflmesi s›ras›nda kar›fl›ma u¤rayabilsin.
Bu süreçteki foto¤rafik emisyon mavi ›fl›¤a karfl› çok duyarl›d›r. Bu yüzden
pozlama pozlama s›ras›nda sar› filtre kullan›l›rd›. Tabaka kameran›n içine
cam nesneye bakar flekilde yerlefltirilir.
Ifl›k sar› filtre, mercek, cam , boyanm›fl niflastalar gren tabakas›ndan
geçer ve ›fl›¤a duyarl› emisyona çarpar. Nesneden k›rm›z› ›fl›k yans›rsa o
zaman k›rm›z› boyal› niflastalardan geçecektir. Bu k›rm›z› ›fl›k k›rm›z›
nisafltan›n arkas›ndaki emisyonu duyarlaflt›racakt›r. Developman s›ras›nda
bu duyarl› gümüfl negatif olacakt›r. Tabakay› pozitife çevirmek için emisyon
beyazlaflt›r›r›l›r, ve ikinci kez develope edilir. (film y›kama) Bu flekilde
bak›ld›¤› zaman k›rm›z› ›fl›¤›n geçti¤i k›rm›z› niflasta tabakan›n o k›sm›n›
k›rm›z› olarak gösteriyor Çünkü emisyonun arkas›ndaki gümüfl ç›kar›lm›flt›r.
Autocrome için gelifltirici iki eriyi¤in suland›r›lmas›ndan oluflur. A eriyi¤i:
pyrogalol 30g, potasyum bromide 30g sodyum bi sülfite 1ye 20 damla ve
1000 cc su.
B eriyi¤i: Sodyum sülfite, anhydrous 100 g, Ammonia sp.grl.0920 150 cc
ve 1000 cc Su.
En son gelifltirici 100 cc lik eriyik a; 100 cclik eriyik B ve 1000 cclik sudur.
Gelifltirme süresi 15 C.ta 2,5 dakikad›r. 20 saniye geçmeden bir görüntü
oluflmayacakt›r. Görüntü olufltuktan sonra suland›r›lm›fl 2. solüsyon eklenir.
Orijinal tabaka patentlerinde oldu¤u gibi bu solüsyon gelifltiricileri zamana
göre ayarlan›r. Görüntünün aksini almak için tabaka potasyum
permanganat, sülfirik asit ve su ile kar›flt›r›l›r. Bu beyazlanan solüsyon
yeniden kullan›lmaz, ifllemler karanl›kta yap›lmal›. Tabaka yaklafl›k 3-4
dakika y›kan›rd›.
Autocrome daha sonra beyaz ›fl›¤a tutulur. Bu flekilde pozitif görüntüyü
oluflturacak daha geliflmemifl gümüfl ortaya ç›karacakt›r. Birkaç saniyeli¤ine
parlak do¤al ›fl›kta tutulabilir, ya da 6 inçlik uzakl›kta, magnezyum bir flerit
yap›labilir. Tabaka sonradan yeniden y›kan›rd›. (Develope)
TUTUCU TABAKA (KAPLAMA)
PUDRALI PATATES N‹fiASTASI
4 ölçü yeflil, 3 ölçü k›r›m›, 2 ölçü mavi boya
Mangal kömürü tozu kat›l›p patates ile yuvarlan›r.
SUYA TAYANIKLI B‹R VERN‹K TABAKA
EM‹SYON (GÜMÜfi N‹TRAT)
Foto¤raf Terimleri
Alan Derinli¤i (Depth of Field – DOF)
Üzerinde odaklama yap›lan cismin önünde ve arkas›nda oluflan net/seçik aland›r.
Bu alan cimin önünde 1/3, arkas›nda ise 2/3 oran›nda oluflur. Alan derinli¤inin
darl›¤›n› veya geniflli¤ini etkileyen üç ö¤e, objektifin odak uzunlu¤u, kullan›lan
diyafram›n aç›l›¤›, ve cismin foto¤raf makinas›na olan uzakl›¤›d›r.
Ayr›ca bknz.: Diyafram aç›kl›¤› ve odak uzunlu¤u
Alan Derinli¤i Öngösterimi (Depth of Field Preview)

Baz› foto¤raf makinelerinde alan derinli¤inin kullan›c› taraf›ndan görülmesini
sa¤layan, diyafram aç›kl›¤›n›n sa¤lad›¤› görüntüyü donduran bir dü¤me veya kol
bulunmaktad›r. Tüm netleme, lens aç›kken veya en büyük diyafram aç›kl›¤›
ayar›nda yap›l›r. Günümüzde otomatik SLR makinelerin ço¤unda alan derinli¤i
öngösterimi bulunmazken, eski manuel makinelerde daha yayg›n kullan›lmaktad›r.
Anti-halo tabakas› (Anti-Halation Backing)

Filmlerin arka yüzeylerine sürülen ve tafl›y›c› taban ya da foto¤raf makinas›n›n
arka k›sm›ndan yans›yarak yeniden filme dönüp " halelenme" ye neden olan ›fl›¤›
emerek yok eden boyal› katman.
Anti-statik bez
Objektifleri ya da saydamlar› silmek için ve statik elektrikden kaynaklanan toz
zerreciklerini uzaklaflt›rmak için kullan›lan ilaçl› bez.
Autofocus
Netlik ayar›n› otomatik olarak kendili¤inden yapan objektif sistemi.
ASA (Bak›n›z: ISO)
Ayna Kilidi
Uzun poz sürelerini gerektiren çekimlerde foto¤raf makinas›n›n olabildi¤ince
sabit durmas› gerekmektedir. Ayna kilitleme sistemi sayesinde, ayna yukar›
kalk›k durumda kilitlenir ve örtücü kapanana kadar bu durumda kal›r. Böylece
aynan›n hareketinden oluflan sars›nt› ortadan kalkar.
Bakaç (Vizör)
Foto¤raf makinalar›nda konuyu kadrajlamaya yarayan k›s›m.Bakaç, modern
foto¤raf makinelerinde, pozland›rmay› denetlemeye yarayan bilgileri de içerir.
Bakaçl› (Vizörlü) Makinalar

Büyük format foto¤raf makinalar›n›n ço¤u bu tiptedir. Ifl›¤› ve dolay›s› ile
görüntüyü bakaça getiren bir yans›tma sistemi (refleks makinalar) kullanmak
yerine görüntü do¤rudan film düzlemi üzerine gelir. Film yerlefltirilmeden önce
görüntünün olufltu¤u ve yar› saydam (buzlu cam) yüzeyde netleme ve kadraj
kontrolu yap›l›r. Bu yüzey film düzlemiyle ayn› yerdedir ve netleme ve
kadrajlama bittikten sonra objektif kapat›l›r, film tak›l›r ve pozlama yap›l›r. Bu
makinalarda filmler tek tek tak›l›r.
Ayr›ca bknz.: Büyük Format
Braketleme - Farkl› De¤erlerde Pozlama (Bracketing)

Al›nacak sonuçlarda herhangi bir pozland›rma hatas›na yer vermemek için
ayn› konuyu birbirine yak›n ama farkl› diyafram ya da enstantane h›z› ile çekme
yöntemi.
Ayr›ca bknz.: Nokta ölçüm ve zon sistem
B Ayar› (Bulb ayar› - Bulb setting)

Uzun pozlarda, makine perdesinin ya da obtüratörünün istenilen süre için aç›k
kalmas›n› sa¤layan kilitleme sistemi.
Foto¤raf Terimleri
Büyük Format
Filmler boyutlar› (format) itibariyle üçe ayr›l›rlar: Standart (35mm.), Orta ve
Büyük format. Büyük format, orta format olarak kabul edilen 4x5, 6x7, 8x10 (en
x boy) ölçülerinden daha büyük filmler için kullan›l›r. Büyük format›n avantaj›,
görüntü kalitesinde çok az kay›pla, oldukça büyük bask›lara izin verebilmesidir.
Büyük format’da gren sorunu yoktur ve örnek bask›lar (kontakt) do¤rudan
negatiflerden yap›labilir.
C41 Prosesi
Renkli negatif filmlerin gelifltirilmesinde kullan›lan proses.
Çift Objektifli Refleks (TLR: Twin Lens Reflex)

Baz› orta formattaki foto¤raf makinalar›nda iki ayr› objektif bulunmaktad›r.
Alt alta konan bu objektiflerden üstteki görüntünün bakaç’a (vizör)
aktar›lmas›n›, di¤eri ise filmin pozlanmas›n› sa¤lar. Bu tipteki foto¤raf
makinalar›nda sorun paralaks hatas› olarak bilinen ve bakaçdan görülen
görüntü ile film düzlemi üzerine düflen görüntü aras›ndaki alansal farkt›r.
Çoklu (Üstüste) Çekim

Ayn› film karesi üzerine birden fazla çekim yap›lmas›d›r. Bu sayede özel etkiler
yarat›labilir. Örne¤in tele objektifle çekilmifl ay foto¤raf› ile genifl aç› objektifle
çekilmifl manzara foto¤raf› üstüste çekilirse, ay normal görüntüsüne göre
oldukça büyük bir görüntüde olacakt›r.
Dengeleyici Banyo (Compensating Development)

Genelde foto¤raf çekimi, filmlerin ASA’lar› dikkate al›narak yap›lmas›na karfl›n
baz› durumlarda mevcut filmin ASA de¤eri ile banyo süreleri de¤ifltirilmek koflulu
ile oynanabilir. Bu yöntem itme/çekme ifllemi olarak bilinir. ‹tme prosesinde
önerilen de¤erden daha h›zl› çekim (- pozlama) yap›l›rken banyo süresi belirli
oranda art›r›l›r. Filme çekme prosesi uygulsnd›¤›nda ise önerilen de¤erden daha
yavafl çekim (+ pozlama) yap›l›rken banyo süresi belirli oranda azalt›l›r.
‹tme/çekme ifllemleri siyah/beyaz ve saydam filmlerde s›kl›kla uygulanmaktad›r.
Diapozitif (saydam)
‹çinden ›fl›k geçirerek seyredilen pozitif, yani gerçek renkli görüntülü renkli film.
Diyafram Aç›kl›¤› (Aperture)

Ifl›¤›n objektif üzerinden filme do¤ru geçiflindeki aç›kl›kt›r. Gözün irisine
benzeyen bir flekilde, yaprakç›klar›n üst üste gelmesi aç›kl›¤›n çap›n› kontrol
eder. Alan derinli¤i kontrol etme araçlar›ndan birisidir. Diyafram aral›¤›
büyükken net alan derinli¤i azal›r buna karfl›l›k diyafram aral›¤› küçükken net
alan derinli¤i artar. Diyafram aral›klar›nda bir de¤er de¤ifltirme, 1 stop de¤ifliklik
anlam›na gelir. Bir de¤eri di¤erine de¤ifltirme, filme ulaflan ›fl›¤›n miktar›n› iki
misli art›racakt›r. Diyafram aç›kl›¤› halkas›ndaki numaralar merce¤in odak
uzunlu¤u ile diyafram aç›l›m›n›n çap› aras›ndaki orana denk gelir.
Ayr›ca bknz.: Örtücü h›z›, alan derinli¤i
Diyafram öncelikli pozlama (Aperture Priority)

Bir çok çekim koflulunda, belirli bir diyafram de¤erinin kullan›m›na ihtiyaç
duyulabilir. Foto¤raf makinesinde diyafram öncelikli pozlama seçimi yap›l›rsa,
diyafram aç›kl›¤› sabitlenir ve makine mevcut ›fl›k koflullar›na ba¤l› olarak uygun
enstantaneyi verir.
Ayr›ca bknz.: Örtücü h›z› öncelikli pozlama ve ›fl›kölçer
DX Ayar›
Film kasetlerinde bulunan ve film duyarl›l›¤›n› otomatik olarak makineye
aktaran sistem.
Foto¤raf Terimleri
Döner Kafa (Pan)
Döner veya top kafaya sahip olmayan bir üçayak ya da tekayak ile yaln›zca
yatay formatta foto¤raf çekilebilir. Döner kafa sayesinde, foto¤raf makinesi
de¤iflik yönlerde çevrilerek tam bir çekim kontrolu sa¤lan›r.
Ayr›ca bknz.: Tekayak, Üçayak
E-6 Proses
Diapozitif (saydam ) filmlerin gelifltirilmesinde kullan›lan ifllem.
F – Dura¤› (F- Stop)

Bir F - dura¤› filme ulaflan ›fl›¤›n de¤erini iki misli de¤ifltirmek demektir.
Diyafram aç›kl›¤›n› 2’den 2.8’e de¤ifltirme, filme ulaflan ›fl›¤› ilkinden 1/4
oran›nda indirmek anlam›na gelmektedir. Buna k›yasla diyafram aç›kl›¤›n› 2’den
1.4’e de¤ifltirme filme ulaflan ›fl›k miktar›n› iki kat›na ç›karmakt›r.
Fazla pozlama
Filmin aç›k bir diyafram ya da yavafl bir enstantane h›z› seçimi nedeniyle çok
fazla ›fl›k almas›d›r.
Film h›z› (Bak›n›z ISO)
Filtre (Filter)
Foto¤raftaki son görüntüyü de¤ifltirmek amac›yla objektifin ön k›sm›na tak›lan
her fley filtredir. Filtrelerin, dairesel polarize, ›s›tan, y›ld›z, yumuflat›c› çeflitlerinin
yan›nda foto¤raf›n tamamen rengini de¤ifltiren çeflitleri de bulunmaktad›r.
Flafl Kablosu
Flafl k›za¤›n›n ve TTL flafllar›n üretilmedi¤i dönemlerde, flafl›n foto¤raf
makinesine ba¤lant›s›n› sa¤lamak için kullan›lan kablodur. Oldukça ince ve
k›r›lgand›r ancak gerekti¤inde flafl›n, kablo mesafesinden kullan›lmas›n› sa¤lar.
Flafl senkronizasyonu
Flafl›n, obtüratörün aç›lmas›na uyumlu olarak çal›flmas›d›r. Flafl senkronizasyonu
için gerekli olan örtücü (enstantane) h›z› makinenin türüne göre de¤iflir (1/125,1/60
gibi). Kendi içinde flafl› olan kompakt makinelerde ve özel kullan›ml› flafla sahip
SLR makinelerde do¤ru örtücü h›z› otomatik olarak ayarlan›r.
Flafl yuvas›
Flafl iki türlü kullan›labilir, flafl kablosu ile ya da flafl yuvas›na tak›larak. K›zakl›
tip flafllar foto¤raf makinesinin üstünde yer alan yuvaya geçirilir ve her iki
taraftaki ak›m ileticiler sayesinde flafl çal›flt›r›l›r.
Ayr›ca bknz.: Flafl Kablosu
Gelifltirici (Developer)
Gözükmeyen/geliflmemifl imaj› görünür k›lmak için kullan›lan kimyasal banyo.
Gelifltirilmifl Foto¤raf Sistemi (Advanced Photo System – APS)

35mm foto¤raf makinesini ö¤renmekle zaman harcamak istemeyen bir
kullan›c› için Kodak’›n foto¤raf çekimini kolaylaflt›rma giriflimidir. 35mm filmin
36mm enine oranla, IX240 olarak adland›r›lan bu filmin eni 24mm’dir. Ayn›
boyutta bas›m› sa¤lamak amac›yla daha yüksek oranda büyütülmeden dolay›,
APS’deki grenler daha belirgin olacakt›r.
Gren
Film ya da bask›lar üzerinde görüntüyü oluflturan noktalard›r. Yavafl fimler
(düflük ASA de¤erli filmler, örne¤in 25 ASA, 50 ASA) küçük grenlidirler ve
oluflturduklar› görüntü keskindir, bunun tersi olarak h›zl› filmler (yüksek ASA
Foto¤raf Terimleri
de¤erli filmler, örne¤in 400 ASA, 800 ASA) büyük grenlidirler ve oluflturduklar›
görüntü keskin de¤ildir, grenler görüntü üzerinde seçilebilir.
Gri kart
Gri rengin %18 ini yans›tan kart.
Gün›fl›¤› Dengesi (Daylight Balance)

Bugün en çok gün ›fl›¤›n› dengeleyen filmler bulunmaktad›r. Film üzerinde
di¤er ›fl›k koflullar›na dengelidir notu belirtilmedi¤i sürece, film muhtemelen
gün›fl›¤›na dengeli olarak üretilmifltir. Bu tür film, do¤al ›fl›k veya normal flafl
koflullar› alt›nda do¤al renkler üretecektir. Tungsten ›fl›¤›nda (Akkor ›fl›k ampulu)
çekildi¤inde k›rm›z›ms› sar› bir renk, fluoresan ›fl›¤›nda yeflil bir renk alacakt›r.
ISO/ASA
Filmlerin ›fl›¤a karfl› duyarl›l›klar›n› belirleyen standart ölçü sistemi. De¤er
büyüdükçe filmin ›fl›¤a karfl› duyarl›l›¤› da artar.
Ifl›kölçer (Pozometre)
Günümüzde hemen tüm foto¤raf makinalar›n›n ›fl›kölçeri bulunmaktad›r. Ifl›kölçer,
do¤ru diyafram aç›kl›¤› ve örtücü h›z›n› belirleyebilmek için varolan ›fl›¤›n miktar›n›
ölçer. Ayr›ca el ›fl›kölçerleri de bulunmaktad›r. Bu ayg›tlar kullan›c›ya daha fazla
seçenek sunarlar ve daha hassast›rlar. Foto¤raf makinalar›n›n üzerinde bulunan tipte
›fl›kölçerler gibi konudan yans›yan ›fl›¤› ölçen ayg›tlara yans›mal› ölçücüler denir.
Konu üzerine düflen ›fl›¤› ölçen ayg›tlar›n kullan›m› da bir di¤er ölçüm tekni¤idir.
Ayr›ca bknz.: Nokta (Spot) ölçüm
Kablo deklanflörü (Cable release)

Uzun süreli pozlamalarda, k›sa süreli pozlaman›n aksine foto¤raf makinesinin
hareketi foto¤rafta farkedilir. Bu problemi engellemek için makine bir tripod (üçayak)
üzerine yerlefltirilmeli veya kablo deklanflörü kullan›lmal›d›r. Kablo deklanflörünün
vidal› ucu vard›r ve bu uç deklanflöre s›k›flt›r›l›r. Kablo deklanflörüne göre yap›lmam›fl
bir makinede muhtemelen baflka bir kullan›m metodu vard›r (kablolu veya k›z›lötesi
›fl›nlarla çal›flan bir tertibat gibi).
Kelvin
Renkli foto¤rafta ›fl›¤›n renk tonunu öçlmekta kullan›lan birim. 5500K gün
›fl›¤›n›n Kelvin olarak ölçülmüfl de¤eridir.
Kontak Bask› (Contact Print)

Özellikle siyah/beyaz foto¤raflar›,büyütmeden önce seçebilmek için negatifle
ayn› boyda üretilen küçük bask›lard›.
Kontrast
Bir foto¤raf›n konusunda yer alan, en ayd›nl›k ve en karanl›k bölümler aras›ndaki
oran.
Körük (Bellows)
Objektif ile foto¤raf makinesinin gövdesi aras›nda bulunan genellikle ray üzerine
yerlefltirilmifl esnek yap›s› olan bir malzemedir. Raylar körü¤ün objektif ile gövde
aras›ndaki mesafeyi de¤ifltirmek amac›yla ayarlanmas›n› sa¤lar. Bu makro foto¤raf
çekimini ve yak›n› odaklamay› mümkün k›lar. Esnek körükler büyük formatl›
makinelerde perspektif de¤iflimini sa¤lamak amac›yla, film yüzeyinde objektifin
e¤imini mümkün k›lar.
Ayr›ca bknz.: Makro foto¤raf çekimi, Büyük format
Makro Foto¤rafç›l›k
Yak›n plan çekimler bu flekilde adland›r›l›r. Nesneler o kadar yak›ndan çekilirler
ki, sonuçlar orijinal büyüklü¤ün 1/3’ü ile 8 kat› aras›nda de¤iflir.
Foto¤raf Terimleri
Matriks Ölçümleme
Baz› geliflmifl SLR (tek objektifli refleks) foto¤raf makinalar›nda bulunan ve
vizördeki (bakaç) alan› bölümlere ay›r›p, poz de¤erini a¤›rl›kl› ortalama
yöntemiyle hesaplayan sistemdir.
Nokta (Spot) Ölçüm

Bazen matris veya merkez a¤›rl›kl› poz ölçümü yapmak oldukça zordur veya
do¤ru pozland›rma yapmak istenen alan oldukça küçüktür. Nokta ölçüm sistemine
sahip foto¤raf makinalar› noktasal ölçüm yaparlar ve do¤ru poz ölçümü sa¤lan›r.
Objektif
Normal objektif, Bakaçtan (Vizör) bak›ld›¤›nda oluflturdu¤u görüntü insan
gözünün gördü¤ü görüntüye eflde¤er olan objektiftir.
Genifl aç› objektif, Normal objektife göre daha fazla görüntü alan› oluflturan
objektiflerdir.
Dar aç› objektif, Normal objektiflere göre daha az görüntü alan› oluflturan
objektiflerdir.
Zoom objektif, De¤iflik aç›lar›n ayarlanarak elde edildi¤i objektiflerdir. Birden
fazla objektifin görevini tek objektifin görmesi nedeniyle kullan›m kolayl›¤› ve
fiyat avantaj› sa¤lar. Ancak çok mercekli sisteme sahip olmalar› nedeniyle
görüntü kalitesi daha düflüktür ve yavaflt›rlar.
Tek objektif, Ölçüsü ne olursa olsun, bir objektifin tek görüfl aç›s›na sahip
olmas› durumudur. Bu objektifler, zoom ojektiflere göre daha kaliteli sonuçlar
verirler ve h›zl›d›rlar. Ayr›ca bu objektiflerin diyafram aç›kl›klar› daha fazlad›r.
Objektif’den Ölçüm (TTL: Through The Lens)

Yeni kuflak foto¤raf makinalar›n›n ço¤u ›fl›k ölçümünü objektifin içinden gelen
›fl›k fliddetine göre ölçer. Bu sisteme TTL denmektedir.
Odak uzunlu¤u (Focal Length)

Herhangi bir objektif sonsuza odakland›¤›nda, görüntüyü düflürdü¤ü odak
noktas› ile objektifin optik merkezi aras›ndaki uzunluktur.
Orta Format
Genifl formatta oldu¤u gibi, 35mm. format›na göre daha kaliteli sonuçlar veren
ve genellikle 6x4.5 cm, 6x6 cm ve 6x7 cm. boyutlar›ndaki filmler ve bunlar›
kullanan foto¤raf makinalari için kullan›lan tan›md›r.
Oynarbafl (Ball head)

Tripod (üçayak) ya da monopodda (tekayak) oynarbafl olmad›¤› takdirde
foto¤raf makinesi ile yaln›zca yatay bir konumda foto¤raf çekimi
gerçeklefltirilebilir. Oynarbafl›n aya¤a eklenmesi, s›k›flt›r›lan vidalar›n yard›m›yla
makinenin nerdeyse her yöne çevrilmesini mümkün k›lar. Oynarbafl›n bir
dezavantaj›, foto¤raf karesinin tüm yönlerinin ayn› anda kontrol edilmesi
gereklili¤inden dolay›, do¤ru pozisyonu bulman›n daha zor olmas›d›r.
Ayr›ca bknz.: Üçayak (tripod) ve tekayak (monopod)
Örtücü H›z› (Enstantane)

Filmin pozland›r›lma süresidir ve ölçüsü saniyedir. Yüksek örtücü h›zlar›,
makinan›n sars›nt›s› veya foto¤raf objesinin hareketi nedeniyle oluflabilecek
görüntü bozulmalar›n› ortadan kald›rarak temiz bir sonuç al›nmas›n› sa¤lar.
Örtücü (Enstantane) H›z› Öncelikli

Bazen yap›lacak çekimin özelli¤i nedeniyle örtücü h›z›n›n belirlenmesi önem
kazan›r. Foto¤raf makinas› bu durumlarda örtücü h›z› öncelikli konuma
getirilerek, foto¤rafç›n›n öncelikle örtücü h›z›n› ayarlamas› sa¤lan›r ve makine
bu h›za göre uygun diyafram aç›kl›¤›n› otomatik olarak verir.
Ayr›ca bknz. : Diyafram Öncelikli
Foto¤raf Terimleri
Pan (Panning)
Hareketli bir konuyu makine bakac›ndan (vizöründen) konu ile yaklafl›k ayn›
h›zda takip ederek yap›lan çekim türü.
Paralaks
Telemetreli foto¤raf makinalar›nda, bakaçtan al›nan görüntü ile objektiften
film yüzeyine yans›yan görüntü aras›ndaki aç› fark›. Bu tip hata 35 mm’lik
refleks makinalarda oluflmaz.
Pozlama Kilidi (Exposure Lock)

Metre ölçümü yap›ld›¤›nda, baz› durumlarda karenin ana konusu görüntünün
merkezinde olmayabilir. Konu içindeki ana konuyu do¤ru pozlamak için, pozlama
kilidine bas›l›r, çekilmek istenen konu karenin içine tekrar yerlefltirilir. Genellikle
modern makinelerde pozlama kilidi ifllemi deklanflöre yar›m basarak, daha sonra
metre ölçümü ifllemini yaparak, daha sonra konu yerlefltirilerek yap›l›r.
Stop
Diyafram ya da enstantane ayarlar› ars›ndaki derece farklar›.
Ayr›ca bknz.: f-stop
Sabitleyici (Fixer)
Ifl›k görmeyerek metalik gümüfle dönüflmeyen gümüfl tozlar›n› kendi içine
alarak filmin saydamlaflmas›n› sa¤layan ve art›k ›fl›ktan etkilenmeyecek duruma
getiren kimyasal banyo ifllemi.
Self-Timer
Makinelerde deklanflöre bas›ld›ktan belli bir süre sonra perdenin aç›lmas›n› ve
çekim yap›lmas›n› sa¤layan özellik.
Sepya (Sepia Toning)

Çeflitli kimyasal banyolarla foto¤raf bask›s›n›n kahverengi ve tonlar›na
boyanmas› ifllemi.
Solarizasyon (Solarisation)
Solarizasyon ifllemi, normal gelifltirme ifllemi s›ras›nda duyarkat›n çok k›sa
süreli olarak beyaz ›fl›¤a gösterilmesi ve daha sonra gelifltirme ifllemine devam
edilmesidir.
Standart Boyut (Format)

Kulland›klar› film boyutu 35 mm olan (görüntü alan› 24X36 mm) foto¤raf
makinalar› standart boyut makinalard›r.
Tekayak (Monopod)
Foto¤raf makinas›n›n üzerine tak›ld›¤› tek bir çubuktan oluflan ayak
düzene¤idir. Üç aya¤a (tripod) göre tafl›ma kolayl›¤› sa¤lamas›na ra¤men,
makinan›n hala el ile tutuluyor olmas› nedeniyle sallant› sorunu tam olarak
giderilemez. Ancak üç aya¤›n kullan›m›n›n zamanlama veya fiziki nedenlerle
mümkün olmad›¤› yerlerde gereklidir.
Tek Objektifli Refleks (SLR)

Günümüzde en yayg›n kullan›lan foto¤raf makineleridir. Bu tipteki
makinelerde, objektif ve film ayn› düzlemde olduklar›ndan ve objetifin yakalad›¤›
görüntü bir penta prizma yard›m› ile bakaç’a (vizör) do¤rudan yans›d›¤›ndan
bakaç’dan görülen görüntü ile elde edilen görüntü bire bir ayn›d›r.
Telemetreli Makinalar
Görüntünün film düzlemi üzerine aktar›ld›¤› objektifden ayr› olarak, gözün
Foto¤raf Terimleri
görüntüyü yakalamas› için farkl› bir basit merce¤in kullan›ld›¤› makinalard›r. Tek
mercekli refleks makinalara göre, film düzlemi üzerindeki görüntü ile gözün
gördü¤ü görüntü aras›nda farkl›l›k (paralaks hatas›) olmas› nedeniyle
dezavantajl›d›rlar.
Ayr›ca bknz.: Paralaks
Ton
Belirli bir rengin doygunlu¤u
Uzatma Tüpleri (Extension Tube )

Makro foto¤rafç›l›k için gereken ad›mlardan bir tanesi, objektifi daha yak›n
netleme ifllemi için, odak alan›ndan ç›karmakt›r. Uzatma halkalar› bu amaçla
kullan›l›r. Bu halkalar körü¤e benzerler, fakat onlar gibi esnek de¤ildir, mesafe de
genelikle ayarlanamaz.
Ayr›ca bknz.: Körük ve makro foto¤raf çekimi
Üçayak (Tripod)
Foto¤raf makinas›n›n hiç k›m›ldamamas› veya özel etkiler için uzun süreli
pozlama istendi¤inde, makinan›n üzerine tak›labilece¤i üç bacakl› ve çeflitli
yöntemlerle oynar bir kafaya sahip sehpa sistemidir.
Ayr›ca bknz. Tekayak
Yans›t›c› (Reflektör)
Ifl›¤›n istedi¤imiz yere düflmedi¤i durumlarda kullan›l›r. Yans›t›c›, nesnenin
karanl›kta kalan bölgelerine ›fl›¤› yönledirebilmek için ›fl›¤a do¤rultulur. Alt›n renkli
yans›t›c›lar renkleri s›caklaflt›r›rken, gümüfl ve beyaz renkli yans›t›c›lar renklerde
de¤ifliklik yapmazlar. De¤iflik renklerde yans›t›c› kullan›larak foto¤raf› çekilecek
nesnenin renklerinde de¤ifliklikler elde edilebilir. Siyah renkli yans›t›c›n›n görevi ise
biraz farkl›d›r ve ›fl›¤› emerek görüntünün daha karanl›k ç›kmas›n› sa¤lar.
Yapay Ifl›k (Tungsten) Filmi

Foto¤raf çekilen ortamda gün›fl›¤› yerine ayd›nlatma lambas› vb. yapay ›fl›k
kaynaklar› varsa renk ›s›lar›nda sapma olmamas› için yapay ›fl›k filmlerinin
kullan›lmas› gerekir. Yapay ›fl›klar k›rm›z›ya kaçan sar› renklerdedir ve bu ortamlarda
çekilen foto¤raflarda renkler turuncuya dönük olacakt›r. Bu özel filmler k›rm›z›/sar›
renklerin hakimiyetini azaltarak sonucun daha do¤al olmas›n› sa¤larlar.
Zon (Zone: bölge) Sistemi

Baz›lar›na göre kullan›lmas› gereken tek ›fl›k ölçüm sistemidir. Bu sistemde
ölçüm yap›lacak alan 11 bölgeye ayr›l›r ve 0’dan 10’a kadar numaraland›r›l›r. 0 en
koyu siyah, 10 en aç›k beyazd›r. 5 de¤eri alm›fl bölge gri kart›n kullan›labilece¤i
yada %50 beyaz %50 gri ve üzerine düflen ›fl›¤›n %18’inin yans›t›ld›¤› bölgedir.
Her bölgenin pozlama de¤eri aras›ndaki fark 1 durak (f-stop)t›r, ve foto¤rafç›
çekim alan›n›n herhangi bir bölgesini 5 numaral› bölge ile olan farkl›l›¤›na göre
pozlayabilir. Örne¤in Kafkas kökenli bir insan›n derisi yaklafl›k bölge 6’d›r ve
foto¤raf makinam›z ölçüm yapt›¤›nda 1/125 ve f:4 vermektedir. Bölge 5 ile bölge
alt› aras›nda 1 durak fark oldu¤undan do¤ru tonu yakalayabilmek için 1 durak
fazla pozlama yapmam›z (1/60 – f:4 veya 1/125 – f:2.8) gerekmektedir. Burada
bölge 6’n›n bölge 5’e göre daha aç›k olmas›na ra¤men fazla pozlama yap›lmas›n›n
nedeni, makinalar›n ölçüm sistemlerinin bölge 5 d›fl›nda yan›labilmesidir.
Notlar

Egitim

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Egitim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Temel

S‹YAH / BEYAZ KARANLIK ODA

A ‹¤ne Deli¤i (optik merkez) Görünte

Konu düzlemi (x) Objektif düzlemi (y) Film düzlemi

fiekil: 5 Diyafram aral›klar›

Merkezi Obtüratör Perdeli Obtüratör

Tamiri kolayd›r. Tamiri zor ve pahal›d›r.

Görüntüde deformasyon yapmaz. Hareketli görüntülerde deformasyon

Sessiz çal›fl›r. Gürültülü çal›fl›r.

Merkezi Obtüratör Perdeli Obtüratör

d) Film Sarma Kolu

fiekil 8: K›sa odak uzunluklu bir merce¤in oluflturdu¤u görüntü

fiekil 9: Uzun odak uzunluklu bir merce¤in oluflturdu¤u görüntü

Foto¤raf: Jon Ortner 28 mm objektif

fiekil 12: Objektiflerin odak uzunluklar›

Büyütme katsay›s›: Objektiflerin, odak uzunluklar›na ba¤l› olarak film

50mm.lik objektifle 1 metreden çekim yaparken, 200mm.lik bir objektifle

fiekil 14: SLR Foto¤raf Makinesi fiemas›

Refleks makinelerin tart›fl›lmaz avantajlar›n›n bafl›nda vizörde görülen

fiekil 15: Vizörlü Foto¤raf Makinesi

fiekil 16: Paralaks Hatas›

D) Çift Objektifli Refleks Makineler (TLR)

fiekil 17: TLR Foto¤raf Makinesi fiemas›

fiekil 18: Büyük formatl› atölye kameras› flemas›

fiekil 19: Foto¤raf makinas› genel görünüflü önden

fiekil 20: Foto¤raf makinas› genel görünüflü arkadan

IfiIK KAYNA⁄I RENK ISISI "K" cinsinden

Kodak Filtreleri f-stop olarak poz art›fl›

Renkli Filmlerin Renk Is›s› (K cinsinden)

GERÇEK VE SAHTE RENK ISILARI

fiekil 21: fiekil 22:

Taban Emülsiyon AgBr (Gümüfl Broder)

Siyah Koyu gri Gri Aç›k gri Saydam

Koyu gri Gri Aç›k gri Saydam Saydam

Genel terimlerle ifade etmek gerekirse, pozlama problemi birkaç aç›dan

Siyah Siyah Koyu gri Gri Aç›k gri

noktalar›n› ve en az parlak noktalar›n› birlikte kaydetmek isteyece¤imizden

A) Yans›yan ›fl›¤› ölçme: Pozometre ile ölçümleri hatas›z yapabilmek için

fiekil 31: fiekil 32:

Yukarda bulunan de¤erler foto¤raf makineleri obtüratörlerinde bulunan

1 saniye ile 1/1000 saniyeler aras›nda eflde¤erlik yasas› normal çal›fl›r.

b) Objektifin Odak Uzakl›¤›

Objektifin Odak Uzunlu¤una ba¤l› olarak Net Alan Derinli¤i’nin de¤iflmesi:

Süjenin görüntüsünün ayn› boyda olmas› için solüstteki foto¤raf yak›ndan,

Diyaframa Ba¤l› Olarak Net Alan Derinli¤i’nin de¤iflmesi

Özetlemek gerekirse, bir filtre kendi rengindeki ›fl›¤› geçirir, tamamlay›c›

Özellikle mavi gökyüzü

K›rm›z› %33 Beyaz ›fl›k: K›rm›z›, mavi ve yeflilin oranlar›

K›rm›z› %65 K›rm›z› %11

Sonuçta gün ›fl›¤›na dengelenmifl ›fl›¤›n fliddeti %100’den %33’e düflmüfltür.

Gereksiz yada gözü rahats›z eden nesneler kadrajlanarak d›flarda b›rak›lmal›.

Form ö¤esi: Ifl›k alt›nda üçüncü

Taban Jel AgBr (Gümüfl Broder)

Filmin üzerindeki ›fl›¤a duyarl› emülsiyon tabakas› belli limitler dahilinde

Ald›klar› ›fl›k oran›nda kararm›fl gümüfl Ifl›ktan etkilenmemifl gümüfl tuzlar›

1. Geliflmeyi Etkileyen Faktörler

Saptama aflamas›nda kararmam›fl gümüfl tuzlar› suda erir hale gelerek

Bu amaçla kullan›lan kimyasal eleman (saptay›c›) genel olarak hipo ad›yla

Foto¤raf makinas› Film Argandizör

Ayd›nlat›lm›fl obje Negatif film Pozitif foto¤raf

fiekil 41: Bir foto¤raf›n Oluflum

fiekil 42: Maskeleme yöntemleri

fiekil 43: Ka¤›t seçimi