CAM LEME

1. 2. 3. 4. Hammaddelerin Hazrlanmas ve Eritme Cam lemede ekillendirme Yntemleri Isl ilem ve Bitirme Cam rnlerin Dizayn

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Camlara Genel Bak

Cam, seramiklerin temel eidinden biridir Dier ikisi geleneksel seramikler ve mhendislik seramikleridir. Camn yaps kristal deildir(amorf) Dier seramik malzemeler kristal yapldr

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam rnler
Cam rnler ticari olarak neredeyse snrsz eitlilie sahip ekillerde retilirler ou cam rn byk miktarlarda retilir: Ampuller, ecek ieleri, kavanoz, tabak kase vazo vs Pencere camlar Cam borular (rn. Floresan ampuller iin ) Cam elyaf Tek olarak yaplan dier rnler: Dev teleskop lensleri

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Camn ekillendirme Yntemleri

Cam ekillendirmekte kullanlan yntemler geleneksel ve mhendislik seramikleri iin olanlara oranla olduka farkldr. Cam ilemede , balca balang malzemesi olan silikaya, cams yap oluturmak iin dier oksit seramikleri ilave edilir. Cam ekillendirmede proses sralamas: Balang malzemesi sert ve kat halden vizkoz svya dntrlmek iin stlr Daha sonra sv durumda iken ekil verilir. Souyup katlatnda malzeme kristal yerine cams durumda kalr.
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam ekillendirmede proses sralamas

ekil 12.1 Tipik Cam ekillendirmedeki proses sralamas: (1) Ham maddelerin hazrlanp eritilmesi, (2) ekillendirme ve (3) sl ilem.

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Hammaddelerin Hazrlanmas ve Eritme

Hemen hemen tm camlarda ana bileen silikadr (SiO2) Doal kuartz iin birincil kaynak ise kumdur Dier bileenler istenen bileime ulalncaya kadar ilave edilir. Soda kl (Na2O verir), kireta (CaO verir), Alumina (Al2O3), ve imento (K2O verir), Hurda cam da genellikle karma eklenebilir (Recycled)

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam Eritme
Eritmek zere frna yklenen belli miktar balang malzemesine arz (charge) denir , Camlarn erime scakl 1500C ila 1600C civarndadr. Erimi camn vizkozitesi scaklkla ters orantl olarak deiir. Erime sonrasnda ekillendirmenin hemen yaplmas durumunda, frndan alnacak camn scakl, ekillendirme ileminin gerektirdii vizkoziteye bal olarak ayarlanr.

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam ilemede ekillendirme yntemleri

Camdan rn elde etmek iin kullanlan ekillendirme yntemleri e ayrlr 1. Para ba retim iin ayrk yntemler (ie, kavanoz, tepsi ampul vb.) 2. Dz cam ve cam boru retmek zere srekli yntemler (cam levha, cam laboratuar gereleri, floresan ampuller vb) 3. Cam Fiber retmek iin Fiber yapm yntemleri (yaltm iin ve fiber optik)

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Para ekillendirme Yntemleri

Cam flemeyi de ieren el cam iilii ok eski tarihlere dayanr Ustalk gerektiren yntemler az sayda deerli paralarn retilmesinde gnmzde de kullanlmaktadr Bunun yannda modern cam ileme yntemlerinin ounda, yksek miktarlarda ampul, ie, cam bardak gibi tek tek paralarn retiminde ise yksek oranda mekanize edilmi teknolojiler kullanlr.

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Para ekillendirme Yntemleri

Svama(Spinning) metallere uygulanan Savurma (santrifuj) dkme benzer Presleme(Pressing) Tabak yada TV tp (ekran) gibi rnlerin seri retiminde Ezme_fleme(Press-and-blow) kavanoz gibi az byk kaplarn ekillendirilmesinde fleme ve fleme(Blow-and-blow) iecek ieleri yada ampul gibi az kk kaplarn ekillendirilmesinde Dkm(Casting) Astronomik mercekler gibi byk paralarn ekillendirilmesinde-(atlamay nlemek iin yava soutulmalar gerekir.)
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Svama

ekil 12.2 Katot n tplerinin ve TV ve bilgisayar monitrlerinin arka ksmlar gibi anak benzeri cam paralarn svama ile ekillendirilmesi (1) bir para cam hamuru kalbn iine drlr; ve (2) kalbn dndrlmesiyle erimi haldeki cam kalp yzeyine yaylr.
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Presleme

ekil 12.3 Dz cam paralarn kalp iinde baslmas-presleme: (1)Bir para cam hamuru frndan kalba drlr;

(2) Bir zmba kalb ile zerine baslr; ve

(3) Zmba geri ekilerek bitmi rn kalptan alnr (v ve F sembolleri hz ve uygulanan kuvveti gstermektedir.
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Basma ve fleme(Press-and-Blow)

ekil 12.4 Basma ve flemede ilem sras: (1) Erimi cam hamuru kalba drlr; (2) Parison denen n taslak baslarak ekillendirilir; (3) Ksmen ekillendirilmi Parison boyun halkas ile tutularak iirme kalbna transfer edilir, ve (4) son ekle flenerek iirilir.
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

fleme ve fleme (Blow-and-Blow)

ekil 12.5 fleme ve flemede ilem sras: (1) Erimi cam hamur kalba drlr; (2) kalp kapatlr; (3) lk fleme adm; (4) ksmen ekillendirilmi para ters evrilir ve ikinci bir iirme kalbna transfer edilir, ve (5)son ekle flenerek iirilir.

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Dkm-Casting
Erimi cam yeterince akc ise bir kalp iine dklebilir Uzay teleskoplarnda kullanlan mercek ve aynalar gibi byk ve ii dolu paralar bu yntemle ekillendirilir. Souma ve katlamadan sonra mercek yzeyleri, lepleme ve parlatma yaplarak son hale getirilir Camlarn dkm zel iler dnda pek sk kullanlmaz Daha kk mercekler genellikle presleme yntemiyle yaplr
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Dz ve Boru camlarn ekillendirilmesi

Levha ve plaka eklindeki dz camlarn retilme yntemleri: Dz plaka haddeleme Yzdrme yntemi (Flotal cam) Cam boru retme yntemi Danner yntemi

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Dz plaka haddeleme
Eritme frnndaki cam malzeme zt ynde dndrlen ve aralarnda levha kalnl kadar mesafe bulunan iki merdane arasnda sktrlarak soutulur, paralellik ve dzgnlk iin talama ve parlatma ile devam edilir.

ekil 12.6 Dz plaka haddeleme

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Yzdrme Yntemi-Float Process

Eritilmi haldeki cam ergimi kalay banyosu zerine aktlr ve bu ekilde katlamaya braklr bu yntemle retilen levha camlarn kesitleri niform ve yzeyler ok dzgn olur-ilave talama ve parlatma gerekmez

ekil12.7 Levha cam retiminde kullanlan yzdrme yntemi

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Danner Yntemi
Erimi cam ii delik dnen bir mandrelin zerine aktlr ve cam boru ekilirken mandrel iinden hava flenir

Figure 12.8 Danner yntemiyle cam borularn ekilmesi.

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam Fiberlerin ekillendirilmesi

Cam fiberler iki eittir ve her biri iin farkl yntemler sz konusudur: 1. Fibroz cam yn: indeki fiberlerin geliigzel dald s ve akustik yaltmnda, hava filtrelerinde kullanlan yne benzer tip Savurmal spreyleme yntemiyle retilir 2. Elyaf takviyeli plastikler, iplik, dokuma, ve fiber optik kablo yapmnda kullanma uygun uzun, srekli filamentler (elyaf) eklindeki tip ekme yntemiyle retilir.

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Savurmal Spreyleme-Centrifugal Spraying

Bu yntemde erimi cam dndrlmekte olan ve evresinde ok sayda kk delik bulunan tencereye benzer scak bir kalp iine aktlr. Cama etkiyen merkezka kuvvetleri camn deliklerden dar akmasn salayarak sngerimsi bir yap meydana getirir. Bu malzemenin sl ve ses yaltm ok iyidir

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam elyaf ekilmesi

Platin alamndan yaplm ve stlm durumdaki bir plakadaki ok saydaki kk delik iinden geirilip soutulan ve demetler halinde ekilerek makaralara sarlmak suretiyle ok kk aplarda (alt limit~ 0.0025 mm) srekli cam elyaf retilmesi mmkndr.

ekil 12.9 Srekli Cam elyaflarn ekilmesi

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Isl lem: Camlarn tavlanmas

Yksek scaklklara stp burada bir sre tutarak, scaklk gradyenlerinin ve gerilmelerin ortadan kalkmasn beklemek ardndan, yeniden gerilme oluumundan kanmak iin yava soutma ve belirli bir scaklktan sonra oda scaklna daha hzl soutma biiminde uygulanr. Tavlama scaklklar ~ 500C Tavlama cam iiliinde metal ekillendirmede olduu gibi gerilme giderme amacyla yaplr. Tavlama ilemleri (lehrs ) denen tnel benzeri frnlarda gerekletirilir Bu frnlar da rnler konveyr zerinde yava bir hzla scak blmlere doru hareket ettirilir

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Camn Temperlenmesi
Plastik duruma geecei scakln zerine stlan camn yzeylerine hava flenerek hzl bir ekilde soutulur Yzey souduunda d ksm kendini ekerek katlarken bu esnada i ksm hala plastiktir ve d ksma kolayca uyar ksmdaki cam da souduunda kendini ekecektir ancak d ksm buna uyamayacandan i gerilmeler ortaya kar, Bunlar yzeyde basma ite ekme karakterlidir Temperlenmi Cam-(Tempered glass) yzeyindeki bu artk basma gerilmeleri yznden, ekme gerilmelerine ve krlmaya daha fazla diren gsterir. rnler: Yksek bina camlar, tamamen cam kaplar, gvenlik camlar(otomotiv)
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Case Study: Otomobil ncam

Temperlenmi cam krlacak olursa, ok sayda kk paralara ayrlarak dalr Bu paralanmann yarataca tehlikeler dnlecek olursa aralarn rzgara kar alan n camlar temperlenmi camdan yaplmaz Onun yerine araya polimer bir ince film olacak ekilde geleneksel camdan iki levhann sandvi edilmesiyle retilirler. Bu ekildeki camda krlma gerekleecek olursa krlan cam paracklar aradaki polimer filme yapk olarak kalacandan patlama ve dalma gereklemez ve bu durumda ksmi olarak kta geirebilir.
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Camn bitirme ilemleri

Bitirme ilemleri talama, parlatma ve kesme gibi ilemlerdir Levha eklindeki camlar genellikle izik izlerini yzey hatalarn silmek ve iki yzeyini paralelletirmek amacyla talanr ve parlatlrlar Presleme ve fleme ile retilen paralarda iki paral kalp birleme yerindeki apaklarn temizlenmesinde parlatma kullanlr. Srekli formda retilen levha camlar ve borularn belli boylarda kesilmesi ilk olarak cam kesme diskleri yada kesme elmaslaryla izilmesi, sonra bu iziklerden camn krlmas eklinde gerekletirilir.
2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Dier Bitirme ilemleri

Belirli cam eyalara eitli yzey ilemleri uygulanr. Mekanik kesme ve parlatma ilemleri ve kumlama Kimyasal dalama Kaplama (rn. Levha eklindeki camlarn bir yz aluminyum yada gmle kaplanarak ayna retimi)

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam Para Tasarm Esaslar- I

Camn saydam oluu ve sahip olduu stn optik zellikleri onu mhendislik malzemeleri iinde tek olmasa da olduka nemli klar Saydamlk gerektiren uygulamalar iin, k geirgenlii, bytme ve benzer optik zellikler sz konusu olduunda cam, malzeme olarak hemen hemen rakipsizdir Baz k geiren plastikler, tasarm gereklerine bal olarak cam yerine kullanlabilir

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam Para Tasarm Esaslar - II

Cam basmaya ekmeye oranla daha fazla dayanr Cam paralar ekme zorlanmalarna deil basma zorlanmalarna maruz kalacak ekilde tasarmlanmal Cam gevrektir Cam paralar krlmaya neden olacak kadar yksek gerilmelerin yada darbeli zorlamalarn olduu uygulamalarda kullanlmaz

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e

Cam Para Tasarm Esaslar - III

Baz cam bileimlerine sahip camlar ok dk sl genleme katsaysna sahip olduklarndan sl oklar tolere edebilir Bu bileimdeki camlar bu zelliin nemli olduu yerlerde kullanlmaldr (scam) Gerilme ylmas noktalarndan kanmak zere d kenar ve kelerde byk radysler kullanmak gerekir Cam paralarda diler bulunabilir Ancak bu diler kaba olmal

2007 John Wiley & Sons, Inc. M P Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing 3/e